LEIBNIZ

ΖΩΉ

• 1646

• Λειψία

• Ακαδημαϊκή οικογένεια

• Αυτοδίδακτος και πολυμαθής

• Νομική στη Νυρεμβέργη

• του προσφέρθηκε θέση καθηγητή

στα 21

ΖΩΉ

• Από καθηγητής σε διπλωμάτης και αυλικός

• Μεγάλος κύκλος αλληλογράφων

φιλοσόφων, πολιτικών στοχαστών, κοκ

• Η διπλωματική του φύση φαίνεται στον

τροπο που προσπαθεί να επιλύσει
φιλοσοφικά προβλήματα

• “Eirinical habit of mind”

• Ειρηνιστής και συμφιλιωτής

• π.χ. Επανένωση καθολικής και

προτεσταντικής εκκλησίας

ΖΩΉ

• Ο επεκτατισμός του βασιλιά

Λουδοβίκου της Γαλλίας

• Τα χρόνια του Παρισιού

• Μαλεμπράνς για Ντεκάρτ, Αντουάν

Αρνό

 ΤΟ ΈΡΓΟ ΤΟΥ

• Δεν είχε magnum opus

• Στοχασμοί για τη Γνώση, Αλήθεια και Ιδέες

• Λόγος περί Μεταφυσικής

• Παρατηρήσεις στο γενικό τμήμα των αρχών του

Ντεκάρτ

• Νέο Σύστημα

• Εξήγηση του Νέου Συστήματος

• Νέα δίκαια σχετικά με την Ανθρώπινη Νόηση

• Μεταφυσικές συνέπειες της Αρχής του Λόγου

• Μοναδολογία

OΡΘΟΛΟΓΙΣΤΉΣ

• Ανθρώπινη νόηση είναι ικανή να

ανακάλυψη την θεμελιώδη φύση της
πραγματικότητας

• Σε αντίθεση με τον Καρτεσιο και τον

Σπινόζα, δεν επιθυμεί να απορρίψει
την προϋπάρχουσα φιλοσοφική
παράδοση των αρχαίων

• Προσπαθεί να συμφιλιώσει την

αριστοτελιανή-σχολαστική παράδοση
με τη μηχανιστική φιλοσοφια

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΆ ΚΑΙ ΛΟΓΙΚΉ

• Πρώιμος πρωτοπόρος της

συμβολικής λογικής

• Θεωρία του Απειροστικού

Λογισμού

• Θεωρία αλήθειας

ΓΛΏΣΣΑ

• Η γλώσσα “ως φακός που

αναγκαστικά παρεμβαίνει ανάμεσα
στο νου και το κόσμο”

• Τεχνητή γλώσσα

ΦΥΣΙΚΉ

• Η κόντρα με τον Νεύτωνα για την

μεταφυσική θεμελίωση της θεωρίας του

• Απολυτότητα του χώρου

• βαρυτικες δυνάμεις και δράση σε

απόσταση (action at a distance)

• Σύγκρουση για το ποιος ανακάλυψε

πρώτος τη θεωρία του απειροστικού
λογισμού.

• Leibniz-Clarke correspondence

• Είναι ο χώρος απόλυτος ή σχετικός?

 ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΉ

• Μοναδολογια

• Θεωρία μονάδων ως λύση του

προβλήματος καθορισμού των θεμελιωδών
στοιχείων της πραγματικότητας

• Βασική αρχή στη θεωρία του: η ύλη (στο

χωροχρόνο) διαιρείται απείρως

• Δομικός παραλληλισμός με αναγωγισμό/

υλισμό

• Ό,τι υπάρχει είναι η νόηση (νους/ψυχή,

souls) και τα σωματα αναγονται σε νοητικές
οντότητες

 ΘΕΟΛΟΓΙΑ

• Έντονη και ειλικρινή θρησκευτική πίστη

• Πίστευε στη δύναμη και καλοσύνη του

Θεού

• Αλλά, όπως ο Ντεκάρτ και ο Σπινόζα,

απεχθανόταν τον θρησκευτικό
δογματισμό

• Επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού

• “The best of possible worlds”

(μεταφυσικά και ηθικά)

ΚΡΙΤΙΚΉ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΉ

• Russell: “ανάρμοστη υπακοή στους

βασιλιάδες και την αξιοθρήνητη
σπατάλη χρόνου στην προσπάθεια
του να τους ευχαριστήσει”

• Russell: “a kind of metaphysical fairy

tale, coherent but wholly arbitrary”.

