ЕВРОПА ВО ПОЧЕТОКОТ НА ХХ ВЕК

Економски развиток

Од средината на XIX век Европа навегла во период на псклучителен економски развој . Тоа се должело на втората индустриска
револуций и примената на научните и технички пронајдоци во областа на производството . Најважните научно технички пронајдоци од
овој период биле : во сообраќајот - првиот Швтомобил ее бензински мотор на Готлиб Дајмлер и Карл Бенз ( 1887 1889 год ) ,
прекуокеанскиот брод почеток на 20 век ) ; авионот - двокрилец на браќата Рајт ( 1903г . ) ; носачите на авиони ( 1911г . ) ; во наукаша-
електричната светилка на Едисон ( 1879г . ) ; вакцината против беснило на Пастер ( 1885г . ) ; откривањето на х зраците од Рентген
( 1895г . ) ; трансформаторот на Тесла ( 1891г . ) ; безжичениот телеграф на Маркони . Попов и Тесла ( 1895г . ) ; откривањето на радумот
од Марија и Пјер Кири ( 1897г . ) ; теоријата на релативноста на Алберт Анштајн ( 1905г . ) во енергетикаша ( 1859г . ) во Оклахома бил
пробиен првиот нафтоносен извор Примената на овие откритија производството ги усовршило производствените процеси , а тоа
довело до зголемување на индустриското производство и квалитетот на секојдневниот живот . Меѓу 1870г . и 1900 # светското
индустриско производство се зголемило за четири пати . Со зголемувањето на индустриското производство се зголемил и подобрил
превозот на стока на подалечни релации . До 1914 г. биле изградени Суецкиот 1869г . ) , Килски ( 1895г . ) и Нанамски канал ( 1914г . )
кои ги сочину вале најголемите свет ски вештачки водени патишта . Значително била зголемена изград бата на патната и желез ничка
мрежа . Во САД ( 1869г . ) била завршена трансконтиненталната железница , а ( 1904г . ) во Русија била пуштена во употреба Сибирска та
железница . ( 1903г . ) година со германски капитал започнала из градбата на линијата Цариград- Багдад . Во

последните децении на XIX век дошло до неочекувано зголемување на бројот на население и промена на социјалната структура
( зголемување на градското , а намалување на селското население ) . Тоа било последица на индустриална и потребата од работна сила
во градовите и значителното продолжување на човечкиот живот

Индустрискиот развиток бил нерамномерен . Покрај големите индустриски и колонијални држави ( Велика Британија . Франција ,
Германија , САД ) имало и сиромашни аграрни земји со незначителна индустријализација . Во овој период постарите капиталистички
држави Велика Британија и Франција започнале да заостануваат во економскиот развој зад помладите држави Германија , САД ,
Италија и Јапонија . Кон крајот на XIX век се променила политиката на европските држави . Додека некогаш се бореле за стекнување на
трговски привилегии и бази сега европските држави и САД започнале да анектираат територии во Африка и Азија . Трката за колонии
била резултат на напредокот на технологијата и трговијата и потребата од ефтини суровини нови пазари за пласирање на готовите
производи . Со овие промени капитализмот влегол во нов стадиум на својот развој импе ријализам чии основни карактеристики се
распространувањето на економската моќ на индустријализираните земји , нивна колонијална експанзија и наметнување на европските
културни и религиозни вредности над колонијалното население .

На крајот на XIX век и почетокот на ХХ век во Европа доминирале две форми на државно уредување ; парламентарна и уставна
монархија и републиканската форма на државно уредување . Најшироко распространста била парламентарната монархија воведена во
Велика Британија уште во XVIII век ) , во која извршната власт им припаѓала на владата и парламентот , со прецизно определени и
ограничени овластувања на кралот . Ваква форма на државно уредување имале : Велика Британија , Италија , Данска Холандија ,
Белгија . Во овој период уставни монархии биле : Германија . Австро - Унгарија , Шпанија , Бугарија , Србија , Грција , Романија . Русија
( по1905г . ) и Турција ( по1908г . ) . Истражеме и направеше споредба на промените кои се случиле во Русија по Револуцијата од 1905 и
Младотурската рево луција во Османлиската империја ! Овластувањата на кралот во овие земји иако биле ограничени од уставот , тој
во голема мера учествувал и влијаел на политичкиот живот . Во Франција , САД , Швајцарија постоело републиканска форма на
уредување со широки граѓански права и слободи . И покрај напредокот во областа на демократијата кој го постигнале одредени земји
сеуште постоеле прашања кои не биле разрешени . Во светски рамки почетокот на ХХ век го одбележала борбата на жените за општо
право на глас .

