Το ευρωπαϊκό βιολί επίσης παίζεται στην «κλασι-

κή» μουσική της Ινδίας. Ο εκτελεστής κάθεται σταυ-

ροπόδι στο πάτωμα και κρατάει το βιολί στηριζό-
μενο στο στήθος του με το κεφάλι του οργάνου να
στηρίζεται στο κουντεπιέ του δεξιού του ποδιού.
Όλα αυτά τα όργανα εκτελούν τις μελωδικές γραμ-
μές μιας σύνθεσης, ενώ συνήθως τα συνοδεύει το
όργανο ταμπούρα, παράγοντας έναν βόμβο σαν ι-
σοκράτημα, χαρακτηριστικό στοιχείο της ινδικής
μουσικής.

Το ταμπούρα, είναι ένα χορδόφωνο τύπου λαού- Ευρωπαϊκό βιολί με «ινδικό

του με μακρύ βραχίονα και τέσσερεις χορδές. Ο ε- κράτημα»
κτελεστής, συχνά κάποιος μαθητής του σολίστα, δε
σταματά ποτέ να τις χτυπά ενώ σε όλη τη διάρκεια
της ράγκα παίζει αργά και ισόχρονα.

Μεμβρανόφωνα
μβρ φ και ιδιόφωνα
φ
Τα κρουστά όργανα κατέχουν βασική θέση στη Ταμπούρα
μουσική της Ινδίας, καθώς φέρουν την κύρια ευ-
θύνη για την τήρηση των τάλα, όλων δηλαδή των
ρυθμικών στοιχείων μιας σύνθεσης.
Η δεξιοτεχνία των Ινδών στα κρουστά όργανα και
ιδιαίτερα στα μεμβρανόφωνα, είναι μοναδική και
εντυπωσιάζει ακόμα περισσότερο όταν συναντάται
εξίσου σε ερασιτέχνες μουσικούς.

Κυριότερο κρουστό συνοδευτικό της ινδικής μου-

σικής είναι το ζευγάρι τυμπάνων που λέγεται τά-
μπλα και κουρδίζεται στον κύριο τόνο της ράγκα.
Παίζεται με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία με τα δάχτυλα, ε- Τάμπλα
νώ ο εκτελεστής κάθεται στο πάτωμα.

Αερόφωνα
ρ φ
Ο ρόλος των πνευστών οργάνων είναι αισθητά πε-
ριορισμένος στη μουσική της Ινδίας, ειδικά στην
Καρνατική παράδοση, όπου χρησιμοποιούνται μό-
νο σε ειδικές περιπτώσεις.
Συνήθως πρόκειται για πλάγιους αυλούς ή με διπλή
γλωττίδα (σαν το όμποε ή τον ελληνικό ζουρνά), ό-
πως αυτά που χρησιμοποιούν οι γητευτές φιδιών. Τικτίρι, όργανο των γητευτών
των φιδιών

23
Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί

Μπαλινέζικο γκαμελάν

Το γκαμελάν (gamelan
( ), παραδοσιακό μουσικό συγκρότημα
της Ιάβας και του Μπαλί, είναι μια ορχήστρα 25 και περισ-
σότερων εκτελεστών, που αποτελείται κυρίως από ιδιόφω-
να κρουστά, ενώ μερικές φορές περιλαμβάνει και φλάουτα,
βιολιά και τύμπανα.

Στο Μπαλί συναντά κανείς μια πολύ μεγάλη ποικιλία μου-

σικών οργάνων. Υπάρχουν μεγάλα μεταλλόφωνα, τα οποία
παίζουν μόνο ένα μέρος από τη μελωδία, ενώ τα ελαφρώς
μικρότερα παίζουν όλη τη μελωδία. Υπάρχουν επίσης τρία
γκονγκ, που τονίζουν τη μελωδία.
Το Μπαλί, νησίί
Επικεφαλής όλων είναι ένα μικρό γκονγκ, που το όνομά του στην ανατολική α-
σημαίνει «δάσκαλος» και που κρατάει τον παλμό και ένα κτή της Ιάβας, μαζίί
ζευγάρι κύμβαλα που παίζει μια συνεχή σειρά χτύπων και με μια μεγάλη αλυ-
βοηθάει την ορχήστρα να συντονίζεται. σίδα νησιών αποτε-
λεί επαρχία της Ιν-
δονησίας.

«ΗΗ ονο ομμαασσίία

ία ggaame
melala
an το
του πα αρα
ραδοδοσ
δο
δοσισιια
ακκού μου ουσ σι-
κού συ
κο υγκκρο
ρ τήμα
τήματο
τή ματο ος τη
τηςς Ιά
άββα
ας κακαιι το
τ υ ΜπΜπα αλ
λί (κκαι
κατ’τ επέ
επέ
πέκτκ ασ
κτ ση,η, τηςς μουο σι
σική
κήςς πο
κή ου εκ κτεελλεείτ
ίται
αι με το ο
συυγκγκρό
ρότημα
ρό μα αυτ υτό)
ό)) προ
ροέρ
έρρχε
χετα
αι απ
από ό τι
τιςς ια
ιαβα
βαανέέζι
ζ κε
κεςς
λέέξξεειςς g
λ gam
am
amel
mel e και α gan nggssa πο
που υ ση ημα
μαίννουνουν αν
ου αντίτί--
τί
σττο
οιιχα
χα χειειρί
ρίίζο
ζομα
μ ι και
μα και ορ
κα ρεί
ε χα
χαλκ
λκ
λ κος
κος
ος.. Τοο συγυγκρκρόόττη
τηημμα
αυυτότό περ εριλιλαμ
ιλ αμβά
αμ βά
β άνε
ν ι κυυρ ρίίως ιδδιιόφφωνωνα α όρ ργγα
ανανα,,
κρου
ρου υσσττά με καθ θορ ρισ
ι μέέννοο ύψψο ος (ξ
(ξυλ λόφ
ό ων ω α α,, μ
μεε-
ταλλ
τα λλόφ
λόφ
ό ων ωνα)α), τύ
α) τύμπμπαν
μπ ανα,
αν α, γκκοονγγκ,
κ, σείστσττρα
σ α, φλ
φλά άο ου-
υ- Στη μουσική παρά-
τα, χο
τα ορδ
ρδόφόφων
φωνωνα α κ.
κ ά. δοση του Μπαλίί
κυριαρχεί η αιώνια
Στιιςς επίίση
Στ σημεμεες τε
μ τελλεετέές, στη
στ ν ορ ρχή
χήστ
στρα
στ ρα γκαγκα αμε
μελάλάάν μάχη ανάμεσα στο
συυμμ μεττέχ
έχου
ουυν τρτρει
ειςς ομ
ει ομάδ
άδε οργγάν
άδες
άδ άνων
νωνν, κ κααθεεμι
μιά απ πό καλό και το κακό.
τ ς οπ
τι ο οίοίες
ε περ
ες ε ιλιλαμ
αμ
αμβά
μββάάνε
νει όρ
όργα
όργα
γαναναα απόπ τις ις τρε
ρειςς α-
ρεις Για τους κατοίκους
ντίσ
ντ στοτοιχ
ιχα
χα κα αττηηγο ορί
ρ εςς (ιδ
διό
ιόφω
φ να
φω ν , κρ ρου υστ
σ ά μεε κα- του Μπαλί δεν υ-
θο
θορι
ορι
ρ σμσμένένο
έν ο το ονι
ν κό ύψο ψος,ς, γκκο
ονγκ)
νγκ ».
νγ πάρχει ποτέ κυ-
ριαρχία της μιας ή
της άλλης δύνα-
Πωλ
Πω λ Γκ
κρί
ρίφι
φ θς
φι θς, «Μ
«Μον
ο τέ
ον τ ρν
ρ α μο
μου υσ
σικ
κή», μης. Το καλό και το
Σημε
Ση μ ίίω
ωση ΑΑπ.
π.. Κώσστιιου
υ κακό είναι ισοδύ-
ναμα και «καταδι-
κασμένα» σε αιώ-
νια μάχη.

