379 MÂAREF Revue académique / ‫رف‬

‫ا ار أ اق ا وراق‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬

‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬

‫ش‬ ‫د‬ .‫د‬

: ‫ا‬
‫اف‬ ‫ا‬ ‫دورا ر‬ ‫ا‬ ‫دوا‬ ‫ا‬ ‫دي ا‬
‫و‬، ‫تا‬ ‫دي وز دة‬ ‫ار ا‬ ‫ا‬ ‫ وأ‬، ‫و‬ ‫د ا‬ ‫ا‬
‫ة ا آة‬ ‫ها‬ ، ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ة‬ ‫أ‬ ‫اق ا‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫ى حا‬ ‫ار‬ ‫ أن ا‬،‫دي ا م‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫أن‬ ،‫ا ا ر‬ ‫و‬. ‫د ا‬ ‫ا‬
‫ار‬ ‫وا‬ ‫ا م‬ ‫و دارة ا‬ ‫ا ا‬ ، ‫ ا ا‬،‫ق ا م‬ ‫ا‬
. ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫اق ا وراق ا‬ ‫أ‬
‫ا‬، ‫ أ اق ا وراق ا‬، ‫اق ا‬ ‫ا‬، ‫ا‬ ‫ا‬: ‫ا تا‬
.‫ا م‬ ‫ إدارة ا‬، ‫ا ا‬ ، ‫ا‬ ‫ ا‬،‫ق ا م‬ ‫ا‬، ‫د‬ ‫ا‬
Abstract :
Financial policy, with its various tools, play a key role in achieving
the state general economic objectives, and the most important ones are:
economic stability and increasing growth rates, and financial markets are
considered as the best channel for the implementation of the statennn
financial policy, as this last is the reflective mirror of the overall economic
situation, moreover its stability is a measuring scale of the extent of the
success of the economic policies adopted. In this context, the financial
policies variables, consisting in public spending, taxes, financing of the
budget deficit and public debt management can contribute in development
and stability of securities markets, and achieve economic development.
Key words: Financial policy, financial markets, securities markets,
economic development, public spending, taxes, budget deficit financing,
public debt management.
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
.‫داس‬ -‫ة‬ ‫ا‬ – ‫ة –ب‬ ‫ أ ذة‬

MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques ‫د‬ ‫ما‬ ‫ ا‬: ( )‫رف‬
ème
10 Année -N°: 20( Juin 2016 ) ( 2016 ‫ان‬ ) 20 : ‫د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪380‬‬
‫‪:‬‬
‫ا ازن‬ ‫أ‬ ‫ا قا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ة‬ ‫أ‬ ‫اق ا‬ ‫‪،‬و ا‬ ‫دي وا‬ ‫ا‬
‫دي وز دة‬ ‫ا ا‬ ‫ا ز‬ ‫ا‬ ‫و ‪ ،‬إذ‬
‫ا ا وا ي‬ ‫ا قا‬ ‫ا ز‬ ‫ا ارد ا‬ ‫‪،‬و‬
‫ر‪ ،‬رس‬ ‫اا‬ ‫د ‪.‬و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و دا‬ ‫وره‬
‫ا ا و دارة‬ ‫ق ا م‪ ،‬ا ا ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬
‫أ اق ا وراق ا ‪،‬‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫دة و‬ ‫ات‬ ‫ا م‬ ‫ا‬
‫ف ه ا ر ا‬ ‫ار ‪ .‬و ‪،‬‬ ‫وا‬ ‫أن‬ ‫وا‬
‫ار ق ا وراق‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫أن د‬ ‫ا ور ا ي‬
‫ا‬ ‫أ ذ‬ ‫إ‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫د ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ور ا‬ ‫لا‬ ‫د ‪ ،‬وذ‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫د ‪ ،‬دور ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار ق ا وراق ا‬ ‫ا‬
‫ق ا وراق ا ‪.‬‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا ر ا ول‪ :‬ا‬
‫دي‪ ،‬إذ‬ ‫ا طا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬وا‬ ‫ت ا ق ا م وا ادات ا‬ ‫ا و‬
‫‪.‬‬ ‫د وا ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -1‬آ‬
‫ار‬ ‫ا ازن وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ة ا‬ ‫وا‬ ‫د‬ ‫ة ا‬ ‫ا‬ ‫دي‪ ،‬و‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ام أدوات ا‬ ‫ا‬
‫ةر د (‬ ‫و د‬ ‫د)‬ ‫ا‬ ‫‪1-1‬‬
‫ً‬ ‫ا‬ ‫ى ا‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ة ا‬ ‫د‬ ‫ا‬
‫ا ا ‪:1‬‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ىا ضا‬
‫‪.‬‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫‪-‬ا‬
‫ى‬ ‫ض‬ ‫ا‬ ‫را ص‬ ‫وا‬ ‫را‬ ‫ا‬
‫ض‬ ‫‪-‬ا‬
‫أس ا ل‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪،2003 ،‬‬ ‫وا ز ‪ ،‬د‬ ‫ر ‪ ،‬دار ا‬ ‫حا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ن‬ ‫‪-1‬‬
‫ص‪.207 :‬‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪381‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫ال إ‬ ‫و ة رؤوس ا‬ ‫وا ض د ل ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫‪-‬ازد د‬
‫رأ‬ ‫أو ا‬ ‫ص‬ ‫ا رج ً‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر وار ع ا‬ ‫ىا م‬ ‫ضا‬ ‫‪-‬ا‬
‫ء‬ ‫ما‬ ‫ا‬ ‫ها‬
‫‪:1‬‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ىا‬ ‫ر‬ ‫د‪ ،‬وا ء‬ ‫ا‬
