Badanie właściwości redukujących kwasu

mrówkowego (metanowego)

Wprowadzenie
Przeczytaj
Mapa pojęć
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Badanie właściwości redukujących kwasu
mrówkowego (metanowego)

Kwas metanowy (mrówkowy) występuje m.in. w parzących włoskach pokrzywy.

Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Naturalnie występuje m.in. w jadzie mrówek, igliwiu świerkowym czy parzydełkach

jamochłonów. Stosowany jest jako konserwant w sokach owocowych lub preparat
grzybobójczy. Czy wiesz, o jakiej substancji mowa? Kwas mrówkowy (metanowy) to
prawidłowa odpowiedź. Prawdopodobnie wiesz, że rozpoczyna on szereg homologiczny
kwasów karboksylowych. Ale czy zdajesz sobie sprawę, że jako jedyny w tej grupie posiada
właściwości redukujące? Dlaczego akurat kwas mrówkowy? Czy wiesz, że dzięki temu
stosowany jest w galwanotechnice? Czy chcesz zbadać właściwości redukujące kwasu
mrówkowego?
Twoje cele

Uzasadnisz przyczynę redukujących właściwości kwasu mrówkowego

(metanowego).
Zaprojektujesz i wykonasz doświadczenia, których wynik wykaże właściwości
redukujące kwasu mrówkowego (metanowego).
Przedstawisz odpowiednie równania reakcji zachodzących podczas doświadczeń,
które potwierdzą właściwości redukujące kwasu mrówkowego (metanowego).
Przeczytaj

Właściwości redukujące

Właściwości redukujące posiada ta substancja, którą określa się mianem reduktora.

Redukuje ona inną substancję, sama się utleniając. Reduktor oddaje elektrony, przez co
podwyższa swój stopień utlenienia. Takie właściwości posiada kwas mrówkowy
(metanowy), jedyny z kwasów karboksylowych.

Właściwości redukujące kwasu mrówkowego są wykorzystywane np. przy otrzymywaniu metalicznej rtęci.
Źródło: dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Dlaczego kwas mrówkowy (metanowy) posiada właściwości

redukujące?

W cząsteczce kwasu mrówkowego (metanowego), oprócz grupy karboksylowej, występuje

również grupa aldehydowa.
Model cząsteczki kwasu mrówkowego z zaznaczeniem grupy karboksylowej i aldehydowej; atom węgla –
czarny kolor, atom tlenu – czerwony kolor, atom wodoru – biały kolor
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W przeciwieństwie do pozostałych kwasów karboksylowych w szeregu homologicznym

kwas mrówkowy posiada atom wodoru przyłączony bezpośrednio do grupy karboksylowej.
Konsekwencją takiej budowy kwasu mrówkowego jest możliwość pełnienia roli reduktora
w reakcjach chemicznych. Za właściwości redukujące kwasu mrówkowego odpowiada
grupa aldehydowa.

Badanie właściwości redukujących kwasu mrówkowego

(metanowego)
Polecenie 1
Doświadczenie I
Na podstawie podanych poniżej informacji w doświadczeniu nr 1 (problemu badawczego,
instrukcji oraz wykazu sprzętu i odczynników) przedstaw hipotezę, przewidywane obserwacje
oraz wnioski.

Problem badawczy:
Czy kwas mrówkowy posiada właściwości redukujące?

Sprzęt i odczynniki:

stężony roztwór kwasu mrówkowego (metanowego) – HCOOH;

roztwór manganianu(VII) potasu – KMnO4 ;

stężony roztwór kwasu siarkowego(VI) – H2 SO4 ;

świeżo przygotowany roztwór wody wapiennej - Ca (OH)2 ;

probówka z boczną rurką;

rurka szklana;

zlewka;

wkraplacz;
pipeta;

statyw laboratoryjny z łapą metalową;

palnik.

Instrukcja:

Uwaga! Zachowaj ostrożność. Doświadczenie wykonujemy w okularach i rękawicach

ochronnych.

1. Do probówki z boczną rurką wlej 3-4 cm3 rozcieńczonego roztworu manganianu (VII)
potasu i dodaj kilka kropli stężonego roztworu kwasu siarkowego (VI).
2. Zmontuj zestaw do doświadczenia według schematu.
3. Do wkraplacza wprowadź ok. 10 cm3 stężonego roztworu kwasu mrówkowego. Delikatnie
ogrzewaj probówkę.
Schemat doświadczenia:

Schemat doświadczenia nr 1 pt. „Czy kwas mrówkowy posiada właściwości redukujące?”

Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Hipoteza:

Obserwacje:

Wnioski:
Polecenie 2
Doświadczenie II
Na podstawie podanych poniżej informacji w doświadczeniu nr 2 (problemu badawczego,
instrukcji oraz wykazu sprzętu i odczynników) przedstaw hipotezę, przewidywane obserwacje
oraz wnioski.

Problem badawczy:
Czy kwas mrówkowy posiada właściwości redukujące?

Sprzęt i odczynniki:
stężony roztwór kwasu mrówkowego (metanowego) – HCOOH;

rozcieńczony roztwór azotanu(V) srebra(I) – AgNO3 ;

stężony roztwór wodorotlenku sodu – NaOH;

woda amoniakalna – NH3(aq) ;

probówka;

zlewka;

gorąca woda;

bagietka.

Instrukcja:
Uwaga! Zachowaj ostrożność. Doświadczenie wykonujemy w okularach i rękawicach
ochronnych.

1. Do probówki wlej około 3 cm3 rozcieńczonego roztworu azotanu(V) srebra(I).

2. Przy pomocy pipety wprowadź do probówki kilka kropli stężonego roztworu wodorotlenku
sodu. Pomieszaj zawartość probówki.
3. Cały czas mieszaj, dodawaj po kropli wody amoniakalnej do probówki aż do momentu
roztworzenia osadu.
4. Do probówki dodaj kilka kropli roztworu kwasu mrówkowego.
5. Umieść probówkę w zlewce z gorącą wodą.

Schemat doświadczenia:
 Schemat doświadczenia nr 2 pt. „Czy kwas mrówkowy posiada właściwości redukujące?”
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Hipoteza:

Obserwacje:

Wnioski:

Próba Tollensa

Powyższe doświadczenie, które jest nazywane próbą Tollensa, składa się z kilku etapów,
dlatego przyjrzyjmy się każdemu etapowi z osobna.
I etap
Wodorotlenek sodu reaguje z azotanem(V) srebra(I). W wyniku reakcji powstaje
nierozpuszczalny wodorotlenek srebra(I).

AgNO3 + NaOH → AgOH ↓ + NaNO3

Wodorotlenek srebra(I) jest nietrwały i ulega reakcji rozkładu do tlenku srebra(I).

2 AgOH → Ag2 O ↓ + H2 O

II etap
Tlenek srebra(I) tworzy z wodą amoniakalną związek kompleksowy wodorotleneku
diaminosrebra(I). Występuje on w wodzie w formie zdysocjowanej.

Ag2 O + 4 NH3 + H2 O → 2 [Ag(NH3 )2 ]+ + 2 OH−

III etap
Powstały związek kompleksowy reaguje z kwasem mrówkowym (metanowym).

2[Ag(NH3 )2 ]+ + HCOO− + 2 OH− → 2Ag ↓ + HCO−3 + H2 O + 4 NH3

W rzeczywistości powyższa reakcja w etapie trzecim przebiega w kilku krokach.

Podsumowując wszystkie wymienione etapy doświadczenia, można przedstawić

uproszczone równanie reakcji, w której kwas mrówkowy reaguje z tlenkiem srebra(I).
 Uproszczone równanie reakcji, która przebiega podczas próby Tollensa kwasu mrówkowego. Kwas mrówkowy
jest reduktorem, ponieważ zwiększa swój stopień utlenienia z II na IV, a więc utlenia się. Z kolei związek srebra
redukuje się, o czym świadczy zmniejszenie stopnia utlenienia srebra z I na 0.
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ciekawostka

Właściwości redukujące to niejedyne właściwości, które wyróżniają kwas mrówkowy

spośród kwasów karboksylowych. Charakterystyczną reakcją jest reakcja odwodnienia.
Ogrzewanie kwasu mrówkowego ze stężonym kwasem siarkowym(VI) prowadzi do
rozkładu związku, w wyniku czego powstaje woda i tlenek węgla(II). Reakcja jest
wykorzystywana do otrzymywania tlenku węgla(II) w laboratorium.

