Ε¸νΘΕριοτνπιι-Τ, ÜΑΡ,.

ιογ 2Μ

DΤOΡΙΚΑ
Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΙΝΑΙ
οργανωμÝνη yra τα καλÜ. Kr üταν
αποιυγχÜνετ η προσπÜδετα
παμΒαλκανικηò εξÝγερσηò καιÜ ιου
οδωμαντκου Ζυγου σιη Μολδοβλαχßα, ιο
ΒÜροò πεφιει οτον ελληντκü χþρο κα1 η
πρþτη περτοχη που επτλÝγειατ, λüγω
ιδτομορφιαò και ιδτοσυγκραοßαò ιων
καιοßκων ιηò, εßνατ η ΜÜνη.
Ετστ or καπειαναßοτ τηò, με επτκεφαληò
τον Καιοακο ΜαυρομτχÜλη, κηρýοοουν
σιτò 17 Μαριßου 1Β21 σιην Αρεüπολη-
ΤσßμοΒα ιην ΕπανÜσιαοη, Μια
εΒδομÜδα μετÜ, σιιò 23 Μαρτßου,
απελευδερþνεται η ΚαλαμÜια απü
δυναμειò με επτκεφαληò τον Πειρüμπεη
ΜαυρομτχÜλη, ιον Κολοκοιρþνη και
Üλλουò και ουνιÜοοονια1 La πρþια
Ýγγραφα που απευθυνονιαι σιßò ξÝνεò
δυνÜμετò, ακüμη Kar στlò ΗΠΑ.
Σχεδüν ιαυτüχρονα γßνετατ η ειοβολη
στην ΠÜιρα Kar ιτò επüμενεò μÝρεò του
Μαριßου ωò ιιò 31 ιου μηνα
0 ΑλÝξονδροò ΥψηλÜντηò υψþνει τη σημαßα τηò ονεξορτησßαò στο
Κολüβρυτο. ΦοντοστικÞ λιθογροφßο του Vincent Kazler ξεσηκþνονιαι τα ΣÜλωνα (Αμφτοσα), η
Υδρα, η ΛιβαδειÜ, η Χαλκτδτκη. Με ιην
εßσοδο σιον Αγþνα των Σπειοþν και των

0 Εßßπνεò
Ψαρþν, συγκροιεßιατ ο ελληντκüò
στα üπßα σιüλοò.
Οι Τουρκοι apxrzouv αντßποτνα. Αλλα η

για ιπ ßευτεριÜ τOυò

ΕπανÜσιαση Ýχετ φουνιþσετ.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΑπΕ^ΕΥοΕΡ(Σι{ ΑΧΑιΑ κΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

τΗΣ Ι(Α^ΑΙι,ΙΑτΑΣ ΠΑΠΑΦ^ΕΣΣΑΣ κΑι ΥΔΡΑ
Η κÞρυξη 0ι ((συνεσταλμÝνOι,,, 0ι ΣπÝτσεò
τηò ΕπανÜστασηò g ,«gξω[Ýαql6ò» πρωτοστατοýν,
στην ΑνατολικÞ και και 0ι ((χυδαßΟι,, Τα ΨαρÜ
ΔυτικÞ ΜÜνη που τOν ακολουθοýν στον Αγþνα

Υπεýθυνοò Ýκδοοπò ΒΑΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛOΣ

Σýποξη ýΛηò Σýμθουλοò Ýßδοσιò Σ'αυýτο ταßτοò ουγΕργÜαηταγ Δημιουρμτü

ΝΑΣΟΣ ΠΟΛΕΜΗΣ ΣΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ ΙΦΝΠΑΝΤΙΝΑ ΑΛΑΜΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΥΛΟγ ΝΙΚOΣ ΚΕΧΑΓΙΑΣ
Συιπο$σμüò . εητμÝλαο ΝΙΚOΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΠΠΡΟΣ ΠΑΠΑηΟΛΥΒΙΟΥ ΑΠΕ^ΙΚΗ ΤΖΑΝΠΟΠΟΥΛΟΥ
t,üυμοι σννΞργÜτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑΛΙΓΚΟΥΔΗΣ ANNITA Ν. πΡΑΣΣΑ ΣοΦ¶ΔΡΑιßηΚΗ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ _ ΑΠΟΠΟΛΟΣ Δ¶ΜΑΝΤΗΣ ΔΙο1.1ΕΗΣ τΖΑΚΗΣ Πορογωý
ΦΩτοΕΚΔοτιΚΗ Α.Ε.
ΙΙΕττροιπßÞ δΕýθυwτ istorika@enet.gr ΑιΚΑτΕΡιΝΗ Φ^ΕΡ¶Νογ
Ετýπυατ.ΞιΒΛloßGοßο
Το πορüν περιοδικü παρÝτται δΦρεÜν μοΖß με τπ ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΡΗΠΟγ
Χ Κ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε,
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Απαγορεýετατ η αυοτελÞò πþλτÞ ιου
 σημειωσειò
Ενοò ονιδιοτcf, Þò GυποτΡßδπò
ναν κοτνü ιüπο στη Δτανüηση των
ιελευιαßων δτακοοßων χρüνων αποτελεß
η urkpn δταπßσιωση üττ η Ιστορßα με ια
παραδεßγματÜ τηò δεν φροντματßΖετ kar δεν
δτδÜσκει ουιε ιουò λαουò αλλÜ οýτε τουò ηγÝτεò
τουò, Γτα να δανετστοýμε εδþ τα λüγτα του
Hegel, παιÝρα ιου νεüιερου τοτορικου
σιοχασμου: «Αυτü που διδÜσκει η ττορικη
εμπειρßα εßναι üτι τα εθνη κυ οι κυΒερνητεò
τουò δεν διδÜχθηκαν ποτε ιßποτε απü ιην
Ιστορßα η ποτÝ τουò δεν επραξαν συμφωνα με
τα μαOηματα που θα εßχαν ενδεχομÝνωò
αποκομßσει απü την Ιστορßα».
Δταπßσιωοη, η οποßα δεν δταφÝρετ απü εκεßνην
ενüò συγχρονου με ιον Γερμανü φιλüοοφο,
ποιηιη, ιου Jean ΡαυΙ, ο οποßοò 1ραφετ πωò «,ß{
Ιστορßα δεν διδÜοκει, εκτüò απü τουò λßγουò
ερευνητεò που τη θεραπεýουν, σχεδüν
κανÝναν αλλον: πολυ σπÜνια διδÜσκονται
απü την Ιστορßα οι δυνατοß που παρÜγουν οι
ßδιοι ιουò Ισιορßα και υπαγορεL,ουν τnv
εκΒασý τηò».
Γ αφιÝρωμα ιωι, ,,Iοιορτκþν»
το οημερτνü
θα συναντησετ κανεßò Üλλο Ýνα
ΙJ ' παραδειγμα απü ιο ιιαρε.\θον, ιο οποßο
επιβεβατþνει το οκεπττκτομü που απορρÝει απü
το αξτωμα των δýο παραπÜνω δταιοηιþν.
Πρüκετται yra ιο θßο και την πολτιεßα ενüò
ευπατρßδη Φτλτκου απü την Αναι. Ν{ακεδονßα,
ιου Εμμανουßλ Δημητρßου ΠαπÜ, που
γεννηθηκε το 1773 στη Δοβßστα (οημερτνü
ΠαπÜ) των Σερρων. Ενüò παιρτþτη φλογερου,
που Ýδτνε, ιο ΔεκÝμΒρτο ιου 1Β19, με δÜκρυα
στα μÜττα τον üρκο ιου Φτλτκου οτην
Κωνσιανττνουπολη kar «ο οραμαιlσμüò υπü
ιου οποßου διεκατεΙχετο, φανταΖüμενοò τουò
Ελληναò με επß κεφαληò rcv ΥψmλÜντην
εlσερχομενουò νκητÜò εlò τnv
Κοινσταντινοýπολιν και εκδιþκονταò τουò
Τουρκουò» [I. Φιλημων, Δοκßμιον Ισιορτκüν ιηò
Ελληντκηò ΕπαναοιÜσεωò, Aθnvaι, 1Β60, ο.
2ο2].
ΠαρακÜμπτονταò εδþ την εξτοιüρηση των
γεγονüιων, που εκιßθεντατ λεπτομερÝσιερα οιο
σημερlνü μαò τευχοò, θα υυογραμμßσουμε εδþ
την προσφορÜ ιου Εμ. ΠαπÜ οτην εθντκη
υπüθεση ιηò Παλιγγενεσßαò. Ο αρχηγüò ιηò
ΕπαναστÜοεωò σιη ΧαλκτδτκÞ ανÞκετ στη
χορεßα ιων ανδρþν εκεßνων που Ýθεσαν
ολοκληρο το θτοò τουò, αλλÜ και ιην
οτκογÝνετα kar τη ΖωÞ τουò ακüμη, σιη δτÜθεση
ιου αγωντΖüμενου Ýθνουò. Σε 200.000 δlσιηλα
ιÜλτρα, ποσü αμυθητο για την εποχη.
υπολογßΖειατ η υλικÞ συνετσφορÜ ιου Εμ.
ΠαπÜ στον Αγþνα. Απü τουò εννÝα γιουò ιου, or
ιρετò, ο Αλεξανδροò, ο ΑνασιÜστοò kar ο
ΑθανÜστοò, θα εγκαταλεßψουν τη δτευθυνση ιου
εμπορτκοý ιουò οßκου στη ΒιÝννη, yra να
προσιρÝξουν οιην επαναστατημÝνη Ελλαδα.
Απü τουò υπüλοτυουò γτουò ιου, ο ΙωÜwηò θα
πÝσει στο πεδßο τηò μÜχηò οιη Λαμßα, ενþ ο
Δημηιρτοò, που θα πÝσετ ατχμÜλωιοò οιουò
Τοýρκουò, θα απαγχοντοιεß στο Νεüκαοιρο, kar
ο Ντκüλαοò θα φονευθεß σιο Καματερü,
πολεμþνταò με τουò Üνδρεò ιου ΚαραßσκÜκη.
Λ
ιJ
ιL
ιου
1Β21, δταπτστþνουμε üττ ο σχεδüν οκιÜμηνοò
αγþναò ιου Εμ. ΠαπÜ kar ιων ανδρþν του
συνειÝλεοε σημανττκÜ οτην επιιυχη Ýκβαση του
Αγþνα, κυρßωò δτüττ απαοχüλησε και εφδειρε
ττò τουρκικÝò δυνÜμετò οτην Κ. kar Α.
Μακεδονßα. δßνονταò Ýτοι την ευχÝρεια σιουò
νüττουò Ελληνεò να βελττþσουν τη σιραιιωιτκη
ιουò ορΥανωση καια ιουò Πρωτουò μηνεò ιηò
ΕπανÜστασηò.
Ενα λαμυρü παρÜδειγμα αντδτοτελουò
ηροσφορÜò σιην Πατρτδα, το οποßο -yra να
επαληθευθεß ιραγικÜ ο σκεπτικτσμüò των
στοχαστþν τηò Ιστορßαò- θα λησμονηοουν
ευκολα or μεταγενÝσιεροτ συντοπßιεò, kÜuoror
οýγχρονοß μαò δημüοτοτ Üνδρεò απü τη
ΧαλκτδτκÞ Kar ιιò ΣÝρρεò, του ε8ντκοý μαò
ηρωα...
ΦαßÜ,ιν ΙνΙαλιγχοιfrηò
ßροληαι

γλþσσα, or πÜιρτοτ δημοκραττκοß θεομοß, το εδτμτκü δßκατο, or παραδüσετò, οτ

θρηοκευιτκÝò πεποτθßοετò, το δημοιτκü τραγουδτ kar Üλλεò αξßεò του πολτιτομου
Ýδτναν μεò στουò ατþνεò συνοχÞ σιον ελληντκü λαü.
Η πατδεßα κρατουσε ΖωντανÞ την τσιορικη συνεßδηση τηò συνÝχετÜò ιου απü ιουò
αρχαßουò! Ο αγþναò οια ΔερθενÜκτα ονομαΖüταν μειαφορτκÜ απü ιουò ßδτουò τουò
υρωταγωντστÝò, «υüλεμοò καιÜ των Περσþν» [λεò κατ ο ΔρÜμαληò ßιαν απüγονοò
ιου... ΞÝρΕη]. kar δεν εßνατ τυχαßο ιο γεγονüò üτι ο «Θεμτστοκληò» ηιαν το πρþτο
πολεμτκü υλοßο τηò Υδραò που απÝπλευσε για τον Αγþνα.
Τη συνοχÞ και τη συσπεßρωση του γÝνουò σφυρηλαιουσαν τα σταδερÜ ψυχτκÜ
γνωρßσματα του Ελληνα, που εßνατ:
Πρþτον, ιο αßσ8ημα ιου ελευθÝρου [αυτου που «οηκþνειαι κλÝφτηò»].
Δεýτερον, η πολýιροπη νüηση [προοωποποßηοη ιηò αρχαßαò θεÜò Μßτιοò (=
αντßληψηò)]. Η θεÜ ουνδυÜΖετ: ευσιροφßα, προοποßηση, καπατσοσυνη,
επαγρýπνηση, αßσθηση τηò ευκατρßαò, προΒλεπιτκüτηια, επτδεξτüτηια,
οιρατηγημα... σε μτα πραγμαιτκüιηια αοταθÞ, πολυσημαντη, που δεν προοφÝρετατ
yra akprθn υπολογτσμü, (Βλ. J.P. Vernant, «ΝΙýτιò», εκδ. I. Ζαχαρüπουλοò). Και
αυιÞ η Μηττò ωò θαλÜσστα θεüιητα [κüρη του Ωκεανου Kar μητÝρα ιηò ΑθηνÜò]
ιοýò χÜρτΖε ιη ναυιοσýνη και τα... κÝρδη απü ιο θαλÜσσιο εμπüριο. Μερικοß
Ýμποροτ σιη συνÝχετα εγκα8ßστανιαι μüντμα στο εξωιερτκü, π.χ. στην ΤεργÝστη, στη
Μασοαλßα κ.α., τδρýονιαò εμπορτκοýò οßκουò. Οτ ομογενεßò, απü εκεß
επαγρυπνοýσαν yra ιουò υποδουλουò.
ΕχττΖαν σχολεßα, ο καθεßò σιο χωρτü του, Ýστελναν δαοκÜλουò kar εμΒÜσματα,
αγüραΖαν βιθλßα, üργανα φυστκηò kar χημεßαò,
ΥπÜρχουν και Üλλα οταθερÜ ψυχτκÜ γνωρßσματα, απü τα οποßα ανιλουοε τη συνοχη
ιου ο υπüδουλοò Ελληνιομüò. Το κυριüιερο πÜντωò -απü την εποχÞ του Ομηρου-
Þταν αυιü ιηò τσüιηιαò (βλ. συγομτ,λßα Θερσßτη-Αγαμεμνονα Ιλftδα Β' 204), πον
«τροφοδοτοýσε» διαχροντκÜ το αßσθημα του Δτκαßου, (Δßκαιον = ßσον, Αριστ.
ΗΘικ. Νικομ. 1132 Α 30). Ακüμη τηò τοο-ττμßαò και τσο-νομßαò, δηλαδη τηò
δημοκρατßαò. Ετσι οιην καρδτÜ τηò απολυιαρχßαò, λετιουργουσε Κοτγü ιων
ΡαγτÜδων ωò ΝΠΔΔΙ
Γßνονιαν εκλογεò Kar υπηρχαν κüμμαια δημοκραιτκÜ, or «Καρμαντüλοτ», στην ΚÝα,
σιη ΣÜμο κ.α. (Βλ. Ν, ΣΒορþνοò, «Επισκüπ. Νεοε,Δ,λ. Ιστορ.», εκδ. ΘεμÝλιο, α. 62).
Οτ αιρετοß δημογÝροιτεò εκλÝγονιαν yra εvrauora θηιεßα, επετδÞ «ολιγοχρονßουò
εßναι ταò αρχÜò» l<ar με υποχρÝωση λογοδοσßαò 1Εýθυναl.
Το θαυμαστü συοτημα ιηò σχεδüν ιρτιοΒÜθμιαò αυτοδτοßκησηò ιων Ρωμτþν που
λεττουργησε στη δτÜρκεια τηò Τουρκοκραιßαò, «μειασχημαιßστηκε»» ιο '21 στην
Πελοποwηστοχη Γερουσßα, στη Γερουσßα Δυιτκηò ΧÝρσου ΕλλÜδοò, κατ στον
Αρετο ΠÜγο.., þò ιην πρþτη ΕδνοσυνÝλευση (Ιανουαριοò 1822) που ψηφτοε Ýνα
σýνταlμα δημοκραιτκü!
Με ιον τερματισμü των Ναπολεüντετων πολÝμων και την οτκονομικη κρßση ιου
1Βlθ-lΒ20, που πληιιει τδταßιερα ια ναυιτκÜ νηστÜ kar τον ΜορτÜ, δημτουργουνται
οι προýποθÝσετò yra ιην εξÝγερση των μυημÝνων απü τη ΦιλτκÞ Ειατρεßα.
ΠαρÜλληλα ιην εξÝγεροη την ευνοουν οι ουνÝπετεò των Ρωοοιουρκτκþν πολÝμων,
κυρßωò ο πüλεμοò ιηò Πýληò με ιον Αλη πασÜ. ΚÜπωò Ýτστ ο ελληνικüò λαοò
πορευειατ þò τα χαρÜγματα τηò 25ηò Μαριßου.

Νßκοò ΒαρδιÜμιιασηò

5
 4, Η Κορδαμýλη
σε χαλκογραφßα νη και ασυνιüντστη κßνηση 8α ÝβαΖε σε μεγÜλο
του 18ου σιþνα. κßνδυνο την üλη προετοιμασßα.
5. «ΕθνικÞ Οτ τουρκτκÝò αρχÝò ηδη υποψτÜΖονιαν τον Πε-
ΣυνÝλευση στην τρüμπεη εξατιßαò ιηò απετθαρχßαò ιου να ουλλÜβει
ΚολομÜτο- τον Κολοκοτρþνη kar ιον ΠαπαφλÝσσα και σχεδßα-
Η δüξα του Ζαν την ανιτκαιÜοιασÞ ιου απü τη θÝση ιου μπÝη.
δολοφονημÝνου Ο ιελευιαßοò ξεγÝλασε ιτò ανησυχßεò του εχθροý με
ΠατριÜρχη ιην αποστολÞ ιου γιουτου ΑναοτÜση στην Τρßπολη
Γρηγορßου Ε'» .
στη σχεττκÞ πρüσκληση ιων Τοýρκων.
ΜελÜνι κοι μολýβι
Σια μÝσα Μαρτßου στο λτμÜντ του Αρμυροý κατÝ-
σε χαρτß, Ýργο του
πλευοε το πλοßο με ια πολεμοφüδια που εßχαν
ΛÝο φον
σιεßλετ or Φιλτκοß ιηò Σμýρνηò. Ο πολυμηχανοò
ΣβOντχüλερ
(Μουσεßο τηò
ΠαυαφλÝσσαò σκÝφτηκε να κÜνετ συμμÝτοχο το δι-
πüληò του
στακιτκü Πετρüμπεη ΜαυρομτχÜλη και ιου ΖÞιησε
Μονüχου).
να εκδþσετ Üδετα εκιελωντομοý ιου φορτßου. Ειοτ,
6. Η οπουσßσ του
σε περßπιωση αποκÜλυψηò του πραγματτκοý πε-
Χουρσßτ πασÜ οτην ρτεχομÝνου ιου, ο Πειρüμυεηò θα θρτοκüιαν εκτε-
Ηπειρο, γιο να 8ετμÝνοò σιουò Τοýρκουò ωò συνεργüò των επανα-
καταστεßλει την στατþν. ΠρÜγμαιι, üιαν η μεταφορÜ ιου φορτßου α-
αιιτορσßο του ΑλÞ πü Ýνοπλουò χωρτκοýò Ýγτνε γνωοιß στον Σουλεß-
πασü, διευκüλυνε μÜν αγÜ Αρναοýτογλου, βοεβοδα τηò ΚαλαμÜιαò,
το σχÝδια των or πρüκρττοτ προφαοßσιηκαν üττ μειÝφεραν λαδτ
επαναστοτþν kar αναγκÜΖονταν να εßνατ Ýνοπλοτ yra ιον κßν-
üττ
δυνο των λησιþν. Ο Αρναουτογλου ιüτε ανησυχοò
Ζητηοε εντσχýσετò απü τον Πετρüμπεη, ο οποßοò Ý-
οιετλε σττò 20 Μαρτßου οιην ΚαλαμÜτα το yro του
Ηλßαη επτκεφαληò οþματοò 150 Μανταιþν yra να
προσιαιÝψετ την πüλη.
Συμφωνα με τον lrýwn Φýßμονα, or αρχτερεßò
kar πρüκρτιοτ ιηò Αχαßαò, που εßχαν συνÝλθετ σιη
Δαυρα, πρüιετναν σιον Πετρüμπεη «rny προκα-
ταρκτικην κßνησιν των Λακωνlκþν üπλων», επι-
σημαßνονιαò τα πλεονεκτßματα τηò περτοχßò λüγω
του τδτüτυπου πολτττκου καθεστþιοò kar τηò πολε-
μτκηò εμπειρßαò των κατοßκων. Οι ΜαντÜτεò ο-
πλαρχηγοß ηταν πλÝον πεπετομÝνοι yra ιην επß-
σπευοη ιων πολεμτκþν επτχετρησεων. Συμφωνα δε
με ιοπτκη παρÜδοση, συò υ Μαριßου στην Αρεü-
ο Κοf,οκοτρþνηò φρüντισ€ γιο την òσωτ€ΡικÞ
πΡ€μßο ßΙüγω των αντιζπΠιþν που υπÞρχον
μòταξý τω\{ τοπικþν. ισχυρþν οικογ€ν€ιþν
Β
πολη-Τοßμοθα or καπεταναßοτ ιηò ΜÜνηò με επτ-
κεφαληò τον Κατσüχο Μαυl»μιχÜλη κηρυξαν
την ΕπανÜσιαοη kar Ýγτνε δοξολογßα στο ναü των
Ταξταρχþν. ΠαρÜδοση που επτβεβατþνειαι απü ττò
πληροφορßεò του Φτλημονοò ι<ar ιου ΙωÜwη-Γεν-
ναßου Κολοκοτlχßνη, γιου ιου Θεüδωρου. ΚατÜ
ιον Κολοκοιρþνη, or Ελληνεò «διενοοýντο περß
τηò ενÜρξεωò του πολÝμου»» και «üθεν την 77ην
Μαρτßου οι πρüκριτοι τηò ΜÜνηò συνεννοýθη-
σαν να λÜΒωσι τα üπλα κατÜ των ºοýρκων», Στη
μικρη υλαιεßα μπροστÜ απü το ναü, σιη θÝση «Κο-
ιρþντ», υψþθηκε η επανασιατικß σημαßα που εßχε
καιασκευασιεß πρüχετρα απü λευκü ýφασμα kar
μαυρο σιαυρü. Συμφωνα με ιην ßδτα παρÜδοση kar
üπωò συμΒαßνει σ'αυτÝò ιτò περτπτþσειò. οι τερεßò
ευλüγηοαν ιη οημαßα kar or οπλαρχηγοß, μειαξý
των οποßων και ο Πειρüμπεηò, ορκßστηκαν üιτ θα
αγωνιστουν yra την ελευθερßα του Ýθνουò. Η ημÝρα
τηò 17ηò Μαρτßου Ýχετ κηρυχθεß απü ιο κρÜτοò ωò
ιουτκÞ εθνικη εοριÞ ιηò Αρεüυοληò.
επιλογß ιηò περτοχηò αυτηò για ιην κÞ-
ρυξη ιηò ΕπανÜοτασηò δεν κρßθηκε τυ-
χαßα, αφου η Τσßμοθα-Αρεüπολη Þταν ε-
πß ηγεμονßαò Πετρüμπεη ΜαυρομιχÜλη
η «πολτττκÞ πρωτεýουσα» ιηò ΜÜνηò, ο
εκεß μεγÜλοò πυργοò ιου αποιελοýσε το δτοτκητÞ-
ρτü ιου kar εκεß Ýμεναν τα τσχυρüιερα μÝλη ιηò or-
κογÝνεýò ιου. Επßσηò η ΤσßμοΒα αποιÝλεοε το κÝ-
ντρο του επανασιαιτκοý αγþνα τηò ΜÜνηò.
Στη συνÝχετα Üρχτσε η πολεμτκß προετοτμασßα
kar οργανþθηκαν δýο σιραττωττκÜ τμßματα, ιηò
Αναιολκßò Kar ιηò Δυττκßò ΜÜνηò, τα οποßα Ý-
δραοαν χωρτσμÝνα, αλλÜ ταυτüχρονα υπü τουò το-
πτκοýò ιουò αρχηγοýò, το μεν πρþτο προò Λακε-
δαßμονα kar το δευτερο προò ΚαλαμÜια.
Στα γεγονüια τηò Δυιτκßò ΜÜνηò πρωιοστÜτηοε
ο Πειρüμπεηò ΜαυρομτχÜληò. ΔεδομÝνου üττ or
ιοπτκÝò τουρκτκÝò δυνÜμετò εßχαν αποσυρθεß σιην
εκστρατεßα υπü τον Χουροßτ παοÜ εναντßον ιου
ΑλÞ παοÜ, ο Αρναουτογλου δτÝθετε μüνο μτα μι-
κρη, αλλÜ εμπετροπüλεμη δυναμη 100 ανδρþγ η
οποßα θα μποροýσε να κραιßσετ την Üμυνα ιηò πü-
ληò γτα κÜποτο δτÜστημα μÝχρτ την Üφτξη εντσχý-
σεων. Ηιαν συνευþò καταλληλη η ευκατρßα να κα-

