/RUHQD)UDQMNLü/HOLD.

Lã*ODYDã9DOHQWLQD1RYDNäLåLü3HUFHSFLMDVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH

3(5&(3&,-$678'(1$7$202*8û1267,0$262%$
S INVALIDITETOM DA UDOVOLJE ZAHTJEVIMA
STUDIJSKIH PROGRAMA
/25(1$)5$1-.,û1, LELIA KIŠ-GLAVAŠ29$/(17,1$129$.ä,ä,û3
1
(GXNDFLMVNRUHKDELOLWDFLMVNLIDNXOWHW6YHXþLOLãWDX=DJUHEXVWXGHQWLFDGLSORPVNRJVWXGLMD
Edukacijske rehabilitacije; lorena.franjkic@gmail.com
2
(GXNDFLMVNRUHKDELOLWDFLMVNLIDNXOWHW6YHXþLOLãWDX=DJUHEXUHGRYLWDSURIHVRULFD
3
GLSOVRFUDG8UHG]DVWXGHQWHVLQYDOLGLWHWRP6YHXþLOLãWDX=DJUHEXVWUXþQDVXUDGQLFD

3ULPOMHQR 3UHWKRGQRSULRSüHQMH
3ULKYDüHQR 8'.

6DåHWDN3RYHüDQMHPIRUPDOQHUD]LQHREUD]RYDQMDSRVHELFHXSRGUXþMXYLVRNRJREUD]RYDQMDRVREHVLQYDOLGLWHWRPPRJX
VWHüL]YDQMDNRMDVXWUDåHQLMDQDRWYRUHQRPWUåLãWXUDGDþLPHELVHPRJODVPDQMLWLVWRSDQH]DSRVOHQRVWLRVREDVLQYDOLGLWHWRP
0HÿXWLPSRVWRMHRGUHÿHQHSUHSUHNHNRMHVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRPWUHEDMXSUHPRVWLWLDMHGQXRGQMLKSUHGVWDYOMDLþHVWRQHJDWLYQD
SHUFHSFLMDRNROLQHSDLRVWDOLKVWXGHQDWDRQMLKRYRMPRJXüQRVWLGDXGRYROMH]DKWMHYLPDUD]OLþLWLKVWXGLMVNLKSURJUDPDNRMLVH
QXGHQDQDãLPVYHXþLOLãWLPD
8SUDYRMHVWRJDFLOMRYRJUDGDXWYUGLWLMHOLSHUFHSFLMDLVSLWDQLNDVWXGHQDWD6YHXþLOLãWDX=DJUHEXRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWL
VLQYDOLGLWHWRPXGRYROMH]DKWMHYLPDVWXGLMVNLKSURJUDPDSR]LWLYQDLOLQHJDWLYQDX]LPDMXüLXRE]LUYDULMDEOHSRSXWVSRODSRGUXþMD
]QDQRVWLGRVDGDãQMHJLVNXVWYDVRVREDPDVLQYDOLGLWHWRPWHHGXNDFLMHRRVREDPDVLQYDOLGLWHWRPXRNYLUXNROHJLMDQDIDNXOWHWX
3RGDFLVXSULNXSOMHQLSRPRüXNUDWNRJDQNHWQRJXSLWQLNDNUHLUDQRJ]DSRWUHEHRYRJDUDGDDLVSLWLYDQMHMHSURYHGHQRJUXSQR
8LVSLWLYDQMHMHXNOMXþHQRVWXGHQDWDJRGLQHSUHGGLSORPVNLKVWXGLMDVSULJRGQRRGDEUDQLKIDNXOWHWDLVWXGLMVNLKSURJUDPDNRML
UHSUH]HQWLUDMXSRMHGLQD]QDQVWYHQDSRGUXþMDVDVYLKSRGUXþMD]QDQRVWLQD6YHXþLOLãWXX=DJUHEX=DSURYMHUXKLSRWH]DNRULãWHQ
MH+LNYDGUDWWHVWNDRmetoda obrade podataka.
5H]XOWDWLSRND]XMXGDJHQHUDOQRJOHGDMXüLYHüLQDLVSLWDQLNDSR]LWLYQRSHUFLSLUDPRJXüQRVWLVWXGHQDWDVLQYDOLGLWHWRPGD
XGRYROMH]DKWMHYLPDVWXGLMVNLKSURJUDPDLDNRVHRYDSHUFHSFLMD]QDþDMQRUD]OLNXMHXRGQRVXQDYUVWXRãWHüHQMDVWXGHQDWDV
LQYDOLGLWHWRP8WYUÿHQHVX]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLMLPRJXüQRVWLVWXGHQDWDVLQYDOLGLWHWRPPHÿXLVSLWDQLFLPDUD]OLþLWRJVSROD
VUD]OLþLWLKIDNXOWHWDWHVIDNXOWHWDUD]OLþLWLKSRGUXþMD]QDQRVWLDWDNRÿHUMHXWYUÿHQLRGUHÿHQLXWMHFDMLVNXVWYDVRVREDPDV
LQYDOLGLWHWRPWHHGXNDFLMHRRVREDPDVLQYDOLGLWHWRPXVNORSXNROHJLMDQDIDNXOWHWX
U ]DNOMXþNXVHXND]XMHQDSRWUHEXSURYRÿHQMDUD]OLþLWLKSURJUDPDHGXNDFLMHLQIRUPLUDQMDLRVYMHãWDYDQMDVWXGHQDWDR
]QDþDMNDPDLPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPSRVHELFHXNRQWHNVWXYLVRNRãNROVNRJREUD]RYDQMDNDNRELVHVWYRULODXJRGQD
LSRWLFDMQDDWPRVIHUD]DGDOMQMHDNDGHPVNRQDSUHGRYDQMHVWXGHQDWDVLQYDOLGLWHWRP

.OMXþQHULMHþLVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRPSHUFHSFLMDPRJXüQRVWL

UVOD
Rad je jedno od temeljnih prava svih ljudi, te
MHXNOMXþLYDQMHRVREDVLQYDOLGLWHWRPXVYLMHWUDGD
NOMXþDQþLPEHQLNQMLKRYHSRWSXQHLQWHJUDFLMHX
GUXãWYR0HÿXWLPVDPRREUD]RYDQMHLRVSRVREOMD-
vanje za rad osoba s invaliditetom nije u skladu s
SRWUHEDPDWUåLãWDUDGDDQDMþHãüHVXLLQIRUPDWLþNL
neobrazovane, što je u današnjim uvjetima gotovo
nepremostiva prepreka zapošljavanju. Prema tome,
QHNLRGLQGLNDWRUDRWHåDQRJ]DSRãOMDYDQMDRVRED
VLQYDOLGLWHWRPVXVXILFLWDUQRVWVWHþHQLK]YDQMD
WHQLåDIRUPDOQDUD]LQDREUD]RYDQMDXRGQRVXQD
ostatak populacije (Paun Jarallah, 2008), što upu-
üXMHQD]DNOMXþDNGDSRYHüDQMHPIRUPDOQHUD]LQH
obrazovanja, posebice do razine visokog obrazo-
YDQMDRVREHVLQYDOLGLWHWRPPRJXVWHüL]YDQMD
NRMDVXWUDåHQLMDQDRWYRUHQRPWUåLãWXUDGDþLPH
bi se mogla smanjiti stopa nezaposlenosti osoba s
invaliditetom.

70
 +UYDWVNDUHYLMD]DUHKDELOLWDFLMVNDLVWUDåLYDQMD9ROEUVWU

3RYHüDQMHIRUPDOQHUD]LQHREUD]RYDQMDRVRED 2003; Leyser i sur., 1994; Barnatt i Kabzems, 1992;