H2 SO4 (stęż .) ↑
−
HCOOH → H2 O + CO

Podsumowanie

Jako jedyny spośród kwasów karboksylowych, kwas mrówkowy posiada właściwości

redukujące. Wynika to z obecności grupy aldehydowej w cząsteczce tego kwasu. Dowodem
na właściwości kwasu mrówkowego jest pozytywny wynik próby Tollensa oraz
doświadczenie z roztworem manganianu(VII) potasu w środowisku kwasowym.
Słownik
reduktor

substancja posiadająca właściwości redukujące – redukuje inną substancję, sama się

utleniając. Reduktor oddaje elektrony, przez co podwyższa swój stopień utlenienia
stopień utlenienia

liczba ładunku elementarnego, jaki posiadałby atom, gdyby w danej substancji wszystkie
wiązania były jonowe
woda wapienna

klarowny nasycony roztwór wodorotlenku wapnia Ca(OH)2

utleniacz

substancja, która utlenia inną substancję, sama się redukując. Utleniacz przyjmuje
elektrony, przez co obniża swój stopień utlenienia
reakcja utleniania (utlenianie)

reakcja polegająca na oddawaniu elektronów przez atomy lub jony pierwiastka, skutkiem
czego jest podwyższenie ich stopnia utlenienia
reakcja redukcji (redukcja)

reakcja polegająca na przyjmowaniu elektronów przez atomy lub jony pierwiastka,

skutkiem czego jest obniżenie ich stopnia utleniania
związek kompleksowy (kompleks, związek koordynacyjny)

związek chemiczny, którego cząsteczka składa się atomu lub jonu tzw. centralnego,
połączonego za pomocą wiązań koordynacyjnych z ligandami. Może być nim jon lub
cząsteczka obojętna

Bibliografia
Bobrański B., Chemia organiczna, Warszawa 1992.

Buczek I., Chrzanowski M, Dymara J., Persona A., Kowalik E., Kuśmierczyk K., Odrowąż E.,
Sobczak M., Sygniewicz J., Chemia. Rozszerzenie. Repetytorium matura, Warszawa 2014.

Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska- Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 2.
Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego, technikum, Warszawa
2003.

Danikiewicz W., Chemia. Związki organiczne. Podręcznik do liceów i techników. Zakres

rozszerzony, Warszawa 2016.
Lautenschläger K. H., Schröter W., Wanninger A., Nowoczesne kompendium
chemii, Warszawa 2007.

Litwin M., Styka – Wlazło Sz., Szymońska J., To jest chemia 2. Chemia organiczna.
Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum. Zakres rozszerzony, Warszawa
2016.

McMurry J., Chemia organiczna 4, Warszawa 2004.

McMurry J., Chemia organiczna 3, Warszawa 2003.

Pazdro K. M., Rola – Noworyta A., Chemia. Repetytorium dla przyszłych maturzystów
i studentów, Warszawa 2017.
Mapa pojęć

Polecenie 1

W oparciu o poniższe grafiki, które ukazują w sposób schematyczny przebieg trzech

doświadczeń, stwórz własną mapę myśli. Na podstawie budowy kwasu metanowego
(mrówkowego) odpowiedz, czemu kwas metanowy (mrówkowy) wykazuje właściwości
redukujące?

Doświadczenia …

Co znaczy, że coś …

Dlaczego kwas …

Właściwości redukujące kwasu …

Mapa pojęć pt. ,,Właściwości redukujące kwasu mrówkowego (metanowego)”

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Czy kwas mrówkowy (metanowy) posiada właściwości

redukujące?

Reakcja kwasu mrówkowego (metanowego) z dichromianem(VI) potasu

w środowisku kwaśnym
 1

1
Hipoteza
Jeśli nastąpi zmiana zabarwienia z pomarańczowej na ciemnozieloną i pojawią się pęcherzyki
gazu, to będzie to świadczyć o redukujących właściwościach kwasu metanowego.

