Ε^ΕνΘΕΡοτ¾πη "§, rε ΔΕκΕιιΒΡιον 2ω4

ΙΣΤOΡΙΚΑ
Ι
ζ οι ΚοιΝΩΝιΚΑ ΑποΚΛΗΡοι,
,11- διαμευου ιυιν αιþνων και κυρτωò
αΠΟ ιην εΠΟΧι] ιιιò ΒυΖανιΙνηò
α ,lj
,1_

Αυιοκραιορταò Kar ενιευΒεν. εßνατ μτα

ιιολυ ι,νßßιαφΓρουσα ιιιυχη τηò ιοιοριOò.

F,,, Kar κυρτωò yra ιο πoror θεωρουνταν καια

εποχεò απιικληροτ η περτΒωρτακοß , οπωò
συνηδοιò ιουò αποκαλουμε.
Βλεπουμε λοτπüν üιτ η τδτωιτκη τÝλεση
λαιρευιτκων ιελειþτ, με Βυσßεò
απαγορευειαι (31θ μ.Χ.). καΒþò Kar η
μαγεßα. η οπυια Βι,ι,ι1 ιι,ßιαι αιιßα
δταΖυγτου.
ΑνΒρωποτ ιου περτΒιυρßου Βειrφουνιατ or
\ησιιò. θιωρουνται üμι],ò κ0ι υι
ορυqιι,_\9φι.\Οι. η συμΠι ριψορα ιιJ,\,
οποßι,_ιν (ιιιο ιο 342 μ,Χ. ιτμωρεßιατ με:
θαναιο χαρακιηρτσιτκÝò οτ διωξειò
ομοιρυλοqιτλω\ι απü ιον Ιουσιτνιανü, òιλ.\α
και ιο ομαδτκü καιμτμο τουò σιιι Βερνη ιο
Ι4Β4. Βι βαß(υò. ιο κυνι]γ1 ιων μαγισ(;þν
καιÜ ιο Μεσαßωτ,α, αλλÜ kar αργοτερα. ιο
17ο ατþνα, ο μαΖτκο\^ εγκλεισμοò
περτδωρτακþν (rιοτχε,ßων ι;ε Üσυλα.
} Δεν πρÝπετ να μαò δταφευγει, ιÝλοò, οιτ
ηι ριOωριακοß καια καιρουò Γχουν
_ :-, -,,]ευση μοιχþν σε δρüμο γαλλικÞò μεσοιωνικÞò πüληò. χαρακι ιrpιoθει οι λεπροß. ορισμενΓò
, : : ,:οφ0 του 13ου οιþνο
καιηγορßεò Βρομτκι,,ιν επαγγε:λμÜιων. or
εΒρατοτ. or ειιαιιεò και πολλοτ Üλλοι
Γχο\,ι εò διαφιιρι ιικη οι,μπεριqιυρα

(ο τωγιΗüò απOιßßεισμüò
ανθρωποß.
ΒΑΙ,ι ¸ΛΗΣ ΠΑΝ.{ι ¼ι ιΟ\,ΛΟ)]

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ Ε^/ιΑΔΑ.

,l7οò ΑΙΩΝΑΣ
κοιΝΩΝιΑ ΔΥΣΗ
ΜÜγοι ΦυγÜò και Η μÜγισσα,
μOντειò περιπλÜνηση ο εβραßοò,
'ιΕ Και ψευδ0- Λεπροß και ο βρικüλακαò
ß::
ΠρΟφητεò αποκλεισμÝνοι Και η ΚOινωνια
Απü τον κüπεßο
«ΚαταòημÝνε κÜπελα και ψεýτη ταΒερνιÜρη,
τΙ το νερ(ηνεlò ro κ[Πσ1...»
τ- φοφÞ απü
)
L
ποýματοò,
παρÜπονο,
-χθεò üπωò kar οημερα. ΣχÝοη ανθρþmττη, η
οποßα Ýχετ πqιαμεßνετ αναλλοßωτη απü ιην
εποχτΙ ιων ΒυΖανττνþν μαò προγüνων, üιαν ο
ταΒερντÜρηò, ο κÜπηλοò, σερθßρτΖε με τη
λετψη μεΖοýρα ιον υπÝρμεφα «κεκρατημÝνο»
(νερωμÝνο) οßνο στουò πελÜτεò του.
fΙερτφερειακÝò φτγουρεò του δημüστου Βßου Þιαιτ
kar τüτε, üπωò οημερα, or κÜπελεò. Τα ονüματα,
μÜλτσια, των πιο ξαχουστþν απü αυτοýò σιη
Βασιλεýουσα (τα καπηλετÜ του Μελτqýγου, ιου
Σπωτοý η του Γοργüπλουιου) απαθòιταιßσιηκστ
σιο Ýργο ενüò λογßου του 11ου ατþνα, üπωò ο
ΜτχαÞλ Ψελλüò.
Ιδταßιερη Þιωτ η μÝρτμνα που Ýδετχνε και τüτε
η κενφικη δτοßκηοη, üπωò σßμερα με τουò
αγορανομτκουò ελÝγχουò, yra να περτορßοετ την
Ýμφυτη τÜση του κÜπελα να πουλÜ νοθευμÝ,,τη
ιην πραμÜιετα του. Ετστ, σιο «Επαρχτκüν
Βýλßον» (σιτò αγοραιιομιχÝò δταιÜξετò τηò
Νομορχßαò ιηò Κωνσταιιττνουποληò, üπωò θα
λÝγαμε σÞμερα) τ<α8ορßΖονιατ επαχρýþò or
þρεò kar οτ μÝρεò που τα τ<ραοοπουλεý
μποροýσαιτ να ποlημÝνουν αιιοτκτÜ, καθþò kar
τα σιαθμÜ (τα «καριουτσα» τηò ευοχßò εκεßτmò)
πþλησηò ιου κlηστοý. Or κÜπηλοτ που δεν
τηροýσαν ττò δτατÜξετò, «ιυπιüμενοτ kar
κουρευüμενοτ» αποβÜλλονταν απü ιο
επÜγγελμα (πθ. «Επqιχτκüν Βýλßον», εκδ. J.
Koder, Üρθρο 1θ),
οαν
απιüητοι το Ýργο τουò να σερθßρουν ιο κρασß με
ττò λετψÝò μεΖοýρεò και να αναμτγνυουν, üπωò
μα6ιτυρεß ο Γρηγüρτοò ο Θεολüγοò, «τον οßνον
ιfuτι και κεlιδαßνοντÝò τ1 εκ τηò κατmλεßαò».
Δραστηρτüτηια, η οποßα Þιστ ηδη ιον 11ο
ατþνα παροιμτþδηò: «ουχ εμιξα τω οßνω,
ιßισιτερ ο κÜτmλοò, ι)διορ», δτοΒεΒατþνετ τον
αιταγνþσιη του ο Μττ<αÞλ Ψελλüò. Ειστ η λÝξη
«κÜπηλοò» (δÜνετο αρχυ<Ü οπü τη λαττντκß στη
στον κüππßο...
γλþσσα των μεσαιωνικþν μαò υρογüνων)
Ýφτασε να σημαßνει εκεßνον που πουJ\Ü
νοθειητÝνο προßüν, ενþ ιο παlýγωγο ρτηη
«τòαπηλειχο» Ýγτνε ταυιüσημο με την πιß
αγαθþν μη εμπορεýστμων. ΤοουχτερÝò
π.χ., οι ποτνÝò που προβλÝπετ το «
Βýλßον» γτα εκεßνουò που «
μετÜξι, η δταχjνηση ιου οποßου Þταν
ελεγýμενη στο ΒυΖÜνττο. Me την ßδτα
σημασßα (üπωò μορτυρεß η λÝξη «apxrx>
κÜτmλοò») εmβßωσε ιο ρημα «
στη νεüτερη γλωσστκη μαò χρηση.
ο
ενÜργετα ττò συνθßκεò που
δτοττροσωmχÝò σχÝσετò σε Ýνα δεδομÜm
κοτνωντχü σýνολο. Δεν εßνατ τυχαßο
σττò μÝρεò μαò, or λÝξετò «κÜτmλοò» ιιαι,
συναφßò με την τδτüτηιÜ του
«καπηλεßα» αιταφÝροντατ αποκλετστττòÜ
σε αγαθÜ εξ ορτσμου «υψmλÜ». Το «
ωò δεýιερο συνθεττκü, σημαßνετ σττν
γλωσσχη μαò χρηση κυρßωò εκεßνον m
προΒÜλλει μÝσα στο σýνολο των
του, yra ιουò δκοýò του σκοποýò, ωò
τδεþν», ωò ο αποκλετσιτκüò φορÝαò
αφηρημÝνων, üπωò π.χ. ο «παφτδο-,
«πολεμο-κÜπηλοò» η (arr εmφαπεß να
προσθÝσουμε και το νεολογτσμü, που
ττqιακτßρτΖε μÝχρτ χθεò τη
πραγματτκüτητα) ο «ονομαιο-κÜπηλοò»
Δεν εßναι, νομßΖοιητε, απαραßτηιη ιòüπm
λευτομερηò αιταδρομη σιο παρελθüν, γη
αττληιρθεß καιτεßò üττ το φατνüμενο
την Üλλη üqm του iδrou νομßσματοò.
νεüτερη τστορτκη περßοδο, μετÜ ιην
των ανθρωυοκεντρτκþν δογμÜτων του
Δταφωττσμοý και την αττομυθοποßηση Ξ
Θεοý» μοναρχßαò, or ιιÜθε λογßò εροστÝò
κεντρικηò εξουσßαò πασχßΖουν να «
στην αγοlý το δτκü τουò προßüν, ιην
που πρεσθεýουν, εξασφαλßΖονταò Ýτστ ιΓ
ευμÝνετα ιου «κοινοý» πολßιη, η οποßο,
εrvar γ¾ωστο, μειαφ{ΧτΖειαι σιουò
κατροýò μαò περτοδτκÜ σε ψÞφουò.
ιον αρχαßο κüσμο ατÝκαθεν υπßρχε Ýξω απü ιον ομηρτκü «Οßκο» Kar απü ιην
πολυ μεταγενÝσιερη «Πüλη-ΚρÜιοò» περτθιßρτο η περτ-θεþρτο. Σε αυιü περτ-
θÝουν, «περτπλανþντατ» (θÝω = φÝχω) πρþτοτ οι «α-νÝστιοι, α-φρýτορεò α-
θεμßστιοι» ιηò ΙλτÜδαò. ΔηλαδÞ οι Üνευ εσιßαò [Üστεγοτ], φυγÜδεò, αυÜτρτδεò.
Που δεν κραιÜνε απü σüτ ευγενþν [φμτρα, φρητρη] kar α-θεμßσιτοι [α-θεμιò]:
παρÜνομοτ, ασεθεßò (Ομ. Iλ. I ω).
Απü τον 6ο ατþνα ακολουθουν ο «ρßψασπιò» ιου ανττυολεμτκοý Αρχτλüχου kar
δýφοροτ «κοσμοπολßιεò» καθαριÝò, θεραπευιÝò, γüηιεò μÜγοτ, φτλüοοφοτ και
φτλοσοφουντεò, με κορυφαßο ιον Εμπεδοκλß (495-435) που δÞλωνε «φυγÜò
8εüθεν και αλητηò».
Ο Εμπεδοκληò ΒÝΒαια δεν ανÞκετ σιο περτθþρτο, cιν και η σιÜση ιου απÝναντι
στην οργανωμÝνη κοτνωνßα, þò Ýνα θαθμü, ιον «περτθωρτοποτεß». Συστηματοποτεß
ιο δüγμα τηò μετεμψυχωοηò. Τον βλÝπουν να κÜνετ μÜγτα [γοητεýοιττα] kar
Ýφεχστ κονιÜ ιου εκαιονιÜδεò να ιον ρωτßσουν, üιαν πÝρναγε απü ιτò πüλετò
ιουò, «απü ποý πÜετ ο δρüμοò σιη σωιηρßα;». Αυτü γνüταν κα&ßò
εξακολουθουοε να κÜνετ τη ΖωÞ τοý «μαινομενου αλÞτη», Ýωò üιου πηδηξετ
θεληματχÜ μÝσα σιον κραιηρα ιηò Αßιναò.
Σε μεγαλýτερο θα8μü «περτθωρτοποτημÝνοτ», με ιη θÝληση τουò Kar χωρßò να
ανÞκουν στο περτθιßρτο [üπωò λ.χ. or καιαδτκασμÝνοτ απüκληροτ kar εξüρτστοτ
yra εγκλημαια], εivar or Kuvrkoi που οχολοýθησαν με ιον ΑνττσθÝνη (445-365)
και ιον ΔτογÝνη (;-324). Αυιοß Ζοýσαν συσιηματτκÜ ωò υερτπλανþμενοτ Ζητýνοτ,
χωρßò δτκß ιουò καιοικßα. ΠερτορßΖονιαν στην πτο λτιÞ ιροφß kar σιην πιο
φτωχτκß ενδυμασßα (φýωναò). Εθρισκαν περτιιß ιην πολτιτκÞ ΖωÞ kar
οραμαιßΖονιαν ιην rδavrkÞ πολτιεßα, να «Ζει σαν Ýνα κοπÜδι». ΚαιαδßκαΖαν τον
πüλεμο. Τα ÝβαΖαν με ιη θρηοκεßα. Και εßχαν yra συνθημÜ τουò ιο
«παlηχαlηΖω τιò ισχýοιτσεò αξßεò» (ΤσÝλερ ΝÝσιλε, «Ιοτορßα τηò ΕΙ,\ην,
Φιλοοοφßαò», Εκδ. Κüλθοò, ο. 16Ι κ.ε.)
Οι δτανοοýμενοτ αυιοß [επηρεαομÝνοτ πτθανüν απü τον ΣωιφÜιη (;)] εßτòαν ιιò
δτκÝò ιουò ανιτληψετò, yra ιο αγαθü kar καχü, το δikaro kar Üδχο, ιο ωφÝλτμο
και ΒλαΒερü, εφαρμüΖονιαò σιην πρÜξη ιτò δτκÝò ιουò αξßεò Kar τουò φüπουò
Ζωηò, yra το επι8υμητü «ευ Ζην». Πßσω απü αυτοýò αχολουθεß ιο πρòßγματχü
περτ&ßρτο, η σÜρα και η μÜρα, που γεμßΖετ ασφυκιτκÜ, απü ια ελληντοιτκÜ
χρüνια kar κυρßωò απü ια ρωμαßκÜ, ττò «ýποπιεò»» γετιοντÝò τηò ΑλεξÜνδρεταò,
ιηò Ανιτüχεταò... kar κυρßωò τηò Ρþμηò. Αυτοß εivar or λεγüμενοτ «ποινικοß»,
που οποκληριßýηκαν kar εξορßσιηκαν απü την πüλη τουò, θρßσκονιαò καιαφýγτο
εκεl.
ΑνÜμεσÜ τουò Βρßσκονιατ δραπÝιεò φυλαχþν, υπüδουλοτ yra χρÝη, δτÜφοροτ
απαιεþνεò, κλÝφτεò, ρουφτÜνοτ, ληστÝò, πετραιÝò... Που κÜνουν üλεò ιιò
«θρüμτκεò δουλετÝò». Αλλοι εßναι επαγγελμαιßεò φοντÜδεò, καιασκευασιÝò
δηληιηρßων, μαγτκþν kar ερωιτκþν φßλιρων. Ακολουθουν οτ μασφοποß, or
δηλυκÝò kar qισεντκÝò πüρνεò, or τθυφαλλικοß χορευτÝò των συμποσßων kar or
ουνοδοß γηρατþν κυρτþν kar κυρßων. ΕξÝχουσα θÝση καιÝχουν or εξορκτστÝò,
θεραιευτÝò kar μελλονιολüγοτ που δßνουν «πραγμαιτκÝò πqταστÜσετò ιη νýχια
σια νεκροταφεßα κ.Ü.» (Catherine Salles, «Η Üλλη üψm τηò αρχαιüτηταò. Ο
Υπüκοσμοò», Εκδ, Παπαδßμα, σ. 26Ι).

ΝßχqΚÞιÜlιπασηò
 /

1Ι
\

ι β ßß. ;{

t}a
j.
*

ιJιι
ι

;δ
ΜΑΓο Ι - MRιrιτειr - ΨεγΙοΠ Ρο Φ ΗΤΕΣ
4. Τοιχογροφßο με
την υποπθÝμενη
'
θεροπεßο του
ΙνΙεγüλου
Κωγοτοπßγου οπü
τον πüπο
ΣιλβÝοτρο
διÜδοχοò ιου Μ. Κωνòπαντßνου, ΚωνσιÜνττοò, συ-
να<þò τ<αρακτηρßΖετ στη νομοθεσßα του ιουò μÜγουò
ωò κακοποτοýò κατ ιÝλοò (358) üσουò εßνατ εξοτκετ-
ωμÝνοτ με «μαγτκÝò θρομτÝò» ωò εχθρουò ιου αν-
8ρþπτνου γÝνουò. Ετστ, περτληφθηκαιτ kar αυτοß
στουò δρÜστεò των ΒαρÝων εγκλημÜτων, στουò ο-
ποßουò δεν εßχε εφαρμογÞ ευεργεττκß δτÜιαξη ιου
385 για απü}υση απü ιτò φυλακÝò καιÜ την ημÝρα
του ΠÜσχα. Η Ýνταση ωστüσο των δτωκττκþν μÝ-
φων κατÜ των μÜγων φαßνετατ üττ οδßγησε σε κα-
ιοχρησετò, ιδßωò υπü τýπον εξüντωσηò προσωπτ-
κþν εχθρþν με το πρüσχημα üττ Þιατι μÜγοτ. Αυτü
ουνÜγειατ απü δýταξη του 389, που απειλοýοε με
ιην εσχÜιη ττον ποτνþν üποτον θαιτÜτωσε Üλλον ωò
μÜγο αιιτß να τον παραδþσετ σττò αρχÝò.
Σε πολλÝò απü ιτò ποραπωω περττπþσετò ο σκο-
πüò τηò προσÝγγτσηò των υπερφυσικþν δυνÜμεων
εivar δταπλαστκüò, γτατß επτδτþκετατ η επßτευξη
ενüò ορτσμÝνου οποτελÝσματοò -οσχÝτωò κολοý Þ
κοκοý. Σε Üλλεò üμωò εßνατ απλþò δταγνωσυκüò,
üπωò στην πρüθλεψη ιου μÝτ\λοντοò με ια μÝσα
που η μανηκÞ τÝχτm δταθÝτετ, þστε να δταμορφþ-
σουν στÜλογα τη σιητπεριφοlý τουò or ενδταφερü-
μενοτ. Kar εδþ υπηρξε νωρßò παρÝμθαση ιηò αυτο-
Μßο οπü τιò πΡþτ€ò οστικÝò κυΡþσ€ιò
υπÞρξò η κοδιÝΡωση τπò μαγ€ßοò
ωò ηüγου διοζυγßου μc νüμο του 33Ι
κραιορτκηò νομοθεσßαò. Με νüμο ιουò
2θ4 οι Δτοκληττανüò kar Μαβlυανüò üτι «η
οκαλßα r<ar η Üσκηση τηò γεωμεφικßò τÝχιmò
πηρετεß ιο δημüστο συμφÝρον. ΑλλÜ η
κη τεΧνη εrvar Κατακρτιm Kar αΠòτορeυεταΙ»-
δεν εwοεßτατ βÝβατα η μαθημαυχß εmσττηm,
λÜ η ασφολογßα, την οποßα προφστþò
ρε η απαγüρευση τηò μαγεßαò. Δεν αφf
προò το νüημα τηò δτÜταξηò καμτÜ
μειαγενÝσιερεò πηγÝò. Στιò αl»οò του 5ου
αυτοκ4ýτορεò Ονþρτη kar Θεοδüστοò Β'
καν με δρτμýτητα καιÜ των αοτρολüγων kar
ξαιι τη δmνεκÞ εξορßα ιουò Kar το κÜψτμο
θλßων τουò (Θεοδ. Κþδ. θ.16.12).
Αò μην εΕαχθεß ωοτüσο ιο fuασιτκü συμπÝ
üττ ιιÜθε μοlψß μwτεßαò αντιμετωτηΖüταιτ
τον ßδτο δυσμενß ιρüπο. Ο ßδτοò ο Μ.
νοò εßχε βεΒατþσετ με νüμο του üττ ar πλß
ραιχüò ιο στÜχτορü του Þ Üλλο δημüστο
καλÝσετ -Üωνταò υπω<ρÝωοη να
αρ:ιαßο Ýθτμο, üπωò γρÜφετ- τουò
να του διßυοιτ επßσημη ερμηνεßα ιου
(Βλ. «Β»-ΙστοριχÜ, τ, 135, σελ. τΙ5).
Οφεßλω εδþ ναεmσηlýνω üττοτ
ποδοκßμαΖαv στο σýνολü τηò τη μαιruχη
γτατß kar or iδror προσÝφευγατ συχνÜ σττò
σßεò üσων aravaιr προΒλÝψετò γιμ το μÝλ.λσγ-
ραπÜνω τακττκÞ δεν αποτελεß
νο τηò πρþτμηò ΒυΖαντwßò περτüδου, οπüιε
τÜλοτπα ιηò εθνιχßò δρησκεßαò πορεß:«αιτ
δτκατολογßα, Αντßθετα απü ü,ιτ ßσωò θα