‫ري ا ي دي إ ز دة‬ ‫وا‬ ‫قا ما‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ز دة‬
‫ا قا ‪.‬‬
‫أو إ ت‬ ‫ءات‬ ‫إ‬ ‫را صإ‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫دة ص ا‬
‫ا‬ ‫‪ ،‬وز دة‬ ‫ا‬ ‫دة‬ ‫ر‬ ‫إ ت‬ ‫‪-‬‬
‫ج‪.‬‬ ‫ا‬
‫ت‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ف‬ ‫ا وض ا‬ ‫‪ -‬ز دة‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫(‬ ‫ة‬ ‫و د‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫‪2-1‬‬
‫تا و‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫سإ‬ ‫ا دة ض ا د‬ ‫ا‬
‫أ‬ ‫ة‬ ‫ر وا‬ ‫ق‪ ،‬و أ ً ا دة ا ى ا م‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ىا‬ ‫ار ع‬ ‫‪،‬‬ ‫د ت‪،2‬و‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫ر‪ ،‬و‬ ‫ىا م‬ ‫ار ع ا‬ ‫دي إ‬ ‫ىا ضا ‪،‬‬
‫إ‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫أن م ا‬ ‫ا‬
‫‪:3‬‬ ‫ر وذ‬ ‫ار ع ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ة‪،‬‬ ‫ه ا‬ ‫ه‪ :‬و‬ ‫ا ق ا م و‬ ‫‪-‬‬
‫‪،‬‬ ‫دأ ا‬ ‫وذ‬ ‫ا‬ ‫ق ا م دي إ ا ض ا‬ ‫ا‬
‫ر‪.‬‬ ‫ار ع ا ى ا م‬ ‫و ا‬ ‫ا‬ ‫ا ضا‬ ‫و‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ر ‪،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫با‬ ‫‪،‬‬ ‫دي ا‬ ‫ا‬ ‫د ‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ء‪ ،‬ا‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ ، 1999‬ص ص‪.150-149:‬‬
‫رات‬ ‫د‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ة‪،‬‬ ‫د ا‬ ‫تا‬ ‫د‪ ،‬ا‬ ‫‪،‬ز‬ ‫‪ -2‬د‬
‫‪ ،‬ر ‪ ،1997 ،‬ص‪.49:‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪-http://www.dcci.gov.ae/content/Currency/The-effects-of-establishing-a-‬‬
‫‪monetary- union-on-monetary-and-financial-policies.doc‬‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪382‬‬
‫ات‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫و‬ ‫ا و‬ ‫ا‬
‫‪ -‬ز دة‬ ‫ا‬
‫د ل ا اد و‬ ‫ا ا ا ‪ ،‬و ا‬ ‫ا ء أو ً‬
‫ا ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫دي إ‬ ‫ا ق ا ص‪ ،‬و ا‬ ‫ا‬
‫(‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ر )و ا‬ ‫ار ع ا ى ا م‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -2‬دور ا‬
‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫ز‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫يا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫وا‬‫اد‪ ،‬إ‬‫ا‬ ‫ا جو‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا د ا‬ ‫تا‬ ‫وا‬
‫ا‬ ‫‪.‬و فا‬ ‫‪1‬‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬وا دة‬ ‫اد ا‬ ‫ت ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ا ول ا‬
‫ام ا ارد ا‬ ‫ءة ا‬ ‫ز دة‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫دي إ ز دة‬ ‫‪،‬‬ ‫وا ءات ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا أ‬ ‫وا‬ ‫وا‬
‫ا‬ ‫ا د‬ ‫ز دة‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬أي ز دة د‬ ‫ارد ا‬
‫ء‬ ‫ا د ت ا ول ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬
‫‪2‬‬
‫د ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا م‬ ‫إ‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا د‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ول ا‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫أدوات ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ر إ أ اق رأ‬ ‫وذ‬
‫دور‬ ‫ا‬ ‫د ‪.‬و‬ ‫ا‬ ‫أ اف ا‬ ‫درة‬
‫ت‬ ‫ع و ع‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و ا‬ ‫ا ول ا‬ ‫د‬ ‫ا‬
‫‪:3‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫؛و‬ ‫ا ول ا‬
‫‪،‬‬ ‫رة‬ ‫ا أ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫وا‬ ‫رة‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫زات ا‬ ‫ءات أو ا‬ ‫وا‬ ‫ز دة ا ق ا‬ ‫وذ‬
‫؛‬ ‫دون‬ ‫ت‬ ‫رات‬
‫ن‬ ‫ود ا ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ءات ا‬ ‫ىو ة‬ ‫‪-‬‬
‫دي‬ ‫ى ا ها‬ ‫دي دورا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ت‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫رات ا‬ ‫ري‪،‬‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ودور ا ي‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ -1‬ء‬
‫‪ ،2010 ،‬ص‪.94 :‬‬ ‫‪،‬د‬ ‫ب‪ ،‬وزارة ا‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬
‫(‪ ،‬دار وا‬ ‫دتا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫ا زاق ا ش‪ ،‬ا‬ ‫‪ -2‬زي‬
‫وا ز ‪ ،‬ن‪ ،‬ا ردن‪ ،‬ص‪. 37:‬‬ ‫وا‬