2
Obserwacje
Zawartość probówki zmienia zabarwienie z pomarańczowej na ciemnozieloną. Pojawiają się
pęcherzyki gazu.

3
Wnioski
Zmiana zabarwienia z pomarańczowej na ciemnozieloną świadczy o redukcji atomów
chromu. Dichromian(VI) potasu utlenia kwas metanowy do tlenku węgla(IV), o czym
świadczy powstanie pęcherzyków gazu.
Schemat doświadczenia
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
 Zaszła reakcja redoks. Chrom przeszedł z VI stopnia utlenienia na III, a węgiel z II na IV.
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Reakcja kwasu mrówkowego (metanowego) z odczynnikiem Tollensa, służąca

do wykrywania aldehydów (próba Tollensa)

1
Hipoteza
Na ścianach probówki pojawi się osad metalicznego srebra.

2
 Obserwacje
W początkowym etapie wytrąca się brunatny osad, na skutek wprowadzenia roztworu
wodorotlenku sodu do roztworu azotanu(V) srebra(I). Brunatny osad roztworzył się
w wyniku dodawania roztworu amoniaku. Po dodaniu roztworu kwasu mrówkowego
i ogrzaniu probówki, obserwujemy pojawienie się osadu metalicznego srebra.

3
Wnioski
Kwas mrówkowy posiada właściwości redukujące, ponieważ zredukował srebro, o czym
świadczy metaliczny osad srebra na ściankach probówki.
Schemat doświadczenia
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Uproszczone równanie reakcji, przebiegające podczas próby Tollensa kwasu mrówkowego (metanowego).
Kwas mrówkowy jest reduktorem, ponieważ zwiększa swój stopień utlenienia z II na IV, czyli się utlenia.
Z kolei związek srebra się redukuje, o czym świadczy zmniejszenie stopnia utlenienia srebra z I na 0.
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Reakcja kwasu mrówkowego (metanowego) z KMnO4 w środowisku

kwasowym
 1

1
Hipoteza
Fioletowy roztwór odbarwi się. Woda wapienna zmętnieje.

2
Obserwacje
W probówce następuje: odbarwienie fioletowego roztworu, powstawanie pęcherzyków
bezbarwnego gazu. W zlewce nastąpiło zmętnienie.

3
Wnioski
Gaz, który spowodował zmętnienie wody wapiennej, to tlenek węgla(IV). Odbarwienie
fioletowego roztworu oznacza powstanie związku manganu na niższym stopniu utlenienia.
Reakcja, która zaszła, to reakcja redoks. Kwas metanowy posiada właściwości redukujące,
ponieważ redukuje związek manganu z VII do II stopnia utlenienia.
Schemat doświadczenia
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Reakcja, która zaszła to reakcja redoks.
Źródło: GroMar sp.z.o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1 輸

Na modelu cząsteczki kwasu mrówkowego (metanowego) zaznacz atom lub grupę atomów,
które odpowiadają za właściwości redukujące kwasu metanowego.

Model cząsteczki kwasu mrówkowego (metanowego)

Źródło: dostępny w internecie: SnappyGoat.com, domena publiczna.
Ćwiczenie 2 輸

Zaznacz prawidłową odpowiedź.

 Utleniacz oddaje elektrony, przez co obniża swój stopień utlenienia.

 Utleniacz przyjmuje elektrony, przez co obniża swój stopień utlenienia.

 Utleniacz przyjmuje elektrony, przez co podwyższa swój stopień utlenienia.

 Utleniacz oddaje elektrony, przez co podwyższa swój stopień utlenienia.

Ćwiczenie 3 輸

Wskaż, która z wymienionych grup odpowiada za właściwości redukujące kwasu

mrówkowego (metanowego).

 grupa karbonylowa

 grupa karboksylowa

 grupa hydroksylowa

 grupa aldehydowa
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Wskaż zdanie prawdziwe.

 Reduktor to substancja, która redukuje inną substancję.

 Reduktor to substancja, która utlenia inną substancję.

Reduktor to substancja, która przyjmuje elektrony, przez co podwyższa swój stopień


utlenienia.

Ćwiczenie 2 輸

Wskaż zdanie fałszywe.

Właściwości redukujące kwasu mrówkowego są wykorzystywane przy


otrzymywaniu metalicznej rtęci.

Kwas mrówkowy wykazuje właściwości redukujące ze względu na obecność grupy


karboksylowej w swojej cząsteczce.

 Jednym z odczynników w próbie Tollensa jest azotan(V) srebra(I).

Ćwiczenie 3 輸

Oceń prawdziwość zdań.

