ΕΛΕγΘΕΡοτγπιΑ

-ò 5 ΙοΥΝιοΥ 2οοΞ

\/ \ 188

ò]
ß
\§ η

-]- Η δ

.],-,
Ξ
, !, 'ßΙ¸-.ξ ' '

ΝΞτΡΑΠΕΖΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠOΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑ

§!ΠΕιΡΑιΩΣ
 ΕßΕιΘΕ'υηmιΑ-Ξ, ιονιιογ2οο,

ΤtΟΣ ΤΟΥ Κ^ΕΦΤΗ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΥ

Βερουση απü τιò ΛτΒανÜτεò τηò
Λοκρßδαò, ο ΟδυσσÝαò Ανδρουτσοò
γεwτÝιατ γýρω σια 17θ0 kar δτÜγετ μτα
ουναρπασττκη Ζωη που καταλßγει σ' Ýνα
φρτκιü τÝλοò. Σιο στρατü üπου καταιÜχθηκε
νωρßò τον γνþρτσε ο Αλη πασÜò, ιον
προσÝλαΒε ωò σωματοφυλακα kar λüγω ιων
τκανοτÞιων ιου τον δτüρτσε δερΒÝναγα ιηò
Αν. ΣτερεÜò. ΜυημÝνοò üμωò οτη Φτλτκη
Ειατρεßα ο ΟδυσσÝαò Ανδρουτσοò φρüνιτσε
να εντσχýσει κατ να παραιεßνετ τη δταμÜχη
ιου Αλη πασÜ με ιο οουλιÜνο. Με ιην
Ýναρξη ιηò ΕπανÜσιασηò και μετÜ ιο φρικτü
θÜνατο του ΔτÜκου οιην ΑλαμÜνα καιÝλαΒε
ιο ΧÜντ τηò ΓραΒτÜò, üπου στην ομþνυμη
μÜχη ανιιμετþπτσε ηρωτκÜ ττò δυνÜμετò ιου
ΟμÝρ Βρυþνη. Το γεγονüò ιου προσÝδωσε
Κυροò.
ΜÝσα απü αμφτσΒητησετò kar δταμÜχεò kar
σιη δßνη τηò συγκρουσηò κυΒÝρνησηò Kar
0 ÞρωOò οτραιτωττκþν προò ιο ιÝλοò του ΙΒ24, ο
τηò Επανüστοσηò Ανδρουισοò ιελτκÜ παραδßδειατ σιο παλτü
του '21 πρωιοπαλßκαρü ιου, τον I. Γκουρα, που τον
0δυσσÝαò παραδßδει σιην κυθÝρνηση ΚωλÝτιη.
Ανδροýτσοò
ΦυλακßΖεια1 στον ενειτκü πυργο τηò
Ακρüποληò üπου σιτò 5.7.1Β25 δολοφονεßτατ
με φρτκτü τρüπο και το σþμα ιου πειÜγετατ
Ηταν 00υσσÝOò στο λτθüοτρωτο, σε μτα προσπÜθετα να φανεß
üιτ σκοιþθηκε σιην απüπετρÜ ιου να

ßταν ιßαι ΑνOρOýτσOò

αποδρÜσετ.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΠΗΝ ΑΠΟ ΤΗΝ Ο ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ πΡΩτΗ

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ κΑΙ το,2ι ΑποπΕιΡΑ
ΝεανικÜ Απü το ΧÜνι Απü το 1Β22
τηò ΓραβιÜò προετοßμαζαν
χρüνια και
δρÜση τOυ þò τη μεθοδικÜ την
Ανδροýτσου δολοφονßα εξüντωσÞ του

γπεýθυιτò ÜßδοΦò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠOΥΛΟΣ

Σýγτ!ξπ ýλτò Σýμωυλοò Üßοσηò Σ' οιπü ?ο τεýχοò ουνεργüσmτον Δημουργτχü

ΝΙΚΟΣ ΚDωΠΑΣ
ΝΑΣΟΣ ΚΟΛΕΜΗΣ ΠΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ Δ. ΑΝΤΩΝΑΚΗΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΑΘΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΖΑΝΠΟΠΟγΛΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΜΕΛΟΣ ΣΟΦ¶ΔΡΑΚΑΚΗ