‫ة‬ ‫م‪ ،‬ط‪، 1‬دار ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ام‪ ،‬ا‬ ‫ا ادي‪ ،‬ز أ‬ ‫د‬ ‫‪-‬‬ ‫‪3‬‬
‫وا ز ‪ ،‬ن‪ ، 2000 ،‬ص‪.18 :‬‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪383‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫ا و ‪.‬‬ ‫وا‬
‫ا‬ ‫أد‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ىو ة صا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.1‬‬ ‫ى‬
‫ا‬ ‫را ا‬ ‫تا‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫در ا‬ ‫ع‬ ‫‪-‬ا‬
‫ر وا‬ ‫د‬ ‫و ما‬ ‫ا‬
‫اء‬
‫دي‬ ‫ار ا‬ ‫ا‬ ‫دورا‬ ‫ا‬ ‫و دي ا‬
‫ى ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا واج‪،‬‬ ‫د أو‬ ‫ات ا‬
‫إر ع أ ب و در‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫رو ى ا‬ ‫و ى ا‬
‫دي أي‬ ‫ار ا‬ ‫د ا‬ ‫ت وا ت ا‬ ‫ا‬
‫د ت ا ول‬ ‫أ بأ ى‬ ‫ب‪،‬‬ ‫ا‬ ‫تإ‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬‫‪2‬‬ ‫ا‬
‫؛‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر ز دة أو‬ ‫‪-‬‬
‫ة‬ ‫رة‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ج‬ ‫ر‬ ‫‪-‬و د ىا‬
‫ج‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا ض در‬ ‫ر ا‬ ‫ر وا‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫ار‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا را‬
‫‪ ،‬إذ‬ ‫د ا‬ ‫ا‬‫ا‬ ‫ا‬ ‫ق ا وراق ا‬
‫ا‬ ‫ف‬ ‫رؤوس ا ال‬ ‫ا م وا ص‬ ‫طا‬
‫ارا‬ ‫ا‬ ‫‪.‬‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫أ اف ا‬ ‫د ‪،‬و‬ ‫ا‬
‫د ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و دا‬
‫ق ا وراق ا‬ ‫ار‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫د ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -1‬ا ا‬
‫حا ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫رات ا‬ ‫ءا‬
‫‪،‬‬ ‫و و‬ ‫وا رة ا‬ ‫را‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫د تا‬
‫د ا ة‬ ‫أ ا ات ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫اق ا‬ ‫ا‬ ‫ار‬ ‫ما‬ ‫ت‬
‫‪:‬‬‫‪3‬‬ ‫ا‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫ار‬ ‫ا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪ ،‬ص‪. 190:‬‬ ‫ا‬‫‪-1‬‬ ‫ا‬
‫ن‪ ،‬ا ردن ‪، 2009،‬‬ ‫وا ز ‪،‬‬ ‫ء‬ ‫ا و ‪ ،‬دار ا‬ ‫ا ‪،‬ا‬ ‫‪ - 2‬رق ا ج‪ ،‬ا‬
‫ص ‪.206:‬‬
‫‪،‬‬ ‫با‬ ‫‪،‬‬ ‫دا‬ ‫وا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا ر‪ ،‬ا‬ ‫‪-3‬‬
‫ر ‪ 2004 ،‬ص‪.59 :‬‬ ‫ا‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪384‬‬
‫ا ات ا‬ ‫ات ا‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ 1-1‬ا‬
‫ق‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬وا ي وره‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا ش‪،‬‬ ‫د‬ ‫ف أن ا‬ ‫ا وراق ا ‪ .‬ذا‬
‫ار ع أ ر‬ ‫ت‪ ،‬و‬ ‫ز دة أر ح ا‬ ‫‪،‬‬ ‫وا‬ ‫اء ا‬
‫لا ‪.‬‬ ‫ا‬
‫دي‬ ‫طا‬ ‫ا‬ ‫ض ا د‪ :‬إذا زاد ض ا د‬ ‫‪2-1‬‬
‫أ‬ ‫‪،‬إ أ‬ ‫دي ا ار ع أ ر ا‬ ‫(‪،‬‬ ‫)ار ع ا‬
‫ة‬ ‫ارات‬ ‫إ‬ ‫ء‬ ‫أن‬ ‫ضا د‬ ‫ه ا دة‬
‫‪.‬‬ ‫وا ض أ ر ا‬ ‫ا صا‬ ‫ات‪،‬‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫ا فا‬ ‫‪ :‬ر ع‬ ‫فا‬ ‫‪ 3-1‬ات‬
‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا ا‬ ‫ا اد‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫أ ى‪،‬‬ ‫ار ع أ ر ‪ ،‬و‬ ‫و‬
‫دي إ‬ ‫‪،‬‬ ‫ا وراق ا‬ ‫ء‬ ‫لا‬
‫ا ضأ ر ‪.‬‬
‫ا ادات‬ ‫قا تا‬ ‫ا ا‬ ‫ا ا ‪ :‬ث‬ ‫‪4-1‬‬
‫دي‬ ‫‪،‬و‬ ‫د وز دة ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا ‪،‬و‬
‫ق‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫‪،‬‬ ‫لا‬ ‫وز دة‬ ‫ا ا إ ا‬
‫ا‬ ‫ا د وا ض ا‬ ‫ا ض‬ ‫دي إ‬ ‫ا‬
‫ا ق‪،‬‬ ‫ز دة أو‬ ‫ا‬ ‫ال‪ ،‬رس ا‬ ‫ا‬ ‫ت‪ ،‬و‬ ‫وا‬
‫ة أ ر ا وراق ا ‪.‬‬ ‫ةو‬ ‫آ را‬
‫ك د‬ ‫ا‬ ‫د أ ى‪ ،‬ا ان ا‬ ‫ات ا‬ ‫‪5-1‬‬
‫ا ها ي‬ ‫ا ع إ ‪ ،‬وا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا و‬ ‫ات ا‬ ‫ها‬ ‫أ‬ ‫د‪ ،‬و‬ ‫ا‬
‫‪...‬ا ‪.‬‬ ‫أ را‬ ‫‪،‬و ر‬ ‫تا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫ار‬ ‫‪ -2‬أ ا‬
‫ن‬
‫اث‪،‬‬ ‫ا ا وا‬ ‫ق ا وراق ا‬
‫ار ‪،‬‬ ‫ما‬ ‫ا و‬ ‫ة ت‬ ‫ا ي‬ ‫أدا ‪ ،‬ا‬
‫وأ اق ا وراق ا‬ ‫اق ا‬ ‫ار و ا‬ ‫ا‬ ‫إذ‬
‫ار‬ ‫رات وز دة ا‬ ‫با‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ا رة ا‬
‫ار أ اق ا وراق‬ ‫ما‬ ‫د ‪ ،‬إذ‬ ‫ا‬ ‫ود ا وا‬ ‫ا‬
‫ة‬ ‫ت أ ر ا وراق ا‬ ‫ازد د‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪385‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫را ‪.1‬‬ ‫اق وا‬ ‫ا‬ ‫أداء‬ ‫ة‬ ‫ت‪ ،‬و‬ ‫أ لا‬
‫د ا ق‪ .‬و ز أ‬ ‫ا‬ ‫أ ا‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫و‬