Zdanie Prawda Fałsz

Reakcja kwasu mrówkowego z manganianem(VII) potasu
w środowisku zasadowym pozwala udowodnić  
właściwości redukujące tego kwasu.
Ogrzewanie kwasu mrówkowego ze stężonym kwasem
siarkowym(VI) prowadzi do rozkładu związku na wodę  
i tlenek węgla(IV).
Jednym z odczynników w próbie Tollensa jest roztwór
 
amoniaku.
W próbie Tollensa kwas mrówkowy ulega reakcji redukcji.  
W doświadczeniu kwasu mrówkowego
z manganianem(VII) potasu możemy zaobserwować  
odbarwienie fioletowego roztworu.
Ćwiczenie 4 醙

Połącz pojęcia z ich wyjaśnieniami.

substancja posiadająca właściwości

Reduktor redukujące. Redukuje ona inną
substancję, a sama się utlenia.

reakcja, która polega na przyjmowaniu

elektronów przez atomy pierwiastka,
Reakcja redukcji
skutkiem czego jest obniżenie ich
stopnia utleniania.

substancja, która utlenia inną

substancję, sama się redukując.
Reakcja utleniania
Przyjmuje ona elektrony, przez co
obniża swój stopień utlenienia.

reakcja, która polega na oddawaniu

elektronów przez atomy pierwiastka,
Związek kompleksowy
skutkiem czego jest podwyższenie ich
stopnia utlenienia.

związek chemiczny, którego cząsteczka

składa się atomu lub jonu tzw.
Utleniacz
centralnego, połączonego za pomocą
wiązań koordynacyjnych z ligandami.
Ćwiczenie 5 醙

Uzupełnij zdania podanymi wyrażeniami.

Ogrzewanie kwasu mrówkowego ze stężonym kwasem siarkowym(VI) prowadzi do rozkładu

tego związku na oraz . Kwas mrówkowy posiada , które wynikają
z obecności w jego cząsteczce . to substancja, która inną
substancję, a sama . Doświadczenie nazywane pozwala udowodnić
kwasu mrówkowego. Drugim doświadczeniem, które potwierdza takie właściwości,
jest reakcja z w środowisku .

próbą Tollensa redukuje tlenek węgla(II) kwasowym manganianem(VII) potasu

grupy aldehydowej właściwości redukujące Reduktor wodę się utlenia

właściwości redukujące

Ćwiczenie 6 醙

Dobierz współczynniki stechiometryczne w poniższych równaniach reakcji.

1. AgOH → Ag2 O + H2 O

−
2. Ag2 O + NH3 + H2 O → [Ag (NH3 )2 ]+ + OH

− −
3. [Ag (NH3 )2 ]+ + HCOO + OH → Ag ↓ +
−
NH3 + HCO3 + H2 O

3 4 2 2 2 3 4 2 2 2 3 3
Ćwiczenie 7 難

Spośród wymienionych poniżej zestawów wybierz te, które udowodnią posiadanie

właściwości redukujących przez kwas mrówkowy (metanowy). Każdy zestaw składa się
z odczynników i warunków, które należy zastosować przy przeprowadzeniu doświadczeń.

Numer
Odczynniki Warunki
zestawu
ogrzewanie
azotan(V) srebra(I) (AgNO3 ), wodorotlenek sodu (
1  zawartości
NaOH), roztwór amoniaku (NH3(aq) )
probówki
ogrzewanie
siarczan(VI) miedzi(II) (CuSO4 ), wodorotlenek sodu (
2  zawartości
NaOH)
probówki
roztwór manganianu(VII) potasu (KMnO4 ), stężony
3  -
roztwór kwasu siarkowego(VI) (H2 SO4 )
ogrzewanie
4  tlenek miedzi(II) (CuO) zawartości
probówki
Ćwiczenie 8 難
Kwas mrówkowy (metanowy) wykazuje właściwości redukujące, co potwierdza reakcja
z manganianem(VII) potasu i kwasem siarkowym(VI). Poniżej przedstawiono schemat opisanej
reakcji.