Συπουτομüò - εηιιÝλαα ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ
ΑΚΑΤΕΡΙΝΗ ΦΛΕΡΙΑΝΟΥ ΠορσγωγÞ
müsμοι ουν.òγÜτη ΦΑΙΔΩΝ ΜΑΛΙΓΚΟγΔΗΣ
οΩτοΕΚΔοΤιΚΗ Α.Ε.
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΣΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
Το πορüν αερDδικü παρÝττατ δωρεÜν
ΙtλGτßρουτþ þεýOυγοτι istorika@enΘt.gr
μΦß με την ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠtΑ
Αf,ανορεýετατ η αυτοτελÞò πþληοη ιου
 ΟδυσσÝαò Ανδροýτσοò:
εκφüνσGιò τπò lδεοßογßοò του
ra απü τιò πτο ουνηθτσμÝνεò αττßεò, που
θα εκιρòψουν τον τστορτκü απü την kupra
οδü ιηò αναΖηιησηò του σε σφαλερÜ
μονοπÜιτα και σε αδτÝξοδα, εßνατ ο
Αναχροντσμüò. Η επτμονη, δηλαδÞ, του ερευνηιη
να υροΒÜλλετ ιην προσωπτκÞ του τδεολογτκη
κοσμοθεþρηοη σιη συμπερτφορÜ ιων προοþπων
ιου παρελθüντοò, το θßο και ιην πολττεßα των
οποßων πασχßΖετ να εξτστορηοετ. Χαρακιηρτσιικü
δεßγμα του πρωδýσιερου αυιοý ουλλογτσμου
ετνατ. yra να περÜσουμε στο προκεßμενο. ο
υποττθÝμενοò ανττκληρτκαλτσμüò, τον οποßον
προσδßδετ στο κενιρτκü πρüσωττο ιου οημερτνοý
μαò αφτερþμαιοò, ιον ΟδυοοÝα Ανδρουτοο, ο
τσιορτκüò ΓτÜwηò ΚορδÜιοò.
ΔεδομÝνη Kar γνωσιη εßνατ η τδεολογτκß
προδτÜθεοη ιου ßδτου του ΚορδÜιου. ΠαρÜγονιαò,
ο οποßοò θα ιον οδηγßσετ οε γεντκüλογουò
χαρακιηρτσμοýò στο Ýργο του, οπωò: «γýρω απü
τον παιρταρχικü δρüνο μαΖευτηκε μτα συμμορßα
καλοθρεμμÝνων ραοοφüρων που μετÝθαλε το
πατρταρχεßο σε χρηματτστηρτο αξιωμÜτων και
δτÝθειαν τουò καλýιερουò επτΒßτορεò που και τα
σουλιαντκÜ χαρÝμτα ΖÞλευαν». Επακüλουδο,
λοτπüν. ιου αναχρονιομου αυτου εivar και ο
τσχυρτσμüò ιου ßδτου τσιορτκοý üττ ο Οδ.
Ανδροýισοò Ζηιοýσε. με γρÜμμα του οτον
Κολοκοτρþνη, «να κλαδÝψουν ια κεφÜλια των
ρασοφορων.,.».
Λ εν γνωρßΖουμε αν, πρÜγμαιτ, ο τσχυρτσμüò
lJ.Ι
/ αυτüò τεκμηριþνεται απü τιò πηγÝò.
Εκεßνο. üμωò.το οποßο μπορουμε να
ουμπερÜνουμε, επτχετρþνταò να δουμε ιον ηρωÜ
μαò ωò ενα ΥνησΙο «ιεΚνο τηò εΠοΧηò ιου», εΙναΙ
üττ ο Ανδρουισοò, τουλÜχτσιον καιÜ την πρþτμη
περßοδο του βßου ιου, εμφανßΖειατ να Ýχετ μυηθεß
οια δρþμενα του μυσττκτσμοý ιων μπεκιασηδων
δερΒßσηδων. Το ενδεχüμενο αυιü. το οποßο
πρþτοò αναφÝρετ ο τοτορτκüò Mendelsohn kar ιο
οποßο δÝχονιατ kar νεüιεροτ ετδτκοß ερευνηιÝò
[πβ. Ε. Ζεγγßνη, «ΛερΒßσηδεò kar Χρτσιτανο-
ΙσλαμτκÝò σχÝσετò». Εν:' Μακεδνüη τ. 8 (2001),
ο. 246], γßνειατ πro αληθοφανÝò, αν αναλογτσθεß
4
κανεßò το περτβÜλλον, ιο «σχολεßο» μÝσα οιο
οποßο ανδρþθηκε ο ßρωÜò μαò: ιην αυλÞ του
Αλη παοÜ.
Οιαγ ιο 17θΒ, 8α καιαλÜβετ ο Αληò τη γενÝτετρα
του Ανδρουτοου ΠρÝθεΖα θα αναΖηιÞσετ kar θα
πÜρετ στην αυλÞ ιου ιον οχτÜχρονο ΟδυοοÝα,
δεßχνονιαò Ýιστ ιην εκιßμηση του γτα τον πατÝρα
ιου, Ýνα απü τα πρωιοπαλßκαρÜ ιου, ιο «λτονιÜρτ
τηò Ροýμεληò», üπωò ιον αποκαλουοε. Στην
αυλÞ του σατρÜυη ιων Ιωαννßνων, το μοναδτκü
εκεßνο σιραιιωιτκü σχολεßο στην Ανατολß,
αποιελουοε ο ουγκρηιτομüò. που χαρακτηρßΖετ τη
μυσττκτσιικη αßρεση του μπεκταοτσμοý. τον
κρßκο που Ýνωνε «τδεολογτκÜ» ιουò χρτσττανοýò
kar μουσουλμÜνουò υπηκüουò ιου ΑλÞ πασÜ.
Εßνατ, λοτπüν, πολυ πι8ανü ο ΟδυσσÝαò ιον
οποßο το 1Β13 συνÜνιησε ο Πουκεβßλ ωò Ýναν απü
τουò πro ευνοουμενοò οωματοφýλακεò οιην αυλη
του Αλη πασÜ, να εμφανßΖεται üττ ανÞκε kar
εκεßνοò σιο ιÜγμα ιων μπεκιασßδων δερΒßοηδων.
ι τ omen est omen: ιο üνομα εßνατ οτωνüò.
/\ / αρχατοπρεπÝò üνομα του ηρωÜ μαò
Ι ¾ '"
ο.,οr.λεß Ýνα πρþτμο δεßγμα ιηò
τδεολογτκßò ιÜσηò ιων Νεοελληνωγ or oπoior στο
μειαßχμτο απü το 1Βο προò ιο 1θο ατþνα
«ανακαλýπιουν», με τη ΒοÞθετα βÝβατα ιου
ρομανττκου Φιλελληνισμου που επτκρατεß στην
Εοπερßα, ιο Ýνδοξο παρελθüν ιουò. Ωò Ýνα
ιτθανü δεßγμα ιηò τδεολογτκηò αυτηò αφυπντσηò
μπορουμc να εκλÜΒουμε και Lo αρχαιοπρεπÝò
üνομα με ιο οποßο θα βαπιτστεß απü τον ΔÜμπρο
Καιοþνη στην ΠρÝθεΖα ο γüνοò ιου εθνομÜριυρα
οπλαρχηγοý, ο οποßοò, ιην εποχη εκεß,υττ. εßχε
ηδη υροσχωρησετ τδεολογτκÜ στα μηνυματα του
Βοναπαρττσμοý απü τη Γαλλßα.
Η τδεολογτκη αυτÞ ταυττση εßνατ εμφανÝστερη
στον iδro ιον ΟδυσσÝα, ο οποßοò ουνετδητÜ θα
προφυλÜοσετ ια αρχαßα ευρηματα απü ιτò
καιασιροφÝò kar ο οποßοò θα δþσει και σιο
μοναδτκü του yro ιο üνομα Λεωνßδαò. Mra
συνετδηιη πρÜξη τστορτκοý παραλληλτομου το,-
κατορθþμαιοò στη ψαθτÜ με εκεßνο ιων
Θερμοπυλþν...
ΦαßδοινΜαλιwοφ
Οδυσσεýò ιου Ανδρßισου [ΑνδρÝα] Βαροýση γεwηθηκε σιο τÝλοò ιηò δεκαετßαò ιου
1780 mθανüταια οτην ΙθÜκη kar δολοφονηθηκε απü üργανα των προυχüνιων
κοιΖαμπÜσηδων ιη νýχτα ιηò 4ηò προò 5η Ιουνßου 1Β25 στον ενειτκü πυργο [ΚουλÝ]
ιηò Ακρüποληò.
Ο πατÝραò ιου, το «λτοντÜρτ τηò Ρουμεληò», ηιαν συμπολεμτσιßò του ΛÜμπρου
Καισþνη (17θ0), «ηγοýμενοò Β00 αρματολþν,.. Εφüνευσε υπÝρ τουò χιλßουò
πεντακοσßουò Τουρκουò, Συνεληφθη κα ετελευτησεν εlò ταò φυλακÜò του
ναυστÜθμου τηò Πüληò.,.».
Ορφανüò ο Οδυσσευò θρÝθηκε στα ΓτÜwενα. Εκεß εμαθε καλÜ ελληντκÜ (kar
ιταλτκÜ). ΜετÜ ουνÝχτοε οιο «σχολεßο ιου ΑλÞ πασÜ»».
Αγαυουοε τα γρÜμματα kar ενδταφερüιαν yra την εκπαßδευοη ιου λαοý. Εßχε κτßσετ
δυο σχολεßα kar Þιαν αρχατüφτλοò (|). «ΣυναθροßΖων τα εκτεOειμÝνα αγÜλματα,
εφυλασεν εντüò ασφαλþν σπηλαßων...» (Κ. ΣÜθαò, Περ. «Χρυσα,λ,λßρ», ι. Γ, ο. 300).
Ο Οδυσσεýò Ýνα «κακü» εßχε... Ηταν εχθρüò των κοιΖαμπÜσηδων. Στον ΥψηλÜνιη
Ýγραφε υπατντσσüμενοò αυιοýò: «,,Eßναι σαν (την) πανοýκλα... και πρÝπει ο λαüò
να χωρπ8η απü αυτοýò, και να τουò κÜμη κουντουμÜτσια (τταλ. contumaccia, "να
τουò θÜλετ σε καρανιßνα") δτÜ να μη μολυνOοýμεν üλοι μαò κα1 χαθουμεν.,.».
Σττò 14 ΦεΒρουαρßου 1Β24 στÝλνετ μτα αξτομνημüνευτη επτστολη σιον ΑναστÜοτο
Δüνιο. Ο παραληπιηò εßνατ γτοò του ΣωιηρÜκη Δüνιου, που τον εξÝλεγαν or 24
κοιΖαμπÜοηδεò του ΜορτÜ yra περßπου 16 χρüνια «αρχτκοιΖÜμπαοη» μοραγτÜνη να
ιουò εκπροσωπεß οιον Μορα-θαλεση, kar αδελφüò του ΑνδρÝα Λüνιου, βεκßλη kar
τσχυροý κοιΖÜμπαση ιου Aryiou. [Ο ΑνασιÜστοò μειÜ ιο '21 δτετÝλεσε γερουστασιηò
kar υπουργüò κυρßωò Εσωτερτκþν kar Δικαιοσýνηò μÝχρτ το 1Β56].
Του γρÜφετ, λοτπüγ ο Οδυσοευò;
«...Eiσar νÝοò Ýωò εßκοστ δýο χρüνωγ kar μ' üλον ιοýτο εßσατ Sουλευιηò. Χαßρεσατ
υπüληψη μολονüιτ... σχßΖετò ιην δroiknσrv ιου Ýθνουò... Σπεßρετò zrzÜvra ετò ΜωρτÜν
kar Ροýμελην. ΑνεθÜΖετò kar καιεβÜΖετò απü ια αξτþμαια üποτον δÝλετò. Δταφεντεýετò
ιουò ουγγενεßò οου [Δονταßουò], οπου καιακρατουν τα εθντκÜ ετοοδßμαια...».
Πρτν απ' αυτÜ ο Οδυσσευò συγκρßνει ιον εαυτü ιου και τον πατcρα του μc τουò
Δονιαßουò:
«...Απü πατδß ορφανü... τον περτοοüιερο καιρü τηò Ζωηò μου τον επÝραοα σκοτþνονταò
Τουρκουò... ετò ια οπηλατα Kar ετò ια βουνÜ Ýμενα. Or λüγγοτ κατ τα Üγρτα θηρßα
εßνατ μÜριυρεò... Ο ιατÝραò μου εγýρτΖε μÝσα ετò τα βουνÜ kar εσκüτωνε Τουρκουò.
Ετò τα ΒÜθη τηò δαλÜσσηò Τοýρκουò Ýπντγε... Αι πρÜξετò ιου παιρüò οου, ar
ανδραγαθßατ του αδελφοý σου, ιο φÝρσιμο ιων προυχüνιων συγγενþν σου...» εßναι
δταφορειτκÜ kar «Ýπαρε ια μÝιρα οου».
Το ρηγμα ανÜμεσα οε κλÝφτεò kar κοιΖαμπÜσηδεò, σε «στραττωττκοýò» kar
«πολτιτκουò», εßνατ βαδυ. Or κοτΖαμπÜσηδεò, που εßχαν μεγÜλα προνüμτα σιον κατρü
ιηò σκλα3τÜò, μüλιò Ýφυγαν οτ Τοýρκοτ, θÝλησαν να τουò διαδεχτοýν ωò «πολτττκοß».
«Να ετσπρÜτιουν αυιοß πλÝον ιουò φüρουò kar τα εθντκÜ ετσοδßμαια».
Γτα ιουò ακιημονεò αγωντσιÝò του'21 Ýλεγαν υποττμηττκÜ «πρþην υπηρετηò μου»
(Κ. ΔεληγτÜwηò, Απομνημονευματα, τ. Β, σ. 160).
Η μνημη του ΟδυσσÝωò αποκαταοιÜθηκε απü το επßοημο κρÜτοò μτσü ατþνα
αρΥοτερα.