‫ر إ ىا تا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ق‬
‫أ اق‬ ‫أن ا‬ ‫‪،‬ر‬ ‫را‬ ‫ات ا‬ ‫ات و‬ ‫ا‬
‫را وا‬ ‫زا‬ ‫ا‬ ‫دي‬ ‫وا ا‬ ‫ا وراق ا‬
‫ا راء‪.‬‬ ‫و‬
‫د و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫أ‬ ‫و‬
‫‪:2‬‬ ‫لا‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫‪.‬‬ ‫د ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫‪،‬‬ ‫ا را‬ ‫و د ق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا وض‬ ‫و د‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا و ت دون ا اط‬
‫اض ا ر ‪.‬‬ ‫ر‬
‫ة‬ ‫‪،‬‬ ‫لو‬ ‫تا‬ ‫‪ -‬دي دورا‬
‫ق‪.‬‬ ‫ها‬ ‫ا‬ ‫وأدوات ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ال ا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫تا‬ ‫‪-‬ا‬
‫د ‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دي إ‬ ‫ق دو ‪،‬‬ ‫إ‬ ‫قإ‬
‫ةا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا را ت ا‬ ‫و أ تا‬
‫ق‬ ‫دي‪.‬‬ ‫تا ا‬ ‫ر أ اق ا وراق ا‬
‫‪ ،‬وا‬ ‫ا ارد‪ ،‬و ز ا‬ ‫ات‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫ا وراق ا‬
‫و‬ ‫أداء أ اق ا وراق ا‬ ‫أن‬ ‫ت‪ ،‬و‬ ‫أداء ا‬
‫دي‪ ،‬وذ‬ ‫د وا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫تا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬‫‪3‬‬ ‫ل ة ات أ‬
‫ات و‬ ‫ا‬ ‫أداة‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪1 -www.alyaum.com/article/ consulté le 18-5-2015 .‬‬
‫ن‪،‬‬ ‫ا و ‪،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫وا‬ ‫اق ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و رق ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪ -2‬ا ا‬
‫‪ ،2000‬ص‪.32:‬‬
‫د‬ ‫ل‬ ‫ةا‬ ‫ل‬ ‫وأ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا راوس‪،‬ا‬ ‫و‬ ‫‪-3‬‬
‫ر ‪،2005،‬ص ص‪113-112 :‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫با‬ ‫ق‪،‬‬ ‫ا‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪386‬‬
‫ا ول ا‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫رات ا‬ ‫ا‬
‫ع ا ص‪.‬‬ ‫ء دور أ‬ ‫و‬ ‫ا ا‬ ‫ق‪،‬‬ ‫دا‬ ‫ل‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬إذ‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫رأس ا ل‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا ام‬ ‫إ‬ ‫رات ا‬ ‫ا‬ ‫جا‬
‫ذ ‪،‬‬ ‫ا وأ‬ ‫رأ‬ ‫ا‬ ‫أ اق ا وراق ا‬
‫ا‬ ‫داد‬ ‫اا ا‬ ‫إذا ا‬ ‫إ‬ ‫أ ل‬ ‫ل‬
‫‪.‬‬ ‫أو‬
‫رأس ا ل و ز‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫م‪،‬‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫دي ا‬ ‫آ قا ا‬
‫ر‪.‬‬ ‫ت ا د ر وا‬ ‫أن دي إ ر‬ ‫أ اق ا وراق ا‬
‫ا وة‬ ‫ا‬
‫أ اق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ل‪ ،‬و دي ا‬ ‫ا‬
‫رأس ا ل‬ ‫ا ي دي إ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫وة ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫دي‬ ‫ى‬ ‫ا‬ ‫ءا ا‬ ‫ت‪ ،‬و‬
‫دي‪.‬‬ ‫ا‬
‫ةا‬ ‫ل ا ات ا‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫اول أورا‬ ‫تا‬ ‫يا‬ ‫أداء‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫ر ا وراق ا‬ ‫أ‬
‫ت‪ ،‬و ا‬ ‫ا‬ ‫إدارة و‬ ‫ا ي دي إ‬ ‫ا ق‪ ،‬ا‬ ‫ا‬
‫ا ق‪ ،‬و ا‬ ‫ت ا اول أ‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫ا ور ا‬ ‫أ‬
‫‪.‬‬ ‫رات ا‬ ‫ا‬
‫ا ات ا ا‬ ‫ا‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا ق‬ ‫ل‬ ‫ر‬ ‫صا‬ ‫ا ي‬ ‫وراق ا ‪ ،‬ا‬
‫رات ر ‪.‬‬ ‫ا‬
‫دي ا م‪ ،‬ن‬ ‫ا‬ ‫ا آة ا‬ ‫اق‬ ‫أن ه ا‬ ‫و‬
‫غأ ا ‪،‬و أ‬ ‫د‬ ‫تا‬ ‫ى حا‬ ‫ار‬ ‫ا‬
‫ا ارد ا‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫دي وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫د‬ ‫ءة ا‬ ‫ا‬ ‫رات ا‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫و‬ ‫و‬ ‫دوات ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫د ‪.‬‬ ‫ا ارد ا‬
‫‪.‬‬ ‫إ أ ل‬ ‫ا‬ ‫رات ا‬ ‫ا‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪387‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫‪ :‬دور ا‬ ‫ا را‬
‫د‬ ‫تا‬ ‫ى حا‬ ‫اق ا‬ ‫ار ا‬ ‫ا‬
‫أ اق ا وراق‬ ‫دة و‬ ‫ات‬ ‫ا‬ ‫‪.‬و رس أدوات ا‬ ‫ا‬
‫ار أ اق ا وراق ا ‪.‬‬ ‫وا‬ ‫ه ا ات أن‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬
‫قا‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫‪ -1‬ا‬
‫‪ ،‬إذ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫أ‬ ‫اق ا‬ ‫ا‬
‫دي‬ ‫طا‬ ‫ا‬ ‫أو‬ ‫آ را‬ ‫أن‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬ ‫دوات ا‬ ‫ام ا‬ ‫ا‬