το φατνüμενο αυτüσυνεχßΖειατ και σε πολý
χρüνο. Με Ýνα Üλμα μερτκþν ατþ-
φθÜνουμε στον Κωνσιαντßνο Σι', υου επτχεß-
ων Ιοýλτο του 7θ2 αιυχη εκστραιεßα κατÜ ιων
επετδÞ πορασýρθηκε απü παραπλανη-
προφητεßεò: «Θερμοπνοýσαò δ' ο ΒασιλεÞ
mü ψειτδοπτηφητþν πεισθεßò, ωò αυτοý εσται
ασκüπωò και ατÜκιωò συνεΒαλε πüλεμον
ηαÜται σφοδμýò», γρÜφετ ο ΘεοqÞνηò.
ò Προò το ΠερτεΧομενο ομωò ιηò εwοταò
«μÜγοò», η πολτιετακÞ νομτκß γλþσοα
κατ η εκκλησταστικÞ δεν συνÝπτπιαν,
yraτi yra ιην υολτιεßα ο παραπÜνω üροò
ΧαραΧτηρτΖε μüνο oπorov ανÝπτυσσε
δραοιηρτüιηια υπü οποταδßποιε μορφß,
Ira ιην Εκκλησßα Þιαν κÜθε Ýναò που ευιδßω-
πηροοεγγßσετ ιτò υπερφυστκÝò δυνÜμετò γτα ο-
σκοπü, Η πολý ουστþδηò αυτη δταφορο-
προηλθε αυü νüμο του Μ. Κωνστανιßνου,
oprzε οττ «Πρεπε1 να ιτμωρετιαΙ αυοιηρα η
üσων αποδετκνýειατ üιτ εξοπλτσμενοι με
ιεχντκÝò εßτε Ýχουν επýουλευθεß ανθρþ-
Ζι,τÝò εßιε Ýχουν δτασφÝψετ σþφρονεò ψυχÝò
πν ηδονÞ». Σιη συνÝχετα Ýγραφε ο νüμοò ü-
χατοδτκÜΖοντατ τα μÝσα που αποθλÝπουν σιη
ιων ανθρþπτνων σωμÜτων ουιε or λÝξετò
μ α&ßη ιρüπο απαγγÝλλοντατ σιουò αγροýò
π οιýεß ο þρτμοò φυγοò απü τη Βροχη kar το
επετδß με αυτÜ δεν απετλεßτατ η ΖωÞ Þ η υ-
---,^.ιΛη ηλλ' αντßθεια συμθÜλλουν σιο
5. Απü πò πρüξαò
να μην εκμηδενßΖοντατ ια θεßα δþρα kar ο ανθρþ- μογεßοò η
πτνοò κÜματοò (Θεοδ. Κþδ. θ.16.3). ΕπομÝνωò αυτü βυζανηγÞ
που περτθωρτοποτοýσε τουò μÜγουò δεν Þιαν κατÜ υομοθεσßο
ιην Üποψm του κοομτκου νομοθÝιη η γνþση αυτη εξοιροýσε ουτÝò
καθεαυτην -η υροÝλευση ιηò οποßαò ιοý Þιαν α- που οπÝβλεπον
δτÜφορη- αλλÜ η χρηση ιηò. οτην ευκσρπßσ
Η αντßθειη αντßληψη επτκρατοýσε στο χþρο τηò των αγρþν.
Εκκλησßαò, üπου η αξτολüγηση σιηρτΖüιαν σιην Μικρüγροφα με
αγροπκÝò
προÝλευση τηò γνþσηò kar üχτ στα αυοιελÝσμαια
εργοσßεò του
ιηò εφαρμογηò ιηò, Ýσιω κτ αν αυτÜ Þταν και' επß-
12ου αιþνο (ΜονÞ
φαση ευεργειτκÜ. ΣυγκεκρτμÝνα, κÜθε υπερφυστκü ΠοντελεÞμονοò,
γεγονüò που φατνομεντκÜ προκαλεßτατ με ανθρþ- Αμον 0ροò) κοι
πτνη ενÝργετα μπορεß να αποδοθεß στη σýμπραξη (6) του 130υ
πονηρþν πνευμÜιων. Γτα το λüγο αυιü δεν αποτÝ- οιþνα (ΜονÞ
λεσε η μαγεßα σιο κανοντκü δßκατο ουσταοιτκÜ τ- Βοτοπεδßου, Αγιον
διþνυμο αδßκημα, δοθÝιτοò üτι πληρουσε την α- 0ροò)
νιτκετμεντκη υπüσιαση τηò αποσιασßαò (θλ. τιΕ»-
ΙστορικÜ, ι. 222, αελ. 36). Στη θεολογτκη γραμμα-
ιεßα του ΒυΖανιßου η επτκοτνωνßα μÜγων kar δra-
βüλου αυοιελεß κοτνü τüπο. Ουου, τδßωò σια ayro-
λογτκÜ κεßμενα, εμφανßΖειατ κÜποτα σýμΒαση με
το δτÜβολο (πρüτυπα του μýθου του (DÜοι:οτ), αυιÞ
Ýχετ ουνÞθωò καταρττσιεß με τη μεσολÜΒηση μÜ-
Υου. )
Ωò πΡοò το π€ρι€χüμενο τηò €wοιαò
«μüγοò». η ποηιτòιοκþ νομικÞ γf,þσσο
kot π òκκηησιοστικÞ δεν συνÝπιπτον
MRroι - Μηκτει : - ΨεγιοπΡο ΦΗτΕΣ
7. Στο ΒυζÜπιο
υπÞρξαν περßοδοι
κοτÜ τιò οποßεò
συγχεüταν η
Αοτρονομßα με
την αστρολογßα.
Βυζοπινü
χειρüγραφο
(1308) με
οοτρονομικü
χÜρτη
Η παραπÜνω νομοδειτκß δτÜκρτση τηò μαγεßαò
σε βλαπττκÞ και σε επωφελÞ ευνüησε ιην ανÜπτυ-
ξη μταò μορφÞò «επαγγελματικου ανταγωνισμου»
ανÜμεσα οε γταιρουò kar μÜγουò. Η δτÜκρτση δεν υ-
πηρξε επτνüηση ιου Κωνσταντßνου, γιατß στον
ΠανδÝκιη (50.13.1) οþΖετατ χωρßο του Ουλπτανοý
(2οò/3οò αι, μ.Χ.), στο οποßο γßνετατ υπατνιγμüò
yra ιη χρηοτμοποßηση μαγικþν μεδüδων στην ßα-
ση ασθενετþν. Εκεß ανττμειωπßΖετ ο γνωσιüò Ρω-
μαßοò νομτκüò ιη δταδτκασßα απαßτηοηò αμοιΒηò
κÜποτων επαγγελμαιτþν, μειαξυ Üλλων και yra-
ιρþν. Με αυιοýò εξομοτþνοντατ üσοτ ασκοýν Üλλα
παρεμφερß ευαγγÝλμαια, üχι üμωò kar or εξορκτ-
οιÝò, γρÜφετ ο Ουλπιανüò, «üπωò αυιοαποκαλου-
νται οι δτÜφοροτ απαιεþνεò με τα μαγτκÜ ιουò λü-
yra, γταιß αυτÜ δεν αποιελοýν raιprkn μÝθοδο, üσο
Η νομοδετικÞ διüκΡισπ τηò μογΞßοò σε Βf,οπτικÞ
κο! σ€ òπωφ€ηÞ €υνüπσΕ τον «€πογγεf,μοτικü
ονταγωνισρü» γιοτΡþν Κοι μüγων
10
Kr αν υΠαρΧουν μερτΚοτ Που ΙσΧυρtΖονt(υ
φεληδηκαν απü αυιοýò». ΠÜντωò απü ττò
πηγÝò üλων ιων περτüδων προκυπιετ ÝντσòΞ
σιηρτüτηια των μÜγων στον τομεα αυιü.
Σιη δταμüρφωση αυιηò τηò κατÜσιασηò
τσωò οημαwτΚα η ανττμειωΠΙση ιων ψ
σημÜιων οιü ιουò ΒυΖανιτνουò που ια
αποιÝλεσμα εßιε αυιüβουληò εγκατÜστασηò
νων μÝσα σιο σþμα των αρρþσιων (που yr'
ποκαλοýνταν «δατμοντΖüμενοτ») εßτε τηò
ληò μÜγων που ενεργοýσαν yra δτκü τουò.
σμü η κατÜ παραγγελßα ιρßιων. Ετστ φατνüισ
Yrko να (π/αΖητεΙταΙ ΚαΠοτε η Ιαση με μαΥΙ}τ,
που θα αποτελουσαν περßπου το ανιßδοτο σò,
γανεßα, η οποßα υποιßθειατ πωò εßχε προκα
νüσο. Τη θεραυευττκη αυτß μÝθοδο
Βεθαßωò Ýνιονα το κανοντκü δikaro.
r Συροι αυιοκρÜτορεò (Ισαυροτ)
ψαν μαγεßα kar δετστδατμονßα οτò
42-44 τον ποτντκοý μÝρουò τηò ,,
γηò» στο υλαßστο ιων κοτνþò
νων εγκλημÜιων. Χαρακιηρτσιτχ_τ
η δτÜταξη του κεφ. 43, κατÜ ιην οποßο
με θÜνατο «or γüηιεò Kar or φαρμακοß» που
λοýνιατ δαßμονεò «επß βλÜβη ανθρþπων». Cτ
λευταßεò λÝξετò δεßχνουν üιτ ο νομοθÝτηò
γραμμßοιηκε προò ιη δτÜκρτση κοληò kar
μαγεßαò. Απü τη διατυπωση αυτÞ δεν
θηκε Ýνα νομοσχÝδτο του 9ου ατþνα (ßσωò τα
τατφüρου.Α,), γνωστü υπü ιην ονομασßα «Ε
δτον», Σττò νομοδεττκÝò συλλογÝò ιων Μοχε
η διÜταξη ιροποποτηθηκε ελÜχτοτα ωò πρτ
στοιχεßα τηò υποκετμεντκηò υπüσιασηò: «Cz
ΒλÜΒην ανθριýπων δαßμοναò επικαλοýμετ-τ
μη κατÜ Üγνοιαν τοýτο πρÜΕωσι, Εßφει τιι
σOωσαν» (Εισ. 40.24lΠρüχ, Ν. 39.21). Ισωò α-α
υπηρξε αντßδραση σε τÜση γεντκηò εξüιτωση;
μÜγων, που εκδηλþθηκε (πτθανüν υπü την
ση ιων προσπαδετþν ιηò Συνüδου ιου Tpo-c-:
6θ1,/2, ναεξαλετφθεß κÜθε ετδωλολαιρτκü
πο) μειÜ ιην Ýκδοση ιηò «Εκλογηò». Τüτε
tην εμφαντση τουò ΠαραφρασeΙò νομων του Þ
σιαντßνου και ιων δταδüχων ιου, üπωò η εξ1-
μÜγοò, καν μηδεν ττοιþν, εξ αυτου του ει
κολÜΖεταl. Οι μÜγοι 0ηρßοιò
(ΠαρÜριημα Εκλογηò νΙΙ, 2-3).
ΕπετδÞ ιο πÜρε-δþσε με ττò φαρμακευΓιΕ:::
σßεò περτÝκλετε πολλοýò κτνδυνουò, καθτειιωπ
Ýwομη τÜξη yra τουò φαρμòικοποτοýò («τηlετ
ουò») Ýνα εßδοò ανιτκετμεντκηò ευθýτmò. ιδ,τυò
ιαν εΠροΚεττο Yra oυσra ρευστη, οΠοιε η
ση τηò σýνθεσηò Þιαν σχεδüν αδυναιη (D. +a
Βασ, 60.3θ. 3). Iδταßτερα αυσιηρü μειòιχεφτ,.ß
φυλασοε ο νομοOÝτηò σε üσουò χορη}οι*cα; ιι!ý1]
 Αι|ιιΙfβ
ιη», δηλαδÞ μαγτκÜ καταπüττα yra ερωιτκοýò σκο-
πò. ß μÝσα yra ÜμΒλωση. Εδþ ο Βαθμüò υπατιτü-
παò δεν ÝπατΖε ρüλο. Οýιε ο θÜναιοò του θιητατοò,
π απλþò προκαλοýσε επαýξηση ιηò ποτνηò σε
hτατικτι, ανεξÜρτητα απü την κοινωντκÞ θÝση ιου
bοσm.
Η δτÜηιιση ιηò μαγεßαò σε καλÞ και σε κακη, α-
Ε-\στ¼ με τον εmδτωκüμενο σκοπü, δημιουργουσε
ýυm διλßμμαια kar οδηγοýσε συχνÜ σε εγκλß-
πα. Αυüδετξη, το παροχÜιω φρτκτασιτκü περτ-
mχü υου αφηγοýντατ δυο τστορτκοß, ο ΘεοιρÜνηò
ur ο παφτÜρχηò Νυmφülτοò, ΚατÜ την πολτορκßα
η ΙΙεργÜμου απü ιουò Αραθεò ιο 717, για την α-
τιε\εσμαυκüιερη Üμυνα και ιην απüκρουση ιων
dολÝων, Ýφεραιτ or κÜτοτκοτ, κατÜ την υπüδειξη
5ι,η-. μßα ετοτμüγεwη γυναßκα («πρωτüτοκον»
πÜ g1 σιηθουλß), τηò αφαßρεοαν (οι μÜγοι) με ιο-
m ιο πατδß και αφοý το Ýθραοαν σε Ýνα λÝβητα,
Ε-\εοαν τουò πολεμισιÝò να θουιßξουν το δεξß
Εò τρτ
μÝσα σιο Ζωμü. Στο στüσιο τηò πρÜξηò -ü-
π σε θεßα ιιμωρßα- αποδßδουν or τσιορτκοß την κα-
qρο<ρß τηò πüληò.
Ετο θÝμα υου ττÜντοτε προκολοýσε πολλÝò συ-
a{ß
a
cτι
8. Μεσαιωνικüò
μÝ-
Ζηιησετò Þταν η ασφολογßα. Απü ιον 3ο ατþνα φονταοτικüò
xpr την Αλωση επανολαμθÜνειαι στα νομχÜ εγ- χüρτηòτηò
χεφßδτα η δτÜιαξη ιων Δτοκλητιανοý kar Μαξτ- βυζογπνÞò
μτανοý που εßδαμε πιο πÜνω. Ενþ üμωò πολιτεßα βασιλεýουσοò
και Εκκλησßα εξοχολουθουσαν να αιΖττμειωπßΖουν
δυσμενþò ιην ασφολογßα, η ταýττσÞ ιηò με ιη μα-
γεßα Üρχτσε σιαδτακÜ να αμφτοΒηιεßτατ, or ωτιτρ-
ρησετò δε αυτÝò Ýθρτσκαν απÞχηση kar σε εκκλη-
στασιτκοýò κυκλουò. Ο Θεοφýλακτοò Αχρßδαò
(11οò/Ι2οò ar.), πqιαδεßγματοò χÜρν, δεχüταν ιην
ασιρολογßα ωò θεμτιη, üιαν η ÜοκησÞ ιηò ΒαστΖü-
ιαν σε επτστημοντκÜ δεδομÝνα και Ýγραφε üττ εß-
var αδελφη ιηò γεωμεφßαò. Δεν Ýλετψαν Kar γ¼-
ιροß που Ýνωσστ τη φωνη τουò, üπωò ο Ιιýwηò Ζα-
χαρßαò (13οò/14οò ar,), που Þιαν kar μοναχüò,
προερχüμενοò απü τον κýκλο των ασφονüμων γý- )
tδιοßτερο ουστπΡÞ μ€τοχ€ßΡισπ €πιφýηοσσ€
ο νομοδÝτηò σ€ üσουò χοΡηγοýσον «φßf,τρο»
γιο €Ρωτικοýò σκοποýò þ μÝσο μο üμΒηωση
ιι
MRroι - ΜRιτιτε ιr - ΨεγιοπΡο ΦΗτΕΣ
9. Βυζονπνüò
ακροβüτηò οπü
μικρüγροφο
(1062 μ.Χ.)
ομιλιþν του
Γρηγορßου
ι
Νοζηνζηγοý
(ΕθυικÞ
ΠουεπιοτημιακÞ
ΒιβλτθÞκη του
Τορßνου)
ρω απü ιον Θεüδωρο Μετοχßm. Απü ιουò αυτο-
κlýιορεò επτδüθηκε οτην ασφολογßα ο Μανοιþλ
Α Κομνηνüò, σε αντßθεση με ιον πÜππο ιου ΑλÝ-
ξτο, που την αποσιρεφüταν.
ερß τα ιÝλη ιου 9ου αιþνα απαγüρευσθ ο
ΛÝχ,ιν Π' και ιην υποιτθÝμενη «καλÞ»
μαγεßα. Απü ιτò νομτκÝò Kar ιτò φιλολο-
ΥτΚεò ΠηΥεò των εΠομενων αΙωνων
συμΠερατνουμε ωσιοσο οιτ με ιο μειρο
δεν ανακüπηκε η εξÜπλωση του καχοý, και'εξο-
χÞν δε μÝσα στο χþρο τηò Εκκλησßαò. Σττò πρÜξειò
ιων ειþν 1315 kar 1402 ιου «κþδτκα» ιου Παιρτql-
χεßου Κωνστανττνουπüλεωò, που Ýχει δτασωθεß κατ
απüκετιατ στην EθvrkÞ Βýλτο8Þκη τηò Αυσιρßαò,
ανÞκουν πολλÝò υποθÝσετò μαγεßαò ττò οποßεò δß-
κασε η παιρταρχτκη συνοδοò. Iδταßιερα ενιυπωσια-
Η διüκρισπ τηò μογ€ßοò σc κοαÞ κοι
σò κοκÞ δημιουργοýσc ηδικü διf,þμμοτο
κοι οδηγοýσε συχνü σε €γκηÞμοτο
L2
κÞ εßνατ μßα δßκη ιου Ýιουò 1370, κατÜ ιη
τηò οποßαò προσκομßσιηκε στο δτκασττιη
μαγτκþν βýλßων αυü ια σπßιτα ενüò
γταιρου kar ενüò λαßκοý, γνωσιου yra ιη
ιου. ΑνÜμεοα σια βýλßα ηιαν και Ýνα
μαγτκþν ρßσεων kar εττωδþν, που εßχε
υü Ýναν κληρκü, τον παπα-Δηlýτρτο
ιüιε μüλτò εßχε δτορτσιεß πρωτονοιÜρτοò
ιρταρχεßο! ΕνδταφÝρον εßνατ üττ ο Χλωρüò
σΠτΖομενοò εαυτοΥ τσΧυρΙσιηΚε oir ε
ταιρτκü Βιβλßο. ΑπατιÞθηκε να καλÝσει η
ιουò «Κρετιτοναò των ταιρων» ιηò
αποψýνθηκαν üιτ üσα περτεßχε το βýλßο
οχÝση με την ιαφτκη, αλλÜ μÜλλον ητατ
πρÜξετò δταΒολτκÝò. Ετστ Ιττποκlýmò ισι
νüò συνÝπραξστ στα ιÝλη ιου Ι4ου ardπ
τουò με το εκκληστασιτκü περτθþρτο τηò
ΒΒΛΙοt¸ΑΦΙΑ
Ολüκληρο το « Ε»- Ιστορ]κÜ, ι. 222. Ετß πλÝον: \Ι-
Fügen, Die,Enteign ung der Wahrsager,
1993.
Σπ. Τρωýνοò, Μαγεßα kar δτÜΒολοò απü τη Ριßηπ
ΒυΖÜνιτο, Digesta Þ:ηματοò: Νομτκýò ΔΠΘ,3
Ν- Zeddies, Re]igio et sacri]egium, φραιχιροιβ
3t9
Ο ΜÝγαò Κωνσιανιßνοò απαγορευει
αιι, ιδιωιτκÞ ιÝλεση λαιρευτικþν
τ-ε\ειþν με θυσßεò.
αΙΙ
Η μαγεßα συντστÜ τκανÞ αττßα
δταΖυγßου.
υ2
Η ομοφυλοφιλßα διþκετατ με ποτνη
το θÜνατο.
39ο
ΟρßΖεται ο θÜνατοò σιην πυρÜ ωò
ΠοΙνη των κατηΥορουμενων Yra
οlιοφυλοφιλικη συμ περιφορα.
6οò αl. (αρχÝòΙ
Σκοτþνετατ ο Αραθαò ληστηò Α,Ι-
hνιραρα. Η Üτακτη kar
αερτπετετþδηò Ζωη του ιον οδηγηοε
οτην απομüνωση απü τα μÝλη τηò
φ;ληò ιου.
5οο.5.ω
Ο Ιμρουελ ΚÜιò Αλ-Κßwι,, ο
Πε ριπ λανþμ εν οò Βασ λ ιÜò, 1
1β2
Στη ΒÝρνη καßγονιατ ομαδτκÜ
ομοφυλüφτλοτ κατ κτηνοΒÜτεò.
ß.ια6
Εκδßδεται. στη Γερμανßα το
σημανι ικüιερο ιεροεξετασ ιικü
εγχετρßδιο καιÜ των μαγτσσþν,
Malleus MaleΓrcarum, απü ιουò
δομτντκανουò Henri Kramer-
Jacques Sprenger, ιο οποßο
διαπνÝειατ απü Ýντονο μτσογυντομü.
ß 7οò σl.
Στη ΔυττκÞ Ευρþπη
ΠραΥματοΠοτετταΙ μαΖτΚοò
εγκ λεισμüò περτθωρτακþν στοιχεßων
σε Üουλα kar τδρυματα.
ß688
Η ΚυρÜτΖα ΜπÝτη, χηρα ιου ΙωÜννη
ΤαριÜγτα, καταγγÝλλει στο μεγÜλο
πρωτοπαπÜ ιηò ΚÝρκυραò
Χρισιüδουλο Βουλγαρη ιην
προσπÜθετα ορτσμÝνων
1722
Ο μÝγαò πρωτοπαπÜò τηò ΚÝρκυραò
Σπυρßδων Βουλγαρηò εκδßδει
αφορτσμü ενανιßον των «αθεüφοθων»ι
και ιων οπαδþν του δτο3üλου ιηò
επαρχßαò Λευκßμμηò.
1α34
Δυο Κερκυραßοι Ýμποροτ, ο μτοÝρ
ΤΖþρτΖηò Κουρκουλοò Kar ο μισÝρ
Νικολüò Γτυλιαρμßò, Ζητοýν ιην
κηρυξη αφορτσμου για συκοφανιßα.
ßα34
Ο ποινικüò νüμοò ιου ΜÜουρερ σιο
νεοßδρυμÝνο ελληντκü βασßλετο
προΒλÝπετ ποινÝò yra ιουò òπαßτεò,
Ι854
Η επιδημßα ιηò χολÝραò, υου
Ýπληξε τα λαßκÜ σιρþματα τηò
Αθηναò. συμΒÜλλει σιην απαρχü
φιλανΒρωπ ι κηò δρασιηρτüιηιαò και
Κοτνωντκηò ΠρονοΙαò.
ß864
Ιδρυειατ σιην Αθηνα η «Ελεημων

συμιαιρτωιþν τηò να παρουστασουν Ετατρεßα» με ανιικεßμενο την

δτωγμÝνοò απü τα ανÜκιορα ιου
το μαχαρßτη Üντρα ιηò ωò ενΙσΧυση των φιωΧων Kar
mτερα ιου ενσωματωνετατ σιουò
ΕοτωντκÜ απüκληρουò ληστÝò kar Ορικüλακα. ηλτκτωμÝνων.
Ζετ τον υπüλοιπο Βßο του μÝσα στη
διαοκÝδαση. το ηοτü και ια τυχεlý
mrxviδra.
Ξι8.529
Ιτþξειò ομοφυλοφßλων απü τον
υι*ιοκρÜιορα Ιουσ ι rvtavü.
ΞΙο
Πεθαßνετ ο Αραθαò ληστηò
ΤααμπμπÜτα ΣÜραν Αλ-ΦÜχμl.
jrooar8nkav πολλÜ ποτηιτκÜ Ýργα
ιοιj, στα οποßα αποκαλυπιειαι η
μααξια και η κουραση ιου
διιυκομÝνου.
596
ΓΙεθαßνετ ο γεwατüδωροò Αραθαò
\τττηò Ουρουα Ιμπν Αλ-Οιηρντ
_{\-Αφ, του οποßου Ýχει δτασοτθεß
α\üκληρο το ποτηττκü Ýργο. Το εργο
ΧαραΚιηρΙΖειαΙ αΠο την
τοι-
αποσφοφη ιηò δυστυχßαò του απλου
Εοσμου και την αφοσßωση οτο λαßκü
(Ξ,ιμφερον.
τΙτ
[Ι καιαστροφß ιηò πüληò τηò
ΓΕòηημου απü τουò Αραθεò
η.\τορκητÝò αποδüθηκε απü ιουò
Ετορικουò του ΒυΖαντßου στη θεßα
ηιqρßα γτα ιην ανüσια πρÜξη ιηò
ftσιαò ενüò θρÝφουò.

1:
ψ;
οι ΠοιΝΕΣ

3.0 tωüwηò ο
Χρυσüοτομοò ΕξÜλλου, üπωò r<ar οττò νεüτερεò ποτνιχÝò
θεμελßιυσε θεσßεò, η ομοφιτλοφτλßα η οποßα απαστοJεß
θεωρηπχü την μοθÝτη eivar αποκλετοτττòÜ η wQμχη,η
κοτοδßτη τηò ομοφυλοφιλßα εßνατ κατÜ καττüνα νομτκιßη (ß
ομοφυλοφιλßOò ηκþò) αδτÜφορη. Φαßνειατ üιτ η yuvarkεia
οπü τη λοφιλßα εßνατ πραχττκÜ λτγüτερο εμφανßò
χριοτιαυκÞ νωνττιÜ λτγüτερο προκληττκß kar
Üποψη πü ιτιν aιrδplkn.
ΚαιÜ τη βαστλεßα ιου Ιουσιτνταττοý
μεγÜλη ιοlý σιην τδεολογτκη kar
νττμειþmση τηò ομοφυλοφτλßαò στο ΒυΖþτυο-
κατÜ ιουò πμßιουò χρü\¼ι}ò τηò Βασιλεßαò
Þ 52θ) μαθαßτιητε απü ιουò τσιορχοýò üυ ο
σττνταιτüò εξαπολýετ δτωγμü κατÜ των
λων.
Η εmθολλüμενη ποτνÞ εßνατ γεντκÜ η
ιου ανδρικοý qpyÜvou (üχτ ο ευνουχισμüò). Ε
νη, χτηρßò σχεττχÞ ποτηκÞ πρüΒλεqm,
ιατ απλþò με την αυθατρεσßα που εmφÝπουν
ποò λεττουργßαò ιου ιιρÜτουò kar η
ντοδυναμßα rιar εmφÝρετ σχεδüν
θòιναιο.