24
Το μπαλινέζικο δράμα
δ
Κετσάκ αφηγείται την ι-
στορία του μεγάλου ιν-
δικού έπους Ραμαγιάνα
(είναι η ιστορία του πρί-
γκιπα Ράμα και της γυ-
ναίκας του, της όμορφης
Σίτα). Μιμείται το κάλε-
σμα των πιθήκων. Πρό-
κειται για μια αναπαρά-
σταση των περιπετειών
ανάμεσα στο Ράμα και το
βασιλιά των πιθήκων
Χάνουμαν. Περίπου 150
Τα μελωδικά μέρη του γκαμελάν αλληλοσυνδέονται
άντρες κάθονται σε πέντε
ή έξι ομόκεντρους κύ- και είναι χωρισμένα με τέτοιο τρόπο ώστε οι μουσικοί
κλους, κινούν το σώμα που παίζουν να εναλλάσσουν νότες, για να διαμορ-
τους με διάφορους τρό- φώσουν μια μελωδική γραμμή.
πους (λικνίζονται, λυγί-
ζουν προς τα μπρος, πέ- Αυτά τα εναλλασσόμενα μέρη, που ονομάζονται κο-
φτουν προς τα πίσω, ση- τεκάν, απαιτούν συνεργασία και αναπτυγμένη αί-
κώνουν τα χέρια ψηλά) σθηση του ρυθμού κατά την εκτέλεση.
και περιγράφουν την ι-
στορία χρησιμοποιώντας Τα δύο μέρη ενός κοτεκάν λέγονται γιάνγκσι (δια-
σύνθετους ρυθμούς με ι-
φορετικός) και μέλος (απλός και άμεσος) και θεω-
διαίτερη ακρίβεια φωνά-
ρούνται το θηλυκό και το αρσενικό.
ζοντας με ιδιαίτερη έντα-
ση τη φράση τσακ-α-
τσακ. Οι εκτελεστές φο- Οι κύριοι τονισμοί του μέρους γιάνγκσι είναι συνή-
ρούν ασπρόμαυρα ρού- θως στο ασθενές μέρος του μέτρου, ενώ οι κύριοι το-
χα που συμβολίζουν το νισμοί του μέρους μέλος είναι συνήθως στο ισχυρό
καλό
λό και το κακό.
ό Ο
Οι αρ- μέρος.
χηγοί κάθονται στον κε-
ντρικό κύκλο ενώ οι α-
φηγητές κάθονται απέ-
ναντι από τους εκτελε-
στές.

Σττο Μπ
Σ Μπαλ αλίί θε
θεωρ
ωρεί
ωρ είτα
τα
αι
πο ολύ
λ σημημανανντι
α τικό
κό να
γγννωρ
γνωρ ρίζ
ίζει
ει καν
ει α εί ο κο
είςς το ο-
τ κάν
τε κά
άν.

25
Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί

Η πολυσύνθετη μουσική της Κίνας

Οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη της μουσικής στην
Κίνα υπάρχουν από την 3η χιλιετία π.Χ. Ήδη στη 2η
χιλιετία π.Χ. αναφέρεται ένα σύστημα μουσικής ση-
μειογραφίας το οποίο χρησιμοποιείται μέχρι και σήμε-
ρα. Πλήθος μουσικών οργάνων έχουν βρεθεί σε ανα-
σκαφές, ανάμεσά τους και χάλκινες καμπάνες, λιθό-
Το κινέζικο ιδεόγραμμα για τη φωνα και οκαρίνες, γεγονός που δείχνει τον ενεργό
μουσική ρόλο της μουσικής στις αρχαίες κινέζικες κοινωνίες.

Οι παλαιότερες σωζόμενες γραπτές αναφορές που αφορούν τη χρήση της μουσι-

κής χρονολογούνται από τον 11ο αι. π.Χ. περίπου, στα διάφορα ιερά βιβλία και μας
δίνουν πολλές σχετικές πληροφορίες. Η παλαιότερη γραμμένη μουσική είναι το
Γιουλάν ή η Μοναχική Ορχιδέα, που αποδίδεται στον Κομφούκιο. Ο Κομφούκιος
έλεγε ότι η μουσική έχει παιδευτική επίδραση στην ανθρώπινη ψυχή.

Σύμφ
Σύ φωννα μμεε το μύύθθο
ο που αφο φοράρά στη
ρά τηνν ππρροέ
οέλε
λ υσυση
ση τη τηςς
μο
ουσ
υ ικκήςς, ο αυ
α το
τοκρ
κρ
ράτ οραςς Λι
άτορ Λ νγ
ν κ-
κ-Χο
Χουά
Χο υάνγγκ-
υά κ ΤΤιι έσ
έστε
ττεειλ
λε
το σοφ φό Λι
οφό Λ νγ
νγκ-
κ Λουν
κ-Λο ουνν σττα βο
βουννά στστη
η δυ υτι
τική
κή Κίν ίνα
να γι γα
να
α κόψ
όψει
ει καλ
καλ λάμ
άμιαια μπααμπ
μπούού
ού ττα
αοοπποοίία θα
θα έπα αιζζανν αυ- υ-
το
οί οι
ο δύο
δύο
ο και θα κα κ θό
θ ρριιζα
ζ νμμεε αυτόν
υττόν
όν τον
ο τρό
τρό
ρ πο
π τις ις σω--
σ ές
στ έ νότ
ό εςς του ττρα
ρ γο
ρα γουδιο
υδιο
υδ ιού
ύ το
τουυ πο ουλ
υλιοιού
ιο ύ φο
φοίνίννικ
ικας
αςς.

Αυ
Α υττό
ός ο μύ
ός μύθ
ύθοθος
ος δε
δείχ
ίχνε
ίχ
χνει
νει ότ
νε ό ιημ μοουσ σικ
ική
κή εεπ
πηηρρεά
εάστσ ηκ
ηκε απαπό το
από ους
υ π πολ
ολιτ
ολ ιτισ
ιτισσμο
μούςύ δ δυ-
υ-
τικά
τι κά
κά τηςς Κίν
Κίνναςς όππωως κακ ι ποολλλλά ακ ακόμ
όμμη στ
στοι
τοι
οιχε
χ ία ττου
χε ου κιν
κιν
ινέζ
έζζικ
έζικ
ικου
ου πολ ολιτ
λιτισ
ιττισ
ισμο ούύ.. Ε-
πίίση
πίσσης,ς η πρό
ρόθεθεση
θε η να «κ«καθ
αθ
θορ
ορισστο
τ ύ ύνν» οι
οι ήχοχοιι ση
σημα
μα
μαίν
αίννει το συ
συσχσχετ
σχ ετισ
ετισ
ετισμό
μ της
μό η μ μου
ουυ-
σ κή
σι κής μμεε τις
ις κκοσ
ο μι
οσ μ κές
κέές δ
δυυνά
ν μμεεις πο ουυ κυβ
υβερε νούν
νοούνν ττο
ο σύύμπ παανν,
ν, όπ
όπωςωςς κ
ω καιαι ττη
η σύ ύν-
ν-
δεεση η τηςς μοουυσι
σ κή ής με
μ τη θρθρηησσκε
σκε
κ ία α και
αι τιςς τελ
ελετ
ετουργ
ετουργ
ου ργίεες.
ργίε ς Με αυ α τό
τόν ττο ον τρτρόπ
όπο
όπ
αναπ
αν αππτύ
ύχθχθηκ κε εππιπλέ
ιπ
πλέ
λέον
ο ένα
ον α τοοννικό
ικ
κό σσύύσσττημ
ημα πο που επε ηρεά
ηρρεάεάζε
άζζεει α
ακκόμ
όμα α κα αι σή
σήμεε-
ρα τηνν κιννέζζιικ
ρα κη μο ουυσσική.
ικ
κή
Κ θε δ
Κά δεε νέ
νέος
οςς αυττοκ
οκρ ράάτο
ορα
ρ ς αν
ανέθ
ανέθ θετ
ετε σττου υς μο ουσ
υσικ κού
ούςς κα
κ ι τοτους
υς αστσ ρορονόνόμο
νό μ υςς
μο
ττο
ου να α καθθορ ρίίσ
σοου
υν απ πό τηην αρχή
αρρχήχή το μήμήκο ος τω
τωνν αυ
αυλώλών,
λώ ν, έτσ
ν, τσιι ώστε
ώσ
ώ στεε να εν ε αρ ρ-
μο
μ ονι
ν στ
στεί
ε ηβ βασ
ασσιλλεί
εία
α το
τουυ με
με όλαλα τα υλ υλικικ
κά και
και μη
κα η στοτοιχ
ιχεί
ιχ εία το
εία του κό όσμ
σ ου ου.. Αυτο
Αυτοί
το
οί
οι αυλ
οι υλοίοί αρργγότ
ότεερρα χρ ρησιμ
ησιμ
ησ μοπ
οποι
ποοιιο
ούύνττανν κκαιαι ως μ
αι μοονά
νάδεδες μή
δες
δε μήκοκ υςς και α βάρβάράρουους.
ου ς
ς.

Οι συμβολισμοί είναι ένα χαρακτηριστικό της δομής της κινέζικης μουσικής και ο
μύθος παίζει σημαντικό ρόλο στους κανόνες οργάνωσής της.

Οι αυλοί του αυτοκράτορα, για παράδειγμα, παράγουν την ανώτερη σειρά τονικών
υψών που αντιστοιχούν στη φωνή του αρσενικού φοίνικα και την κατώτερη σειρά
που αντιστοιχούν στο θηλυκό. Οι 12 φθόγγοι στα λιθόφωνα αντιστοιχούν στους
μήνες του έτους και τις ώρες της ημέρας. Οι πέντε βασικοί ήχοι της κλίμακας αντι-
στοιχούν στα πέντε στοιχεία της φύσης.