Во Европа со сета сериозност притискале нерешените поле настни прашања . Со овој проблем се соочувале повеќе европски Држави ,
но најсилно бил изразен во многунационалните империи Австро - Унгарија и Османлиската импери . Во Австро - Унгарската империја
биле нерешени словенечкото хрватското полското чешь словачко , босанскоя романска прашање . Во Османлиската империја
нерешени биле македонското , албанското , ерменското прашање Меѓународните односи Во почетокот на ХХ век во Европа дошло до
засилување на спротивностите меѓу големите империјалистички режави . Во центарот на овие спротивности се наоѓала Термани - эја
по обединувањето забрзано економски се развивала . Пелителна од постоечката колонијална поделба на светот , во кое приматот го
имале Велика Британија , Франција , Холандија , Русила , таа се стремела кон нова колонијална поделба и започнала да бара сорзници
Различните интереси и ривалството меѓу европските држави довело до формирање на два воено - политички сојузи . Во 18790 година
бил склучен германско - австроунгарски договор за взаемно помагање во случај на војна со Русија . На овој сојуз во 1882 годинаму се
приклучила и Италија , и на тој начин бил создаден Тројниот сојуз или " Централни сили " . Австро - унгарско германското зближување
и засиленото вооружување на Германија ги натерало Велика Брита аnjа . Франција и Русија да ги надминат меѓусебните
противречности и да го создадат вториот воен сојуз " Антанта " . Во 1893година бил склучен француско рускиот сојуз против "
Централните сили " на кој во 1904година му се придру жила и Велика Британија со што сојузот 1 My H1 бил оформен Како резултат на
спротив ставените интереси затегнатоста во односите меѓу двата сојуза , деценијата пред избувнувањето на Првата светска војна ја
одбележале серија на меѓу народни кризи и регионални воени судири ( Мароканските кризи 1905 г. 1911 г. ) . Босанската криз ( 1908 г.
Италијанско - турската војна ( 1911 г. ) Балканските војни ( 1912г . - 1913г . ) .
Прични за војната Првата светска војна е непосреден произвол на многубројни и сложени прини . Како резултат на брзиот економски
развој во почетокот на 20 век во Европа дошло до промена на односот на силите Помладите капиталистички држави Германија ,
Италија . кои економски побрзо се развивале , биле заинтересирани за нова колонијална поделба на светот , обезбедување на нови
пазари и извори на суровини . Велика Британија , Франција и Русија настојувале да ги сочуваат своите колонијални империи и
превласта во светот . Спротивставените интереси и ривалството ! меѓу нив се изразиле насекаде во Европа . Азија и Африка .
Ривалствата биле најсилни во Европа каде во годините пред Првата светска војна постоеле неколку извори на напнатост ривалството
на Балканот меѓу Австро - Унгарија и Русија . француско - германското соперништво и британско - германскиот судир на море за
превласт над поморските патишта . ПРВА СВЕТСКА ВОЈНА ( 1914-1918 ) Неможејќи да ги разрешат меѓусебните противречности двата
блока се подготвувале за војна и се вооружувале . Она што се очекувало бил поводот за војна

Повод за војната Како повод за почеток на војната на Германија и Австо престолонаследник Франц Фердинад неговота сопруга на 28
јуни 1914 година во Сараево . Атентатот го извршил Гаврило Принцип член на организацијата " Млада Босна " Аншомобили на
надвојводата Франц Фердинанд Веднаш по овој настан Австо - Унгарија ја обвинила српската влада за учество во организирањето на
атентатот . По одбивањето ултиматумот од српска страна , на 28 јули 1914 година Австро Унгарија йобјавила војна на Србија . Набргу
потоа Германија им објавила војна на Русија ( 1 август ) и Франција ( 3 август ) користејќи ја како изговор мобилизацијата која ја
спровеле овие две земји . На 4 август 1914 година.Велика Британија им објавила војна на Централните сили Постепено во војната
влегувале и други држави : на страната на Централните сили - Турција и Бугарија , на страната на Антантата . Јапонија , Италија ,
Романија , САД . Грција и Кина . Воени операции ( 1914-1916 ) Првата светска војна се водела на сите континенти , на копно море и во
воздух . Во војната големите сили стекнале нови воени искуства и употребиле нови оружја . Германците ги употребиле бојните отрови ,
против кои била измислена маската Англичаните французите ги конструирале првите тенкови , Авионите кои во почетокот биле
малубројни и се користеле за извидување , кон крајот на војната масовно се употребувале . Во морнарицата се појавиле првите носачи
на авиони а тежиштето на поморското војување било на подморниците . Судирот имал карактер на целосна војна .

