Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Το διήγημα αποτελεί μια ηχηρή διαμαρτυρία του συγγραφέα απέναντι στον παραλογισμό
του πολέμου και, ταυτόχρονα, μια φιλειρηνική έκκληση προς όλους τους λαούς, ανεξάρτητα από
εθνικότητα, γλώσσα, πολιτισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο αφηγηματικό περιεχόμενο δεν
υπάρχουν τοπικοί, χρονικοί ή ονοματικοί δείκτες, ώστε να μπορούμε να προσδιορίσουμε το πότε,
πού, και ανάμεσα σε ποιους συμβαίνουν τα διαδραματιζόμενα. Αυτή είναι προφανώς μια επιλογή του
συγγραφέα, ο οποίος επιζητεί να δείξει ότι σε έναν πόλεμο δε μετράει ποιος έχει το δίκιο και
ποιος το άδικο, αλλά το γεγονός ότι οι εμπόλεμοι χάνουν την ανθρωπιά τους και γίνονται,
εναλλάξ, αθώα θύματα και σκληροί θύτες. Κανένας πόλεμος δεν είναι δίκαιος· οι
εμπλεκόμενοι σε έναν πόλεμο χάνουν την ευαισθησία τους και τον ανθρωπισμό τους. Πάνω
ακριβώς σε αυτή την απουσία δεικτών αναπτύσσεται ο λογοτεχνικός μύθος, του οποίου το
χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι οι συνεχείς ανατροπές. Ο νέος στρατιώτης τη μια στιγμή προκαλεί
τη συμπάθεια του αναγνώστη, αφού παρουσιάζεται το θύμα ενός πολέμου που τον έχει
εξαχρειώσει, τον κρατά μακριά από αγαπημένα πρόσωπα και δεν τον αφήνει να απολαύσει <<την
όμορφη ζωή του ανθρώπου>>, την άλλη στιγμή όμως προκαλεί την απέχθεια του αναγνώστη,
αφού γίνεται ο ίδιος ανάλγητος (= άπονος) εκτελεστής ενός συνανθρώπου του. Στη συνέχεια ο
εκτελεστής στρατιώτης μετατρέπεται σε τραγικό θύμα, καθώς μετανιώνει φριχτά και συντρίβεται ο
ίδιος από την πράξη του. Η τελευταία εικόνα του στρατιώτη – θύτη να κρατά στην αγκαλιά του και
να ζητά συγχώρεση από το στρατιώτη – θύμα σφραγίζει δραματικά την ιστορία και δίνει σαφέστατο
αντιπολεμικό μήνυμα.
Παράλληλα, κυρίαρχες είναι οι όμορφες εικόνες της φύσης στην αρχή του διηγήματος, όταν ο
νέος στρατιώτης ξαναγίνεται άνθρωπος και απολαμβάνει τη ζωή. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να
δοθεί στο ότι ο συγγραφέας βάζει τις ίδιες σκέψεις και τα ίδια λόγια στους δυο στρατιώτες,
θέλοντας να δείξει ότι, παρά τις διαφορές τους, όλοι οι άνθρωποι έχουν κοινές ανάγκες,
συναισθήματα, αγωνίες, πόνους. Η επαναλαμβανόμενη προσφώνηση <<αδερφέ μου>>, άλλωστε,
δίνει το μήνυμα της συναδέλφωσης και της ανθρώπινης αλληλεγγύης.

Ο στρατιώτης, όταν πυροβόλησε τον εχθρό, αισθάνθηκε μια νευρικότητα και μια αμηχανία,
καθώς τον βλέπουμε να στέκεται από πάνω και να τον κοιτά. Όσο στεκόταν από πάνω του και
αισθανόταν σα να άκουγε τα γεμάτα παράπονο και πίκρα λόγια του, άρχισε να νιώθει ένα σφίξιμο
στο κεφάλι του. Άρχισε να συνειδητοποιεί τι έκανε και οι τύψεις έκαναν την εμφάνισή τους.
Σαστισμένος, άρχισε να τρέχει σα να ήθελε να ξεφύγει από τον τόπο του εγκλήματος. Κάποια
στιγμή σταμάτησε και με λυγισμένα τα γόνατα και σκυφτό το κεφάλι έμεινε ακίνητος, βυθισμένος
στις σκέψεις του. Στη συνέχεια η ταραχή του μεγαλώνει και αδυνατεί πλέον να σκεφτεί οτιδήποτε.
Οι ενοχές τον κυριεύουν, ενώ αρχίζει να αισθάνεται οίκτο και συμπόνια για το θύμα του. Επίσης,
ένα αίσθημα ευθύνης απέναντί του τον κατακλύζει και αρχίζει να τρέχει προς το θύμα του, με την
ελπίδα να μπορέσει να τον βοηθήσει. Αγωνία, απελπισία και απόγνωση πλημμυρίζουν την ψυχή του
στην προσπάθειά του να σώσει τον άλλο στρατιώτη. Συντρίμμια η ψυχή του, και η καρδιά του να
κοντεύει να σπάσει. Στη συνέχεια, η ψυχή του πλημμυρίζει από όλα τα ανθρώπινα αισθήματα:
αγάπη, φροντίδα, τρυφερότητα και στοργή είναι ό, τι αισθάνεται γι’ αυτό τον άνθρωπο, τον οποίο
σκότωσε σε μια στιγμή που λησμόνησε ότι και οι δυο ήταν άνθρωποι.