26
Παραδοσιακή μουσική

Η παραδοσιακή μουσική στην Κίνα παίζεται με σόλο όργανα ή με μικρά σύνολα

νυκτών ή εγχόρδων με δοξάρι, αυλούς και διάφορα κύμβαλα, γκονγκ και τύμπα-
να. Οι μελωδίες είναι συνήθως πεντατονικές. Η κινέζικη παραδοσιακή μουσική τρα-
γουδιέται με λεπτή φωνή ή σε φαλτσέτο και κυρίως σόλο παρά χορωδιακά. Απο-
τελεί μάλλον εξέλιξη της μελοποιημένης ποίησης.

Τα μουσικά όργανα στην Κίνα ταξινομούνται σε οκτώ κατηγορίες ανάλογα με το υ-

λικό κατασκευής τους.

Γη (κεραμικά) ⼟ Πέτρα ⽯ Μέταλλο ⾦ Δέρμα ⾰

Ξύλο ⽊ Καλάμι (μπαμπού) ⽵ Ασκός 匏 Μετάξι 絲

Το πιο διάσημο κλασικό κινέζικο όργανο είναι το qin

(τζιν) ένα μακρύ χορδόφωνο τύπου τσίτερ με ιστορία
3000 ετών. Το όργανο αυτό έχει επτά μεταξωτές χορδές.
Το μήκος του είναι 1,20μ. (3 κινέζικα πόδια και 6.5 κι-
νέζικες ίντσες) και συμβολίζει τις 365 μέρες του χρόνου.
Το άνοιγμα στο ηχείο -σε σχήμα δράκου- έχει μήκος 8
κινέζικες ίντσες και συμβολίζει τις οκτώ κατευθύνσεις
των ανέμων. Το ηχείο είναι κυρτό στο πάνω μέρος και
συμβολίζει τον Ουρανό, ενώ το κάτω μέρος είναι επί-
πεδο και συμβολίζει τη Γη. Δεν έχει κινητές γέφυρες και
παίζεται με τα δάχτυλα κατά μήκος των χορδών. Η μου-
σική του είναι στενά συνδεδεμένη με τον Κομφούκιο
και τους διανοούμενους γενικότερα.

Ένα ιδιαίτερο μουσικό όργανο

είναι το sheng (σενγκ) που α-
ποτελείται από πολλούς αυ-
λούς. Έχει σχήμα πουλιού (φοί-
νικας) με διπλωμένα φτερά και
μπορεί να παίξει συγχορδίες.
Είναι ένα από τα αρχαιότερα
μουσικά όργανα αυτού του εί-
δους που ανήκει στον τύπο του
«εκκλησιαστικού οργάνου».

27
Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί

Κλασική μουσική-Yayue (Γιαγιουέ)

Πρόκειται για μια μορφή κινέζικης κλασικής μουσικής, που εκτελούνταν στην αυ-
λή του αυτοκράτορα άμεσα συνδεδεμένη με το κομφουκιανικό τελετουργικό.

Μαζί με το νόμο και τις τελετές, διαμόρφωνε την επίσημη παρουσία της αριστοκρα-
τικής δύναμης. Η αυστηρότητα στη φόρμα της μουσικής αυτής ήταν χαρακτηριστι-
κή. Όταν εκτελούνταν, ήταν μεγαλόπρεπη και επίσημη, με στόχο να διακρίνει τις
διάφορες αριστοκρατικές τάξεις. Μερικές φορές η μουσική γιαγιουέ είχε και στίχους.

Η μουσική των συμποσίων

Πρόκειται για είδος μουσικής που εκτελούνταν επίσης στην αυλή του αυτοκράτο-
ρα κατά τη διάρκεια των συμποσίων.

Μετά την εξαφάνιση των αυτοκρατορικών αυλών στην Κίνα, η μουσική των συ-
μποσίων αυτή εκτελούνταν μόνο στους ναούς του κομφουκιανισμού.

Κινέζικη Όπερα

Πρόκειται για ένα είδος μουσικού θεάτρου που

σε μια πρώιμη μορφή εμφανίζεται τον 8ο αι. μ.Χ.

Σήμερα υπάρχουν 368 διαφορετικές μορφές Κι-

νέζικης Όπερας, με πιο διάσημη την Όπερα του
Πεκίνου, που θεωρείται πως διατηρείται στην ί-
δια μορφή από τα μέσα του 19ου αι.

Η πλπ οκ οκή ήσσττα έέρ

ργγα
α της
ης Όπε
π ρα
ρ ς το
του υ Πε
Π κί
κίνο
νου
νου απ
αποτ
οττελ
λεί
είτα
ίτα
τ ι αππό κάάπο
ποιε
ιες
ιες
σκη
σκ
σκη ηνννές
έέςς αφφη
ηγγηημα
μ τι
τ κέ
κές με
με συν
υνοδ
οδ
δεείία
ία χχο
οροού κααι πα
παντ
ν ομ
ντομίμ
ομίμ μα
αςς,
ς, και
κα
αι κ
κάάποοι--
εεςς λυρ ριικ
κές
έ σκηνέ
κη
ηνέ
ν ς όπ που κυ υρ
ρια
ιαρχ
ρχού
ρχ ούν
ύν οι
οι άρ
ριιες
ε για μμια
ια
α ή δύο φων ωνέςς. Η
μ τά
με τάβαβααση
σ από ό τη μ μίία σκην
σκ
κην
ηνήή στ
σ ην ά άλλ
λλ
λη γί
γίνεετα
ται με
μ παρ ρεμμβ
βάάσε
σεις
ιςς των
κρου
κρ ουστ σ ών
στ ώ .

Στην Όπερα του Πεκίνου τα παραδοσιακά κινέζικα χορ-

δόφωνα, ιδιόφωνα και μεμβρανόφωνα, παρέχουν μια έ-
ντονη ρυθμική συνοδεία στην ηθοποιία.

Η ηθοποιία στηρίζεται σε υπαινιγμούς: νεύματα, κίνηση

των ποδιών και άλλες κινήσεις του σώματος εκφράζουν
κινήσεις όπως αυτές της ιππασίας, της κωπηλασίας ή το
άνοιγμα μιας πόρτας.

28
Οι διάλογοι υπάρχουν με τη μορφή ρετσιτατίβο ή
με την καθομιλουμένη γλώσσα του Πεκίνου, με Ρεετσ
Ρ σιτταττίβ
ίβοο: εί
είδο
δο
ος
το πρώτο να χρησιμοποιείται από τους σοβαρούς φω
φ ωνη ητι
τ κή
κ ς αππαγ
α γεγ λί
λίας
ίας
ας
χαρακτήρες του έργου και τη δεύτερη από νεα- μεε συν
μ υ οδ
ο εί
ε α συ
συγχγ ορ
ρ-
ρές κοπέλες και γελωτοποιούς. δώ
δι ώνν.

Οι ρόλοι είναι αυστηρά καθορισμένοι. Περίτεχνα μακιγιάζ συμβολίζουν τον χαρα-

κτήρα που υποδύεται κάθε φορά ο ηθοποιός.

Το ρεπερτόριο περιλαμβάνει πάνω από 1.000 έργα, κυρίως από ιστορικά μυθι-
στορήματα που αφορούν πολιτικούς και στρατιωτικούς αγώνες.

Η φωνητική μουσική χρησιμοποιεί συχνά λαρυγγισμούς με φωνητικά σε ψηλούς

τόνους και ικανότεροι θεωρούνται οι τραγουδιστές που μπορούν με το τραγούδι
τους να αποδώσουν μια ποικιλία συναισθημάτων.

Στις σκηνές δράσης χρησιμοποιούνται κυρίως κρουστά (κύμβαλα, γκονγκ και τύ-
μπανα) και ένα όργανο τύπου όμποε. Οι εσωτερικές σκηνές συνοδεύονται από ορ-
χήστρα λαούτων και ένα κρουστό.

Τα λαούτα παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην Όπερα του Πεκίνου, καθώς και
το σενγκ που δημιουργεί το αρμονικό υπόβαθρο.