Νßκοò ΒαρδιÜlιπασηò

5
 του ΠΑΝΑΓιΩτΗ ΣτΑΘΗ
ιστορικοý

τσιορßα ιων κλεφταρμαιολþν συνιστÜ κεντρτκη

θεματτκß τηò νεοελληντκηò τστορτογραφßαò. Στο
πλαßστο ιηò εθντκßò ανÜγνωσηò τηò ελληντκßò r-
σιορßαò, üπωò αυιß κυρτÜρχησε στη νεοελληντκÞ
τστορτογραφßα Þδη απü ιτò αρχÝò ιου νεοελληντχοý
ιφÜτουò kar üπωò αποκρυσταλλþθηκε απü τον
Κωνσταντßνο Παπαρρηγüπουλο, or κλεφιαρματο-
λοß θεοιρηθηκε üττ ανττπροσωπεýουν κατ' εξοχßν
ιην εθντκÞ αντßσιαση του Ελληντσμοý απüνανιτ
στην οθωμσττκη kuprapxia. Παρ' üιι η προσÝγγτ-
ση αυιÞ ιροποποτηθηκε ουστασττκÜ η kar στατρÜ-
πηκε στα τελευιαßα 30 χρüντα, η ανασýσταση τηò r-
σιορßαò των κλεφταρματολþν διαχρßνετατ ακüμη α-
πü σημανιτκÜ κενÜ, τα οποßα οφεßλοντατ εν πολ-
λοßò στο εßδοò των πηγþν που δταθÝιουμε yra τη
δτερεý]τηση ιου φατνοlýνου: αφ' ενüò σπανßΖουν or
οýγχρονεò προò την περßοδο πηγÝò που αφορουν
τουò κλεφιαρμαιολουò (αφηγημαιικοý η αρχετακοý
χαρακτßρα, π.χ. εmστολÝò, Ýγγραφα δτορτσμþγ οτ-
κονομτκÜ Ýγγραφα), αφ' ειÝρου δταιßθετατ μεγÜλοò
αρτθμüò ýστερων αφηγηματτκþν πηγþν απομνη-
μονειηταττκου η Βτογραφιχου χαρακτηρα, ο κýρτοò
üγκοò ιων οποßων εκδßδετατ απü τη δεκαειßα του
Ι8Φ κ.ε. Το Βοστκü πρüΒλημα αυτοý του τýπου πη-
γþν δεν εßνατ ιüσο η xpovrkn απομÜκρυνση απü
τα αφηγοýητενα γεγονüτα με τα προΒληματα μνß-
μηò που αυιη ουνευÜγετατ, üσο η ßδτα η οπυκÞ ιων
κετμÝνων: κα&ßò η τδεολογßα που Ýτοι καττσχýσετ
στο νεοελληντκü κοτνωντκü σχηματτσμü εßναι ηδη
)

6
 1. 0 0δυσσÝαò
Ανδροýτσοò με
φüντο τα βουνÜ
τηò ΕλλÜδαò
κOι τOυò 0ρΧαßOυò
νOOýò σε
μΙ0 ÝγΧρωμη
λιθογραφßο
του Adam Friedel
που τον αναφÝρεΙ
σαν «OδυσσÝα
Τρßτζο»