• Voltaire, Candid - Doctor Pangloss

ΚΡΙΤΙΚΉ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΉ

• Η φήμη και καταξίωση του Leibniz

έγινε σταδιακά

• Kant κύριος κριτής του

• Θεοδικία

• C. Wilson: δύο φιλοσοφίες; 1.

βαθιά και εσωστρεφής 2.
δημοφιλής, επιφανειακή , για να
υπερασπιστεί τα δόγματα της
θεολογίας

ΜΈΘΟΔΟΣ
ΜΕΘΟΔΟΣ

• Η επιστημολογία του είναι περιφερειακή σε σχέση με τον έργο του

στη μεταφυσική

• Μικρό ενδιαφέρον για τη προσπάθεια του Καρτέσιου για εύρεση

κριτηρίου αλήθειας και βεβαιότητας

• Δεν εντυπωσιάστηκε από τον ακραίο σκεπτικισμό: ρητορικό

τέχνασμα

• Κριτική: “various things are thought by me”

ΜΕΘΟΔΟΣ

• Καθαρές και διακριτές ιδέες (clear and distinct ideas)

• διαφωνία με Καρτέσιο

• Descartes: “I observed that there is nothing at all in the proposition "I am

thinking, therefore I exist" to assure me that I am speaking the truth
except that see very clearly that in order to think it is necessary to exist. So
I

I decided that could take it as a general rule that the things we conceive
I

very clearly and very distinctly are all true.”

• Leiniz: Αναγκη για κριτήριο καθαρότητας

Η ΤΈΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΎ ΩΣ ΜΈΘΟΔΟΣ

ΣΎΝΘΕΣΗΣ

• Περίπλοκες έννοιες στην αριθμητική μπορούν να εκτεθούν ως

συνδυασμοί πιο στοιχειωδών εννοιών

• Λογική ανάλυση και ορισμοί

• Μαθηματική η έμπνευση αλλά mathesis universalis

• Συνδυαστική μέθοδος για: μαθηματικά, μεταφυσική, φυσική, νομική

Η ΤΈΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΎ ΩΣ ΜΈΘΟΔΟΣ

ΣΎΝΘΕΣΗΣ

• “Αλφάβητο ανθρώπινων σκέψεων”: αληθινές κατηγορίες +

απλούστερου όρους

• Το αλφάβητο ως ένα ακόμα απλούστερο και καθολικότερο επίπεδο

σε σχέση με τα μαθηματικά

• Ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό τον Σπινόζα

• Οι ορισμοί ως τα θεμέλια για την αλήθεια

“ΚΑΙ ΈΤΣΙ ΓΙΑ ΚΆΘΕ ΑΛΉΘΕΙΑ

ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΔΟΘΕΊ ΈΝΑΣ
ΛΌΓΟΣ, ΚΑΘΏΣ Η ΣΎΝΔΕΣΗ
ΤΟΥ ΚΑΤΗΓΟΡΉΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟ
ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΟ ΕΊΝΑΙ ΕΊΤΕ
ΑΥΤΑΠΌΔΕΙΚΤΗ, ΌΠΩΣ ΣΤΗΝ
ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΤΑΥΤΟΛΟΓΙΏΝ
ΠΡΟΤΆΣΕΩΝ (..), ΕΊΤΕ ΠΡΈΠΕΙ
ΝΑ ΑΠΟΔΕΙΧΤΕΊ.. ΑΠΌ ΑΥΤΌ
ΜΠΟΡΕΙ΄ΝΑ ΣΥΝΤΑΧΘΕΊ ΜΙΑ
ΜΈΘΟΔΟΣ ΠΟΥ ΝΑ ΜΑΣ
ΕΠΙΤΡΈΠΕΙ ΝΑ ΠΟΡΕΥΌΜΑΣΤΕ
ΣΕ ΌΛΑ ΤΑ ΠΡΆΓΜΑΤΑ
(ΔΕΔΟΜΈΝΟΥ ΌΤΙ ΤΑ
ΚΑΤΑΛΑΒΑΊΝΟΥΜΕ), ΜΕ
ΤΡΌΠΟ ΠΟΥ ΝΑ ΕΊΝΑΙ ΤΌΣΟ
ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΌΣ ΌΣΟ ΑΥΤΌΣ
ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΊΑΣ.”