ιαληφ8εß η ΚαλαμÜια Kar με üσο ιο δυναιο λιγü-
τερεò απþλετεò. Ο Πετρüμπεηò Ζητησε απü τουò
ΠαπαφλÝοσα, Κεφüλα κατ Αναγνιυοταlý να καια-
-\αβουν ιουò λüφουò γυρω απü ιην ΚαλαμÜια κατ
Η προαναφερδειοα üμωò
τ,α οχυρωθουν εκε1. πα-
ρουσßα τωνΜανταιþν ιου ΙΙλßα ΜαυρομχÜλη εν-
θαρρυνε ια Ýνοπλα σþμαια ιηò Μεσοηνßαò, ια ο-
ποßα ανυπομονουσαν να ετσÝλθουν πρüωρα οιην
πολη προδτδονταò ια σχÝδτα ιων ουμπαιριωιþν
ιουò. Οι πρüκρτιοτ ιηò πüληò ιüτε, οε συνεwüηση
με τον Πετρüμπεη, ουμθουλευσαν τον Αρναουιο-
γλου να Ζηιηοε1 τη βοÞθετα του ßδτου του Πειρü-
μπεη. üπωò kar Ýγτνε. Το μεοημÝρτ τηò 22αò Μαρ-
ιßου μτα σιραιτÜ 2.500 ανδρþν με επτκεφαληò τον
Πετρüμπεη εξορμηοε προò ιlò πεδιÜδεò τηò Μεσ-
σηνßαò. ΜαΖß ιου ηταν πολλÜ μÝλη τηò οικογÝνε1-
Üò του, ο Θεοδωροò Κολοκοιρþνηò και καπειÜνιοτ
τηò Δυιτκηò ΜÜνηò: ο ΜοýρτΖτνοò, or ΚαπετανÜ-
τ,ηδεò, or ΚουμουντουρÜχηδεò, ο Παναγτþmò Βε-
νετσανÜκοò, ο ΚυθÝλοò, ο ΧρτοτÝαò κ.Ü. Το πρωß
ιηò επüμενηò μεραò εßχαν πλÝον ετοÝλθετ στην
ΚαλαμÜτα kar μαΖß ιουò ηιαν or ΠαπαφλÝοσαò,
φg
,,e
ß_'ß
a
"ι
ß |ι
*ιΙ
ι
7, Η σημοßα του
ΑναγνωσιαρÜò, ΝικηταρÜò kar or Üλλοτ οπλαρχη- Νικητορü (Εθνικü
γοß που φυλουσαν ιουò γυρω λοφουò, αφοý πρþτα Ιστορικü Μουσεßο,
απÝκοψαν κÜθε προσπÜδετα δταφυγηò των Τουρ- ΑθÞνο).
κων προò Τρßπολη. Ο Αρναουιογλου παρÝδωοε 8. 0εüδωροò
την πüλη χωρßò αντßσταοη. Γπειια απü οχειικü Κολοκοτρþνηò.
ηρωιüκολλο Kar αφου δτασφαλßσιηκε η ΖωÞ ιων Μολýβι σε χαρτß,
Τουρκων. εργ0 τOυ
Κ. Krazeisen
Το μεοημÝρτ ιηò 23ηò Μαρτßου, σιτò üχOεò του
(ΕθνικÞ
χετμÜρρου Νεδωνοò kar μπροστÜ απü τη βυΖανττ-
ΠινακοθÞκη,
νη εκκληοτα ιων Αγßων Αποοιüλων Ýγινε πανη-
ΑθÞνο).
yuprKn δοξολογßα, καιÜ ιην οποßα 24 τερεßò kar τε-
9. 0 Νικηταρüò σε
ρομο\,αχοτ ευλüγησαν τιò σημαιεò των αγωντσιþν πινOκ0 τOυ
κα1 ιουò üρκτοαν yra τον απελευΒερωττκü αγþνα,
Διονυσßου Τσüκου
Ακο_\ουθησε σýσκεψη ιωτ, οπλαρχηγþν και ιων (Εθνικü Ιστορικü
προκρlτων, καιÜ την οποτα αποφασιστηκε η συστα- Μουσεßο, ΑθÞνα)
οη επαναοιαιικηò επτιροπηò, ιηò «Μεσσηντακηò
Γερουσßαò» η «Συγκλητοψ», με σκοπü το συντοντ-
ομü ιου επανασιαιικου αγþνα. Η ηγεσßα δüδηκε
οτον Πειρüμπεη ΜαυρομτχÜλη, ο οποßοò ÝλαΒε
τοτ- ιßτλο του «αρχτσιρÜιηγου ιων σπαρτιαττκþν δυ-
\¼μεων».
Την ιδια μερα ο Πειρüμπεηò, ωò πρüεδροò τηò
Πε-\οποννηστακηò Γερουοßαò, απÝσιετλε «προε1-
δοποjησιν ε]ò ταò ευρο,ιπαß|,κÜò αυλÜò», γνωρßΖο-
\,ταò ιην ΕπανÜσταση ιων Πελοποννηοιων και Ζη-
ιω\-ταò βοηθετα yra ιην Ελλαδα «εκ τηò οποßαò
και υμεßò εφωτßσOητε [...] οσον τÜχοò την φιλÜν-
θρωπον συνδρομην και διÜ χρημÜτωι, και διÜ ο-
π.\ων, και διÜ συμΒουληò», διαΒεθατþνονταò yra
την Ýμπρακιη απüδειξη τηò ευγνωμοουνηò τηò. Η
«προετδοποßησιò» αυτη αποιελεß το υρþτο διπλω-
ματτκü εγγραφο τηò επαναστατημÝνηò Ελλαδαò
προò ιτò ξÝνεò δυνÜμειò.
Ενα δευτερο κεßμενο ιηò Γερουσßαò υπογεγραμ-
μÝνο αυü ιον Πειρüμπεη απευθυνüιαν, ιο ΜÜιο ιου
ßδτου χρüνου, προò τουò Αμερτκανουò πολßτεò. Το
κειμενο αυιü στÜλθηκε μÝσω ιου ΑδαμÜνττου Κο-
1ηü στον Αμερικανü καθηγητη του Πανεπτστημßου)
l,{ Καftοματα ηOραδÜffηκε χ ρßò αν¾ßστ§$η.
€Γ,߀§τα αΠΟ σΧετßΚΟ Π ξ ΚΦ Ωα καß α Ου
διοσφαfrßστηß{€fiζ ߺ¾ γ¾*ι; ß{ \{
9
 ΣτΗ ΜeπΗ

καθυστεροýσε πολυ ττò ευτχετρßοετò στην Πελο-

ποwησο.
Ειστ, ο Κυρτακουληò ΜαυρομτχÜληò (αδελφüò
-ffi του Πειρüμυεη ιrar συγγενηò των φηγορÜκηδων),
ο οποßοò (üπωò κατ or Üλλοτ οπλαρχηγοß) δταιη-
ρουσε καλÝò σχÝσετò με ιουò Βαρδουντþιεò, Üρχτ-
σε σκüπτμα να δταδßδετ üιτ Ýρχοντατ ευρωπαΙκÝò
(φρÜγκικεò) εντσχýσετò, γεγονüò που θορýθησε
τουò Τουρκουò, or οποßοτ Üρχτσαν με ττò οτκογÝνετ-
Ýò ιουò να εγκαταλεßπουν τουò πυργουò ιουò, εßιε
«μlκροψυχησαντεò» εßιε φοθουμενοτ üττ δεν θα Ü-
ντεχαν σε μακρüχρονη πολτορκßα. Καθþò Ýφευγαν
δτÝδωσαν ιον παντκü τουò σε üλη τη Λακεδαßμονα.
Απü ιτò 20 Μαρτßου οι ΓρηγορÜκηδεò μαΖß με Üλ-
λουò οπλαρχηγουò ιηò Αναιολτκηò ΜÜνηò (Π. Κο-
σονωòο, I. Κατσοýλη κ.Ü.) εßχαν αρχßσετ να συ-
γκροιουν πο?ßεμτκÜ σþματα και καιευθυνονιαν
προò ιο Μαραθονηοτ-Γυθετο, üπου ýψωσαν την ε-
πανασιαιικÞ σημαßα σττò 22 Μαρτßου.

ιη ουνÝχετα ορτσμÝνα πολεμτκÜ σþματα

στρÜφηκαν προò την Κυνουρßα yra να εντ-
σχýσουν την πολτορκßα ιηò Τρßποληò, ενþ
ια μεγαλýτερα προò την πεδτÜδα του Ελουò
yra την πολτορκßα ιου τσχυρüτατου φρουρß-
ου ιηò Μονεμθασßαò. Η κατÜληψη του εßχε μεγÜλη
σημασßα yra ιην πορεßα ιηò ΕπανÜστασηò λüγω του
θαλÜσστου αποκλετσμοý των Τοýρκων απü εκεßνη
ιην πλευρÜ. Σιτò 2Β Μαριßου, Ýπετια απü δοξολογßα
που τÝλεσε ο επßοκοποò Ελουò Ανθτμοò, Üρχτσε η
απü ξηρÜò πολτορκßα, kar λßγεò μÝρεò αργüιερα ο
θαλÜσσηò αποκλεισμüò.
10, Η προκÞρυξη
του ]ΙÝτρου ΧÜρΒαρντ Kar γερουσταστη Εντουιαρντ ΕΒερτ kar ΣΗΜΕΙQΣΕΙΣ
Μσυρομιχüλη καιαποτελεß την πρþιη προσπÜθετα κτνητοποßησηò 7. Απαντα Κολοκοηýνη, ετσαγ.-επιμ. Ελλη Αλεξßου, Αθηνα
(ΙοιορικÝò Εκδüοετò β2].), L. 2, σ. 2ºº.
2. Απüστ. Β. ΔαοκολÜκηò, «Η προπαρασκευη τηò Ελληντκηò
ΕπαναστÜσεωò ειò την Δακωνßαν»», Λακωwκαß Σπουδαj, τ. Α
(79º2), ο,7-º2,
3. Για την επανÜσιαση στη ΜÜνη, 6λ. Απüστ. Β. ΔασκαλÜκη,
«Η Ýναρξιò ιηò ΕπανασιÜσεωò kar ια πρþια επαναοταιτκÜ
γθγονüτα ετò την Λακωνßαν»», Λακωνικαß Σπουδαß, τ. Β (1975),
ο. 5-62 l<ar Εφηò Αλλαμανý, «Εναρξη ιηò ΕπαναστÜσεωò οιην
ΕλλÜδα, ΕξÜπλωση και ιοπτκÞ εmκρÜτηοη τηò», Iσropia
Ελληνικοý ΕOνοιζ, τ. IΒ, σ. 8a/-91, üπου και η σχετικÞ
θιθλτογραφßα.
(Αρχεßα υπουργεßου ΤΟ φρΟυρτο του ΜυστρÜ ηταν πολυ καλÜ οχυρωμÝ-
4. Γτ' αυτüγ Βλ. Δτκαßου Β. BaYlal(αl(oυ, «Ηλßαò ΓΙειρüμπεη
Εξωτερικþν τηò νο απü υολυÜρτθμουò Τουρκουò. Υπü ιτò συνθÞκεò
ΜαυρομιχÜληò» , Λοκωνικαß Σπουδαj, ι. Β (Ι9º2\, α. 223-243.
ΜεγÜληò αυτÝò η κατÜοταση Þταν δýσκολη yra ιουò Ανατολτ- 5, ΣχθιτκÜ θλ. ΘÜνου ΒαγενÜ kar Ευρ. Δημηιρακοποýλου,
Βρετανßαò) κουò ΜαντÜιεò κατ η αντßσιαση των Τουρκων θα Αμερικανοß φιλÝλληνεò εOελοwÝò στο Ετκοοτενα, ΑΕÞνα
Ιθ4θ, σ. 8-13.

Η «προειδοποßησιò»} του Π, Μουρομιχüßη 6. Γτα την επανÜσιαση οτην ΑναιολτκÞ ΜÜιηι, βλ, Κ.Ν.
Παπαμιχαλüπουλου, Πολιορκßα και Üλωση mò ΜονεμΒαοßαò
οποτεßεß το πρþτο διπßΙωμοτικü Ýγγροφο υπü των Ελλßνων τω 1821, ΑθÞνατ 1874, ο. 56 επ.,

των εξεγερμÝνων πΡοò τιò ξÝνεò δυνüμειò ΔαοκαλÜκη, ü.π,, σ. 47 επ,, üπου ι<ar αποσπÜσματα σýγχρονων
με ια ΥεΥονοßα πηΥων.
7. Σπυρ. Τρχοýππò, Ιοτορßα mò Ελληνκýò ΕπαναστÜοεωò
(üκδ. θ, 1978), τ. Α, ο, Φ. I

10
ß 82,ι
ΑρχÝò Μαρτßου
Εμφανηò αναθραομüò οτην
Πε_\οπüννησο. Συναξη στη
Βοσιßισα. Or Τουρκοι ανησυχουν
_\ογω σποραδτκþν επετσοδßων σε
Βαροò αξιωμαιοýχων τουò στην
υπατδρο.
t7 Ιιßαρτßου
Σιην Αρεüπολη-ΤοßμοOα οι
καπεταναßοτ τηò ΜÜνηò με
επτκεφαληò ιον ΚαισÜκο
ΜαυρομτχÜλη κηρυξαν την
ΕπανÜσταση και Ýγτνε δοξολογßα
σιο ναü των Ταζιαρχþν.
23 Ιιßαρτßου
Απελευ8ερþνειατ η ΚαλαμÜια απü
δυνÜμειò με επτκεφαληò τον
Πειρüμπεη ΜαυρομτχÜλη, τον
Θεοδωρο Κολοκοτρþνη κατ
Üλλουò καπεταναßουò τηò Δυττκηò
ΜÜνηò, Σιην ΠÜιρα ετσÞλθαν στην
ηüλη or αδòλφοß Κουμαντþιεò με
ιουò ενüπλουò ιουò. παρακινημÝνοτ
απü ιουò Π.Π. Γερμανü kar Ζαßμη,
ενþ ιην επομÝνη Ýφ8αοαν or
Ανδρεαò,\üντοò. Γερμανüò,
Κερνßκηò Προκüπιοò, ΑνδρÝαò
Ζαßμηò κ.Ü. με μερικÝò
εκατονιÜδεò ενüπλουò.
24 Μσρτßου
Πραγμαιοποτεßται δοξολογßα σιην
πλαιεßα Αγ. Γεωργßου ιηò ΠÜτραò.
Στα ΣÜλωνα-Αμφιοσα σιη μονη
ιου Προφηιη Ηλßα ο ΠανουργιÜò
με ιο μηιροπολßτη Σαλþνων Ησαßα
κηρυσσουν την ΕυανÜσιαοη οτην
ΠερτοΧη.
26 Μαρτßου
Ο Ανιþνιοò Οικονüμου. μαχηιτκüò
κατ ενθουοτþδηò, κηρýσσετ τη
νυχια τηò 26ηò προò την 27η
Μαρτßου 182Ι την ΕπανÜσταση οτην
Υδρα. Σιην ΠÜιρα συντÜσοειατ
προκßρυξη kar οργανþνειατ η
πολιορκßα ιου φρουρßου.
27 Μαρτßου
ΑρχßΖει η πολιορκßα ιου κüστρου
ιων Σαλþνων. Σιο μοναοιηρι ιου
Οσιου ΛουκÜ Ýγινε η επßσημη
Ýναρξη ιου Αγþνα στην περτοχη
ιηò ΔτΒαδειÜò απü το μηιροπολßιη
Σαλþνων Ησαßα.
28 Ιßορτßου
ΑρχßΖετ η πoλropkιa του κÜστρου
τηò Λιθαδειαò. ΠανουργτÜ καιαλαμΒÜνουν ιο
3ß ΙτΙαρτßου Κασιρο.
Or πρüκρτιοτ τηò Υδραò ß5 Λπρßßου
ΠροσΧωρουν σιην κΙνηοη του Σιο Μοναοιηρι ιηò Υδραò, ο
Οτκονüμου και ιον αναγνωρßΖουν αρχτευßοκοποò ΓερÜοτμοò ευλογεß
ωò γεντκü αρχηγü. Απü το Αγιον ιην επαναοιαττκη σημαßα.
Οροò ο Σερραßοò Ýμποροò ß7 Απριλßου
Εμμανουηλ ΠαπÜò εζεγεßρει ιουò Συγκροτεßτατ ο ελληντκüò οιüλοò,
κατοßκουò ιηò ΧαλκιδικÞò, αποιελουμενοò απü 21 πολεμτκÜ
,l Απρßßου πλοßα.
Το κÜσιρο τηò ΛιΒαδειÜò πÝφιει 8 Maibu
οτα χÝρια ιων Ελληνων. Ο Λυκουργοò ΛογοθÝιηò υψþνετ ιη
2 Απρßßου οημαßα ιηò ΕπανÜστασηò στο
Σιο σιτιτ του προκρßτου Γεωργßου Καρλüθασι τηò ΣÜμου. Or
ΠÜνου οττò ΣπÝισεò, or πρüκρττοτ τηρουν επτφυλακιτκß
συΥΚενΤριυμε'ν¼τ ΠρΟΚρΤΙΟΤ Την σιαση,
παραμο\,η τυ,ν Βαßων αποφασßΖουν ß6 1ιßαß'ου
να ξεσηκιοθουν, Οι Τοýρκοι προχωρουν σε
ßΟ Απριλßου ανιßποτνα οιον Πολýγυρο λüγω ιου
Την ημÝρα ιου ΠÜσχα ο ξεσηκωμου τηò Χαλκτδικηò απü
Σιòτοιι,ιιηò \,αυμÜχοò Γκßκαò ιον Εμμανουηλ ΠαπÜ.
Τσοι,lαò φιÜι-ει σια ΨαρÜ. ß8 Μαß'ου
Πρüκριιοι καl .\αüò αιοφαοßΖουν Στη Θεσσαλονßκη οφÜΖοντατ
να προοχιýρηοουν οιον Αγþνα, χιλιÜδεò αμÜχων ωò ανιßποτνα yra
Σια ΣÜλοχ-α or δυνÜμειò ιου ιην εξÝγερση σιη ΧαλκτδτκÞ.
«Η ΕλλÜò με
τα ποιδιÜ τηò».
Ελαιογραφßα
(,l858) τOυ
0εüδωρου
ΒρυζÜκη (ΕθνικÞ
ΠινακοθÞκη,
ΑθÞνα)
11
 J|+
t
,,ι

- λΙ
/ιß _ j,ι

!.ι
]ß
Ι/ß
;,\
ß1

ι
ß,

r
Ζ.-
,ß
?
ι (

ι,,

, ,γ
I

]
 , ,/^ _,.
|Ιß
ιΛ\
ι ß\, ,."-:
ι|
ιι'
ι\
\
]

l- 'ι _ιΙ ,º ι"1

,ι
\ J.,-
ι
\ι
,,,-ι
_, ,ι,/
ι
ι
/,/
, Jrj_ \
| \

) '1,
!,
*Λ'
Στυιττ Αχ,ηßτ

νεοτερικÜ προιÜγματα ιηò εθντκηò τδεολογßαò kar,

ακολου8ωò, σττò συνωμοττκÝò πρακττκÝò με ιτò ο-
ποßεò συναρτÞθηκαν οι επανασταττκÝò κτνησετò
σττò αρχÝò ιου 1θου ατþνα. Καθορτσιτκη yra την ε-
ξÜπλωοη ιηò Ειατρεßαò σιην ΠÜιρα (kar συνολτκÜ
σιην Πελοπüwηοο) υπηρξε η δρÜση ιου Πολατþν
Πατμßν Γερμανοý,' καθþò και ιων ΙτιÜwη Βλασ-
σüπουλου kar ΙωÜwηΠαπαρρηγüπουλου που Þ-
ταν προξεντκοß υπÜλληλοι τηò Ρωοßαò.
Or τελευταßοτ μßνεò ιου 1Β20 Βρηκαν ιτò Üρχου-
σεò ομÜδεò ιηò ΠελουοwÞσου οε μεγÜλη ανατα-
ραχη. Η ιοποθÝτηοη του Χουρσßτ πασÜ ωò Μüρα
6. 0 «Προσδο-
θαλεσÞ (Ýφθασε σιην ΤριυολτισÜ ιο ΝοÝμθρτο ιου
κþμενοò»
1Β20) συνδÝειατ με ιον πüλεμο καιÜ του ΑλÞ πασÜ,
ΑλÝξονδροò
αλλÜ kar με ιτò πληροφορßεò που δτÝρρεαν για μτα
ΥψηλÜιιτηò.
νÝα «αποοιαοßα», προερχüμενη ιη φορÜ αυτÞ απü
Τοιχογρσφßα οπü
την αßθουσα
ιουò χρτσιτανοýò τηò ΠελοποwÞσου. Σττò συνθηκεò
«Ελευθερßου αυτÝò, or μυημÝνοτ κοιΖαμπÜσηδεò kar αρχτερεßò
ΒενιζÝλου» τηò φρüνττσÜν να μεßνουν «συνεοιαλμÝνοτ», συμφωνα
ΒουλÞò με την Ýκφραση ιου Παλατþν Παιρþν Γερμανοý,'
kr ενþ δεν γνþρτΖαν ακüμη üτι εßχε αποφαστοιεß η

Η Ýναρξη τηζ €ηανÜστασmò Εν €ξαρτιüταν
ηßßÝον μþνο αηΦ ¼ξ αποφÜσ€ιξ των
κοτζαμπÜσηδων, ߺOυ δ€ν Ýfrεγχαν την ξmαρχßα
Ýναρξη ιηò ΕπανÜσταοηò (Ισμαηλτο, ΟκτþΒρτοò
1820). ΤελτκÜ πÝτυχαν να καθηουχÜσουν τον Χουρ-
7. 0 ΑνδρÝοò σßι, δτευκολυνονιαò ιην αναχþρηση του yra την
Λüιιτοò, που Ηπειρο (6 Ιανουαρßου 1Β2Ι). Ωσιüσο, μτα νÝα πηγη
ýψωσε την πρþτη αναιαραχηò εßχε εμφαντστεß, Þταν ο ΠαπαφλÝσσαò,
ελληυκÞ που σιlò αρχÝò Ιανουαρßου Βρτσκüιαν στο Αργοò.
επανοστατικÞ Σýμφωνα με ιτò αποφÜοετò στο Ισμαηλιο, ο «Αρμü-
σημαßο οτο Αßγιο δτοò» (ΠαπαφλÝσσαò) εßχε την ευθýνη ιων τελτκþν
σπò 25 Μαρτßου προειοτμαοτþν για την ΕυανÜσιαση σιην Πελοπüν-
(Εθνικü Ιοτορικü
νησο, δηλαδη yra την Üφτξη του «ΠροσδοκωμÝ-
ΜOυσεßο, ΑθÞνο)
νου» (ιου ΑλÝξανδρου ΥψτýÜνm) kar ακολοýθωò
yra το «γεντκü ξεσηκωμü».
Η Üφιξη του ΠαπαφλÝσσα δημτοýργηοε σια περl-
βÜλλοντα των προεοιþν ανησυχßα yra ενÝργετεò
που θα εξÝδεταν ιουò ßδτουò kar το χρτσιτα,υτκü πλη-
θυσμü στην οθωμανικη διοßκηση. ΠροοπÜθησαν
μÜλτσια να περτορßσουν ττò κτνησετò kar να ελÝγ-
ξουν ιη δρÜση ιου, δßχωò να το εmτýχουν. Ο Παπα-
φλÝσσαò, συνοδευüμενοò απü μτα μτκρη ομÜδα ε-
νüπλωγ μειακτνßθηκε σττò θüρετεò επαρχßεò τηò
ΠελουοwÞσου, ουνανιÞθηκε με Φτλτκοýò κατ κα-
ιÝληξε οιη Βοστßτσα (Αßγιο).'Εκεß, στα ιÝλη Ια-
νουαρßου, συναντηθηκε με ορτσμÝνουò κοτΖαμπÜ-
σηδεò kar αρχτερεßò, που οιην πλετονüτηιÜ τουò η-
ταν απü ττò επαρχßεò ιηò Αχαßαò. ΠαρÜ ιτò ενιÜσειò
που προÝκυψαν, φαßνεται üττ τελτκÜ υπηρξε μτα ε-
λÜχτστη συνεwüηση,' που αφοροýσε ιην ενταιτκο-
υοßηση των προετοψαστþν και τον προσδτορτσμü ε-
νüò χρονικου οòιßΖοντα yra την εκδÞλωση ιηò Επα-
νÜσιασηò, με πlχßτη mθστÞ χρονολογßα τα ιÝλη
Μορτßου kar ΒÜθοò χρüνου Ýωò τα τÝλη Μαßου. Or
κοτνοτικοß üρχοντεò χρετüΖονιαν χρüνο yra να ενη-
μεροιθουν αιü Üλλεò πηγÝò πληροφüρησηò (ια
ΝηστÜ, ιη Ρωσßα, ιην ΠßΖα) σχεττκÜ με ιο αληδÝò
ιων λεγομÝνων του ΠαπαφλÝοοα. Ακüμη, χρειÜΖο-
νιστ χρüνο yra να συνεwοηθοýν, καθþò μεταξý
ιουò υτýρχαν δταφορειτκÝò απüψετò kar ανττθÝσετò,
γεγονüò που δυσχÝρατνε τη ληψm κοτνηò απüφασηò
kar επαυξαιτε ιον υροΒληματτσμü ιων περτσσοτÝ-
ρων.
φοý εγκαιÝλετψε ιη Βοστßτσα, ο Παυα-
φλÝσσαò Þλθε σε ευαφß με Üλλα μÝλη τηò
Ειατρεßαò, τδßωò με «χυδαßουò kar απαß-
δευτουò»,'üπωò ιον Νχüλαο Σρλτþατ kar
τον Παναγτþm ΚqητΖÜ. Κατüπτγ δτÝσχτ-
σε ιην κεντρτκη Πελοπüν,rησο Kar προò ια ιÝλη
Φεθρουαρßου καιÝληξε στη Μεσσηνßα, Μη
γνωρßΖονταò ιιòαλλαγÝò στο σχÝδτο
δρÜσηò ιου Αλ. ΥψηλÜντη'ενÝτετ-
νε ττò εΠαφεò Kar ττò Προ-
ΠαρασΚευασττκεò
ιου ενερΥετ-