Ε
 2. 0 ποιητÞò
Ιωüννηò
ΖομπÝfuοò, φßλOò
των νεονικþν
χρüνων του
0δυσσÝο
Ανδροýτσου οτη
ΛευκÜδα.
3. 0 0δυσσÝοò
Ανδροýτσοò σε
χαλκογραφßα σπü
το βιβλßο του
C.D. Rafienel
«Gontinuation des
evenemenis
de Ια GrÝce»,
,l824
Πορßσι
ο εθντκτσμüò, or συγγραφεßò των κετμÝνων ουμμε-
ιÝχουν στη δταδτκασßα καιασκευηò μιαò στερεüτυ-
πηò ετκüναò ιων κλεφταρμαιολþν ανιαποκρινüμε-
νηò σιιò ανÜγκεò τηò εθνικßò τστορτογραφßαò. Η ο-
πττκη ιων κειμενων επηρεÜΖετατ ακομη απο ττò
κοτνωντκοπολτττκÝò επτδτþξετò ιων απομνημονευ-
μαιογρÜφων οτη μειεπαναστατικÞ ΕλλÜδα: καθþò
or τσχυρüτεροτ απü τουò πρþην κλεφταρματολουò-
αγωντσιÝò τηò ΕπανÜσταοηò επτδτþκουν να συμμε-
ιÜσχουν σιτò αρχηγεττκÝò ομÜδεò του νÝου κρÜτουò,
ενþ or οτκονομτκÜ ασ8ενÝστεροτ να θρουν μτα θÝ-
οη σιον κραττκü μηχαντσμü η μτα συνιαξη, τεß-
νουν üλοτ στα κεßμενÜ τουò να υπερτονßΖουν, να ε-
ξωραßΖουν και να εθντκοποτοýν ιην προεπαναοια-
ττκη δρÜση τουò. Παραλληλα, καθþò σιη μετεπα-
νασταττκÞ korvωvrkn δταρθρωοη δταμορφþνειατ Ý-
να Üρχον οτρþμα με korva συμφÝρονια, που αποτε-
λεßιατ τüοο απü πρþην κλεφταρματολουò üσο kar
αυü προεστοýò. or συγγραφεßò τεßνουν να υποβαθ-
μτΖουν Þ kar να αποσιωποýν ττò προεπαναοιαιτκεò
συγκρουσετò μειαξý ιουò. ΤÝλοò, τα κλÝφιτκα ιρα-
γουδτα συντστουν τδιüμορφη πηγη τüσο εξαιτßαò
του λαßκου, προφορτκοý-ποιητικου χαρcικτηρα τουò
üσο kar εξατιßαò τηò üψτμηò καιαγραφηò τουò, που
Ο ΟδυσσÝοò Ανδροýτσοò, σ€ οντßδòση μò
τουò π€ρισσüτòΡουò ΚR€φταΡμοΤοηοýò,
μπüΡ€σ€ να οποκτÞσει στοιχGιþδη μüΡφωση
Β
συσΚοτΙΖεΙ
ιτò τροΠοΠοτ-
ησεΙò Που συνε-
πεφερε η Χρηση
τουò οιο Χρονο.
Αν or προαναφερüμενοτ
παρÜγοντεò δυσχεραßνουν τη δτε-
ρεýνηοη ιου κλεφταρμαιολτσμου ωò θε-
σμου που εξελßσσεται οτο χρüνο. η αναοýσταση α-
ιομτκþν θτογραφτων συντσιÜ ακüμη δυοκολüτερο
εγχεßρημα: or πηγÝò ωò προò αυτü εßνατ ελλτπÝ-
στατεò, συχνÜ ανττφαττκÝò η ανεκδοτολογτκου χα-
ρακιηρα, ενþ or συγγραφετò ανττγραφουν ο εναò α-
πü τον Üλλο, συνηθωò χωρßò να òιναφÝρουν τιò πη-
γÝò ιουò. Σιο ολτσθηρü αυιü υεδßο μτα απüπετρα
θιογρÜφησηò του ΟδιτσσÝα Ανδροýισου κατÜ την
προεπανασταττκη περßοδο δεν μπορεß παρÜ να Βα-
στσιεß εν πολλοßò σε επτοφαλη στοτχεßα kar κατÜ
συνÝπετα αποιελεß Ýνα γοητευττκü αλλÜ ρτψοκßν-
δυνο τσιορτογραφτκü πατχνßδl.
Ο ΟδυσσÝαò Ανδρουισοò φαßνεται üττ συνιστÜ
μτα τδτüιυπη μορφη αρματολοý: αποκλßνετ απü τα
ιυπτκÜ παραδεßγματα, τüοο ωò προò ορτσμÝνα στοτ-
χεßα τηò καταγωγηò ιου και τηò πατδεßαò ιου üοο
Kar ωò προò τον τρüπο καιÜληψηò τηò αρμαιολτκηò
θÝσηò. Γεwηθηκε οιην ΙθÜκη, πτθανüιαια μεταξυ
178Β-17θ0. ΠατÝραò του ηταν ο Αρθανßιηò Ανδlηý-
τσοò Βεροýστιò, δταθüητοò αρχικλÝφιηò ιηò περτü-
δου 1770-17θ2 αυü ιτò ΔιΒανÜτεò ιηò Λοκρßδοò, που
αρχτκÜ εmδßωξε, μÜλλον χωρßò αποτÝλεσμα, το αρ-
μαιολßκτ ιηò ΛιΒαδετÜò, ενþ αργοιερα υπηρξε πü-

ιε συνερ-
Υαιηò ιου
ΑλÞ πασÜ kar
πüτε λησιßò σιην
πτκρÜιετÜ ιου κατ τελτ-
Κα Πειραιηò-συνερΥαιηò ιου
ΛÜμπρου Κατστüνη. Η μηιÝρα ιου
ΟδυσοÝα, Ακρýß ΤσαρλqιπÜ, ηιαν κüρη
εýπορου προεσιοý ιηò θενετοκρατοýμενηò ΠρÝθε-
Ζαò Kar πρÜκτορα των Ρþσων στην περτοχß κατÜ το
Ρωσοιουρκτκü πüλεμο του 17Β7-17θ2. Ο γαμοò ιου
Ανδρουιοου με την Akpιθn ενιÜσοετατ οιο πλαß-
στο ιηò εμπÝδωσηò των δεσμþν του με τα βενετο-
κραιοýμενα ΕπτÜνηοα, περτοχη üιου or κλÝφτεò,
εκμεταλλευüμενοτ ττò ανιτθÝσετò Βενειþν-Οθωμα-
νþγ Ýθρτσκαν καταφυγιο κÜδε φορÜ που εντετνü-
ταν η καιαδßωξß ιουò σιην οθωμαντκü επτκρÜτεια.
Πρüκεττατ yra συνθηκη που αποτÝλεσε Ζωιτκü üρο
υυαρξηò kar δτατþντσηò τηò κλεφτουριÜò.
ΟδυσσÝαò δεν ιρüλαΒε ουσιασιτκÜ να
γνωρßσετ τον παιÝρα ιου, αφοý δεν Þιαν
παραπÜνω απü 3-4 ετþν üταν ο τελευιαßοò
συνεληφθη αυü τουò Βενετοýò το 17θ2,
παραδüδηκε στουò Οθωμανοýò kar πÝθα-
νε σιη φυλακη. Φαßνετατ üττ μεγÜλωσε σε Ýνα πε-
ρτΒÜλλον δεκττκü σε ορτσμÝνου τυυου προσληψετò
των νεοτερτκþν ιδεþν που εκεßνη την ευοχÞ κυ-
κλοφοροýν üλο kar ευρýτερα οτα υπü δυττκÞ κυ-
prapxia ΕπιÜνησα. Το οτκογενετακü περτΒÜλλον
απü την πλευρÜ ιηò μηιÝραò του, σιο οποßο ανα-
Ε
4. Η ΙθÜκη τα
τρÜφηκε, ηταν ευποροτ προýχοντεò ιηò ΠρÝΒεΖαò, χρüνια τηò
ενþ ιο ευρυτερο περýÜλλον ουντσιοýν η ΠρÝΒεΖα, γÝννησηò
η ΛευκÜδα, η ΙδÜκη, περτοχÝò üπου η οτκογÝνετα του 0δυσσÝο
ε- μειακτνεßτατ ανÜλογα με ιτò πολττικοσιραττωττκÝò ΑνδρΟýτσΟυ.
συγκυρßεò. Φαßνετατ üιτ οε αυιü το περýÜλλον 9 ΕργΟ ΤΟυ
ΟδυοοÝαò, σε αντßθεση με τουò περτοοüιερουò κλε- Edward DodΙUell
φιαρματολοýò, εßχε ττò δυναιüτητεò να αποκτßσετ
οτοτχετþδη μüρφωοη, ενþ παρÜλληλα επηρεÜστη-
κε απü την Ýντονη κτνητικüτηια τδεþν που λÜμΒα-
νε χþρα σια ΕπτÜνησα, καθþò τα ιελευιαßα περ-
νοýσαν δταδοχτκÜ απü τη Βενειτκη kuprapxia σε
αυιÞν ιων δημοκραιτκþν ΓÜλλων, των Ρþσων κατ
των αυτοκραιορτκþν Γαλλων.
Ετστ μαθαßνετ σιοτχετþδη ανÜγνωση kar γραφß,
μιλÜ ελληντκÜ kar αρΒανßιτκα, γλþσοεò ιηò orKo-
γÝνειÜò ιου, αλλÜ kar λßγα τιαλτκÜ, γλþσσα σε
korvn χρßση στα ΕπιÜνησα. Μειαξý 17θΒ-lΒ00
«συνÝΖησε kar συνηλτκτþθη» με ιον ποτητÞ Ιιýν-
νη ΖαμπÝλτο στη ΔευκÜδα.' ΜετÝχετ σε κοτνωντκÜ
περýÜλλοντα ια οποßα δεξτþνονιατ, λιγüτερο η
περτσσüτερο διαθλασμÝνα, τη σταδιακý ανÜδειξη
τηò ελληντκßò αρχατüτηταò που λαμθÜνετ χþρα
στουò λüγτουò κυκλουò του νεοελληντκοý Δταφω-
ιτομου: αυü επτστολÝò ιου τηò υερτüδου ιηò ΕπανÜ- )
Ωò κοπετüνιοò ονοτοΑικÞò Στερεüò συf,ßÝγει
αρχαßο μνημ€ßο κοι πΡοσποδεß ονεπιτυχþò
νο ιδΡýσGι μουσ€ßο οΡχοιοτÞτων στην ΑδÞνο
9
Πρικ Απο Το '21

