Węgiel i jego związki z wodorem – podsumowanie

Materiał składa się z sekcji: 

"1. Skąd wziął się podział na chemię organiczną i nieorganiczną?" - grafika przedstawiająca

główne typy substancji nieorganicznych i organicznych.

"2. Węglowodory" - podsumowanie budowy i nazewnictwa alkanów, alkenów i alkinów.

"3. W jaki sposób odróżnić węglowodory nasycone od nienasyconych?" - reakcja

węglowodorów z roztworem bromu oraz manganianu(VII) potasu.

"4. Spalanie węglowodorów" - spalanie alkanów, alkenów i alkinów przy różnym dostępie
tlenu (spalanie całkowite i niecałkowite).

"5. Reakcje przyłączania" - przyłączanie cząsteczek typu X2 - równania reakcji.

"6. Reakcja polimeryzacji" - polimeryzacja etenu.

"Zadania", "Projekt badawczy", "Test sprawdzający do działu VIII. Węgiel i jego związki

z wodorem".

Materiał zawiera 6 ilustracji (fotografii, obrazów, rysunków).

Węgiel i jego związki z wodorem – podsumowanie

1. Skąd wziął się podział na chemię organiczną

i nieorganiczną?
Rok 1828 uważa się za przełomowy w rozwoju chemii organicznej. Wówczas to niemiecki
chemik Friedrich Wöhler (czyt. fridriś wuler) w warunkach laboratoryjnych otrzymał
substancję organiczną (mocznik) z soli nieorganicznej. W ten sposób obalony został pogląd,
że związki te mogą być wytwarzane wyłącznie przez organizmy żywe, dzięki ich sile
witalnej. Podział wiedzy chemicznej na nieorganiczną i organiczną ma podłoże historyczne,
jest jednak stosowany do dzisiaj.

Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Związki organiczne to związki chemiczne węgla z innymi pierwiastkami z wyjątkiem

związków zaliczanych do nieorganicznych (m.in. tlenki węgla, kwas węglowy i jego sole).

2. Węglowodory
Węglowodory to związki węgla z wodorem. Mieszaniną węglowodorów są np. ropa naftowa,
nafta, benzyna czy gaz w butlach turystycznych.

Węglowodory możemy podzielić na:

nasycone,
alkany – w których cząsteczkach wszystkie wiązania między atomami węgla są
pojedyncze,
nienasycone,
 alkeny – w których cząsteczkach występuje jedno wiązanie podwójne między
atomami węgla, pozostałe wiązania są pojedyncze,
alkiny – w których cząsteczkach występuje jedno wiązanie potrójne między
atomami węgla, pozostałe wiązania są pojedyncze.

Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

3. W jaki sposób odróżnić węglowodory nasycone

od nienasyconych?

Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.

4. Spalanie węglowodorów
Produktami spalania węglowodorów są w zależności od warunków:

przy spalaniu całkowitym:

tlenek węgla(IV) i woda,
przy spalaniu niecałkowitym:
tlenek węgla(II) (czad) i woda,
węgiel (sadza) i woda.

Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

5. Reakcje przyłączania
Alkeny i alkiny są węglowodorami aktywnymi chemicznie.
Źródło: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY 3.0.

6. Reakcja polimeryzacji
Związki nienasycone w odpowiednich warunkach mogą łączyć się ze sobą, tworząc długie
łańcuchy. Polimeryzacja polega na łączeniu się wielu cząsteczek (monomerów) w jedną
cząsteczkę o bardzo długim łańcuchu (polimer).
W wyniku reakcji polimeryzacji etylenu pękają podwójne wiązania chemiczne. Powstaje
wówczas cząsteczka złożona z wielu tzw. merów. Produktem reakcji jest polietylen.

Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Zadania

Pamiętam i rozumiem
Wyjaśnij zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów na podstawie nazw alkanów.
Opisz właściwości chemiczne węglowodorów.
Wymień naturalne źródła węglowodorów.
Określ czynnik decydujący o produktach reakcji spalania węglowodorów.

Czytam i interpretuję
Z tablic chemicznych odczytaj zależność między liczbą atomów węgla w cząsteczkach
węglowodorów a ich gęstością, temperaturą wrzenia, topnienia i lotnością.
W dowolnym źródle (podręczniki, książki, encyklopedie, Internet) znajdź informacje
dotyczące zastosowania etenu i etynu. Wyjaśnij, jakie właściwości zadecydowały o ich
zastosowaniu.
Korzystając z układu okresowego, oblicz masę cząsteczkową propanu, propenu
i propynu.
*Na podstawie dostępnych źródeł (podręczniki, książki, encyklopedie, Internet)
wyjaśnij, dlaczego węglowodory nasycone nazywa się również parafinami.

Rozwiązuję problemy
W dwóch nieopisanych kolbach znajdują się bezbarwne gazy: propen i propan.
Zaproponuj doświadczenie pozwalające je odróżnić.
Wyjaśnij, na czym polega reakcja polimeryzacji.
Zaproponuj kilka sposobów zmniejszenia ilości zużytych opakowań jednorazowego
użytku.
Zaproponuj, jakie wyroby może wytwarzać producent polietylenu.
Wyjaśnij, dlaczego nie można używać wadliwie działającego piecyka gazowego. Wymień
możliwe zagrożenia.

Projekt badawczy
Rozpuszczalność węglowodorów
Tytuł projektu Rozpuszczalność węglowodorów
 Określenie rozpuszczalności węglowodorów
Temat projektu i uzasadnienie powiedzenia „podobne
rozpuszcza się w podobnym”

Węglowodory (np. nafta, benzyna) nie

rozpuszczają się w wodzie.
Badana hipoteza Węglowodory (np. benzyna) rozpuszczają się
w rozpuszczalnikach organicznych, np.
alkoholu.

Materiały źródłowe

Co dokładnie mam zamiar Zaplanować doświadczenie pozwalające zbadać

zrobić, by sprawdzić, czy rozpuszczalność węglowodorów (benzyny)
hipoteza jest prawdziwa? w wodzie i rozpuszczalniku organicznym.

Co trzeba przygotować, by
Niewielką ilość nafty, benzyny, wodę, alkohol
zweryfikować hipotezę?

Co będę obserwować
(mierzyć)?

Czas trwania Kilka minut

Uczeń
Przygotowanie karty pracy z zapisem obserwacji
Wyniki doświadczenia oraz relacji fotograficznej z jej
przebiegu.

Uzasadnienie powiedzenia „podobne

Wniosek rozpuszcza się w podobnym” na podstawie
dostępnych źródeł.

Czego się nauczyłam/łem

podczas tego projektu?

Wyniki i wnioski z projektu badawczego

Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.

Test sprawdzający do działu VIII. Węgiel i jego

związki z wodorem
Test sprawdzający
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.

Klucz testu

Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.