VLQYDOLGLWHWRPRGL]UD]LWHMHYDåQRVWL]DRVREHV
LQYDOLGLWHWRPLWRQHVDPR]DSRYHüDQMHSULKRGD
YHüþRYMHNPRåHLPDWLLGUXJHNRULVWLRGREUD]R-
YDQMDSRSXWYHüLKPRJXüQRVWLL]ERUDQDWHPHOMX
NYDOLWHWQLMLKLQIRUPDFLMDL]QDQMDPRåHELWLYLãH
Beh-Pajooh, 1991; Cornoldi i sur., 1999; Hastings
i Graham, 1995; Avramidis i Norwich, 2002;
Rainforth, 2000; prema Gosden Kitchen, 2007).
Isto tako je dokazano i da se stavovi poslodavaca
u odnosu na zapošljavanje osoba s invaliditetom
XYDåDYDQLVO6HQSUHPDäLOMDN razlikuju s obzirom na oblik invaliditeta, pa tako
ãWRVYDNDNRGRSULQRVLRVMHüDMXYODVWLWHYULMHGQRVWL SRVORGDYFLLPDMXXYHüRMPMHULQHJDWLYQHVWDYRYH
Prijelaz u okolinu visokoškolskog obrazovanja prema zapošljavanju osoba s intelektualnim teško-
donosi i mnoge izazove, a nerijetko i prepreke, za üDPDWHVOLMHSLKLVODERYLGQLKRVRED.Lã*ODYDã
studente s invaliditetom. Jednu od njih predstavlja i
þHVWRQHJDWLYQDSHUFHSFLMDRNROLQHSDLRVWDOLKVWX-
GHQDWDRQMLKRYRMPRJXüQRVWLGDXGRYROMH]DKWMH-
YLPDUD]OLþLWLKVWXGLMVNLKSURJUDPD6WXGHQWLPDV
invaliditetom u ovom se kontekstu (kao i prema
Pravilniku o organizaciji i djelovanju Ureda za
VWXGHQWHVLQYDOLGLWHWRP6YHXþLOLãWDX=DJUHEX
http://www.unizg.hr/fileadmin/rektorat/dokumenti/
pravilnici/Pravilnik_Ured_za_studente_s_invali-
6RNDþ
,DNRLVWUDåLYDQMDSRND]XMXGDVHVWDYRYLSUHPD
osobama s invaliditetom posljednjih godina mije-
njaju u pozitivnom pogledu, negativni stavovi i
GUXãWYHQRQHSULKYDüDQMHRVREDVLQYDOLGLWHWRPMRã
uvijek postoje te su prepoznati kao prepreke za
postizanje uspjeha osoba s invaliditetom u druš-
tvenom, obrazovnom i profesionalnom kontekstu
(White i sur., 2006; prema Gosden Kitchen, 2007).
GLWHWRPSGIVPDWUDMXVWXGHQWLVPRWRULþNLPSRUH- ,DNRVHVYLDXWRULQHVODåXRNRXWMHFDMDVWDYRYDL
PHüDMLPDRãWHüHQMLPDYLGDVOLMHSHLVODERYLGQH RVREQHSHUFHSFLMHQDþRYMHNRYRSRQDãDQMHSRVWRMH
RVREHRãWHüHQMLPDVOXKDJOXKHLQDJOXKHRVREH QHNLLQGLNDWRULGDRGUHÿHQLXWMHFDMSRVWRMLWHGDVH
NURQLþQLPEROHVWLPDSVLKLþNLPEROHVWLPDLSRUH- SRMHGLQFLþHVWRSRQDãDMXXVNODGXVDVYRMLPVWDYR-
PHüDMLPDWHVSHFLILþQLPWHãNRüDPDXXþHQMX vima i percepcijama.
'RND]DQRMHGDOMXGLLPDMXUD]OLþLWHVWDYRYHR
RVREDPDVUD]OLþLWLPREOLFLPDLQYDOLGLWHWDSDMH
WDNRYLãHLVWUDåLYDQMD$VKPDQ)XUQKDPL
Pendred, 1983; Woodward, 1985; prema Gosden
Kitchen, 2007) potvrdilo kako i djeca i odrasli
LPDMXSR]LWLYQLMHVWDYRYHSUHPDRVREDPDVIL]Lþ-
NLPLQYDOLGLWHWRPQHJRSUHPDRVREDPDVSVLKLþNLP
EROHVWLPDLSRUHPHüDMLPD,VWRWDNRLVWUDåLYDQMD
pokazuju i da su osobe s pojedinim oblicima inva-
OLGLWHWDYLãHSULKYDüHQHRGRVREDVGUXJLPREOL-
FLPDLQYDOLGLWHWDXUD]OLþLWLPVLWXDFLMDPDPHÿX-
ljudskih odnosa kao što su obrazovanje, zaposlenje
LGU7DNRVXJRGLQH6FUXJJVL0DVWURSLHUL
(prema Gosden Kitchen, 2007) analizirali 28 istra-
åLYDQMDQDWHPXVWDYRYDXþLWHOMDRLQNOX]LMLXþHQLND
VWHãNRüDPDXUD]YRMXXUHGRYQHUD]UHGHJGMHVX
]DNOMXþLOLGDVXXþLWHOMLELOLVSUHPQLSRGXþDYDWL
XþHQLNHVRGUHÿHQLPREOLFLPDWHãNRüDDOLQHL
XþHQLNHVWHåLPWHãNRüDPDLQLåLPLQWHOHNWXDOQLP
VSRVREQRVWLPD'DXþLWHOMLLPDMXSR]LWLYQLMHVWDYR-
YHSUHPDXþHQLFLPDVODNãLPWHãNRüDPDXRGQRVX
QDXþHQLNHVQLåLPLQWHOHNWXODQLPVSRVREQRVWLPD
WHãNRüDPDXþHQMDWHSRUHPHüDMHPSDåQMHSRWYU-
GLODVXLEURMQDGUXJDLVWUDåLYDQMD&DPSEHOOLVXU
71
$XWRU0DVVLHSUHPD+DQQRQWYUGL
GDVWHUHRWLSQLLQHJDWLYQLVWDYRYLSRþHYãLRGVDåD-
OMHQMDLVWUDKDSUHNRQLVNLKRþHNLYDQMDRWRPHãWR
RVREHVLQYDOLGLWHWRPPRJXGUåHOMXGHQDGLVWDQFL
u odnosu na osobe s invaliditetom. Shapiro (2000;
prema Hannon, 2007) govori o tome kako negativni
mitovi i stereotipi nastavljaju stvarati ukorijenjene
predrasude prema osobama s invaliditetom, koje se
ogledaju u negativnim stavovima i ponašanjima, što
PRåHVSULMHþLWLSXQRVXGMHORYDQMHRVREDVLQYDOLGL-
WHWRPXGUXãWYHQLPREUD]RYQLPLVWUXþQLPNRQWHN-
stima (White i sur, 2006; Rao, 2004; Rubin i sur.,
1995; Rusch i sur., 1995; prema Hannon, 2007).
Osim toga, Voh (1993; prema Hannon, 2007) nalazi
i da same osobe s invaliditetom redovito identifici-
UDMXGUXãWYHQHVWDYRYHNDRQDMPRüQLMHLQDMQHJD-
WLYQLMHVWUHVRUHXVYRMLPåLYRWLPD
Stavovi se formiraju na osnovu iskustva u nepo-
srednom kontaktu s pojedinom osobom (objektom
stava) i u interakciji sa socijalnom okolinom. Iako
su stavovi dosta trajni, pod utjecajem izmijenjenih
okolnosti i novih iskustava oni se mogu mijenjati
(Leutar i Štambuk, 2006).
/RUHQD)UDQMNLü/HOLD.Lã*ODYDã9DOHQWLQD1RYDNäLåLü3HUFHSFLMDVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH
,VWUDåLYDQMDSRND]XMXGDRVREHVYLVRNRPUD]L-
nom iskustva u smislu interakcije s pojedincima
s invaliditetom imaju pozitivnije stavove prema
osobama s invaliditetom kao i da je interakcija s
YUãQMDFLPDVLQYDOLGLWHWRPÄQDMPRüQLMD³PHWRGD
u mijenjanju stavova prema osobama s invalidite-
tom. Ova teorija pokazuje da se stavovi pojedinaca
mogu mijenjati, pozitivno ili negativno, ovisno o
vrsti i strukturi planirane aktivnosti ili drugog utje-
caja (Gosden Kitchen, 2007).
'DNOHDNWLYQRXNOMXþLYDQMHRVREHVLQYDOLGLWH-
WRPXVYDNRGQHYQLåLYRWSDWDNRLXVXVWDYYLVR-
NRãNROVNRJREUD]RYDQMDüHGRSULQLMHWLVWYDUDQMX
VWDYRYDSULKYDüDQMDLSR]LWLYQLKSHUFHSFLMDPRJXü-
QRVWLEXGXüLGDLQWHJUDFLMDRVREDVLQYDOLGLWHWRP
LGUXãWYHQLVWDYRYLSUHPDQMLPDXWMHþXMHGQLQD
druge (Schwartz, Armony-Sivan, 2001).
CILJ RADA
Cilj ovog rada je utvrditi kakva je percepci-
MDLVSLWDQLNDVWXGHQDWD6YHXþLOLãWDX=DJUHEXR
PRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRPXGR-
YROMH]DKWMHYLPDVWXGLMVNLKSURJUDPDX]LPDMXüL
XRE]LUYDULMDEOHSRSXWVSRODSRGUXþMD]QDQRVWL
dosadašnjeg iskustva s osobama s invaliditetom,
te edukacije o osobama s invaliditetom u okviru
kolegija na fakultetu.
3HUFHSFLMXVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWL
s invaliditetom udovolje zahtjevima studijskih pro-
grama je vrlo korisno ispitati radi planiranja odre-
ÿHQLKPMHUDLDNWLYQRVWLVOXåELSRWSRUHVWXGHQWLPD
s invaliditetom u vidu senzibilizacije i informiranja
RPRJXüQRVWLPDRVREDVWXGHQDWDVLQYDOLGLWHWRP
3RGFLOMHYLLVWUDåLYDQMD
1. 8WYUGLWLUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDUD]OLþLWRJ
VSRODRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLVLQYDOLGLWH-
tom udovolje zahtjevima studijskih programa.
2. 8WYUGLWLUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDRPRJXü-
nostima da studenti s invaliditetom udovolje
zahtjevima studijskih programa, s obzirom na
SULVXWQRVWUD]OLþLWLKYUVWDLQYDOLGLWHWD
3. Utvrditi razlike u percepciji ispitanika, studena-
WDUD]OLþLWLKSRGUXþMD]QDQRVWLRPRJXüQRVWLPD
da studenti s invaliditetom udovolje zahtjevima
studijskih programa.
72
4. 8WYUGLWLUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDRPRJXü-
nostima da studenti s invaliditetom udovolje
zahtjevima studijskih programa, s obzirom na
iskustvo ispitanika s osobama s invaliditetom
unutar obitelji, za vrijeme dosadašnjeg školo-
vanja te tijekom studija.
Hipoteze
1. 3RVWRMH]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLND
UD]OLþLWRJVSRODRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLVLQYD-
liditetom udovolje zahtjevima studijskih programa.
2. 3RVWRMHVWDWLVWLþNL]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLML
LVSLWDQLNDRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLVLQYDOLGL-
tetom udovolje zahtjevima studijskih programa, s
RE]LURPQDSULVXWQRVWUD]OLþLWLKYUVWDLQYDOLGLWHWD
3. 3RVWRMHVWDWLVWLþNL]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLML
LVSLWDQLNDVWXGHQDWDUD]OLþLWLKSRGUXþMD]QDQR-
VWLRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRP
udovolje zahtjevima studijskih programa.
4. 3RVWRMHVWDWLVWLþNL]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHS-
FLMLLVSLWDQLNDRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLV
invaliditetom udovolje zahtjevima studijskih
programa, s obzirom na iskustvo ispitanika s
osobama s invaliditetom unutar obitelji, za vri-
jeme dosadašnjeg školovanja te tijekom studija.
METODE RADA
Uzorak ispitanika
,VWUDåLYDQMHPMHREXKYDüHQRVWXGHQDWDNRML
VXDNDGHPVNHJRGLQHSRKDÿDOLQHNL
od studijskih programa na III. godini preddiplom-
VNRJVWXGLMDQDMHGQRPRGIDNXOWHWD6YHXþLOLãWD
X=DJUHEX3ULURGRVORYQRPDWHPDWLþNLIDNXOWHW
0DWHPDWLND%LRORJLMD.HPLMD)DNXOWHWHOHNWUR-
WHKQLNHLUDþXQDUVWYD)DNXOWHWSURPHWQLK]QDQRVWL
/RJLVWLND*UDÿHYLQVNLIDNXOWHW0HGLFLQVNLIDNXOWHW
Veterinarski fakultet; Prehrambeno biotehnološki
fakultet/Biotehnologija; Edukacijsko-rehabilitacijski
fakultet/Rehabilitacija; Kineziološki fakultet; Pravni
fakultet/Pravni studij; Filozofski fakultet/Anglistika,
3HGDJRJLMD+UYDWVNLVWXGLML3VLKRORJLMD.DWROLþNL
bogoslovni fakultet/Teologija; Akademija dramske
umjetnosti/Gluma i Akademija likovnih umjetno-
sti/Kiparstvo, Grafika, Animirani film, Slikarstvo).
Fakulteti i studijski programi prigodno su odabrani
 +UYDWVNDUHYLMD]DUHKDELOLWDFLMVNDLVWUDåLYDQMD9ROEUVWU