5. Εφπποò
Ελληνοò σιασηò φαßνεται üττ γνωρßΖετ kar θαυμÜΖετ τουò αρ-
πολεμιοτÞò. χαßουò Ελληνεò, Ýχετ δταμορφþσετ συνεßδηση τηò
Σκßτσο απü καταγωγηò των Νεοελλßνων απü τουò αρχαßουò kar
το λεýκωμα κατÝχετ ΒαστκÝò γνþσειò ελληντκηò τστορßαò. Το ß-
του ΡeγΙßσ δτο ιο üνομÜ ιου, Üλλωσιε, εντÜσσετατ σιο πλαßσιο
αυιþν ιων κτνÞσεων επανεγκüλπωσηò τηò αρχατü-
ιηιαò üπωò δταχÝοντατ στουò ευρýιερουò ορθüδο-
ξουò πληθυσμουò, ΑνÜδοχοτ σιη θÜφττσß του Þιαν
η Μαρßα Σοφτανοý, κüρη προυχοντα τηò ΚÝαò kar
σýΖυγοò ιου ΛÜμπρου Κατσþνη, kar ο ΙτοÜwηò Ζα-
Βüò, μÝλοò αρχονττκηò οτκογÝνεταò τηò ΙθÜκηò.
Αργüιερα, ωò καπειÜντοò ανατολτκηò ΣιερεÜò, προ
kar κατÜ την ΕπανÜσιαση, συλλÝγετ αρχαßα μνη- *ß
μεßα, συμθÜλλετ στην ßδρυση σχολεßων, στην Ýκδο- ß,
ση εφημερßδαò και σε ατελÝσφορη απüπετρα ßδρυ-
σηò μουσεßου αρχατοιητων σιην ΑθÞνα. ΑυιÝò or ε- º
νÝργετεò, αλλÜ kar πλεßστα τεμÜχτα ιηò επτσιολο- \

γραφßαò ιου, μαρτυρουν yra τη σημασßα που αποδß- ι'

δετ σιην υατδεßα. Οπωò γρÜφετ σιον Νεüφιυτο ΒÜμ-
βα το 1823: «Ετò Üλλουò θÝλω περτγρÜψετ πüσα
κακÜ πÜσχομεν δτÜ την Ýλλετψτν ελληνοσωτηρßων
δτδαοκαλτþν, προò εσÝ δε λÝγω üιτ η ελληντκÞ
πατδεßα Ýλλετψε δτüλου απü την αγωντΖομÝνην
ΕλλÜδα... Οθεν τδου η αρμοδτωτÝρα θÝστò συμπο-
λßια, να διδÜξηò ιων Ελληνων ια τÝκνα, την αρε-
ιÞν. την φιλοπατρßαν και την σοφßαν ιων προγüνων
μαò», Kar τον προσκαλεß να Ýρθετ να δτδÜξετ σιην
ΑθÞνα.'Αναμφßθολα or ενÝργετεò kar or απüψετò
αυιÝò οφεßλοντατ πρωτßοιωò στο κλßμα τηò ΕπανÜ-
σιασηò Kar σιτò ΒαθιÝò αλλαγÝò που επÝφερε σττò

Το ορμοτοf,ßκι τπò ΛιΒοδGιüò οποτÝßεσε

οτ€ßΙÝσφοΡο στüχο του ποτÝΡο του κοι
στοιχ€ßο τηò πΡοσωπικÞò μυδοf,ογßαò του ßδιου

συνετδüσετò, εντοýιοτò σιην περßυιωση του
Ανδροýισου φαßνετατ üιτ θρßσκουν πρüσφορεò υ-
υοδοχÝò σε στοτχεßα ιηò υατδεßαò που πηρε στο ε-
πτανηστþττκο Kar αργοιερα σιο γταwτþιτκο περτ-
βÜλλον.
Δεν εßνατ δτασαφηντσμÝνο κÜτω απü ποτεò συν-
θηκεò ο ΟδυσσÝαò καιÝληξε πολεμισιßò σιην υ-
πηρεσßα ιου ΑλÞ πασÜ οια ΓτÜννενα, ενþ ωò γüνοò
προυχονιικßò οτκογÝνεταò, μεγαλωμÝνοò σιην επτ-
κρÜτετα των Ιονßων νηοων, θα περτμÝναμε να ακο-
λουθÞσετ δταφορειτκη θιογραφτκη δταδρομß, υου
θα ανιαποκρτνüταν περτοσüτερο σιη δταμορφωμÝ-
νη απü την τστορτογραφßα ετκüνα yra ια πολτττσμÝ-
να κατ πτο φτλελεýθερα ΕπτÜνησα σε σýγκρτση με
τη σκληρη Ζωß ενüò αρματολου σιο πλαßστο τηò ο-
θωμαντκηò κυρταρχßαò. ΥποθÝιω üιτ αυιÞ η επτλο-
γß ιου Ανδροýτσου οφεßλετατ σε δτÜφορουò παρÜ-
γονιεò. Η οτκογÝνετα ΤσαρλαμπÜ ιηò μητÝραò ιου
Þταν απü ιουò σιυλοΒÜιεò τηò γαλλüφτληò μερßδαò
τηò ΠρÝθεΖαò και Ýπατξε ενεργü kar ηγεττκü ρüλο
στην Üμυνα τηò πüληò üιαν ο ΑλÞ πασÜò επττÝθη-
κε και ιην καιÝλο3ε ιο 17θ8. Αν kar or Τσαρλα-
μυÜδεò κατÝφυγαν σιη ΔευκÜδα, üυου φαßνειατ ü-
ττ διÝμενε Üλλοò κλÜδοò ιηò οτκογÝνειαò, η οικο-
νομτκη καιÜσιαση ιηò οτκογÝνεταò, καθþò ανßκε
σιην αντιαληπασαδτκÞ μερßδα, θα πρÝπετ να υυÝ-
σιη θαρý πλßγμα ιüσο απü ιτò λεηλασßεò κατÜ την
κατÜληψη ιηò πüληò απü ια σιραιεýματα ιου Αλη
το 17θΒ üσο kar αυü ττò διþξειò l<ar ιτò δημεýσετò
περτουστþν των ανττπÜλων ιου σιτò οποßεò προχþ-
ρηοε ο Αληò στα 179Β και 1Β06 üιαν Ýγτνε αυüλυ-
τοò κýρτοò τηò ΠρÝθεΖαò. Εκιοιε or ΤσαρλαμπÜδεò