29
Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί

Η χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου

Η μουσική στην ιαπωνική παράδοση κατέχει μια περίοπτη θέση εδώ και αρκετές χι-
λιετίες, αφού οι πρώτες μαρτυρίες για την ύ-
παρξη μουσικής αναφέρουν πέτρινες σφυρί-
χτρες που χρονολογούνται στην 3η χιλιετία π.Χ.
Η λαϊκή μουσική της χώρας του Ανατέλλοντος
Ηλίου παρουσιάζει πολλά κοινά στοιχεία με τις
μουσικές της Κίνας, της Κορέας, του Θιβέτ και
έχει επιρροές από τη βουδιστική παράδοση της
Ινδίας, γεγονός που σημαίνει ότι στην ιστορία
της έχει δεχθεί πολλές επιδράσεις από τη μου- Το θέατρο μαριονέτας Μπουνρακού
σική των γειτονικών λαών. ιδρύθηκε στην Οσάκα το 1684

Η μουσική στην Ιαπωνία είναι πάντα άμεσα συνδεδεμένη με το χορό, την ποίηση,
το θέατρο και τη θρησκεία. Πρωταρχικό ρόλο παίζει η φωνή, ενώ η οργανική μου-
σική (με μερικές εξαιρέσεις) αναπτύχθηκε ελάχιστα.

Η δομή της Ιαπωνικής μουσικής

Οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν δύο βασικά είδη πεντάφθογγης κλίμακας. Η πρώτη χρη-
σιμοποιείται στη λατρευτική μουσική και είναι κοινή σε ό-
λη την Α. Ασία, ενώ η δεύτερη συναντάται και στην Ινδο- ΕτΕτερ
τερ
ροφφων
ωνία
ία
ία:
α: Δ
Δύύο ή
νησία και τη Ν. Ασία. περι
περισ
σσ
σότ
ότερ
ερ
ροι
οι μ
μου
ουσι
ου σι--
σι
Τα μουσικά θέματα εμφανίζονται κυρίως σε απλή παρά- κο
οί εεκ
κτε
τελο
λούν
ύν ταυτό
αυτό
αυτό--
ταξη (στη σειρά) και όχι με ιδιαίτερη ανάπτυξη. χρ
ρ ονα
ονν α τη
η ν ίδ
ί ια μ ε-
ε-
λωδί
λωωδί
δία,
α, ελαφρ
λαφ
λα φρρά πα-
πα
α-
Ο ρυθμός είναι συνήθως δίσημος, χωρίς όμως να υπάρ- ρα
ρ αλλλαγγμέ
μ νη
νη..
χει τονισμένο και ασθενές μέρος του μέτρου και αρκετά ε-
λεύθερος. Μονο
Μ οφωωνίνα
α:: μια α με--
λω
λωδί
ω δί
δία
α παπαίζ
ίζζ ετ
εται
τ αι
αι ή
Οι συνηχήσεις είναι συνήθως ετεροφωνικές και μονοφω-
τραγου
τρ
τραγ
αγο
αγ ου
υδι
διέτ
έ αι
αι μόνόνη.
η
νικές.

Μουσικά όργανα
Κυριότερα μουσικά όργανα είναι το κότο, το σαμιζέν και το
σακουχάτσι.
Το κότο είναι ένα χορδόφωνο όργανο κινεζικής προέλευσης,
μήκους περίπου 1,80μ. με 13 χορδές και 13 μεταφερόμενα
τάστα κατά μήκος του οργάνου. Τα τάστα ρυθμίζονται στη θέ-
ση που πρέπει πριν την κάθε εκτέλεση. Οι εκτελεστές για να
χτυπούν τις χορδές, φορούν στα δάχτυλα τρεις πένες, προ-
σαρμοσμένες σε μεταλλικές δακτυλήθρες. Κότο

30
 Το σαμιζέν (που σημαίνει «τρεις χορδές») είναι χορδό-
φωνο που παίζεται με πλήκτρο. Το μήκος του είναι όσο
μιας κιθάρας αλλά με μικρότερο βραχίονα και χωρίς τά-
στα.
Το ορθογώνιο ηχείο του είναι καλυμμένο και από τις δύο
πλευρές με δέρμα γάτας ή σκύλου, για να ενισχύεται ο ή-
χος του. Οι χορδές του είναι φτιαγμένες από μετάξι.
Ο εκτελεστής τυλίγει τα δάχτυλα του αριστερού του χερι-
ού με λίγο ύφασμα για να μπορεί να γλιστρά το χέρι στις
χορδές.
Σαμιζέν

Το σακουχάτσι είναι ένα αερόφωνο από καλάμι με επι-

στόμιο-απλή οπή, που κρατιέται κάθετα. Το όνομά του ση-
μαίνει «1.8 πόδια», που είναι και το μήκος του. Χρησιμο-
ποιούνταν από τους Βουδιστές μοναχούς για διαλογισμό.
Έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στην ποπ μουσική της δεκαετίας
του ’80.

Είδη μουσικής Σακουχάτσι

Η παραδοσιακή μουσική στην Ιαπωνία ταξινομείται σε τρεις κατηγορίες:

 Τη μουσική για το θέατρο Γκαγκάκου

 Τη μουσική για το θέατρο Νο

 Και την οργανική μουσική για το κότο, το σαμιζέν και το σακουχάτσι.

Το γκαγκάκου («ευγενική μουσική») αναφέρεται στην αυλική μουσική της Ιαπωνίας.

• Το τονικό σύστημα και οι κλίμακές του προ-

έρχονται από την κινεζική μουσική θεωρία.

• Τα όργανα παίζουν με λιτό τρόπο.

• Το τραγούδι είναι ουσιαστικά ένας τρόπος α-

παγγελίας (ρετσιτατίβο) που χρησιμοποιεί το-
νικές διακυμάνσεις.

• Σε καμία περίπτωση δε χρησιμοποιείται το βι-

μπράτο και το μέλισμα. Το στυλ γκαγκάκου είναι σταθερό, α-
βίαστο και χαριτωμένο.

31
Μελωδικοί εξωτικοί αυτοσχεδιασμοί

Το θέατρο Νο εμφανίζεται στα τέλη του 14ου αι. Θεω-

ρείται η ύψιστη μορφή σύνθεσης, λογοτεχνίας, θεάτρου,
χορού και μουσικής στην Ιαπωνία.

• Το κυριότερο χαρακτηριστικό της μουσικής είναι ο ρυθ-

μός της, που βασίζεται σε μέτρα οκτώ χτύπων.
Θέατρο Νο
• Το τραγούδι βασίζεται σε 12σύλλαβους στίχους (7+5).

...και άλλα είδη μουσικής

Καμπούκι: Πρόκειται για μια ιδιαίτερα δημοφιλή

θεατρική μορφή, με δραματικό κυρίως ρεπερτό-
ριο. Σε αντίθεση με το Νο, δεν υπάρχουν ηθοποι-
οί που τραγουδούν.

• Η μουσική παίζεται επί σκηνής ή εκτός, από ο-

μάδα εκτελεστών, που χρησιμοποιούν μεμβρα-
νόφωνα και αερόφωνα. Θέατρο Καμπούκι

• Η μουσική εκτός σκηνής δημιουργεί ηχητικά εφέ, καθορίζει τη διάθεση, υπο-

στηρίζει τη δράση ή υπονοεί σκέψεις των πρωταγωνιστών.

• Η μουσική επί σκηνής συνήθως αφηγείται, σχολιάζει ή συνοδεύει το χορό.

Τύμπανα Τάικο: Η λέξη «τάικο» σημαίνει «μεγάλο τύμπανο» και πρόκειται για έ-
να σύνολο τυμπάνων με κινεζικές και κορεάτικες
επιρροές.

Η ύπαρξή τους χρονολογείται από τον 6ο και 7ο

μ.Χ. αι., που χρησιμοποιούνταν κατά τη διάρκεια
του πολέμου για να εκφοβίσουν τους εχθρούς και
για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους οι στρατοί.
Τα τύμπανα Τάικο εξακολου-
θούν να χρησιμοποιούνται στο
Βουδισμό
Β δ ό και το Σιντοϊσμό.
Σ ϊ ό

32
 Μουσική... για χορό

Λέέξε
Λ ξειςς κλε
ξεις λειδ
ιδι : συ
διά συγκγκοπ
οπήή, τρί
ή, τρ
ρίίτο
τονο
ονο
νο,
ο, φ
φααλ
λττσέτο
σέέτο
τ ,οοκ
καρ
αρίν
ίν
να,
α,
τ αρά
τσ αρ
ράν
άνγκ
άνγκγκο,
ο,, σάμπα
άμ
μππαα, μπ
μ ατ
ατεερ
ρία
α, μμπ
πατ
α ου
ουκά
κάάν
νττα,
τα,
α, μποσ
ποσα
ποσανό
σανό
νόβα
όβα
βα,
τάάνγ
νγκκο
κ ο, χα
χαμπ
χαμππα
αν
νέρ
έρα,
έρα,
α, τάάννγ
γκκο ν
νο
ουέ
υέβο
έβ
βοο

33
Μουσική... για χορό

Η μουσική στη Λατινική Αμερική

Η μουσική της Λατινικής Αμερικής μπορεί να ταξινομη-

θεί, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει, στις
παρακάτω περιοχές:

• Στη μουσική των Άνδεων περιλαμβάνονται οι χώρες

της δυτικής Ν. Αμερικής όπως το Περού, η Βολιβία, το
Εκουαδόρ, η Χιλή και η Βενεζουέλα.