‫ا از (‬ ‫ا‬ ‫)‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪1-1‬‬
‫ا ي‬ ‫ا‬ ‫اض‬ ‫إ ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و دا‬
‫ل إ ار‬ ‫ا ا ‪ ،‬وذ‬ ‫وا اد‬ ‫وا‬ ‫تا‬ ‫وا‬
‫ا ي‬ ‫اول‪ ،‬ا‬ ‫ا قا‬ ‫أ ا و‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬
‫ه‬ ‫وا ق ا ‪ ،‬إذ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫و‬
‫ا ادات‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا تا‬ ‫ا‬ ‫ا قأ ا‬
‫ا‬ ‫آ ر‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ت‪.1‬و ك‬ ‫ا‬
‫دة ا ازن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أ زا‬ ‫د‪ ،‬إذ أ‬ ‫ا‬
‫ا ق‬ ‫دي‪ ،‬و رس ه ا‬ ‫تا ا‬ ‫دي ور‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫أو‬ ‫ات ا‬ ‫ز دة ض ا‬ ‫ا‬
‫أ ر ا ة‪.2‬‬
‫ات ا‬ ‫ضا‬ ‫‪ 1-1-1‬ز دة‬
‫ل‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ات ا‬ ‫إ ار ا‬
‫و‬ ‫ات ا‬ ‫ضا‬ ‫ز دة‬ ‫ا ي دي إ‬ ‫ا قا ‪،‬ا‬
‫‪،‬‬ ‫وا ر‬ ‫ا‬ ‫ا ض أ ر ‪ ،‬وا ي وره‬
‫‪،‬و‬ ‫رأي ا‬ ‫ة‬ ‫نأ‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫أن ا ا ع‬
‫ة‪.‬‬ ‫ة ات و ا‬ ‫أ ن‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ن‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬دار ا‬ ‫اق ا‬ ‫رف وا‬ ‫د وا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫و ار‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ ،2003‬ص‪.388 :‬‬
‫وا ز ‪،‬‬ ‫‪ ،‬دار ا رف‬ ‫ا‬ ‫ر‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ي‪ ،‬ا ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-2‬‬
‫ر ‪ ،2004 ،‬ص‪.45-44 :‬‬ ‫ا‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪388‬‬
‫ة‬ ‫را‬ ‫أ‬ ‫‪ 2-1-1‬ا‬
‫ار‬ ‫ة‪،‬‬ ‫أ را‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫و‬
‫ض‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ت‬ ‫ا‬
‫دي‬ ‫‪ ،‬ا‬ ‫ا ة‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫أ ر ‪ ،‬و أن ا‬
‫ه أ ر ا وراق ا‬ ‫إ ار ع ا ة ا ق‪ ،‬وا ي وره رس‬
‫‪،‬‬ ‫ا نا‬ ‫و‬ ‫اا‬ ‫أ ا‬ ‫أن‬ ‫ا اول‪ ،‬و‬ ‫و‬
‫إ دة ز ‪.‬‬ ‫ر و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫و‬
‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪2-1‬‬
‫‪ ،‬نأ ذ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا ا‬ ‫و د‬ ‫أ‬
‫ق ا ت‪،‬‬ ‫‪ ،‬و أن ا ا‬ ‫ل اا‬ ‫ا‬ ‫ء‬
‫ا م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ء ء‬ ‫إ‬ ‫ي ا دة‬ ‫ا‬ ‫ن‬
‫ق ا ‪ .‬و ر ا رة أ ا أن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫لد‬
‫ا ه وا ‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫قا‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫أن ك‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫إ‬ ‫ه ها ق‬ ‫ل‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬‫‪1‬‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا اض وا اض‬ ‫و‬
‫أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫‪ -2‬أ‬
‫ل أر‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬
‫رس ا‬
‫إدارة‬ ‫ا ا ‪،‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا ق ا م‪ ،‬ا‬ ‫‪:‬‬
‫ا م‪.‬‬ ‫ا‬
‫قا م‬ ‫ا‬ ‫‪1-2‬‬
‫ل‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫ا قا م‬ ‫أن‬
‫ع‬ ‫دور‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫و قا عا م‬
‫ا‬ ‫ر ا‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ام آ ا‬ ‫ا ص‪ ،‬وذ‬
‫ا و ‪،‬‬ ‫حا و تا‬ ‫ل‬ ‫ذ‬ ‫‪،‬و‬ ‫دا‬
‫ز دة‬ ‫ع ا ص‪ ،‬و دى‬ ‫ا و تا‬ ‫و‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ء‬ ‫‪ ،‬دار‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫وأداء‬ ‫وا‬ ‫تا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -1‬س‬
‫وا ز ‪ ،‬ن‪ ،2010 ،‬ص‪.110 :‬‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪389‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫‪(1) 1‬‬
‫‪.‬‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫ق‬ ‫ا ي دي إ‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ض ا وراق ا‬
‫رة‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫تا‬‫دا‬ ‫أن‬
‫‪ .‬ذا‬ ‫ر‬ ‫ا و تو‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬ن ا‬ ‫و تا ا‬ ‫ا ق‬ ‫رت ا‬
‫‪،‬‬ ‫ا و ت وا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا ادات وأر ح‬ ‫ا‬
‫ا ق‪،‬‬ ‫ا ي ع ا‬ ‫ا ة ا دا‬ ‫و ا نر‬
‫ا ق‬ ‫ار‬ ‫ت‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬‫‪2‬‬ ‫وف ا‬ ‫ا‬