Η ΤΈΧΝΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΎ ΩΣ ΜΈΘΟΔΟΣ

ΣΎΝΘΕΣΗΣ

• Όμως, δεν ήταν δογματικός για το a priori

• Ιδεώδης νόηση και καθημερινή ανθρώπινη γνώση

• Αναγκαίο οι άνθρωποι να βασίζονται στην εμπειρία για τα

πραγματικά γεγονότα

ΑΙΏΝΙΑ/ΑΝΑΓΚΑΊΑ ΑΛΉΘΕΙΑΣ (ΤΟΥ ΛΌΓΟΥ) ΚΑΙ

ΤΥΧΑΊΑ ΑΛΉΘΕΙΑ/ΓΕΓΟΝΌΣ

ΔΙΆΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΎ ΑΙΏΝΙΑΣ/ΑΝΑΓΚΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ (ΤΟΥ

ΛΌΓΟΥ) ΚΑΙ ΤΥΧΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ/ΓΕΓΟΝΌΤΟΣ

Αναγκαία αλήθεια (truths of reason)

α. Πρωτογενείς αλήθειες: το Α είναι Α

• Ταυτόσημες προτάσεις (ταυτολογίες)

• Παράδειγμα 1: Η αρχή της ταυτότητας/ αντίφασης (Μια πρόταση κρίνεται αληθής αν

το αντίθετο της είναι μια αντίφαση)

β. αναγκαίες προτάσεις που ανάγονται από μια πρωτογενή αλήθεια και ορισμούς

• το μέρος είναι μικρότερο του όλου

• Παράδειγμα 2: Principle of Suf cient Reason

fi

ΔΙΆΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΎ ΑΙΏΝΙΑΣ/ΑΝΑΓΚΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ (ΤΟΥ

ΛΌΓΟΥ) ΚΑΙ ΤΥΧΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ/ΓΕΓΟΝΌΤΟΣ

Τυχαία αλήθεια (truths of fact)

• Ούτε συνίσταται σε ταυτόσημη πρόταση

• ούτε ανάγεται σε τέτοια από μια (πέρατα σειρά από) ταυτόσημες

προτάσεις και ορισμούς

• Π.χ. “Σκέφτομαι ότι” (σκέφτομαι άρα έχω συνειδητότητα), cogito ως

πρωτογενης τυχαια αληθεια

ΔΙΆΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΎ ΑΙΏΝΙΑΣ/ΑΝΑΓΚΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ (ΤΟΥ

ΛΌΓΟΥ) ΚΑΙ ΤΥΧΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ/ΓΕΓΟΝΌΤΟΣ

Παράδοξο με αυτή τη διάκριση

• Leibniz: Σε κάθε αληθή πρόταση (τυχαία ή μη) το κατηγόρημα

περιλαμβάνεται στο υποκείμενο

• π.χ το μήλο είναι κόκκινο

• Άρα η αλήθεια μια πρότασης προκύπτει από την απλή ανάλυση της
πρότασης

• Ανακαλύψιμη από τον λόγο

ΔΙΆΚΡΙΣΗ ΜΕΤΑΞΎ ΑΙΏΝΙΑΣ/ΑΝΑΓΚΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ (ΤΟΥ

ΛΌΓΟΥ) ΚΑΙ ΤΥΧΑΊΑΣ ΑΛΉΘΕΙΑΣ/ΓΕΓΟΝΌΤΟΣ

Λύση στο παράδοξο: διάκριση μεταξύ τέλειας διάνοιας και ανθρώπου

• “Ο Θεός, βλέποντας την ατομική έννοια του Αλέξανδρου, βλέπει σε

αυτήν ταυτοχρόνως το θεμέλιο και το λόγο όλων των
κατηγορημάτων που μπορούν πραγματικά να αποδοθούν σε αυτόν-
για παράδειγμα, το ότι είναι ο κατακτητής [της χώρας] του
Δαρείου… γνωρίζοντας ακόμα και a priori και όχι εμπειρικά το αν
βρηκε φυσικό θάνατο ή δηλητηριάστηκε”

• Απείρως συνθέτη η ανάλυση αυτή για τον άνθρωπο

ΓΙΑΤΊ ΚΑΤΑΤΆΣΣΕΤΑΙ ΩΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΉΣ?

1. Principle of Suf cient Reason

2. Έμφυτες ιδέες: δεν αποδέχεται ότι ο νους είναι ένας λευκός

καμβάς (Πλατωνιστής στην επιστημολογία)
fi

ΈΜΦΥΤΕΣ ΙΔΈΕΣ (INNATE IDEAS)

ΈΜΦΥΤΕΣ ΙΔΈΕΣ (INNATE IDEAS)

Ντεκαρτ

• Οι ιδέες είναι μέσα στο νου όπως οι πληροφορίες είναι μέσα σε ένα βιβλίο

• Ο αναγνώστης δε μπορεί να το συμβουλεύεται διαρκώς και εν συνόλω

• Είναι εκεί να τις ανακαλύψει

• Τι μας σταματά?