Προχümοò μαò πληρο«ρορεß üττ

προοlýθετ μετιÜλεò δταστÜσετò.
ΑλλÜ η θεωρηυχη καταδßκη ιηò ομοφυλοφιλßαò
την εποχÞ αυτß αιτευρßσκετατ τ<ατ' εξοχπι οτα ξτα
των ΠατÝρων, κυρßωò του Χρι:σοστüμου.
Κοτνüò τüποò ιηò συναφουò φιλολογßαò: η στενÞ
οýνδεση rιar korvÞ αντψευδmση των δýο και'εξα
χßν θεωροιητÝνων «πqý φýστν» δρασιηρτοιßιων
ιου γενετττσßου θßου: τηò ομοφυλοφτλßαò κυ mò
κτηνοΒοσßαò.
ΤΙιν «επßσημη» τυποποßηση τηò ομοφυλοφιλßαò
ωò εκκλησταοιτκοý αδικßματοò Ýχοrητε στοιη ιιωü
νεò των ΠατÝρων (ΜεγÜλου Βαστλεßου kar φηγα
ρßου Νυσσηò), or οποßοτ προΒλÝπουν «αιρορτσμü»
γταΙ5ηýÝm.
Αντßθετα, ΠατÝιχýν mò
οτττν τδτüτυτm σκÝψm των
Ερüμου (<Αποιρ8Ýγματα ΠατÝρων», «Γερονττ-
κüν»), η ανττμετþmση παρüμοτων κρουqýτοιν σm-
ρßΖειατ στην qlxn: «μη χρßνετε ßνα μη κιιθÞτε»
-ποτοò εßματ εγþ, ο αμαριωJýιεροò üλων, που θα
rqlivω τον αδελφü μου;
Σκοπüò των νομοδετπμüτων κοτü
τηò ομοφυf,οφιf,ßοò Þτσν πιδανüν
η κοτοποßÝμηση τπò ονδΡικÞò ποΡν€ßοò
πü το δτωγμü αυτüν ιιρýθοντατ
τßρτα: υπü το πρüσ:αιμα ιηò
Ko,ιrial or πολτττκοß αιιτßυαλοτ του
νιανου. Ο Ιουστινταττüò ακολοιftß
«πεπατημÝτ,τη» οδü: μερχÜ χρüντα πβτν, ο
κρÜωρ ΑναστÜστη (491-518) Yra va
οετ ιον παφýρχη Μαχεδüνιο Β (4θG5lr)
ταφýγετ οιτν ßδτα μÝθοδο.
Το μοριυροýμενο πþ;τωò απü üλεò ττò
γονüò εßνατ η επýολÞ μταò φομοιιlτατßαò
πü το αιιττκεßμετΖο αυτü, η οποßα αφßνετ τα
yra ματφü χρονιχü δýσιημα οτο βυΖαττνü
σι:νÝπετεò ξεπερνοýν το χιßχιο ιηò ποτντχηò
σιολýò, επεκτεßνοντατ γεντκüτερα σττν
τηò εποχηò. Η ομοφυλοφιλßα γßνειατ
στο χþρο τηò λογοτυτνßαò.
Η αποστþτmση φαßνετατ rra επεκιεßνειατ
ιαορτχÝò mγÝò: or μqιιυρßεò yra τττ
λßα, Ýκτοιε, περτορßΖονται σημωτκÜ. Ο
ΚοιχουλÝò ιο αποδßδετ σε πραγματχü
του φατνομÝνου. Η μqιτυρßα yra
δραστηρτüιητα του αυτοκ4ýτορα
θα πρÝπετ να γßνετ δεκτß με την
αρμüΖετ yra μαριυρßεò των εικονοφßλων γι'
ιον κατ' εξοχßπι ειχονοκλÜσιη αυτοκlýτqιο_
θετα δεν δηλþνετατ ρηιÜ η ομοψυλοφτλυþ
που ενδεχομÝνωò συνÝδεε ιον αυτοκlýτq:
χαýλ Γ με τον πlτοοτατειýμενü ιου (rrar
Βασß.lτετο.ξ,, τον τδρυτß τηò Μοχεδουχηò
στεßαò,
Η νομοθευχη πολτυχÞ ιου Ιουσττγτανα)

16

1η ιηò ομοφυλοφιλßαò αποκρυσιαλλþνετατ σε δýο
}bορÝò ιου; τη ψεαρÜ 77 (535), η οποßα, üπωò ση-
μετþνετ ο h, ΤρωτÜνοò, ι«Ýχετ κυρßωò παρατνετι-
κüν χαραχτßρα, εφ' üσον ουδÝνα νÝον κανüνα δτ-
χαßου ετσÜγετ», και τη ΝεαρÜ 141 (559), που αναφÝ-
ρειατ ρητÜ οιην ομοφυλοφτλßα και παρÝχετ μτα ε-
φÜπαξ ευκαιρßα yra μειÜνοτα.
Εκιοιε η θαναυκÞ ποτνÞ δτÜ ξßφουò εßναι η προ-
θλεπüμενη οια8ερÜ yra το Ýγκλημα ιηò ομοφυλο-
φτλßαò σιο βυΖανιτνü δikaro, þò την κατÜλυση ιηò
Αυτοκραιορßαò.
Σιην Εκλογη η ποτνÞ προθλÝπειατ ρηιÜ kar γτα
ιον υαθηιτκü Kar yra τον ενεργηιτκü ξηστη. Συγ-
χρüνωò üμιοò ετσÜγετατ αμüχητο ιεκμηρτο ελλεß-
ψεωò δταχρßσεωò, Kar επομÝνωò μη καιαλογτσμου
mò πρÜξηò, yra τον μÝχρτ 12 ετþν παθηιτκü δρÜ-
στη. Η αποκοπÞ ιου ανδρτκοý οργÜνου θα παρα-
μεßνει ποτνη αποκλετσττκÜ yra ιο Ýγκλημα ιηò
κιηνοΒασßαò, χωρßò να γνωρßΖουμε περßπτωση εm-
Βοληò ιηò.
Δεν Ýχουμε πληροφορßεò γτα επανÜληψm ιου
«δτωγμοý» ιου Ιουσιινιανου στουò μετÝπετια ατþ-
νεò. Δεν γνωρßΖουμε καν αν υπÜρχουν συγκεκρτ-
μÝνα υαραδεßγμαια εφαρμογßò ιηò προΒλεπüμε-
νηò δαιτατκßò ποτνηò. Iσωò το θÝμα Ýχετ απλþò κα-
ιοστεß, τδßωò μειÜ ιην ασιυνομτκß kar τδεολογτκη
α<σιρατεßα ιου Ιουσττντανοý, πραγματκÜ «ου !ρ(ý
νητüν». Iσωò, αντßθετα, αυξÜνουν τα üρτα ανεκιτκü-
mταò τηò ΒυΖανττνηò κοτνωνßαò. Iσωò περτορßΖετατ
πlýγματτ η συνÞθετα, üπωò εßδαμε üτι Ýχουν υπα
θÝσετ ορτσμÝνοτ συγγραφεßò.
Ισωò γιαιß στη βυΖανττνÞ κοτνωνßα, üσο
απομακρυνüμαστε απü την ελληντσττκη kar 1χ>
μßκη παρÜδοση, ιη θÝση ενüò «φßτου φýλου» κα-
ιολαμθÜνετ και' εξοχßν (χωρßò να εξοΒελßΖει ιην
κι2ρßωò ομοφυλοφιλßα) μßα Üλλη μορφÞ ιδταττερÜ
mιαò, η περßπτωση ιων ευνοýχων, ΤbmκÜ κ(υ να
μτκÜ Üνδρεò, ολλÜ με νομοθεττκÜ ανα¾νωρτσμÝνεò
ýιομορφßεò, με θεσμοθετημÝιm υπüσταση στην πα
_\πεßα, με αξτþμαια kar τßιλουò που προοòιßΖοντατ
¾τ' αυτουò, ελüχτοτα μπορεß να θεωρηθοýν «περτ-
&φτακοß». Eivar τοüιτμα r<ar συχνÜ εξατρειτκÜ ειτ
υυüληπια μÝλη τηò κοτνωνßαò: Ýνδοξοτ σιρατηγοß,
υπουργοß, αιτþιατοτ αυλτκοß, μηφοπολßτεò, παιρτÜρ-
ΞΕò, Üγτοι -μüνον ο θαστλτκüò θρüνοò τοýò αυο-
κ,\εßειατ.
Eivar πλÝον γνωστü üττ or ευνοý:<οτ πολý απεß-
πrr αυü του να εßναι ια γενειηοßωò ουδÝιερα üντα
ποι: νομßΖαμε, αιßÜλογα με ιην ηλτκßα kar ιον ιρü-
m ιου ευνουχτσμοý kar με Üλλεò συνθýκεò. Φυοτ-
τÜ η ομοφυλοφτλßα ιων ευνοýχων εßνατ δυναιÞ,
mr ßσιοò εýλογη, αυτü üμωò δεν εßνατ καθüλου αιl.
ιοιýητο ß δεδομÝνο.
Η qlθλυνση του δημüσιου ενδταφÝροντοò yra
πs qτοqυλοφτλßα αντατταχλÜτατ σιη σχειτκÞ α-
4. Η θονÜτωση
διü του ξßφουò
Þτον ο τρüποò
εκτÝλεσηò χοι για
το Ýγκλημο τηò
ομοφυλοφιλßοò.
Μκρüγραφο με
εκτÝλεση εξωμüτη
απü το «Χρουκü
του Ιωüννη
Σκυλßτζη»
,c\
\τΞ
fp ßß, tr
δταιρορßα ιηò «επßσημηò» νομκßò, κανοντκηò kar
θεολογτκηò γραμματεßαò και στην αιοοτþπηοÞ ιου
σια τστορτκÜ kar φτλολογτκÜ κεßμενα καιÜ την υε-
ρßοδο γυρω απü ιη λαιτντκÞ κατÜκτηση.
ΦυοτκÜ δα Þιαν αφελÝò να υποθÝσουμε üιτ ε-
κλεßπετ ιο φαινüμενο, Üλλωσιε, δεν Ýχουμε καμτÜ
«ποσοιτκÞ» Ýνδετξη, εßιε yra την «οχμß» εßτε yra
ιην ιυχüν «υποχþρησß» του. ΑλλÜ η Üμθλυνση ιηò
δημüσταò ενασχüλησηò με το φατνüμενο αφηνετ ωò
και' εξοχην πεδßα (üπου το 0Ýμα εξακολουθεß να Ý-
χετ ενδταφÝρον) τουò «κλειστουò» χþρουò: α) ιτò
μονασττκÝò κοτνωνßεò kar Β) ιον τδτωιτκü χþρο kar
σιην εκκληοτασιτκÞ του εκδÞλωοη, ιο εξομολογη-
τüρτο. Kar εκεß Ýχετ πlýγματτ αναπτυχθεß μτα φτ-
λολογικη παραγωιlη, üπου το θÝμα ιηò ομοφυλοφτ-
λßαò καιαλαμθÜνετ εξÝχουσα θÝση.
Πρüκετιατ για ιην ογκιßιδη ψευδευßγραφη βυΖα-
νττνß εξομολογηττκη φιλολογßα Kar yra ιη μονα-
στηρτακη φτλολογßα, τδßωò yra τα μοναοτηρτακÜ τυ-
mκÜ. Η πρþιη μÜò παρÝχετ μßα εξατρειικÜ γραφ- >
«Cπισþμωò» η ομοφυßοφιf,ßο ονοφÝΡcτοι
ωò €κκηησιοστικü οδßκπμο (πουò κονüν€ò
των ΠοτÝΡων κοι πΡοΕηÝπ€το! «οφοΡισμüò»
οι ΠοιΝΕΣ

5. 0 ουτοκρÜτοραò
Βασßλειοò Α',
ο οποßοò
δολοφüνησε τον
εραστÞ κσι
προκÜτοχü του
οτο θρüνο ΜιχοÞλ
Γ'τον ΜÝθυσο (6)

κη τυπολογßα των επß μÝρουò πρακττκþν. ΠÜντωò,

or παλατοß πολυετεßò «αφορτσμοß» περτορßΖονιατ
καιÜ πολý. Τßποτε σια κεßμενα αυτÜ δεν θυμßΖετ ü-
ιτ πρüκειτατ για εγκλημαια yra ια οποßα η τσχýου-
οα νομοθεσßα προθλÝπετ ιην πorvn του θανÜιου...
Eivar φανερü üιτ or μονÝò, ωò ιüποò αποκλει-
σμοý του Üλλου φυλου, εßνατ χþροτ üπου η πρüλη-
qm Kar η καιαστολÞ τηò ομοφυλοφιλßαò εκδηλþ-
νονται εντονüιερα. Στουò χþρουò αυτουò κÜμπτετατ
Kar ιο νομτκÜ (ποτντκÜ) αδτÜφορο ιηò γυνατκεßαò
ομοφυλοφιλßαò.
Δεν γνωρßΖω aιr το ενδεχüμενο «νομτμοποßησηò»
μταò ομοφυλüφτληò δταθÝσεωò, κυρßωò μειαξυ αν-

κλαοτκÜ ελληντκÜ φτλολογτκÜ πρüτυυο-

Η ομοφυf,οφιηßο η οποßο οποσχοη€ß
το νομοαÝτη εßνοι η σνδΡικÞ. Η yuvoιkeio
€ßνοι κοτü κονüνο νομικþò οδιüφορπ
χα, απü ιην πλευρÜ ιων εκκλησιασττχοτ
εκδηλþνειατ μßα αιτιßδραση σιο
ΒλÝπουμε ιην ομοφυλοφτλßα να ε
να απü τα μεγÜλα αμαρτημαια, σια ουοη
ντατ üλα τα δετνÜ του τýτουò kar η
mΧρεμαιατ.

δρþν, συνÝθολε στην εχθρτκß σιÜση του «επßση- qρüλληλα üμωò με τη

μου» θυΖανττνοý κατ μετο-θυΖανττνοý δχαßου απÝ-
ναντι στο θεσμü τηò αδελφοποτßαò -παρÜ τη ματφÜ
εθτμτκß πρακττκß, σýμφωνα με υπατντγμοýò, κυ-
ρßωò σε νεüιερεò πηγÝò. ΑλλÜ η στÜση αυιη οφεß-
λετατ mθòνüτατα σε λüγουò σταγüμενουò σιη δη-
μüστα τÜξη.
ΚαιÜ τουò τελευταßουò θυΖανττνοýò ατþνεò φαß-
νεται να θρτσκüμασιε μπροοτÜ σε μτα νÝα Ýξαρση
του φατνομÝνου -η σε μτα μεγολυτερη Üνεση στην
περιγραφη ιου, ßσωò υπü το κρÜτοò τηò νÝαò (πα-
λατολüγεταò) «αναγÝwησηò» rιar ιηò στροφηò σε
ση ενοΧων, ετνατ φανερο ου
ΚοΙνωνΙα αντΙμειωΠιΖεΙ ιο
ρü φατνüμενο μÜλλον ωò
σÜιτραò, ασιεΙσμοý ß χλεýη
κιÞ Þ υποιτθÝμενη ομοφυλοφιλßα γßτ
üπλο πολÝμου κατÜ ιου ανττπÜλου, Þ
κωμωδßσεþò ιου. Σε αυιü συμθÜλλετ η
των Τοýρκων στην Αυιοτιτιαιορßα, οε
τη δταδεδομÝνη, Þδη καιÜ ιουò 14ο κηι
νεò, φημη που τουò φÝρει επτρρεπεßò οε
πρÜξετò... Την ßδια υερτπατκιτκß

1Β
 7. Απεικüνιση
ονδρικþν
σωμÜτων χωρßò
φýλο σε ιOτρικü
μΙκρüγρOφο του
950 μ,Χ.
(ΛαυρενηονÞ
ΒιβλιοθÞκη,
Φλωρεντßοl.
ι
8. Απεικüνιση
t,1: φτωχþν απü
μικρüγροφο
(,l1οò αιþνοò
μ.Χ.)των 0μιλιþν
φ του Γρηγορßου
Ναζιονζηνοý
(ΜονÞ
ΠαντελεÞμονοò,
Αγιον 0ροò)

Ιι

Απü την ΕποχÞ του Ιουστινιανοý η δονqτικÞ

ποινÞ διÜ ξßφουò €ßνqι η ηΡοΒrΙòπüμενrι
γιο το Ýγκf,ημα τηò ομοφυf,οιριτΙ|οò

σκουμε και οιην καθημερτνη συνομτλßα, üπου Ý-

χουμε μαρτυρßεò yra ασιεΙσμουò η υθρετò, με ιη
χρηοη φρÜσεων που αναφÝροντατ οε ομοφυλüφτ-
λη συνευρεση, χωρßò üμωò κατ να την υπονοουν
σοΒαρÜ,

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒλÝπε Κ. ΠτιοÜκη, «Η θÝση των ομοφυλοφßλων στη
ΒυΖανττνÞ κοινωνßα», οτα πρακττκÜ ιηò ημερßδαò: οι
περιOωριακοß στο ΒυΖÜντιο (Ιδρυμα Γουλανδρη-Χορ\,. εττψ,
Χρ. ΜαλιÝΖου), ΑθÞνα 1θθ3, σθλ. 171-26θ. üπου χαι or
ιιαραλòτπüμενεò εδþ παραπομπÝò σιιò ιm\,ßò και η με\ρι
τüτε οχειτκÞΒτΒλιογραφια. Τ
ΚοιινοΝικοΣ ΑποκηΕιΣΜοΣ

hLlar 5β ρÜματοò, ενþ σýμφωνα με την ßδτα πηγη η

που δτκατουνιαν εκεßνοò που σκüιωνε Ýνα
ηταν τσüποοη με την αμοιΒß εκεßνου που
Ýνα λυκο. Στην iδra φανταστακß παρÜδοση
νασυνανιησουμε (13οò ar.) ττò φυστογνωμτεò
περτπλανþμενου λυκÜνθρωπου (Lou garrou)
ιου περτπλανþμενου διαθüλου.
Η χρτοττανιχÞ πqÞδοση
ΠαρÜλληλα με ιην πρþτμη μεσατωντκü
ψη περß αποκλετσμοý, η xproτravrký
εwοτολüγησε τιò δτκÝò ιηò ανιτλßψετò.
Ρ πρþιοτ ΠαιÝρεò εξομοßωσαν τουò ατρεττκωò
*Ι τουò μτασμÝνουò, αποκλεßονιÜò τουò απü τττs
νüτητα των πτοτþν. Στο Ýργο μÜλιστα του τερ(τ
,,*f ' γοι:οτßνου, εwοτολογηθηκε Kar μτα «Πολττρß,
ξ.,ι" Διο3üλου», και' ανιßθεση προò την «Πολττεη
Θεοý». Οσο για τουò ΕΒραßουò, αυτοýò
δη απü την παγαντσττκη αρχατüτητα, üπωò
ρεß ο ΦλÜθτοò Ιιß,σηποò (37-θ5 μ.Χ.), οι
του μταοματοò Kar ιηò αρνησηò τηò ΚαιαΥωΙτξ
αφοý θεωρουνταν λεπροß απü καταγωγηò,
ιων ναþν. ΚαιÜ ιον Τüχττο η Üρνηοη του
κρÝατοò οφεßλετο στην ανÜμνηση τηò αρχχßò
λÝπραò. Οσο yra ιη δτασπορÜ τουò, αυτη
δταβÜστηκε απü το χρτστταντκü ερμηνευιτκü
σιÜστο σαν ιο αποτÝλεσμα τηò θεßαò ττμωρßαò
σιαυρωση και ιο δτωγμü ιων Αποστüλων.
σκευÜσιηκε μτα σιερεüτυπη ετκüνα, αυιÞ τω
4. Η αρκοýδο, σýμβολο τηò ειδωλολοτρßοò, γελοιοποιεßτοι ωò ζþο λυσμÝνου kar περτπλανþμενου εχθροý του
περιπλανþμενων τοχυδακτυλουργþν, μιοò οýτωò Þ ýλλωò περιθωριοκÞò που 8α kuprapxiσεr üταν αρχßσουν or
0μüδοò. Κεφαλüγραμμα οπü το σ;lüλιο (,Ι3οò οιþναò) του ιεροý Αυγουστßνου σετò εναντßον του ΙσλÜμ. Κινηιοποτßσετò που
οτο κατü Ιωüννη ΕυογγÝλιο (ΔημοτικÞ ΒιβλmθÞκη τηò Τουρ), πεοαν Kar με τιò διþξειò κατÜ των ατρεττκþν_
5. Εβροßοι κοι μουσουλμüνοι θεωροýπαν ξÝνο σþματα γιο τιò μεσοιωνικÝò χθροß αποκλεßονιατ απü το σþμα τηò Εκ
χριοτιονικÝò κοινωνßεò, Ξυλογραφßο με την καýση εβροßων ζωπανþν στην Η αττοqιαστοτχß καμτþ
Κολονßα το 'l493 οπü το Liber Chlonicarum Mundi τηò ΝιρεμβÝργηò Η Δ' Συνοδοò ιου Λαιερανοý (1215)
με τουò ΕΒραßουò Kar τουò ατρευκοýò. Η Γ 1
εßχε Þδη ασχοληθεß με ιουò λεπρουò. Η εκχ_
c? «e σττΚη οτρατηΥΙκη εσtΙαΖοταν τωρα στην
( του εκκληστασιτκοý σþματοò, η οποßα
'ι ), α
|ΙΨΙιιß
^γλßΠ.,
|t
μτα πολτττκη διαχωρισμοý. Οι EΒpaior και
σουλμÜνοτ θα υποχρεωθοýν να φÝρουν
κÜ ρουχα þστε να αποφεýγετατ κÜθε επαφη.
κολου8ησουν οτ εκλεπτυνσετò τηò θεολογßαò:
ναι οι EΒpaior Ýλλογα üνια;» θα αναρωττÝτω
τροò ο ΣεθÜqττοò. «ΜÜλλον σιεροýντατ αι
νηò λογτκηò»». «ΑλλÜ δεν εßνατ ουτε α
ιε αποσιÜτεò. ΓνωρßΖουν ιιò γραφÝò kar το
νισμü. ΑλλÜ αρνοýντατ την ΑλÞ8εη». Οι
κοß; Αυιοß καιαιÜχθηκαν στουò εσωτερτκοßò
φρονουνιεò. Δεν αγνοουσαν την ΑλÞθεια
ιην ερμßνευαν με τον ιρüπο τουò. Επρεπε ιυ
καλυφθουν, να αναδετχθεß το λÜθοò τουò.
νται στο σκοτÜδτ, Üλλωσιε or οπαδοß ιοιò
-9
:-= νιρþνοντατ ιη νýχτα. Εδþ το ανττθεττκü
-Ι C_L- Ε που αποκρυσταλλþνετατ εßνατ ιο Φωò kar το

22
 Þ¸ 6. Το γουροýνι,
e# Ýνο ζþο
οκαθαρσßοò,
με το οποßο ο
Μεσοßωνοò
συντηρOυσε μι0
ομφßσημη σχÝση.
Μικρüγραφο του
1260 (ΔημοτικÞ

nflff
ΒιβλιOθÞκη τηò

fi,
Μπεζανσüν)