• Στη μουσική της κεντρικής Ν. Αμερικής περιλαμβάνονται το Ελ Σαλβαδόρ, η Νι-

καράγουα, ο Παναμάς, η Ονδούρα και η Κόστα Ρίκα.

• Στη μουσική της Καραϊβικής περιλαμβάνονται πολλά ισπανόφωνα και γαλλό-

φωνα νησιά όπως η Αϊτή, η Κούβα, το Πουέρτο Ρίκο, η Μαρτινίκα.

• Στη μουσική της Βραζιλίας η οποία αποτελεί από μόνη της μια μουσική περιοχή
λόγω του μεγέθους της, της τεράστιας ποικιλίας της και λόγω του ότι ήταν η μο-
ναδική πορτογαλική αποικία.

Μπορεί η ισπανική και η λατινοαμερικάνικη μουσική να διασταυρώθηκαν μεταξύ

τους αλλά στη δεύτερη υπάρχουν έντονες επιδράσεις από την αγγλική, την αμερι-
κάνικη και κυρίως την αφρικανική μουσική παράδοση.

34
Μελετώντας τη λατινοαμερικάνικη μουσική από πλευράς ιστορικής, μπορεί κανείς
να επισημάνει τρεις μεγάλες πολιτιστικές κληρονομιές:

• Την προκολομβιανή, η οποία αναφέρεται στη μουσική των ιθαγενών Ινδιάνων

πριν από την κατάκτηση της περιοχής από τους Ισπανούς.

• Την ισπανική, που αφορά στις επιδράσεις των κατακτητών στους ιθαγενείς λα-
ούς και τη διαμόρφωση του λεγόμενου λατινοαμερικάνικου ύφους.

• Την αφροαμερικάνικη, η οποία ξεκινά σχεδόν ταυτόχρονα με την ισπανική με

το κύμα δουλεμπορίου, που αναπτύχθηκε στην περιοχή και την εισαγωγή Α-
φρικανών σκλάβων κατά το 19ο αι.

Ne
N etttl)) ανα
ναφέ
φ ρει
ρεει ως
ω χαρα ακ
ακτητηρι
ηρι
ρ στ
σ ικ
κά επ
επίδ
ίδ
δραασ
σηη
ηςς ττη
ης αφ
φρριι-
κά
άνι
ν κη
κης μο
μ υσ
υσικής
ικ
κήήςς στη
η λατ
ατιν
ινοα
ινοα
αμε
μερι
ρ κά
ρι κάνι
νικη
νι κη
κη:

• ττη
ην κε
κ νττρ
ριική
κ θέέσ
ση τη
της ορ
ργγα
ανι
ν κή
κήςς μο
ουσ
υ ικ
ικής
ή,
ής

• ττη
η σπο
π υδ
υδαι
αιιότ
αιότ
ό ητ
ητα
α το
του
υααυ
υτο
οσσχχεδ
χεδ
εδια
δια
ασμού
σμού
σμο και
αι

• τη
την τά
τάση να χρ
χ ησσιμ
μοπ
ο οι
οιεί
εείίττα
αι μι
μια
αππο
οικ
κιλ
λία
ί τοννικ
κώ
ώνν χρ
ρωω-
μάτω
μά τωνν κα
τω αττά
ά το τρ
ραγγού
ούδι
δ.

Η μο
μ υσ σικκή τω
ων Ιθ
θαγ
α εν
ενών
ών τηςς λεκ
ών κάν
ά ης ττου
ουυ Αμα
μαζο
ζ νίίου
ζο υ, ό-
ό
μωςς δι
μω διατ
ατήρ
ατ ήρ
ρησ
η ε τη
ην αυ
αυττοονο
ονο
ομί
μ α τη
ης κααι δ
δεεν επ
πηρ
ηρέα
ασε,
σε, ού
σε ού
ύτε
τε
επηρ
επ ρεεά
άστ
στηκ
η εα
απ
πό ττο
ουςς Ευρ
υρωωπ
παί
αίου
ους κα
ους
ου και το
τ υςς Αφ
φρρικ
κα
αννού
ο ς.

35
Μουσική... για χορό

Γενικά χαρακτηριστικά

Η γενική δομή της λατινοαμερικάνικης μου-

σικής βασίζεται στη δομή των ισπανικών τρα-
γουδιών και τους αφρικανικούς ρυθμούς, δια-
τηρώντας ταυτόχρονα και τις παραδόσεις των
ιθαγενών, που προϋπήρχαν στην περιοχή.

Πολλά μουσικά όργανα προέρχονται από την

προκολομβιανή εποχή, όπως επίσης και διά-
φορες παραδόσεις, οι οποίες σε μερικές απο-
μακρυσμένες περιοχές εξακολουθούν να διατηρούνται ζωντανές.

Η έμφαση στο ρυθμό αποτελεί χαρα-

κτηριστικό της αφρικανικής μουσικής
παράδοσης που πέρασε στη Λατινική
Αμερική και εκφράζεται μέσα από τη
χρήση των κρουστών οργάνων.
Η συγκοπή, όπου τονίζονται τα ασθε-
νή μέρη του μέτρου αντί για τα ισχυρά,
αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό της
μουσικής αυτής.
Η μουσική σε σύνδεση με το χορό αποτελούν σημαντικό κομμάτι έκφρασης, το ο-
ποίο συσχετίζεται άμεσα με τις αφρικανικές καταβολές.

36
Στα υψίπεδα των Άνδεων

Η μουσική κατά την προκολομβιανή εποχή

Οι παλαιότερες μαρτυρίες για την ύπαρξη μουσικής στους ιθαγενείς της Λατινικής
Αμερικής προέρχονται από Ισπανούς αποίκους στις αρχές του 16ου αι. Αναφέρουν
ότι η μουσική των Αζτέκων και των Μάγια ήταν κυρίως θρησκευτικής φύσεως και
εκτελούνταν από επαγγελματίες μουσικούς. Επίσης γίνεται αναφορά σε ειδικά ι-
δρύματα για την εκπαίδευση των μουσικών.

Μερικά μουσικά όργανα θεωρούνταν ιερά και όταν οι ε-

κτελεστές έκαναν λάθος καθώς έπαιζαν, τιμωρούνταν
σα να πρόσβαλαν τους θεούς. Από σχετικές απεικονί-
σεις γνωρίζουμε ότι συνήθως η μουσική εκτελούνταν α-
πό σύνολα και όχι από μεμονωμένους εκτελεστές.

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνταν ήταν αυλοί,

τύμπανα, ένας τύπος τρομπέτας από κογχύλι διάφορα
σείστρα και κρόταλα, οκαρίνες και αυλοί του Πάνα.

Χουεχουέτλ
Δύο σημαντικά όργανα για τις τελετές των Αζτέκων ήταν
το «χουεχουέτλ», ένα τύμπανο με μονή μεμβράνη, και
το «τεπονάτσλι», ξύλινο «τύμπανο με σχισμή» (slit
drum). Ένα άλλο όργανο είναι το «αγιότλ» (κέλυφος χε-
λώνας), το οποίο ξύνει ο εκτελεστής με ξύλινα ραβδά-
κια. Παρόμοια όργανα έχουν βρεθεί στους Ίνκας, που έ-
παιζαν επιπλέον και οκαρίνες και αυλούς του Πάνα.
Τα χορδόφωνα όργανα ήταν άγνωστα στην προκολομ- Τεπονάτσλι
βιανή εποχή στη Ν. Αμερική.

Στην περιοχή των Άνδεων φαίνεται πως

προτιμούσαν το τραγούδι και τα όργανα
που παίζουν σε υψηλές τονικές περιοχές.
Οι μουσικοί στην ίδια περιοχή χρησιμο-
ποιούσαν μια ποικιλία από κλίμακες και
η μουσική ήταν στενά συνδεδεμένη με το
χορό στις εθνικές και θρησκευτικές γιορ-
τές όπως και στις γεωργικές τελετές.
Αγιότλ
γ

37
Μουσική... για χορό

Η δομή της μουσικής των ιθαγενών Ινδιάνων της Λατινικής Αμερικής

Η ινδιάνικη μουσική των φυλών «Κέτσουα»

(Quechua) και «Αϋμάρα» (Aymara) στην περιο-
χή των Άνδεων περιλαμβάνει τραγούδια της δου-
λειάς, επικά, θρήνους, της διασκέδασης και τε-
λετουργικά τραγούδια, τα κείμενα των οποίων
διατηρούν τους μύθους της κάθε φυλής.
Μουσικοί της φυλής Αϋμάρα

Παρουσιάζουν έντονες επιρροές από την ευρωπαϊκή μουσική -λόγω των Ισπανών
κατακτητών- αλλά καθόλου από την αφρικανική.