εò (π.χ. καιαγραφÝò üπλων και εφοδßων, συγκε-
νιρþσετò ενüπλων), χρηστμοποτþνιαò συχνÜ ανα-
κρτθεßò πληροφορßεò που, ωοιüσο, κτνητοποιουσαν
τουò ανθρþπουò yra το σκοπü ιηò ΕπανÜστασηò.'Ο
Ολα αυτÜ σηματναν üιτ η Ýναρξη τηò ΕπανÜστασηò
δεν εξαρττüταν πλÝον μüνο απü ιτò αποφÜσετò ιων
κοτΖαμπÜσηδων: η πρωτοΒουλßα εßχε περÜσετ απü
ιουò «συνεοταλμÝνουò» σιον «εξωλÝσιαιο»»11 και
σιουò «χυδαßουò» που τον ακολουθοýσαν, δηλαδÞ
οε ανθρþπουò των οποßων η συμμετοχη σττò ιελτκÝò
προετοτμασßεò Ýθετε σε δοκτμασßα την εξουσßα των
κοτΖαμπÜσηδων σττò επαρχßεò, Η απετλÞ ιου Πα-
παφλÝοσα στη σýσκεψm τηò Βοστßτσαò, üττ θα ξε-
κινοýσε ιην ΕπανÜσταση [«(...) σειò δε κÜμετε üιτ
θÝλειε με ιουò Τοýρκουò»''], ÝμοτοΖε πλÝον τκανÞ
να πραγμαιοποτηθεß kar Ýθειε üσουò δßσταΖαν
μπροστÜ σε μεγÜλα δτλημμαια: απü ιη
μτα, υπßρχε η εκρηκττκß πραγματτ-
κüιητα σιτò επαρχßεò, ιτò οποß-
εò δεν Þτστ πλÝον σε θÝση
να ελÝγξουν, kar, απü
την Üλλη, υπßρχε
η οθωμανχß δτ-
οßκηοη που
ιουò θεωροý
σε ετστ κΙ
αλλιþò υ-
8. «0 0ρκοò στην
πεýθυνουò κÜθε αναταραχßò. Αγßο Λοýρο». Εργο
ΠρÜγματτ, μειÜ το πρþιο δεκαημερο του Φε- τOυ 0εüδωρου
Βρουαρßου, ο επανασταττκüò αναθρασμüò απλωνü- Βρυζüκη (ΕθυκÞ
ταττπαντοý. Οι μουοουλμÜνοι σιτò πüλετò κατ τα χω- ΠυοκοθÞκη,
ριÜ ητσ,τ avnσuxor, ενþ or αγÜδεò συσκÝπτοντατ ΑθÞνο).
στην ΤριπολττσÜ yra τα μÝιρα που Ýπρεπε να λη- 9. 0 Τ. Κανικüρηò
παßρνει την Πüτρο
φθοýν. ΤελτκÜ, ο τοποιηρητßò ιου Χουροßτ πασÜ
προτßμηοε να καλÝσετ τουò κοτΖαμπÜσηδεò κατ με αιφνιδιοσμü.
Εργο του Petel υοη
ιουò ορχτερθßò οιην ΤρτπολτισÜ. Σκουüò του Þταν
Hess (Μουσεßο
να ελÝγξει ττò κτνησετò τουò, καθþò θεωροýνιατ ü-
ιι μüνον αυτοß μποροýσαν να εξεγεßρουν το χρτ- τηò πüληò του
ΜονÜχου}.
στταντκü πληθυσμü kr ακüμη üττ η παρουσßα τουò
10. «Η εξÝγερση
στο διοτκηττκü κÝντρο θα τουò εμπüδτΖε να ηγη-
των ΕλλÞνων
θοýν τηò φημολογουμενηò εξÝγεροηò. Συμφωνα με
στην Πýτρα».
ιο σκεπττκü αυιü, αν δεν ηγοýνταν τηò εξÝγερσηò Υπüλαμμο
or «κεφαλÝòι» ιων ραγτÜδων, καμτÜ εξÝγεροη δεν τοιχογροφßσò
μποροýσε να ξεσπÜσει, οτην οßθουσο
ΑυτÞ η λστθασμÝνη εκτßμηση εππÜχυνε ττò εξε- «Ελευθερßου
λßΕετò. Οσοτ αρνßθηκαν να προσÝλθουν σιην Tpr- ΒευζÝλου»
πολττσÜ -Kar μεταξý αυτþν Þιστ σχεδüν üλοι or κο- στη ΒουλÞ
ιΖqτπÜσηδεò κατ αρχτερεßò τηò Αχαßαò- ηταν mα θ-
Στιò Ξ4 Μορτßου συγκΡοτÞδηκε Διευδυντþριο,
την òπομÝνη συντüχδπκε πΡοκÞΡυξπ
κοι ποηιοΡκÞδηκò το φΡοýΡιο τηò ΠüτΡοò
κτεθετμÝνοτ ωò πρωτεργÜτεò ιηò επικεßμενηò εξÝ-
γερσηò." Ειστ, ακüμη kar or πλÝον δτσιοχττκοß γß-
νσντσ/ λτγüτερο aprnrιrkoi σιην Üμεση κßρυξη τηò
ΕπατÜστασηò. Αυιü φÜνηκε μειÜ ιο πρþτο δεκαη-
μερο ιου Μαρτßου, üιαιτ καιÝφυγαν σιην Αγßα Λαý- ß1.0 Κολοβρυ-
ρα (αιò 10 Þ 13 Μοριßου) yra να χαθορßσουν ττò kr- πνüò ογωυιστÞò
νττσετò ιουò μετÜ τιò αλλεπÜλληλεò αρνησετò ιουò τηò εθνεγερσßαò
να προσÝß,θουν σιην ΤρτπολττσÜ. Οσοτ παρÝμεναν Ασημüκηò
εmφυλακττκοß (üπωò ο ΑòπιμÜκτò Ζατºτηò), πεß- ΦωτÞλοò (Εθυκü
οτηκαν απü εκεßνουò που υποσιßριΖατ (üπωò ο Ιοτορικü Μουσεßο,
ΑιηιτÜκιò Φ«oþλαò) üττ δεν εßχαν Üλλη διÝξοδο ΑθÞνο)
απü ιην Ýνqιξη τηò ΕπòπÜσιασηò, την οποßα Üλλω-
στε δεν Þιαν σε θÝση οýτε να αναθÜλουν οýιε να α-
ποφÝψουν. Στη συνÝ:<ετα, δτασκορπßστηκαν και κα-
ιÝφυγατ στα ΝεΖερÜ (Παλαιþν Παιρþν Γερμανüò,
Κερνßιαιò Πlηκüπτοò, ΑνδρÝαò Ζοßlπιò), σιην
Κεριτνη (ΑσημÜκηò Ζαßμηò, ΑοημÜκηò Φωτηλαò),
στη Ζαροýχλα (Σιοþριοò ΧαραλÜμπιò, Στοmρτοò
Θεοχαlýπουλοò) kar στο Δτοχοφιü (Ανδρεαò Δü-
ιτωò) kar συντüντσαν ιη δρÜση ιουò με υò λογßò Ý-
νοπλεò ομÜδεò που σχηματßΖονταν σιην περτοχη.
ΠρÜγματι, απü ια μÝσα Μαριßου μτκρÝò ομÜδεò
ενüπλων περτφÝρονταν στον ορετνü χþρο, σττò δτα-
θÜσειò που συνÝδεαν τα ΚαλÜθρυια με την Τρτπο-
λττσÜ kar ιην ΠÜιρα, οργανþνονταò ενÝδρεò ενÜ-
νßια οε «γυφτοχτρατΖßδεò» kar Üλλουò μουσουλ-)
Στυιττ Αχαß,η,.
'!.'
12, 0 0ρκοò των ΕλλÞνων επαναστατþν οτη
- Βοστßτσο. ΜελÜνι κοι μολýβι σε χαρτß, Ýργο του ΛÝο
φον ΣβοντχÜλερ (Μουσεßο τηò πüληò του ΜονÜχου).
ß3. Προσωπογραφßα απü
την οßθουσο «Ελευθερßου ΒενιζÝλου» που
οποδßδετοι στον ΑνδρÝο Ζιßßμη
μÜνουò. Σια περτσταττκÜ αυιÜ πρωιοσταιουσαν Üν-
8ρωποτ των üπλων, or ΠεττμεΖαßοτ, or Χονδlη-
yrawaior, ο Σολτþτηò κ,Ü., παρακτνημÝνοτ απü
τον ΠαυαφλÝσσα αλλÜ kar απü τουò κοιΖαμπÜση-
δεò ιηò υεριοχηò.'η Ιδταßτερα οημανιτκη υπηρξε η
αποτροπß τηò φυγηò του θοεβüδα των Καλα6ρýτων
προò την ΤρτπολτισÜ (20 Μαριßου). Ο Αρναουιο-
γλου υποχρεþ8ηκε να οχυρω8εß στουò πýργουò τηò
πüληò απü τουò ενüπλουò των ΠεττμεΖαßων, του
Αναγτl. Σιρτφτüπολα, του Ν. Σολτþιη, του Σωι. Χα-
ραλÜμπη κ.Ü., kar τελτκÜ παραδüθηκε Ýπειια απü
λßγεò ημÝρεò.
Ολα αυτÜ προκÜλεσαν παντκü στουò μουσουλμÜ-
νουò. Σιη Βοσιßτσα ουνεwοÞθηκαν με τουò προý-
χονιεò τηò πüληò που δτευκüλυναν τη φυγη τουò
στη Ροýμελη. Σιην ΠÜτρα, αντßθετα, κλεßστηκαν
σιο φρουρτο Kar σττò 21 Μαρτßου υροχþρησαν πρþ-
ιοτ οε επτθειτκη ενÝργετα. Ενα οþμα ενüπλων ε-
ξßλδε του φρουρßου kar Ýκαψε κτßρτα σιην αγορÜ,
ενþ κανοντοβολτσμοß Ýπλητταν τη μητρüπολη kar
ιτò χρτσττα\ττκÝò συνοτκßεò, Τουò αντιμετþπτοαν κÜ-
ιοικοτ τηò πüληò, καιÜ βÜση Κεφαλονßτεò και Ζα-
kuvθrvoi επηλυδεò, οδηγοýμενοτ απü τουò ΒαγγÝ-
λη ΛýαδÜ και Νικüλαο ΓεροκÜρη, αλλÜ kar Πα-
Η üγνοιο στΡοτιωτικþν ζπτημüτων,
οι φιηονιι(߀ò ι(οι οι Ýριδεò εξοσδÝνιζον την
€ΠιΧ€ιΡησιοΚÞ ιΚονüτητο των €πονοστατþν
16
τρτνοß μεεπτκεφαλßò τον Παναγτþιη ΚαρατΖÜ, kar
τουò υποχρÝωσαν να επτστρÝψουν στο φροýρτο. Στη ι
συνÝχετα, ετδοποßηοαν ιουò προýχοντεò τηò Αχαßαò
Ζηιþνιαò εντσχýσετò.
ιοτ, σττò 23 Μαριßου ετσÞλθαν οιην πüλη :
οι αδελφοß Κουμαντþτεò με τουò ενüπλουò
τουò, παρακτνημüνοτ απü ιουò Π.Π. Γερμα- :
νü kar Ζαßμη, ενþ την επομÝνη Ýφθασαν ο Ι
ΑνδρÝαò Λüντοò, ο Γερμανüò, ο Κερνßκηò
Προκüυτοò, ο ΑνδρÝαò Ζαßμηò κ.Ü. με μερτκÝò ε-
καιοντÜδεò ενüπλουò. Ολοτ αυτοß συγκεντρþθηκαν
σιην υλατεßα Αγ. Γεωργßου, üπου καιοτκοýσαν οι
ΕπιανÞστοτ. Εκεß πραγμαιοποτÞθηκαν συσκÝψετò,
τελÝσιηκε δοξολογßα (24 Μαρτßου), συγκροτηθηκε
ιο Δτευθυντηρτο (25 Μαριßου), συντÜχθηκε προ-
κßρυξη (26 Μαριßου) kar οργανþΕηκε η πολτορκßα
του φρουρßου: φιτÜχιηκε κστοντοστÜστο με κανüντα
που προσÝφεραν ΕπιανÞστοτ καπετÜντοτ, δημτουρ-
γßθηκε οπλοποτεßο, οργανþθηκε νοσοκομεßο, δτα-
κüπηκε η υδροδüτηοη ιου φρουρßου kar επτχετρη-
θηκε η ανατßναξη ιου με τη μÝθοδο του λαγουμτου.
Οστüσο, η Üγνοτα των στραιιωιικþν ΖηιημÜτων αυü
τουò εmκεφαληò τηò πολτορκßαò (Παλαιþν Πατρþν
Γερμαüò, Δüντοò, ΖαΙμηò, Παπαδταμαντüπου-
λοò), οι μειαξυ τουò φιλονχßεò ολλÜ kar or Ýρτδεò
μεταξý εκεßνων που δτÝθειστ πολεμτκη πεßρα (οι
Κουμαντþτεò καιηγοροýσαν ιον ΚαραιΖÜ yra ιο θÜ-
ναιο ιου αδελφου τουò ΣτÝφανου κατÜ ιην εßοοδü
τουò στην πüλη)'' εξασθÝνιΖαν την επιχειρησιακη
τκανüτητα των επαναοιαιþν. Σττò αδυναμßεò αυτÝò
να προοθÝσουμε την Ýλλετqm πετ8αρχßαò ιων πρü-
χετρα εξοπλτσμÝνων χωρτκþν κατ κατοßκων ιων
πüλεων που συγκροιοýσαν ιτò ομÜδεò των επανα-
σταιþν, üχτ μüνο στην Αχαßα αλλÜ και σττò περτσ-
σüιερεò επαρχßεò ιηò Πελοποwηοου.
Ετστ, üταν σττò 3 Αυριλßου 1Β21 ο Πουσοýιρ πα-
σÜò πÝρασε απü τη Ρουμελη στο Ρßο κανÝναò δεν
προσυÜδησε να ιον εμποδßσετ, Οτ απειροπüλεμοτ
Ελληνεò εγκαιÝλετψαν ια οχυρÜ οημεßα μειαξý Ρß-
ου kar ΠÜτραò kar καιÝφυγαν σττò ορετνÝò επαρχßεò,
αφßνονιαò την πüλη εκτεθετμÝιητ οτουò ετσθολεßò.
Με λßγεò εκαιονιÜδεò ενüπλων ο Γτουσοýφ πασÜò
Ýφ8ασε στην ΠÜιρα και συνεπικουρουμενοò απü ιη
φρουρÜ προÝΒη σε σφαγÝò κατ καιαοιροφÝò. ΚατÜ
ια μÝσα Απρτλßου νÝεò, kar ιη φορÜ αυιü τοχυρüιε-
ρεò, εντσχýσετò με εmκεφολßò ιον Μουσταψξ:πεη
(κεχαγτÜ του Χουρσßτ πασÜ) Ýφθασαν απü τη δυττκÞ
Ροýμελη καταπνßγονταò την επανÜσιαση στη Βο-
στßτσα. Σιη μßα εΒδομÜδα περßπου που Ýμετνε στην
περτοχη (σιη συνÝχεια κτνÞθηκε μÝσω Κορßνθου-
Αργουò στην ΤρτπολτισÜ) πÝτυχε ιο «προσκýνημα»
τηò περτοχηò και ιη διÜλυση του σιρατοπÝδου του
Ζαßμη σιο ΒοΒοντÜ." Mra επισιολÞ του ΑνδρÝα
Λüντου προò τον Θεüδωρο Κολοκοτρþνη, ιο καλο-
 14. «0 Παλαιþν
Πατρþν Γερμανüò
ευλογþν τουò
επOνOσÜταò»
κOτü παλαιÜ
λιθογραφßο
(απü την «Ιστορßα
τOυ Ελληνικοý
Εθνουò» του Κωγ.
Παπαρρηγüπουλου)

Kaipr ιου 1Β27, αναφÝρεται σιην κατÜοιαοη που επι- 5. ΑυτüΕτ, ο. 7.

Κραιουσε εΚεΙνη την εποΧη:
«ΜειÜ την φυγην μου εκεßθεγ φθÜσαò ετò Βοσιß-
τΖαν εýρον Ýνδον ιηò πüλεωò ιουò εχθροýò, επρο-
σπÜ8ησα συμΒοηθουμενοò παρÜ ιου κυρßου Ζαßμη
να υπερασπτοθþ ιαò κωμοπüλετò Kar ταò επαρχßαò
εκεßνηò απü ταò επτδρομÜò του εχδρου, εφρüνιτσα
να εθαρρýνω τουò δετλτÜσανταò Kar να εμποδßοω
πολλουò κακοßθετò απü το να κÜμψωστ τον αυχÝνα,
6 Γlα τlò κτνησειò του Βλ. ΦωτÜκοò, Βßοò του ΠαπαφλÝσοα,
Αδß\¼. Βεργlνα, Ι996, σ. 17 κ.εξ. ΠρΒλ. Ν. ΣπηλτÜδη,
Απομτστμονεýματα, τ. Α, Α8Þνα, 1972, ο. 12 κ. εΕ.
7. Τ. Γριτσüπουλοò, «Η ειò ΒοστßτΖαν μυοτικη ΣυνÝλευοτò
ιωγ Πελοποννησßων ηγειþν, 26-29 Ιαν. L82Ι», Μνημοοýνη,
4 (1973). σ. 48.
8 ΠρΒλ.: «Κατ ετò μεν τον πρþτον Βαθμüν ετοηγαγον τουò
χυδαlουò kar απατδευτουò, ετò δε τον Β τουò επτσημοτÝρουò
(. . . )», Παλατþν Πατριον Γερμανü ò, Απομνημον εýμα ra, ü.π.,

υτοηθÝντεò, ετò τον τυραwτκüν Ζυγüν»."

Παρüμοια Þταν η κατÜσταση σττò περτσοüτερεò ε-
παρχßεò ιηò Βüρεταò Kar τηò κεντρτκηò Πελοπον-
νÞσου. Η μειατροπη ιων απετροπüλεμων επανα-
στατþν σε πολεμιστÝò δεν ßιαν εýκολη υπüθεοη.
ΧρετÜσιηκαν μερτκεò εΒδομÜδεò Ýωò üιου or πρþ-
ιεò νßκεò, ιδßωò σιο ΒαλιÝτσι kar ια ΔολτανÜ οτα
μÝοα Μαßου, να δþοουν μτα νÝα πνοÞ στην Επα-
9.Βλ. Β Παναγτωτüπουλοò, «Η Εναρξη του Αγþνα τηò
Ανεξαρτησßαò...», ü.π., σο. 449-46Ι.
10 . Πρθλ.: «Φαßνετατ δε τüτε, üτι εlχε μεθýσετ τουò
ανΒρþπουò ο Θεüò δτÜ να πιοτεýουν τα ψÝματα ωò αληθτνÜ.
και εÜν ουλλογτοθþμεν τþρα ανΕρωπßνωò, η αρχη με ια
ψÝματα ßρχτσε (...)». ΦωτÜκοò, Βßοò ΠαπαφλÝσσα, ü.π., σ.
11. Ετστ αποκÜλεσε ιον ΠαπαφλÝσσα ο Π.Π. Γερμανüò,

νασταση. Απομνημονεýματα, ü.π., ο. θ.

Ι2. Φωιακοò, Βßοò Παπαφλεσσα, α.2Ι,
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 13. Βλ. Iω. Ζαφοτρüπουλοò, Οι αρχιερεßò και προýχονεεò
1. Β. Παναγτωτüπουλοò, «Η Εναρξη του Αγþνα τηò ειτüò τηò εν Τριπüλει Φυλακýò εν Ýτε1 1821, ΑθÞνα, 1890,
Ανεξαρτησßαò στην Πελοπüwηοο. Μßα ημερολογτακß ò,7
προσÝγγτοη», ΠρακτπÜ του Στ ΔτεΒνουò Συνεαρßου 14. Μ. Οτκονüμου, ΙατορικÜ τηò.Ε,λ,ληντχηò
Πελοποννησιακþν Σπου6þν, τ. Γ, Αθηνα, 2001-2002, οσ. Παλιγγενεσßαò, τ. Α, ΑθÞνα, 1957, ο. 58-59, Ν. ΣπηλιÜδηò,
449_450. Απομνημονευματα, ü.π,, σ. 58 κ.εξ., ΦωτÜκοò,
2. Ενδε1κτκÜ, Τ. Σταματüπουλοò, Ο Εσωτερικüò Αγþναò,τ. Απομνημονεýματα, ü.π., σ. 73 κ.εξ.
4, Αθηνα, ΚÜλθοò, 1θ7θ. 15. Γτα τη δταμÜχη αυιÞ θλ. ΦωιÜκοò, Bior
3. Τ. Γρττσüπουλοò, Ιστορßα mò ΤριπολιτσÜò τ. Β1, ΑΕηνα, Πελοποννηαßων Αναρþν, Αθηνα, Βεργßνα, 1θθ6, σο. 12-14.
1θ76, ο. 10 κ.εξ, 16. Την ßδτα εποχη η φρουρÜ τηò ΤριπολιτσÜò δτασκüρπτΖε
4. Βλ. ιην ετοαγωγτκη μελÝτη του Τ. Γρττσüπουλου οτην τα στρατüπεδα στο κÝντρο τηò Πελοποwüσου. Βλ. ΦωιÜκοò,
üκδοοη Π.Π. Γερμανüò, Απομνημονευματα, ΑθÞνα, 1975, Απομνημονεýματα, ü.π., ο. 91 κ.εξ..
σ. LXXΠI κ.εξ. ΠρΒλ. Τ. Σιαματüπουλου, Ο Π.Π. Γερμανüò 17. Δημοστεýετατ στο Νυοηò ΜεταξÜò ΜεσσηνÝΖηò, ?ο
χωρßò θρýλο, Αθηνα, ΚÜλΒοò, χ.χ. Αßγιον στον Αγþνα, Αθηνα, Ι949, ο. 29-30. I

Ιº
,2 *^'-,//:
 ./ß

ß,
Xl.Δ'kιlIKH

4. Η προσωπο-
ποßηση τηò
Ελλüδοò
με το ονüματα
των ηρþων τηò
ΕπονÜστασηò
του 1821.
Τοιχογραφßα τηò
αßθουσαò
«Ελευθερßου
ΒενιζÝλου»
τηò ΒουλÞò.
5. «ΠολεμικÞ
σκηνÞ».
Ελοιογραφßο
(1849) του
θεüδωρου
ΒρυζÜκη (ΕθνικÞ
ΠυοκοθÞκη,
ΑθÞνα)

νοτκταοιÝò των κιημÜιþν κατ εργÜτεò. Με τα προ- κεò κοτνοτητεò να

νüμια που εßχε απü ιο σουλιÜνο δεν επτιρεπüταν η
εßοοδοò σιραιιωτικοý σþματοò κατ εßχε μüνο μßα μι-
κρη ιουρκτκη φρουρÜ. Ο αριθμοò ιων μοναχþν Ý-
φθανε περßπου ιουò 3.000 Üνδρεò kar or νεüτεροτ α-
πü αυιοýò θα μπορουσαν να πÜρουν ια üπλα.
ΕξÜλλου στην ΑθωντκÞ Πολττεßα πολλοß εßχαν
μυηθεß στη ΦτλτκÞ Ετατρεßα.
Ο Εμμ. ΠαπÜò Ýφ8ασε στο Ayrov Οροò ιÝλη
Μαριßου Kar εγκαιαστÜ8ηκε στη Μονß ΕοφιγμÝ-
νου, τηò οποßαò ο ηγουμενοò Ευθυμτοò Þιαν Φτλι-
κüò. Την επομÝνη κÜλεοε σε ουοκεψη τουò ηγου-
μενουò των μονþν, üπου αποφαοßστηκε να εξοπλτ-
στοýν üσοτ μπορουσαν να φÝρουν üυλα kar να Ζη-
τηθεß απü τα ναυττκÜ νηοτÜ να στεßλουν πλοßα yra
να προοιαιευουν τα παρÜλτα απü εχθρτκß αιüβα-
ση. Το επανασιαττκü κηρυγμα εßχε απÞχηοη στο
λαü τηò Χαλκτδτκηò και πολλοß Ýοπευσαν να κα-
ταιαγοýν οτη δυναμη ιου Εμμ. ΠαπÜ.
Αντßποτνα των Τοýρκων
Ο μουιεσελßμηò ιηò Θεσσαλονßκηò Σερßφ Στντßκ
Γτοι:σοýφι μπÝηò εßχε πληροφορßεò yra την εξÝ-
γερση στη Χαλκτδτκη kar δτÝταξε ιτò εκεß ελληντ-
Το σýνοßο των Επονοστοτþν αν€Ρχüτον
σ€ 3.9ΟΟ ενüπßΙουò, οπü τουò οποßουò
π€ρßπου χßßΙιοι ησαν Αγιορεßτεò μονοχοß
οτεßλουν ιουò προκρß-
τουò τουò ωò ομηρουò σιην
Ýδρα του. Οι κοινüιηιεò, üμωò.
ανττ Υ].α ιουò προΚρτιουò, Που ησαν
μυημÝνοτ σιη ΦτλτκÞ Ειαιρεßα, Ýστειλαν σιη θÝση
ιουò φιωΧουò ΧωρτΚουò.
Τüιε ο Γτουοοýφ μυÝηò, επετδη φοθüταν εξÝγερ-
ση και στη Θεσσαλονßκη, ουνÝλαβε ωò ομηρουò
kar φυλÜκτσε περßπου 400 Ελληνεò, απü τουò ο-
ποßουò οι 100 Þσαν μοναχοß απü μετüχτα. Ταυιü-
χρονα, yra να ττμωρßοετ τουò προκρßτουò τηò Χαλ-
κτδτκηò που τον ενÝπατξαν, δτÝιαξε τον ΧασÜν αγÜ,
δτοτκητÞ των Χαστκοχωρßων, kar ιον Τστρßμπαση,
αρχηγü τηò πολτιοφυλακßò ιηò ΠαΖαροýδαò, να
βαδßσουν κατÜ ιου Πολýγυρου. Αυτοß ετσÞλδαν
στην πüλη ιη νυχια ιηò 16ηò Μαßου kar Üρχτσαν
να ιρομοκραιουν ιον πληθυσμü, σκüτωσαν μÜλτ-
στα και τον πρüεδρο τηò κοτνüιηταò Κýρκο Ποπα-
γεωργÜχη. Το γεγονüò εξαγρßωσε ιουò κατοßκουò
του Πολυγυρου, που πηραν ια üπλα, σκüιωσαν τον
Τουρκο δτοτκηιÞ kar 14 Üνδρεò ιου κατ ýστερα ε-
πττÝθηκαν σια ιουρκτκÜ στρατευματα kar τα Ýτρε-
ψαν σε φυΥη.
Οιαν ο Γτουσοýφ μπÝηò πληροφορηθηκε σττò 1Β
Μαßου τα γεγονüια του Πολýγυρου, δτÝιαξε να
σφÜξουν τουò μτσοýò ομηρουò σιη Θεσσαλονßκη
kar εξþθησε ιον ιουρκτκü üχλο -με ιον ουοßο ου-
νÝυραξαν kar ΕSραßοι- σε σφαγÝò των ΕλλÞνων
(περßπου 3.000 εσφαγησαν) κατ οε θανδαλισμοýò.