LUHSUH]HQWLUDMXSRMHGLQD]QDQVWYHQDSRGUXþMDVD VHNUHüXX]SRPRüLQYDOLGVNLKNROLFDVRWHåDQRP
VYLKSRGUXþMD]QDQRVWLQD6YHXþLOLãWXX=DJUHEX motorikom ruku, slabovidne ili slijepe osobe, gluhe
Iz Tablice 1 vidljiv je udio ispitanika po pojedinim RVREHRVREHVSVLKLþNLPSRUHPHüDMLPDRVREHV
]QDQVWYHQLPSRGUXþMLPDWHSUHPDVSROX NURQLþQLPEROHVWLPDLRVREHVGLVOHNVLMRPLVSXQLWL
sve zahtjeve u okviru studijskog programa kojeg
Tablica 1.8GLRLVSLWDQLNDSRSRMHGLQLP]QDQVWYHQLP
SRKDÿDMX3UHRVWDODSLWDQMDLVSLWXMXVWXGLUDOLQD
SRGUXþMLPDLVSROX
fakultetu ispitanika osoba s navedenim ili nekim
Znanstveno Muški äHQVNL Ukupno GUXJLPWHãNRüDPDMHVXOLXQXWDUQHNRJNROHJLMD
SRGUXþMH spol spol slušali o osobama s navedenim ili nekim drugim
N % N % N %
WHãNRüDPDMHVXOLVHXQXWDUYODVWLWHRELWHOMLVXVUHOLV
Prirodne znanosti 25 29,1 61 70,9 86 13,7
osobom s nekom od navedenih ili nekim drugim teš-
7HKQLþNH]QDQRVWL 113 73,9 40 26,1 153 24,3
NRüDPDWHMHVXOLVHWLMHNRPVYRJDRVQRYQRãNROVNRJ
Biomedicinsko 25 33,8 49 66,2 74 11,7
SRGUXþMH
ili srednjoškolskog obrazovanja susreli s osobom s
%LRWHKQLþNR 1 4,8 20 95,2 21 3,3 QHNRPRGQDYHGHQLKLOLQHNLPGUXJLPWHãNRüDPD
SRGUXþMH 8SLWQLNRPVXWDNRÿHUSULNXSOMHQLSRGDFLRGREL
'UXãWYHQRSRGUXþMH 50 36 89 64 139 22,1 spolu, te fakultetu i studijskom smjeru ispitanika.
+XPDQLVWLþNR 42 33,1 85 66,9 127 20,2
SRGUXþMH Metode obrade podataka
8PMHWQLþNRSRGUXþMH 9 30 21 70 30 4,8
Ukupno 265 42,1 365 57,9 630 100,0 =DSRWUHEHXYLGDXUH]XOWDWHLVWUDåLYDQMDWHSURYMH-
ru hipoteza korištene su metode deskriptivne statisti-
,]7DEOLFHPRåHVHYLGMHWLGDMHXLVWUDåLYD- ke, Hi-kvadrat testa i jednosmjerne analize varijance.
QMHXNOMXþHQRåHQDLPXãNDUDFD
WHGDåHQHSUHGVWDYOMDMXYHüLQXX]RUND REZULTATI I RASPRAVA
LVSLWDQLNDQDVYLPSRGUXþMLPD]QDQRVWLYLãHRG
RVLPWHKQLþNRJJGMHXGLRPXãNDUDFDXX]RU-
ku ispitanika iznosi iznad 70%. Raspon dobi ispi-
WDQLNDNUHüHVHRGGRJRGLQD
Mjerni instrument
3RGDFLVXSULNXSOMHQLSRPRüXNUDWNRJDQNHWQRJ
upitnika (Anketni upitnik – studenti s invalidite-
tom) kreiranog za potrebe ovoga rada, a ispitivanje
,DNRQLVXSURYRÿHQDLVWRYMHWQDLVWUDåLYDQMD
UH]XOWDWLRYRJLVWUDåLYDQMDRþHNLYDQLVXPRJXVH
dovesti u vezu s navodima literature; usporediti
VUH]XOWDWLPDVOLþQLKLVWUDåLYDQMDWHVXSUYRWQR
SRVWDYOMHQHKLSRWH]HXJODYQRPSRWYUÿHQH
5H]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDYUVWX
invaliditeta
je provedeno grupno. Upitnik se sastoji od ukupno 8VOMHGHüRMWDEOLFL7DEOLFDSULND]DQLVX
11 pitanja od kojih prvih 7 pitanja ispituje procje- UH]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDYUVWXLQYDOLGLWHWD
QXLVSLWDQLNDRWRPHPRJXOLVWXGHQWLVUD]OLþLWLP prisutnog kod studenata s invaliditetom, a u odnosu
RãWHüHQMLPDEROHVWLPDLSRUHPHüDMLPDRQLNRML QD]QDQVWYHQRSRGUXþMHVWXGLUDQMDLVSLWDQLND