Συνηθισμένη είναι μια απλή ρυθμική συνοδεία,

συνήθως σε συγκοπτόμενους ρυθμούς, που τις
περισσότερες φορές συνοδεύεται από έναν απλό
χτύπο στο τύμπανο.

Μουσικοί
Μ ουσικοί της φυλής Κέτσουα

Οι περισσότερες μελωδίες τους είναι φωνητικές (με Φα αλλττσέ το:: φω

σ το φ νη νητιτική
τική
τική
ιδιαίτερη προτίμηση στις ψηλές γυναικείες φωνές ττεεχν
εχν
χνιικκή πο
πουυ επ
επιτιτρέ
ιτρέπε
ρέ π ι
πε
και με φαλτσέτο τραγούδι), και βασίζονται σε δύο, σ ον ττρα
στ ρ γο
ρα ουδ
υδισ ιστή
τή
ή να
τρεις ή ίσως και πέντε φθόγγους. Αποτελούνται α- τ αγγουδά
τρ ου υδάάει
ε νότ ό εεςς ο-
πό μικρές φράσεις (με τη μορφή Α Α Β Β, Α Β Α Β, ξ τερε
ξύ τεερες απ
α ό τη τ ν κακα--
Α Β Γ Α Β Γ) και είναι κατιούσες -μονοφωνικές ή ε- νοονι
ν κή ή φων
ωνητηττικ
ικήή τοου
τεροφωνικές- αν και στο Περού και τη Βολιβία συ- έκκτααση
σ .
ναντάται και μια απλή μορφή πολυφωνίας σε σύ-
νολα με αυλούς. Πολύ συχνά
επίσης συναντάται το τρίτονο.

Σε ό,τι αφορά στον τρόπο τραγουδιού, χρησιμοποιούνται λαρυγγισμοί και άλλα φω-
νητικά τεχνάσματα.

Συνηθίζεται ακόμη η διαρκής επανάληψη του ίδιου

Τρ
Τ ρ ίτ
ρίτ ν ο : δι
ί τ ον διάσ
άστη
άσ ττη
η μα
ημα
κομματιού, γιατί επιτρέπει τη συλλογική συμμετοχή
που α
πο απ
ποττελ
ε εί
ε τα
ταιι απ πό
στη μουσική και το χορό. Προτιμούνται τέλος, συγ-
τρρειις τό
τόνο
νο ους (χωρί
χωρί
χω ρίςς η-
η
χρόνως πολλά και θαμπά ηχοχρώματα και έντονη
μ τό
μι τ νιν α)
α)..
επανάληψη σύντομων μουσικών ιδεών μέσα σε ένα
κομμάτι.

38
Τα μουσικά όργανα των ιθαγενών

Τα περισσότερα μουσικά όργανα των ιθαγενών της «Οκ

Οκ καρ
αρίν
αρ ίνα» (oc
ίνα (oca
(o cari
ari
rina
naa):
Ν. Αμερικής είναι πνευστά και κρουστά, από φυσι- Ι αλ
Ιτ λικ
ική λέξη
λέξη
λέ ξ π που
ουυ ση-η
κά υλικά ζωικής και φυτικής προέλευσης. μαίν
μα ί ει «χηνά
χηνά ν κιι».
» Είν ίναι
να
αιι
έννα όρ
όργα
όργα γ νο ο του ο οπποί-
ποί- ί
• Το «γουανκάρα» (wancara) είναι ένα τύμπανο με ουυηπ προ
ροέλ
ρο έλευ
έλ ε ση χρο
ευ ρο--
πολύ δυνατό ήχο από τη Βολιβία, φτιαγμένο από ν ο λο
νολο
νο ο γε
γ ίται
ί τ αι
ίτ α χ ιλ ιλιά
ιάδε
ιά δεςς
δε
ξύλο και κογχύλι με μεμβράνη από δέρμα κατσί- χρρόν
ό ια πριν.ριιν.
ν. Το σχσχήμ
ήμμα
κας. τηςς εί
τη είνα
ναιι οβ
να βάάλλμ μεε τέ
τέσ-
σ
σ-
• Τα «τσάιτσα» (chajchas) είναι σείστρα φτιαγμένα α- σεε ρεε ις
σ ι ω ς δε δεκακ τρ
κα τρεί
είί ς
πό νύχια κατσίκας ή λάμα. Τα νύχια του ζώου κό- τρρύ
ύππες για α τα δά άχτ
χ υλα
υλα
υλ
βονται όταν μεγαλώσουν και δένονται στη σειρά καιι ένα
κα ένα επ
έν επισιστό
τόόμι
μ ο πο
που υ
με σχοινί φτιάχνοντας μια αλυσίδα. πρροεεξέ
ξ χεχειι απ
από το σώ ώ--
• Το «ζαμπόνα» (zampona) είναι ένας καλαμένιος μαα ττου
ουυο οργργγάν
ά ου υ. Συ υ-
αυλός του Πάνα, που παίζεται από τους ιθαγενείς χ ά εί
χν είνα
ναιι φτ
να φτιαια
αγμέν
γμ
μέννη α-α
των υψιπέδων της λίμνης Τιτικάκα, ανάμεσα στο πό πη ηλ λό.
ό.
Περού και τη Βολιβία.

Το
Τ ο «τστσαρ
αράν
ράν νγγκ
κο» (cha
(ch
(c ha
ara
rang
ngo)
nggo)
o είνί αι έένα
να
α μικ
κρό
ρό δεκεκάχάχορ
άχ ορδο
ορ δο λαο
δο αούτ
ούτ
ύτο,
ο, ππου
ο προέρ
ου ροέέρ
ρο ρ-
χεεττα
αι α
αι αππό τη
τη Ν. Αμ
Αμερ
ε ικκή.
ή. Το ηχ
ηχεί
είο
ο ττο
ου ορ
οργά
ργά
γ νο
νου υ πα
π ραρ δο
δ σι
σιακ
ακκά κα
καττα
κατα ασκ
σκευευάζ
ευ άζετ
άζ ετταιι
απ
από
πό όσ στρρα
ακ κο αρ
α μα αντ
ν ίλ
ίλο.
ο. Το τσ
σαρ
α άννγκγκο δη
δ μ μιιο
ου
υρργγήθ
ήθηκ κε ότ
όταν
α οι ιθαγ
ιθ
θαγγεν
ε εί
είς π
είς πρ
ρο-ο
σπά
σπ
σπάθ άθ
θησ
ησαν να κα κατα
κατα
τασκ
σ ευ
σκ υάσ
άσου
ο ν βι
ου βιχο
χουέ
χο υέέλ
υέλα
λα
α ((έν
έναν
έν αν πρ ρόόδρ
δ ομ μο τη
τηςς κι
κ θά
θάραρα
ρ ας, πο ου
υ έ-
φερα
φε ρ ν οι ΙΙσπ
σππαν
α οίί σ
στη
τηη Ν. Αμ
Αμερ
ερικ
ερ ικ
ική)
κή)
ή) με όόσστρ
στρ
ρακ
α ο αραρμαμαντ
μα ν ίλ
ίλο.
ο. Σήμ
ήμερερα
ερ α τα περερισ
ισσό
σό ό-
τερα
τε
ερα
ρα ττσα
σ ρά
σα ρ νγν κοο έχο
χουν
υν ξύλύλιν
λιν
ινοο ηχ
η είίο.
ο

• Το «κένα» (quena) είναι ένας ευθύαυλος. ΟΑ Αυυλό

λός το ου ΠάΠάνα εείίνα ν ι ένέναα
• Το «τάρκα» (tarka) είναι ένας αυλός από αρρχχα
α αίο
ίο ελλλλην
ηνικ
ικό,ό,, σύμ
ό ύμφω φω
φωνα
ωνα α με
ξύλο, με επιστόμιο-σφυρίχτρα και μικρή ττη η μυθυθολ ο ογγία
ία,, αε
α ρόρόφωφωνο
φω ωνο όρ-
τρύπα για τον αέρα. Ο ήχος του και ο τόνος γα ανο ο, που
ποου απ
αποτ
οττελ
ε είείτα
ταιι απ
τα από ό συ υ-
του είναι διαφορετικός από οποιονδήποτε ννή ήθ θωως δέδέκκα
κα ή περ ερισ
ισσό
ισ σό ότε
τερο
ροους
αυλό των Άνδεων. σω
σωλήω λή
λήνε ν ς δι
νε διαφ
αφφ ορρ ετικ
ε τ ικκ ού μ ή-
ετ ή-
κο
κουςους (με μερρι
ρικέές φο
ρικέ ορές
ρές κκα
ρέ αι πάπά--
Τα κυριότερα ευ- χους
χο υς).
). Οι σω
σωλήλήήνες
νεες το
του υα αυ
υλο ού
ρωπαϊκά όργανα εείίναι συ
είνα συνή νή
ήθωως κακ λα αμέ
μ νι νιοι
οι.. Σττη
οι
που προτιμούν οι Λατι
Λα τινι
νική
νι κκή
ή Αμεμερι
ρ κή ονομά
ρι νο ομά
μ ζε
ζεταταιι
Ινδιάνοι είναι τα «ζζαμ
αμπόπόναναα» (z
(zam
a po
am ona
n ). ) Κου
ο ρ- ρ-
έγχορδα, όπως δίζεζ ταιι με ακρκρίβ
ίβει
ίβ ειαα το
τοπο ποοθεετώ ώ-
το τσαράνγκο με νταςας μέσ έσαα στ
στου
ουςς σω σ λήνλή ήνες
νες μι-
μι-
Πάνω: ζαμπόνα, τσάιτσα, κρρά χαχ λίίκιια ή ξε ξεράρά καλ
καλαλαμαμ
αμπό
μπόπό--
ισπανική προέ-
γουανκάρα.
ά
Κάτω: τάρκα, κένα λευση. κκιια.
ια.