20

Αφοý τρομοκlý-
τησε τουò Ελληνεò
kar πρüλαθε την εξÝγερ-
ση στη Θεοσαλονßκη, εξεσιρÜ-
ιευσε κατÜ ιηò Βüρεταò Χαλκτδτκßò
yra να ττμωρησετ τουò επανασιÜιεò. Εφθασε στην
κωμüπολη ΠαΖαροýδα, üπου Ýττντξε τουò περτσσü-
τερουò κατοßκουò στη λßμιτη Βüλβη, kar προχþρη-
σε προò ιην Ιερτσσü, üπου, αφου Ýοφαξε πÜνω απü
400 κατοßκουò, συγκüντρωσε ιουρκτκÜ σþμαια yra
να ετσβÜλουν στο Ayrov Οροò.
ΤÝλη Μαßου ο ΠαπÜò κÜλεσε τουò ηγουμενουò
ιων μονþν στο ΠρωτÜιο των Κqιυιüν, Εκεß κηριτ
χθηκε με πανηγυρτκη δοξολογßα η ΕπανÜσιαση
kar ο Εμμ. ΠαπÜò ορßοιηκε «Αρχηγüò kar Υπερα-
σπτστηò ιηò Μακεδονßαò», ΑμÝοωò μετÜ ο δrorkn-
τßò ιου Αγßου Ορουò Χασεκτß Χαληλ μπÝηò κα-
θατρÝθηκε kar φυλακßσιηκε και τη διοßχηση ανÝ-
λαθε πενιαμεληò εφορεßα,
ΚασσÜνδρα επαναbιÜιησε, επßοηò, ιÝλη
Μαßου με αρχηγü ιον πρüκρτιο Παwü
ΧατΖηχρτστοδοýλου kar ακολοýθησωτ
ια χωρτÜ τηò Στθωνßαò, Ντκßιη, Παρθε-
ντþναò kar Ορμýλτα (2θ Μαßου).
Το σýνολο ιων επòτ,lασταιþν ανερχüιωτ σε 3.9Φ
ενüπλουò, απü τουò οποßουò περßπου xiλror Þσαν
Αγτορεßτεò μοναχοß, Ο Εμμ.ΠαπÜò μοßρασε σε δýο
σþμαια ιουò πολεμτστÝò. Το πρþιο, αυü Αγτορεßτεò
kar üσουò συγκεντρþθηκαν στο Αγτον Οροò, ανÝ-
6: 0 Γρηγüριοò
Δκοßοò Þ
ΠοπαφλÝσσαò,
0 «πOντOΧOý
πορþν» τηò
ΕλληνικÞò
Επανüοτοσηò
λαβε ο ßδτοò, ενþ ιο δεýτερο ιο ανÝθεσε στον ο-
πλαρχηγü ΧÜψα.
Πφτεò νßχθò
ºΥιν Ιη Ιουνßου ο ΠαπÜò επττÝθηκε σιην Ιερτσσü,
εξουδετÝρωσε ια ιουρκτκÜ σþμαια kar καιÝλαβε
τrιv πüλη. Σιιò 3 Ιουνßου επσταστÜιησαν τα Μαντε-
μοχþρτα με αρχηγοýò τον Δοιητπτþm kar ιον )(r-
μευþ kar ενþθηκαν με ττò δυνÜμετò ιου ΠαπÜ, ο ο-
ποßοò προßλασε ντκηφüρα μÝχρτ το Εγρß Μπου-
τΖÜκ (ΝÝα Απολλωνßα), üπου kar σιραιοπüδευσε.
Στο μεταξυ το Üλλο σþμα με τον ΧÜψα προηλασε
μÝχρτ ιη ΓαλÜιτσια, πÝρασε απü τα ΒαστλτκÜ kar
Ýιρθασε κοντÜ στο χωριü ΣÝδεò.
Η κατÜσιαοη Üλλαξε σε θÜροò ιων ΕλλÞνων, ü-
ιωτ Ýφθασε σιην περτοχη ιον Ιοýντο του 1Β21 ο σε-
ρασκÝρηò kar θεΖßρηò ΧατΖη ΜεητÝτ λfπαßρÜμ
πασÜò, που καιευ8υνüταν με μεγÜλεò δυνÜμετò
προò την εξεγερμÝνη Πελοπüwηοο κατ ο σουλιÜ-
νοò τον διÝιαξε να σιραφεß εναντßον ιων επαναστα-
τþν τηò Χαλκτδτκηò.
Ο ΜπαßρÜμ πασÜò, αφου επτιÝθηκε σττò δυνÜμετò
του ΠαπÜ στα σιενÜ ιηò Ρεντßναò kar ιτò δτÝλυσε, Ý-
ιlýασε στη Θεσσαλονßκη. Εκεß με υυοχρεωττκß
Δεν εκτιμÞδηκε üτι οι μονοΧοß του
Αγßου ΟΡουò δεν δο ριψοκινδýν€υον
τον οφονισμü τηò μονοστΙΚÞò ΠοηΕCßοò
2Ι
XenkιllKH
7. 0 Γιωργýκηò
0λýμπιοò βýζει στρατολüγηση αýξησε ιτò δυνÜμετò του σε 30.000
φωπÜ οτην πεΖοýò κατ 5.000 ππεßò, σττò οποßεò καιειÜγησαν ε-
πυριπδοποθÞκη. θελονιτκÜ kar Εθραßοτ, üπωò γρÜφετ ο Ποιχεβßλ.
Εργο του Peiel ΜετÜ στρÜφηκε ενστιßον ιου σþματοò του ΧÜψα kar
νοη Hess ιο εξουδειÝρωσε με σκληρη μÜχη σιουò πρüποδεò
(Μουσεßο τηò ιου üρουò ΒοýΖταρη --οιη σýγκρουση σκοτþθηκε
πüληò του κατ ο ΧÜψαò. Σιη συνÝχετα κατÝλαθε τα Βαστλττ<Ü
ΜονÜχου) (4 Ιουýου), τη ΓαλÜττστα (16 Ιουνßου) kar λßγο αρ-
γüτερα ιον Πολýγυρο. Αφοý,περτüρτσε την επατÜ-
σιαση τηò Χαλκτδτκηò στο Ayrov Οροò κατ στην
ΚασσÜνδρα, καιευθýνθηκε προò την ΓΙελοπüwησο.
Οι επαναστÜτεò βρÝθηκαν σε δýσκολη θÝση.
Στην ΚασσÜνδρα, üπου εixarr υποχωρησετ, ηρθαν
οια μÝσα Ιουλßου εντσχýσετò 600 ανδρþν απü τον
Ολυμπο με αρχηγü τον Δταμανý ΝκολÜου, or ο-
ποßεò, üμωò, γρηγορα αποχþρησωτ, γταιß δεν υπηρ-
χστ χρηματα, τρüφιμα kar πολεμοφüδτα. Σιο Ayrov
Οροò, üπου εßχαν καιαφjγετ 5.Φ0-6.000 γυνατκü-
παlδα, παροθτÜΖονταò yra πρþτη φορÜ ιο ÜΒαιü
του, πÝθατναν πολλοß απü ττò εmδημßεò kar την πεß-
να r<ar or μονοχοß μετÜ ττò αποτυχßεò, φοθοιητενοτ α-
ντßποτνα, Üρχτσαν να αποστασιοποιοýνταl.
Ο ΠαπÜò, που εßχε καταφýγετ στην ΚασσÜνδρα,
ΖÞιησε πλοßα kar πολεμοφüδτα απü ιον Δημ. Υψm-
λÜνm, γιατß εßχε δαπανÞσετ σχεδüν üλα ια χρημα-
τα -περßπου 500.000 γρüσια- rrou εßχε φÝρετ μαΖß
ιου. Ταυτüχρονα και οι μοναχοß ιου Αγßου Ορουò,
or ouoior δεν Þθελαν να δταθÝσουν δικÜ ιουò χρß-
μαια yra να συνιηρησουν τον αγþνα, ΖÞιησαν εντ-
σχυσετò απü τον Δημ. ΥιlmλÜντη, που με αυστηρη
επτστολÞ (12 Ιουλßου) ιουò επτοημανε -üπωò ανα-
φÝρετ ο Φιλημων- üττ εßνατ υποχρεωμÝνοι να συ-
νετσφÝρουν με σþματα kar χρημαια yra την ελευ-
θερßα του γÝνουò απü ιο οποßο το Ayrov Οροò «Ý-
λαβε ιην υπαρξßν του και την δüξαν ιου kar χωρßò
ιοýτου δεν ημπορεß να σωθÞ».

Η εξÝγερση κααυστÝΡησ€ τιò τουρι(ικÝò

δwüμειò οι οποßòò Ýσπευδαν ψο νο κοταπνßξουν
την €πσνüστοση (πην Πεßοπüιτνησο

Or επαναστÜιεò με τον ΠαπÜ εßχαν kar μßα επτιυ-
χßα σττò Β Αυγοýστου, που αναπιÝρωσε ιο ηθτκü
τουò. ΕπττÝθηκαν ατφντδτασττκÜ στουò Τοýρκουò
και αποβßβασαν 700 Üνδρεò οιον Αγτο ΜÜμαντα.
Μεþ mv Þπα
ΝÝα ιροπη σημετþθηκε σιτò εξελßξετò σια ιÝλη
ΣεπτεμΒρßου, üταν ο σουλτÜνοò δτüρτσε πασÜ τηò
Θεσσαλονßκηò το θεΖßρη ΜεητÝτ Αμßν, τον επο-
νομαΖüμενο yra ιη σκληρüτητÜ του Εμποý Λου-
μπουι (ροπαλοφüρο). Ο νÝοò πασÜò σιτò 30 Οκτω-
Βρßου με 14.000 Üνδρεò κατÝλα3ε την ΚασσÜνδρα.
Σιο Ayrov Οροò -üυου κατÝφυγε ο Εμμ, ΠαπÜò σττò
5 ß 6 Νοεμθρßου- οτ μοναχοß παντκοβλÞθηκαν
και, αφοý ανÜγχασαν αυτουò που εßχαν οπλτοιεß να
φýγουν οια νηοτÜ, αποφýστσαν σε σýσκεψm σιτò Β-
9 ΝοεμΒρßου να υποιαχθουν. ΑποφυλÜκισαν ιον
Τουρκο δτοτκηιÞ, ο οποßοò δτÝταξε ιουò μοναχοýò
να συλλÜθουν τον ΠαπÜ.
Ο ΠαπÜò, κτνδυνεýονταò να συλληφθεß, στα ιÝ-
λη Νοεμθρßου εγκατÝλετψε το Ayrov Οροò επýτ-
 ρßγησε αμνηστßα με τουò εξßò üρουò: να πqηδþ-
σουν üλα ια üπλα, να καταβÜλουν üλουò ιουò κα-
δυσιερημÝνουò φüρουò σιο δτπλÜσιο kar να στεß-
λουν 50 μοναχουò ωò ομßρουò στην Κωνοταιιττνοý-
πολη. Ορßστηχε, επßσηò, να εγχατασιαθεß φρουòý
χτλßων Τοýρκων οτο Ayrov Οροò, η οποßα παρÝ-
μετνε εκεß εwτÜ χρüντα,

τατυπþθηκωτ πολλÝò αττüψετò yra την α-

πüτυχßα τηò ΕπαττÜσταοηò οιη ΧαλκιδικÞ,
η οποßα ωστüοο εßχε kar κÜτοτα θετικÜ α-
ποτελÝσματα. Or περτσσüιεροτ τστορτκοß
σýγχρονοτ και μεταγενÝστεροτ σιητφωνοýν
üττ η αποιυχßα οφεßλειατ:
. στην Ýλλετqm χρημÜιων, δτüιτ πÝραν εκεßνων
που δτÝθεσε ο Εμμ. ΠαπÜò, απü την προσωπτκß
του περτουσßα, δεν εßχστ οτ επσταστÜιεò Üλλη ενß-
σχυση σε χρημαια, üπλÜ ιιαι εφüδτα,
. στην απουοßα στραττωττκηò ηγεσßαò, δτüιτ ο
ΠαιÜò δεν Þιαν στραττωικüò. ΑλλÜ kar αν υπßρ-
:<ε, μÜλλον δεν 8α μποροýσε να ολλÜξετ το αποιÝ-
λεσμα, δτüιι το Ayrov Οροò και η ΧαλκτδτκÞ εivar
ποJý κοντÜ στη Θεσσαλονßκη, που δτü8ετε τσχυρÝò
στ4ταττωττκÝò δυνÜμετò κατ Þταν κÝντρο αιτεφοδτα-
σμοý ιων ιουρκτκþν δυνÜμεων. Επßσηò κοντÜ ηταν
kar η Κωνσιανιτνοýυολη, απü üπου μετακτνßθη-
καιι γρηγορα δυνÜμετò,
. στην ανυπαρξßα συντοντσμοý με ιτò εξεγÝρσετò
σττò Üλλεò περτοχÝò τηò Μακεδονßαò (Ολυμποò,
ΠτÝρτα, ΒÝρμιο κατ ΝÜουσα) kar
ο στο üττ δεν εκττμηθηκε üιτ οτ μοναχοß ιου Αγß-
ου Ορουò, üση καλÞ δτÜθεσηκατ αιτ εßχστ, αφ'ενüò
δεν Þταιτ εμπετροπüλεμοτ ròar αφ' ετÝρου δεν θα pr-
ψοκπτδýνευαν τον αφαιττσμü ιηò μονασιτκßò πολτ-
ιεßαò εmμÝνονταò μÝχρι ιÝ:λουò σιον αγþνα.
Το θευκü αποιÝλεσμα τηò εξÝγεροηò Þταττ üιτ α-
πασχüλησε σοΒαρÝò τουρκτκÝò δυνÜμετò κατ καθιτ
στÝρτισε ιην πορεßα ιουò προò ιην ΓΙελουüwησο, ü-
που Ýσπευδαιτ γτα να καιαπýξουν την ΕπανÜσιαση.

ΒΒΝοt¸ΑΦΙΑ
ΒΦωλüπουλοò Απüστολοò, Ιστορßα τηò Μαχεδονßαò 733l-
Ι8λ3, Θeσσαλονß]τη, 1θ6θ.
Βοτ«αλüπουλοò Απüοτολοò, Εμμανουýλ ΠαιιÜò. Η ιστορßα
κοι το αρχεßο mò οπογÝνειÜò rou, Θεοοαλονßκη, II\D(A,
1981.
θαΖüμενοò υαΖß με συνιρüφουò ιου στο πλοßο του Βαοδρο6Ý:λληò ΙωÜwηò, Οι Μακεδüνεò κατÜ την
ΧαιΖÞ ΒτσβßΖη με καιεýθυνση την Υδρα. Στο ταξß- επανÜστασlν του 7827, Θεσσολονßκη, 1θ67.
δτ πÝθανε απü kapδrakn προσθολß kar τÜφηκε ΜαμαλÜχηò Ιιιýwηò, Η επανÜοταση στη ΧαλχιδικÞ το
Ι82,Ι, Θεσσαλονßκη, Ιθ62.
σιην Υδρα με ιτμÝò αρχτσφÜτηγου.
ΜαμαλÜκηò ΙωÜwηò, «ΝÝα οτοτχεßα σχεττκÜ με την
Or Αγτορεßτεò το ΔεκÝμθρτο του 1821 συνθηκολü-
θπαν!Üστασν τηò Χαλκτδκηò το 1821», στο ΔlΕΕΕ, τ. IΔ
γηοαν με ιον Μεχμüι Αμßν. Σιιò 13 Ιανουαρßου (19ω).
ΙΒ22 υπÝγραψαν στην Κοýμττσα αßιηση χÜρττοò Pouqueville F.C.H.L., Hjstoire de 1α Regeneration de 1α
προò το σουλτÜνο, αλλÜ kar χρεωσιτκη ομολογßα Grece, Paris, 1t|30.
3.0Φ πουγκτþν για τον ΜεχμÝι Αμßν. Σττò 26 Ια- Φιλημων ΙιοÜwηò, Δοκßμιον Ιοτοριχüν mò Ελληνικýò
νουαρßου/7 Φεθρουορßου 1Β22 ο σουλιÜνοò ιοýò χο- ΕπαναοτÜοεωò, Aθrιvar, 18ω, τ. Γ, τ. Δ. t

23
Προτοπe
Δυκοýργοò
ΛογοθÝτηò
(1772-1Β50)
Αγωνιστþò τηò ΕπονÜστασηò,
γεwημÝνοò στπ Σüμο. Σποýδασε στη
γενÝτειρÜ του κοτ αργüτερο στπν
Κωνστογτψοýπολη. ΔιετÝλεοε
γραμματÝαò των ηγεμüνων τηò Βλαχßσò,
πþρε μοθþμοτα ιατρικÞò κσι πþρε το
αξßωμα του λογοθÝτη. Διþχθηκε απü την
οθωμανικþ εξουσßα χαθþò πÞρε μÝροò
στιò πολιτιχÝò διομüχεò στη ΣÜμο απü το
ß8Ο6. ΚατοδικÜστπκε σε θüνατο,
εξορßστηκε στη ΜικρÜ Ασßο και μυþθηκε
στη ΦιλικÞ Εταιρεßα το ß819. Με την
Επανüστσση οργÜνωσε ισχυρü Ýνοπλο
σþμσ στη ΣÜμο κοι τον Ιοýλιο του 182ß
απÝχρουσε τον τουρκικü στüλο ηου
προσπÜθησε να αποΒιΒαστεß στο νησß.
Στιò ΙΟ Μορτßου ß822 αποΟιΒÜστηκε στη
Χßο, μεταφÝροτπαò εχεß την Επονüσταση,
χωρßò üμωò να Ýχει την απαραßτητη
προετοιμασßα κοι στÞριξη, πσρÜ μüνον
κÜποιεò διοΟε3αιþσειò. Οι Τοýρκοι
σντÝδρασον ομÝοωò με την οποστολÞ
των ναυτιχþν δυνüμεων του ΚορÜ Αλþ, ο
οποßοò οργÜνωσε τη σφαγþ τηò Χßου. Ο
Λυκοýργοò Ýγινε σýμΒουλοò
Επικρατεßαò^ογοθÝτηò
το Ι837 και γερουοιαστÞò
το Ι844. Αγωνßστηκε μÝχρι το τÝλοò τηò
ζωþò του γιο τπν σπελευθÝρωση τηò
ΣÜμου χαι πÝθονε στπν Αθþνα, αφοý
εßχε λÜΒει το Βαθμü του συτrταγμοτÜρχη,
ωò αναγνþριση τηò προσφορÜò του προò
την πατρßδο.
24
Αντþνηò
Οκονüμου
(-1Β21)
Πλοßαρχοò, αγωνιστþò του Ι82Ι,
αρχηγüò τηò εξÝγερσηò στην Υδρα.
Μυþθηχε στη Φιλικþ Εταιρεßα το ß82Ο
απü τον ΠαποφλÝσσο. ΟργÜνωσε στην
Υδρο, ονüμεσο στουò Υδραßουò
ναυτιχοýò, Ýνοπλα τμþματα μüλιò
πληροφορþθηκε την εξÝγερση στην
Πελοπüνγησο. Στιò 28 ßΠαρτßου ο
Οικονüμου ξεσÞ.(ωσε το λοü τηò Υδραò
να καταλÜΒει το πλοßα των διστακτικþν
προεστων, τουò οποιουò ßστηγορησε για
φüΟο κα1 ολ.γωρßο. Επειτσ απü
κατολþψειò κτιρßων κσι Üλλεò ενÝργειεò
των εξεγερμÝνων οι προεστοß τηò Υδροò
τοý Ýδωσσν την Ýγκριση να οργονþσει
και να εξοπλßσει το στüλο. Στιò Ι6
Απριλßου η Υδρα κÞρυξε την ΕπσνÜστσση
με επιιßεφολþò τον Αντþνπ Οικονüμου.
Ωστüσο οι προεοτοß του νηοιοý
σχεδßαζον να αναλÜΒουν αυτοß τα πνßο
του Αγþνα κοτ να απομακρýνουν τογ
Οιχονüμου. Οι συγκροýσειò μετοξý
προεοτþν και Οικονüμου κατÝληξαν στην
εχδßωξþ του στην Πελοπüννησο, üπου
χλεßστηχε σε μονþ στα ΚολüΒρυτο.
Διω.(üμενοò ο Οιχονüμου επεδßωξε το
ΔεκÝμΒριο να πÜει στο Αργοò üπου
συνεδρßοζε η ΕθνοσυνÝλευση, ολλü οι
προεστοa τηò Υδραò τον συνÝλαΒον με
σκοπο να τον σκοτωσουν, παρσ την
υποστÞριξη που εßχε απü τον
Κολοχοτρþνη. Ωστüσο οι üτττρεò του
Κολοκοτρþνπ δεν πρüλοΒον νο φτÜσουν
και ο Οικονüμου θανατþθηκε στη
διαδρομÞ του προò το Αργοò οπü Üγδρεò
του ΑνδρÝο Λüγτου.
Εμμανουιý
ΠαπÜò
(1772-1Β21)
Αγωνιοτþò του ß Ο2Ι , γεννημÝνοò στη
ΔοΒßοτα Σερρþν, αρχηγüò τηò εξÝγερσηò
στη ΙrΙοχεδονßο. ΑσχολÞθηκε με το
εμπüρßο κοι κυρßωò με χρημοτιστικÝò
πρακτικÝò. ΕγκατοστÜθηκε στην
κωνστοντινοýποΛη το ß8Ι7 κσι το t8l9
μυÞθηκε στη Φιλιχþ Ετσιρεßα. Με την
Ýκρηξη τηò Επογüστσσηò σπü τον
Υψηλüγτη στη ΙßολδοΒλαχßα ναýλωσε
πλοßο με πολεμοφüδια κοι Ýφυγε γισ το
Αγιον Οροò στιò 23 1ýαρτßου Ι82ß.
ΕγκοταστÜθηχε στη ßΙονÞ ΕσφιγμÝνου
χσι απü εκεß οργüνωσε την εξÝγερση στη
JÞακεδονßο. ΚÞρυξε την ΕπονÜσταση στιò
ΚαρυÝò και οι μοναχοß τον ονακþρυξαν
ορχηγü κοι προστÜτη τηò Μακεδονßαò.
ΚοτÝλοΒε την Ιερισσü και Ýφτασε στπ
ΧαλχιδιχÞ τον Ιοýνιο, αλλü οτ Τοýρκοι με
επικεφαλÞò τον Αμπντοýλ Αμποýγτ
κατÝπυξον την εξÝγερση και ζþτησον
οπü τουò μοναχοýò να του πορσδþοουν
τον Εμμονουþλ ΠαπÜ. Ο ηγοýμενοò τηò
ΙrονÞò ΕσφιγμÝνου Ιωοκεßμ τον Ýκρυψε
και ο ΠσπÜò, μαζß με τον Ιωακεßμ,
αποφÜσισαν νο διαφýγουν προò την
Υδρα, Ωστüσο πριν το ηλοßο φτÜσει στην
Υδρα, το ΔεκÝμΒριο του Ι82Ι, ο
Εμμονουþλ ΠαπÜò πÝθσνε εν πλω απü
ιαρδιακþ προσΒολÞ. Κηδεýτηκε στην
Υδρο με μεγÜλεò τιμÝò. Ο γιοò του
ΑθανÜσιοò αποκεφαλßστηκε απü τουò
Τοýρκουò στη Χολκßδα το ß 826 και τιτν
ßδια τýχη εßχσν και οι üλλοτ δýο γιοι του,
ΙωÜννηò χαι Νικüλαò, που σκοτþθηχαν
στο Νεüκοσfρο κατ στην ΑττικÞ το ß825.
Πετρüμπεηò
ΜαυρομχÜλτιò
(1770-1Β4Β)
Αγωνιστþò τηò ΕπονÜστσοηò του ß 82',
γιοò του Π!Ýρρου Ι!Ιαυρομιχüλη,
ηγεμüναò τηò ßΙßÜνηò, μÝλοò τηò
επιφανοýò οτκογÝνειοò ]ιßαυρομιχüλη, η
οποßο συμμετεßχε ενεργÜ οε üλεò τιò
επανοστοτικÝò κινüσειò των υπüδουλων
ΕλλÞνων κοτü τουò ß θο κοι 1 9ο αrþνεò.
Στη Φßικþ Ετοτρεßα μυþθηχε το Ι8Ι8 και
οργüνωσε την προετοτμασßα του ßλγþνα.
Στιò 23 ΙιΙορτßου Ι82ß χοτÝλαΒε,
επτιεφαλþò 2.Ο(ΧΙ ενüπλων, την
Καλαμüτο, αρχßζονταò Ýτοι την
Επσνüσταση οτην πελοπüwησο.
Συγκρüτησε τη JιßεσσηνιαΗþ Τερουοßο και
στιò 25 ΙΙΙαρτßου κÜλεσε με προχþρυξÞ
του τιò χρισττΦτκÝò αυλÝò τηò Ευρþηηò
νο εντσχýσουν τοτ, Αγþνα. Στιò 26 ΙγΙαß'ου
εκλÝχθητε απü τη συνÝλευσπ των
Καλτεζþν πρüεδροò τηò Πελοποννηιαχþò
Τερουσßαò. Συμμετεßχε οε στρατιωτικÝò
επιχειρþσειò στπν Πελοπüνγησο ιοι
σνοδεΠθηκε σε ßορυφοßα οτροτιωτικþ
ßοι ηολπικþ μορφÞ του Αγþνα. Αρχιχþò
συνεργÜστηιε με τον Κοποδßστρια, αλλÜ
γρþγορα þρΟε οε σýγχρουση μοψ του,
καOþò ο ΚυΒερνþτnò επεδßωκε τη μεßωοπ
τηò επτρροÞò του στην Πελοπüγνπσο. Η
σýγßρουση τηò οικογÝνειαò ßΙιΙουρομιχÜλη
με τον Καποδßστρια κατÝ:ληφ στη
δολοφονßα του ΚυΒερνþτη το 183ß οτο
θοýπλιο, απü μÝλη τηò οιχογÝνειοò
ΙΙουρομχüλπ. Ο Πετρüμπεηò δωρßστηκε
οπü τον Οθωνα οντιπριßεδροò του
ΣυμΒουλßου τηò Επτßροτεßοò χαι πÝθανε
σßτò ß7 Ιονουορßου ß848 στην Αθþνα,
τιμηθεßò με το gοθμü του ονfιστρατÞγου
εν ενεργεßα.
ΠΗΓΕΣ: Εγκυκλοπαßδετα ΠÜπυροò-Λqιοýò-ΜπρττÜντκα 20Φ, Ηλεκτρονικη Εγκυκλοπαßδεια ΤομÞ 2ω4
Αλεξανδροò
ΥψmλÜιπτιò
(1792-1Β2Β)
Αξιωμοτιτüò του ρωσικοý στρατοý,
ηρωιßþ μορφþ του Αγþνα για την εθτrτκÞ
σπελευθÝμ.lσπ, ορχηγüò τηò Φιλικþò
Εταιρεßοò ιοτ τηò επονüστοσηò σττò
παροδουνÜΒιεò ηγεμονßεò, γιοò του
ηγεμüνο Κωνστοντßνου ΥψπλÜντη.
Γεννþθηκε στην Κωνσταντινοýπολη,
σηοýδοσε στη στραττωττκþ σχολÞ τηò
Πετροýποληò ßαι το Ι8ßΟ ηþρε το Βοθμü
του Λοχογοιß. Το tÜρτrο του Ι82Ο ο
Εμμσνουþ ΞÜνθοò τοý προσÝφερε την
αρχηγßα τηò Φι^.χÞò Ξτοιρεßοò. Ο
ΥψηλÜντηò αποδÝχθηßε την πρüταση χοι
στrò Ι2 Αηρλßου ß82Ο υπογρÜφτηκε το
σχετικü προττιχü. Ο Υψηλüγτηò ßδρυσε
μετοξý üλλωυ τη «Φιλüμουσο ΤχροικτχÞ
Εμηορικþ Ετοιρεßο», η οποßα στüχευε οτη
συγκÝγτρΦσπ πüρων για τον Αγþνα χοτ
συνÝτοξε μαψ με τον ΠαποφλÝοσα το
γευκü σχÝδιο τηò Επανüστασπò. Το
σχÝδτο αυτü προÝΒλεπε τηγ ταυτüχρονπ
ονÜφλεξη ηολλþν εποναaπατrκþν εστιþν
στη ΣερΒßα, το ßιΙσυροΒοýνιο, τη
ΙÞολδοΒλαI.ο, την Hnειpo ßαι την
Πελοπüννησο, χοθþò χαι τον εμπρηομü
του τουρχιχοý aπüλου στο νοýστοθμο
τηò ΚωνστογττνοýποΛηò. lßετü την þττα
στο Δρογοτοüνι κατ την περιπÝτειο τηò
φυλüκισþò του, πÝθανε στη ΒιÝννη το
ß 828, σε ηλτιßßο 36 ετþν.
Ησαßαò, επßσκοποò
Σαλþνων
(1769-1Β21)
Κληριιüò, σγωνιστþò του ß82ß,
γενγημÝνοò στη Δεσφßνσ Φωκßδοò.
Εμσθε το πρþτα του γρÜμματο στα
ΣÜλωνα απü τον κολüγερο ΤερÜσιμο
Λýτσ!κο. Το ß 797 Ýγινε μοναχüò στη
ΙΙονþ Προδρüμου Δεσφßνοò κο.
χειροτονþθπτ(ε διÜιοò στη μονþ Οσßου
Λουχü. lιΙοθÞτευσε στα ττüννεγο κογτü
στον ΚοσμÜ ΙrπαλÜνο κοι τον Αθανüσιο
ψαλßδα χοι μετÜ σποýδασε στην
Κωνστοτττινοýπολη, üπου γνωρßοτηκε με
τον ποτριüρχη Τρηγüριο Ε'. Το Ι8ßΘ
Ýγινε δεσπüτηò Σαλþυων και το Ι82Ο
μÝΛοò τηò Φιλιχþò Ετοιρεßοò. ΑνÝπτυξε
μεγüλη φιλονθρωπιχÞ ßαι ποτριωπχÞ
δρÜσπ, συγκετττρþνοιτßοò üπλο που τσ
οποθþκευε στα Σüλωνα. Σπò ορχÝò του
ß 82Ι συναι.τÞθηκε με τον ποτριÜρχη ßοι
στιò ßΙ Ι6αρτßου σποΒ.Βüστηκε στην
Ατ.τßßυρα. Εκεß συναγτþθηχε με τον
ΑθανÜοιο ΔιÜκο, üρßτσε τουò
εποναστÜτεò κοι χþρυξε την ΕηανÜστοση
στπ Βοιωτßο. Στη συνÝχετο κατÝθεσε τσ
ÜμφιÜ του, συνεργÜστηκε με τον
Πουουργιü κο. τουò προεστοýò Γιογτζþ,
Κοιττορρþγο και ΚεχαγιÜ υψþνοι.ταò τη
σημοßα τηò ΕπονÜστασηò στο ΣÜλωνα.
JιΙετü την πτþση του κÜστρου των
Σαλþνων ο Ησαßßò συνüντησε τον Διüκο
και τον ΔυοΟουνιþτη στο Ζητοýγη αλλÜ
οτη σýγßρουση με το στρατεýματο του
ΟμÝρ Βρυþνη στη Χολ(ωμÜτα,
τραυμοτßτπηκε θονüσιμα. ΥπÞρξε
πρωτοπüροò κληρικüò του Αγþνο, ο
πρþτοò δεσπüτηò που Ýπεσε στη μüχη
για την εθνιßÞ ονεξαρτησßσ.
25
 Ι!