.eΞ
"
s
=Ξ

α
ß ,c ,ΙΙι

Ξ,_τ ,ß.Ξ.Ξ __

, -\κüμη Kar μειÜ τον προοηλυιτσμü τουò, yra απÜνιηση τουò οιον ΠτλÜιο; και αποκριOεßò παò ο
,,,_ι\ιοιον Ýνα χρüνο, or μουσουλμÜνοτ υποχρεþ- λαüò εßπε, το αßμα αυτου αò εßναι εφ'ημÜò και ε-
--, _ι-lι VQ φÝρουν Ýναν Kiιprvo σταυρü. Σε δταφο- πß τα τεκνα ημων. Or αοθÝνετÝò τουò καταγρÜφο-
_, lτr Ýνδυοη Kar δτακρτιικÜ σημεßα θα υτιοχρεω- νιατ ωò ξεχωρτστÝò οιιò τατρτκÝò πραγματετεò üπου
]ι, _,,, και or λεπροß. Η προληψη ουμSÜδτΖε με τον kar προιεßνοντατ ειδτκÝò θεραπεßεò, üπωò η μειÜγ-
--,_τ_\ετσμü. Θα περτορτστουν οι
μετακτνησειò Kar γιοη χρτσιτανικου αßμαιοò. Το τελευταßο προτÜθη-
- , _,,,,ατüιηια εγκαιÜοιασηò ιων περτθωρτοποτημÝ- κε Kar yra ιη θεραπεßα τηò λÝπραò, Η δταφορειτκη
, ,οιε να προστατευονται οι πτσιοß και να πιò-
μυρωδιÜ ιου σþματοò υπηρξε επßσηò Ýνα απü τα τ-
'_]ι ο1 περτδωρτοποτημÝνοτ στην ανÜδετξη ιηò σχυρÜ οιερεüιυπα περτθιορτοτιοßησηò, παρÜλληλο
-
l_.,-ιρα§ ιουò. Η παλιÜ θεολογτκη τδÝα του απο- προò ιη χρισιταντκη παρÜδοοη ιηò ευωδßαò του α-
, ,-,]ι, JιoU περνουσε Ýιστ καλυιερα σττò μÜΖεò. γτασμÝνου οþματοò. Η δταφορειτκη μυρωδτÜ των
Ι: sαθαρü kar το Βρüμκο ΕΒραßων αποδüδηκε στην τρÜγτα καταγωγη τουò,
].l. τοτ- τÝταρτο κανüνα τηò Συνüδου του Δαιερα- Ýνα 0Ýμα ιο οποßο θα δτασþοετ kar η ετκονογραφßα,
_
:]σατετατ επß πλÝον μια προβληματικη ανα- Η δυοοσμßα των 0υμÜιων ιηò πανþλουò αποδßδειατ
ιιε το καδαρü kar το Βρüμτκο. Καλλτεργη-
υι ι:_-.ι:ι οιιò μÜγτσσεò. Ο μολυσμÝνοò μÝοω του αποκλετ-
r:---: ,_,ò συνÝπετÜ ιηò ο φüΒοò ιων σεξουαλικþν ε- ομοý ιου παραδßδετατ σιον Θεü kar δταχωρßΖειαι Ý-
τστ απü την κοτνüτηια. Η δεολογßα δα οτκοδομηοετ
-!,
:ß _ και ακολουθησε η αναγωγη τηò δταφορÜò

-: ., ικο_\ασßα. Στουò ακüλαστουò θα ενιαχθουν, την ιεραρχßα των αμαριημÜιων (ετδωλολατρßα, μοτ-
ò- ,:ρα. οι ομοφυλüφτλοτ αλλÜ κατ or μÜγτοσεò, χεßα, ατμομτξßα, φονοò), δηλαδη των ακαδαρστþν
ι ' (immunditiae corporales) που κατοικουν ανδρω
-.-,:]ιυ]\,
-,,. :\ει\-η η περßφημη ιου
οτ ιελειÝò, πραγματτκÝò η φανταστακÝò,
ΣαββÜτου, συιδηλω-
)
-l ,]_-,, ακο_\αοßα και εμπλουιτσαν ιη θεματολογßα ι_'ξ ΤΙι α Ι:ß ('. ξ .' ,,:;,.],,,
:,ι-οροß, και ιου Βρüμτκου.
§§§§ t§ § L| § § § ιß :, :,,l_:.,
-- :;.ττκη δεολογικη δÝοη πηγαΖε απü το ουλ-
r- ,"*J οιτ η επαφη με ιο κακü Ýφερε τα στßγμαιÜ l.
ι

-- -- ,,,.πρα αποδεßκνυε ιην αμαρτßα ιου φορcα

::,- ,, _ιßμορροßδεò ιων ΕΒραßων οφεßλονιαν οιην

23
 7. Εναò ,òτ}'{\LΙ \νιιι{ΙιΙιιι Αν kar απαγορευüιαν η δτÜλυση ιου γÜμου
r.πcEι ßιιΦ,ιιπbι
διακριτικüò
υπαινιγμüò πüνω φου αυιüò ωò μυσιßρτο δεν μποροýσε να
οτηγ
ομοφυλοφιλßο: ο
ßl.ιιd òßιηττιυ
κατÜσιασÞ τουò ιαυττΖüταν με ιο θÜναιο,
δταδτκασßα ετσαγωγηò τουò σιο λεπροκομεßο
γυμυüò Üνδροò
üπωò
]ιιπh. ιουσε μτα ακολουθßα ανιßσιοτχη με τη
Βρüμιχα επαγγÝλματα
πορουσιüζεται σ' ;.fiτfJßι Απü ιη δτχοτομßα του καθαροý και του
Ýνο μονοχü. δεν θα ξεφýγουν ορτσμÝνεò επαγγελμαιτκÝò
ΕικονογραφημÝνο γορßεò. ΑνÜμεσÜ ιουò η ιοκογλυφßα, η
κεφολüγραμμα ταχυδακτυλουργßα. Ο ΙÜκωβοò του Βττρß θα

tΙ§Ιß
οπü βιβλßο του γκρßνετ ιουò ιοκογλýφουò με ττò αρÜχνεò, ιτò
ßΙ,ß.,.,þ,. πουδεò Kar ιουò λυκουò υου δεν
γοýνα ιουò παρÜ αφου πεθÜνουγ þστε να
ιο χρüνο στον ΣαιανÜ να κλεßσετ ιο στüμα
να μην μπορουν Ýτστ να εξομολογηδουν.
ιιι"Ε «θρüμτκουò επαγγελματßεò» καταιÜχθηκαν

:-stιρι
ηιφ.jιΡτ
υ σοφßα, αγα8ü ιηò τδτοκιησßαò Θεοý επßοηò.
πουò Kar κτÞνη. Η ανÜγκη yra καθαρüιηια θα ο-
δηγησετ σε συμπληρωματτκÝò απαγορευσετò (kor-
νÜ λουιρÜ kar γευμαια), ενþ δτÜφοροτ korvoιrkoi
κανοντσμοß θα απαγορεýουν σιτò πüρνεò Kar τουò
Εθραßουò να αγγßΖουν ια εμπορεýμαια που Þθελαν
να αγορÜσουν.
Or λεπροß
Or λεπροß Þδη απü ιον 7ο ατþνα σιη Λομθqιδßα
kar καιÜ το δτÜταγμα ιου Ροθαρßου, εξορßΖονταν ευ-
θýò μüλιò δταπτστωνüταν η ασθÝνετÜ τουò. Εχσταν
ια δτκατþματÜ ιουò, ιην περτουσßα ιουò, εξομοτþνο-
νταν με τουò νεκρουò. Η λÝπρα, üπωò η ιýφλωση
kar η φÝλα, θεωροýνιαν σημεßα αμαρτßαò. Απü τουò
καιτüνεò τηò Γ' Συνüδου του Λατερανου προΒλεπü-
ταν ο περτορτσμüò των λεπρþν σε παρεκκληοτα ü
σε νετζροιαφεßα. Γßνονιαν üμωò kar εξαιρÝσετò, ü-
πωò ιο μερτκü δτκαßωμα σιην εκμειÜλλευση των α-
γαθþν τουò η ιο δκαßωμα να συντÜσσουν ιη διαθÞ-
κη ιουò. Σιην Αγγλßα, βÜσετ των αποφÜσεων μταò
τοπτκßò συνüδου, θα ιουò επτιραπεß (1200) να απο-
δÝχονιατ μτα κληρονομτÜ αλλÜ και να μηνυουν.
Κονοτικοß κονονισμοß οπογüΡ€υον
στιò πüΡν€ò και τουò CΒροßουò νο ογγßζουν
το €μποΡ€ýμοτο που Þδεf,ον νο ογορüσουν
Ýμποροτ, αφοý κÝρδιΖαν χÜρη σιο δτÜφορο
επÝιρεπε ο χρüνοò, Ýνα αγαθü που ανÞκε
σιον Θεü. Ακüμη kar or σχολÜρχεò
yra μτα περßοδο Βρüμτκοτ, καθüοον εμπορευ
ιουò δßμτουò στην Πολωνßα, üποτοò ιουò
μπουσε χρεταΖüιαν μτα ετδτκη Ýγγραφη
να ξαναθρεß τη χαμÝνη του ττμη. Οι
vor, επß πλÝοg καιηγοροýνταν üιι
Βρüμκο. Or μÜγτσσεò üιτ ανακÜτευαν στα
σüφτα τουò στοτχεßα απü υτþμαια με αßμα
ρýσεωò κατ σπÝρμα, or Eθpaior üττ μαγÜρτΖαs
νττκεßμενα που δÝχονιαν ωò ενÝχυρο, μτα
ρßα υου εντσχýθηκε üιαν καιÜ ιη δτÜρκετα
γκρüμ σιην ΚρακοΒßα, το 1407,
εßχαν κρýψει ττμαλφη σε αποχωρηιßρτα.
Z<bakar κýνη
Εφ' üσον ü,ττ Þιαν ξÝνο κατ Üγνωστο
ποτοýσε, οτ ξÝνοτ kar or δταφορειτκοß
ευκολα με τα ιÝρατα. Η ετκονογραφßα δεν
ψε να δτασþσει και να εμπλουιßσετ ττò
συνδηλþσετò. Ο Εθραßοò απετκονßΖειατ με
μυτη Kar Yεvra, ετοΙ ωσιε να ιονΙΖεταΙ
ρτσσüιερο η δταφορÜ που αναδεßκνυε Þδη Ý
φορεττκü καπÝλο. Το κεφÜλτ ιου τρÜγου
Ζε, εκτüò απü την αποδτδüμενη καιαγωγý
την ακολασßα τουò. Υποχρεþνονταν Üλλωστε-
ταπεßνωσÞ ιουò, να δßνουν τουò üρκουò ιοη
κασιßρτα πατþνταò Ýνα ιομÜρτ ιρÜγου η
σκορπτüò συμβüλτΖε ιο ψüμα ιουò. Ο
φßδτ, ιτò καχÝò επτρροÝò τουò. Η αποχü τοη
χοτρτνü κρÝαò οδßγησε μÜλισια σιην
του Εθραßου θηλÜΖοντοò μτα σκρüφα ενþ,
ο χοßροò συμΒüλτΖε, σε ανιτσιροφß τηò
κüτηταò, τουò ΕΒραßουò Kar ιην ακολασßα. π
θαρσßα, τη λατμαργßα. Εναò τσλαμτκüò θρι2bò
kar Ýνα απüκρυφο σερΒτκü ευαγγÝλτο (ιω
15ου ατ.) εμφανßΖετ Üλλωστε ιον ßδτο τον
μεταμορφþνετ ια πατδτÜ σε γουροýντα.

24
 4, Η λπονεßα τηò
εικüναò του Αγßου 0Üνατον Üλυτοι κα1 τυμπανlαßοι, αι πÝτρα1 κα1 ο ιουν üιι ιη ΔταμÜνιη ηρθε kar ιην πηρε
Σπυρßδωνοò απü σßδηροò λυθÞσονται, αυτοß δε ουδαμþò») αν δεν σπßττ ιηò η μτκρη κüρη του παπα-Σπýρου
Κερκυροßουò λαßΚοýò μειανοßσουν και ι<παýσουν και πλÝον να μη ηθε- στηρτþιη, μαΖß με ιη γυναßκα του μτσÝρ
κοι κλÞρικοýò. λαν επιχειρησθοýν τα mò μαγεßαò», αλλÜ kar ε- Σαμοηλη.
Πßνοκαò του Δ. Α. ναντßον üλων των υπολοßπων «üπου τουò ηΕευρουν ΒλÝπουμε λοτυüν üιτ ο ßδτοò ο παυÜò που
ΜακρÞ (Μουσεßο κα δεν ηθελαν τουò φανερþσουν», kar εγχετρßΖε- δρασε σιην κηρυξη δταμεσολÜθησε þσιε να
ΙστορικÞò κοι ται σιον πρωιοπαπÜ ιηò επαρχßαò Δευκßμμηò, ιον ξετ η μÜγτσσα ΔταμÜντη ττò υπηρεσßεò τηò
ΕθνολογικÞò παπα-ΣταμÜττο ΤΖουκτÜ, ο οποßοò κηρýτιετ τον α- ττκü ιου Σαμοηλη.
Ετοιρßαò}.
φορισμü σττò 27 Μαßου στο χωρτü Ayror Θεüδωροτ.
5, 0 αφορισμüò οπü
Στην αναφορÜ ιου προò την «Ιεροκαγγελαρßα» του r καιαθÝσετò ιων μαρτýρων
το μεγÜλο πρωτοπαπü
Μ.Π., σημετþνετ üττ κατÜ τη δτÜρκετα ιηò κηρυξηò μÝχρτ ιο τÝλοò Μαßου ενþπτον του
Σπυρßδωνα Βοýλγαρη
του αφορτομοý σιην πλαιεßα ιου χωρτοý Þλθε ο πα- παπÜ Λευκßμμηò, επτΒεθατþνοντοò
(25 Mιiibu 1722| που
πα-Σm5ροò ΙνΙονασmρτþmò kar υροσπÜθησε ν' α- «πηρανε τη ΔημÜντη στου
προκÜλεσε πλÞθοò
νιτσταθεß σιην κηρυξη,. «Αποτüλμησε να βÜλει τουò κÜμη μÜγια». ΚÜποτα οιιγμη,
μαρτυρικþν
καταθÝσεων κοι
χÝρι aπqvou μου κα1 του ÝΒαλα επιτßμιο αφορε- φανßΖειατ ο ΝικολÝτοò Πüρκαò kar δηλþνετ
«αποκÜλυψε» σμου να σιωπýσει γlα να μη γÝνει Üλλη σýγχτη χετ δετ τη ΔταμÜνιη «νýχτα, ολüΖορκη»(=
κýκλωμα μαγεßοò στα και μοýπε πωò μ' Ýχει αφορεσμενο κα1 Üλλα δε- μνη), «χα6τßλα σ' Ýνα καλÜμι κα7 κρατοιπ
χωριÜ Αγιοι
σπρεπüΖιτα». Ακολουθουν υπογραφÝò 22 παπÜδων φοýν ιεò καλαμιου». Αßφνηò παρουστÜΖοντα
0εüδωροι και Ποτιßμι που επτθεθατþνουν ια παραπÜνω. Ο παπÜò λοτπüν Üλλοτ πÝντε -κÜποτοτ kr απü το δτπλανü
επαρχßαò Λευκßμμηò. ιου χωρτοý προσπα8εß με ιη θßα να αποτρÝψετ ιην που τσχυρßΖοντατ το ßδτο. Σιη συλλογτκÞ αυþ
Στο κýκλωμο κηρυξη αφορτσμοý yra ια μÜγτα. Πorov θÝλετ να ραßσθηοη» συμμειÝχουν γυναßκεò kar Üντμò
συμμετεßχε και ο Προσιαιεψετ Kar Υlαττ; üλο το κοτνωντκü ανÜυτυγμα ιου χωριου:
εφημÝριοò, ποπο- ΣυνεχßΖετ την αναφορÜ του ο πρωιοπαπÜò Λευ- or, κÜποτ, αλτφτÝρηδεò, παυαδτÝò, παπÜδεò.
Σπýροò κßμμηò γρÜφονταò üιτ μειÜ ιην κßρυξη ιου αφορτ- Κατ κÜποτα σττγμη, ιο αρχεßο «
Μοναστηριþτηò σμου, δýο γυναßκεò καιονομÜΖουν κÜποτα ΔταμÜ- -προσχημαιτκü ßσωò- λüγο yra üλα αυτÜ: ο
(Ιστορικü Αρχεßο νιη, γυναßκα του ΓτωργÜκη ΓκτμηλÜ, ωò μÜγτσσα. ΦραντΖÝσκοò Σαμοηληò ηττιι « αχαμνÜ»,
ΚÝρκυραò, Αρχεßο ΛÝνε μÜλιστα üττ η ßδτα τηò η νýφη ιοýò εßπε üιι εß- η γυναßκα ιου Μαρßα εßχε υποψτασιεß μÜγτα, η
ΜεγÜλων δε την πεθερÜ τηò να επιστρÝφετ πρτν απü μερτκÝò μÜνιη εßχε προσκαλεοιεß yra να αναγνωρßòε
μÝρεò φορτωμÝνη «φονÝδα και λινÜρι» απü ιο να καιαοιρÝψετ ια μÜγτα, που ιελτκÜ
Πρωτοποπüδων,
τüμοò 27οò, φ. 275') σπßττ ιου μτσÝρ ΦραντΖÝσκου Σ,αμοÞλη. ΠροσθÝ- χωμÝνα κÜιω απü το πÜιωμα («πιßτο») ιου
Η μÜγιοσα ΔταμÜνιη εßνατ περτθωρτακß
πü τη μτα πλευρÜ καιÝχετ τη γνþση-τεχ
Η «α χριστιανικÞ κοινüτητα εηι§ÜßΙf,ει
þ» ιηò δταμεσολÜΒησηò με το υπερφυσικü, rιar
απαΚfl€|§μΦ σξ τρüφιμα moLJ ÝΧουν ιην Üλλη αποκηρýσσετατ απü την επßσημη
σκευιτκÞ τδεολογßα μÝοα απü ιο
«μ§ni;v§€iiι απþ την €παφÜ με τουò εΒραßουò στερεüιυπο: «οπαδüò του Δταβüλου». Παρ'üL"
τÜ, η «περτδωρτακß» ΔταμÜνιη φαßνειατ
ενταγμÝνη σττò διαδτκασßεò κοτνωντκüττποò

*Ý

9R
 €Ι,-γ'./ξΔý?4'
ι -,, \

μ ι
,,'J- )
^
ò|, .ιιιαò, Ýνα ι:ιδοò <ιΣΟ)ß-γιαιριιυι» για κιßθε φυ-
ι ]1 π\,ευμαιικü κακü που ιαλ(ιιπιýρεß ιιι μÝλιτ

--- Περασ()υΙιε ιιι)ρ(ι σιο θßμα του εΒραßου, ι,-ιò πε-

_|:, .-ιΙαΚου οιερι]οτυΙΙου,
_,_ò 22 Αυγουοτου 1734 t)uo Κερκιιραßιιι Ýμπο-
_, ι μτσÝρ ΤΖþρτΖηò Κοýρκουλοò Kar ο μτσÝι)
\-=ο-\üò Γτουλταρμηò. Ζηιοýν ιην kιrpuξιr αφορι-
-- , τια συκοqιαντßιι («αOανßιι»). Δτηγουνιατ üιι
-- :1Πο μερΙΚουò μιlνεò ε]ιΧαν αΥορCισετ αΠο ιο\,
. :κου_\εlιογ ΕΒραßον διÜφορα κραιßιÜ ι\ι,ιò ΤΖι,,
j ,
εκατü, ια οποßα τcι εßχαν τρòιΒετΖÜρει απο
] ,I-

-:1'αΖß, Ι)τε καιül,τ ιου ευß,ι,νοýò,, σιι,ιüρ Ι-ι,-

,ι ]: ιΡι ε,]ò τιlγ ΕΒριακιιν» συνοτκιιι ιηι; πü\ι-ιò.
:-:, :ιτ,ιχßΖουν καιιιγγÝλλονι(ιò üιι «ειò ι() πclρον
. 1ιιι ιlιοΒοιιμενο1 τον, 0ι,οι,, διòι Ζιι.\οι!ιOοι-ιòιι,
, òαι üra ι,α ιδιιýι, Ζιιlιßòιτ, τιιlι, οι-ßrθεl,. ι,-
_- - ßιτι, q,ιrμι7ν ιιÜ)(, ια κρ(ισι(ι vcι ε,ßναι εΒρòιικòι.
: , ι, πατ]ιιε'ι,α αιιü ΕΙJραßòιιιò, ιι ιιιτοßòι ι!ιτιιιιι
:_, J:τ,rι μεlπ,,\ην Ζ,ημßτιν ιον riγι,ιθι,ι,ιß.
:_ ,.ιο\ογßò, οι δυο εlιιιιιροι tjÝχοτ,ιατ ((ι,κοι,(jι()\,
:_, ι.σlιüν» (Ýνα εßδοò üρκου) üιτ ια κρòκ.;ιßι ιιυτα
"- ß]\,òιι παιημÝνα απü εΒραικÜ òιλ-\Ü sllrσιιar,ι-
þστε] να μπορι]οουν να ια δτοχειευουι,
= ---,διòι.
,εξαγνισμÝνιτ»
--, αγορßι ιηò Κι:ρκυραQ

ι;" ?ζ*-
-- .Βραßοl. ουνδεδεμÝ,τ,οτ μι, το ι(ιμτιοL, ιοι (ιιμα-
,, ,ι]ι Χριστου) και ιιιò θρομτÜò (ΒÜτ,òιυσιò τÝ,
: , οπß]ò ιου θυροοδÝιγη), θεωρουνιαι üιτ 1ιταß-
,, - ,ο κραι;ß (και γενικÜ ια ιρüqιτμα και ιο τ,ιρü)
: _.Jυι,\, (;ι (ιιιι υιΙ σιιιμαtικη εηαψη μιιΖß ιοι,,
-: ι]\,\,η» ΧρΙσιιανΙΚΙΙ κοτνüιηιιι ειtιβßιλλιι κòι-
: --,^ ,ιικü ιιποκλιισμι) σε ιρüψιμ(ι που ι \ου\, ,(μο-
(ιΠο ιιlν ειΙαφιß με ιουò εΒραßουò, ενι,ι συ1,-
--,._,
' ιl,ζ. ι,ßιι μι q)υ(ßικιι Ι]τα. λιθοt]ολ(υνι(ιò ι(ι
: ,τ,ι []pcιiι,ιv μι,(rcι (rιιιν τιüλη. εßιι,μι,(jυιι-
.],ξ.!ß aßß.'ßι,aj ι,{
-= ].
: -j_:] Βτιι. κòιιιιι;ιlιÝ(ι)()νι(ι( κιιτ λι,ηλιιιιßιντòι(, του(
] -,-, :. ι,_ζ ι(ιq)ουò Σι,ιΖονιιιι []ενι ιικ(ι διαιιιl,trιαιιι )

,{

ι
}

)ßι ΙτòιΙ )') ,D1 Ιß α

ι
\
ι 'ß*\ I

2º
ΕΛΛΑΔΑ-Ι7οò Aιoπe:
6, 0 τýποò τηò μÜγισσοò-φαρμοκεýτραò σε δυπκÞ ξυλογραφßα.
7. 0 γνωοτüτεροò βρικüλοκοò, οΒλοπ ΔρÜκουλαò, σε πßνοχα του ß6ου
οιþνο (Μουσεßο Ιστορßαò τηò ΤÝχνηò, ΒιÝννη)
που προσπαθουν να περτορßσουν παρüμοτα φατνü-
μενα, σωΖονιαΙ ΚαΙ συΧνεò αναφορεò μεσα σιο
ΑΜΠ. Θýμα ρατστσμου, ιαξτκοý μßσουò, αποδτο-
τιομπαßοò ιρÜγοò, ο εθραßοò παραμÝνετ ο και' εξο-
χßν περτθωρτακüò στην καθ'ημÜò ΑνατολÞ, σε üλη
ιη δτÜρκετα του Μεοαßωνα και ιων νεüτερων χρü-
νων.
Kar ιþρα αò περÜσουμε στο ιρßτο μαò «περτθω-
ρτακü» παρÜδετγμα, εκεßνο του Βριχüλαχα.
Σιτò Β Αυγουστου 16ΒΒ η ΚυρÜιΖα ΜπÝιη, χηρα
του ποιÝ στνýρ ΙωÜννη ΤαρτÜγτα, εμφανßΖειατ
«μετÜ δακρýωτ»» ενþπτον ιου Μ.Π. Χριστüδουλου
Ενþ η €πßσημη ιδεοf,ογßα πΕΡιδωριοηοιΕß
ομÝδ€ò ονδΡþπων, π κοινωνßο σ€ τοπικü
επßηεδο μπορ€ß νο τιò €νσωμοτþν€ι φυσικü
2Β
Βουλγαρη kar καιαγγÝλλετ «ürr ττνεò
τÜδεò του ÜνωOεν ποτε σινιüρ ΤαρτÜγια
νταò να δυοφημßσουν, ýτε ενφαμμÜρουτ-
και μετÜ 8Üνατον, ετüλμησαν να ευ
εlπουν πωò να εΒουρκολÜκησε, κα1 να
την ΣπιανÜδα ημÝραν φοΒερßΖονταò ενα
,Ιον, ετò διÜφορα σχηματα, συγχυΖονταò
0ρþπουò και μÜλιστα τουò ειδlκουò του».
Οτ χετρüγραφεò παραφρÜσετò ιου
ιου ΜανουÞλ Μαλαξου kar or δτηγησετò ιOΓ
περτηγηιþν σιο Aryaio ιουò 17ο Kar 18ο α
τσαρντ (Richard), Τbθενü (Thevenot),
(Galland), Τουρνειρüρ (Tournefort) κ.Ü.]
απü αναιριχταστικÝò λεπτομÝρετεò που κετ
ραλλαγÝò πÜνω στο ßδτο υÜνιοιε μοιßθο:
κßνδυνου- περτθωρτακοý νεκρου.
Ο θρτκüλακαò εivar περτθωρτακüò yraιi
ιατ εκιüò των φυστολογτκþν ορßων ιηò _
πτþμαιοò. Αν προσπαθßσουμε να
συνεχÝò μÝσα απü ιην τυπολογßα των
 _.-ο_\ακτÜομαιοò (δολοφüνοτ, εγκλημαιßεò, αφο- Ür
: ι_
* »_º»2ß τr--' ,7 :: ^,-(
"',

]- __ε\,οτ, αβÜπιτοιοτ, Üδτκοτ ÜνOρωυοι, ντüπαντροτ ')υ*)υ«

; :., θα δοýμε üτι αυτü δτÝπειατ απü δυο παρÜλ- ,1 . λιΖ. ,

- ,-ò _\ογτκÝò: α) τηò υπερθοληò kar Β) του ανεκ-

Ι
-,-:ρωτου. Συνηθωò, πÜνιωò, η εν Ζωη περτθωρτα-
ò:ι:lια. η εγκληματτκη, Üδτκη η αντικοινωνικη
-_1.περτφορÜ, Þ η de facto τοποθεοßα ιου αιüμου
:,ια3ατηρτα καιÜσταση, επτφÝρετ kar ιη μετÜ δÜ-
=
;Γ_f ΠερΙθωρτακüιητα.
_τò υπενθυμßσουμε üιτ στην παραδοστακη οκÝψη
- τοιγωνßα δεν αυαριßΖετατ μüνο αιü ιουò Ζωντα-
;,, ò. αλλÜ or νεκροß εßνατ προνομιακÜ μÝλη τηò
ιß,οτηιαò. Η παραδοστακÞ κοτνωνßα των χρτσιια-
" _-,, τουò περτλαμΒÜνει üλουò και, καταοκευÜΖει

Ξ:ιαγτομουò περιθωρτοποιηοεωò yra üλουò -και ηΥζ *0(η a«J ι1 ξ!Λ|ζ^ 0ß. <υ ι<J,ßt, r,
ß' η; λ'j |º,"'r:-1, ,
,

;r- ιουò νεκρουò. 7' ß 2υ.