10

Ε
δεν αναφÝροντατ ανÜμεσα σττò τσχυρÝò οτκογÝνετεò
ιηò υüληò. Το γεγονüò üιτ η Ακριθη ΤσαρλαμπÜ ε-
πανεγκαθßσιαιαι σιην ΠρÝΒεΖα γýρω στα 1Β01 υ-
ποδετκνýετ üττ οýιε σιη ΛευκÜδα ßιαν πρüσφορεò
or συνθηκεò yra την επτβßωση τηò οτκογÝνεταò. Αν
οιτò πτθανÝò οτκονομτκÝò δυσχÝρετεò ιηò οτκογÝ-
νεταò προστεθουν αφ' ενüò η ετκüνα υου Ýχετ δτα-
μορφþσετ ο νεαρüò ΟδυοσÝαò yra ιτò δυναιüτηιεò
που του ανοßγετ η πολεμτκη σιαδτοδρομßα, επηρε-
αομενοò τσωò αΠο τη φημη ιου Παιερα ιου ΚαΙ την
πολυ νωρßò σχημαιτσμÝνη οχεττκÞ μυ8ολογßα, kar
αφ' ειÝρου or πτθανÝò παλατÝò σχÝσετò μεταξυ ιου
παιÝρα του και του Αλη πασÜ üπωò τσχυρßΖονιαι οι
θιογρÜφοτ ιου, μπορεß να δταγραφεß ιο πλαßοτο στο
οποßο ο νεαρüò ΟδυσσÝαò αποφασßΖετ κÜποτα οιτγ-
μη μεταξυ 1805-1Β10 να καιαιαχθεß σιουò σιραιτω-
6. 0 ΑλÞ πασüò
ιτκοýò σχηματτσμοýò ιου ΑλÞ παοÜ οια ΓτÜννενα. εΙΧε ßπην
Πρüκεττατ ουστασττκÜ yra μτα σημανιτκη αλλαγη υπηρεσßο του κOι
σιουò ιακτικουò προσαναιολτσμοýò ιηò οτκογÝνετ- τον πατÝρο
αò, που επτδτþκετ ιην οικονομικοκοτνωντκÞ ανÝλτ- τοý 0δυσσÝα,
τον Ανδροýτσο
ξη των μελþν ιηò: üιαν παλατüιερα ο πατÝραò του
ΟδυοσÝα, καπειÜν Ανδρουισοò, ηιαν τσχυρüò κλÝ- Βεροýση,
πριν αυτOò
φτηò Kar η οτκογÝνετα ΤσαρλαμπÜ τσχυροß προε-
προσχωρÞσει
σιοß, ενþ αντßθετα ο ΑλÞ πασÜò δεν εßχε ακüμη
στερεþσετ ιην
οτον ΛÜμπρο
εξουσßα του σια ΓτÜwενα, or
Κατσþνη. Απü
Ανδρουιοαßοτ-ΤσαρλαμπÜδεò προσδÝθηκαν αρχι-
το βιβλß0
κÜ στο Üρμα τηò ρωοτκηò κατ καιüπτν τηò γαλλι-
του Πουκεβßλ
κηò πολτιτκßò, ερχüμενοτ σε αντßθεση με τον Αλη. «ισOρßα τηò
Αφου αυιÝò or πολτττκÝò επιλογÝò απÝιυχαν kar ü- ΑνογεννÞσεωò
ταν πλÝον ο Αληò δεßχνετ πανιοδυναμοò στον η- τηò Ελλüδοò».
πετρωιτκü χþρο, ο ΟδυσσÝαò, αναπροσαρμüΖονιαò 7, 0 Νεüφυτοò
ιτò ιακττκÝò επτλογÝò ιηò οτκογÝνεταò, θα ειιτδτþξει ΒÜμβOò,
να προσδεθεß οτο Üρμα ιου ΑλÞ, που Üλλωοιε εκ- εκπρüσωποò
φρÜΖετ ιη οιαθερüιηια τηò οθωμαντκηò εξουσßαò του ελληνικοý
σιην περτοχη, üταν στα ΕπιÜνησα or εναλλαγÝò κυ- Δαφωτισμοý
ρτÜρχων εßνατ ουνεχεßò.'
ivar η εποχÞ που ο Αληò χρετÜΖειατ Üν-
δρεò καδωò προειοτμÜΖειατ να κατοκτÞσετ
σιραττωττκÜ τα ανιαγωνιοττκÜ πασαλßκτα
ιηò νüιταò Αλθανßαò kar παρÜλληλα Ýχετ
θλÝψειò οια Ιüντα νησιÜ, ενþ η εκδßωξη
ιων αρματολþν σια ΕπιÜνησα (περßπου 17θΒ-lΒ07)
Ýχει αδυνατßσετ το σιραιü του ΑλÞ απü ορτσμÝνεò α-
ξτüμαχεò δυνÜμειò. Ειοτ ο ΟδυσσÝαò φÝρετατ να
ουμμετÝχει το χροντκü διÜσιημα 1Β10-1Β12 σιτò δra-
Δεν eivoι διοσοφπνισμÝνο κüτω οπü ποι€ò
συνδþκcò ο ΟδυσσÝοò κετÝßrιξε ποf,εμιστÞò
στπν υππΡΕσßα του ΑηÞ ποσü στα Γιüwòνα
δοχτκÝò εκσιραιεßεò του ΑλÞ πασÜ ενανιßον του
Μπεραιßου, του ΑργυροκÜστρου Kar των χρισττα-
νþν ιου Γαρδικτοý. Αναδετκνυονιαò σε αυτεò ττò ε-
πτχετρησετò ττò πολεμτκÝò του τκανüτηιεò, ο Οδυσ-
σÝαò ανεΒαßνετ ια σκαλτÜ τηò σιραττωτικηò ιεραρ-
χßαò kar ιο ΜÜρττο του 1Β14 ιον Βρßσκουμε αρχηγü
τηò προσωπτκßò φρουρÜò του Αλη. Το επüμενο
σιÜδτο εßνατ η κατÜληψη ιηò επßΖηληò θÝσηò του
αρματολτκτου τηò ΛιΒαδειαò.
Το αρματολßκτ τηò ΛτΒαδειαò, που αποιÝλεσε
δτηνεκη αλλÜ ατελÝοφορο στüχο ιου παιÝρα ιου
ΟδυοσÝα, φαßνετατ üιτ συντστουσε στοτχεßο τηò
προοωπτκßò μυδολογßαò και του yrou: üπωò γραφετ
σε επτσιολη του στα 1Β22 «δτÜ δε ιο καπειανληκτ
το τδικüν μου ο πατÝραò απü τον παιÝρα του ιο ηυ-
ρε, με κλεψτÜ Kar με το Ζορμπαλßκτ χωρßò καμýν )
11
Πριχ Απο Το '2τ
8. 0 πλοýτοò
τηò fuβοδειÜò απüδειξιν και εγþ ελιßΖω ετò τον μεγαλοδυναμον
την καθιστοýσε Θεüν αυ' εδþ kar εμπρüò να το Ýχω χßλτατò φοραßò
περιζÞτητο καλλßτερα αυü ιον παιÝρα μου, üπου να το Ýχω με
αρματολßκι. απüδετξτν».η ΜετÜ την αναγκασττκη, λüγω τηò ε-
Αποψη τηò νιετνüμενηò καταδßωξηò, αποχþρηση ιου λησιη
γÝφυροò τηò παιÝρα του απü ιη περτοχη ιηò ΛτΒαδετÜò στα ιÝλη
πüληò το 1819 τηò δεκαειßαò ιου 17Β0, ο ΟδυοοÝαò θα καταφÝρετ
φιλοτεχνημÝνη να επτοιρÝψετ σε αυτü ωò νüμτμοò αρμαιολüò γυρω
απü τον
στα 1Β16. Ο ιρüποò ανÜδετξηò üμωò σιην αρχηγßα
WilIiam Walker
ιου αρματολικτου δταφÝρετ απü ιουò τυπτκοýò: Ýωò
αυιÞ ιην εποχÞ η ανÜδειξη σε κÜποτο αρμαιολlκτ
ουντστÜ ενüò εßδουò συμθτΒασμü ανÜμεσα σιην ο-
δωμαντκß εξουοßα και την ισχυ του επßδοξου αρ-
μαιολου, τσχýò που εξαριÜιατ απü υαρÜγονιεò ü-
πωò ο αριθμüò ενüπλων που ορßΖετ ο αρμαιολüò, η
τκανüιηιÜ ιου να αποσιαθεροποτησετ κÜποτα επαρ-
χßα με ληστρικÝò επτδρομÝò, η η Ýκιαση kar η δý-
ναμη ενüò δτκιυου οριΖüνιτων kar κÜθετων σχÝσε-
ων υποστηρτξηò του καπετÜνιου, που μπορεß να πε-
ρτλαμθÜνετ Üλλουò κλεφταρμαιολουò, προεοιοýò η
Οθωμανουò αξτωματοýχουò σε τοπτκü η περτφερετ-
ακü επßυεδο.