yrpe Lι ιaý
i!Jq.i

η2òαι
λrd
Ι

ýrqιß
ιι ιικ ι
μεσαßαò»," ο καπετÜν Αντþνηò ΓτÜνγη Οχονü- οιι Ju-,

μου, Üνδραò τδταßιερηò ευφυßαò κατ ξεχωρτοιþν r- *3!ßυ

ο§
ι
κανοτÞιων, ο οποßοò. προερχüμενοò απü ια λαßκü- τι-19ß
urr ι'§
τερα κοτνωνικÜ οιρþμαια, δταιηρουοε ιοχυρουò δε- rlr Κι
ομουò μò αυιÜ,
Ο δρασιηριοò Οτκονüμου, που εßχε καιορθþσετ τ*τ} r}p. Ρ.ß'l
Jlιll r
να αποκτηοετ δτκη του περτουσßα, εßχε χÜσετ ιο r- ι-ιΙλ.l
δτüκιητο πλοßο του σε ναυÜγτο σιην περτοχη του ;ι Ι/ιιΔ
ΓιΒραλιÜρ. Σε Üκαρπο ταξßδτ αναΖητηοηò καλυτε- ιιq
τþ ι!!ιι
Βι

Orrιq
ρηò τυχηò στην Κωνοιανττνουπολη, «ευρεν ο τολ- φι|,ιε
μηρüò τον τολμηρüνßl'αφοý στο δτÜσιημα ιηò εκεß ß-ι !!ta
,ι.l .j ι.α
παραμονηò του μυηδηκε οτη ΦτλτκÞ Ειαιρεßα απü
ιον ΠατιαφλÝσσα, ΕπτοτρÝφονταò ο Οικονüμου S,pi
σιην Υδρα Þιαν Þδη βαθυτατα επηρεαομÝνοò απü E.'J
ιο
ßa{
ΒιÝ
τα φλογερÜ επανασταττκÜ κηρýγματα του Karpou.
ι:?gÜ
Ενθουσιþδηò Kar παρορμητικüò. παρÜ την -{χε-
a

δüν προκληττκÜ συνεχτΖüμενη- απραξßα ιων προ- Λι

ι ßj j:jl
κρßιων, κηρυξε τη νýχτα τηò 26ηò προò την 27η ' lι,!ιι α
Μαριßου 1Β21 ιην ΕπανÜσιαση στο νησß kar υψþ- ι.ιιΙ,ι ß
1Ιß υ-ι
νονταò σιο λτμÜντ ιην θπαναστατικη σημαßα «.,,Ý-
δωσε την Υδρα στον Αγþνα...»,'
η,ßJ:Ξι

ß Ι:,ι,7
Συγχρüνωò καθατρÝ8ηκε δια Βοηò ο παλατüò δτ- a. ο;α
ι ηπ'!-
1

οτκηιηò Νικüλαοò Κοκοθßλαò, ενþ δτενεργηδηκε

ßιιß/ß
,ß
αναγκασττκüò Ýρανοò μειαξυ των προκρßτων που α- ß||

πÝφερε υπÝρ ιηò ΕπανÜοταοηò το ουνολτκü ποοüν

η
των 130.000 δτστÞλων. Ο Οτκονüμου, Βρßσκονιαò
0
πρüθυμα yra προσηλυιτομü τα πνευματα πολλþν
πλοτÜρχων και ναυτþν. αναγνωρßΖετατ kar καθτε-
ρþνειατ ωò στραττωττκüò αρχηγüò, καταλαμΒÜνει τα Ýßι!υ,ιη,;|r,r,)+!ι',,,
)1,}' / ?2,, ß , ",.ß.
αγκυροΟολημÝνα σιο λτμÜνι πλοßα kar αρχßΖετ να qn
):
,? ι !.
Οι mρÜκριτ§! τ¿ζ Υ
paq δßσταζαγ ψα
€ αναστατÞ§ουν
π κο! τ€ηικÜ δÝχτηκαν μπροστÜ ,/,Ηrr.η
στην Επ!δυμßα καß τιò πιÝσΕιò του frοοý / ':/"/':'
'(*ι"ιι'/!

στραιολογεß ανδρεò με τη συμπαρÜσιαοη πολλþν
Υδραßων αλλÜ kar Πελοποννησßων που παρεπτδη-
μουσαν σιο νησß και που πρüθυμα ανÝλαβαν την
κÜλυψη των òζüδων ουνιηρησηò ενüò οτραττωττκου
σþμαιοò 500 ενüπλων.
Συγχρüνωò, ωò αδιαμφτσΒηιηιοò πλÝον ηγÝτηò
με Ýντονη λαßκη απηχηση, αναλαμθÜνετ ο ßδτοò τη
στραιιωττκη, ναυιτκÞ κατ πολτττκη διοßκηση ιου ιü-
που και εκδßδει δταταγη σχημαιτσμου Ýνοπλων πε-
ριπολιþν, απαγορεýονταò ταυτüχρονα αντεκδτκÞ-
σετò Kar Βιατοπραγßεò σε ΒÜροò των προκρßιων.
Ωοιüσο or ßδιοτ αυτοß επτφυλακττκοß και πλßρετò
δτοταγμου υρüκρτιοτ, or οποßοτ μÜλτστα, σε Ýνδετξη
ουδετερüιηιαò, εßχαν οπεýσετ απü ιτò 23 Μαριßου
να ατιοοιεßλουν σιην Κωνστανττνουπολη τον κα-
θτερωμÝνο αρτθμü ναυτþν που υποχρεþνονταν να
οιÝλνουν ετησßωò σιον ο8ωμαντκü οτüλο,η αναγκÜ
Ζοντατ τελτκÜ να υποχωρησουν μπροοτÜ σιην επl-
θυμßα kar ιτò πτÝοειò του λαοý. ΠαρÜ ιην apxrκn
ιουò εκιßμηση üιτ δηθεν τα κßνητρα ιου Οικονüμου
Þταν ευιελη και ιδιοτελη kar üτι ιο επανασταιτκü
εγχεßρημÜ του θα ηταν εκ των προιÝρων καιαδτκα-
ομÝνο, σττò 31 Μαρτßου 1Β21 τον αποδÝχοντατ κατ
τον αναγνωρßΖουν ωò γενικο αρχηγο με «πασαν
πληρεξουσιοLητα».-
Στιò 14 Απριλßου, τουò ιελευταßουò δτοιαγμουò
τουò φαßνειατ üττ δτÝλυοε η Üφιξη του Σπειοτþιη α-
πεσταλμÝνου fΚßκα Τσοýπα με παρατνεττκη επι-
οτολÞ των συμπατρτωτþν του, στην οποßα Ýκδηλη
εßνατ η αγωνßα ιων Þδη επαναοτατημÝνων για την
κα8υστÝρηση εισüδου τηò Υδραò σιον Αγþνα:
«ΣτοχασOεßτε, αδελφοß, πüσον αδικεß το γÝνοò η
απουσßα σαò», Ýγραφαν οτην ευτοτολη τουò or Σπε-
τσιþτεò. «ΑνÜγκη πÜσα να φανητε το ταχýτε-

2Β
 Di Dio
ι]l!lξnte
νι òιΙ ΔΙ |Φ. Rr.
,
,ß. Ιa φ.]rÞ ιηξι ,
. 1rν.rιι rft tπτ.
Φr. .l, ..d ,π tιd
,. ιΕFι.b υ-κ.rΔ4
ιr. ΙΙ
7ταΙι .ι!'ßd.ιarý,
οφΙ σ-ß,η
JιιφΙιιιιl lγ11 ηrr1,
7ιιbι υΙ ιßßm ! τον αγþνα. [...] Σηκωθεßτε τþρα, γεwαßοl Υδριþ-
ιαι }'"4hι-/ η τα1, ο1 φlλογενεßò πρüκρlτοß σαò ετοιμÜΖουν τα
?ιιιι ýι ιι,
,ιβιΙ h
καρÜΒlα των δ]Ü να καταπολεμÞσετε τον ε-
?τ ?rfu . 1ιι υι§ι.
ιΕ.ω JlJ ιýι α.υ
ι ιbýιι Κ& 3υ λι χθρüν[..,]».
Σττò 17 Απρτλßου 1Β21 συγκροτÞθηκε επßσημα ο
jμ, ελληντκüò στüλοò, αποιελουμενοò απü 21 πολεμτ-
ι ηι
κÜ πλοßα, μεταξυ των ουοßων Kar Ýνδθκα υδραßτκα.
iαι,ι Ji ιαι.ý ο 1υιιι Ναýαρχοò των πολεμτκþν επτχετρÞσεων τηò πρþ-
ιι :ιιtιικιΙtΙι ι ο:ιιιιι.
τηò υδραßτκηò ναυτικηò μοßραò ορßσιηκε ο Ιωτω-
a .ιπ aaß.a τσιrι !ι [..!
ι ιb ti ντ,ιιτÜιqtι Βοò ΤομπÜΖιτò.
ι ξι..ι. Ιß, a ια,rι ιb
ιτιτ ]& .ιΙτß.g Θ,rr . Την ενθουστþδη αιμüσφατρα ιηò κατÜστασηò
Jýr.
που εΠικραιουσε οιο vnσr περιεΥραψε εναρΥωò ο
ιι,Ιτιιι' J..' l- Ý.lr r ι j Νεüφυιοò ΒÜμθαò: «...üλη η πqηληò πλατεßα, τα
κατασtρþμαtα κα1 tα καtÜρτlα των Προσωρμ]σμÝ-
? l|'rδrj' Ja al JrrrJa!rJ νων πλοßων, η οροφÞ του Ναοý mò ΜονÞò, πÜ-
ιιýßb .ιι:, 2ιιιι ιΙ bιι
wa Þσαν πλÞρη απü του πλÞOουò κα1 Þτο θεαμα 5. 0 Χßοò
.2 ι|ηα,jllιιΙ L Ι Ιι 7ι, κατανυκιlκüν να βλÝπη υò τν λαüν εκ πÜνιων δüσκαλοò
rr.ii{rl ι.,a:.. . ,ßrετ., . a

» q ßrιιαra Ι. Ι ι. Ιr., ι. Ι των μερþν mò αμφlOεατρΜηò εκεßνηò Πüλεωò του ΓÝνουò,

ι ß-Þ. Ι, Ιb Ü,.a aα-
'lL'rrιlr: :Ι JΙττιJτιß Jr-
ß: ξτιιι l::.-,r Ι ιψι ir.
ß*ò ti.l, . .'.. ßτιτ ßΙΔ.
Ει4l'rß.,r, Ι, ::... ι Δ Glι.,
.!ι.ß ßßι.ιιΙιgß tι! »ιι:ι
ß Ιι Ι Ιι ι,ßιοιι ι tι Ι b α,ιß ,
|-1 r.ò, t:tg ιυ ι:'ιrτυ |
.ιΙ tτ r'ι ιll ji r ß ι,;:,rlτ'
.JjJ , ß ,Δ. Φi/Lai) ßß'
'f
r òταòζ.ιιeý τιfι,.rΤ^τ .+ΙÜ)
. /ιßΙιι fuο :ιιι:ιι, yyqt :"ωιο /, |,|
,,!Þ _. ιιι
Jιι/ιrυýιΙ"ιι,αÞοα
κατεΒαßνοντα εlò το παρÜλlον... ».|| Νεüφυτοò ΒÜμβοò
Σιιò 20 Απρτλßου δεκαπÝνιε ετοτμοπüλεμα σκÜ-
φη Εεκßνησαν εφοδτασμÝνα με επανασιατικÞ προ-
κηρýη, με την οποßα δηλωνüταν η υδραßτκη συμ-
μετοχÞ στον Αγþνα Kar η επτιυχÞò απüληξη τηò ε-
πανασιαιτΚÞò δρασιηρτοποßησηò σιην Υδρα, με ιην
ομüψτχη συσπεßρωση αρχüιºων Kar λαου.
Or hÝτση πιχDταπατοýν στον Αγþνα
«Αδελφοß, χαßρετε, üτι εστÜθητε πρþτο1: πρþ-
4. Η επονοοταπκÞ toL εlò tον ακροβολlσμüν των εΧ8ρþν, Πρþtοl εlò
προκÞρυξη με την τnv ιστορßαν, πρþτο1 εη την αθανασßαν...».|2
* οποß0
Το νησß ιων Σπεισþν δτακαιÝχετ -πρþτο απ' üλα
εφοδýζοπαν τα
πλοß0 τηò Υδρσò
Διενεργþδηκε ονογκαστικüò ÝΡονοò
κOτü την
αναΧþρησÞ τουò μòτοξý των πΡοκρßτων που οΠΕφεΡΕ
γιο τΙò πολεμΙκÝò
τOυò
υπÝΡ τηò Επανüστοσηò Ι3Ο.ΟΟΟ δßστπßο
επΙΧειρÞσεΙò

ρον[..,] Η ÜργητÜ σαò αδελφοß εμψυχþνε1 τ.ουò ε-
χOροι4...»,8
Την υδραßκη επανασιαττκÞ Ýξαυm πÜντωò τροφο-
δüιησε καδορτσιτκÜ Kar η θÝα ατχμÜλωιων εχθρκþν
πλοßωγ ια οποßα, μειÜ την κατÜληψη ιηò ΜÞλου,
σýρο,"ταν ωò λÜφυρα σιτò γεττοντκÝò ΣπÝτσεò.'
τστ οιτò 15Απριλßου, στο ΜοναοτÞρτ ιηò
Υδραò. ευλογÞθηκε απü τον αρχτεπßσκοπο
Γεlýστμο η επανασιαιικß σημαßα,'Ο ενþ ο
Νεüφυτοò ΒÜμβαò, ο οποßοò Βρτσκüιαν στο
νησß ωò γραμματÝαò τüτε ιου Δημητρßου
ΥιμλÜνm, εκφþνησε yra ιην περßσιαση Βαρυσß-
μανιο λüγο: «...ΑνδρεΙοι και φlλελευθερο1
Υδριþται: Ýωò τþρα εστÝκεσθε ανυπüμονο1. Η με-
γαλοψυχßα σαò δεν υπÝφερε να κÜθεσθε εσεßò μü-
νον αργοß εlò τοýτον τον Ýνδοξον κα1 δlκαlüια-
τα νηστÜ- το προνüμτο ιηò Ýναρξηò ιοý επανασιαιl-
κοý αγþνα. Η δρÜση τηò ΦτλτκÞò Ειατρεßαò εßχε η-
δη συνθÝσετ ιο επαναοιατικü προοßμτο σιτò ΣπÝτσεò
απü ια 1Β17 Kar 1818, με ιη μýηση των προκρßιων
Παναγτþτη Μπüταση, ΑναστÜστου Ανδροýτοου
και ΓεωργßουΠÜνου, or oπoior καιηχÞθηκαν σιην
Κωνοταντινοýπολη απü τον Παναγτþm ΣÝκερη.
Στην Πüλη μυÞθηκαν αργüιερα Kar οι Γαßργτοò
ΛÜμπlηυ, Θεüδωροò ΜÝΕηò ι<ar Λασκαρßνα
Μποιηιπουλßνα.
Η δρÜση των Φτλτκþν Αναγνωστqý και επι-
σκüπου Μεθþνηò Γρηγορßου σιο νησß συμπλÞρω-
σε τη χορεßα των Σπετσιωτþν Φτλτκþν. Ωστüσο, kar
ενþ πλησßαΖε η σττγμÞ του ξεσηκωμου, πολλοß
Σπετσιþιεò πρüκρττοτ, με προεΕÜρχονια ιον εκ-
πρüσωπο τηò συντηρηττκηò παρÜταξηò ΧατmγτÜν-
νη Μ€η, δτστακττκοß Kar αρκειÜ 8ορυθημÝνοι, με )
29
 doo,o, .r2rμß.ηJ,οr,ß ο,l,,
Σπετ:ε: l-ιJ, Sia1 2Ιι1 Ýο,lQJν,}ι,',
e-, Ι ßαl ζ. φ"', ιι
ßι{"α." e{(/u {ιß7οß "Ι
φο-!ορ., "rß ß^rφργ[ο
6.0 Σπεταþτηò σ, , υ.ο'ß. .,Ι6^ρ"" .,-ß ß,
ογωνιοτÞò
Ποναγιþτηò
§ιν-l"δßß ;fι «Ι"ι, ο;3.μ., .-.J
Μπüτοσηò ß.υ ßγ1 ν,l ιρ{,qι5 Ζαß'ιη'" υ!
|1|
μτν1 .ιýιυJρòò η&ι,QJ a!
,,

ι1
1ü-» ιαι3τιòιι5 Αß αιan
γα,
ι

ι
,Ιr".η Þj. ο.9ρß&9 º 'Λ,
τι?Ι5ισ," ,ß &υ6ιυι, Λ
a
(.
n J"., Π'ιηQrλrΕßχ1
ooδl-Q*Jv 9ßr..1-.ßι j
ξ , C,
!' t*?,υ", Ι"?
';1":',
οστ #ψ
»d|ττ δ
5ιtßρ. 1.."ι{ρ. , ,'ι γrr1ò
{
ι
ß_'_ò!qα.... .

ι/ '' Jf,i,lπg,pJr"" ßγ1

,!, /",
μrrμ,l *r., 5 4J {*º..'-'
ΖωνιανÞ ιην αναμνηση ιων συνεπετþν αυο τη ιζl .{Ι Q.il {αιt.,J.,eυ {r9.'"
συμμετοχη ιου νηστοý στα γεγονüτα του ττρþιου Ρω- Ν
δ. ,, τ,"τ\? q η
σοιουρκτκοý πολÝμου και ιων ατματηρþν Ορλοφτ-
'l,,.l-ßΙ,,χ,,.5,*3r, -ß
κþν, καθþò kar απü τον αγþνα ιουò σιο πλευρü ιου ιl;J"¸
0,ρ',"η «ι{ dιγιgßυ
καιαδρομÝα ΛÜμπρου Κατσþνη, αλλÜ kar με κý- ιº9, .
pro γνþμονα τη δτασφÜλτση των κεκτημÝνων προ-
νομßων τουò, δτατηροýσαν ευτφυλÜξετò οχειτκÜ με
4 ,,,titι 9),
r.".?,lΡ.,lrn.r"
I

ιο αν και κυρßωò το πüιε θα Ýυρεπε το νησß τουò να

επαναστατησετ.
Ηταν φανερü üιτ περßμεναν αγωνιωδþò και την Τ"ü., μ.1.1,lη εßρ.-
απüφαση ξεσηκωμοý τηò γεττοντκηò -μüντμα ω- α.'" θrΙ,lJoJov €ι",6{ι
στüοο δτοιακιικßò- Υδραò. ßι
Ο ΧαιΖηγτÜwηò ΜÝξηò μÜλτστα αποφÜστσε να
μετο3εß σιην Υδρα, με οκοπü τιò οχεττκÝò -kar πÜ- τ
ντωò Üκαρπεò- συνομτλßεò με ιουò Κουντουρτþτη
Kar ιουò Üλλουò προκρßιουò του τüπου. Η korvÞ α-
πüφαση που πÜρθηκε αφοροýοε την επανασταττκÞ

Στιò Ι7 ΑπριΠßου ΙΒΞΙ συγκροτÞδηκε €πßσημο

ο εßΙßΙπνικüò στüßΙοò, οποτ€ηοýμενοò απü
αΙ mΓΙοßα, μòταξý των οποßων και ΙΙ υδραßικα

εκκßνηση που üμωò θα δτνüιαν αφοý πρþια, συμ-
φωνα με το «Σχεδτον Γενικüν» που εßχε συνιÜξετ
και προσυπογρÜψετ ο αρχηγüò ιων Φτλτκþν ΑλÝ-
Εανδροò ΥψτýÜνmò, θα καιαστρεφüιαν ο οθωμα-
ντκüò οτüλοò μÝοα στο ναýοιαθμο ιηò Κωνοιανττ-
νουποληò.
Or επαναοιαττκÝò εξελßξετò στη ΜÜνη, σια Κα-
λÜΒρυτα και οιην ΠÜιρα φαßνετατ ωσιüσο üττ ευατ-
οθηιοποßηοαν τüοο πολý ιο κοτνü αßσδημα σιο νη-
οß, þστε or Συειοτþιεò να αυοοτεßλουν, σε Ýνδετξη
συμπαρÜοτασηò, 5.000 δεσμßδεò φυστγγßων kar Üλ-
λα εφüδτα σιο στραιüπεδο του ΠετlýμπεηΜαqη-
μχÜλη.
Η ταυιüχρονη Üφτξη του Φιλτκοý Χρτστüδουλου
Μερτßχα αυü ιην Πελοπüννησο και η παρÜδοση
στουò Σπειστþιεò ιηò προκÞρυξηò που εßχε απευ-
θýνετ ο Πετρüμπεηò σττò 23 Μαριßου απü ιην Κα-
λαμÜια «προò ταò ΕυρωπαlκÜò Αυλιßò», καθþò kar
Üλλων προιρεπιτκþν γραμμαιων των Πελοποννη-
σßων υροκρßτων και κυρßωò του ΠαπαφλÝσσα, Ýπει-
σαν ιουò δτστακττκοýò Σπειστþτεò kar συνιüμευσαν
ιτò δταδτκασßεò ληψηò ιηò μεγÜληò απüφασηò: «Or

30
Ι {ρ."δr-., qr,/, ο ιQpj Jo s rÞΙ!, yirons,
, !üt^, Þ Ιρ.ρΙr'ι".υ òß,γ
F'.h "ß,Ι, alri._r3,pÝr.9 ,
C*lν,, 1{","ο,"ß αο,l, J"opn
σ!σοι.} σrρι.t-.l?. *γß"r,ιι| 7. Σελßδα οπü
τουò κοινοτικοýò
βr. ß".,?,'.ν ßr9.1,, ß ψ-ti" νüμουò τηò Υδραò
cιlι)gr, μ», ßυJ"", yu"t.,Q που ρýθμιζον
την τýχη των
ογωνΙαþν κOι
των εν γÝνει
θυμÜτων του
πολÝμου,

" Ι9.1 o'f,.,_, ,Ι, τρ{φ.Q JoJ 'ι.ο ,.r,r'Ιν

8. 0 οπλορχηγüò

ß 9ß ιß.ιτ,r.1,1ιν g3i?] ßυ.γρ!ι.f^ ι,. ΧOζηγιüννηò

ΜÝξηò
υ
ßι Ο., ο.!.μ- ßο J,Jι.-ýροò ηι'ßrτ
.: ,Ι «tι.ß?.,-9 ,"ρ."Ι*ι μ'ßlοrΙη Ql, υ",λ5
§*-

των προκρßτων ιηò Δακωνßαò, απü ιην οποßα φαß-

νειατ üιτ επηρεÜσιηκε θειτκÜ το επαναοιαττκü αß-
σθημα.
Την επßοημη πÜνιωò κηρυξη ιηò ΕπανÜστασηò
σττò ΣπÝτσεò επÝσιευοαν πρωτοΒουλßεò Kar προ-
σπÜθειεò των υροκρßιων Γεωργßου ΠÜνου kar των
1ò ;rÜ,ß. αδελφþν Παναγτþιη kar Γκßκα Μπüιαοη, εκφρα-
δΙα .,Ι,.ß σιþν των λαßκüιερων τÜξεων ιου νηστου, καθþò kar
.l. .j (.', του ευρτσκüμενου τüτε σιτò ΣπÝιοεò Φτλικοý ΠÝ-
Ι , ηl ,,,,l ηο|ρ'.",...* ρ,'- *γρ"- τρου Ομηρßδη Σκυλßτση.
Στο σπßιτ του Γεωργßου ΠÜνου εßχαν συγκενιρω-
θεß γτα να πÜρουν ιην κρτσιμη απüφαση οι πρü-
κρττοι, ξημερþνονιαò ιων Βαßων σιιò 2 προò 3
Απρτλßου 1Β21.
ΚαιÜ ιη δτÜρκετα τηò συναξηò, η υερτγραφß του
επανασιαιικου κλßμαιοò αυü τον Γολüπουλο και or
επανασιατικοß αλαλαγμοß νεαρþν Σπειστωιþγ που