‫ري(‬ ‫)ا ري أو ا‬ ‫قا‬ ‫ذ ‪ ،‬ن ز دة ا‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫أو‬ ‫ا‬ ‫ىا‬ ‫ذ‬ ‫ل اء‬ ‫ا‬ ‫أن‬
‫ىا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ق‪ ،‬إذ‬ ‫ا د ا ة‬
‫‪ ،‬اء أ ن ذ ا ق‬ ‫ا قا‬ ‫ل ا ات‬ ‫ا‬
‫ج‪،‬‬ ‫ا‬ ‫تا ق‬ ‫تا‬ ‫وا‬ ‫اء ا‬ ‫ما‬
‫ة‬ ‫‪،‬و ها‬ ‫نا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫أو‬
‫ة‬ ‫لا د ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ا ج‪ ،‬إ‬ ‫ا ق‬ ‫ا‬ ‫ءا‬
‫ق‪.‬‬
‫ق‬ ‫ا‬ ‫ات‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫إ‬
‫ا‬
‫لا‬ ‫ر‬ ‫ك وا‬ ‫دا ا‬ ‫ا‬
‫ء‬ ‫)‬ ‫قا‬ ‫ز دة ا‬ ‫قا‬ ‫ن ز دة ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬
‫ا ‪ ،‬و دي وره إ‬ ‫ا‬ ‫تا قا (‬
‫ات‬ ‫ا قا مو‬ ‫ا‬ ‫و د‬ ‫ت‪ ،‬و ا‬ ‫ز دة أر ح ا‬
‫أداء ق ا وراق ا ‪.3‬‬
‫ا‬ ‫‪ 2-2‬ا‬
‫ل‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬
‫ل‬ ‫إ‬ ‫تا‬ ‫‪ ،‬ذا‬ ‫لا‬ ‫آ ر‬ ‫درا‬
‫أر‬ ‫أن ك أ ا ا‬ ‫ا ت‪ ،‬ن ا‬ ‫أر ح‬ ‫ا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪.152 :‬‬ ‫و أ راوس‪،‬‬ ‫‪-1‬‬
‫ر ‪،‬‬ ‫ة ا رف‪ ،‬ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا وراق ا‬ ‫ر‬ ‫تا‬ ‫ي‪،‬أ‬ ‫ا ا‬ ‫‪-2‬‬
‫‪ ،1999‬ص‪.162 :‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص ص‪.354-353 :‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪ -3‬س‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪390‬‬
‫أن‬ ‫‪،‬‬ ‫را‬ ‫ار ع أ‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬
‫ا و ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ارد‬ ‫ا‬ ‫آ ره ا‬ ‫لا‬
‫و‬ ‫ات ا‬ ‫ار ا‬ ‫‪ ،‬أي إ‬ ‫ءإ ا‬ ‫إ ا‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫وث ا‬ ‫دة‬
‫ز دة‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫أن‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫ا ضا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫تأ‬ ‫أر ح ا‬
‫نا‬ ‫ثذ‬ ‫‪ ،‬و ذا‬ ‫وث ا‬ ‫ا ر ح وا‬
‫و‬ ‫ثا‬ ‫‪ ،‬أ إذا‬ ‫را‬ ‫أ‬ ‫دي‬ ‫ا ه‬ ‫ا‬
‫أن‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫لا‬ ‫را‬ ‫ا‬
‫ا ط‪.1‬‬ ‫ر‬ ‫ا‬
‫ك‬ ‫ر‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا داة ا‬ ‫لا‬ ‫و‬
‫اا د‬ ‫ا ت‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫ءات ا‬ ‫ا‬
‫ةا‬ ‫ا تا‬ ‫ءات‪ ،‬ا ع ا ول‬ ‫ا‬
‫إ ء‬ ‫‪،‬أ ا عا‬ ‫ت‬ ‫تا‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬
‫ري‬ ‫إ إ قا‬ ‫ارد ا‬ ‫ا‬ ‫ا تا‬
‫‪ ،‬أو ا‬ ‫ا‬ ‫ز دة‬
‫‪.2‬‬ ‫إ‬
‫ادات ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ء‬
‫تا‬ ‫ق ا وراق ا ‪ ،‬إذ‬ ‫ات أداء‬
‫أي‬ ‫ا ص‬ ‫ز دة ا‬ ‫ا‬ ‫ول‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫أ ي ا اد‬ ‫ة ا أ‬ ‫ا ص‬ ‫‪ ،‬وار ع ا‬ ‫ا‬ ‫ى‬
‫ز ا دة ا ة ا ا ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫م ا رة‬ ‫ت‪ ،‬ور‬ ‫وا‬
‫ت‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ز دة ا‬ ‫ف‬ ‫ن ه ا دة‬
‫ا ات‪ ،‬وز دة‬ ‫ت‪ ،‬وز دة ا‬ ‫ز دة أر ح ا‬ ‫ز دة ا ج و‬
‫ا د‪.‬‬ ‫ا‬
‫إ‬
‫ل‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫‪ ،‬ن‬ ‫ذ‬
‫دي‬ ‫ا ر ح‪،‬‬ ‫ث ز دة ا ج وز دة‬ ‫ر‪ ،‬و‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫‪،‬و‬ ‫ز دات ا اع ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫وره إ ز دة ا‬
‫ق ا وراق ا ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ز دة ا‬ ‫ال‪ ،‬ن ذ‬ ‫ا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪.161 :‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا وراق ا‬ ‫ر‬ ‫تا‬ ‫ي‪ ،‬أ‬ ‫ا ا‬ ‫‪-1‬‬
‫‪ ،‬ص‪.161 :‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-2‬‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪391‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫ق‬ ‫ات أداء‬ ‫و‬ ‫ادات ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و ا‬
‫‪.1‬‬ ‫ا وراق ا‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪3-2‬‬
‫ا‬ ‫ع ا ‪ ،‬ذا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫‪،‬أ‬ ‫دي إ ا‬ ‫‪ ،‬نذ‬ ‫إ ار ا‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ِ‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫‪ ،‬ن ز دة ا‬ ‫ات ا‬ ‫ار‬ ‫إ‬ ‫اا‬ ‫إذا‬
‫‪(4) 2‬‬
‫تا ة ‪.‬‬ ‫دي إ ر‬ ‫ارات‬ ‫ا‬
‫ق‬ ‫ات‬ ‫(و‬ ‫)ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و ك‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫إ ار ا‬ ‫أن‬ ‫)‬ ‫وراق ا‬ ‫ا‬
‫ات‬ ‫ا‬ ‫ض‬ ‫ات‬ ‫ار ا‬ ‫(‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫وا ر‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا ضأ ر ‪،‬و ا‬ ‫و‬
‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫(‪ ،‬و‬ ‫ى)‬ ‫ا‬ ‫ا وراق ا‬
‫رأي‬ ‫ة‬ ‫نأ‬ ‫ات(‬ ‫ا ا ع )ا‬ ‫ر‬ ‫وأن ا‬
‫‪.‬‬ ‫ا‬
‫ق‬ ‫ا ا‬ ‫أ‬ ‫أ ى‪،‬‬
‫ام أدوات‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫أن‬ ‫ا وراق ا ‪،‬‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬وا ه إ دة و ا ن ا‬
‫ا او ) ق ا وراق‬ ‫وا ن‬ ‫ةا‬ ‫ال ا ن‬ ‫لا‬
‫ق ا وراق ا‬ ‫و‬ ‫أن‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ى‬ ‫ا (‬
‫أ ى‪،‬‬ ‫‪،‬و‬ ‫ات‬ ‫‪،‬و قا‬
‫ت‬ ‫ار ع‬ ‫و ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫ا ا ا‬
‫ا ا ا‬ ‫ة‬ ‫ات‬ ‫ر ن‬ ‫ة‪،‬‬ ‫وأ ر ا‬ ‫ا‬
‫ق ا وراق ا ‪.3‬‬ ‫أ‬ ‫ا ي‬ ‫لا ‪،‬ا‬

‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪.354 :‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫‪-1‬‬
‫‪2 - Stroup, Richard L.; Sobel, Russell S.; MacPherson, David; and Gwartney,‬‬
‫‪James D. Economics: Private and Public Choice 12th Ed., South-Western Cengage‬‬
‫‪Learning, Australia. 2008.‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪.156 :‬‬ ‫و أ راوس‪،‬‬ ‫‪-3‬‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪392‬‬
‫ا م‬ ‫إدارة ا‬ ‫‪4-2‬‬
‫دارة ا‬ ‫ا ا‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫ا مإ‬ ‫م إدارة ا‬
‫أ اف‬ ‫ذ ا ‪ ،‬و‬ ‫در‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬
‫أ ى نا‬ ‫إ أ أ اف‬ ‫‪،‬‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ء اول ا وراق ا‬ ‫ق‬ ‫إ‬ ‫ا م‪،‬‬ ‫إ ر إدارة ا‬ ‫د‬
‫‪.1‬‬ ‫ا‬
‫ع‬ ‫ا‬ ‫ةو ا‬ ‫ل ا‬ ‫إر ع‬ ‫ا ا‬ ‫أ ز آ ر ز دة‬
‫أذو ت ا‬ ‫ا ما و‬ ‫ا ص‪ ،‬ء إ أدوات ا‬
‫ن‬ ‫ا وط‬ ‫جإ‬ ‫ا از ا‬ ‫ا‬ ‫وا ات ا‬
‫و‬ ‫ل ة‬ ‫و ّ‬ ‫ا‬ ‫ّ ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬
‫ا ان ا‬ ‫وراق ا ‪ .‬و ا‬ ‫ق‬ ‫إ‬ ‫ً‪،‬‬
‫م‬ ‫و ا ىا‬ ‫ضا‬ ‫ود‬ ‫‪ ،‬ن‬ ‫ا‬ ‫ها‬
‫ه‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫ا ول ا‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫أ‬ ‫رو‬
‫ل‬ ‫إر ع‬ ‫ا وط‪ ،‬ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪.2‬‬ ‫لا ةا‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫)‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا م‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫أن‬ ‫ا م‬ ‫إدارة ا‬ ‫ا ا (‪ .3‬إن‬ ‫ا‬ ‫زات ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫و ا‬ ‫لا‬ ‫ا ا ا‬ ‫ور‬ ‫را ةا‬ ‫أ‬
‫و‬ ‫أ ر ا وراق ا‬ ‫ن ذ أن‬ ‫ت ا ‪،‬و‬ ‫ا‬
‫أن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬أن‬ ‫ا‬
‫ق ا وراق ا ‪.‬‬ ‫ت اول ا وراق ا‬
‫وأداء أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬
‫ا م‬ ‫ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أن ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫إ‬
‫ا اض‬ ‫)ا ي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬نا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪1 -The Staffs of theWorld Bank and the International Monetary Fund, “Guide-‬‬
‫‪lines for Public Debt Management: Accompanying Documents and Selected Case‬‬
‫‪Studies”, 2003, p. 11.‬‬
‫ا از ا‬ ‫ي‪ ،‬أ‬ ‫ا‬ ‫ا دي ا و ود‬ ‫ا ُ ‪،‬‬ ‫‪ -2‬إ ا‬
‫م ا دار ‪ ،‬ا ّ ‪ ،40‬ا د‪ ،1‬ا‬ ‫درا ت ا‬
‫ل ا ة ا ردن )‪،(2008-1996‬‬
‫ا رد ‪ ،2013 ،‬ص‪.5 :‬‬
‫)ا اق‬ ‫ا‬ ‫ا ا وأ ه ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -3‬د‬
‫‪ ،2012 ،‬ص‪.8:‬‬ ‫ا‬ ‫وا و ‪ ،‬ا د ‪،39‬‬ ‫را ت ا‬ ‫ا‬ ‫درا (‪،‬‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
‫‪393‬‬ ‫ش‬ ‫د‬
‫ا ي(‪ ،‬و ا ن ا‬ ‫وا‬ ‫تا‬ ‫ا اد وا‬ ‫ا‬
‫ذا‬ ‫ات أداء ق ا وراق ا‬ ‫ا م‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪(5) 1‬‬
‫ا م‬ ‫إدارة ا‬ ‫أن‬ ‫‪،‬‬ ‫‪ .‬وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫أ‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫لا‬ ‫ق ا وراق ا‬
‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫‪،‬و‬ ‫وراق ا‬ ‫ا‬
‫أ ى‪.‬‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬
‫أن‬ ‫وا ور ا ي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ها‬ ‫ا‬
‫ام أدوا‬ ‫د ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬
‫أ اق‬ ‫ا ا ق‪،‬‬ ‫‪،‬و‬ ‫وا ادات ا‬ ‫ا تا‬ ‫أ‬ ‫ا‬
‫أ‬ ‫د‪،‬‬ ‫إ ا‬ ‫تا‬ ‫لآ را‬ ‫وآ‬ ‫ا وراق ا‬
‫ا‬ ‫ا ز‬ ‫ا‬ ‫و ‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬
‫ارد ا‬ ‫ا‬ ‫د ‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫دي وز دة‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫أ ى‪ ،‬و ا ن ا‬ ‫ا ا ‪،‬‬ ‫ا قا‬ ‫ا ز‬
‫دة و‬ ‫أ اق ا وراق ا‬ ‫وا ور‪ ،‬ن ا‬ ‫دة ا‬
‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ا ي‬ ‫ت‪ ،‬و ا‬ ‫ا‬ ‫و‬
‫أ اق‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫ات‬ ‫س‬ ‫‪،‬‬ ‫ر ا ي‪.‬‬ ‫ا‬
‫ات ا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫درا‬ ‫ا وراق ا‬
‫‪،‬‬ ‫لا‬ ‫أس ا‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬ ‫د ‪،‬و‬ ‫وا‬
‫‪.‬‬ ‫و‬ ‫تا‬ ‫ا اول و‬ ‫ت ا وران و‬ ‫و‬
‫‪:‬‬ ‫ا ا‬
‫ا‬ ‫أو ‪:‬‬
‫‪:‬‬ ‫‪ -I‬ا‬
‫‪،‬‬ ‫وا‬ ‫اق ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و رق ا‬ ‫ا‬ ‫إ ا‬ ‫‪ -1‬إ ا‬
‫ن‪2000. ،‬‬ ‫وا ز ‪،‬‬ ‫وا‬ ‫ا و ‪ ،‬دار وا‬ ‫ا‬
‫وا ز ‪،‬‬ ‫ر ‪ ،‬دار ا‬ ‫ح ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ن ‪ ،‬ا‬ ‫‪-2‬‬
‫‪.2003 ،‬‬ ‫د‬
‫ن‪،‬‬ ‫وا ز ‪،‬‬ ‫ء‬ ‫ا و ‪ ،‬دار ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫رق ا ج‪ ،‬ا‬ ‫‪-3‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ذ ه‪ ،‬ص‪.355 :‬‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫‪-1‬‬

‫‪ème‬‬
‫‪10‬‬ ‫) ‪Année -N°: 20( Juin 2016‬‬ ‫ان ‪( 2016‬‬ ‫د ‪) 20 :‬‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ار أ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ات ا‬ ‫دور‬ ‫‪394‬‬
‫‪.2009‬‬
‫ل‬ ‫ةا‬ ‫ل‬ ‫وأ اق ا وراق ا‬ ‫ا‬ ‫و ا راوس‪ ،‬ا‬ ‫‪-4‬‬
‫ر ‪2005. ،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫با‬ ‫د ا ق‪،‬‬
‫‪ ،‬دار‬ ‫ق ا وراق ا‬ ‫وأداء‬ ‫وا‬ ‫تا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫‪-5‬‬
‫ن‪2010. ،‬‬ ‫وا ز ‪،‬‬ ‫ء‬
‫‪ ،‬دار‬ ‫اق ا‬ ‫رف وا‬ ‫د وا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫و ار‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪-6‬‬
‫‪ ،‬ن‪2003. ،‬‬ ‫ا‬
‫(‪ ،‬دار‬ ‫دتا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫)‬ ‫ا‬ ‫ا زاق ا ش‪ ،‬ا‬ ‫‪ -7‬زي‬
‫وا ز ‪ ،‬ن‪.2003 ،‬‬ ‫وا‬ ‫وا‬
‫ب‬ ‫‪،‬‬ ‫دا‬ ‫وا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ر‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫‪-8‬‬
‫ر ‪. 2004 ،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬
‫ب‬ ‫‪،‬‬ ‫دي ا‬ ‫ا‬ ‫د ‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ء‪ ،‬ا‬ ‫‪-9‬‬
‫ر ‪. 1999 ،‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬
‫م‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ام‪ ،‬ا‬ ‫ا ادي‪ ،‬ز أ‬ ‫‪ -10‬د‬
‫وا ز ‪ ،‬ن‪. 2000 ،‬‬ ‫ة‬ ‫ط‪، 1‬دار ا‬
‫رف‬ ‫‪ ،‬دار ا‬ ‫ا‬ ‫ر‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ي‪ ،‬ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪-11‬‬
‫ر ‪.2004 ،‬‬ ‫وا ز ‪ ،‬ا‬
‫رف‪،‬‬ ‫ةا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا وراق ا‬ ‫ر‬ ‫تا‬ ‫ي‪ ،‬أ‬ ‫ا ا‬ ‫‪-12‬‬
‫ر ‪1999. ،‬‬ ‫ا‬
‫ري‪،‬‬ ‫دا‬ ‫ي ا‬ ‫ودور ا‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ء‬ ‫‪-13‬‬
‫‪.2010 ،‬‬ ‫‪،‬د‬ ‫ب‪ ،‬وزارة ا‬ ‫ا ر‬ ‫ا‬ ‫رات ا‬
‫‪:‬‬ ‫ت وا ور ت ا‬ ‫‪ -II‬ا‬
‫ي‪ ،‬أ‬ ‫ا‬ ‫ا دي ا و ود‬ ‫ا ُ ‪،‬‬ ‫‪ -1‬إ ا‬
‫م‬ ‫درا ت ا‬ ‫ل ا ة ا ردن )‪،(2008-1996‬‬ ‫ا از ا‬
‫ا رد ‪ ،‬ن‪2013. ،‬‬ ‫ا دار ‪ ،‬ا ّ ‪ ،40‬ا د‪ ،1‬ا‬
‫د‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ة‪،‬‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ت ا‬ ‫د‪ ،‬ا‬ ‫‪ ،‬ز‬ ‫‪ -2‬د‬
‫‪ ،‬ا ذ ‪1997. ،‬‬ ‫رات‬
‫ا‬ ‫ا‬‫وأ ه‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -3‬د‬
‫د ‪،39‬‬ ‫وا و ‪ ،‬ا‬ ‫را ت ا‬ ‫ا‬ ‫درا (‪،‬‬ ‫)ا اق‬
‫‪.2012 ،‬‬ ‫ا‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫رف)‬
395 ‫ش‬ ‫د‬
‫ا‬ :
1- Shaun Ic . Roache &Mathew D. Merrih , Currency Risk
Premiain Global Stock markets , IMF, Working Paper, 2006.
2- Stroup, Richard L.; Sobel, Russell S.; MacPherson, David; and
Gwartney, James D. Economics: Private and Public Choice ;
12th Ed., South-Western Cengage Learning, Australia. 2008.
3- The Staffs of the World Bank and the International Monetary
Fund, “Guidelines for Public Debt Management:
Accompanying Documents and Selected Case Studies”, 2003 .
4-http://www.dcci.gov.ae/content/Currency/The-effects-of-
establishing-a-monetary-union-on-monetary-and-financial-
policies.doc.
5- http:// www.alyaum.com/article/

ème
10 Année -N°: 20( Juin 2016 ) ( 2016 ‫ان‬ ) 20 : ‫د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