Tablica 2.5H]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDYUVWXLQYDOLGLWHWD
=QDQVWYHQRSRGUXþMH Inv. kolica Mot. ruku Sl. i slab. Gluhi Psih. por. Kron. bol. Disleksija
DA NE DA NE DA NE DA NE DA NE DA NE DA NE
Prirodne znanosti 65,1 34,9 33,7 66,3 19,8 80,2 67,4 32,6 51,2 48,8 94,2 5,8 53,5 46,5
7HKQLþNH]QDQRVWL 73,9 26,1 39,9 60,1 19 81 75,8 24,2 47,1 52,9 87,6 12,4 42,5 57,5
%LRPHGLFLQVNRSRGUXþMH 14,9 85,1 9,5 90,5 4,1 95,9 23 77 23 77 86,5 13,5 81,1 18,9
%LRWHKQLþNRSRGUXþMH 76,2 23,8 9,5 90,5 9,5 90,5 76,2 23,8 52,4 47,6 100 0 61,9 38,1
'UXãWYHQRSRGUXþMH 34,5 65,5 38,8 61,2 41 59 52,5 47,5 41,7 58,3 83,5 16,5 64,7 35,3
+XPDQLVWLþNRSRGUXþMH 87,4 12,6 78 22 59,1 40,9 45,7 54,3 37,8 62,2 87,4 12,6 70,9 29,1
8PMHWQLþNRSRGUXþMH 53,3 46,7 50 50 40 60 56,7 43,3 50 50 96,7 3,3 86,7 13,3
Ukupno 58,9 42,1 42,4 57,6 31 69 56,3 43,7 42,1 57,9 88,3 11,7 61,9 38,1

73
/RUHQD)UDQMNLü/HOLD.Lã*ODYDã9DOHQWLQD1RYDNäLåLü3HUFHSFLMDVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH

LVSLWDQLNDVPDWUDGDELRVREDNRMDVHNUHüH JRYRUQHMHGLQLFHHOHNWURQLþNHELOMHåQLFHSURJUDPL]D
X]SRPRüLQYDOLGVNLKNROLFDPRJODLVSXQLWLVYH XYHüDQMHVDGUåDMDQDHNUDQXHOHNWURQLþNDSRYHüDODL
]DKWMHYHVWXGLMVNRJSURJUDPDNRMLSRKDÿDMX VOVWXGHQWLVRãWHüHQMLPDYLGDPRJXVWXGLUDWLQDYHüL-
LVSLWDQLNDVPDWUDGDELRVREDVRWHåDQRPPRWRULNRP QLIDNXOWHWDLDNDGHPLMDLXGRYROMLWL]DKWMHYLPDYHüLQH
ruku mogla ispuniti sve zahtjeve studijskog progra-
PDNRMLSRKDÿDMXLVSLWDQLNDVPDWUDGDELVOD-
bovidna ili slijepa osoba mogla ispuniti sve zahtjeve
VWXGLMVNRJSURJUDPDNRMLSRKDÿDMXLVSLWDQLND
smatra da bi gluha osoba mogla ispuniti sve zahtjeve
VWXGLMVNRJSURJUDPDNRMLSRKDÿDMXLVSLWDQLND
VPDWUDGDELRVREDVSVLKLþNLPSRUHPHüDMHPPRJOD
ispuniti sve zahtjeve studijskog programa koji poha-
ÿDMXLVSLWDQLNDVPDWUDGDELRVREDVNURQLþ-
QRPEROHãüXPRJODLVSXQLWLVYH]DKWMHYHVWXGLMVNRJ
SURJUDPDNRMLSRKDÿDMXLVSLWDQLNDVPDWUDGD
bi osoba s disleksijom mogla ispuniti sve zahtjeve
VWXGLMVNLKSURJUDPD)DMGHWLü2YDMUH]XOWDW
XND]XMHQDYLVRNRQHSR]QDYDQMH]QDþDMNLLXWMHFDMD
NRQNUHWQRJRãWHüHQMDQDXVSMHãQRVWVWXGLUDQMDRVRED
VUD]OLþLWLPRãWHüHQMLPDEROHVWLPDLSRUHPHüDMLPD
5H]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDVSROLVSLWDQLND
Hi-kvadrat testom nastojalo se utvrditi postoje li
VWDWLVWLþNL]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDGD
ELRVREHVSRMHGLQLPWHãNRüDPDPRJOHLVSXQLWLVYH
zahtjeve studijskog programa koji ispitanici poha-
ÿDMXXRGQRVXQDVSRO7DNYHUD]OLNHXWYUÿHQHVXX
VWXGLMVNRJSURJUDPDNRMLSRKDÿDMX RGQRVXQDJOXKHRVREHȤ GI S
kod kojih muški ispitanici iskazuju više povjere-
,]SUH]HQWLUDQLKUH]XOWDWDPRJXüHMH]DNOMXþLWL QMDXQMLKRYHPRJXüQRVWLLVWXGHQWHVGLVOHNVLMRP
NDNRYHüLQDLVSLWDQLNDYLãHRGVPDWUDGDEL Ȥ GI SNRGNRMLKåHQVNLLVSLWDQLFL
RVREHVNURQLþQLPEROHVWLPDGLVOHNVLMRPLRQLNRMLVH iskazuju povoljnije stavove. Ove razlike vjerojatno
NUHüXX]SRPRüLQYDOLGVNLKNROLFDSDLJOXKHRVREH su rezultat vrste, pa tako i zahtjeva studijskih pro-
mogle ispuniti sve zahtjeve studijskog programa koji JUDPDNRMHPXãNLWHKQLþNH]QDQRVWLLåHQVNLGUXã-
SRKDÿDMX6YHJDLVSLWDQLNDVPDWUDWRL]DVODER- WYHQHLKXPDQLVWLþNH]QDQRVWLVWXGHQWLWUDGLFLRQDO-
vidne i slijepe osobe, dok oko 40% ispitanika smatra QRXSLVXMX'UåDYQL]DYRG]DVWDWLVWLNX5HSXEOLNH
LVWR]DRVREHVSVLKLþNLPSRUHPHüDMLPDLRQHVRWH- +UYDWVNHãWRVHRþLWXMHLSULND]RPXGMHOD
åDQRPPRWRULNRPUXNX1DMVODELMDSURFMHQDPRJXü- LVSLWDQLNDPXãNRJLåHQVNRJVSRODSR]QDQVWYHQLP
nosti slijepih i slabovidnih osoba vjerojatno je rezultat SRGUXþMLPD7DEOLFD2YDNYLUH]XOWDWLSRVOMHGL-
þLQMHQLFHGDXRSüRMSRSXODFLMLYODGDSUHGUDVXGDNDNR ca su procjene ispitanika temeljene na nedostatku
MHVOMHSRüDÄQDMWHåH³RãWHüHQMHNRMHVSUMHþDYDRYH UHOHYDQWQLKLQIRUPDFLMDRVSRVREQRVWLPDLPRJXü-
osobe u obavljanju svakodnevnih aktivnosti, pa tako nostima osoba s invaliditetom te manjka iskustava.
LXVWXGLMX9DVK&UHZH6OLþQRUD]PLãOMDMXL
SRVORGDYFL7DNRUH]XOWDWLLVWUDåLYDQMDSURYHGHQRJX 2VLPWRJDåHQVNLVXLVSLWDQLFLVWDWLVWLþNL]QD-
Hrvatskoj pokazuju da poslodavci, uz osobe s inte- þDMQRYLãHQHJRPXãNLVOXãDOLRRVREDPDVLQYD-
OHNWXDOQLPWHãNRüDPDNDRQHSRåHOMQXSHUFLSLUDQR liditetom u okviru nekog od kolegija na fakulte-
neuspješnu, pa i profesionalno nekompetentnu procje- WXȤ GI SãWRVXRþHNLYDQL
QMXMXXSUDYRVNXSLQXRVREDVRãWHüHQMLPDYLGD.Lã rezultati, s obzirom na spomenutu tendenciju
*ODYDã6RNDþ6GUXJHSDNVWUDQHLVWUDåLYDQMD åHQDGDXPQRJRYHüRMPMHULXSLVXMXGUXãWYHQRL
VXSRND]DODGDXSUDYRRVREHVRãWHüHQMLPDYLGDNDR KXPDQLVWLþNLRULMHQWLUDQHVWXGLMVNHSURJUDPHNRML
skupina iskazuju visoko samopouzdanje, sigurnost u LKRVSRVREOMDYDMX]DW]YÄSRPDåXüD]DQLPDQMD³
VYRMHPRJXüQRVWLNYDOLWHWQRJUDGDWH]QDþDMQXVDPR- 'UåDYQL]DYRG]DVWDWLVWLNX5HSXEOLNH+UYDWVNH
aktivnost (Kiš-Glavaš, 2012). Oni više nego druge
osobe s invaliditetom poduzimaju konkretne aktivno-
VWLVFLOMHP]DSRãOMDYDQMDSRKDÿDMXWHþDMHYHMDYOMDMX
VHQDQDWMHþDMH]DSRVDRREUDüDMXVHVYRMLPXGUXJDPD
]DSRPRüSUL]DSRãOMDYDQMX.DGDVHUDGLRYLVRNRP
REUD]RYDQMXRVREDVRãWHüHQMLPDYLGDþLQMHQLFDMHVW
GDX]UD]XPQHSULODJRGEHãWRXRYRPVOXþDMXXNOMX-
þXMHGRVWXSQRVWSRPRüQHWHKQRORJLMHþLWDþLHNUDQD
74
JGMHL]PHÿXRVWDORJVOXãDMXLR]QDþDMNDPD
i potpori osobama s invaliditetom.
5H]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDSRGUXþMH
znanosti kojem pripadaju studijski programi
NRMHSRKDÿDMXLVSLWDQLFL
.RULVWHüLLVWXPHWRGXREUDGHSRGDWDNDLX]LPDMXüL
SRGUXþMH]QDQRVWLNDRQH]DYLVQXYDULMDEOXXRþDYDVH
 +UYDWVNDUHYLMD]DUHKDELOLWDFLMVNDLVWUDåLYDQMD9ROEUVWU