Την επßσημη κηρυξη τηò Επονüστασηò στιò

ΣπÝτσεò €πÝσπΕυσον πρωτοΒοιιf,ßεò προκβßτων.
€κφρOστþν των flοßκüτερων τÜξ€ων

λαοß τηò ΠελοποννÞσου τρÝχουσlν üλοι ωò λεο-
ντεò ωρυüμενοl. ΚινÞσατε τα πλοßα σα§ προÝτρε-
πε ο φλογεροò ΠαπαφλÝσσαò ιουò Γ. ΠÜνου kar
Μπüιαοη (...)»,'3
Καθορτσιτκß μÜλισια στÜθηκε, κατÜ ιον Ιω. Φr-
λt'τμονα, kar μßα προιρεπιτκη επτσιολÞ ενüò α-
υλοßκου μοναχοý, του παπα-Ευθυμßου, η οποßα
«συνεκßνησε ταò καρδßαò. ωò φωνη αγßου πατρüò
και μÝγα παρηγαγε αποτÝλεσμα».
Σιτò 2 Απρτλßου Ýφθαοε στο νησß kar ο Φτλτκüò
Παναγτþmò Γολüπουλοò μειαφÝρονταò επτστολη
εßχαν ουγκεντρωθεß Ýξω απü ιο σπßιτ του ΠÜνου,
φαßνετατ üιτ εξÜλειψαν ουστασττκÜ τον KarpooKo-
υτσμü kar ιων ιελευιαßων προκρßτων κÜνονιαò
πραγμαιτκüτηια ιο γεντκü ξεσηκωμü.
Μερικοß μÜλτστα Φιλικοß. που εκεßνο ιον κατρü
Ýτυχε να Βρßσκοντατ σιτò ΣυÝιοεò, μειαξý ιων ο-
ποßων ο Χρι:σοσπÜθτιò απü τη ΣπÜρτη κατ ο Κορ-
νýλτοò απü ιη ΝÜξο," τüνωσαν ιο λαßκü αßσθημα
τραγουδþνταò δημüσια το Θοýρτο του Pirya.
ΠαρÜλληλα, η αποπομπß του Οθωμανου αξτω-
μαιουχου, που εßχε αυοσταλεß απü την Πýλη για να )
31
ψΑΡΑ
,?frιF
ßß ιΙ
9. Η επονοοτατικÞ
σημOι0 των δτευθετÞσετ ιιò μειαξυ των ΜÝξηδοιν kar των Μπο-
Ψορþν. τασαßων διαφορÝò, εξασφÜλισε την απρüσκοπτη
,l0.
Η κοτοοτροφÞ συνÝχετα ιων κινητοποιÞσε(ýν.''
των Ψορþν. Εργο Η επανασιαττκη σημαßα υψþOηκε Üμεοα σιην
λοßκοý ζωγρüφου καγκελαρßα του νηοτοý και σε üλα τα πλοßα, ενþ
(Εθνικü Ιστορικü συγχρüνωò αναχþρηοε yra ιην Υδρα π_\οßο με σκο-
Μουσεßο, ΑθÞνα) πü την επαναφορÜ στο νησß ιου ΧατΖηγιÜννη ΜÝ-
ξη. του οποßου η rιapouoia ιη ουγκεκριμÝνη αυτη
στιγμη κρινüιαν θαρυοημανιη yra ιο\, ιüπο.
ΠρÜγματτ, ιο συμΒουλιο που ακο-\ουθησε υιü
ιην προεδρßα του σηματοδüτησε ιην επßσημη Ýναρ-
ζη του σηι-τοιþτικου cπανασταιικοι, α\-þνα.
Ακολουθωò αιοστολÞ τρτμελουò ατ,ιιπροοωπεßαò
απü ιουò Παναγιþτη Μπüταση, Γεþργιο ΠÜνου και
ΑναστÜστο Κολανδροýτσο σιην Υδρα. θα γνωστο-
ποτοýσε την Ýναρξη τηò ΕπανÜστασηò kar θα παρü-
τρυνε ιουò γεßιονεò Υδραßουò ι,,α πρÜξουν το ßδτο.
Με ιαυτüσημο σκοπü αναχþρηοε yra τα ΨαρÜ ο
ΓΚßκαò Τσοýπαò με το πλοßο ιου, ενþ ο Γκßκαò
Μπüιαοηò ηλθε σιο Κρανßδι yra να κτνητοποτÞσετ
ιουò καιοΙΚουò ιων Υυρω ΠερτοΧων.
Συγχρüνωò μπηκε οε εφαρμογη σχÝδτο θαλÜσ-
στου αιοκλεισμου δυο -ιαυτüχρο\¼- εκ των σημα-
νιτκüτερων σιραιηγτκþν ΒÝοεων τηò αναιολτκηò
Πελοτιοννησου, δηλαδη ιων φρουρßων ιου Ναυ-
πλßου kar τηò Μονεμθαοßαò, γεγονοò που, μαΖß με
ιην αξιοθαυμαοτη ι,ιοιμüτητα ιων οπεισιþιικων
πλοßων και των πληρωμÜιων ιουò, φανÝρωνε αυτην
τ§ ψα ι(ατα γηΕηκ€ το συστημιm τπò
Ιι {} Ε òντßαζ Κα§ €γΚ* ιδριj
ηΚΕ νÝΦ μ€
YRy Φνα * ßα òι *ιjηÞ ξτßζ Vn§aιj ψα ν»
32
ακρτΒþò την ωρτμüτηια ιßò -απü κατρü κυοφορου-
μενηò οιο νησß- επανασιαιικηò αιüφασηò.
Or επτχειρησετò αυιÝò κατ or ιαυτüχρονεò απο-
στολÝò οπεισιþτικων πλοßων ανÜ ιο Aryaio, σιη
Μηλο, οιην Κßμωλο, στα ΨαρÜ, σιην Ιο και οιη
ΣÜμο, αποτÝλεοαν τα πρþια Kar ουστασιτκÜ Βηματα
τηò νησου ιων Σηεισþν για ιην εδραßωση και τη
ουνÝχεια τηò πορεßαò του ναυιτκοý Αγþνα.
Η κÞρ€η τηò ΕπανÜοτασηò στα Ψqý
Or Ψαριανοß, κÜτοτκοτ ενüò απü ια πλÝον αξτü-
λογα ναυττκÜ κÝντρα ιηò εποχηò, εßχαν ηδη μτα ε-
ξαιρετικη πολεμικη εμπετρßα απü την ενεργη
τχεδüν πÜνδημη ανÜμτξη τουò στο πλευρü ιων
Ρþοων κατÜ τα γεγονüτα ιου πρþιου Ρωσοτουρκτ-
κου πολÝμου, ιδταßτερα δε κατÜ ιην πυρπüληση kar
την ολοοχερη κατασιροφη του οθωμαντκου οιüλου
στη ναυμαχßα ιου ΤσεσμÝ το 1770."'Μßα ετκοοαετßα
αργüτερα, η ουμμειοχη τουò στον καιαδρομτκü στü-
λο του ΔÜμπρου Κατσþνη ενßσχυσε ιην εμηειρßα
τουò, η οποßα ολοκληρþθηκε με τη ουοιηματτκη
συμμετοΧη τουò σε Κουροα r<ar ΠετραιεΙεò ιηò Πε-
ρτüδου των Ναπολεüνιετων πολÝμων.
Ανθρωποτ τηò θÜλασσαò και του κτνδýνου, φυστ-
κü ηιαν να πρωιοοιατησουν αργüτερα σε κÜθε εß-
δουò επανασιαττκη πρωτοΒουλßα καιÜ ιου Οδωμα-
νου Καιακτηιη,
Οι σκοποß και τα κελεýοματα ιηò Φτλτκηò Εται-
ρεßαò Βρηκαν πρüοφορο εδαφοò στα ψαρÜ, üπου το
1ΒlΒ ο ΑλÝξανδροò ΥψηλÜντηò διüρτσε εφüρουò
τηò τουò Νκüλαο Αποστüλη και Δημßτρτο Μα-
μουνη kar τρτα xpovra αρΥοιερα, οιτò αρΧεò ιου
1Β21, ο Δημßτρτοò ΘÝμεληò δημτουργησε ιην
«Εφορßα του Δημου ιων Αχατþν».
Οι Ψαρτανοß εßχαν ηδη αρχßσετ να προειοτμÜΖο-
vτar μυσττκÜ για το μεγÜλο αγþνα, φρονιßΖονιαò
υαρÜλληλα να δταλýουν κÜθε σχειτκη ο8ωμαντκη
υπüνοτα, με δηλþσετò πßσιηò kar υποιαγηò στο
μουσελßμη τηò Χßου απü ιον οποßο εξαρττοýνταν.
Εισι, üιαν ανημθρα ιο ΠÜσχα, σιτò 10 Απρτλßου
1Β21, ο Σπετστþιηò ναυμÜχοò ΓΚßκαò Τσοýπαò Ý-
φθασε με ιο πλοßο του kar μßα οπλτσμÝνη τρÜτα σια
ΨαρÜ μειαφÝρονιαò το μßνυμα του ξεσηκωμοý,
θρηκε ιο κλßμα πανüτοτμο, τουò τελευταßουò δτ-
σιαγμοýò ιων προκρßτων ßδη δταλυμÝνουò Kar τουò
καιοßκουò του cικρτιτκοý νηστοý ενθουστþδετò θra-
οþτεò τηò επανασιαττκÞò του παραßνεσηò.

υσσωμοι, πρüκρτιοτ kar λαüò, εισΒÜλλο-

νταò καιÜ τον Ντκüδημο,'1 στο ι«δημογερο-
ντικüν κατÜστημα» κατÜργηοαν την τουρ-
krkn σημαßα κατ κηρυξαν την ΕπανÜσταση,
ενþ ιαυτüχρονα ψαρτανü πλοßο αι/αχωρου-
οε yra ττò ΣπÝτσεò κατ την Υδρα, μεταφÝρονταò σττò
εκεß δτοικÞσετò την απüφαση των Ψαρþν να προ-
σχιορησουν στον Αγþνα με δýναμη εßκοστ πλοßων."
Η οργη για ιον απαγχοντσμü του πατρτÜρχη 1ß,0 Ψοριονüò
Γρηγορßου Ε'και η πληροφορßα üττ εχθρτκÜ οιρα- νομασßα «ΒουλÞ τηò νησου ,Ψαμýν». κοπετÜνιοò
ιεýμαια συγκεντρþνονται στα μτκρασταττκÜ παρÜ- Σιτò 26 Απρτλßου η πρþιη kown εκστρατεßα του ΝικολÞò
λτα με σκουü την ευßθεση κατÜ ιηò ΠελοποwÞσου ιρινßστου οιüλου ενα,rτßον τηò τουρκοκρατοýμενηò Αποστüληò
Kar τηò Ηπεßρου Þιαν ιο Ýναυσμα yra ιην εßσοδο Χßου, με ναýαρχο τηò ψαρτανηò μοßραò τον ΝτκολÞ σε τοιχογροφßο
των Ψαρτανþν στην ενεργü πολεμτκß δρÜση. Αυοστüλη, 8α ηιαν, αν και ανεπττυχηò, η απαρχη τηò 0ßθουσOò
Σιιò Ιουλßου αυÝσιετλαν ιον ΝτκολÞ Αποστü- «Ελευθερßου
1Β μταò σετρÜò ντκηφüρων υαρεμθÜσεων Kar ουστα-
λη με δεκÜξτ πλοßα, με σκουü την καταστροφη κÜ- συκηò υροσφορÜò ιου οτüλου των Ψαρþν οιο ναυ- ΒενιζÝλου»
θε πλοßου που θα χρησßμευε ωò μεταφορÝαò των ε- ττκü Αγþνα. τηò ΒουλÞò
χθρικþν σιραιευμÜτων. Σττò 20 Απριλßου υψþθηκε
στα πλοßα και σιο κοτνοττκü κατÜσιημα του νηστοý ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
η εΠαναστατΙΚη σηματα. 1. Κ. Mendelson-Bartholdy, Ιστορßα mò ΕλλÜδοò απü του

Η σýλληψη εν ιω μειαξý πÝνιε ιουρκlκþν πλοß-

Ι45.3, ΑθÞνατ 1870-1874, τ. Α, ο, 3Ι7.
2. ΑκΥ, 7;, 2º2-2º3, 3ω.
ων σια παρÜλτα τηò Σμýρνηò, εκ ιων οποßων βýθτ- ΛιÜλογοι Αιτικοß Δýο,
3. ΑνασιÜστοò ΜαυροκÝφολοò,
σαν το Ýνα kar οδηγησαν τα Üλλα ιÝσσερα στα Ψα- ΔιÜλογοò Α, ΑθÞνα 1863, ο. 4.
ρÜ, μειÝφερε στουò επανασιÜιεò μηνυματα αισιο- 4. IωÜννηò Φýημων.Δοκßμιον ιστορικüνηερß mò
δοξßαò, ενþ ιαυιüχρονα μαιαßωνε ιην αποσιολÞ πε- Ελληνικýò ΕπαναοτÜσεωò, τ. Γ', ΑθÞνατ 18ωj σ. 108.
ρßπου ιρτþν χτλτÜδων Οθωμανþν σιραττωιþν σιην 5. Κ. Αδαμοποýλου-Παυλου, Α, ΠραοσÜ, ΑνδρÝαò
Ι|Ιιαοýληò, 1769-1835, Απü τnv υπüδουλη þò την ελειιOερη
Πελοπüwησο. Ακüμη δυο ψαρτανÜ πλοßα με ιουò
ΕλλÜδσ, ΑθÞνα 2003, σ. 67,
Ντκüλαο Μαμοýνη kar Μαθτü Ýλαθαν ενιολÞ επτ- 6. Σπυρßδων Τρτκοýπηò, Ιστορßα τηò Ελληνικýò
ιßρησηò των παραλßων τηò ΕφÝσου. ΕπαναοτÜοεωò, ΑθÞνατ 1888, τ. Α, ο, 12Ι, θλ. kar Αντþντοò
Or Ψαρτανοß, üνιαò yviσrol καιαδρομεßò με μα- Δτγνüò, 1στορßα τηò νησου Υδροò Aθnvar 1θ53, τ. Β',
κρüχρονη kar πλοýστα λαφυραγωγτκη δρÜση, συ- σ. 45-4º.
ντομα εξασφÜλτσαν πληρωò την Üμυνα ιου νηστοý 7. ΑΚΥ, Ζ,9-10, 10-Ιl.
ιουò με üπλα, πυρομαχικÜ kar κανüντα, üλα λÜφυ- 8. ΑΚΥ, Ζ,15_16.
θ. ΟρλÜνδοò, Ναυτ]ιòÜ, ΑθÞνησι 186θ, ι. Α, σ. 87-88.
ρα ντκηφüρων επιθÝοεων κατÜ ιου εχθρτκου στü- 10. ΑΚΥ,7;,|9.
λου σττò περτοχÝò του Θερμαßκου, τηò Χαλκτδτκηò, Ι1. Τρýφων Κωνοτανττνßδηò, Ιστορßα του εποικισμοý τηò
ιου Αθω Kar τηò Θεσσαλονßκηò. Υδραò Αθηνατ 1θ34, σ. r08.
ΤÝτοτο Þιαν ιο μÝγεθοò ιων αποκτηθÝντων πολε- 12. IωÜwηò Φßημων, Δοκßμιον ιοτορικüν περß ιηò
μτκþν λετþν þσιε η δημογεροντßα του νηστοý ψη- Ελληνυýò ΕπαναοτÜοεωò τ. Γ', ΑδÞνατ 18ω, σ. 100.
13, ΦýÞμωß ü.π., τ- Γ, σ. θ8-θθ.
φτσε ετδτκü νüμο yra τη δßκατη καιστομη ιουò Kar
ß4. ΟρλÜνδοò, Ναυττχιß, τ. Α', σ. 60.
σýσιησε το «κομlσαρlòßτο», μτα ετδτκÞ yra το σκο-
15. ΟρλÜνδοò, ü.π,, σ. 61.
πü αυιü επττρουη. Οτ δημοκραττκÝò αρχÝò ιουò 16. Κωνοταιºßνοò Ντκüδημοò, Υπüμνημα τηò νýαου
Βρηκαν ιρüπο Ýκφρασηò με την καιÜργηση του πα- Ψαμ)ν, τ. Α , ΑθÞνηστ Ι862, ο. 17.
λατου συστημαιοò τηò δημογερονιßαò Kar ιην ε- 17. Ντκüδημοò, ü.π., α- L02.
γκαθßδρυση νÝου δτοικηιτκοý σχηματοò με ιην ο- 18. Ντκüδημοò, ü.Ζ., ο. l04. I

33
ΣΑΜοΣ

4, «0 κOνÜρηò
πυρπολεß τον ρü που συτmθτΖüτστ τüιε στη Γαλλßα, ß καιÜ τουò
τουρΚκü οτüλο ανττπÜλουò ιουò, γτατß ητστ Üξτοτ τηò καρμαιιýλαò.
ßπÞ Χßο». Οταν εmκρατοýοε η ρωστκß πολτττκÞ κυρτqιτýσε
Τοιχογροφßο τηò το προσκεßμενο σ'auτrrrr κüμμα των ΚαλλχαντΖÜ-
οßθουσοò ρων Kar üτατ η yar-lιxn, το κüμμα ιων Κqιμανý-
«Ελευθερßου λων, Την εξουσßα απü το 1807 καιεßχε ιο κüμμα των
ΒευζÝλου» ΚαλλικωτΖÜρων.
τηò ΒουλÞò. Το Β18 ο Φιλ:χüò Αρτστεßδιτò ΠαπÜò μýησε πολ-
5. Η ΣυνOÞκη του
λουò ΣÜμηυò στη ΦßχÞ Ετατρεßα kar Ýτστ, üτατ
Λονδßνου üφησε
σττò 14 Απρτλßου 1821 δýο σπετστþττκα πλοßα με
εκτüò των ορßωυ
κυθερνßτεò ιουò Δηýτρτο fuλτÜ κατ laýrrrm
του ελληνικοý
ΙtΙποýτουρη, αφοý κßρυξαν την επα\ýσταση στην
κρüτουò τη ΣÜμο,
Ιο, καιÝπλευσαν στη ΣÜμο, ιο Ýδαφοò ητστ Ýτοτμο
φüρου υποτελÞ
στο σουλτüνο για να δαòθεß το νηοß ιο μßνυμα τηò ε6Ýγερσηò.
Στο Βαθυ οι κÜτοικοι, με εmκεφολßò τον Κων-
σταντßνο ΔαχανÜ, τη νýχια τηò 17ηò Απρτλßου
Β21 συνÝλαβαν rlar φüνευσαιτ τουò λßγουò Τοýρ-
κουò εμπüροι,ιò που Βρßοτωνταν αòεß και τπν επο-
μÝτm υψωσωτ στη ΕÝση ΠηγÜδτ τη σημαßα mò
Ελευ8ερßαò. Σττιν ΕπανÜσταση εß:<ε προοχωρßσετ ο
λαüò, ενþ or πρüκρττοτ τηροýσαν εmφυλοχτκß
στÜση, üτατ σττò 24 Απριλßου 1821 Ýιρθασε στο rrnσi

Ο ΛογοθÝτηò, οφοý οργüνωσ€ την üμυνο

του νησtοý, eφüρμοσò μßο €πιδ€τιt(Þ ποßmκÞ
μ€ €πιδΡομÝò στο μικΡοσιοτικü πορüßια

απü τη Σμýρνη ο αρχηγüò των Ιζαρμαιττüλωß Δυ-
κοýργοò ΔογοθÝτηò, ωò πληρεξουστοò του qplaιyoý
τηò ΦιλτκÞò Ετατρεßαò, ΑλÝΕαιýρου Yqρ]ý\rm.
Ο Δυκοýργοò ΛογοθÝιηò (1772-1850) απü ιο Κορ-
λüΒαστ -το πραγματτκü του üνομα ητατ Γεþlττοò
ΠαπλωματÜò- προερχüταιτ απü φτω:ατ orxoyÝrrεra,
αλλÜ εßχε μεγÜλεò φýοδοξßεò kar χαlτßοματα.
Σποýδασε στην ΠορφυρτÜδα Σχολη mò ΣÜμου kar
στmτ Κωνοταιπτνοýπολη kar δrarrpiθrιkε οττò Πα-
ραδουιηθτεò Ηγεμονßεò, üπου Ý:λοβε ιιar το αξßωμα
ιου λογοδÝτη, τßιλο τον οποßο κlýιησε kar ωò επþ-
νιητο. Οτωτ Þδη εß:α yivεr γνωστüò, οτ Καρμαιττü-
λοτ -που επχιχττησαν το 180F τον τ<Üλεσσα να α-
ναλÜβετ την opkryia του κüμματüò τουò. Επειια α-
πü συγκροýσετò, καταδτþξθτò Kar εξορßεò που υπÝ-
στη απü τουò ολτγαρχτκοýò κατÝιlυγε οτη Σμýρτm,
üπου kar μυηΕηκε (πη ΦlλτχÞ Ετατρεßα το Ι8lθ kor
πßρε ιο üιιομα Λυι<οýργοò.
ΙνΙüλιò ανÝλαΒε ο ΔογοθÝτηò την αρχηγßα του
Αγτßνα στη ΣÜμο τòÜλεσε τουò προκρßιουò να ου-
νεργαστοýν μαΖß του rmr Ýτστ ιερματßστηκε η αια-
ταροχη που επτκρατοýοε οτο νησß. Πρþτη του ε-
νÝlτετα Þτατ η οlτÜνωση τηò πολεμχßò δυναμηò
του νηστοý. Συγτρüτηοε τÝσσερτò χτλταρχßεò που
ττò ατÝθεσε σε τüσσερτò εμπετροπüλεμουò òινδρεò,
οτουò Κωνστατπßνο ΛαxανÜ, Κονòπατπßνο Κοντα-
ξý, Μανοιýλ Μελαγχlητνü και ΣιαμÜm Γπιρ-
γýδη, οι οποßοτ εß:òαν ιο δτκαßωμα rra εκλÝξουν δτ-
πλÜοτουò πεντηχοσßαρτουò, εκεßνοτ εκατüντορχουò
κ,ο.κ,, ενþ ο ßδτοò σrÝr\o6e την αρχτσφατηγßα, Φü-
ρεσε μÜfuστα αρχαßκη σιολÞ r<al περτκεφαλαßα, η
οποßα Ýφερε òνÜγλυφη την ετκüνα του Μ. ΑλεξÜν-
δρου, üπωò αιταφÝρετ ο τστοριχüò του νηοτοý Επαμ.
Σταματýδηò, r<ar γlα να δτεγεßρετ το ενδταφÝρον
yra στρÜτευση δτÝταξε τουò αξτωματτκοýò να φο-
ροýν περτκεφαλαßεò kar δτακρτττκÜ του θαθμοý
τουò.
ΔογοθÝιηò σττò 8 Μαßου Ι821 μÝοα σε
κλßμα γενιχου ενθουστασμοý ýψωσε πα-
νηγυρτχÜ σιο ΚαρλüΒαστ τη σημαßα τηò
ΕπανÜστασηò, που Εην ευλüγησε ο μηφο-
πολßτηò και Φý:χüò Κýρrλλοò. Στη συ-
ναòετα, συνοδειýμενοò απü πολλουò πολεμτστÝò, Ý-
φθασε στη Χþρα, üπου συγχÜλεσε λαßχÞ ουνÝλευ-
ση, η οποßα εmδοκßμαοε ιτò ενÝργετÝò ιου και απο-
φÜστσε να οργατωθεß κατ ποfuητιÜ το τmσß. Το κε-
νü εξουσßαò, μετÜ την κατÜργηση τηò ιουρκχηò δτ-

36

οßχησηò αλλÜ ιòατ τηò αυτοδτοßχησηò των προκρß
ιων, χο_λýιρθηκε με το «Τοmχüν Σýσmμα ΔτοικÞ-
σεωò ιηò ΣÜμου», το οποßο συνÝταξε ο Δυκοýργοò
ΛογοθÝτηò kar ητρßθτικε οπü τη οτχÝ:λευση οττò
12 Μαßου. Ητστ Ýνα προσωρτνü πολßτειητα που Ýδτ-
νε ιην πολττχÞ rιar οτραιτωττχη εξουσßα στοττ Λι>
κοýργο ΛογοθÝτη με τον τßτλο του γεντκοý 6ιοικη-
rn kar του στραmγοý, τσ,τ οποßο πλατσßωνατ φετò
πολιτικοß κριτÝò (εκλÝγοντωι ιιÜθε χρüνο απü m
οτ:νÝτ\,ευση τωνΒ χωρτþν), οτ Ýφοτηι εκÜστου χιι>
ρßου (επßοηò εκλÝγονιατ κÜθε χρüνο απü ττò ιοm-
κÝò κοwουκÝò συνελεýσετò), ο γlημματÝαò του Γε-
νικοý Διοικητηρßου, ο αστυνüμοò, ο λιμενÜρπιò
kar or τεrΙþνεò. Πρþτοι πολτττκοß ιφττÝò εκλÝχθη-
καν οι MavounJ\ ΠαπλωματÜò, Χρτοτüδουλοò
ΠαρμφßOηò kar Χρτοτüδουλοò Καψüληò kar
γραμματÝαò ο ΙτοÜτιmò ΔεχÜmò.
Ο ΛογοθÝιηò, αφοý οgρνωοε την Üμυνα του νη-
στοý, εφÜρμοοε μßα εmθεττκη πολτττκÞ με εmδρο-
μÝò στα μτκlησταττκÜ παlτÜλια, υποχρεþνονταò
τουò Τουρκουò να αμýνοντατ με ττò δυΦμετò που εß-
χlαν συ¾º(εντρþσετ α<εß yra να επττεθοýν στη ΣÜμο,
θοηθþνιαò ταυτüχρονα ΜτκlηστÜτεò Ελληνεò να
Βροιπ αοφαλÝò ι<αταφýγτο οτο νησß.
Ο σουλιÜνοò, οlττσμÝνοò π9υ Ýνα τüσο μτκρü ιηιτ-
σß προκολοýσε ε,ιηχλßσειò στην ΟθωμανχÞ Αυτο-
κρατορßα, δτÝταξε με φτρμÜντ τον αφαντσμü üλων
ιων κατοßχων εξατροιητÝνων των πατδτþν κÜτω των
8 ετþν και ιον ιουρκτκü σιüλο να εκστρατεýσετ ε-
ναντßον τηò ΣÜμου,
Σττò 3 Ιουλßου 182Ι ο τουρκτκüò στüλοò με 36
πλοßα υπü τον Καlý Αλý εμφανßστηκε στα ανοl-
χτÜ του νηστοý και την επομüνη, αφου απορρß-
ψýηκε απü ιουò ΣÜμτουò η πρüιαση του Τοýρκου
ναυÜρχου yra υποιαγη, or Τοýρκοτ επτχεßρησαττ α-
πüΒαση, ολλÜ αποκροýοτηκαν kar Ýφυγαν. Σττò 5
Ιουλßου, 12 τουρκκÜ πλοßα πλησßασαν ιο νησß kar
μετÜ οφοδρü κανοντοβολτσμü αποθßΒασαν στην
περτοχß ιου ΚÜβο ΤΖωρτΖß 1.000 Τουρκουò, στουò 6.0 Ιüκωβοò
οποßουò ο ΣταμÜτηò ΓεωργτÜδηò kar οτ οτραιτþτεò Τομπýζηò
του επττÝθηκαν με ξßφη Kar τουò εξüντωσαν σχε-. κοßγονταò 9
δüν üλουò. τουρκικÜ πλοßο οτη
Σττò 8 Ιουλßου Ýφθασε τòατ ο ελληντκüò στüλοò με ΜικρÜ Ασßο Ýθεσε
88 πλοßα kar 4 πυρπολικÜ υπü ιον ΙÜτιωθο ΤομπÜ- τÝρμο στο ηlÝδιο
α1 και την επομÝνη σιο μτχραοταικü ΤΖαγκλß Ý- γιο ονακοτüληψη
τταψε εwÝα ιουρκττιÜ πλοßα ωταγκÜΖονταò Ýτσι τον τηò Σüμου
Η Σüμοò Ýμενε Ýξω οπü το σýνοΡο του
εßf,πυκοý κΡüτουò κοι Ýτσι ονογκüòπηκc
νο συν€χßσeι την €πονüστοση
τουρκτκü στüλο να εγχαταλεßψετ τα σχÝδιÜ του να
εmτεθεß σιη ΣÜμο.
Η ΣÜμοò, χÜρη στην αποφαστσττκüτητα ιων κα-
ιοßχων ιηò και ιτò οργστωττκÝò τκανüιητεò ιου Δυ-
κοýòηου ΛογοθÝτη, Ýμετνε ελευθερη ματ αυιοδιοτ-
κοýητενη σ' üλη τη δτÜρκετα ιου Αγτßνα. $ατ üταν Ý-
μετνε Ýξω απü τα οýνορα του ελληντκοý κlýιουò με
το Πρωτüκολλο ιου Λονδßνου σττò 3 Φεθρουαρßου
1830 σι:νÝχτοε ιην επανÜοταοη, με αρχηγü πüλτ τον
Λυκοýργο ΛογοΕÝτη, Ýωò το 1834, που αναγνωρß-
στηκε αυτüνομη ηγεμονßα, φüρου υποτελßò στο
σουλτÜνο,
ΒΒΔΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒαχτρτΖßò Ι(ýwηò, Ιοτορßα mò hμου αιτü των
αρχαιοτÜτων χρüνων μÝχρι του 7ω4, ΣÜμοò, 1θr2.
Πýνηò Κþσταò, Η hμοò και Εο 2Ι, Σ,Üμοò, 19ω.
Σαχελλαρßου ΜDωÞλ, ºα πολιτεýμαια και η διοßκησιò τηò
hμου κατÜ mν ΕπανÜαταοlν (1827-1ω4), ΑθÞναι, 1θω.
Σταματýδηò Επαμετνþνδαò, ΣαμιακÜ, ýτοι Ιστορßα τηò
νýοου hμου απü των παναρχαßων χρüνων μÝχρι των
κα0' ημÜò, τ. Β , Εν ΣÜμω, 1881.
Στηιατýδηò Ν., ΣαμταχÜ, τ. Β, 188θ.
Φιλßμων Ιωþτνηò, Δοκßμιον Ιοτορικüν mò Ελληνικýò
DπανÜοτασηò, τ. Γ'-Δ, ΑθÞιατ, ΒΦ. I
37
ΑτνRτοητκΗ ΣτηρεR