Ci _,r(' -'
b?νι. σ\
^ ζ1
:ξ :
υ
γ
^* ...,-,

Ýσα απü το συχνÜ επαναλαμθανüμετ-ο

σχημα «αφορτομÝνοò=Üλυτοò», η
Εκκλησßα «χρησιμοποιησε» ιην εμφα-
νlση των ΒρτκολÜκων. «(),τι ακριΒωò
ευρßσκετα1 το σþμα δεδεμενον ε]ò τχτ,
,-\-. ουτωò εßναι και η ψυχη εη χεßραò του δια-
-'"--_ßου» υπενθυμßΖουν τα νομοκανοντκÜ κεßμει,α. Ο
τ: ιοτταντσμüò, με δυο λüγτα, αποδÝχδηκε τη- αρ-
;:τιη δοξασßα yra τουò επτκßνδυνουò νεκρουò. ιη
_l,ýολοποßηοε» και τη χρηστμοποßησε στη σιρα-
ελÝγχου μÝοω ιηò μετÜ\¼1-
-.ικη ιου κοινωνικου
:,. jJυΥΧωρεσηò.

Iaπora οττγμη üμωò, γυρω οτο 17ο αιþνα. το

L.],-\,ομενοπαßρνετ δταστÜο ετò μαΖ rKou παραληρη-
τ--οò. Or Βρτκüλακεò «εμφανßΖονται), παντοι, \-α
::.p\rouv ιον ιρüμο, ιτò επτδημßεò, να καιασιρÝ-
!.-.\,ιτò οοδειÝò, να ΠροΚαλουν στετρüτητα σττò tU-
:ιεò, να αυξÜνουν τη δνησιμüτητα ιων πατδlß)\-. 8. 0 αφορισμüò
-"_\α και των κοπαδτþν-γιδοπροβÜτων. Ενα πραγ- ρ1 τουLου. ßνα μη δÝχωνται οι Χριστιανοß το τοι- απü το μεγÜλο
::rrιo «kuvnyr ΒρΧολÜκωυ» (ανιßσιοτΧο σε μα- ουτοι- 0εαμα üτι αληθεò εστß»). πρωτοπαπÜ
l.-:: εκδτκηιτκη με ιο δυττκü kuvnyr μαγτσσþτ,) αρ- Τε_\ειιßιιυνταò, αò σημετþσουμε üττ πÝρα απü τα Χριστüδουλο
ι=τ τüιε στα ελληντκÜ νηστÜ. Or ξÝνοτ περτηγηιεò αμφlοημα συνατσθηματα τηò κοτνüιηταò (φοθοò- Βοýλγορη, üπου
:ι-.-ουν εμΒρüντηιοτ θλÝπονταò ιουò κατοτκουò t,,α θαυμαομοò) ωò προò τουò περτθωρτακοýò ιηò, or ß- περιγρÜφεται η

δror or τιερτθωρτακοß φαßνετατ να χαρακτηρßΖοντατ εμφÜνιση του

-.:ηθουν υιþμαια, να ιουò καρφþνουν ιην καρδιÜ,
;ι ryazouv kar να ΒρÜΖουν οε ξßδτ ιην καρδτÜ kar απü μια εγγενη αμφτσημßα, μτα δτφοροýμενη ταυ- βρικüλακα σινιüρ
- _,.α üργανα, τÝλοò να καßνε ολüκληρο το λεßψα- ΤαρτÜγιο οτη
τüιηια. Παραλληλα. ΒλÝπουμε üττ, ενþ η επßσημη
τ. \αι να ρßχνουν ιη σιÜχιη στη θÜλασοα ελπßΖο- (κραττκη η εκκληστασιτκη) τδεολογßα kar νομο- Σπιονüδο ωò
συκοφοντßο (ΙΑΚ
,:(απαλλαγουν απü τα δετνÜ που προκαλεß η
\-' θεσßα ειτκετοποτεß kar περτδωρτοποτεß κÜποτεò ο-
ΑΜΠ, τüμοò 10οò.
τ-,τισια του Βρικüλακα. μαδεò ανθρþπων και καιηγορßεò ουμπεριφορþν, η
φ.676')
Ξαι ιüιε πλÝον ξεκτνÜ η Εκκληοßα μια (Üκαρ- κοτνωνßα σε ιοπτκü επßπεδο μπορεß να ττò ενοωμα-
= προοπÜθετα «διαφþττσηò» του αδαουò ποτμνlου
:,_ Γραφονιατ απü λüγιουò μοναχουò πραγμαιεß-
ιþνετ φυστκÜ,

ß - ,]πß]ò η «Ζητηση περß ΒουλκολÜκων» τον ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ß-Ι-a,κου Σερρων, σττò οποßεò γßνετατ μτα απüπετρα
Τ'__ιι tΚευσηò ΚαΙ « εΠΙσΤημΟνΙΚηò » ανΤΤμεΤωΠΤΟηò
τ,, 3εμαιοò («Ινα μη τρlκυμßΖωντα] ο1 ημετερο1
,: ,,:ομοι καια ιινα αιιßαν. εκανüνισεν η αγßα
_- - θεοL, Εκκλησßα μετÜ επιτιμιων μεγÜλων πε-
Gerouki Ariadni, <<Les excommunications Α Coιfou. 17τ
et 7Be SiΘc]es Crimina]ite et attitudes mentaLes,,
(δτδακτορικη δταιρτΒη, Πανεπτστημτο Paris l. Ρατιýει:,-
Sorbonne), εκδ. Αντ Ν ΣÜκκουλα. Αθπ,α 1998
Γθροýκη ΑρτÜδνη, «Ιοτορτκο-ανθρωπο,\ογτχη Γρ:. :-;, :_
του περτΒωρτακου», .Εθνο,Ιοl,ßα. δ 1θ9αlφ; , ] -],,,: Ι

29
Προ:òιπe
Δομßτιοò Ουλπτανüò
(170-22Β)
Ρωμαßοò οψωματοýχοò !ßσι νομιßüò,
γεννημÝ,νοò σmν Τιýρο τπò Φοινßιηò. Ο
Ουλπ!αυüò þτον μοθητþò χοι σχολταστßò
του νομοδιδÜστολου Ποπνισγοý, ο
οποßοò þτον συτοκροτορικüò οýμΟουλοò
χατÜ τηγ περßοδο του Σεπτßμτου
ΣεΟþρου. ΔιετÝλεσε οξιωματοιbιοò του
ουτοκρÜτορο εηΙ κοραßüλλο, υπεýθιτνοò
τηò επεφργσσßαò των πüσηò φýοεωò
οιτημüτων προò του ουτοιρÜτορο.
Υπþρξε στμαγßιßüò σιολτογρÜφοò
εηιμελητþò Ýργων τηò σρχοιüτητοò,
ιυρßωò πÜνω σε νομτιÜ ζητþμοτσ,
χρησιμοηοτßßrυτοò μια ýιαßτερο
εßλεπτυομürη γλιßποο. Σημονπκüτερο
Ýργο rcU εΙναι το Libil αd Sabinum ιοι
το LtblΙ Θd edΙctum. Στο Ýργο του
Ουλπιανοý στηρßχθηιε τσι ο
Ιουσπνιονüò, ο οποßοò με την ομÜδα
νομτßþν που συγχρüτηοε με επιτßGφολþò
τον ΤρΟωνιαγü, χρηαμοποßησε τιò
μελÝτεò του Ουλπιονοý στη σýντοξη των
πανδεßτþγ το 533. Στο Ýργο του
Ουληιανοý Ορßσχουμε επßσηò χοι τη
νομτχÞ σντßληψη γισ τrò επιμÝρουò
προκτιτÝò ral το επογγÝλματο που δεν
συγχοταλÝγονται σπò επßσημεò
δροσmριüτητεò, ßυρßωò πÜνω στη σχÝοη
ιατρικιßò ιοτ μαγεßοò, γεγουüò ηου
οποδειχγýεr τη σημαντιßþ διüδοση
ουτþν των πραχτιχþν τ(στÜ τη ρωμαßßþ
περßοδο, ωò πεμθωρτακþν
συμπερΙφορων.
30
ΜÝγαò Κωνστανυßνοò
(2Β5;-337)
Ρωμοßοò ουτοκρÜτοg, ο ιδρυτÞò τηò
ΒυζσγτινÞò Αυτοχριττοlýαò ται ο
πρωτεργüτηò τηò μετοιýρφßýσηò τηò
Ρωμοßτþò Αυτοßρστοσοò οε χρτσfιανιßü
Βαοßλεrο με ωρο τπγ Κωνστοντινοýπολη.
τεννþθηιε σπτ ΙΙοßσοü τηò Ανω ΙΙοßσßοò
κοι Þταν γιοò του ΚωυστÜνπου Χλωροý.
Ο ΙßÝγαò Κωνσταντßγοò επηρÝοσε με το
μετορρυθμιστικü του Ýφγο την
παγτ(üσμια ιστορßο, κοθιßξ υπþρξε ο
!ßοτ εμιτνευσπßò τηò επaIρÜτττσιò του
χριστισνισμοý οε üλο τογ ορτοΙο
ελληνορωμαßχü χüσμο. ΧÝσα στο
πρÜγματτ τερüστιο Ýργο του aπογ τομÝσ
του διτοßου, ο ιlηοò Κωνστοντßυοò με
δτοτÜγμοτü του απσγü9ευσε πò θυσßεò
ουστηρü, ιαθþò κοτ πò ματ.τεßεò,
πρÜφιò οι οποßεò εξüλλου δεγ
ουμΟοδßζουν με τη xpσπavrrιi
πνευμστικümτο χοι συνδÝογταa üμεσα
με τον ορχοßο ειδωλολστριχü
ελληνορωμοßκü κüομο. lß σημοντιχüτερη
στιγμü τηò Οασιλεßαò του t.
Κωνσταντßνου εßνσι, μετü την aδρυση τπò
Κωγστονπνοýποληò ιdò πρýττεýουσοò, π
Α'Οιχουμενιχþ Σωοδοò τηò }ßιισßαò το
325, η οποßα θεμεΙτιßτετ, με την
ταταπολÝμηοη του ορειαγισμοý, τη
ιρτσττου!τþ ενüτßτα χοι εδροτþνει γιο
πρþτη φορü στην ιστορßο τη χριaπτσνικþ
ηολιτεaα. Ο t. Κωνσιαγτßνοò πÝθσγε το
]ιßÜrο του 337 ßÞ ογοιηρýχθηκε Üγιοò
και ισοπιüστοΛοò οπü την Ξχχληοßο μοò.
Ιουσττντανüò
(4Β2-565)
Αυτοχρüτοραò του Βυζαγτßου,
τουò οημανττκüτερουò ηγÝτεò τηò
πρωτοΒυζαιτπνþò περιüδου.
στο Τουρßσσιο, την περιοχß τηò
ιοι Þταγ ον!ψιüò του ουτοκρüτορι
Ιουστßνου Α'. στο θρüνο το
χαι η ηερßοδοò^νÞλθε
τηò Βοσιλεßοò τοιτ
τσυτßφτοι με την εδραßωση του
Βυζονπνοý χρüτουò, την
προò Δυσμüò ßατ τη θεσμτßÞ του
θωρüχιοη. Ξπß Ιουστιγιονοý
το Βυζογττνü δßκαιο, το οποßο
σε üλη την προηγοýμευη νομτχþ
πορüδοση τηò Ρωμαßκþò
ολλü χαι στη χρτστ!οντκÞ ηθιχþ. ΣD
σιÞστημο δrκαßου τ(υρτορχοýν
περτθωριαχÝò συμπεριφορÝò ηου
εγγρüφοψτοι στη χριστισνlκþ
üπωò η ομοφυλοφιλßα, θεωροιßτγττ
αδιßþματο χσι παρü φýοτν
δραστηριüτητεò. Ξπß ΙουστιγτσνßÝ
εξοπολýεται διωγμüò ιατÜ τον
ομοφυλοφßλων, με χρþσπ τηò
ποινþò, ενþ εξοτροýγτοι τα ÜτοιΞ
νεορþò ηλτßßσò χαι οι γυναßχεò. Σ:
τη Βυζοντινþ περaοδο η
πορσμÝνει αδßßημα, üμωò
μüλλον μειþνετα. ωò φσινüμευq
επσγÝλθει μετü τον ßΙο αιþυα
χοτü την περßοδο τηò Βυζανττνιξ
ονογÝννησηò.
Ιωιωθοò του Βττρß
αlΒ0-1240)
χληρικüò, γεννημÝνοò σfην πüλη
ß.!ΕΤλοò
-}τρß σιρ Σεγ. επßσκοποò
^οτßνοò
Ιτολεμ.ßßδοò κοτ ποτριÜρχηò
tgοοολýμων ßß239-ß24Οl. Ο πÜπαò
]τιγüρτοò Θ'τοý ανÝθεοε διÜφορεò
οστολÝò στη Γαλλßσ κοι τη Γερμανßο.
ΙΞρξε πολυμαθÝστατοò και σημοτττιχüò
πλησιαστιχüò συγγραφÝοò.
&ολþθπßε κυρßωò με ιστοριχÝò
ηιγμοτεßεò που αφοροýν την ιστορßο
Ξ ιρrστιανικÞò Ανατολþò, ολλÜ κσι με
π ττορßσ τηò Δýσηò και του δυτικοý
γσπσγιομοý. Στο Ýργο του Βρßσκουμε
_Διßττμεò πληροφορaεò για τη Δ'
hlροφορßα και τιò συνÝπειÝò τηò πÜγω
π πßχη του Βυζσγτaου ßοι τηò
QΟüδοξηò ΑνστολικÞò Εχκλησßαò. Ο
Lιαοò του Βττρß εξÝφροοε με ενüργεrο
ιο το γεγονüτα τηò εηοχþò του üσο
qßýrò ßαι τιò επιπτþσειò τουò πÜνω στη
χοι το λσßχü θρπσßευτικü
-Ξj{rηση
Ξßσθημα τοý Υστερου Ιtßεσαßωνο. Στο
7o Βρßσßουμε αναφορÝò για τον τρüπο
τ-οληψηò διοφüρων κοινωντκþν
Ξ-πχþν σπü το χgιστιονικü πνεýμα.
ξ σνοφορÝò αυτÝò κστογρÜφετοι
*f'ü η αποξßωση του χρhματοò χαι
ò τοαογλυφßοò απü το χρισττανü του
Lιßιτο üσο κστ π ηθικþ στÜση
σε περιθωρισχÝò
τεριφορÝò.
-ffττ Ο ΙÜκω3οò του Βιτρß
στη Ρþμη σε ηλτκßα 6Ο ετþν.
-ßε
πΗΓΕΣ: Εγκυκλοπαßδετα PAPYRoS-LARoUS-BRIT¶NNIC-{.
Νκüλαοò Κασομοýληò Ζαιò Λε tΚοφ
(1795-1Β71)
Αγωντστþò του ß82Ι κοι ουγγραφÝαò
οηομνπμογευμÜτων του Αγþνο,
γεγγημÝγοò σmν ΚοζÜνη. lrυþΟηκε στη
Φτλιχþ Ετοτρεßα το Ι82Ο κοι οργüνωσε
την οποτυχημÝνη επανÜστοση στη
ttοχεδονßο. Συμμετεßχε στην Εξοδο του
ΙΙεσολογγßου κοτ υπÞρξε συνεργÜτηò του
Κοροισι(Üκη. lΙßετÜ την ßδρυση του νÝου
ελληYιχοý ßρüτουò πþρε το Βαθμü του
συγτσγματüρχη κοι Ýγινε φροýραρχοò
Αθηγþν κοι Πειροιþò, κοθþò τßαι
φροýροριοò στη /Ιαμßο και το ßιΙποýρτζl.
Ξγροψε τα οπομνημονεýμοτα του Αγþνα
με τßτλο «Εγθυμhμοτο στρdτrωτrκÜ τηò
ΕπσνοστÜσεωò τωγ ΕΝ|ýνωνη Ý9γο
σπμαντικü γιο την ΕπονÜσταση, ολλÜ χοι
γιο την χοτνωνaο τηò εποχþò. Στο Ýργο
του Κοοομοýλη, εκτüò των Üλλων,
Βρßσχουμε χσι πολýττμεò πΛηροφορßεò
σχετιιü με την κοθημερrνüτητο κοτü το
Ι9ο αιþγα, αλλü χαι σχετικü με τιò
ουμπεριφορÝò και τιò υοοτροπßεò των
αγωνιστþν του '2ß, τογ τρüηο
ενδυμοσßαò χοι γενικü τον τρüπο ζωþò
κατü την περßοδο αυτÞ. Οι πληροφορßεò
αυτÝò εßναι σημοντικÝò γτο την ανüλυση
και την περιγροφþ των ιωδßχων
επιßοιγωνßοò, τüσο των κυρßαρχων üσο
ßαι τωτ, εηιμÝρουò περιθωριοχþν
συμπερτφορþν, ο! οποßεò χαρακτηρßζουν
την εποχÞ του ß9ου αιþνα στα Βαλχüνιο
και ειδικüτερα στιò ελληνικÝò περιοχÝò.
(1924-)
Τüλλοò ιστορ.χüò, επιφσνÝò μÝλοò τηò
γολλικþò τσιοριχÞò σχολþò του
περιοδιχοý «Annales», το οηοßο ßδρυσαν
οι ΙιΙορχ ßΙπλοκ χαι ΦεΒρ στο
^ισ!Ýν στην Τουλüν.
Ιßεσοπüλεμο. τεννþθηκε
Σποýδασε στο Πορßσι, στην Οξφüρδη .(ar
στην ΠρÜγο. Ο Λε Γχοφ συνεργüστηκε
με τον Φερνüν ]ιrπροντÝλ στην Ecole
P]atique des l{autes Ξtudes στο Πορßσι,
τηò οποßαò Ýγινε διευθυντþò μετÜ την
σποχþρηση του ΙΙπροιττÝλ. Η σχολÞ ουτÞ
εψφροοε συστημστικÜ το
τστοριογροφικü πνεýμο του περιοδιχοý
«ΑηηαΙes»Ι στρÝφονταò το ενδιαφÝρον
των |στοριχþν ερευνþν προò τη μελÝτη
των κοτνων.ßþν δομþν, προò τη μελÝτη
των .στορικþν δεδομÝνων τηò «μοχρÜò
διÜρκειαò», σε ατrτßθεση με την κυρßορχη
μÝχρι εχεßνπ την εποχþ συμΟατ.τολογικÞ
ιστορßα των μεγÜλων προσωπικοτþτων
ßσι γεγονüτων. Ο Λε Γκοφ ασχολþθηκε
κυρßωò με το δυτιχü ßΙεσσßωνα.
Σπμοντικüτερα Ýργα του εßνσι «Or
δrσνοοýμενοι στο Μεσσßωνσ,, ßΙ957Ι, "Ο
πολrτισμüò τηò μεσσrωνrκhò Δýσηò»
(ß 964Ι, «Γιο Ýνσν Üλλο Χ6ggigya» |1977|
χ.Ü. Το Ι974 εξÝδωοε με τον Πιερ Ηορü
«το Ýργο τηò ιστορßοò», Ýνο συλλογιχü
τüμο πüνω στη μεθοδολογßα κοι τη
θεωρaο τηò στορßοò. ΤÝλοò, ο rro+,
σßο Ýργο του οποßου Βρßσßουμε^ε
συστηματτßþ εηεξεργσσßο τον
φοινομÝνων τηò χοινωνιßÞò αοιοeαò
στο JγΙεσαßωνο, δηλοδÞ μελÝτεξ τΞ τιò
περτθωρrοκÝò προτττßÝξ στο Κ*γιι
ασχολÞθηχε ßαι με τοß τßb δ.aατΞßò
τηò τστορßσò ßοι με τrtν aτl.bß- G-
2αη. α\Ξτß--.}Ξ-_--_ I'. τ,-=-,;ι=:Ξ;_τ: Τ-ß:*- -Ι ' ß
D1
ι)1
ΛΗΣΤΕΣ_ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ

1, Η ενδυμασßο
των προεστþν
διÝφερε οπü
ουτÞν των οπλþν
κλεφτþν.0
ΔημÞτριοò
ΜουρομιχÜληò
üπωò τον
οποτýπωσε ο
Louis DuprÝ