39
Μουσική... για χορό

Βραζιλιάνικοι ρυθμοί

Η Βραζιλία είναι η πέμπτη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο και καταλαμβάνει σχεδόν
τη μισή έκταση της Λατινικής Αμερικής. Είναι μια από τις πιο πολυπολιτισμικές χώ-
ρες του κόσμου. Οι επιδράσεις που δέχτηκε στη μουσική της, προέρχονται από την
αφρικανική μουσική παράδοση και την ευρωπαϊκή (ήταν για πολλά χρόνια πορ-
τογαλική αποικία).
Οι αφροαμερικάνικες κοινότητες στη Βραζιλία δια-
τηρούν πολλά στοιχεία από τις αφρικανικές ρίζες
τους, με ζωηρούς και έντονα συγκοπτόμενους ρυθ-
μούς, αντιφωνικό τραγούδι και την κυριαρχία των
κρουστών.
Ο συνδυασμός πορτογαλικών με αφρικανικά στοι-
χεία είναι ιδιαίτερα προφανής στους βραζιλιάνικους
παραδοσιακούς χορούς όπως η «σάμπα» (samba) Η λέξη σάμπα προέρχεται από
και στις πιο πρόσφατες αστικές μορφές μουσικής την Αφρική. Σημαίνει «μελαγχο-
όπως η «μποσανόβα» (bossanova). λία» ή «χορός της κοιλιάς», υ-
Οι ιθαγενείς του βραζιλιάνικου τροπικού δάσους ποδηλώνοντας αντίστοιχα το πε-
ριεχόμενο των στίχων και την κί-
παίζουν σφυρίχτρες, φλάουτα, τύμπανα και σεί- νηση του χορού.
στρα. Η μουσική τους μιμείται τους ήχους του τρο-
πικού δάσους. Όταν οι Πορτογάλοι κατακτητές έφτασαν στη Βραζιλία, συνάντησαν
τους ιθαγενείς να παίζουν μια σειρά καλαμένιων αυλών και άλλα αερόφωνα και
μεμβρανόφωνα όργανα.

Η λέξη καρναβάλι (από τη λατι-
νική λέξη carnevale) σημαίνει
«αποχαιρετισμός στο κρέας».
Σάμπα
Το πιο δημοφιλές βέβαια είδος μουσικής από τη
Βραζιλία, είναι η σάμπα. Στις αρχές του 20ου αι., η
σάμπα εξελίσσεται από το «τσόρο» (choro: είδος
τραγουδιού του 19ου αι., που σημαίνει «θρήνος»)
στις γειτονιές του Ρίο ντε Τζανέιρο, που κατοικού-
νταν κυρίως από φτωχούς μαύρους, απόγονους
των σκλάβων. Η δημοτικότητα της σάμπα αναπτύ-
χθηκε κατά τον 20ο αι., παράλληλα με την παγκό-
σμια δημοτικότητα του καρναβαλιού του Ρίο ντε
Τζανέιρο.

Το καρναβάλι πρωτοεμφανίζεται στη Μεσαιωνική Ευ-

ρώπη. Φα
Φ αββέέ λα
α : υπ
υ οββ αθμι
αθ
θ μιι -
Οι προετοιμασίες για το καρναβάλι στη Βραζιλία διαρ- σμ μέν
έ η πα
π ρα
ραγκκού
ύπο
π λη
λη
κούν πολλούς μήνες. Δημιουργούνται γι΄ αυτό διά- χχττισ
σμέ
μ νη στι τςπ
πα
αρυ
αρυ
ρ φέ
φές
φορες σχολές σάμπα, που εκπροσωπούν η καθεμιά τ υ Ρί
το Ρίο.
ο
ο.
και μια φαβέλα.
40
Οι επικεφαλής της κάθε σχολής επιλέγουν ένα θέ-
μα, που δηλώνεται με το άρμα και τα κοστούμια
των συμμετεχόντων, τραγουδιέται από σολίστες και
τη χορωδία της σχολής με τη συνοδεία μιας «μπα-
τερία» (bateria: ομάδα που αποτελείται από 150-
200 εκτελεστές κρουστών που παίζουν τη ρυθμική
βάση του συνόλου). Η μουσική που γράφεται ει-
δικά για να παρελάσει το κάθε άρμα, λέγεται «μπα- Παντέιρο (pandeiro): Το εθνικό
τουκάντα» (batucada). Η επιλογή της μπατουκά- μουσικό όργανο της Βραζιλίας. Εί-
ντα γίνεται με πολύ αυστηρά κριτήρια από μια κρι- ναι ένα ταμπουρίνο με ζίλια, που
του δίνουν τον χαρακτηριστικό
τική επιτροπή ώστε να είναι κατάλληλη για να πα- ξηρό ήχο. Κάθε χρόνο, στη διάρ-
ρουσιαστεί στην παρέλαση του καρναβαλιού. κεια του καρναβαλιού στη Βραζι-
λία, γίνεται διαγωνισμός για να
Στις περιοχές Χεσίφε (Recife) και Ολίντα (Olinda) βρεθεί ο καλύτερος εκτελεστής.
κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού, παίζουν ένα εί-
δος μουσικής που ονομάζεται μαρακατού
(maracatύ). Πρόκειται για ένα είδος παραδοσιακής
μουσικής με αφρικανικές ρίζες, που χρησιμεύει ως
ηχητικό φόντο για τις ομάδες που παρελαύνουν.

Προέρχεται από τις τελετές που λάμβαναν χώρα

κατά την εποχή της αποικιοκρατίας για να τιμήσουν Τα όργανα που αποτελούν μια
τους βασιλιάδες του Κονγκό, οι οποίοι ήταν αφρι- μπατερία είναι μεμβρανόφωνα και
κανοί σκλάβοι που κατείχαν ηγετικές θέσεις ανά- ιδιόφωνα.
μεσα στον πληθυσμό των σκλάβων. Η μουσική παί-
ζεται από μεγάλα τύμπανα, μεγάλα μεταλλικά κουδούνια, τύμπανα «με χορδα-
τούρα» (snare drum) και σείστρα.

Τη δεκαετία του 1950, μια ομάδα συνθετών, στις παραθαλάσσιες γειτονιές της Ιπα-
νέμα και της Κοπακαμπάνα, ανέπτυξαν ένα είδος μουσικής που αποτελούνταν α-
πό συγχώνευση ήχων τζαζ και ενός απαλού ρυθμού σάμπα, συχνά σε πιο αργό ρυθ-
μό. Τον ονόμασαν «μποσανόβα» (bossanova: ο νέος
ρυθμός).

Ο συνθέτης Αντόνιο Κάρλος Ζομπίμ (Antonio Carlos

Jobim) έγραψε τις πρώτες μελωδίες μποσανόβα, ενώ
γνώρισε πολύ μεγάλη φήμη με την ταινία «Orfeo
Negro» στην οποία ο ρυθμός αυτός ακουγόταν ως μου-
σική τίτλων.