Главните воени операции се воделе во Европа на три фронта Западен , Источен и Балкански фронт . На западниот фронт воените
дејства отпочнале со навлегувањето на германските единици преку Белгија во Франција при што за кратко време Германците успеале
да продрат длабко на француска територија и да го загрозат Париз во битката на реката Марна ( септември 1914г , француските и
британски војски успеале да им нанесат пораз на Германците и да ги принудат на повлекување . По оваа битка фронтот се
стабилизирал на реката Ена аде што отприлика останал до крајот на војната . Неуспехот во битката на Марна урнал германските илузии
за молневита војна " блиц криг " . По оваа битка на западниот фронт војната добила позиционен карактер . т.е. се претворила во "
роновска војна . На источниот фронт 1914 година германси војска успе ала да извојува победи во битките кај Таненберг . Мазурските
езера . Истовремено руските единици имале успех на встрискиот дел од фронтот и успеале да ги заземат источна Ралиција и Буковина ,
по што војната и на овој фронт добила позиционен карактер . На балканскиот фронт 1914 година , српската војска во две битки -
Церската ( август 1914г . ) и Колубарската битка декември 1914г . ) успеала да им нанесе пораз на австро унгарските војски и да ги
натера на повлекување преку реките Дунав , Сава и Дрина . Ситуацијата на овој фронт се изменила со влегувањето во војна на Бугарија
на страната на Централните сили ( октомври 1915г . ) . Централните сили се нашле во предност на Балканот , бидејќи успеале да се
поврзат со својот сојузник Тур ција , Силите на Антантата се обиделе да го спречат ова поврзу

вање отпочнувајќи ја Дарданелско - гаднполската операција ( април 1915г јануари 1916г . ) . Целта на ова операција била заземане на
Босфорот и Дарданелите воспоставување на врска со Русија

Оваа операција завршила со неусе пех , па затоа сојузничките фран цуско - англиски војски биле префр Маке лени на новоформираниот
донски фронт Настојувајќи да пос тигнат брз успех на Западниот фронт на 22 март 1915 година на Инарскиот канал во Белгија , за прв
пат Германците употребиле бојни отрови нанесувајќи им на сојузни ците големи човечки жртви , но без позначаен воен успех . Отогаш
па се до крајот на војната контину ирано биле користени бојни отрови од двете страни . Во 1915 година на страната на Антантата
преминала и Италија откако добила одредени територијални ветувања . Воени операции ( 1916-1918 ) Најзначајните и најкрвави битки
во 1916 година се воделе на Западниот фронт , Терманците превзеле нова офанзива за пробивање на фронтот кај Верден , Битката кај
тврдината Верден траела 10 месеци и претставува симбол на најглемо исцрпување . Во ниедна битка дотогаш не загинале толку многу
луѓе ( околу 700 000 ) на толку мал простор . Летото 1916 година силите на Антантата превзеле контраофанзива на реката Сома каде се
одиграла една од најжестоките битки во војната . Во оваа битка за прв пат биле употребени тенкови , а од двете страни загинале околу
1 200 000 луѓе . На источниот фронт во 1916 година , руската војска успеала да ја натера на повлекување австриската војскана фронт
долг 500 . и да зароби речиси 500 000 војници . Поради загубата на колониите и англо - француската блокада на море , Германија во
почетокот на 1917 година се повеќе се соочувала со недостаток

на суровини и воен материјал водење на војната . Во такви услови таа се одлучила за неограничена подморничка војна цел
германските подморници не биле само бродовите на Антантата туку и на неутрални држави . Тоа било повод за влегувањето во војна
на САД ( 6 април 1917г на страна на Антатата со својот економски и воен потенцијал САД значително влијаеле на исходот на Првата
светска војна . Источниот фронт престанал да постои од 1917 година . Новата болшевичка власт решила да излезе од војната и во март
1918 година го потпишала Брест - Литовскиот мировен договор . По излегувањето на Русија од војната Германија ги пренасочила
своите сили на западниот фронт со цел да го пробие . И покрај почетните успеси летото 1918 година надмоќта преминала на страната
на сојузниците . Почетокот на германскиот пораз го означила британската победа кај Амиен ( 8 август ) . Во наредните три месеци
соочена со големите човечки и материјални загуби , Германија биде принудена на повлекување и на 11 ноември 1918 година во
Компијен ( Франција ) таа потпишала капитулација со што завршила Првата светска војна . Нешто порано по пробивањето на
Македонскиот фронт во септември 1918 година , капитулирале и Бугарија , Турција и Австро - Унгарија , Последиците од војната По
географскиот простор , бројот на војници , употребениот материјал и интензитетот на борби . Првата светска војна с дотогаш
најголемиот судир во историјата на човештвото . Во војната учествувале 28 држави и биле мобилизирани 65 милиони луѓе . Човечките
и материјални загуби од војната биле огромни Во војната речиси 9 милиони војници и 13 милиони цивили ги загубиле животите . Како
последица на косните дејствија стопанството било опустошено , повеке они куќи биле срушени , железницата и трговските флота -
учиштени . суровини и Воените расходи биле огромни . Потребата воени материјали ги принудила европските држави да се
задолжуваат кај американските кредитори и банки . Крајот на војната го означил и крајот на политичката доминација на Европа во
светски рамки . Соочена со последиците од војната и економската задолженост таа започнува да им го отстапува местото на САД .