του ΚοΝΣτΑΝτιΝογ Γκουυ

δροò Ιστορßαò ΣορΒÜ,τιò

απü τη δημτουργßα ολτγÜρτθμων κυρßωò, μα

δýνατο να προσεγγßσουμε με Ýοιω οχεικÞ πληρο-
ιηια Ýνα θÝμα üπωò or Ýνοπλοτ περτ8<ορταχοß σιη
δτÜρκετα ενüò ατþνα. Θα εßμαστε επομÝ!ωò υπαινl-
κιτκοß περτσοüιερο, δταιυπþνονταò εδιß κÜποτεò υ-
ποθÝσετò εlτασßαò.
Πoror εivar üμωò or Ýνοπλοτ περι&ορτοχοß; Αυο-
ιελοýν μτα σταθερü Kar ομοτογενη ομÜδα; Σχημα-
ττκÜ αναφÝρουμε üττ, σε μτα πρþτη ιρÜοη, θα πρÝ-
πετ να τουò αναΖητησουμε σιτò τÜξειò των κλεφτþν
Kar ιων παλτκαρτþν ιων αρματολτκþν ομÜδωγ που
δροýοαν σιον καιακιημÝνο απü τουò Οθωμανοýò
ελληντκü χþρο.
ΓνωρßΖουμε üιτ or αρματολοß εßνατ «αξτωματοý-
χοι)) ιηò οθωμαντκηò εξουοßαò, εντεια\τÝνοτ να φυ-
λÜσσουν την Ýwομη ιÜξη ιου καιακιηιÞ, ιην ε-
λευθερη δτακßνηση των προσþπων και των εμπο-
ρευμÜτων. Qò ιοποιηρητÝò ιηò ιÜξηò οφεßλουν κυ-
ρßωò να καταδτþκουν τουò κλÝφιεò, or oπoior μÝσα
λυÜρτθμων ο' ορτσμÝνεò περτπιþσετò,
φτσθητοýν την Ýwομη τÜξη, κυρßωò στο
τηò τδτοκτησßαò (κλοπÝò, λησιεßεò, απα1
σκοπü ιην κÜρπωση λυιρων κ.λπ.).
Η σχÝση ιων αρματολþν με την
ξουσßα εßνατ αμφßσημη: σχÝση κατ' αρχÜò ε!
σηò rζar υποιαΥηò με στοτΧετα αυτονομηστξ.
kar αντßστασηò, üιαν δτακυΒεýονιατ τα
ιουò.
Or αρμαιολοß, αου χÜνουν τα προνüμτÜ
χετροýν να εκβτÜσουν την οθωμαντκß ε
σα απü την πρüκληση μταò γεντκθυμÝ\χò
ραχηò στην επαρχßα τουò, με κλεψτÝò,
κ.λπ. Στüχοò ιηò παραπÜνω ιακττκηò εß,ι-ò: .
νακατÜληψη του αρματολτκτοý. Σττò
αυτÝò, εστω kar προσωρτνÜ, μειαιρÝποιτοτ ι-ε
σβητßεò ιηò υπÜρχουσαò τÜξηò πραγμÜτιτξ
νÝοò τουò ρüλοò ιοýò φÝρνει κονιÜ στοιò

32
 2, Η μετεξÝλιξη
-\,._,τη η τδτüτυπη σχÝση μεταξυ ιων κλεφτο,ιν και Or καπειατ-τοτ και ια υψηλοΒαθμα μÝλη των αρ- τOυ 0γωνΙαη τOυ
'Ι82,1σε
-,,,αρματολþν θα συνεχτστεß, με
δτακυμÜνσετò. μÝ- μαιο_\τκιυτ- οlιÜδων, πprv απü την ΕπανÜσταση kar
-: _ 1αι ιην κηρυξη ιηò ΕπανÜστασηò ιου 1Β21. Κα- Ira οσο διÜσιημα παραμÝνουν αρματολοß, αποιε- καθεοτωτικü
: :η δτÜρκετα ιου απελευδερωτικοý αγþνα επι- _\our, οτττι, ουσßα ιμημα των κυρßαρχων ομÜδων Kar 0τÝλεχοò. 0
;..:ßετ ρευσιüτηια σιτò ιÜξετò ιων ενüπλων -αρμα- επομc\,(ι,)ò δετ,δα μπορουσαμc να τουò χαρακτηρι- Χριστüδουλοò
--_,__,\,
κατ κλεφτþν- εφ' üσον πλÝον αρχßΖουν να οουμε περιθι,jρτακουò. ΠερτOωρτακουò θα μπορου- ΧοτζηπÝτροò σε
:_-.,ßια.\Ýγοντατ με την υπü συσταση ελληντκη δτ- σαμε \,α χαρακτηρτσουμε αρκειÜ απü ια μÝλη των πßνοκα (Εθνικü
Ιστορικü Μουσεßο,
_.1:]οτ1. ΜετÜ την απελευθÝρωση Ýνα μÝροò των ε- κ.\εφιικιυι, ομαδυ-ιν και ßσωò κÜιοτα απü τα καιþ-
ΑθÞνα) κοι σε
:ιf_'ιυJ\, καιαιÜσσετατ σιον τακττκü οτραιü η σε Üλ- ιερα τεραρ\τκÜ μÝλη ιων αρμαιολτκþν ομÜδων, ια
φωτογρOφßο (3)
ò,-ò βεσμοý§ ιου νεοσýστατου ελληντκου κρÜτουò. οποßα Üλλι,,ιοιε σ' ορτσμÝνεò περιπτþσετò μεταπη-
ωò υπOσπιπηò
Ξ--: ομωò οημανιτκü μεροò απü τουò ενüπλουò, δουσαν οιιò κλÝφιτκεò ομÜδεò. ΜειÜ ιην απελευ-
του 0θωνο. μοζß
_τ ," 5ει, αφομοτþνειατ kar δεν καταλαμθÜνετ θÝ- θÝρωση or Ýνοπλοι περιθωρτακοß ταυτßΖοντατ, σ' Ý-
με τOυò
,;-_ ,]τον κραττκü μηΧαντσμü, εΠτλÝΥετ ιο «βτοπο- να μεγαλο ποσοοιü, με ια μÝλη των ληστρτκοιν ο- Ροδüστομο.
_L"-,]),,μÝσα απü παρÜνομεò ενÝργετεò. Or παλιοτ μÜδων.' Μüχκο (κüτω) κοι
j
" . ι{,τεò)) τηò υπüδουληò Ελλαδαò μειατρÝπονται ΚατÜ τα χρüντα που προηγουντατ ιηò ΕπανÜοτα- Δ. ΚριεζÞ. Γερ.
--- .ι1\, επßσημη ιδεολογßα σε «ληοιÝò», σε <ιλη- σηò του 1Β21 δεν υπÜρχετ ομοτομορφßα οτπ, ε\-δι- ΜετοξÜ. Ν.
-:. _αρτεò)), Or ληστÝò δραστηρτοιοτοýνιατ σε üλη μασßα ιων ενüπλων. Οι αρματολοß üμιυò. ,\ο1,,,, ιιιò Περüγλου. Φουνκ
: -:τρκεια του 1θου ατþνα, αλλÜ kar κατÜ τιò πρþ- εξουσιαοιτκηò ιουò θÝσηò, Ýχουν τη διι-ατοτητα r,cι κοι Π.
" ,,.καειßεò ιου 20ου. δτακρßνοντατ kar ενδυμαιολογικÜ απο ιουò υηο,\οι- ) Κολοκοτρþνη

33
Ι9οò Aιoke:
lr§.
:=Ξ
4. 0ι ληστÝò τηò
σφαγÞò στο υουò υπüδουλουò. Ο Νικüλαοò Κασομοýληò,
ΔÞλεσι μετÜ τη
γραμματτκüò ιου αρμαιολοý ΝικολÜου ΣιουρνÜρη,
σýλληψÞ τουò, σε
αναφερüμενοò οιο αρμαιολßκτ ιων Στουρναραßων
χολκογραφßο σημετþνετ: «(,..) οτ Στορναραßοι, κα1 ο1 οπαδοß
βρετουκοý των,(...) Ζþντεò Üλλοτ με ποßμνια, Üλλοι με την
ΠερΙΟδΙΚΟý
γεωργßαν, ευτυχÞσαντεò να αυξησουν τον αριθ-
μüν ιων μαΖß με εκεßνον τηò ο]κογενεßαò των
Στορναραßων, εδιακρßνοντο απü τουò ε]ò ταυτην
την επαρχßαν κατοßκουò ραγιÜδεò και κατÜ τα Þ-
θη, και κατÜ τα ενδýματα, και κατÜ τα χωρßα ειò
τα οποßα εκατοικοýσαν».'
Σε ιτ συνßσιατατ αυτÞ η ενδυμαιολογτκη δτÜιφι-
ση ιων Στουρναραßων σε σχÝση με τουò ραγτÜδεò
κατοßκουò τηò επαρχßαò; Ο Ν. Κασομοýληò, üταν
yra πρþτη φορÜ αντßκρτσε τουò Üνδρεò του Σιουρ-
νÜρη, θα σημετþσετ üιτ ιον στενοχωροýοε που ηταν,
αυιüò kar η συνοδεßα του, Üοπλοτ, ωσÜν γυναßκεò,
ενþ εκεßνοτ, οι Üνδρεò του ΣτουρνÜρη δηλαδÞ, Þιστ
« ενδεδυμενοι üλοι πολυτελþò».'
Σε δýο επομÝνωò σημεßα ιηò ενδυμαιολογτκßò
εμφÜντσηò ιων μελþν των αρμαιολτκþν ομαδων δß-
νετατ Ýμφαση απü ιον Ν. Κασομουλη στον οπλτ-
Οι ποßhοß «κηÝφτ€ò» τπζ υπüδουflπò Εßßüδοò
μΕτοτΡÝποντοι οπü την òπßσημη ιδ€οηογßο
σ€ «ßΙηστÝò», σε «f,ηστοντüρτεò»
34
σμü τουò και σιην πολυιÝλετα. Το δεýτερο
ρακιηρτσττκü, η πολυτÝλετα, χαρακτηρßΖ"τ
ιην ΠοΙοτηια, την Ποσοιηια ΚαΙ ιην εΙΚο§α
πλτσμου, αλλÜ και ια χρυοοκενιημÝνα
τα τΖερÜυια (κνημßδεò), ια ισαροýχτα, τα
zLa.n
Eivar υροφανÝò üιτ τα μÝλη των κ
δων ουτε εßχαν ιην οτκονομτκη
ιουò επτιρÝπονταν να Ýχουν τα πολυτελÞ
σιολßσμαια kar ενδýματα ιων αρματολþν.
ΕπανÜσταση του'21 επÝδρασε
σιην ενδυμαιολογτκη εμφÜντση
πλων. ΠερτγρÜφετ ο Ν.
γλαφυρüιηια τη συνÜνιησÞ ιου
Ελληνεò οτραιτωιτκοýò
Τρßπολη, κατÜ την καιÜληψη τηò πüληò το
που Ýχετ μειαΒεß γlα να ΖητÞοετ τη
yra ιην επανÜσιαση οιη Μακεδονßα. Με
ιον Πετlýμπεη και τουò υπüλοτπουò Μαι,
Κολοκοτμßνη, τον Αναγνωσταlý kar
Üλλουò καπειÜντουò ιηò ΠελοποwÞσου,
ρισσüτεροι οπλαρχηγοß, οßτινεò συν
συνελευσιν, ýσαν με μεστlα και
μÝνοι (εßδοò αλλüκοτον εlò τα μÜτlα μξt
μανδηλια μαýρα καπαστιÜ εlò την
γεμενιÜ, και δεν ýξευραν ßσωò και εÜτ
Ολυμποò εκ ιην ΕλλÜδα»,'ºο
περτγραφη αυτη εßνατ üιτ κÜποτοτ απο
νιτκοýò ηγÝτεò τηò ΠελοποwÞσου επ
παιροπαρÜδοτη ενδυμασßα τουò, ενþ
üχτ. ΒÝβατα η αυελευθÝρωση θα επ
δευττκÜ ιην εμφÜντση σχεδüν του ουνÜ\ω
νüπλων.
ΜετÜ ιον ερχομü ιου Οθ«ονα αρχßΖοιτ
μορφþνονιατ or ανττληψετò για την
θvrkn ενδυμασßα, ιην οποßα προΒÜλλει
μεò περτσιÜσετò το Βαστλτκü Ζεýγοò. Προò
καιεýθυνση συνÝβαλε και η
Αγþνα. Ετστ γßνετατ η «καιασκευß» τηò
ενδυμαοßαò με σιοτχεßα kar απü τη
νüπλων, ιην ßδτα σιτγμÞ που εκεßνοτ οιü
πλουò, or οποßοτ κατατÜοσονιαι σττò ιÜξεΞ
κττκοý στραιοý Kar τηò Χωροφυλακßò,
νιαι τα υαλιÜ ιουò, ποτκτλüμορφα
συμΒολα και υυοχρεþνοντατ σταδταχÜ
σουν «φραΥΚικα» ρουΧα.
Αυιοß υου συνεχßΖουν την
ρÜδοση ιων ενüπλων, καιÜ Ýνα υερßεlηο
ιηò Ισιορßαò, εßνατ or λησιÝò. Οι
δυμασßεò πρþτα αποθÜλλονιατ απü τα
νιρα Kar τδßωò ιην ΑθÞνα.
Or ληστÝò θα παραμεßνουν μÝχρτ τÝλοò
λημÝνοτ οια παραδοστακÜ τουò
ουμΒολα, ιη «λερß» φουοιανÝλα, ιο γ|

LoIDoι. αΛΤυιDλΥ, ΙιΛΙ Ι, ιιrη
τουò.υ Η ενδυματολογτκÞ αυτÞ επτλογß
υπγορευεται αυü αρκειοýò παρÜγοντεò. ΘÝ-
xατ' αρχÜò να δεßξουν στην ελληντκÞ κοτνω-
εßνατ or συνεχτστÝò τηò κλεφταρματολτκηò
Το μßνυμα αυιü δεν Ýχετ μοναδτκü
πv αποδοχÞ τουò Kar ιη δημτουργßα ατσθη-
συμπÜθεταò σιο λαü. Or ληστÝò, εν ιÝλει, Ý-
ταιπτστεß kar παγιδευιεß αυü ιην ετκüνα που
Ýχουν επτμελþò καλλτεργησετ. Εßμαστε or
των κλεφιορματολþν, kar επομÝνωò νιυ-
üιωò kar αυτοß, δεν Ýχουμε ιßποια το κοτ-
tαξ «φραΥκοφορεμενουò», συνεΧΙΖουμε ιον
ιºα ιην Üρση τηò αδτκßαò, yra την επÜνοδο
ιχαλÞ,/σιαθερη πqιελθουσα κατÜσιαση».'
Επ- Üποψm του ΣτÜθη ΔαμτανÜκου, «ο ληστýò του
παραμÝνει Ýξω αιτü οποιαδÞποτε νομιμüτηια,
εltε οΧ1 με tοιξ εΠlΧωρΙουò προεσtοιξ»,
λτιοτεßα και αγροποιμεντκüò ποfuττομüò στην
Πα@δοση ανταlηßαò και λαßκüò πολιτισμüò,
- στο
Αθηνα, 1987, ο. 78.
Ε-σÞýληò, ΕνOυμhμαια Σηηττωττχιß, εmμ. Γ.
τüμ. l, σ, 87-88
G_ 218-
ò. lω.
Τf-μþληò, ü.π,, σ. t55.
ετδχÝò yra ιην ενδυμασßα των ληστþν, οιο Ι
Ληστεò, ΕρμÞò Ι988, α. 2oL, 2Ο2, 203, 2Ι4-2|º.
ων λησιþν περιλÜμΒανε φηυσιανÝλα,
òηρδυμÜνικο, γελεκι, ιφρμελη, σκοιχρια,
5, Η σφOγÞ οτο
ΔÞλεα σε
λιθογραφßα του
«The Penny
lllusilated
Paper».
6. Χοραπη-
ρισπκüò τýποò
Ελληνο ληοτÞ των
μÝσων του 1θου
αιþγο σε
χολκογραφßο
κÜλτσεò, τσαροýχισ κσ1 κÜπσ -σε ÜΙò ττò παρα_LΙαγÞ mò
ενδυμασßαò στον κεwρικü ελλαüτχü sωφ. Οι ,\ησιÝò δεν
εßχαν τη δυνατüτητα να αλλÜΖουτ- α^χι-Ü φýχα. ΑλλÜ η
επýεΒλημÝνη αυτý ανÜγτη εßχε κα; m χρησlμοτητÜ τηò:
τσ λεμ,ιμÝνσ ρýχο Φν διαχρßτοιτατ, ευχο,λα στο οκοτÜδτ,
και συνÜμα σιτι,βοιß;αν ττò ψεßρεò. Η «λερη" φοιχιτανÝλα
ýταν ιαυιüσημη με το,\ιιστß. (--.) Η κÜιια, Üσπρη
('φλþφ") η μαι,ρη. αι,ÜΙο},α με τnv περιοχη, ýην
οτμýμα και σlζÝπασμα, αΙ,λιß kar αδιÜΒροχη καλýΒα. Ση
φýλλα του πÝτσινου αελαχιοý οι ληστÝò φýλαγαν m
χρýμστα και η τιμολφh, διÜφορα μικροεργαλεßα και ια
πυριτüΒολο. Σ7ο σελÜχι επßσηò κρστοýααν το κουμποýρι,
το χαρμπß (εßÜξ μαχαlριοý) κα1 το φοΒεlη γιαταγÜνι και
απü εκεß κρμοιηαν συχνÜ το οπαθß δηφüμιιν τýπων,
αλλÜ κατÜ προτßμησ,ι1 σπαθß του ιππικοý και συνý&,ιò
μεγÜλου μεγÝΒοιιò. Τον οπλιομü ουμπλημrνε το
wουφÝκη διαιρüμ,ιν τýπων καη αυιü, ολλÜ συνßOι,>ò
εκανων Που ΧρησlμοΠοlουσε ο οtΙΧιtοò κα η
χωροφυλαχη.(... ) Thv περýολß γενικÜ συμπλßlηναν
διοιρομ οοημÝνια στολßδια κσι χρησιμο σντικεßμενο:
χαßμολ\ κιοατÝκι (ουχνÜ με πολλÝò ολιòοßδεò),
μπολÜσκεò, γαντΖοιτδισ, σσημüκουμπσ και 0ηλýκια. (...)
ΑλλÜ τα ασημÝνια σιολjδια ηταν πlησιτÜ στοιιò
λýοταρχοι4 κυρßοò» (σ. 2Ι5, 216). Βλ. επßοηò, Δ. ΧαλατσÜò,
Ληστρ1]<Ü τραγοιιδια, Εστßα,20ω, σ.34-35. Ε, Αμποý, ΙΙ
ΕλλÜfu του ΟΟι,ινοò, Αφοß Τολßδη, σ. ò-ß, üπου γßνετατ
αναφορÜ στην ενδυματολογτκη εμφÜντοη των ενüπλων στην
ΑδÞνα το 1854. Β. ΤΖανωßÜρηò, Τα παλληκÜρlα ισ κολÜ
σýwροφοι τα οκοτþνουν, Κασταντþτηò, 2ω2, με πÜμπολλεò
αναφορüò στην εμφÜντση των ληστþν των αρχþν του 20οý
αΙωνα.
7, Γτα το θÝμα αυτü, Ν, Κοταρßδηò, Πqηδοοισχý
ΕπανÜσταση και ΕικοαιÝνα, ΠλÝθρον ΑθÞνα 1993, τδßωò σ.
246-24º. Ι
35
ΕΛΛΑΔΑ- Ι 9οò ΑιοχR:
4. 0 ογωνιστÞò
που ζητιονεýει.
Πßνοκοò (1849)
του Δ. Τσüκου
ßι
γκλι,ισμι)òι» ιιυν Ζηιτtινι,ιν, ιιυν ιιι:òιτιιλιινωμι νυιν,
ιων εξcιθλιι,,ιμι,ν(ý\' (ι,ιτι]χ;ιν. ι(ιιν αναΙΙηρ(rν. tιι)V Qρ-
ριßιι;ιι,ιν. ιων πορνιßιν κ(ιι των ιρι:λιrιγ χ(υρßò κ(ιμι(ι
διιικριση, σι(ι νοσ()κομιικτ-Üι;υλα,
Ο «μεγαλοò εγκλεισμüò» οημÜδειμε, ΒαOιÜ ιιò
(,ιιγχρονεò κοινωνßεò ι;ιο ΒαΒμü που αηοιÝλεσι
ιιι)()τυπιι 1ιßθοδο αντιμι ιþπι(,ηò ιηò αποδιδüμενηι;
οιουò ε,ιι(ιτιε(, και ßρτωχ()υò κοινωνικηò απετληò και
ειιιιει f,ηò ιιιò κοινωνικηò ιοορροπßαò.
Στο μειαγετ,Ýσιιιρο 19ο ατþνα, αν και ειιιχειρη,
Βηκαν καποτοι διòιτωρισμοß (or διανοηιικÜ ασΒενεßò
σιο ασυλο, οι νεοι στα (ιναμορqιßι,τιιρι(ι. οι κακοποι-
οß οιη φυλακη. οτ Üρριýοιοι οια \,οß;οΚοlιεßα), ω-
οιüοο αυιη η ιτολτιτκτι ελßγχου διαιηρηδηκε σε
μεγÜλòι Sòιθμü, αποτÝλεσιι ανιτκι:ßμενο ορθολογι-
Μετü τπν Επονüστοση του Ι8ΞΙ, πρþην
ογωνιστΕò Ι(οΙ μΕηη των οΙΚογΕν€ιων
νεκΡþν Ενüπηων κοτüντησον ζητιüνο|
ηο
,)ο
κηò ß)ιι:ιιθß:ιη(rηò και ιιεΕιινθρι,ιιιßστηκι, ._ ι
ι,ιιιΒοληò και ειιß,κιασιτò ιη«; ιιι:ι8αρχßιιò .
ρηοιιò τ(ýν ι:γκλι,ßσιοιν.
)]ιον ατιßνα ιηò προοδι,υιικηò εΓιικρα. ,-]
ιlπλελι:ιιθιιρισμιιυ, ο οιτοßιιò σιηρßΖειαι ι_,
ρευeΙ ιον οtομικτσμο Και ιην (ΙιομΙΚιτ .
ανωΤαΙη ΚΟΙνωνΙΚη αρΧη, η εΠαΙΙεΙα. lΙ ß:
Kar η φιþχετα γßνονιαι αντιληιιιÝò ωò α,
μΤαò εΚΟυσΤαò (rυμΠeρΤφΟραò, (υò (r-U\'.
οειρÜò ηOτκþν ελλεßηιεων, με πρωτ(ιρ\_:,
ιηò ΠρονοηιτΚοιηιαò, ωò μΙα «ΚοΙνω\,1}.,-
Yra».
Καθ' üλη ιη διÜρκεια ιου Ι9ου ατι,.ιτ,ò.
πÜμΒλυνι;η ιων ακραßι,ιν διασιÜσειυι, c, -
[,αθλιωσηò. γι(ι ιην αιτοιροπη ιων Γιιικ"
αναιρεΠιιΚων Καια(,ιαοεß)ν ß)ιιò οΙlοιε .
οt)ηγησει, γι(ι ιην καθησýχαι;η ιι,-ιι, .
φüΒιιν ιιου πριικαλεß, ιr nδιkoπoιιrc:,
θλτιυμÝνι,ιν, t)ηλαtßιτ η μιιιÜδοι;η σ' αι,
ιο,ιν κυριιτρχιrν κοινωνικþν αξτιrιι, κ:.
πιιυ ιιπιιιελουν βιτιßικÜ χCιρακιηρι(,ιlF: ,
',
Ια ΙηQ Z(l)nQ tßι)ν Ο\'Ιι)Ιθ[)ß)ν Κ(ΙΙ με('(ΙΙ,
 5. «Τυφλüò
τοιφτδεß ωò το πλÝον αποτελεσμαιτκü «θεραπευ- μουσικüò».
Εο» μεΟΟ. Μολýβι σε χορτß,
Σmν ελληντκß περßυτωση, μτα απü ττò «δυσÜρε- του Γερμανοý
ξΞò» ουνÝπειεò τηò ΕπανÜσιαοηò ιου 1Β21 -kar κυ- ζωγρÜφου Γιüζεφ
ψτ,ò μετÜ τη δτÜλυση ιων αιÜκιων σωμÜτων ιων α- ΣÝρερ οτο χρüυα
ψι,ιτοτþν ιο ΜÜρττο ιου 1Β33- υπηρξε η δημτουρ- του 0θωνα
!τ, μιαò πολυÜρτOμηò καιηγορßαò ΖηττÜνων κατ α- (Μουσεßο
Πβrν ιην oΠora συΥΚροτουοαν πρωην αΥωντστεò ΜπενÜκη, ΑθÞνο)
π,l μÝλη ιων οτκογενετþν των νεκρþν ενüπλων τηò
Ε:τ,τνÜοιασηò, or οποßοτ ιην επαυρτο τηò Ανεξαρτη-
mò θρÝOηκαν ξαφντκÜ χωρßò απασχüληση, γη kar
ΦIfi, στο Ýλεοò ιηò νÝαò ιολτττκηò εξουσßαò.
Στο υλαßστο τηò νÝαò κοινωντκηò οργÜνωσηò τηò
Ι&ηναò, üπου η ρηξη με ττò πqιαδοστακÝò ιηò ρß-
εò οδηγεß σε Ýναν επτταχυνüμενο εκδυττκτσμü τηò
πδημερινηò Ζωηò, το Ζητουμενο εivar πþò ια «σιß-
τιι» ιων ΖηττÜνων, που συναθροßΖοντατ σιην οδü
ΙΕτραιþò, κÜνουν σπßιτ ιουò ιην οδü Ατüλου, ιην
Ερμου και ιην ΑθηνÜò Kar περτφÝρονιαι στην α-
Ξφα Kar ιουò δρüμουò ιηò πρωιεýουσαò, θα μπο-
1nrcav να ουνυπÜρξουν με τουò «εξευρωπαßσμÝ-
υò» Ελληνεò, που εßνατ φορεßò ασττκþν τδεþν. α-
ξτ,π, ιρüπων Ζωηò, κοτνωντκþν σχÝσεων Kar προ-
Ξιιων κοινωντκÞò συμ περιφορÜò:

υγχρüνωò, σε μτα κοινωνßα ρυθμτσμÝι-η

συμφωνα με το YεvrKo νομο ιηò
ιι Üλλο απü το παρÜδοξο και τη σL-*μπερl-
φορÜ μταò θαθτÜò ανομßαò θα μπqρουοε ια
εκφρÜΖετ η παρουσßα ανθρþπων που. διτωò
ιειτσχüληση Kar καμτÜ πετθο4τχßα, περτπλαν-τüτται-
πτηη δρüμουò τηò Αθηναò;
Οι μορφÝò των εξαθλτωμÝνων ΖηιιÜνων 0α aprr-
.αη, να προθÜλλουν αιτησυχηττκÜ Kar η συμπερτ-
τΕρÜ τουò θα κρßνετατ υποπτη kar επτκßνδυνη.
Ειοτ, ττροκετμÝνου να ανττμετωπßσει αυτÞ ιην εν
,Κτýμει πηγÞ αναιαραχηò kar αιαξßαò, η κεντρτκη
ξουοßα θα υτοθειÞσετ ιο Ζευγοò καιαοτολη-πρü-
Φτα.
Γφοò ιην καιασιολÞ τηò επαττεßαò προσανατολß-
Ειºαι or δταιÜξετò ιου ΙΣτ κεφαλαßου του Πorvr-
πι- Νüμου ιου 1Β34, που φÝρετ ιον τßιλο «Φυγοπο-
τη* επαττεßα, αγυρτεßα kar γοητεßα» kar αποιελεß
ε{η¼ του Βαυαροý Λοιfοβßκου ΜÜουρερ.
Στα χρüντα που θα ακολουθησουν, την υλοποßη-
.α mò κατασταλττκηò υολτττκηò καιÜ ιηò επατιεßαò
ò,ι το Ýργο τηò εξÜλετψηò τηò παραφωνßαò που α-
ππα\ουσαν or εξαθλτωμÝνοτ περτπλανþμενοι Ζη-
τιοτ, ανÝλαβε τüσο ιο υυουργεßο Εσωτερτκþν üσο
πr η δημοιτκη ασιυνομßα τηò πρωτευουοαò.
LτειτκÜ με ιην περßθαλqm των εξαθλτωμÝνων
=ò πρωιεýουσαò, το υπουργεßο Εοωτερτκþν με
:ιοραδτκü και φετδωλü ιρüπο εßχε υτοθειÞοετ τα
τ,ι,ηJτα Χρüντα τη δτανομη
μειεπανασιαιτκÜ
ηημαιτκþν θοηθημÜιων στουò Üπορουò αγωντστcò
ερ\,ασΙαò.
tιar ιτò οττιοτεòετεò τουò,
Το υαροιαι-ω μÝφο Ýπτχεßρησε χωρßò επτιυχßα
òα καιαρ\º¼ετ το υπουργεßο Εσωιερτκþν κατÜ τη
δτορκετα μταò συΖητηοηò σιη Βουλη σττò 25 Ιουλß-
ου 1Β46. με το επιτεßρημα üττ η δτανομη θοηδημÜ-
τωò συιτε_\ετ στο ι,α «επαυξτßνετ.α1 η δυσευχßα και
υποΟßι\πεται η οκνηρßα», εφ' üοον «η ελπßò των
ΒοηOημÜτωτ, συνεπÜγει την αργΙαν ε]ò τοqò rur-
χαι,οτταò |οlουτων, προò δε παραδειγματιΖüμε-
νο1 κα1 α,Μοι εγκαταλεßπουν τα Ýργα των κα]
προσOετοwα] ε]ò rny τÜξιν ταýτην fων οκνη-
μDν».
ΜειÜ ιην επιδημßα χολÝραò του 1Β54, η οποßα α-
υοδεκÜττσε κυρτολεκιτκÜ το φιωχü πληθυσμü τηò
Αθηναò kar καιÝδετξε ιην ουοιαστικη ανυπαρξßα )
Ο ΛουδοΕßκοò ΜÜουΡ€Ρ στον Ποινικü
Νüμο του ΙΒ34 εισüγ€ι διüτοξη μ€ τßτßΙο
«Φυγοπονßα. cπαιτεßο, ογυρτ€ßο κοι γοητ€ßο»
ΙσΧνþν

39
ΕΛΛΑΔΑ-Ι9οò Aιotle:
ενüò συστηματοò δημüσταò πρüνοταò, μτα νÝα δρα-
σιηριüιηια, γνωστÞ ωò φτλανθρωmκß, qιχßΖετ να
αιταπιýσσειαι και να χοlýοσετ με πολυ πτο οργα-
νωμÝνο και συστηματτκü φüπο ιο πεδßο πqρÝμ6α-
Συò πΡþτ€ò μ€τ€πανοστοτικÝò δεκοετßεò
οι ζητιüνοι οποτòΑοýν μιο κο6ημ€Ρ!νÞ
ΠΡαγμοτιΚüτπτο στουò δρüμουò τηò Αδþνοò
7. Δρüμοòτηò σηò ιηò σιο χþρο τηò κοτνωντκßò πρüνοταò.
ΑθÞναò απü ΚατÜ τη δτÜρκετα του δεýτερου μτσοý του 19ου ar-
βρεταυκü þνα, στη δραστηρτüτητα αυιÞ ουμμειÝ:<ετ μια κατη-
περιοδικü του γορßα μορφωμÝνων αιτθρþπων, προερχüμενων απü
1854
ια μεσαßα στρþματα ιηò πρωιεýουσαò, η οποßα
γαrτþνετατ μÝσω συλλüγων kar ετατρετþν kar Þý
ετ νÝουò θεσμοýò υερßθαλqmò, or oπoior
δοτοýντατ κυρßωò απü ττò οτκονομτκÝò
των αστþν ομογενþν ιηò διασπορÜò.
Η φτλανθρωmκη δραστηρτüιηια, υροκετμÝντη
εμποδßσετ τη ΖητταιττÜ, την περτπλÜνηση και υιγ
ξαθλßωση να μετατραποýν σε απεýÞ yra τιιν Ε
νωντκß τÜξη πραγμÜτων και να επιτýχετ την
νωντκÞ τσορροπßα κατ εrpnrrn, θα θÝσετ ωò
σιüχο τηò ιην ηθτκοποßηση ιων φτωχþν,
μενη Ýτστ ωò μτα επτχεßρηση ενσωμÜιωσηò τmr
νωντχοý ελÝγχου ιων τελευιαßων.
Σε ü,ιτ αφοlý την καταπολÝμηση τηò
παρ' üλεò ττò καιαστολιτκÝò απüυετρεò τηò
κßò εξουσßαò καιÜ τη δτÜρκετα των πρþτων
νασιαττκþν δεκαεττþν yra τον περτορτσμü τω
ριθμοý των ΖηττÜνων, or τελευταßοτ επτμÝνουν π
ποιελοýν μτα καθημερτνß πραγμαιτκüιητα
δρüμουò ιηò Αθßναò και σιο δευτερο μτσü ιου
αιþνα, γτατß επßμοττη εivar kar η εξαθλßωση ur
ποßα βτþνουν, καθþò νÝεò εστßεò φτþ:<ειαò
υλαστÜΖοντατ κατÜ την περßοδο αυτß.
Αυιü üμωò υου τþρα κυρτqιχεß περτσοüτεlη
var η μÝρτμνα yra πρüνοτα υαlý η εκδηλωση
ιαοταλυκßò δτÜθεσηò εναντßον τουò.
τστ, το Β64 τδρýεται στην πρωτεýοτ:ω
«Ελεημων Ετατρεßα»», με πρωιαρχκü
τον περτορτσμü ιηò επατιεßαò, μÝσω mò
ρßθαλιιmò που σταλÜμθανε να
στουò φτωχοýò ηλτκτωμÝνουò κατ των
φýλων τηò Αθηναò και ιου ΠετρατÜ.
Η «Ελεßμων Εταιρεßα» θα εmδοθεß στη
ση αττÜμεσα ατον «οληθιýò ανÜπηlην, τον
μενον του Üρτου» απü τον «ιφαυλüΒιον
τον αποΖþντα ειò ΒÜροò τηò κοινωνßαò)), r«rι
δραστηρτοποτηθεß προκετμÝνου να συνδlýμε
«πραγμαυχÜ 8ýμαια» τηò Ýνδεταò.
ΠροκετμÝνου να ανττμειωπßσετ το «νüσημα»
φτþχεταò, η «Ετατρεßα» θα προωθησετ ωò
πευτικü» μÝσο ιον εγκλετσμü ιων ΖητιÜνων
Πιωχοκομεßο Αθηνþν, ßδριητα που υπαχοýετ οε
σιηροýò πετθοlτχκοýò κσιüνεò λεττουργßαò, ιι
ποßοτ χαραχτηρßΖουν üλα τα φιλαιΖ8ρωπτιιÜ
ματα τηò εποdτò. ΑλλÜ η «Ελεßμων Ειατρεßα»
νÜντησε δυσκολßεò σιο να πεßσει τουò γεροη
ανÜπηρουò Ζηιýνουò να ΖÞσουν στο νÝο
«Οι πλεßστοι των ενδεþν πlηυτßμησαν mv
σχ[ην χρηματυ<ην qmγýν αντß τηò σχευκηò
καταοτηματαò ανÝσετιη,και τοýτο διüτι
βανον το Πτωχοκομεßον ειρκτην απαισßαν,
ηò μüνον νεκlηß 0α εξýρχοwο».
ΠαρÜλληλα με ιη λεττουργßα του
η «Ελεßμων Ειατρεßα» δτενεργοýσε και τη
 €

)
/\

\ß

:-,,Jò ορτσμÝνου αρτδμου
ò ιηò Αθηναò και του ΠετρατÜ, κατüπτν επß-
:ò σια σπßιτα τουò, επττüπταò Ýρευναò, εξÝτα-
.:-ι εξακρß3ωοηò ιηò πραγματτκηò καιÜστασηò
gι_|\εταò τουò.
^g tr
ΒοηθημÜιων οτουò 8. 0 πετροπüλεμOò σαν κυριακÜτικη διοσκÝδαση στηγ ΑθÞγα
του 1837. Λιθογραφßο του Lud$rig KüIlnberger,
9, Νουπλιþτεò με πOραδοσιOκÝò σιολÝò περιγελοýν το
φραγκοφορεμÝνο «τβελü του ΝOυπλßου» τα πρþτα χρüνι0 τOυ 0θων0
(απü το λεýκωμα του Peytier)

-τμτουργßα ιου Πιωχοκομεßου καθþò και το

Ξ,_ι ιου φτλανOρþπου» σιο σπßττ ιου φτωχου,
j]ε\¼υ να επαληθευΒεß «η νομτμüτηια ιηò

ι.: yra ΒοηOετα», νομτμοποτεß και θεσμο-

του
r φýανθρωπßα. Με ιον τρüπο αυτü επτχετ-
: εξουδειÝρωση του επτκßνδυνου χαρακτßρα
=.lδßδετατ οιη φτþχεια kar ο εξορκτσμüò ιου
_1nτοò φüβου r<ar αποσιροφηò που το Ζεýγοò
, ,-οη-Ýγκλημα προκαλουσε» στα ανþτερα α-

Ιε ::,:_:ιτκÞ παρουοßαση Βλ. Μαρßα Κορασßδου, Or

! .--,,-\Εηνþν και οι θεραπευτεò τοιχ. Φτþχεια και

1'..---,,α στην ελληνπθ πτιωτεýουσα το 1θο α]þνα,

:_|,\ε ιο Ελληντκηò Νεολαßαò (Γενικη
φαμματεßα
.:-cι ι ΚÝιτρο Νεοελληντκþν Ερευνþν Ε Ι.Ε.,
.:.] και β Ýκδ. ΤυπωθÞτω-|ιþργοò Δαρδανüò,2000 Ι
tr
4L
Ι ΙΕτΙò,ιJτΙΛΚιJΙ t\l\t f\l Ιtr¶ΖιJt

τουΧΑΣΑΝ ΜτιηπτRογΗ
αραΒολüγου, εηßκουρου κΦητιτη ΑΠΘ

αραΒοßσλαμχÞ κοτνωνßα των κλαστκþν χρüνων

ÝμοταΖε με ττò Üλλεò μεσατωντκÝò κοwωýεò επετδß
ßιστ ιαξτκß, θρησκüληπτη kar τη δτοτκοýαε, Ýστω
και θεωρηεικÜ, Ýνα θεοκραιτκü καθεστþò. Η rδrar-
τεροτητα Που Πapoυσrazav οΙ κοΙνωνΙΚεò σΧεσετò
στο ΧαλτφÜτο επηρεÜΖονταιτ κατÜ Ýνα μεγÜλο Βαθ-
μü απü την υαρÜδοση των προΙσλαμτκþν κοτνω-
ντþν κατ την κληρονομημÝνη απü ιη ρωμαßκß ε-
ποχÞ ετκüνα τηò σταθερßò κοσμτκηò εξουοßαò, που
δεν την κλüντσε η αλλαγη ιηò επßσημηò θρησκεß-
αò.
ΣταθερÝò αξßεò των τολαμτκþν κοτνωντþν ανα-
δεßχθηκατ μετÜ ιη μοντμοποßηση τηò αραθοßσλα-
μτκßò εξουοßαò, η τδÝα τηò θρησκεßαò, η ýπqρξη
του τιαλßφη kar το θεοκραττκü σýστημα διακυθÝρ-
νησηò. ΚÜθε αμφτσθητηση κÜποταò απü αυτÝò ιτò
Ýννοτεò σε Ýκανε περτθωρτοχü κα1 κοινωνικÜ αυο-
κλετσμÝνο. Αρα ιιÜθε απομÜκlτυνση απü την αυο-
δεκτß συμπερτφοlý, που περτÝκλειε μεγÜλουò krv-
δýνουò, πρεπετ να προερχüιαιτ απü την ανÜγκη α-
ποφυγηò των συνεπετþν μταò πο επτκßνδυτmò Ýκ-
φρασηò τηò ιqιαιικßò εξουοßαò. Or περτθωρτακοß
αυτþν των κοτνωντþν δεν Þταν Üνθρωποτ που η
προσωπτκß τουò Ζωη δεν εναρμοντΖüιαττ με την
κρατοýσα ουμπερτφοlý ιων γεττüνων τουò, αλλÜ
αυτοß που δεν αποδÝχονιαν ιην ατιιüτητα των κοι-
νωνιχþν συμπεριφορþν.
ΚαιÜ ιην προßσλαμχß περßοδο των Αlýθων, ü-
τωτ Þιαr,τ τσχυρü ιο φυλεττκü σýοτημα kar ο κÜθε
Üνθρωποò Ýφερε kar ιο θÜροò τηò ετκüναò τηò φι}
ληò ιου, περτθωρταχüò Þταν λ.χ. αυτüò που εßχε χÜ-
σει ιην προσιαοßα των δκþν του, επετδÞ εßχε κÜνετ
κÜιι που θα προκαλοýσε ßην μßνw με πτθαττÜ α-
ντßποτνα μταò Üλληò φυληò. Σιην περßπιωση αυιÞ σουν, σχημÜττσστ σιητμορßεò κατ πολλÝò
η φυλß αποφÜστΖε yra ιο Ýνοχο μÝλοò τηò να εξο- νατπýχθηκαττ σε πqýνομεò φυλÝò. Eyrvaιr
ρτστεß kar να μη δτκατοýτατ να φÝρετ το üνομÜ ιηò. απελmσμÝνων. Εντωθαν οπελευθερωμÝνοτ
Αυτη η ωτοχοßνωση ßιωι πarrapaθrkÞ και γτνüιατ εθτμτχü δßχατο τηò ΑραΒτκßò ερßμου κω ιº'
στην ειÞσια συνÜντηση ιων qιαθτκþν φυλþν στη φÝρονταιτ Üλλοτε ωò αδßσταχιοτ ληστÝò kar
ΜÝκκα, στην πφßφημη αγοlý Σουκ ΟκÜΖ. ωò κοινωνικοß εκδτκηιÝò kar ιραγουδηθητιω
Στο χþρο γυρω απü την ΚÜαμπα, στο παλτü πο- ιην ποßηση ιων νομÜδων.'
λυθεßστικü κÝντρο των Βορετοqιαβχþν φυλþν, κÜ- Η προßσλαμικÞ ποßηση των νομÜδιον
θε χρüνο or φυλÝò συγκεντρþνονταν kar συναλ- στα ατομτκÜ καιορθþματα και τα πÜθη ιι,τ
λÜσσονταττ, περηφατεýονταν yra ιουò ηρωÝò ιουò κληρων ιηò αραθτκηò κοτνωνßαò. Or
kar ια καιορδþματÜ τουò κατ αποποτοýνταν ττò ει} ιον üρο ατομικýνομαδικý ποßηση εννþ
θýνεò των πlýξειον των αιτÜξτων μελþν ιοιξ, που Βþò την ποßηση που αναπτýχθηκε γτα ταξ
με ιην απüφαση να ιουò εξορßσουν ιουò καταδßχα- α,λßχ, ιουò ΔουεμπÜαν (= Üνθιmποι-
Ζαν ουσταστικÜ σε θòινατßτ. Αυιοß or εξüρτσιοτ στην ιουò Α.λ-ΣουÜßαδΙι Αλ-Σαftαδ (,
^-.Ý^ο. τηι νΙο να εmΖÞ- πι,ιò ονοιιÞοτηκτπτ or δτüιηοοεe εχδκιχÝò rrr-
 1. ΣυγκÝντρωση
μουσουλμÜνωγ
γýρω απü το λßθο
Κüαμπο. ΠερσιχÞ
μικρογροφßα
του 1432.
2.0 Αμποý ΣοΤυτ
ξεγελü Ýνο
δüσιιολο, εγþ
οι μοθητÝò του
κροτοýν
σημειþσειò.
Μικρüγροφο
του 1237
τOυ Αl-]γΙαsßιß

συμπερτφορÜò αυτþν ιων ο- βουνÜ, üπου rπaιr σταγτ<οσμενοτ να Ζουγ, τη φτþ-

rD απÝΒαλε η προΙσλαμτκß φυλεττκη kor-
lb ιραwüμενο αυτü σημαδεýετ φυστκÜ την
ττ,τιι qυλευκþν θεσμþν.
φιλολογκη πορÜδοση δτÝσωσε την
τι»ι Αλ-Σηολßχ δτατηρþνταò τα ποýμα-
or iδror, κα&ßò επßσηò και επþνυ-
τοιη. ΠÝρα απü τουò αρχιχουò λü-
ιατò αποlýτιρυναιτ απü ιην κοτνωνßα ιηò
οι Αλ-hαλßκ ανÝπιυξαιι τουò δχοýò
τητßò kar κοτνωνιχηò δικατοσýνττò
mδειξαv σε ευγενεßò ιιτπüτεò (Αλ-ΦÜα-
kar λαßχοιη ßρωεò των φτωχþν,
x.lt Χß(παφεΥμÝνων απü ιουò τοχυροýò
Αυτοß or λτιοτÝò Ýβλεπαιι απü τα
)€ια ιου απλου αιτθμδπου rrar τα υπερθολττòÜ πλοι>
ιη ιων εμπülχον κοι αυτÞ η αντßθεση τουò απενο-
>ιοποτοýσε yra ιον φüπο Ζωηò r<ar ττò πlýξετò τουò.
Η κλοπÞ κα1 η ληστεßα των περτουστþν των εχü-
ντων και κατσþντων επεκτÜθηκε απü πlýξη θιο-
πορτσμοý σε πρÜξη ττοwωντκßò δυτατοσýτmò ιmr
στη λαßκÞ φαιιτασßα ηρωοποýθηκαν üπωò or
Ελfuνεò κλÝφτεò ατιτ εποιαι τηò Τουρκοκρατßαò. Η
σωματτχß διιναμη, η ιαχýmτα οιη 1ýχη Þ η υπα
χþρηση (Αλ-Καρ οιΤ Αλ-Φαρ, επßθεση κα1 «φβι>
γÜλα»), η εξυττιηδα, η συντροφτκüτητα ι<ar κιηßιοò
η αγÜπη για την ελευθερßα ιαυτßστηχαιτ με αυα)ιξ
τουò υερτθωρταχοýò ανθμßπουò, υου Üφτισστ θαι>
μÜοτα δεßγματα ιηò αραθιχßò ποßτισηò.