Το δρησκΕυτιι(ü δεν συνιστοýσò πΡωτοΡχικü

κΡιτÞΡιο γ!α τπ διαμüρφωση τηò ποf,ιτικÞζ
στüσηò του κοι των στΡοτηγικþν στüχων του

Ο ΟδυσσÝαò üμωò οýιε κλÝφιηò υπηρξε ποτÝ ου-
ιε αρμαιολüò ουιε εßχε τδταßιερητσχý πρτν αναδετ-
χθεß καπετÜντοò ΛιΒαδειÜò, αν και φαßνειατ üιτ κα-
ιÜ τη δτÜρκετα ιηò θηιεßαò του οτα ΓιÜννενα προ-
οπÜθησε να συγκροτηοετ Ýνα δßκιυο σχÝσεων υπο-
στßρτξηò: Ýτστ θα πρÝπετ να ερμηνευδεß το üττ ε-
νιÜχθηκε σιο τÜγμα των δερθßσηδων μπεκταση-
δωγ σττιτκßò αßρεσηò πολυ δταδεδομÝνηò σιουò
ΑλΒανοýò μουσουλμÜνουò. Οι μπεκιασηδεò δÝχο-
νιαν και χρτοιτανουò στουò τεκÝδεò ιουò, καθþò ιο
ιÜγμα σε σχÝση με τον ορθüδοξο τσλαμτσμü εßχε
πολυ πτο φτλελευθερο kar λαßκü χαρακτηρα, ενþ
μτα οειρÜ απü τελετουργßεò, εθτμα και δοξαοßεò εß-
χαν ιην κατο-θολÞ ιουò σε αντßστοιχεò χρτοιτανικÝò.
Ο ßδιοò ο ΑλÞ πασÜò φÝρετατ να Þιαν μπεκταοηò.
Η Ýνιαξη οιουò μπεκτασßδεò υποδετκνυετ üττ ο
Ανδρουισοò επηρεÜσιηκε απü ιο γταwιþτικο πε-
ριΒÜλλον, που πρÝυετ να χαρακτηρτΖüταν αυü θρη-
σκευιτκÞ ανεκιτκüιηια αν üχτ απü δογματτκü σχε-
ιτκτσμü, kar παρ' üττ εßνατ δυοκολο να τσχυρτσιου-
με üιτ ηιαν θρησκευιτκÜ αδτÜφοροò, οπωσδÞποτε
Þταν ανοτχιüò σιην επτκοτνωνßα με τα αντßπαλα
8ρησκευττκÜ δüγματα, ενþ το θρησκευιτκü δεν συ-
ντστοýοε το πρωιαρχικü κρτιηριο yra ιη διαμüρφω-
ση ιηò πολτιτκηò οιÜσηò του και των σιρατηγτκþν
στüχων ιου.Εßναι ενδετκιτκü üιι καιÜ τη δτÜρκετα
τηò ΕπανÜσιαοηò ανÜμεσα σια λßγα Ýμπτστα παλτ-
κÜρτα ιοý ταßφÜ ιου ΟδυσσÝα περτλαμΒÜνονταν
τουλÜχτσιον δýο μουσουλμÜνοl.
ν kar εßνατ πιδανü or σχÝοετò που συναψε
ο ΟδυσσÝαò με μπεκτασηδεò η Üλλουò αρ-
μαιολουò και επτιελεßò ιου ΑλÞ στα ΓτÜν-
νενα να βοÞθησαν στην ανÜδετξÞ ιου οε
καπετÜντο ΔýαδειÜò, ο κýριοò λüγοò γτα
ιον οποßο κατÝλαθε το αρμαιολßκτ εßνατ επετδη κα-
τÜ ιη δτÜρκεια ιηò 8ητεßαò του οιουò τσοχανιαραß-
ουò ιου Αλη αποκτÜ την εμπιστοσυνη του πασÜ
σττò τκανüιηιÝò του kar παρÜλληλα γßνετατ Ýμπτ-
στüò ιου. Τοýτη üμωò η εξÝλιξη αφ' ενüò υποδετ-
κνýετ ιην προßοýοα παντοδυναμßα ιου ΑλÞ σιην ε-
πτκρÜτετÜ ιου, αφου πλÝον μπορεß να δτορßΖετ ü-
ποτον δÝλετ χωρßò να υπολογßΖετ τουò ιοπτκοýò συ-
οχεττσμοýò δυναμηò, Kar αφ' ετÝρου οδηγεß αναπü-
φευκτα σε αυξημÝνη εξÜρτηση του ΟδυσοÝα απü
τον ΑλÞ, αφου δεν μπορεß να σιηρτχιεß σε δτκÝò
του Ýνοπλεò δυνÜμειò Þ οε Ýνα δτκü ιου αυτüνομο
δßκιυο σχÝσεων, αλλÜ μüνον στην υποοιηρτξη kar
την εξουοßα που ιου παρÝχετ ο Αληò.
Ο δτορτσμüò του ΟδυσσÝα ωò αρματολοý Λιβα-