σιαιτκοýò ιρτγμουò, με αποιÝλεσμα or Ýνοπλοτ

Οθωμανοß να ανÝρχοντατ στουò 600. Ο ΠανουργτÜò
üμωò, Ýχονιαò υπ' üψτν του το πανüραμα των κτνÞ-
σεων των ανιτπÜλων kar φοΒουμενοò την Ýλευση
kar Üλλων ιουρκτκþν εντοχýοεων σιη Φωκßδα, κα-
ιÜφερε με Ýνα ευφυÝò σιρατηγημα να πεßοετ ιουò
ουμπαιρτþιεò του yra την ανÜγκη Üμεσηò Ýναρξηò
του Αγþνα. Ανθρωποò τηò εμπτστοσýνηò ιου ανα-
κοßνωσε σιουò ουγκεντρωμÝνουò στον Προφητη
Ηλßα üιτ εßδε πλοßα του ρωστκοý οιüλου οτον Κο-
ρτνθτακü.
Το Ýναυσμα δü8ηκε kar ξημερþμαια τηò 27ηò
5. 0 «οπü
Μαρτßου τα ΣÜλωνα πολτορκοýνταν απü ιουò επα-
μηχανÞò θεüò»
ναστÜιεò ιου ΠανουργτÜ. ΤÝσσερτò þρεò δηρκεσε η
οτη μÜχη τηò
ΓραβιÜò,
επßθεση, η οποßα ηιαν Üψογα προετοτμασμÝνη Kar
or Τοýρκοτ υποχωρþνταò κλεßσιηκαν οιο κÜστρο, η
0δυσσÝαò
Ανδροýτσοò πολτορκßα ιου οποßου Üρχτσε αμÝοωò. Σχεδüν ιαυ-
(Εθνικü Ιοτορικü τüχρονα συγκροιßθηκε ελληντκÞ δτοßκηση σιην
Μουσεßο, ΑθÞνα) πüλη.
Πρωταγωντσιτκü ρολο οτην πολτορκßα ιου κÜ-
σιρου των Σαλþνων Ýπατξαν τα γαλαξτδτþτικα κα-
νüντα που εßχαν μεταφερθεß σε κονττνÞ απüσταση.
Or Toupkor ανιτσιÜθηκαν πετσμαυκÜ και ßλπτΖαν
μÝχρτ ιην ιελευταßα σττγμß σε θοÞθεια αττü τουò ο-
μοεδνεßò ιουò ιηò Χαλκßδαò Kar ιηò Λαμßαò.
Σιτò 10 Απρτλßου, ανημερα του ΠÜσχα, kar ýστε-
ρα απü δεκαιρεßò μÝρεò σθεναρηò πολτορκßαò, Ü-

Προεπανοστοτικü, η Στερεü ΕΠßΙüδο διÝδετε,
σΕ αντßδòσπ μc τον ΜοΡιü. Ýνον οf,τüριΕμο
οΑηü οΡκ€τü €μπ€ιροπüflεμο στΡοτü
νοτξε η πýλη του κÜοιρου κατ or Toupkor ξεκßνη-
οαν να θγαßνουν αφßνονταò τον οπλτσμü ιουò στον
6. 0 ΓιαννÜκηò
ΠανουργτÜ. Ταυτüχρονα, ο Γαλαξιδιþτηò ΙνΙτιτlý-
ΣτÜμου Þ Τζον
πουλοò Ýστησε ιο λÜθαρο ιου ξεσηκωμοý οε πε-
ΛOγοθÝτηò,
ρßοπιη θÝση στο κÜστρο.
Φλκüò και
προεστüò τηò
Η κηρυξη τηò ΕπανÜσταοηò σια ΣÜλιονα, η απε-
Λιβαδειüò λευθÝρωοη τηò πüληò kar η Üλωση ιου κÜοτρου
τηò δταδραμÜιτσαν καταλυττκü ρüλο σιην ψυχτκη
τüνωση και σιην ανüρθωση του φρονηματοò των
μαχüμενων Ελληνων, που μπηκαν δυναμτκÜ σιην
εποποτßα του ενντÜχρονου Αγþνα.
Η ΕπανÜσταση kar η μÜ:ατ mò Δýαδεηò
Μßα απü ιτò πλÝον εýρωστεò οτκονομτκÜ kar
υληθυσμτακÜ πüλειò τηò Ανατολτκßò ΣτερεÜò
ΕλλÜδαò Þταν η ΛýαδετÜ, η οποßα σχεδüν Ýνα ar-
þνα πρτν απü ιην εκδÞλωοη τηò ΕπανÜστασηò εßχε
αναδετχθεß σε δτοτκηττκü κÝντρο πρþιηò γραμμηò.
Or πρüκρττοß τηò, αξτοποτþνιαò σιο μÝγισιο εφτκιü
Βαθμü τον πλοýιο αλλÜ kar τη φυστκη τουò ευγÝ-
νεlα, τη δτπλωματßα kar τα μÝοα ιηò δωροδοκßαò,
καιÜφεραν να αποσπÜσουν απü την οδωμαντκη δτ-
οßκηοη προνüμτα kar ελευθερßεò, καιακιßσετò που
ουνÝθαλαν καθορτσιικÜ σιην ανýψωση του βτοιτ-
κοý επτπÝδου σχεδüν üληò ιηò περτοχßò, Πρωια-
γωντστÝò σιην προσπÜθετα αυτÞ Þταν or τσχυρÝò or-
κογÝνετεò του Νικüλαου ΝÜτ<ου, του Ιιýwη Λο-
γοθÝm, του ΙττÜνγη Φßλωνοò κ.Ü.
νευραλγτκüò αυτüò ρüλοò τηò ΛýαδετÜò
σιο κοτνωνικοοτκονομτκü γßγνεσOατ τηò
Ροýμεληò αποιÝλεσε και ιον πüλο Ýλξηò
yra ιη Φτλτκη Ετατρεßα, η οποßα τδταßτε-
ρα απü το 1Β20 καιÝστησε την πüλη επß-
κενιρο των δραστηρτοτÞτων τηò. Την οργανωιτκη
ευδýνη kar λετιουργτκüιητα ιου δτκιýου αυτοý ιων
Φτλτκþν εßχε ο ΑθανÜστοò Ζηρεßφηò.
Σττò 26 Οκτωθρßου 1Β20, μετÜ ιην καιαδßωξη ιου
ΟδυοσÝα Ανδρουτσου απü τον ΜτιαμπÜ παοÜ, το
αρματολßκτ τηò ΛτΒαδετÜò ανÝλαΒε ο ΑθανÜστοò
ΔτÜκοò, ο οποßοò Üρχτοε αμÝσωò ιτò επαφÝò ιου με
τον ΠανουργτÜ και ιον Δυοβουντþτη, προκετμÝνου
να συντονΙοουν αΠο κοΙνου ττò ενερΥετεò τουò Υια
τον ξεσηκωμü.
Σττò 11 Μαρτßου 1821 επÝστρεψε αυü ιην Κων-
στανιτνοýπολη ο Σαλþνων Ηοαßαò, ο οποßοò συνÜ-
νιησε τον Οτκουμεντκü ΠαιρτÜρχη Γρηγüρτο Ε'
kar Φτλτκουò kar ουΖÞτησαν οχεττκÜ με ιο χρüνο Ý-

40

ναρξηò τηò ΕπανÜοτασηò. ΚÝνιρο üλων αυτþν των
Ζυμþσεων Kar επαφþν Ýγτνε ιο τστορτχü μονασιηρτ
του Οσßου ΛουκÜ, η «Αγτα-ΣοφτÜ» τηò Ρουμεληò.
Σιτò 24 Μαρτßου κατ ενþ στον Προφßιη Ηλßα ο
ΠστουργτÜò ετοτμαΖüιαν να σηκþσετ ιο λÜ_θαρο ιηò
Εθνεγερσßαò, ο ΑθανÜστοò ΔτÜκοò Ýσιελνε τον Βα-
σßλη ΙνΙποιßσγο σιην ΠÜτρα, στον ΙτοÜwηΒλασσü-
πουλο, Ýιστ þστε να συνεwοηθουν yra ττò επüμε-
νεò κτνßσετò τουò. ΦθÜνονταò το πρωιοπαλßκαρο
ιου ΔτÜκου στο Γαλαξßδτ πληροφορηθηκε τα επα-
νασιαιτκÜ δρþμενα ιου ΜορτÜ kar αποφÜοτσε να ε-
πτσιρÝψετ μüσω ΑρÜχοθαò οιη ΛýαδειÜ. Στο δρü-
μο του, σιο χÜντ ιου Ζεμενοý, ο Μποýσγοò συνÜ-
νιησε Ýναν Τοýρκο ταχυδρüμο μαΖß με τον Αλβα-
νü ουνοδü του, or ouoior μετÝφεραν απü τα ΣÜλωνα
σιη ΛýαδετÜ την εßδηση ιου ξεσηχωμου ιου Μο-
ρτÜ. kar yr' αυτü αναγκÜστηκε να τουò σκοιþσετ.
Με την Üφτξη ιου Μποýσγου οττò 26 Μαριßου
στην Γκταοýρ ΛýαδετÜ, üπωò αποκαλοýσαν or
Τοýρκοτ ιην πüλη, ο Βοεθüδαò ΧασÜν αγÜò πλη-
ροφορßθηκε το γεγονüò τηò δολοφονßαò ιου Τουρ-
κου ταχυδρüμου σιο Ζεμενü kar ΖÞτησε εξηγßσετò
απü τον ΑθανÜστο ΔτÜκο. Ο αρχτκαπετÜντοò ιου αρ-
ματολτκτου, σιην προσπÜθετÜ ιου να δικατολογßοετ
ιο πρωιοπαλßκαρü ιου, εξασφÜλτσε συνÜμα -με Ý-
να ευφυÝò ιÝχνασμα- μτα Üδεη (μπουγτουρνιß)
στρατολüγησηò 5.000 χωρτκþν, επτσεßονταò οιον
7. Τ0 Γολοξßδι σε
χολκογροφßο
εποχÞò. Αξιüλογο
νOυτικü κÝντρο,
με συμβολÞ στο
νουτικü αγþνα
(ΓεwÜδειοò
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνα).
8, Τα ΣÜλωνα,
απ' üπου Üρχισε η
επονüοταση οτην
ΑνατολικÞ ΣτερεÜ
(ΓεννÜδειοò
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνα),
θ. Στη ΜονÞ
0σßου ΛουκÜ
κηρýχθηκε.
ναρξη του Αγþνα απü τον Ησαßα Σαλþνωγ ο οποß-
οò ευλüγησε το λαθαρο του ξεοηκωμοý και τον
ΑθανÜστο ΔτÜκο να υρωτοσταιεß στον επανασιαιl-
Κο ορΥασμο ιων ημερων εΚεΙνων.
Η ΦιΠικÞ Ετοιρεßο κοτÝστπσ€ τπν €ýΡωστη
οικονομικü κοι πΠηδυσμιοκü ΛιΒοδειü
€πßκ€ντΡο των δΡοστπριοτÞτων τηò
ΑγωνιστÝò αιü üλεò ιτò γωντÝò ιηò Βοτωτßαò συ-
γχενφþ8ηκαν οτο μοναοτηρτ τηò Λυκοýρεσηò πÜ-
νω απü την ΚÜπρατνα, τη σημερτνη Χατρþνετα, kar
ιη νυχτα τηò 2Βηò προò ιην 2θη Μαριßου οι επανα-
στÜτεò ξεκßνησαν yra ιη ΛýαδετÜ, üπου στρατουÝ-
δευσαν στο λüφο ιου Προφßτη Ηλßα, απÝνανιτ απü
το μεσατωντκü φρουριο ιηò υüληò. Ακολουθησε η
σκληρη μÜχη ιηò ΛτθαδετÜò, Ýξω απü ια μεγÜλα
κονÜκτα των Τοýρκων Kar γυρω απü ιο φροýρτο kar
ιον πýργο ιηò Ωραò, η οποßα εßχε αποτÝλεσμα την α-
πελευθÝρωση τηò πüληò την 1η Απριλßου 1Β21.
Το πρþτο αυτü κεφÜλατο τηò Εθνεγεροßαò οτη
ΔτθαδετÜ kar ευρýτερα οιο χþρο τηò Ανατολτκßò
ΣτερεÜò ΕλλÜδαò ολοκληρþθηκε με την εμπνευ-
σμÝνη ομτλßα του ΑδανÜστου ΔτÜκου, ο οποßοò επι-
σημανε την ανÜγκη ιηò αλληλεγγýηò kar τηò αυ-
ταπÜρνησηò για την επττυχßα του Αγþνα δταιρανþ-
νονταò το επαναοτατικü πρüσιαγμα του Ρηγα:
«Καλλιü 'να] μlαò þραò ελεýΟερη Ζωη,
πα6η σαlηντα χρüνοι σκλαΒιÜ και φυλακη!», Ι
Θε::,ηηοΜΑΓΝΗΣιΑ

τηòΑχκιτ,+: Ν. ηρ.ηε:ι
δροò Νεüτερηò Ελ\τικüò Ιστορßαò,
τιροßσταμÝτ.ηò Κνικþν Αρχεßων ΚρÜτουò Ν,
Μαγνησßαò

ο ΠÞλτο απολÜμθανε τδταßιερο καθεσιþò αυτοδτοßκησηò

και στα εικοοι τεοσερα περßφημα χωρτÜ του την ιε-
λευταßα περßοδο ιηò Τουρκοκρατßαò εßχε σημετωθεß
οημανττκη οτκονομτκη Kar πνευματτκη ανÜπτυξη,
προσφÝρονταò σιουò καιοßκουò ιο αßσθημα ιηò α-
σφÜλεταò kar σταθερüιηταò. Ευημερßα üμωò που εß-
χε αδρανοποτησει τουò συντηρητικουò προκρßιουò.
or oπoior δυσκολα θα δτακτνδýνευαν να απολÝοουν
τα προνüμτÜ ιουò.
Σιτò παραμονÝò τηò ΕυανÜσιασηò αρκετοß Πηλτο-
ρεßιεò ßιαν μυημÝνοτ σιη ΦιλικÞ Ετατρεßα, μεταξυ
ιων οιιοßων ο προοδευττκüò λüγιοò Ανθτμοò Γαπιò,
ο οποßοò τüτε Βρτοκüταν στην παιρßδα ιου ττò Μη-
λτÝò, üπου μαΖß με ιο ουμπαιρτþιη του Γρηγüρτο
ΚωνοταιπÜ εßχε τδρýσετ την εκεß περιφημη σχολη.
Ο ΓαΖηò ετχε αναλÜβετ να υποκτνÞοετ τη Θετταλο-
μqΤνησΤα Kar εΤΧε μυησετ αρΚειουò, οΠωò το γε-,η¼lß)
Μακρτνιιστþτη αρμαιολü Κυρτωτο ΙνlπαοδÝχη.
ΜετÜ ιην Ýκρηξη τηò ΕπανÜσιασηò οιη νüττα
ΕλλÜδα, ο επανασιαττκüò υυρειüò δι,,ναμωνL Λýτ C
ΓαΖηò αναΖητουσε την κατÜλληλη ευκατρßα. Η
ΕυανÜσταση του Πηλßου ξεκßνησε αυü ιτò ΜηλτÝò.'
Εκεß, την 1η Μαßου, σε γευμα που δü8ηκε σιο οπß-
ττ του Μηλεþτη ΠÜνιτη Δßμου kar üπου Þταν κα-
λεσμÝνοτ or Φτλικοß, ο ΓαΖηò δτÜβασε στουò παρευ-
ρτσκομÝνουò ττò οδηγßεò που του εßχε στεßλει η Φτ-
λκη Ειατρεßα kar ευχÞ8ηκε την «ανÜστασι του
ΓÝνουò», γεγονüò που θορυΒησε τον μÝχρτ ιüτε δr-

σιακιτκü kar επτφυλακττκü γτα την επττυχßα του εγ-
χετρηματοò, ΚωνστανιÜ. Ο ΓαΖηò στη ουνÝχετα πÞ-
γε στη Μακρτνßτσα και στο Tpikεpr yra να προε-
ιοτμÜσετ ιουò μυημÝνουò καιοßκουò. Η κßρυξη τηò
ΕπανÜσταοηò Þταν πλÝον θÝμα ολßγων ημερþν.
Σιτò 5 Μαßου μπηκε σιον Παγασηττκü κüλπο μτ-
κρüò οτüλοò εφιÜ υλοßων, υπü ιον Υδραßο ΑναστÜ-
στο Τσαμαδü: 2 υδραßικα, 2 σπετστþττκα kar 3 τρτ-
κερτþττκα πλοßα, που προξÝνησαν εν8ουοτασμü
στουò καιοßκουò κατ μεγÜλη ανησυχßα οτουò Τουρ-
κουò. Η αποστολÞ τουò (yra την οποßα Βεθαßωò ο
ΓαΖηò ηταν ενßμεροò) Þταν να μεταφÝρουν πολε-
μοφüδτα και να ΒοηθÞσουν στην πολτορκßα του
φρουρßου του Βüλου. Τα υδραßτκα Þιαν ιου Ανα-
σιÜστου Τσαμαδου και του ΛÜΖqηυΠαπαμανþλη,
ενþ τα σπειστþττκα του ΙιοÜwη Κοýτση kar ιου Ιω-
Üwη Α. Κυρτακοý,' Τα πλοßα προοορμßοτηκαν
στα Λεχþντα kar Ýστετλαν «δημαγωγικÜò προκη-
ρυξειò ειò διÜφορα χωρßα χÜσικα και Βακοýφικα
διÜ να τοψ διεγεßρομεν εlò τα Üρματα, και ξεχω-
ριστÜ γρÜμματα προò τουò προεστþταò με μßαν
γραφην του κυρßου ΝΙπενÜκη διÜ τον ειò Μηλτ
αßò ελλüγιμον διþ,σκαλον κýριον ΑνOιμον Γα-
Ζýν»»."

42
 1. 0 Σπετσιþτηò
κοπετüνιοò
ΓιÜννηò Κυριοχου,
2. 0 Μηλιþτηò
δüσκαλοò του
ΓÝνουò κοι
ογωνιστÞò τηò
ΕπονÜσιασηò
Ανθιμοò ΓοζÞò.
3. Η σφρογßδο
τηò ΒουλÞò τηò
0ετταλομαγνησßο ò ,

που εßχε φτιüξει

ο Ανθιμοò ΓοζÞò

Στιò 7 Μαßου σττò ΜηλιÝò, που αποτÝλεσε ιο κε-
ντρο τηò ΕπανÜστασηò, Ýγτνε συγκÝνιρωοη και ιΝ,
ßδτα μÝρα ο ΓτÜννηò Διßμου υψυ)σε ιη οημαßα ιηò
ΕπανÜστασιιò και μßλησε ο ΚωνσιανιÜò (εν ιιυ με-
ιαξý εßχε ξεπερÜοει τουò ενδοιαομουò ιου) καλι,-,,
νιαò ιουò συμπατρτþτεò ιου να ξεσηκωθουν για ιιrv
ελευθερßα. Η σημαßα, που εßχε κενιησει η αδελιlιη
του Δημου, Þιαν λευκη, σιη μÝοη εßχε Ýνα μεγα\ο
ΚοκκΙνο σιαυρο, σττò Υωντεò τεσσερτò ΚοΚΚΠ¼υò μτ-
κρουò σταυρουò κατ σιο πÜνω μÝροò εναν Ηλιο.
Την iδra μÝρα συγκενιρþθηκαν οι οιιλαρχηγοß ιων
χωρτοιν τηò ΖαγορÜò οιου ΚυρτÜκου ΜπασδÝκη και
ξεκßνιτοαν για το κÜστρο ιου Βüλου. Προò τα εκεß
καιευθυνονιαν και or ΝΙηλεþτεò.
Για ια γεγονüια εκεινß)ν των ημερþν ενδταφÝ-
ρουσι]ò πληροφορßεò αντλουνιατ απü το ναυιτκü η-
μερολüγιο ιου Υδραßου ΑναστÜστου Τσαμαδου 1σ,
14-24). Οι ανιτπρüοωποι ιων εßκοσι τεοοαρων χω-
ριþν kar or πλοßαρχοτ ιου Τρτκερßου δηλωσαν
οιουò Υδραιοοπειοιþτεò την απüφαση ιουò ((γα κα-
μωσιν την επανÜσταστγ». αλλÜ Kar ττò σοΒαρÝò
ελλεßιμειò τουò συγχρüνωò ωò προò ιην ιροφοδοοßα
ιου οιρατευμαιοò. Ο Τσαμαδüò ΖÞτησε απü ιουò
Τρτκερτþιεò συνετσφορα, οι οποßοτ «υστερον απü)

43
 ΡΒ
4. Αποψη του
Βüλου σε
χαλκογροφßα
(ΓεννÜδειοò
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνα)
*
Jι Ραßιß
μερlκαò προφÜσειò εσυγκατενευσαν» (σ. 17-1Β).
Σιτò 7 (καιÜ ιον ΚορδÜιο σιτò θ) ]ν{αßου üλοι συ-
γκενιρþθηκαν στην ιιερτοχη «ΕπτÜ ΠλατÜνια» ιου
Βüλου, για να επτιεθουν στο κÜοιρο. üυου εßχαν
κλειστεß οι Toupkor θορυθημÝνοτ. ΝΙειÜ ιο ιελεσß-
γραφο που Ýστετλαν οτ επανασιÜτεò σιον εχθρü, ε-
πτιÝθηκαν με επτκεφαληò τον ΚυριÜκο ΜπαοδÝ-
κη. Η επτχεßρηση üμωò δεν εßχε επττυχßα λογω Ýλ-
λειψηò πολεμτκηò εμπετρßαò Kar παρÜ τα λιγοσιÜ
πολεμοφüδτα ιων Τουρκων. ΜÜλτοτα σε μτα ευß8ε-
ση τραυμαιßστηκε ο ΜπασδÝκηò. ο οποßοò μετα-
φερθηκε οιο πλοßο του Τοαμαδου κατ εν συνεχεßα
σιο Τρßκερτ yra νοσηλεßα και τον α\-ιικατÝσιηοε το
πρωτοπαλßκαρü ιου, ο Κονιονßκοò.
Γτα την αποιυχßα τηò πολιορκßαò, σιο ημερολü-
yro του Τοαμαδου σημετþνετατ η απειρßα του επα-
νασταιτκοý οþματοò: δεν ηιαν «προγεγυμνασμÝ-
νον διÜ να τελεσφορηση τ ασÜλτον και üτι δεν η-
μπορεß, καθþò ηλπιΖον κα1 υπÝσχοντο ειò ολßγαò
þραò να παρθη η κÜστρον, οýτε ειò ολßγαò ημÝ-
ραò» (ο, 23), Επßσηò επτσημαßνειατ üιτ οτ πολτορ-
κητÝò εßχαν αηü ιην αρχη υποττμησει την üλη προ-
σπÜOεια, θεωρþνταò ιην υολý ευκολη υπüθεση:
«Αυτοß μαò εΒεΒαßωσαν üτι διÜ να ηνε πολλÜ ο-
λßγοι οι Τουρκοι ειò το κÜστρο, και αυτοß αποφα-
σlσμενο1 να κÜμουν ασÜλτο, διÜ τουτο πÝρνεται
το ΒΕm€α¾ßνο οι απ€ßρΦπüR€μοι καΝ συγχρüνωò
απεßδαρχοι Επονοστüτεò üρχισον τιò Πεηßοσßεò
αντß να εξουδετερþσουν τον €χδΡü
44
osPE Τ,τ ο yoLo
ι
Ξ
Ξ
{
τ'
ευýυò, και üτι την συνδρομην μαò περισσüτερον
Ζηιουσ1 μüνον διÜ καποιαν περισσοτεραν εμψý-
χωσlν του λαοý και Lρüμον των Τοýρκων»ι (σ. 18).
Η ελληντκÞ πλευρÜ, δταπτσιþνοτ,ταò ιην αδυνα-
μßα συνÝχτσηò τηò πολτορκßαò του κÜοτρου, αποφÜ-
στσε να σιραφεß προò ιο Βελεσιßνο μÝχρι την Üφτ-
ξη εντσχυοεων. Το επανασταττκü σþμα με επτκε-
φαληò τον Κοντονßκο καιÝλαβε ιο λüφο ΠτλÜφ-τε-
πÝ μειαξυ Πηλßου kar Αλμυρου, με σκοπü να α-
ποκοπεß η επτκοτνωνßα Βüλου-Βελεοτßνου-Αλμυ-
ρου. Σιη συνÝχετα στρατοπÝδευσαν σιον Αγιο Γε-
þργτο (κονιÜ οιο Βελεσιßνο), απ'üπου ετσηλθαν
στο Βελεσιßνο χωρßò να Βρουν αντßσταση, αφοý or
Τοýρκοτ, Ýνιρομοτ, εßχαν κλετστεß σιουò ιÝσοερτò
πυργουò του χωρτοý. Or απετροπüλεμοτ Kar ουγ-
χρüνωò απεßθαρχοτ επαναοιÜτεò Üρχισαν τιò λεη-
λαοßεò ιων Üδετων σπτιτþν, αντß να φροντßσουν yra
την εξουδειÝρωση του εχθρου. Ο Κονιονßκοò με ε-
λÜχτοιουò Üνδρεò του προσπÜθησε να ευιιεθεß
στουò πýργουò, αλλÜ τραυμαιßστηκε και ανττκαια-
στÜθηκε απü ιον Παναγß ΜπασδÝκη, αδελφü του
ΚυριÜκου. Ουτε ο νÝοò αρχηγüò μπüρεσε να επι-
βÜλετ την ιÜξη και οι Τοýρκοτ, εκμεταλλευüμενοτ
αυιÞ ιην αδυναμßα, Βρηκαν ευκατρßα να ετδοποτÞ-
σουν ιουò Τουρκουò ιηò ΛÜρτοαò, üυου ηταν η Ýδρα
ιου δτοτκητÞ τηò Θεσσαλßαò.
Σιτò 11 Μαßου or ανιτπρüοωποι ιων εßκοοτ τεσ-
σÜρων χωρτþν ιου Πηλßου Ýκαναν συνÝλευση στο
Βελεστßνο, που ονομÜσιηκε «ΒουλÞ τηò Θετταλο-
μαγνησßαò». Πρüεδροò ορßστηκε ο Ανδιμοò ΓαΖηò
και γραμματευò ο Ζαγοριανüò Φßλιπποò lιýwou.
Η «ΒουλÞ» αυιη εξÝδωσε επαναοταττκÞ προκηρυ-
ξη με ιην οποßα καλοýσε ιουò υπüδουλουò χρτσιτα-
 5. Αποψη του
Πηλßου, üπου σηò
παραμονÝò του
'21 ο Πηλτρεßτηò
Ανθιμοò ΓοζÞò
ορßστηκε, οπü τη
ΦιλικÞ Ετοιρεßα,
να οργονþσει
τον Αγþνα. Εργο
του DοdιυeΙΙ