7DEOLFDGDSRVWRMHVWDWLVWLþNL]QDþDMQHUD]OLNHNRMH LKXPDQLVWLþNRJ]QDQVWYHQRJSRGUXþMD

VHRGQRVHQDþLQMHQLFXGDLVSLWDQLFLL]KXPDQLVWLþNRJ (62,2%). Najpovoljniju procjenu u odnosu na stu-
SRGUXþMDXYHOLNRMPMHULVPDWUDMXGDVWXGHQWL dente s disleksijom iskazuju studenti biomedicin-
VRWHåDQRPPRWRULNRPUXNXPRJXLVSXQLWL]DKWMHYH VNRJGUXãWYHQRJKXPDQLVWLþNRJ
studijskog programa, dok to demantiraju studenti iz LXPMHWQLþNRJSRGUXþMDDQDM-
ELRWHKQLþNRJLELRPHGLFLQVNRJSRG- QHSRYROMQLMXVWXGHQWLWHKQLþNLK]QDQRVWL
UXþMDȤ2 GI S3R]QDMXüL]DKWMHYH
ovih studijskih programa, ovakvi rezultati ne izne-
QDÿXMXLþLQHVHSULOLþQRREMHNWLYQLPD
6OLþQLVXUH]XOWDWLQDÿHQLLSULSURFMHQLPRJXü-
nosti zadovoljenja zahtjeva studijskih programa
slabovidnih i slijepih studenata. I ovdje studenti
L]KXPDQLVWLþNRJSRGUXþMDLVND]XMXSRYROMQLMH
Iako imaju pravo na odabir bilo kojeg studijskog
SURJUDPDþLQMHQLFDMHVWGDVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRP
LSDNXRGQRVXQDRãWHüHQMDNRMDSRVMHGXMXLPDMX
RGUHÿHQDRJUDQLþHQMDXRGQRVXQD]DGRYROMHQMH
zahtjeva pojedinih studijskih programa. Uvidom
u njihovu distribuciju po pojedinim znanstvenim
SRGUXþMLPDNDRLUH]XOWDWHRYRJLVWUDåLYDQMDXRþD-
VWDYRYHGRNVWXGHQWLL]SRGUXþMDSULURG- va se da su toga svjesni i oni, kao i njihovi kolege.
QLK]QDQRVWLWHKQLþNLK]QDQRVWL ,DNRELVHSRYUãQLPXYLGRPPRJORXþLQLWLGDQMLKRY
ELRPHGLFLQVNLKLELRWHKQLþNLK]QDQRVWL odabir studijskog programa ovisi u velikoj mjeri o
LVND]XMXQHSRYROMQHVWDYRYHȤ2=99,56; PRJXüQRVWLPD]DGRYROMHQMD]DKWMHYDNRQNUHWQRJ
GI S2YGMHMHSRWUHEQRQDSRPHQXWLGD
VWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRPRSüHQLWRþHãüHELUDMXXSUD-
YRVWXGLMVNHSURJUDPHL]SRGUXþMDKXPDQLVWLþNLK
]QDQRVWLSDMHLLVNXVWYRQMLKRYLKNROHJDRPRJXü-
QRVWLPDVWXGHQDWDVLQYDOLGLWHWRP]QDþDMQRYHüH
VWXGLMVNRJSURJUDPDPRJXüHMH]DSUDYRGDVHUDGLL
RQMLKRYLPLQWHUHVLPD]DSRMHGLQRSRGUXþMH1DLPH
poznato je da interesi za pojedino zanimanje/struku
uvelike ovise o aktualnoj i potencijalnoj uspješnosti
kandidata, odnosno da se interesi i motivacija vrlo
QHJRXGUXJLPSRGUXþMLPD þHVWRSRNODSDMX3HW]5LMHWNRVHGRJDÿDGD
5D]OLNHVHXRþDYDMXLXRGQRVXQDSURFMHQXLVSL- RVREDLPDLQWHUHVXSRGUXþMXXNRMHPQLMHXVSMHãQD
WDQLNDRPRJXüQRVWL]DGRYROMHQMD]DKWMHYDVWXGLM- a kada se radi o osobama s invaliditetom, njihova
VNLKSURJUDPD]DJOXKHȤ2 GI S RJUDQLþHQMDNRMDSURL]OD]HL]RãWHüHQMDSRUHPHüD-
VWXGHQWHVSVLKLþNLPSRUHPHüDMLPDȤ2=18,20; MDLOLEROHVWLþHVWRQHJDWLYQRXWMHþXQDSRWHQFLMDOQX
GI SLVWXGHQWHVGLVOHNVLMRPȤ2=51,19; uspješnost u pojedinim zanimanjima.
GI S1DMSRYROMQLMXSURFMHQXXRGQRVXQD
gluhe studente iskazuju studenti prirodnih (67,4%) 5H]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDLVNXVWYR
LWHKQLþNLK]QDQRVWLDQDMQHSRYROMQLMX ispitanika
VWXGHQWLELRPHGLFLQVNRJ]QDQVWYHQRJSRGUXþ- 8VOMHGHüRMWDEOLFL7DEOLFDSULND]DQLVX
ja (76,7%). Najpovoljniju procjenu u odnosu na UH]XOWDWLLVWUDåLYDQMDVRE]LURPQDLVNXVWYRLVSL-
VWXGHQWHVSVLKLþNLPSRUHPHüDMLPDLVND]XMXVWX- tanika s osobama s invaliditetom, a u odnosu na
denti prirodnih znanosti (51,2%), a najnepovolj- ]QDQVWYHQRSRGUXþMHVWXGLUDQMDLVSLWDQLND
niju studenti biomedicinskog (77%), društvenog
Tablica 3.8GLRLVSLWDQLNDSUHPDQMLKRYRPLVNXVWYXVRVREDPDVLQYDOLGLWHWRPVRE]LURPQDSRGUXþMH]QDQRVWL
=QDQVWYHQRSRGUXþMH Imali su iskustvo Imali su edukaciju o Imali su iskustvo Imali su iskustvo u ranijim
tijekom studiranja OSI unutar kolegija unutar vlastite obitelji fazama obrazovanja
N % N % N % N %
Prirodne znanosti 59 68,6 25 29,1 29 33,7 62 72,1
7HKQLþNH]QDQRVWL 68 44,4 19 12,4 43 28,1 91 59,5
%LRPHGLFLQVNRSRGUXþMH 32 43,2 19 25,7 24 32,4 56 75,7
%LRWHKQLþNRSRGUXþMH 3 14,9 1 4,8 6 28,6 13 61,9
'UXãWYHQRSRGUXþMH 117 84,2 85 61,2 53 38,1 103 74,1
+XPDQLVWLþNRSRGUXþMH 108 85 75 59,1 59 46,5 91 71,7
8PMHWQLþNRSRGUXþMH 19 63,3 8 26,7 8 26,7 23 76,7
Ukupno 406 64,4 232 36,8 222 35,2 439 69,7

75
/RUHQD)UDQMNLü/HOLD.Lã*ODYDã9DOHQWLQD1RYDNäLåLü3HUFHSFLMDVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH

Prema navedenim rezultatima 64,4% ispitanika Tablica 4.5H]XOWDWLMHGQRVPMHUQHDQDOL]HYDULMDQFH

ima aktualno iskustvo s osobama s invaliditetom Broj $ULWPHWLþND Standardna
kao studentima, 36,8% ih je u okviru nekog kole- sudionika sredina devijacija
gija slušalo o osobama s invaliditetom, 35,2% ispi- Nemaju iskustva 61 2,90 1,589
tanika u vlastitoj obitelji ima osobu s invaliditetom, s osobama s
dok je 69,7% ispitanika imalo iskustva s osobama s invaliditetom
LQYDOLGLWHWRPGMHFRPVWHãNRüDPDXUD]YRMXWLMH- Imaju aktualno 87 4,02 1,478
iskustvo
kom svog osnovnoškolskog i/ili srednjoškolskog
Imali su iskustvo 115 3,43 1,686
obrazovanja. u ranijim fazama
3ULND]DQLUH]XOWDWLXND]XMXQD]QDþDMQXUD]OLNX obrazovanja
PHÿXUH]XOWDWLPDLVSLWDQLNDUD]OLþLWLK]QDQVWYHQLK Imali iskustvo 365 4,04 1,628
SRGUXþMDXRGQRVXQDLVNXVWYRVDVWXGHQWLPDV ranije i imaju ga
sada
invaliditetom, te edukacijom o osobama s invali-
Ukupno 628 3,81 1,655
ditetom unutar kolegija na fakultetu. Tako studenti
GUXãWYHQRJLKXPDQLVWLþNRJSRGUXþMDXYHüRMPMHUL
izjavljuju o iskustvu sa studentima s invaliditetom
(oko 85%) i edukaciji o osobama s invaliditetom
unutar kolegija na fakultetu (oko 60%), u odnosu
QDVWXGHQWHRVWDOLKDRVRELWRELRWHKQLþNRJSRG-
LVDGD0raz.=-1,134; SDpog. S3UL
tome studenti bez iskustva procjenjuju da studenti
VLQYDOLGLWHWRPLPDMXPDQMHPRJXüQRVWL]DXGR-
voljavanjem zahtjeva studijskog programa. Osim
toga, pokazalo se da oni studenti koji su imali isku-
UXþMDL1DYHGHQLUH]XOWDWLVYDNDNR
VXGLMHORPSRVOMHGLFDVSHFLILþQRVWLSRMHGLQLKSRG-
UXþMDWHVDGUåDMDNRMLPVHEDYHPHÿXWLPPRJX
XSXüLYDWLLQDPRJXüLQHGRVWDWDNVHQ]LELOLWHWDL
SULVWXSDþQRVWLIDNXOWHWDSRMHGLQLKSRGUXþMDSUHPD
stva s osobama s invaliditetom u obrazovanju na
QLåLPUD]LQDPDWLMHNRPVYRJRVQRYQRãNROVNRJL
ili srednjoškolskog obrazovanja, ali ne i na studiju
SRGFMHQMXMXQMLKRYHPRJXüQRVWLXRGQRVXQDRQH
koji su to iskustvo imali na svim razinama obrazo-
studentima s invaliditetom.
Jednosmjerna analiza varijance pokazuje da
SRVWRMH]QDþDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDR
PRJXüQRVWLVWXGHQDWDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH
zahtjevima studijskog programa kojeg ispitanici
SRKDÿDMXXRGQRVXQDþLQMHQLFXLPDMXOLLOLQHPDMX
iskustva sa osobama s invaliditetom (F=11,474;
YDQMD0raz.=-0,610; SDpog. S
O prirodi ovih razlika, govori nam deskriptiv-
QDVWDWLVWLNDSRVHELFHDULWPHWLþNHVUHGLQHWHVWDQ-
dardne devijacije rezultata. Tako je iz Tablice 4
vidljivo da ispitanici koji imaju aktualno iskustvo
VRVREDPDVLQYDOLGLWHWRPXYHüRMPMHULSHUFLSL-
UDMXPRJXüQRVWGDRVREHVLQYDOLGLWHWRP]DGR-
GI S=DSRWUHEHSULND]DRYLKUH]XO- YROMH]DKWMHYLPDVWXGLMVNLKSURJUDPD0 
tata ispitanici su podijeljeni u 4 kategorije: oni koji SD=1,48), jednako kao i oni koji su to iskustvo
nemaju iskustva s osobama s invaliditetom, oni koji LPDOLUDQLMHDLPDMXJDLVDGD0 6' 
LPDMXWUHQXWDþQRRGQRVQRDNWXDOQRLVNXVWYRRQL XRGQRVXQDLVSLWDQLNHNRMLXRSüHQHPDMXLVNXVWD-
koji su to iskustvo imali u ranijim fazama svoga YDVRVREDPDVLQYDOLGLWHWRP0 6' 
obrazovanja te oni koji su takvo iskustvo imali 7DNRÿHULVSLWDQLFLNRMLVXLVNXVWYRVRVREDPDV
ranije, a imaju ga i sada. invaliditetom imali tijekom svoga prethodnog ško-
Rezultati jednosmjerne analize varijance prika- ORYDQMDQRQHPDMXJDWUHQXWQR0 6' 
zani su u Tablici 4. LVND]XMXYHüXVXPQMXXPRJXüQRVWRVREDVLQYDOL-
Rezultati Scheffeovog post hoc testa poka- ditetom da zadovolje zahtjevima studijskog progra-
]XMXGDVXVWDWLVWLþNL]QDþDMQHUD]OLNHXSURFMHQL ma, u odnosu na ispitanike koji su to iskustvo imali
PRJXüQRVWLGDVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRP]DGRYROMH UDQLMHDLPDMXJDLVDGD0 6' ,DNR
]DKWMHYLPDVWXGLMVNLKSURJUDPDL]PHÿXRQLKNRML MHYHüRGDYQRGRND]DQRGDLVNXVWYRVSUHGPHWRP
nemaju iskustvo u odnosu na one koji imaju tre- stava, odnosno mišljenja, posebice kada se radi
QXWQRLVNXVWYR0raz.=-1,121; SDpog. S o tzv. ranjivim skupinama, primjerice osobama s
i one koji su imali iskustvo ranije, ali ga imaju LQYDOLGLWHWRPSR]LWLYQRXWMHþHQDVWDYRYHPLãOMH-
QMDSDLSHUFHSFLMXPRJXüQRVWL/HXWDULâWDPEXN