• άμεσα ερεθίσματα

• προκατασκευασμένες απόψεις

ΈΜΦΥΤΕΣ ΙΔΈΕΣ (INNATE IDEAS)

Πρόβλημα: Συνάδει αυτός ο τρόπος θεώρησης της γνώσης με το πως

αποκτούμε στη πράξη γνώση?

• Σταδιακή διαδικασία εκμάθησης/ Δεν έχουμε επίγνωση όλων των

ιδεών όλη την ώρα

• Πολλαπλά είδη γνώσεων (μαθηματικά, λογική, και τα υπόλοιπα!)

ΈΜΦΥΤΕΣ ΙΔΈΕΣ (INNATE IDEAS)

Πρόβλημα: Συνάδει αυτός ο τρόπος θεώρησης της γνώσης με το πως

αποκτούμε στη πράξη γνώση?

• Έμφυτες ιδέες βρίσκονται στο μυαλό μας ως διαθέσεις ή τάσεις

=> Η ανθρώπινη αναζήτησή της γνώσης είναι ανεξάρτητη της

εμπειρίας.

Leibniz: ο νους όπως ένα κομμάτι μάρμαρο

ΈΜΦΥΤΕΣ ΙΔΈΕΣ (INNATE IDEAS)

Δυο λόγοι που πιστεύει στις έμφυτες ιδέες

1. Δεν μπορεί να υπάρχει γνήσια αιτιώδης αλληλεπίδραση μεταξύ

των ουσιών

2. Principle of the Identity of Indiscernibles

LEIBNIZ ΓΙΑ ΑΝΑΓΚΑΊΕΣ ΑΛΉΘΕΙΕΣ

• Αμφισβητεί ότι τέτοιες αλήθειες μπορουν να εξηγηθούν εμπειρικά

• Οι αισθήσεις ποτέ δε μπορούν να εξηγήσουν τη καθολικότητα των

αναγκαίων αληθειών (universality)

• Στην καλύτερη περίπτωση προσφέρουν μόνο επαγωγική στήριξη

• Είναι η βαθειά κατανόηση των αληθειών αυτών που διασφαλίζει την

αναγκαιότητα τους

• Αυτές οι αλήθειες βρίσκονται στο νου ως “dispositions” => εμφυτες ιδέες

LEIBNIZ ΓΙΑ ΑΝΑΓΚΑΊΕΣ ΑΛΉΘΕΙΕΣ

• Παράλληλα, δεν απορρίπτει δογματικά το ρόλο των αισθήσεων

• αντίθεση με τον Ντεκάρτ: το εγγενές φως του λόγου μας λειτουργεί από
μόνο του

• Ο νους είναι προγραμματισμένος να ερμηνεύει δεδομένα

• Διαφορά με ζώα

• Αριθμητική και γεωμετρία “με κλειστά ματια”

• Αλλά, δεν υπάρχει σκέψη δίχως αισθητηριακή διέγερση

“EXPERIENCE IS NECESSARY, I
ADMIT, IF THE SOUL IS TO BE
GIVEN SUCH AND SUCH
THOUGHTS, AND IF IT IS TO
TAKE HEED OF THE IDEAS
THAT ARE WITHIN US. BUT
HOW COULD EXPERIENCE
AND THE SENSES PROVIDE
THE IDEAS? DOES THE SOUL
HAVE WINDOWS? IS IT
SIMILAR TO WRITING-TABLETS,
OR LIKE WAX? CLEARLY,
THOSE WHO TAKE THIS VIEW
OF THE SOUL ARE TREATING IT
AS FUNDAMENTALLY
CORPOREAL”
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΉ ΑΝΆΛΥΣΗ

Ντεκαρτ: Η εμπειρία είναι μια δευτερεύουσα πηγή

• στόχος το αυταπόδεικτο και η επαγωγική αυστηρότητα, κάνοντας χρήση της

παρατήρησης

Σπινοζα: η αξία της εμπειρία είναι περιορισμένη

• χρειάζεται μόνο για εκεί που είναι αδύνατο να ζητήματα να αναχθούν στις ουσίες των
πραγμάτων

Λάιμπνιτς: ομοίως, έμφαση στις έμφυτες δυνάμεις του νου

• η άσκηση του λόγου δε μπορεί να διαχωριστεί από την άσκηση των αισθητηριακών
δεξιοτήτων