Ένας πολύ σημαντικός συνθέτης σάμπα είναι ο Ζόγιο

Ζιλμπέρτο (João Gilberto), που με τους συγκοπτόμε-
νους ρυθμούς στην κιθάρα του έδωσε ένα ιδιαίτερο χα-
ρακτήρα σε αυτό το είδος μουσικής.
Ζόγιο
γ Ζιλμπέρτο
μ ρ

41
Μουσική... για χορό

Τα μουσικά όργανα μιας μπατερία

Κουίκα (Cuíca): Τύμπανο τριβής. Ονο-

μάζεται και «κολοκύθα που γελάει» ε-
ξαιτίας του ήχου που παράγει. Ο εκτε-
λεστής τρίβει το καλαμάκι πάνω-κάτω
με ένα βρεγμένο πανί και με το άλλο χέ-
ρι πιέζει τη μεμβράνη κοντά στο σημείο
ένωσης του καλαμιού με το δέρμα για
να αλλάξει τον τόνο.
Σούρντο (Surdo): ένα μεγάλο μεταλλι-
κό μπάσο τύμπανο που το χτυπούν με
Τσοκάλο (Chocalo): ένα σείστρο, που
μαλακά χτυπητήρια. Κρατάει ένα στα-
παίζει σε όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης.
θερό ρυθμικό σχήμα που δίνει τον παλ-
Αποτελείται από ένα μεταλλικό κύλιν-
μό σε όλους. Το δεξί χέρι χτυπάει και το
δρο μήκους 30-50 εκ., γεμισμένο με άμ-
αριστερό καταπνίγει τον ήχο.
μο. Μερικές φορές μπορεί να είναι και
δύο παράλληλοι κύλινδροι ενωμένοι
Καΐσα ντε γκέρο (Caixa de guerro): τύ-
μεταξύ τους.
μπανο με χορδατούρα (snare drum) που
παίζεται με το ένα χέρι να έχει κατεύ-
Ρέκο-Ρέκο ή γκουίρο (Reco-reco ή
θυνση προς τα πάνω και το άλλο χαλα-
guiro): μια ξύστρα από μπαμπού, που
ρά προς τα κάτω.
παίζεται όπως το τσοκάλο. Μπορεί να
φτιαχτεί από μέταλλο με ελατήρια στην
Χεπινίκε (Repinique): ένα μικρό τύ-
πάνω πλευρά του οργάνου.
μπανο, με υψηλό τονικό ύψος και διπλή
μεμβράνη που χρησιμοποιείται για να
Αγκό-γκο (Ago-go): μια κουδούνα με
παίζει σόλο στις περιπτώσεις ερώτησης-
δύο τόνους, ψηλό και χαμηλό. Την κρα-
απάντησης.
τούν με το αριστερό χέρι και τη χτυπούν
με μπαγκέτα τυμπάνου. Παίζει πολύ-
Απίτο (Apito): μια σφυρίχτρα που χρη-
πλοκους ρυθμούς.
σιμοποιείται από τον επικεφαλής για να
σηματοδοτεί κάποιες οδηγίες για την ο-
μάδα. Απίτο

Ρέκο-Ρέκο
Τσοκάλο
Καΐσα ντε γκέρο

Χεπινίκε
Σούρντο Αγκόγκο
Κουίκα

42
Αργεντινή και τάνγκο

Στη Β. Αργεντινή κυριαρχεί η μουσική των Άνδεων

ενώ αντίθετα στην πρωτεύουσα Μπουένος Άιρες
κυριαρχεί η μουσική για το «τάνγκο2» (tango).
Η μουσική αυτή προέκυψε από τη συνένωση δια-
φόρων ειδών ευρωπαϊκής μουσικής. Από αυτές τις
επιδράσεις δημιουργήθηκε αρχικά ο χορός «μι-
λόνγκα» (milonga), ο οποίος σταδιακά εξελίχθηκε
σε τάνγκο (χορός που προέρχεται από τις περιοχές
του Μπουένος Άϋρες στις οποίες ζούσαν τα χαμη-
λά κοινωνικά στρώματα).

Η λέξη «τάνγκο» (tango) αναφέρεται για πρώτη φορά τη

δεκαετία του 1890.
Γύρω στο 1930, το τάνγκο μετατράπηκε από μουσική
κυρίως συνδυασμένη με το χορό, σε μουσική λυρική
και ποιητική.
Μετά το 1955, έγινε πιο έντεχνο και προσανατολισμένο
στην ακρόαση μάλλον παρά στο χορό με το σπουδαίο
Αργεντινό συνθέτη Άστορ Πιατσόλα (Astor Piazzolla).
Σήμερα, εξακολουθεί να αναπτύσσεται χάρη σε μια ανα-
βίωσή του μέσα από το ρεύμα του «νέο τάνγκο» και συ-
γκροτήματα όπως οι Γκόταν Πρότζεκτ (Gotan Project) κ.ά.

Η μουσική του τάνγκο είναι κυρίως ορχηστρική και με-

ρικές φορές περιλαμβάνει φωνητικά.

Πα
Π αίζζεετται
ται
αι κκατατά
ατ ά πα
παρά ράδο
ρά δοση
δο ση
ση α-
πό
π ό ένα α σύν ύ ολολο,ο, που υ οννοο-
μάά ζε
ζ ετα
ταα ι ορορκέ κ στ
κέ σ α τίί πιπ κα
κα
(o
orque
rque
rq uest s a tί
st tίpi
p ca
pi a) κα
καιι πεερι-
ρι-
λαα μβ
μ άν άνειεειι σ υν
υ νήθ
ή ως
ήθ ω δ ύο
βιολ
βι ο ιά
ολ ά, πιπιάνάννο
ο,, κοντρ
οντραμ
ον τρραμ
α πά ά-
σο
σ οκ καιαιι δ ύο
α ύ μ πα α νττ ον
ονεό
εόνν.
εό ν.
Πρώι
Πρ ώ με
ώι μεςς φό φόρμρμμες του σ συυ-
υ-
νόλο
νό λ υ με μερι ρικέ
ρι κέές φο
φορέ ρέςς πε
ρέ π ρριι-
λάά μβ β αν
ανανανν κ και
αιι φλά
φ λά
λάουουυ το
ο,
κ α
κλ αρριννέέττο κα και κκιιθά
θάραρ .
Ορκέστα τίπικα

2. Η σωστή χρήση του όρου είναι «τάνγκο», παρ’ όλο που στην καθομιλουμένη έχει καθιε-
ρωθεί να αναφέρεται ως ταγκό.

43
Μουσική... για χορό

Το «μπαντονεόν» (bandoneόn) είναι ένα αερόφωνο πληκτροφόρο μουσικό όρ-

γανο (με ελεύθερες μεταλλικές γλωττίδες στο εσωτερικό του), ιδιαίτερα διαδεδο-
μένο στην Αργεντινή. Ονομάστηκε έτσι από τον εφευρέτη του, τον Γερμανό Χάιν-
ριχ Μπαντ. Κατασκευάστηκε τη δεκαετία του 1840 αρχικά ως όργανο για την εκ-
κλησιαστική μουσική και την καθημερινή λαϊκή μουσική. Οι Γερμανοί μετανάστες
στην Αργεντινή έφεραν μαζί τους το όργανο στις αρχές του 20ού αιώνα, όπου εν-
σωματώθηκε στην ντόπια μουσική.

Σε αντίθεση με το ακορντεόν, το μπαντονεόν δεν έχει στενόμακρα πλήκτρα, αλλά

στρόγγυλα πλήκτρα-κουμπιά και στις δύο πλευρές. Επίσης, τα περισσότερα πλή-
κτρα-κουμπιά στο μπαντονεόν παράγουν διαφορετική νότα, όταν η φυσούνα α-
νοίγει από ό,τι όταν κλείνει. Αυτό σημαίνει ότι η κάθε σειρά κουμπιών είναι στην
πραγματικότητα δύο: μία για τις νότες που παράγονται όταν η φυσούνα ανοίγει και
μία για τις νότες που παράγονται όταν κλείνει. Δεδομένου ότι η αριστερή και η δε-
ξιά σειρά κουμπιών διαφέρουν μεταξύ τους, ο οργανοπαίχτης πρέπει να εξοικειω-
θεί ουσιαστικά με τέσσερα «πληκτρολόγια» για να μάθει να παίζει.

Άστορ Πιατσόλα (Astor Piazzolla, 1921-1992). Αρ-

γεντινός μουσικός και συνθέτης που έφερε επανά-
σταση στη μορφή του τάνγκο, εμποτίζοντας αυτή
τη φλογερή και μελαγχολική χορευτική παράδοση
με στοιχεία της κλασικής και της τζαζ μουσικής. Το
«τάνγκο νουέβο» (tango nuevo: νέο τάνγκο) που
δημιούργησε, αρχικά έφερε μόνο οργισμένη α-
πόρριψη στην πατρίδα του, αλλά η δημιουργικό-
τητά του τελικά κατάφερε να φέρει τη μοναδική
μουσική του στο προσκήνιο σε όλο τον κόσμο.

Έγγινε δη
ημοφφιλέςς στηνν Ευ
υρώ
ώπη
κα
αι τη Λ. Αμ μερικ
κή τις δεκ
καεττίες
το
ου ’300 και του ’40.

Όργαννα: Βιολίί, κιθά

άρα
α,
Τάνγ
νγκκο Ρίζεςς: Τέλη
η το
ου 19ου αι.
πιά
άνο
ο, φλάάουυτο ο, μπα-
σ το Μ πο ο υέέ νοςς Ά ιρες
ντο
ονεό
όν

Επιδράσσεις από: Ευρρω-

πα
α ϊκούςς χοροο ύς (π
π .χ.
χαμπανέέρα)

44