76
 +UYDWVNDUHYLMD]DUHKDELOLWDFLMVNDLVWUDåLYDQMD9ROEUVWU

RYLPMHLVWUDåLYDQMHPGRND]DQRLGDDNWXDO-
QRLVNXVWYRLPDYHüLHIHNWQHJRSUHWKRGQR
$QDOL]LUDMXüLUD]OLNHPHÿXLVSLWDQLFLPDVRE]L-
URPQDQMLKRYXSHUFHSFLMXPRJXüQRVWL]DGRYROMH-
nja zahtjevima studijskih programa za studente s
UD]OLþLWLPRãWHüHQMLPDEROHVWLPDLSRUHPHüDMLPD
LVSLWDQLNDXRGQRVXQDVSROSRVWRMHPHÿXWLPVDPR
XRGQRVXQDRGUHÿHQHYUVWHLQYDOLGLWHWD7DNRPXã-
karci iskazuju pozitivniju percepciju u odnosu na
JOXKHRVREHGRNåHQHLVND]XMXSR]LWLYQLMXSHUFHS-
ciju u odnosu na studente s disleksijom. Ove razli-
ke vjerojatno su rezultat vrste, pa tako i zahtjeva
u odnosu na njihovo prethodno iskustvo s osoba- VWXGLMVNLKSURJUDPDNRMHPXãNLWHKQLþNH]QDQRVWL
PDVLQYDOLGLWHWRPRQHVHXRþDYDMXXRGQRVXQD
SURFMHQXPRJXüQRVWLVWXGHQDWDVRWHåDQRPPRWR-
rikom ruku, slabovidnih i slijepih te studenata s
disleksijom.
+LNYDGUDWWHVWRPXWYUÿHQHVXUD]OLNHL]PHÿX
kategorija ispitanika definiranih varijablom pret-
hodnog iskustva s osobama s invaliditetom na
QDþLQGDLVSLWDQLFLNRMLQLVXLPDOLQLNDNYDLVNXVWYD
VRVREDPDVLQYDOLGLWHWRPLVND]XMXYHüXVXPQMX
XPRJXüQRVWXGRYROMDYDQMD]DKWMHYLPDVWXGLMVNLK
SURJUDPDVWXGHQDWDVRWHåDQRPPRWRULNRPUXNX
LåHQVNLGUXãWYHQHLKXPDQLVWLþNH]QDQRVWLLVSLWD-
nici tradicionalno upisuju (Tablica 1). Rezultati su
posljedica procjene ispitanika temeljene na nedo-
statku relevantnih informacija o sposobnostima i
PRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPWHPDQMND
LVNXVWYD2YDKLSRWH]DMHVWRJDVDPRGMHORPLþQR
SRWYUÿHQD
+LSRWH]D+RSRVWRMDQMXVWDWLVWLþNL]QDþDMQLK
UD]OLNDXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDRPRJXüQRVWLPDGD
studenti s invaliditetom udovolje zahtjevima stu-
GLMVNLKSURJUDPDVRE]LURPQDSULVXWQRVWUD]OLþL-
LVSLWDQLNDȤ2 GI SVOD- WLKYUVWDLQYDOLGLWHWDMHSRWYUÿHQD=QDþDMQRQL]DN
bovidnih i slijepih studenata (85,2% ispitanika, postotak ispitanika (31%) smatra da bi slabovidna
Ȥ2 GI SVWXGHQDWDVGLVOHNVLMRP ili slijepa osoba mogla udovoljiti zahtjevima stu-
LVSLWDQLNDȤ2 GI SNDRL GLMVNRJSURJUDPDNRMLSRKDÿDLDNRVXLVWUDåLYDQMD
VWXGHQDWDNRMLVHNUHüXSRPRüXLQYDOLGVNLKNROLFD SRND]DODGDXSUDYRRVREHVRãWHüHQMLPDYLGDNDR
LVSLWDQLNDȤ2 GI SXRGQRVX
na studente koji su imali to iskustvo ili ga imaju i
VDGDVWXGHQWLVRWHåDQRPPRWRULNRPUXNX±
ispitanika, slabovidni i/ili slijepi studenti – 67,3%
ispitanika, studenti s disleksijom – 36,2% ispita-
QLNDVWXGHQWLNRMLVHNUHüXX]SRPRüLQYDOLGVNLK
kolica – 40,1% ispitanika).
skupina iskazuju visoko samopouzdanje, sigurnost
XVYRMHPRJXüQRVWLNYDOLWHWQRJUDGDWH]QDþDMQX
samoaktivnost (Kiš-Glavaš, 2012). Ovaj rezultat,
kao i prethodni, ukazuje na potrebu za informira-
QMHPVWXGHQDWDR]QDþDMNDPDLXWMHFDMXRãWHüHQMD
vida na uspješnost studiranja slijepih i slabovidnih
RVREDEXGXüLGDRGUDåDYDYLVRNXUD]LQXQHSR]QD-
vanja istih. Niski postoci dobiveni su i u odnosu
2YLUH]XOWDWLWDNRÿHUSRND]XMXGDVYHVNXSLQH QDVWXGHQWHVRWHåDQRPPRWRULNRPUXNX
LVSLWDQLNDLVND]XMXQDMYHüXVXPQMXXPRJXüQRVW
zadovoljenja zahtjeva studijskih programa slabo-
vidnih i slijepih studenata, te nešto manje stude-
QDWDVRWHåDQRPPRWRULNRPUXNXGRNPRJXüQRVWL
VWXGHQDWDVGLVOHNVLMRPLVWXGHQDWDNRMLVHNUHüX
X]SRPRüLQYDOLGVNLKNROLFDJHQHUDOQRORãHSUR-
cjenjuju samo ispitanici koji nemaju iskustava s
osobama s invaliditetom, a vrlo pozitivno oni koji
to iskustvo imaju.
=$./-8ý$.
WHVWXGHQWHVSVLKLþNLPSRUHPHüDMLPDãWR
XND]XMHQDSRWUHEX]DLQIRUPLUDQMHPRPRJXüQR-
stima i sposobnostima i o ovim skupinama stude-
nata s invaliditetom.
+LSRWH]D+MHSRWYUÿHQD6WDWLVWLþNL]QDþDMQH
UD]OLNHXSHUFHSFLMLPRJXüQRVWLGDVWXGHQWLVLQYD-
liditetom udovolje zahtjevima studijskih programa
SURQDÿHQHVXLVRE]LURPQDSRGUXþMH]QDQRVWLNRG
LVSLWDQLND6WXGHQWLL]ELRPHGLFLQVNRJSRGUXþMD
XYHüRMPMHULLVND]XMXVXPQMXXPRJXüQRVWVOD-
bovidnih i slijepih studenata (95,9%), studenata
Hipotezom H1 pretpostavilo se da postoje zna- VRWHåDQRPPRWRULNRPUXNXJOXKLKVWX-
þDMQHUD]OLNHXSHUFHSFLMLLVSLWDQLNDUD]OLþLWRJVSROD GHQDWDWHVWXGHQDWDVSVLKLþNLPSRUH-
RPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWLVLQYDOLGLWHWRPXGR- PHüDMLPDGDLVSXQH]DKWMHYHVWXGLMVNRJ
volje zahtjevima studijskih programa. Pregledom SURJUDPD6WXGHQWLL]SRGUXþMDSULURGQLK]QDQRVWL
UH]XOWDWDPRåHVHXWYUGLWLGDUD]OLNHXSHUFHSFLML (80,2%) imaju negativniju percepciju u odnosu na

77
/RUHQD)UDQMNLü/HOLD.Lã*ODYDã9DOHQWLQD1RYDNäLåLü3HUFHSFLMDVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH
PRJXüQRVWL]DGRYROMHQMD]DKWMHYDVWXGLMVNLKSUR-
grama slabovidnih i slijepih studenata. Studenti
WHKQLþNLK]QDQRVWLLPDMXQHSRYROMQLMXSURFMHQXX
RGQRVXQDPRJXüQRVWL]DGRYROMHQMD]DKWMHYDVWX-
dijskih programa slabovidnih i slijepih studenata
(81%), te studenata s disleksijom (57,5%). Studenti
ELRWHKQLþNRJSRGUXþMDXYHüRMPMHULVXPQMDMXX
PRJXüQRVWVWXGHQDWDVRWHåDQRPPRWRULNRPUXNX
(90,5%), te slijepih i slabovidnih studenata (90,5%)
]DKWMHYHVWXGLMVNRJSURJUDPD7DNRÿHUUH]XOWDWL
pokazuju da studenti koji su imali iskustva s osoba-
PDVLQYDOLGLWHWRPQDQLåLPUD]LQDPDREUD]RYDQMD
(osnovnoškolskog i/ili srednjoškolskog), ali ne i na
VWXGLMXSRGFMHQMXMXQMLKRYHPRJXüQRVWLXRGQRVX
na one koji su to iskustvo imali na svim razinama
obrazovanja. Iako je dokazano da iskustvo s pred-
PHWRPVWDYDSR]LWLYQRXWMHþHQDVWDYRYHPLãOMH-
QMDSDLSHUFHSFLMXPRJXüQRVWL/HXWDULâWDPEXN
da ispune zahtjeve studijskog programa. Studenti RYLPMHLVWUDåLYDQMHPGRND]DQRLGDDNWXDO-
GUXãWYHQRJSRGUXþMDL]UDåDYDMXQDMQHSR- QRLVNXVWYRLPDYHüLXþLQDNQHJRSUHWKRGQR
YROMQLMXSURFMHQXXRGQRVXQDVWXGHQWHVSVLKLþ- ,DNRMHJHQHUDOQRJOHGDMXüLSHUFHSFLMDVWXGHQD-
NLPSRUHPHüDMLPDNDRLVWXGHQWLKXPDQLVWLþNRJ WDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYR-
]QDQVWYHQRJSRGUXþMD1HNLRGGRELYHQLK
QLVNLKUH]XOWDWDGRQHNOHVXLRþHNLYDQLLPDMXüLQD
umu prirodu i zahtjeve pojedinih studijskih progra-
PDPHÿXWLPþLQMHQLFDMHGDQDQHJDWLYQXSHUFHS-
FLMX]DVLJXUQRXWMHþHLQLVNDUD]LQDLQIRUPLUDQRVWL
VWXGHQDWDR]QDþDMNDPDRVREDVRGUHÿHQLPYUVWDPD
LQYDOLGLWHWDãWRþHVWRUH]XOWLUDQHJDWLYQLPVWHUHR-
tipima, predrasudama, te mitovima o osobama s
invaliditetom.
+LSRWH]D+RSRVWRMDQMX]QDþDMQLKUD]OLNDX
SHUFHSFLMLLVSLWDQLNDRPRJXüQRVWLPDGDVWXGHQWL
s invaliditetom udovolje zahtjevima studijskih pro-
grama, s obzirom na iskustvo ispitanika s osobama
s invaliditetom unutar obitelji, za vrijeme dosadaš-
QMHJãNRORYDQMDWHWLMHNRPVWXGLMDMHWDNRÿHUSRWYU-
ÿHQD5H]XOWDWLSRND]XMXGDVWXGHQWLNRMLQHPDMX
iskustva s osobama s invaliditetom imaju negativ-
niju percepciju odnosno procjenjuju da studenti
VLQYDOLGLWHWRPLPDMXPDQMHPRJXüQRVWLLVSXQLWL
78
lje zahtjevima studijskih programa pozitivna, rezul-
WDWLLVWUDåLYDQMDXSXüXMXQDSRWUHEX]DUD]YLMDQMHPL
usavršavanjem relevantnih programa informiranja i
HGXNDFLMHVWXGHQDWDR]QDþDMNDPDLPRJXüQRVWLPD
osoba/studenata s invaliditetom. U tome svakako
YRGHüXXORJXWUHEDMXLPDWLLQVWLWXFLRQDOQLREOLFL
potpore za studente s invaliditetom (Ured za stu-
dente s invaliditetom, koordinatori za studente s
invaliditetom) i aktivnosti koje provode, uz potporu
GUXJLKGLRQLND3ULPMHUDNWLYQRVWLNRMD]QDþDMQR
PRåHSULGRQLMHWLHGXNDFLMLLQIRUPLUDQMXLVHQ]LEL-
OL]LUDQMXMHVYHXþLOLãQLL]ERUQLNROHJLMÄ9UãQMDþND
SRWSRUDVWXGHQWLPDVLQYDOLGLWHWRP³þLMLPVHSUR-
YRÿHQMHPSRND]DORGDVXVWDYQRPHGXNDFLMRPX]
neposredno iskustvo s osobom s invaliditetom,
PRåHVH]QDWQRXWMHFDWLQDL]JUDGQMXSR]LWLYQLK
VWDYRYDSULKYDüDQMDLXNOMXþLYDQMDRVREDVWXGHQD-
ta s invaliditetom.
 +UYDWVNDUHYLMD]DUHKDELOLWDFLMVNDLVWUDåLYDQMD9ROEUVWU