43
ΑρτsοιΣΛΑΜικοΣ Κοτιιηο»

.:.}

ß:{ ιj q.
.-ξf ι,.ι
F:
.j
,,-'λ\

3. Παρ' üτι η τα σι «,\Ια ιrr Ζωιß σου! Στη γη δεν υπαρsε,

Τα τιοτημαια ιων ΑΛ-ΣααΛικ ιερτγρÜφου\,
-

καýση των
ιτου εßχαν ιαυιι- σμüò γlα κανενα ανθρωπο,
εγκληματιþν δεν νατσθημαια αυιþν
ιων ανθρþυων '
τη 0Ýληση του ý απò ,
αιü ιο υερτΒÜλλον οποι πü, κrrrßrοτ με
Þταν σýμφωνη με ü..ß
εξαριηθεß φυστκü
""ß τωι, προ- kara,\a6aryε1 γlατ1
τιò ισλομικÝò Ζουοαν. ΠερτγρÜφουν ιτò περτηλανßσειò Σε μενα αρκει η αηωλεια αυιου
ποι, ,ι
ιτò αγιDγτεò
παροδüσειò, το σþπων (ΑλΣαλουκ) κατ ιων
ομÜδων,
ται το καλο που του καν0)
ενοò ιε-
Ýθιμο επιβßωσε και ιη φτλοσοφßα ιουò, Τυπτκü υαρÜδετγμα
ο Αλ-ΣανιρÜρα Αλ-ΑΖιπι
-(λΙ Ιλο.r, ,δτηιÞ εßνατ
μερικþò οτOυò -r»
οτα βουνÜ και
Τοýρκουò κOι Sn^nruru Α1 Azdi), που Ζοýοε
τουò ΠÝρσεò. σκοιþθηκε σιτò αρχεò ιου 6ου ατþνα, Το Ýριο τοι
μο»
ΜικρüγρOφο .ßλ υrrrο.ο þò Δαμßγιατ Αλ-Αραμπ _(Lami7'at
(14οò οιþνοò) λΙ κυυ), σιο οποßο üλοτ or στßχοτ καιαληlουν με Αλ-Σανφαρα, σιην Üιακτη Ζ, :
-,

ιου δταlρÜφεται
απü τη Βαγδüτη .ο γρüμμο «Λ». Η προσωπτκüτηιÜ Ýνα χαρακιηρτσιτκü παραδε;, _α
γι0 τ0 περσικ0
επικü ποßημο
;;" fi;ιου, που αναδεßχνετ αξτουρÝιεια, μεγολο-
και ιη μοναξτÜ ιηò Ζωηò ενüò Βεδουßνου παρα"
, _-

πρÝπετα, μ]-σοò yra ιην κοτνωνßα τη-λησιη (Αλ-Σαερ Αλ-Δηò, l,_

ι
Shahnamach
ερημου. Σε Ýνα ποτημα του δτακηρυσσει: σο περτπειετþδη, σε Sαθμο :,, :

φυλß ιου ιον εßχε απαρνηOεß, yraιr τ:_

,rοaο ,rο ιον υπερασπßΖειατ σιουò
αμ,;
την Γ]ροß f,αμικι,ι π€ρß δα οß €ξüΡισταß νουò που δτÝπραιιε, Η korvωvrkn ap,!--J:
να
§ηζ €§Xτ}jΦi-j CIργqν 6ιτκαν σò §μαδ€ò για σιη-ποιητÞ εκφρÜΖεται σε Ýνα ποlΓ-,: -
€Πßζη ουν Και €γινον στροτοι αΠΕηΠισμΕνων
κατ αναγνωρßΖετ ιο _J- -1
που μαò Üφησε

ιου:
«-Ι\Ιη με 0αψετε! Σαò το απαγορε,,,,
:-
 4 0 οηοτεωνσò
Αμπου Σοινι
ξεγελο τυν
* πλιιυσιο κοι
ßι''
ισχυρο κυβερνιlτη
*;t μιοò ποληò
Μ ικρογριιφο
(1237) τοιι
ΑΙ Masitι

,ß
t ξ
'\tòs

t
*
§Ξ+

ΙΙ(ΙΙ)()ι \ ι() Ιßι ιι)(ι \/ ι /ιι ß ιιι)t |)ß, |

ι
|

. ιιι)()Ι()ι ι(ιιΙ()ι Ιι()ι ι ßιιι

',,\ιΙιιtιι ιßιιι!ιιΙ ]Ιι)ι |tι ι\ ι Ι ι 1 ιιιιιιι \,,'7ß ιι,,ι \,ιιι,ßιι(
)1ιι ι ιlΙ, Ιι(ι\Ι]ι ιι L,'
,ιßιιßιι\,ι]ι
I

,,;| \ιι) ΙΙΙ(! ι ß)ιι) ΙιΙ(ι ,/.ι,ι11 ,, /ι \//,ß /; \'

ι ιι(ιt)ι,ι, ι ιιι(ιι \ ι(ι ι ι(, ιιι)(ιι ι ι( ιι()ι ] ι] ]Ιß,] Ιιι L(ιßιιιßι.ß] !,ι,
|]l,,Ι,ιΙΙιι ß|Ι'ι,Ι ι ιß,ι { \ιι,,ι ß \,, ιι\ιι ι ] ß ]ι] |ß, ] Ι,ι
__:τμπÜια Σ,Üραν Αλ-ΦÜχμτ ι'Ι ;ι ιιΙιΙι;ιι; ι , ΙΙΙΙ\ιι L,ι L( ']ι,ΙΙι ß

l'ιιhιιιß) ιι()ι] ι() ()ν()ιι(ι ι()ι, (,ιιιι(ιß\ι ι ,]ß, ΙιΙ

' 7',, Ιßιιßιιι ()'l'ιιιιlιιιlιιιιιιιι ).ιιlιιιι ιιι Ι[,ι ]ιιι ßι ιιιι.\ιΙlιιιιι ι,ι\ ιιt \,,\ L

, \ ιß(ι] (ιιι()(;ιι(ι(jιιιιι(| |ι()ιιιιι(ι

Ιιι 1ι ι], ,Ι(ι)ιι \(ßι}ιl.(Ι ιιß ι)ι'l ]ι

ιτ ßιιιιι;ιιιιlιιιι ι;ι fιιιιιlιιιlιιι \ιιlιιιι ιι ι /.ι ,| ]Ι]ιιι ιιιι Ιμlιουε,λ Κιιιò Α,\ Κιι,τι
,(|( ι;ι \ι \(ιι( ι(ιιßι\()ι ι.ιιι, \ιι
|ιι 1ιι ( ιΙ )Ι ι ιΙ \\ Ιßιιιι ιι()ι (ι\ßιßι(ι|,ιß]ι\, ()ß /ι
]],] ι\(ιι (;Lιι\ ιι()]ιιι)ιι ι()L \ ι\ι ι(ιι ßΙ(|ιι\lι|ι ι\\ \/ιι\ ι, \\ \ß,ι\, ,
)
ß, ](Ι Ι\(ΙΙ Ι] Ι\()Ι Ι)(Ι(rΙΙ Ιι)Ι' lτΙ \ ΙΙ\ ΙΙ|Ιι

-, ,: _;τττ' ^\\-Οιηριτ Αλ-Αψt |ιι)ι ι() ι)

ι ) \//ι;\ιιι, ιιιι Ι)ιιßιιιι ß)ι ι,ιlιι ιιιtι
1 ιßι, ιlιιιι ι, \ttιßιι ι, Ι Ιι tΙιιιι 1 ι 1ιι,,
.]]ι]ß, ,ι\,ιι(\ιιlιιι ιι ιιι \ \ιι1 tι
\.;, ι.'ιιιιι(,ιιιιßι ιιι /ºιl/ιιιι \

, \, ,,,'ι,ιι /.ß ι,/J ι|ιιι |,ιιιιιιΙ\ι Ι

ΑρηgοιΣΛΑΜικοΣ ΚοΣΜοΣ
5. Η απßθεση
χfuδÞò κοι πενßαò,
εξουσßαò κοι
εξουσιοζομÝνων
σε μικρüγροφο με
πορüστοση οπü
την ουλÞ των
Φβοσιδþν
Þταlr Βασιλ:κηò καιαγωγηò kar üιαν εκδτþχθηχε α-
πü ια αýκιορα ιου πατÝρα ιου ενσωμαιιßýηχε με
τουò κοτνωνυ«Ü απüκληρουò ληστÝò τòατ ÝΖττε κι>
νηγþνταò ττò δτασκεδÜσετò, ιο ποιü kar ια ιυχερÜ
πarxviδra. Μεταχτιτοýμειιοò απü τη μια üοση οτην
Üλλη με ιο πρüσχημα üιι Þθελε να εκδτχηθεß το
θÜνατο ιου πατÝρα ιου, πÝρασε ιο μεγο_λýτερο μÝροò
τηò Ζωßò του καθüλα σιο Üλογü του κ(υ δÞλωνε üιτ
δεν Þθελε να ξÝρετ Üλλο ατιü τη ΖωÞ πqý ττò γυ
ναßτεòκατ ιη φορÜδα ιου. ΑυτÞ τη ΖωÞ στην Ýρη-
μο περιΥΙΧτφεΙ στο ΠΙο ¾¾ωσιο ιου Ποτημα Που ιl-
μηθηκε απü τουò Αραβεò kar Ýγτνε αναρτημÝνο.Ο
Με την εμφαιττση ιου ΙσλÜμ και ιην qlaBιkn κα-
ιαχιηιτκη επÝλαση που ακολοý8ησε Üλλαξαιτ κατ
or τρüποτ κοινωνικου αποκλετσμου, üπωò kar or
φüποτ κοτνωντκηò αμφτοθητησηò. Η εποχÞ των
Αλ-Σααλßκ, που Ýδωσε ιουò θαυμÜστουò ποτητÝò
του 6ου ατþνα, πÝρασε, ακολου&ßνταò την υποχþ-
ρηση ιου φυλειτκοý συστßματοò των ΑρÜθων. Με
ιην qlaΒlxn εξÜπλωση ßρθε kar η κεντρτκη ε-
«Ο ßηστÞò caνοι κοΑýτ€Ροò οπü Ýνο
δωροδοκοýμ€νο κυΒ€ΡνÞτπ κοι οπü το
δικοστÞ που τΡþ€ι πcΡιουσßεò οΡφονþν»
t6
ξουσßα kar οι αττιßπαλοß ιηò
Ýγιναν Αλ- ΣουτÜρ (Al-SioufÝar) kar
(ΑΙ- Ayyar)" που κα8τεριßýηκαν σιην
γοτεχνßα μÝσα απü τιò Ιστορßεò των
(> Αλ-Λοιισουò > Αλ-Ληò > Ληστýò).
Eivar qτκετοß εκεßνοτ που αφιÝμrτσ
Ýργα yr' αυιοýò ιουò περτ&ορτακοýò τ
ραθιχÞò κοτνωνßαò. Εχουν πφτγραφεß ιò
μοτ, με ετδτκüτηιεò, οργανþσετò,
σßαò». Οι φüποτ kar η korvωvrkn ιοη
1ý, ια «ευαγγελματτκÜ» Ýθτμα ιων
λογοιεχνικη τουò παlýδοση -ιοßτιση
νÝκδοια και ρßσετò που ιουò
ιÜ αποιÝλεσαν ιπν «αlηΒυη
ΣουτÜρ». Ολη αυιÞ η φýολογικη
χθηκε κυρßωò στον κοτωντκü ιυπο τω
(A]-Shater, εντκüò ιηò λÝξηò
Shouttar) υου γλατσστκÜ σημαßνετ τσιτ
αιßθασο, που εγχαταλεßπει ιην
ιη συγτ<αιÜθεση ιου πατÝρα, που ια
ληιεýονταò kar Ζþνιαò ελεýθεροò. Οτατ
Αλ-hτερ Αλ-Ληòεßνατ ο απατεþιηò
χρηστμοποτεß, üπου χρετÜΖετατ,
Αντßθεια ο Αλ- ΑßγιÜρ (σημαßνετ αυπjò
να wρÝπεται) εßνατ πro γραφικüò, γιαß
Που περτφερειαΙ ασΚοΠα ΚαΙ
χρετüΖειατ να απολογεßται σθ ιòανÝνιΓ-
 Ηε το πÝρασμα ιου xpürrou αυτÝò or ιιατηγορßεò
μληΕßýηκαιι τ<ατÜτüπουò τιατ συνθßχεò με Üλ-
Lεmαιτιqρßεò περτθοητακþν ομÜδτον üπωò ßτωτ or
βφιτιÜαν που πολττττιÜ εκδηλιßýητòαιΖ ωò νεο-
ßò ß
ρτΖοσπÜστεò x]ar πολλοß μελεmτÝò τοýò
με τουò Αλ-ΑχwÜαΘ (üροò ιηò περτοχßò
Σψßαò, ωιτßστοτ:<οò με το ΒυΖαιιτπü vεaviar).
αιταφÝροντατ οτ ΖοιιεÜαρ (τρομοκlητεò!), οι
(περιθοιριαχοß, υπüκοοlιοò), οι ΑΙγιÜακ
σημαδεμÝνοι, αλλÜ κα1 οι awIppn-
οι Χqηαφßò (üροò που ηχτσητοποτεßτατ σττw
yra το\ι ÜνΘlmπο με κακßεò:). Ολοτ αυτοß
üπωò αναφÝρετ ο Ατγýιπτοò τστορικüò
Ι4οιι arþw Αλ-ΜοχρßΖ. απü εξαθλτωμÝνα ε-
στ4χδμαια kar απü πετνοσμÝττουò ιιar
που ηταιτ θιητατα τηò ιιακοδτο:<εφτσηò τηò
ιηò κακοδτοßχησηò ιου τýτουò rιar α-
κυβερνητþν, or οποßοτ αδταφüρησαιτ yra
ιου λαοý. Γτα ττò αττßεò üλου αυτοý του
κüσμου πro παραπατυα τÞφιεr ο
Χηρüαν Αλ-Ταοιχßττη:' «...(αι:τÜ σrßβαΙ
επεlδý η εξοιισßα ασχολεßται αποκλεπυ]ζÜ
με 6tη ηηγματα: mv τlιαννßα xar αη δτα-
καταιιιÝΖει και γλεwÜ. Αγνοεß mv η-
χα ττò ατιαθÝò π[ÞΕειò..».

γειηχη λαßκÞ αποδο:αß üλων αυτþν που

or τmγÝò περτγηιρουν ωò περτθιrψτωωυò
τýποιτò mò οραθοΙσλαl,υκηò κοτνωνßαò
νω μτα σoΒqpn Ýνδετξη yra ττò πι)αγμα-
υκÝò συνθηκεò που Ζοýσωτ or λαοß του
mò Βαγδιßτηò (75G1258 μ.Χ.). Οι Þροl-
λαοý εßνατ or πορÜνομοτ, που αγνοοýν η α-
τττν επßσημη εξουσßα, or οποßοτ επα-
αδταφηρþνταò yra ττò δυσκολßεò kar
των δυτημεων που θα αντητεþmΖαv.
α mρÜνομοτ ερμηνεýονταιι απü τα λα'ßτ<Ü
πωò αποκτοýσqν πqιÝινομα αυτü που δr-
ιοιη αιτýχε: την ελευθερßα κ(υ το rιor-
αιò μερßδη απü τα ýτκÜ òταθÜ.
τουò mο πÜνω λüγουò, αυτÝò οτ ποlý-
αποΙΙÜμθαrταν το θαυμασμü. Or απλοß
ταη σιητπαθοýσσ,τ, επατνοýσαιτ ηò π(Þ-
τοιτ Ýτφυθαιτ απü την εξουσßα r«rr τουò
. Ολα αυτÜ μεταφÝlýηκαιτ απü γευÜ
ΕτοºαηιÜτισαν το μιfrο των κλεφτþν (Χι-
Αλ-Λοιποýò), χρτυτμοποτþνταò ελευθερα
ιlα να φαιιεß ι<αθαρÜ πωò το πqρελ-
Üλλοιε η θιτηση ιου ονεßρου kor Üλλοτε
πραγμαιτκüιηιαò. Πολλοß τýποτ Σοιτ
ΔΙγfrαρεπÝππσιι σια ιrrο δημοφýη aιra-
η Αναιολßò: συò Χßλ-ιεòκατ jlIra ΝÝ
m,Σßμò Αλ-hιμπακ, που αποδεßχθηκε
ω Αλτ Αλ-ΖÜηιπαχ, ενüò τοτορττιÜ
ΔÞηαρ. Δßπλα στοιη επßσημοιη εθντ-
6. Περακü
εß κουò ßlχοεò τι,ιν Αlýθων καθτεlχßýηκε η ποlτουσßα μικρüγροφο (15οò
κÜποιου ΑΙγιÜαρ, που τòαιÜ ττò αφηγýσετò των πα- αιþναò) με πò
ρqτυθÜδων συγχÝντρωνε την περτσσüιερη σιητπÜ- Ιοτορßεò του
θετα. Εξüλλου, üπωò Ýλεγαιτ: «Ο ληστηò εßνα7 κα- χαλßφη Χοροýυ
λýτqιq αιιü ενα Ürιlιοδοκοýμενο κυΒερνým, κα1 Αλ Ροσßπ των
απü το δικασý που τμßιει τιò περιοιισßεò των ορ ΑββασδþΥ.
φηνþw».7 ΣκηνÞ σε χουρεßο
Ιστqρυm, η εμφþηση αυυßν «,rv αττυυÜκοιχον ο- Τηò ΒΟγδÜΤηò
μÜδων, που ποΖ\λÝò φορÝò αποχτοýσαιι f,ßτÜδεò
φαγερουò οτταδοýò, συνδÝετατ με ιην εμφýντση πο-
λτυκþν τοραχþν, σφαττωττκþν πραξκοτmμÜιων,
ß
δqlμαυκþν kar φυλευχþν εθνιχþν αντιποραθÝ-
σεωγ οτκονομικþν κρßσεων rιar εσωιερτκþν δτ:ο-
νοτþν. Ττò περτσσüτερεò φορÝò αυιÜ τα κπτημαια η-
ταττ aιrmpτrkn wτßδραση στην πqýλογη καταπßε-
(m των κυΒερνηυßν. οταιι or τστορικοß ακεßνηò ιηò
εποdτò εivar ειλτχρτνεßò με ιον εαυιü ιουò, σιητ(ι,(ý-
νοýν πωò ττò αιιταρσßεò ròar τα,J!αßτιÜ κπτημαια που
ατδηλιßýηχαν σιο Χαλιφητο των ΑΒΒασιδιýν ισ
καθοδηγοýσαιτ οι Αλ-ΣουιÜρ, Αλ-ΑßγιÜαρ, Αλ-
ΑχwÜαΘ ιòαι Αλ-Ζοιιααρ ατυολογþνταò üττ:'
«Ηταν αιιλÜ γα να αιιοδþεß δικαιοσýνη, να αρ-
θεß ιο Üδικο και να εγκατασταOεß ο νüμοò (Αλ-
hρßα), κÜτι που θεωρητικÜ Þταν "Ýνα νüμιμο αß-
τημα'º»,
υ Η διιναμη r<ar το κýροò αυτþν ιων κπmlýτων η-
ταν κατÜ εποχÝò τüσο μεγÜλη, που üταν ο χαλßφηò )
4[Ι
ΛΡΑΒυ ιΣΛΑΜ t ΚυΣ ΙιυΣνιυΣ
7, ΑνιστορικÞ
απακüυιση του
ΠÝρση Σοýφι και
ποιητÞ Τζολüλ Αλ-
Νπν Αλ-Ρουμß
δεν μποροýσε να ελÝγξει τη δταμÜχη σουνιτþνκαι
στ;τþγσιη ΒαγδÜιη, κÜλεσε σε ΒοÞδετα ιον παlý-
νομο ΑßγτÜαρ Αλ-ΖÜτμπακ (που η Βτογραφßα του
εßνατ η ΒÜση ιηò ΣφÜτη), Ýνα γεγονüò που δεν
προκÜλεσε Ýκπληξη οýτε σιουò Αραβεò τστορτ-
κοýò. Θα πρÝττετ να αναφερθεß üιτ αυιοß or λαßκοß
ηρωεò μποροýσαν να κτνηιοποιÞσουν χýτÜδεò Αß;
yrÜap. Σιη λαßκß λογοιεχνßα τηò Ανατοληò ανα-
φÝρειατ üιτ εκαιü χτλτÜδεò ΑlγιÜαρ πηραν μÝροò
σιον εμφýλτο μειαξυ Αλ-Αμßν kar ΑJι-Μααμοýν.
Σιη Στμßτ επßσηò αναφÝρειατ üττ η ηρωßδα Nra,li-
λα Αλ-Μουχττß.λ εßχε ηγηθεß σε σιρατü αυü 24.000
ΖÜερκαι ΑßγιÜαρ.
Η σχÝση ιων παρÜνομων με την εξουσßα εßχε ü-
λα ια ><αρακιηρτσιτκÜ ιων τυφλþν λαßκþν κτνημÜ-
των. IστορτκÜ συνευÝσιεροτ φÜνηκαν οι Αλ-Φιτ-
ι,rciay, που ιο κßνημÜ ιουò (φουτοýουα) ηιαν κα-
θqτÜ ανιτμοναρχτκü kar ανÜγκασε το χολßφη kar
ιη μτσθοφορτκη φρουρÜ ιου να εγκαιολεßψουν ιη
ΒαγδÜιη και να εγκαιασιαθοýν yra ασ«lýλετα σιη
Σαμαlηα. Τüιε για υρþιη φορÜ την εξουσßα ιηò
πρωιεýουοαò κρÜιησαν or οργανþσετò ιων καιοß-
κων ιηò kar λετιουργηοε τον 11ο ατþνα Ýνα εßδοò
Κομμουναò ιηò ΒαγδÜιηò, κατÜ ιο ανιßσιοτχο γεγο-
νüò ιου 14ου ατþνα σιη Θεσσαλονßκη kar του 1θου
ατþνα σιο Πqliσr.
Or υπüλοτποτ περτθωρτακοß ιου qια3οßσλαμτκοý
κüσμου, αυτοß που σημερα σε εμÜò θα φαßνονιαν
συγγενεßò αυιþν που or κοτνωνßεò μαò θεωροýν πε-
pr8þpro, Ýπατξαν ιο δτκü ιουò τδταßτερο ρüλο οιην
εξÝλιξη ιηò τσιορßαò. Το υνευμαιτκü περτθþρτο ß-
Οι κοιροß που Ýηομπ€ το ΑροΒοfσßομικü
ΧοßΙιφüτο Þτον πρüωΡοι γιο ιδ€οf,ογικÝò
ονοζητÞσ€ιò κοι κοινωνικÝò διεκδικÞσειò
ΔR
ιωτ θρησκευιικü (λ.χ, οι Σοýφι) kar εδιυα
στοýò εκπροσþπουò με εργα Kar ισιορτεò
τÝò που αναφÝροντατ σιη ΖωÞ Kar το ερ\D
λüλ Αλ-Νττν Αλ-Ροιητß (το üνομÜ ιου
εξαßστοò ιηò πßσιεωò Ρωμτüò», που
στην Μπαλχ περßυου ιο 1207 kar υÝθαιτ
μ,Χ.) kar ιου Kqrπip (ιου μυσιτκτστη
γεwßθηκε στο ΜπενÜρεò ιηò Ινδßαò
1440 μ.Χ.). Οι Σοýφι ηιαν Ýνα κßlτημα πω
θρησκευιικοý ò αναχωρητÝò, ασκηιÝò,
και δτανοουμενουgμυσυκισιÝò στην
kar χÜραξαν, με ιη σεηý τουò, ιην
μÝσα σττò σελßδεò τηò «απÜρνησηò τηò
ματαιοδοξßαò»-..
Οτ karpoi που Ýλαμυε ιο κλαστκü Α
κü ΧαλτφÜιο ηιαν υρüωροτ για
Ζηιησετò Kar ΠραΥμαιτΚεò ΚοινωνΙκεò
σετò. Ο κüσμοò και του μουσουλμαντκου
Προττμουσε να ανtτμειωΠιΖετ ιτò
ρατοποτþνταò ιο υαρελθüν kar Ýντωθε
αναπλÜθονταò τουò μυθουò του.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
l. ΧÜνα Αλ-Φαχοýρτ, Αλ-ΤΖÜαμτιε φι Ταρßχ Αλ-
Αλ-Αρομπι (Το Περτεκττκüν στην Ιοτορßα τηò
Λογοτεχνßαò), θ'üκδοση, τüμ. 1. Α,Ι-Ατ,ταμι,
(Η Αρχαßα Δογοτεχνßα), Βηρυτüò 1θθ5, ο. r2θ-raΙ
169-174, Ι76-187.
2. Πρωιεκδüθηκε μεταφρασμÝνη στα γερμανυ<Ü Ε
fΚεττνγκεν ιηò Γερμανßαò.
3. Ε. Κονδýλη-Μπασοýκου, Εταγωγý οτη
ΑlfiΒων, σ. 7θ-80, Αθηνα 2Φ1.
4. ΑναρτημÝνα ßιαν ια ποýμαια που
την ετÞστα σýναξη των αραΒικþν φυλþν στη
εμεναν τζ)εμασμενα Yra ανÜ!º/ωση σιο τεμενοò
επüμενη ετÞοτα συνÜντηση ιων φυλþν-
5. Βλ. Μ. Ρ. Αλ-ΝαγκγκÜρ, Η αροΒιι<ý
ΕÝματσ των Αλ-ΣουτÜρ (AJ-Shouttar) κα1 Αλ-
Awar): «Ιστορικý, φιλολογικý κσι
ΚουθÝττ Ι98l.
6, Περßφημοò «λογοτÝχνηò των φιλοοüφων κσι
των λογοτεχνþν», που γεννη8ηκε στη ΒαγδÜm
θ2r μ.Χ. (3τ0 Þ 311 Εγßραò), Βλ. Ζ. Ιμπροχßμ,
Χαßγftαν Αλ-ºαουχßνιl. Ετδτκß Ýκδοοη, ΚÜιρο
7. Βλ. Αλ-ΑσφαχÜσν1 Μουχαwαιητ
ΔισλÝξειò των φιλολüγων-λογοιεχνþν), τüμ. 3. ε-
8. Μ.Ρ. Αλ-Ναγκγ|þρ, Αλ-ΣουτÜρ-.. σ. 3-6, 4&tΧ
9. Λογοτεχνικüò üροò ιηò αραΒικηò που σημαßια
Βιογραφßα και και' επÝκιαοη Ýποò.
ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Χ. ΜπαιºÜουη, Ειααγωγý aτnv Ισιορßα του
Κüσμου, τüμοò Α, εκδ. ΒÜνταò, Θεσοd\ονßκl 'ßΞ,
Ε. Κονδýλη-Μπαοουκου, Ετσαγωγη σm Λο1
ΑρÜΒων, Αθηνα 200l.
Annemarie Shimmel, Mystische Dimensiog
Is]am- Die Geschichte des Sufisπus, ΜüναΦ
R. Levy, The Socia] Structure of Is]am,
Γρ. ΖιÜχαò, Ισιορßα των ΘρηακευμÜιων. ºη
ºο ΙολÜμ, Θεοσαλοýκη 2Φ2.