Σίγουρα ο στρατιώτης που σκοτώνεται είναι τραγικό πρόσωπο, καθώς ήταν ένας νέος
άνθρωπος, ο οποίος δεν ήθελε τίποτα περισσότερο από τη ζωή του παρά μόνο να τελειώσει ο
πόλεμος και να γυρίσει σπίτι του, να αγκαλιάσει την μανούλα του και να ζήσει μια ήρεμη ζωή με την
αγαπημένη του. Ωστόσο ο θύτης φαίνεται τελικά να αποκτά μεγαλύτερη τραγική διάσταση,
καθώς, ενώ αναγνωρίζει την ομορφιά της ζωής, ενώ απεχθάνεται τον πόλεμο, ενώ διαθέτει την
ευαισθησία και την τρυφερότητα στην ψυχή του, προβαίνει σε μια σκληρή ενέργεια. Έγινε
εγκληματίας χωρίς να το θέλει. Παρασύρθηκε από το φόβο και ξέχασε πως είναι άνθρωπος.
Ξέχασε <<γιατί αυτοί οι κακούργοι θέλανε να με κάνουν να ξεχάσω>> . Είναι κακούργοι όλοι όσοι
είναι υπεύθυνοι για τον πόλεμο, όλοι αυτοί που κάνουν πλύση εγκεφάλου και φανατίζουν τους
νέους. Έτσι, στη συνέχεια συντρίβεται, βασανίζεται από τις τύψεις, συνειδητοποιεί ότι στέρησε
από έναν άνθρωπο όσα και ο ίδιος επιθυμούσε και είναι αναγκασμένος πλέον να ζει με αυτό το
ασήκωτο φορτίο των ενοχών.

Όλο το διήγημα είναι ένα βροντερό αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό μήνυμα: η περιγραφή
του ήλιου που σιχαίνεται, η περιγραφή των ομορφιών της φύσης και της ζωής, οι ευχές για τέλος
του πολέμου, η μνεία (= αναφορά) στην οικογένεια και τους αγαπημένους. Οι ίδιες σκέψεις και για
το δεύτερο στρατιώτη· Όλη η περιγραφή του τραγικού θανάτου, που αναδεικνύει τη φρίκη και τη
θηριωδία του πολέμου. Τα λόγια του θύτη, που ομολογεί ότι ξέχασε πως είναι άνθρωπος και η
αποστροφή (= μίσος, απέχθεια) για όλους αυτούς που του δίδαξαν τον πόλεμο, αφού γυρίζει το
βλέμμα του ανταριασμένο και άγριο. Τέλος, οι προσφωνήσεις <<αδερφέ μου>>, που χρησιμοποιούν
και οι δύο, γίνονται ένα μήνυμα που διακηρύσσει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι κατά βάθος αδέρφια –
παιδιά ενός κοινού Θεού - και δε θα έπρεπε να έχουν τίποτα να χωρίσουν μεταξύ τους.

Αφηγητής – Αφήγηση: γ΄ πρόσωπο, δε συμμετέχει στην ιστορία αλλά εμπλέκεται συναισθηματικά

στα δρώμενα. Δεν εστιάζει μέσα από την προοπτική κάποιου προσώπου, δηλαδή δεν αφηγείται τα
γεγονότα από τη σκοπιά ενός (σε αυτή την περίπτωση θα είχαμε μηδενική εστίαση) αλλά
παρακολουθεί τις κινήσεις και τις ενέργειες των ηρώων, διαβάζει τις σκέψεις τους και
επικεντρώνεται στον τρόπο δράσης τους (παντογνώστης αφηγητής).
Αφηγηματικοί τρόποι: Αφήγηση, Μονόλογοι, Περιγραφές.
Γλώσσα: ζωντανή, πλούσια, εκφραστική - με αρκετούς ιδιωματισμούς και λαϊκούς τύπους - με
ποιητική χροιά.
Ύφος: γλαφυρό, λυρικό (πλήθος σχημάτων λόγου), ζωντανό, παραστατικό (λεπτομέρειες
περιγραφών), δίνεται έντονα η συναισθηματική κατάσταση του πρωταγωνιστή.