LITERATURA
'UåDYQL]DYRG]DVWDWLVWLNXäHQHLPXãNDUFLX+UYDWVNRM3RVMHüHQRQDPUHåQLPVWUDQLFDPD
'UåDYQRJ]DYRGD]DVWDWLVWLNX5HSXEOLNH+UYDWVNHKWWSZZZG]VKU+UYB(QJPHQDQGZRPHQPHQBDQGB
women_2012.pdf.
)DMGHWLü$6WXGHQWLVRãWHüHQMLPDYLGD8.Lã*ODYDã/XU6WXGHQWLVLQYDOLGLWHWRP2SüHVPMHUQLFH
=DJUHE6YHXþLOLãWHX=DJUHEX
Gosden Kitchen, S. (2007): Perception of Students with Disabilities: An Assessment of Attitudes Held by Pre-Service
Teachers. West Virginia: Department of Advanced Educational Studies.
Hannon, F. (2010): Literature review on attitudes towards disability. Disability research series 9.25. Dublin: National
'LVDELOLW\$XWKRULW\3RVMHüHQRQDPUHåQLPVWUDQLFDPD6YHXþLOLãQRJNROHGåDX'XEOLQXKWWSZZZ
ucd.ie/issda/static/documentation/nda/nda-literature-review.pdf.
.Lã*ODYDã/6SR]QDMHL]DEOXGHRUDGQLPSRWHQFLMDOLPDVOLMHSLKRVRED85RELü,XU6OLMHSLQDSRVOXX
Hrvatskoj. Zagreb: Hrvatski savez slijepih.
.Lã*ODYDã/6RNDþ.6WDYRYLSRVORGDYDFDSUHPD]DSRãOMDYDQMXRVREDVLQYDOLGLWHWRPX5HSXEOLFL
+UYDWVNRM2VPDãNROD]DYRGLWHOMHXGUXJDLQYDOLGDÄ=QDQMHPGREROMHNYDOLWHWHåLYRWDRVREDVLQYDOLGLWHWRP³
25. – 27. listopada. Zagreb: Hrvatski savez udruga tjelesnih invalida.
Leutar, Z., Štambuk, A. (2006): Stavovi mladih prema osobama s tjelesnim invaliditetom, Revija za sociologiju, 37
(1-2), 91-102.
Paun Jarallah, A. (2008): Aktivnosti hrvatskog zavoda za zapošljavanje u obrazovanju i zapošljavanju osoba s
invaliditetom. U Paun Jarallah, A. (ur.), Zbornik radova simpozija Obrazovanje i zapošljavanje osoba s invaliditetom:
iskustva, novi smjerovi (str. 31-35). Zagreb: Hrvatski zavod za zapošljavanje.
Petz, B. (1987): Psihologija rada. Zagreb: Školska knjiga.
Rao, S. (2004): Faculty Attitudes And Students With Disabilities In Higher Education: A Literature Review. College
Student Journal, 38 (2), 191-198.
Rice, Craig J. (2006): Attitudes Of Undergraduate Students Toward People With Intellectual Disabilities: Considerations
)RU)XWXUH3ROLF\0DNHUV&ROOHJH6WXGHQW-RXUQDO
Schoffstall, J., Ackerman, B. (2007): Attitudes of pre-service physical educators at a faith-based university toward
LQGLYLGXDOVZLWKGLVDELOLWLHV-RXUQDORI%HOLHIV 9DOXHV
Schwartz, C., Armony-Sivan, R.. (2001): Students’ Attitudes to the Inclusion of People with Disabilities in the
&RPPXQLW\'LVDELOLW\ 6RFLHW\
8UHG]DVWXGHQWHVLQYDOLGLWHWRP6YHXþLOLãWDX=DJUHEX3UDYLOQLNRRUJDQL]DFLMLLGMHORYDQMX8UHGD]DVWXGHQWH
VLQYDOLGLWHWRP6YHXþLOLãWDX=DJUHEX3RVMHüHQRUXMQDQDLQWHUQHWVNRMVWUDQLFLKWWSZZZXQL]JKU
uredssi/images/datoteke/pravilnik_ured_za_studente_s_invaliditetom.pdf.
9DVK&/&UHZH103V\FKRORJ\RI'LVDELOLW\1HZ<RUN6SULQJHU3XEOLVKLQJ&RPSDQ\
äLOMDN7,QYDOLGLWHWMHSLWDQMHOMXGVNLKSUDYD0RåHOLREUD]RYDQMHSRPRüLQMLKRYRPRVWYDUHQMX"$QDOL
Hrvatskog politološkog društva, 2 (1), 247-259.

79
/RUHQD)UDQMNLü/HOLD.Lã*ODYDã9DOHQWLQD1RYDNäLåLü3HUFHSFLMDVWXGHQDWDRPRJXüQRVWLPDRVREDVLQYDOLGLWHWRPGDXGRYROMH

STUDENT PERCEPTION OF DISABLED PEOPLES’ ABILITY

TO MEET THE REQUIREMENTS OF STUDY PROGRAMMES
Abstract:%\LQFUHDVLQJOHYHOVRIIRUPDOHGXFDWLRQHVSHFLDOO\LQWKH¿HOGRIKLJKHUHGXFDWLRQSHRSOHZLWKGLVDELOLWLHVFDQ
gain those titles that are in high demand on the open labour market, which could reduce the unemployment rate of people with
disabilities. However, there are certain obstacles that students with disabilities must overcome, and one of them is an often negative
perception by their social environment, including other students, on their ability to meet the demands of various study programmes
offered at Croatian universities.
Therefore, the aim of this study was to determine whether the perception of the respondents, students of the University of
Zagreb, on the opportunities for students with disabilities to meet the requirements of study programmes, is positive or negative,
WDNLQJLQWRDFFRXQWYDULDEOHVVXFKDVJHQGHUVFLHQWL¿F¿HOGSDVWH[SHULHQFHZLWKSHRSOHZLWKGLVDELOLWLHVDQGWKHHGXFDWLRQRI
people with disabilities within faculty or university courses.
The data were collected through a short survey questionnaire, designed for the purpose of this study, and the study was
FRQGXFWHGLQJURXSV7KLUG\HDUXQGHUJUDGXDWHVWXGHQWV1 IURPDSSURSULDWHO\VHOHFWHGIDFXOWLHVDQGVWXG\SURJUDPPHV
ZKRUHSUHVHQWDVSHFL¿FVFLHQWL¿F¿HOGRIDOOWKHVFLHQWL¿F¿HOGVVWXGLHGDWWKH8QLYHUVLW\RI=DJUHEKDYHEHHQLQYROYHGLQWKLV
study. A Chi square test has been used as a method of processing data to verify the hypothesis.
7KHUHVXOWVVKRZWKDWLQJHQHUDOWKHPDMRULW\RIUHVSRQGHQWVSRVLWLYHO\SHUFHLYHWKHRSSRUWXQLWLHVRIVWXGHQWVZLWKGLVDELOLWLHV
WRPHHWWKHGHPDQGVRIWKHLUVWXG\SURJUDPPHVDOWKRXJKWKLVSHUFHSWLRQVLJQL¿FDQWO\GLIIHUVGHSHQGLQJRQWKHW\SHRIGLVDELOLW\
6LJQL¿FDQWGLIIHUHQFHVZHUHIRXQGFRQFHUQLQJWKHFDSDELOLWLHVRIGLVDEOHGVWXGHQWVDPRQJUHVSRQGHQWVRIGLIIHUHQWJHQGHUVWKRVH
IURPGLIIHUHQWIDFXOWLHVDQGIDFXOWLHVRIGLIIHUHQWVFLHQWL¿F¿HOGV)XUWKHUPRUHH[SHULHQFHRISHRSOHZLWKGLVDELOLWLHVZDVFRQVLGHUHG
as well as possibilities of learning about them as a part of faculty courses.
The conclusion indicates the need for conducting various educational programmes, of informing and fostering student awareness
DERXWWKHFDSDELOLWLHVRISHRSOHZLWKGLVDELOLWLHVSDUWLFXODUO\LQWKHFRQWH[WRIKLJKHUHGXFDWLRQLQRUGHUWRFUHDWHDSOHDVDQWDQG
stimulating atmosphere for the further academic advancement of students with disabilities.

Keywords: students with disabilities, perception of the opportunities

80