νοýò να ξεσηκιοθοýν ενανιßον ιων Τουρκων. Εκεß ιιατ Προμýρτ, üπου Ýδρασε ο Γαüρτιοò ΔÜμτσαò-
χρηστμοποτηθηκε yra πρþτη φορÜ η σφραγßδα που ΖοlταÜò,η kar η ΠαλατÜ ΜτιΖÝ:λα υπü ιουò Καλα-
εßχε Þδη φττÜξετ ο ΓαΖηò. Επßσηò σιÜλθηκστ στα μßδα kar ΓριΖÜνο,'συμμειÝχονταò Ýκτοτε οε δτÜ-
ΨαρÜ or Γρ. ΚωνσιαντÜò kar Παρßσττò Χρυσοχüò φορεò ειιυ€τρησετò εντüò κατ εκιüò ΓΙηλßου.
yra να Ζηιησουν ΒοÞθετα: «επειδÞ εßμεθα στερεμ-
μÝνοι πολεμικþν υλþν οßον πατηυτßου κα1 μο- ΣΗΜΠαΣΕΙΣ
λýΒδου απü των οποßων μαò Ζητοýν και απü τα 1. Γßα mv ΕπανÜσταοη, Βλ. Γývvη ΚοlýÜτου, .θ[
ΕπανÜοταοη mò Θεσοσλομαγwιοßαò ro Ι82], ΑθÞνα 1930,
πλησιüχωρα γειτονικÜ μÝρη [...] παραχαλοýμεν
του τδßου, Ιοτορßα τηò επαρχßαò Βüλου kar Αγ.ιÜò Αθßνα
üλουò τοιη ομογενεßò μαò αδελφοψ Ελληναò [...]
1θ60, ο. 624 Ýπ,, Δτονυσßου Κüκκτου, Η ΕλληνικÞ
να ΒοηOÞσωσlν [.,.] κατÜ το απαραßτητον χρÝοò ΕπανÜστασιò, Ýχδ. 6η, τ. Α, σ.3α1-3υ, Ιòýwαò
τηò αδελφüτητοò». Διqτατουρου, «ΕξÜπλωση τηò ΕπανÜοτασηò σm
Νουοανατολ:χÞ Θεσοαλßα», Ιστορßα του Ελληνικοý
ΕπανÜσταση üμωò τηò Θεσσαλομαγνη- Εθνοιιò, τ. IΒ', σ. r10-112.
σßαò δεν μποροýσε να πετýχετ μεμονω- 2. AvqpYupoò ΑνδρÝου ΧαιΖη-Αναργýρον, ºα ΣπετσlωτυÜ,
ΓΙεφατθýò 1θ26, τ. Γ', ο. 160, 1θΦ197, Ο Κυρτσχüò ýστερα
μÝνη kar χωρßò εντσχýσετò Kar σιαδτακÜ απü λßγο επÝοφεψε σττò Σπüτοεò yra να εmσκειταοτεß το
οδηγοýνταν προò το τÝλοò. Απü ιη ΛÜρτ- πλοßο του.
σα Ýφθασαν τσχυρÝò δυνÜμετò υπü τον 3. Ιστορτ]ζÜ Ημερολüγια των ελληνιχþν ναυμαχιþν του
Μαηιοýτ πασÜ ΔρÜμαλη, που Ýιρεψαι,r σε φυγη 7827 εκ των ημερλογßων του ναυμÜχου Αν. Τσαμαδοý,
τουò επανασιÜτεò που θρßσκονταν σιο Βελεστßνο, Αθßναι Β86 (fuδ, Νικ. IΙÜφαò), σ. 15. Γη ττπ αποστολÞ
αλλÜ kar τουò πολτορκηιüò ιου κÜστρου ιου Βüλου, των πλοßων αιπþν, βλ. επßσηò Αν. ΟρλÜνδου, Naurrxιi, τ. Α',
or οποßοι δτÝφυγαν προò το Τρßκερτ και στα πßσω σ. 103-104.
4. Γτα τον οπλαρ:αιγü αυιüν, βλ. Γτþlτου ΘοττÜ, Ο
χωριÜ mò ΖαγορÜò, Or Toupkor Ýκαψαν τα χωρτÜ
ΙΙηλτρßπò Οπλαρχηγοò Γιþργηò ΖορμπÜò (178& 1856),
ΚÜπουρνα kar ΚανÜλτα kar κατευδýνθηκαν οιη
Βüλοò rθω,
Μαηπνßισα, üπου λεηλÜτησαν ια σπßιτα ιων Φιλτ- 5. Iftδοταò Δýπηò, «Ο ΜττΖεfuþτηò αγωντστηò του 1821 κατ
κþν. Μüνο or ΜηλτÝò πρüSαλωτ αντßσταση, αλλÜ 1854 Γτþργηò ΓρτΖÜνοò», ΑχαDφβlωτlκÜ (Αλμυρüò), τ. Α'
αντÝδραοστ σθεναρÜ or πρüκρττοτ. Ο δε ΔρÜμαληò (1θ93), σ.313-333. I
επÝβαλε οτουò κατοßχουò υπüρογκεò αποΖημτþσειò
για τα Ýξοδα mò αισφαιεßαò ιου. Ο ΓαΖηò μειÜ ιην Η Επονüστοση δεν μποροýσε νο π€τýχ€ι
υποταγη τηò παφßδαò ιου πηγε στη ΣκτÜθο και στη
Σκüπελο kar qτüτερα στην Ερμοýπολη. μ€μονωμÝνη κοι χωΡßò ΕνισχýσGιò κοι
Πqý ιην αποτυχßα, η επανασταττκη φλüγα δεν στοδιοκü οδηγοýντον πΡοò το τÝηοò
επρüκεττο να σβÞσετ kar αργüιερα ξεσηκþθηκαν
τα χωρτÜ ιου νοτßου Πηλßου Αργαλαοτη, Λαυκοò

45
.ιrι ßÝ.h Þ| Φ.....α ,.^ .- οιΥ ια |.r.
j. γ .5 Ι..,r.'γL. ;rb lC|..1hýL ι.τ
λ/ΕßΙ;υ}ιf- τ,!,-Φ οßιß,ι-ρß Ι,,ο

,ýηυ.
ß7,',*, -
υΙ daιε.ο. ar, &.y.b ý-r} JΙ9.ιι,
-ιγ. Ι1 1 ξΙ- 3ηÝ,,υtλτ ι γμ ;wl .. ( J.',
εr|,irJ rJ Φυιτι* Ισ ιfιιιτ, .ßρ.;,. r
ν;..υ Λλ?Φ
tλ-gJι Σ?ν.r;ιιFι. ýßιr-,.,*

ε'iLτc,,1-', Jo.,lι" ιι j.- Li τι'γτ..i

J|;r ιr-ι".,.,,,(y__, ß
}'ß- .τ^f.L..ιJΙ --,.?,
_.ß. .l; Χ.υ??..tΞ-r-, r
";Þλ. ιl..lγ.*,
f,d-qi--. Φ
C/Ι.rΙòΙ
t:,

'.raý-
ξ r.yi.'a' tθ, Λιυιγιρ!..
0)ι-Ý οß*,ß"ß!F-. ι, Li|J-^ ξ
rIZ" jt * Ια.ß

C' ß" -λ^'ßα FJ Β

'Yr
ο
 Κγπροτ

4. Η αντιπαρÜθεση
Κυπριονοý-Κουτσοýκ ιο διÜιαγμα αναγνþρτΖε üττ or Κýυριοτ δεν εßχαν
ΜεχμÝτ λßγο πριν απü δημτουργησετ ποτÝ πρüθλημα εναντßον ιηò οθωμα-
την εκτÝλεσÞ τOυ ßπιò ντκηò κυΒÝρνηοηò, «αλλ' απ' εναντßαò, αποοιατη-
9 Ιουλßου. 0πωò οÜνιων ιων Τουρκων καιÜ περτστÜσετò τινÜò, ηνþ-
μορτυρεß η παρÜδοση, θησαν οýτοτ μετÜ των ντκηφüρων σιρατευμÜτων η-
η στüση του Κυπριανοý μþν kar συνειÝλεσαν προθυμωò ετò ιην καιατρü-
Þτον περÞφονο πωοιν και την υποταγην των αποστατþν».
ελληνικÞ, γεγονüò που ΠαρÜ ιουò καθησυχαοττκουò ιüνουò ιου δταιÜγ-
ενÝπνευσε τον Βασßλη
μαιοò. φαßνειαι üιτ or δρασιηριüτητεò των «αποοτü-
Μιχαηλßδη να
λων» τηò Φτλτκηò Ειαιρεßαò εßχαν γνωσιοποτηθεß,
0νOπOρασησει με
με αποιÝλεσμα ο Κουτσοýκ ΙνΙεητÝτ, δτοτκηιßò ιου
στßχουò τη λογομαχßα,
νησιου απü ιο 1Β20, να στεßλετ οτην Υψηλß Πυλη _:,{
βüζοντοò στο στüμο
καιÜλογο 4Β6 ανδρþν (ο αριθμüò ηρωιοδüθηκε απü
του Κυπριανοý τουò
τον I. Φιλßμονα σιο «Δοκßμιον Ιστορικüν περι
καθιερωμÝνουò πια
στßχουò, «χ
τηò Ελληνυηò ΕπαναστÜσεωò)), ιο 1Β60, kar κα-
διερþθηκε στη θτΒλιογραφßα) καιηγορþνιαò ιουò
ρωμιοσýνη εν φυλÞ
συνüτζιαιρη του ωò ((συνεννοηθÝνιαò προò εξÝγεροιν μετÜ ιων επα-
κüσμου. Η ρωμιοσýνη νασιατησÜνιων Ελληνων». Πρüσφαια, η δημοσßευ-
εν να χοθεß üνταò ο οη ατιü ιον ΙωÜwη Θεοχαρßδη ενüò Üγνωσιου ο-
κüσμοò λεßψη». θωμαντκοý κατÜσιτχου μετρßασε τον αρτθμü των
(πßßακοò Γ. προγραφÝνιων οε θ6 Üιομα. Το κλßμα επτθÜρυνε η
ΜουρογÝνη, ΣυλλογÞ μειÜκληση 4.000 σιραττωιþν απü ιην Παλατσιßνη
ΑρχιεπισκοπÞò) kar δεν μπüρεοαν να εκιονþσουν οι κατευναοιτκÝò

ΙΙ
τº γG γρα ικη δÝση τηζ Κýπρου κοδιστοýσε
αΠοτυΧημÝνη ΕΚ των ΠΡοτÝρων κüθε
π ΦσπÜ ξιο για ÝνοπΠη δρÜσπ
εγκýκλτοτ του αρχτεπτσκüπου Kuπpra,r,ou. Σιη οχε-
ττκη ΒτΒλτογραφßα or λüγοτ που προθÜλλονιατ yra
ιο δτÜΒημα του Κουτοουκ ΜεχμÝτ ηταν «η απλη-
οτßα και η φτλοχρηματßα ιου», δηλαδη üιτ απο-
οκοπουοε αποκλετσττκÜ οιη δταρπαγη των ελληντ-
κþν περτουστþν. Οποτα και αν ηταν τα κßνητρα του
*_ξΞ"
ξd;β
Τουρκου δτοτκηιη, ιο αßιημÜ ιου Βρηκε συνηγορßα
απü την Üφιξη στη ΔÜρνακα του αρχτμανδρßτη Θε-
οφýλαχιου ΘησÝτrτò, avrψrou του αρχτεπτσκüπου
kar Φτλτκοý, που σκüρπτσε επαναοταιικÝò προκη-
ρýξειò kar επτστολÝò. Eivar χαρακτηρτσττκü üττ ο
Γεþργιοò ΚηπτÜδηò, η σημανττκüιερη κυπρτακη
πηγß για ια γεγονüια ιου 1821, χαρακιηρßΖετ ιτò ε-
νÝργειεò ιου ΘησÝωò ι<αυερßσκεπτον πραξικüτιη-
μα». Γτα ια επαναοιαιτκÜ σχÝδτα του ΘησÝωò στην
Κυπρο δεν εßνατ ιßποτε γνωστü. üμωò πρüοφαιεò
μελετεò δεν αποκλεßουν να εßχε οργανþσετ και Ý-
νοπλη εξÝγερση.
ειÜ την Ýγκρτση απü ιο οουλιÜνο ιων
μαΖτκþν εκτελÝσεων, κληθηκαν or εκ-
κληστασιτκοß ηγÝιεò kar οι πρüκρτιοι
του νηστοý να ουγκεντρω8ουν οιη Λευ-
κωσßα. Εκεß κορυφþθηκε το δρÜμα,
σττò θ Ιουλßου 1Β21, με τον απαγχοντσμü ιου αρχτε-
πτσκüπου Κυπρτανου σε μτα συκαμτντÜ στην πλα-
τεßα Σεραγßου, σιο σημερα κατεχüμενο τμημα τηò
κυπρτακηò πρωιευουσαò, και ιον αποκεφαλτομü
των Üλλων ιρτþν μηιρουολτιþν, των ΠÜφου Χρυ-
σÜνθου, Κττßου Μελετßου kar Κυρηνεßαò Λαυρε-
ντßου. Ακολοýθηοαν ιιò επüμενεò ημÝρεò or σφα-
γÝò των υπüλοιυων προγραφÝντων κληρτκþν kar
πολλþν προκρßτωγ εμπüρων και κτηματιþν των
πüλεων και ιων κυρτüιερων κωμοπüλεων του νησl-
οý, οι δημεýοετò-τδτοποτησετò ιων περτουστþν ιων
εκιελεσθÝντων kar or ανεξÝλεγκιεò λεηλασßεò απü
τα τουρκτκÜ στραιευματα. Αυü τιò δηþσετò, ξεχωρτ-

48
 5, Πßνοκαò του Γ.
σüτεροτ σιο πατρþο θρησκευμα μετÜιην κατατγßδα. ΜαυρογÝνη που
Πτο κραυγαλÝο παρÜδετγμα αττοτελεß η υερßπιωση οπεικονßζει την
του πρüκρτιου κατ γατοκιημονα ΑνδρÝα Σολομο- επßσκεψη του
νßδη, «γραμμαιικοý του Σαραγßου». Γτα να γλτιþ- ΚανÜρη στην Κýπρο.
σει ιη ΖωÞ ιου Ýγτνε Χουρσßι αγÜò, πολλαυλαοßασε Τον οποχοιρετοýν
ιην περτουσßα του ýσιερα απü ιτò σφαγÝò του 1Β21, Κýπριοι προýχοιιτεò.
και ιον Αýγουοιο ιου 1Β2Β υπÝγραψε μαΖß με ιον Ποραδßπλο Ýνα
αρχτεπßσκοπο ΠανÜl»το kar Üλλουò προκρßιουò παλικÜρι οποχοιρετÜ
τουò γονεßò του
αßτηση (στÝλλονταò kar δτκÞ ιου, ξεχωρτστη) προò
τον ΚυΒερνηιη ΙòοÜwη Κοποδßστρια, Ζηιþνιαò γιατß θα
ακολουθÞσει τον
«να εφεýρη τα μÝσα, του να ελευθερωθη του Ζυγοý
πυρπολητÞ
ΚαΙ αυτη η νησοò».
(Μουσεßο ΜπενÜκη),
Πολλοß αυü τουò Κýυρτουò αγωντστÝò ιηò Ελλη-
6. Στο μουσωλεßο
ντκηò ΕπανÜστασηò ηιαν φυγÜδεò ιου καλοκατρτοý
ουτü, που βρßσκεται
του 1821. ΜÜλισια, οι επιφανÝσιεροτ αυü αυτοýò πßσω απü την
δεν Ýπαυσαν να απεργÜΖονται σχÝδτα και να ανα- εκκλησßα τηò
Ζητοýν χρηματοδüτεò kar συνεργοýò yra την οργÜ- ΦονερωμÝνηò στη
νωση εκοιραιεßαò yra την απελευθÝρωση του νηστ- Λευκωσßα,
οý τουò. Σε μτα προκηρυξη των Κυπρßων που Βρß- τοποθετÞθηκαν τα
σκονιαν σιη Μασσαλßα, το ΔεκÝμΒρτο ιου 1821, το- οοτü των ορχιερÝων
ντΖüιστ üιτ or ιραγικÝò σκηνÝò ιου Ιουλßου εßχαν r- που εκτελÝοτηκον
σχυροποτßσετ ηθτκÜ ιουò εθντκοýò πüθουò των νη- κατÜ την θη Ιουλßου
,ι821
στωτþν: ΝομßΖομεν ενþπιον Θεοý και ανθμýπων,

Ζετ ο εκπληκττκÜ μακρυò καιÜλογοò «ιων üσων ηρ- Τον Ιοýf,ιο Ι8e] στη Λευκωσßο Ýγινον μοζικÝò
πασαν απü ιο Μοναστηρτον τηò Κýκκου or Üνθρω-
ποι του ηγεμüνοò Κουισοýκ-ΜεχεμÝιη». €κτ€ηÝσ€ιò. Ο οΡχιΕπßσκοποò οπαγχονßστηκ€
Ο μαριυρτκüò θÜναιοò ιου Κυπρτανοý (που δεν α- Κοι οι τΡ€ιò μπτΡοΠοηßτεò οποκ€φοΑßστηΚον
γτοποτη8ηκε ωò εθνομÜρτυραò απü το Οτκουμεντκü
Πατρταρχεßο, οε αντßθεση με ιον ΠατρτÜρχη φηγÜ
pro Ε'η ιον Σμυρνηò Χρι:σüστομο ΚαλαφÜm) επι-
θεβαßωσε kar σε συμθολτκü επßπεδο τον εθναρχτ-
κü ρüλο ιηò κυπρτακßò Εκκλησßαò. Σýμφωνα με το οτι Ýχωμεν κÜOε δßκαιον να μη γνωρßΖωμεν πλε-
θρýλο, σιον αρχτεπßσκοπο προτÜθηκε ιην τελευ- ον διÜ διοßκηστ τουò αιμοΒüρουò τοýτοψ λη-
ταßα οιτγμη να δταφυγετ, αλλÜ απÜντησε üιτ θα πα- στÜò, αλλÜ συμφþνωò με τουò λοιποψ αδελφουò
ρÝμενε yra να μοτραστεß την ιýχη ιου ποτμνßου του. ημþν Ελληναò ΕÝλομεν προσπαθησει διÜ την ε-
Η πÝνα ιου μεγÜλου δταλεκιτκοý ποιηιη Βασßλη λευθερßαν τηò αρηνπýò ημþν, πÜλαι μεν μακα-
Μχαηλßδη Ýβα-\ε στο στüμα ιου Κυπρτανου τουò ρßαò, ηδη δε τρισαOλßαòΝýσου Κýπρου, Ι
γνωσιοýò σιßχουò or οποßοτ, τδταßιερα οττò δεκαε-
ιßεò των Ýντονων αλυιρωιτκþν αγþνων που ακολου-
θησαγ πÝρασαν σιο συλλογτκü υποσυνεßδηιο των
ΕλλÞνων Κυπρßων ωò μτα ελπιδοφüρα απÜνιηση-
ανακοýφτση yra τα γεγονüια του 182Ι:
Η μομιοσýνη εν φυλý συνüτΖιαιρη τυ κüσμου.
ΚανÝναò δεν ευρÝθηκεν γlα να mv εξαλεßιlm
ΚανÝναò γιατß σσÝπει τnv που τα υζm ο Θεüò τηò
Η ρωμιοσýνη εν να χαOεß üwαò ο κüσμοò λεß-
Ψη.
Πολλοß Κýπρτοτ καιÜφεραν να δταφýγουν σιο ε-
ξωτερτκü, Βρßσκονταò πρþια καιαφυγτο στα προξε-
νεßα τηò ΛÜρνακαò Kar τηò Λεμεσοý. Η πληθυ-
σμτακß μεßωση ηταν ιρομακιτκß, καθþò προξεντ-
κÝò πηγÝò υπολογßΖουν üττ οι φυγÜδεò στη δεκαε-
ιßα ιου 1Β20 ξεπερασαν τουò 20.000. Αρκετοß εξτ-
σλαμßσιηκαν, yra να επτστρÝψουν üμωò οι περτο-

49
ΑιRιτοπογιιογ_ πΑγΔογ κ. Θοι,τα» r., Ι82Ι, ΑθÞναι 1Β74.

_Πρα»»α R,, Ο ΙΙηλιορßmò Οπλαρκιγοò Γιþργηò ΠτιινΗ» κ.,

Αν6ρÝαò Μιαοýληò, 1769-1ω5, Απü ΖορμπÜò (1788-18ffi), Βολοò 1θΒ3. Η hμοò και ro 2Ι, Σαμοò, 1990.
mv υπüδουλη τßη την ελει¿ερη ΚοριRτο» r., ΣRκηη.ηRριογ Μ..
ΕλλÜδα, Αθηνα 2003, Η ΕπανÜσταση mò Τα πολιτεýματα κα1 η διοßκησιò τηò
Αη,η.αιιαινΗ ο., Θεσσαλομαγνηοßαò το Ι82Ι, ΑθÞνα hμου κατÜ την ΕπανÜστασιν (1821-
«Εναρξη ιηò ΕπαναστÜσεωò στην Lθ3Ο, Ιστορßα mò επαρχßαò Βüλου Ι&34), Αδηνα 1940.
Ελλαδα, ΕξÜπλωοη Kar ιοπικη και ΑγιÜò, ΑOηνα 1960. Σeχτογρυ» r.,
επικρÜιηοη τηò», Ιστορßα Ελληwκοý Λιτι.το»,η., ΙστοριχÜ Ημερολüγια του ναυτιι<οý
Εθνοιη, τομ. ΙΒ, ο. Β7-91, Ιστορßα mò νýσου Υδραò, ΑθÞνα αγþνοò του 7827, επτμ. Σ,
ΒατιRκRκοΣ Δ,Β., 1953. Κουσουλßνοò, α εκδ. 1Β90,
« Ηλßαò Πειρüμπεη ΜαυρομτχÜληò», ΜeιηαηακΗ» ι., αναιυπωση Δ.Ν. ΚαραSßαò, Αθηνα
Λακωνικαß Σποι.ýαß, ιüμ. Β (1972), Η ΕπανÜστα(m σm ΧαλχιδικÞ το 1994.
α.223-243, -ß82Ι, Θεσοα-\ονßκη 1962. ΣταιιτιτιαιΗΣ Ε.,
ΒακR,ηοπογηοτ R., l.JικοlΗιηο» κ,, ΣαμισχÜ, ýτοι Ιστορßα τηò νýσου
Ιστορßα mò Μακεδονßαò 135+1ω3, Υπüμwιμα mò νýσου Ψαlχýν, ΑθÞνα Μμου αιιü των παναρχαßων χρüνων
Θεσσαλονßκη 1969, πιτμαγουιß!ι 1Β62. μÝχρι των καθ' ημÜò, τüμ, Β', ΣÜμοò
ΠαιιÜò, Η ιστορßα κα1 το αρχεßο mò οκοιτοιτογ ιη.,
1ΒΒ1.
οιι<ογÝνειÜò τοq Ινσιτιοýτο Μελειþν ΣτοοRι.τοπογ,ιο» ». I.,
ΙστοριχÜ mò Ε,λJιντκßò
Χεροονησου ιου Αßμου, Θεσσαλονßκη Αιιομwιμονεýματα τινÜ mò
Παλιγγενεαßαò; α' Ýκδ. 1Β73,
19Β1.
Εκδüσειò τηò Δημοσßαò ΒτΒλιοθηκηò ΕπαναστÜσεωò του 7827, α εκδ. 1Β64,
ΒακιρτΖΗτ I., ιηò Σχοληò ΔημητσÜνηò, ΑθÞνα 1976. ανατυπωση Ν, ΚαραΒßα, Αθηνα 1θ71,
Ιστορßα mò h,μου αιιü των
Παιν,ηποτοπογΛοΣ Β,, Xarzn α\ιRΡΓγΡογ Α.Α..
αρχαιοτÜτων χlýνων μÝχρι του 7834, Τα ΣπετσιωτιχÜ, Πειραεýò 1926.
«Η Ýναρξη ιου Αγþνα τηò
Σαμοò 19Ι2.
Ανεζαριησιαò στην Πελοπüννησο. Τ»αιηαιο» e..
Βα»ιρlsιΔΛΗΣ ι.. Μßα ημερο,\ογιακη προοÝγγτση». ΙστορικÜ Ημερολüγια των
Οι Μσχεδüνεò κατÜ mv ΠμχτιχÜ του Στ' Διεθνοýò ελληwχþν ναυμαχιþν του 7827,
ΕπανÜστασιν του 7827, Θεσσαλονßκη Συνεδρßου Πελοποννησ ιακþν επτμ. Ν.Δ. ΠÜτραò, α'Ýκδ. 1ΒΒ6,
1967. Σποιfrßιν, ιομ. Γ, Αθηνα 2001-2002, αναιýπωση Ν. ΚαραSßα, ΑθÞνα 197Β.
Γριτ»οποντο» τ., σ. 449-450, Φοτακοτ,
Ιστορßα mò ΤριιιολιτσÜò ιομ. Β1, ΠRπeι ιιχeΛοπογΛοΣ κ. Ν., Βßοι Πελοποννησßων Ανδμýν,
Αδηνα 1976. Πολιορκßα και Üλτ,πιò mò Ελευδερη Σκεψιò, α εκδ. 1ΒΒΒ,
Δα»κRηακΗΣ Α.Β,. ΜονεlιΒασßαò υπü των Ελληνων τω α\ιαιυπωοη ΑθÞνα 2003.
«Η προπαρασκευη ιηò Ελληντκηò
ΕπαναοιÜσεωò ειò ιην Λακωνßανι,.
ΛαχωνικαßΣποιιδαß, τüμ, Α (19º2),
α, Ι-º2,
«Η εναρξιò ιηò ΕπαναοιÜσεωò και τα
πρωια Cπανασιαιικα γεγονüια ετò ιην
Δακωνßαν», Λαχωνικý Σποιιδαß,
ιομ. Β (1975), σ. 5-62
Ζαοοιροπογηο» I.,
Οι αρχιερεßò και πρýχοwεò εντüò 0 Παλοιþν
τηò εν ºρπιüλει Φυλαι<ηò εν Ýτει Πατρþν
-ß82Ι, ΑθÞνα 1Β90. Γερμανüò υψþνει
τ0 σΤOυρ0 κOΙ
ορκßζει τουò
ογωνιστÝò.
ΕπιλογÞ εικονογροφικοý Σýνθεση του
υλικοý-τεκμηρßωση: Lapparini
ΑΡτ. ψΑΡOΜΗΛΙΓΚOΣ (Εθνικü Ιστορικü
Μουσεßο, ΑθÞνα)

Στο επüμενο τεýχοò: ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