… HCOOH + … MnO4 − + … H3 O+ → … CO2 + … Mn2+ + … H

A. Napisz w formie jonowej, z uwzględnieniem oddawanych i pobieranych elektronów,

równania procesów reakcji redukcji i utleniania, które zachodzą podczas omawianej reakcji.
Reakcja utleniania:

+ 2 H2 O → + + 2 H3 O+

Reakcja redukcji:

+ + 8 H3 O+ → + 12 H2 O

B. Uzupełnij współczynniki stechiometryczne w powyższym schemacie reakcji.

HCOOH + MnO−4 + H3 O+ → CO2 +
Mn2+ + H2 O

C. Oceń, która z drobin (jon lub cząsteczka) pełni w reakcji rolę:

Utleniacz:
Reduktor:

2 e− Mn2+ 5 6 HCOOH MnO−4 HCOOH 14 CO2 5 e− 5

MnO−4 2 2

Wyjaśnij, dlaczego inne kwasy karboksylowe nie mają właściwości redukujących.

Odpowiedź:
Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Badanie właściwości redukujących kwasu mrówkowego (metanowego)

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III
etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony:

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

5) uzasadnia przyczynę redukujących właściwościach kwasu metanowego (mrówkowego);

projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik wykaże właściwości redukujące
kwasu metanowego (mrówkowego) (reakcja HCOOH z MnO4−); pisze odpowiednie
równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,

technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

uzasadnia przyczynę redukujących właściwości kwasu metanowego (mrówkowego);

projektuje i wykonuje doświadczenia, których wynik wykaże właściwości redukujące
kwasu metanowego (mrówkowego);
przedstawia odpowiednie równania reakcji do doświadczeń, które potwierdzają
redukujące właściwości kwasu metanowego (mrówkowego).

Strategia nauczania:

asocjacyjna;
 problemowa.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
technika zdań podsumowujących;
eksperyment chemiczny;
ćwiczenia uczniowskie;
mapa pojęciowa.

Formy zajęć:

praca w parach;
praca zbiorowa;
praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐podręczniku;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
podręczniki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Czy istnieje kwas

karboksylowy, który wykazuje specyficzne właściwości, którym nie ulegają pozostałe
kwasy karboksylowe? - co to za kwas? O jakie właściwości tu chodzi? Z uwagi na te
właściwości kwas ten jest wykorzystywany w galwanotechnice.
2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu -
właściwości redukujące.
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele
lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie
zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy zadaje pytanie: Dlaczego kwas metanowy posiada
właściwości redukujące? Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji.
 Po zastanowieniu uczniowie zapisują odpowiedzi na kartkach. Każdy lider prezentuje
odpowiedź na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
2. Eksperyment uczniowski. Uczniowie pozostają w tych samych grupach i będą
przeprowadzali dwa różne eksperymenty. Nauczyciel rozdziela tak eksperymenty, żeby
część uczniów przeprowadzała doświadczenie nr 1, a część uczniów doświadczenie nr
2, które są opisane w e‐materiale. Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy.
Podopieczni je wypełniają w trakcie pracy oraz przygotowują odpowiedni sprzęt i szkło
laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy
i wspiera uczniów. Po zakończeniu liderzy prezentują efekty pracy grupowej.
Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi.
3. Uczniowie pracują samodzielnie z mapą pojęciową w medium bazowym i wykonują
zamieszczone tam ćwiczenia.
4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte
w e‐materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:

Co jest przyczyną redukujących właściwości kwasu metanowego?

Jakim doświadczeniem możemy zbadać właściwości redukujące kwasu metanowego?
Co to znaczy, że kwas metanowy jest reduktorem?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które

uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

Przypomniałem/łam sobie, że...

Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczeń zawarte w e‐materiale - sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa pojęciowa może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na
lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również
wykorzystane podczas wykonania zadania domowego.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich

kartkach):
 Co jest przyczyną redukujących właściwości kwasu metanowego?
Jakim doświadczeniem możemy zbadać właściwości redukujące kwasu metanowego?
Co to znaczy, że kwas metanowy jest reduktorem?

2. Doświadczenie:

Szkło i sprzęt laboratoryjny potrzebny do doświadczeń są opisane przy każdym

doświadczeniu w e‐materiale.

Odczynniki chemiczne potrzebne do doświadczeń są opisane przy każdym doświadczeniu

w e‐materiale.

Instrukcje do doświadczeń są opisane przy doświadczeniach w e‐materiale.

3. Karty pracy ucznia:

Plik o rozmiarze 161.70 KB w języku polskim