Ι2

ι
δετÜò φαßνετατ να εξυπηρετεß πολλαπλÝò οιραιη-
γτκÝò επτλογÝò, τüσο του ΟδυσοÝα üσο kar του Αλη
πασÜ. Η ΛýαδετÜ ιην περßοδο αυιη αποιελεß μτα
σχεττκÜ πολυπληθÞ κατ πλουοτα επαρχßα με αξý-
λογη παραγωγη kar εξαγωγη κυρßωò μαλλτου, ρυ-
Ζιου Kar στταρτοý kar συνεπþò με πλουστα φορολο-
γτκÜ Ýσοδα. ΠαρÜλληλα, εξαιτßαò ιου θακουφτκου
παρελθüνιοò τηò, or χρτοττανοß προεστοß τηò Δτβα-
θ, 0 αρματολüò
δετÜò Ýχουν καταφÝρετ να αποκτÞοουν σημανιτκη ΠανουργιÜò
οτκονομτκη και κοινωντκη δυναμη, συγκρßοτμη η
kar μεγαλýιερη απü αυτÞ ιων ιοπτκþν μουσουλμÜ-
νων αξτωματουχων: Ýχουν μεγÜλη γατοκιησßα, ε-
λÝγχουν ττò φορολογτκÝò λετιουργßεò, ασκοýν ε-
κτεταμÝνο εμπüρτο. Η δυναμη των τοπτκþν προε-
οιων ΚαΙ η ιυΠΙΚη υΠαΥωΥη τηò εΠαρΧταò οιο Yεr-
ιοντκü τσχυρü υασαλßκτ τηò Εýθοταò δεν Ýχουν ε-
πτιρÝψετ σιον ΑλÞ πασÜ να ενοωμαιþσετ πληρωò
ιην περτοχη στο πασαλßκτ του. Ωοτüοο ο Αληò
μυοροýοε να επεμθαßνει στην περτοχß. αφου ωò
ναΖßρηò δερΒενßων ιηò Ροýμεληò εßχε τη δτοßκηση
και ιην εποπιεßα ιων αρματολþν τηò επαρχßαò. Εφ'
üσον οι ντüπτοτ αρματολοß, μη ελεγχüμενοτ απολυ-
ιωò απü ιον ΑλÞ, δεν εßχαν καταφÝρετ να εδρατþ-
σουν ιην εξουσßα ιου πασÜ σιην περτοχß οýτε καν
εßχαν καιορOþσετ να περτορßοουν ιην ιοπτκÞ λη-
σιεßα, ο ΑλÞò επÝλεξε να δτορßοετ Ýνα νÝο, φÝρελ-
πr, εξαριημÝνο απü αυιüν, αρματολü, με σιüχο να ε-
λÝγξετ ιη λησιεßα, να επτβÜλετ ακüμη Kar δτÜ ιων
üπλων την εξουσßα του ιüοο οιη ΔτβαδετÜ üσο kar
στη ΘÞβα και, ει δυναιüγ να βÜλετ kar πüδτ σττò
Κατü τη διüρκεια τπò €πονüστοσπò ονüμ€σο
στα ηßγα Ýμπιστα παηικüριο τοý QδυσσÝα
υπÞΡχον τουßΙüχιστον δýο μουσουημüνοι
γεττοντκÝò επαρχßεò ιηò Αδηναò Kar ιηò Ευθοιαò.
Απü την Üλλη μεριÜ, ο ΟδυσσÝαò αναθαθμßΖειατ
απü απλüò αξτωμαιτκüò, στην ιεραρχßα ιου σιρατου
ιου παοÜ, σε αρματολü με σχεττκÜ αυιüνομη kar ε-
πεκτÜστμη εξουσßα kar με Ýσοδα kar δτκατοδοοßεò
υου προοτωνßΖοντατ προοπιτκÝò αýξησηò ιηò orKo-
νομτΚηò Και κοΙνωνΙκηò τσΧυοò ιου.
Ο ΟδυοσÝαò πρÜγμαιι κατÜφερε οε οýνιομο χρο-
ντκü δτÜστημα να αποκαταστÞσετ την ασφÜλετα: or
λτγüτερο rσxupoi κλÝφιεò (π.χ. fΚοýlηò, Μανß-
καò) προτßμησαν να αποφýγουν ιη σýγκρουση και
εντÜχθηκαν σιον ταßφÜ του, αντßθετα, οι πιο ισχυ-
ροß (π.χ. ΠανουργτÜò), παρ' üττ εγκαταλεßφθηκαν
απü αρκετουò απü ιουò Üνδρεò ιουò, επÝλεξαν να
ανττσιαθουν, καταδτþχθηκαν απü ιον Ανδρουτσο
κατ ιελτκÜ αναγκÜσιηκαν να προσκυνßσουν. Πα-
ρÜλληλα ο ΟδυσσÝαò, εφαρμüΖονταò ιüσο τη γενι-
κÞ υολτιτκη ιου ΑλÞ üσο kar παραδοστακÝò αρμα-
τολτκÝò πρακττκÝò, φαßνετατ üττ επτχεßρηοε λεηλα-
ιτκÝò επτδρομÝò kar Üλλεò καταδρομτκÝò ενÝργετεò
οττò γεττοντκÝò επαρχßεò Αθηναò kar Ευθοταò, σιην
προσπÜθετα επÝκτασηò τηò επτρροηò ιου κατ δτ'αυ-
ιου και του ΑλÞ παοÜ οιο ηαοαλßκτ τηò ΕýΒοιαò.
Οι αφηγημαιικÝò πηγÝò ανιτφÜοκουν ωò προò ιη
συμπεριφορÜ και ιην πολτιτκÞ ιου ΟδυοσÝα απε- )
13
Πριιττ Απο Το '2τ
10.0 Γκοýραò
ανÞκε ορχικü νανττ σιουò προεσιοýò και τα λαßκÜ αγροιτκÜ
στον κýκλο των στρþματα, δταφοροποτοýνιατ ανÜλογα με την εκ
αφοσιωμÝνων ß
προοτμßου θειτκÞ αρνηιτκß προσÝγγτση τουò ωò
παλικαριþν προò ιο πρüσωπο του ΟδυοσÝα Kar τουò προεστοýò
του 0δυσσÝο τηò Δτθαδεýò. Αλλωσιε η πολτιεßα ιου Ανδροý-
Ανδροýτσου. τσου κατÜ ιην ΕπανÜσταση παρηγαγε Ýνιονεò συ-
Απü το βιβλßο
μπÜθετεò και εξßσου Ýντονεò ανττπÜθετεò. Οπωσ-
του Πουκεβßλ δÞποτε ο ΟδυσσÝαò ßρθε σε συγκρουση με τουò r-
«Ιοτορßο τηò
σχυρüτερουò προεσιουò, üπωò π.χ. την οτκογÝνετα
ΑνογεwÞσεωò
ΝÜτ<ου, ηγÝιτδαò τηò ανιταληπασαδτκüò φαιρßαò
τηò ΕλλÜδοò»
τηò ΛιθαδετÜò. Οπωò δταφαßνειατ απü ττò περτσσü-
τερεò αφηγηματτκÝò πηγÝò, ο ΟδυσσÝαò, Ýχονταò
την υποσιßρτξη του ΑλÞ kar χρηστμοποτþνιαò αυ-
ιαρχικÝò μεθüδουò, καιÜφερε ιελτκÜ να περτορßσετ
ιην τσχý ιων προεστþν (χρτσττανþν kar μουσουλ-
μÜνων) και να ιουò υποκαταστÞσετ στην ιοπτκÞ ε-
ξουσßα, εξουσßα την οποßα Üσκησε με δεσποττκü
τρüπο. Ο ßδτοò ο Ανδρουισοò κατηγοροýσε αργüιε-
ρα τουò προεστοýò üττ «ιον ανιενεργοýν δτüττ ιουò
Ýκοψεν ιην χουλτÜραν αυü ιαò επαρχßαò».'ΑυτÞ α-
κρτθþò η πολτττκÞ σýγκρουσηò ιου ΟδυσσÝα με
ιουò προεστοýò στο πλαßστο ιου ανταγωνισμοý ιουò
Yra ιην οΙΚονομτκη ΚαΙ ΚοτνωνΙΚη Kυprapxla σιο
τοπτκü ευßυεδο φαßνετατ üττ κυρßωò συνÝιεινε σιην
παραγωγß μταò τστορτογραφτκßò εικüναò του Οδυσ-
σÝα που ιον πατιουστÜΖετ ωò δημοκραιικþν φρονη-
μÜιωγ «φßλο ιου λαοý» kar «αμεßλτκιο εχθρü ιου
αρχοντολογßου».
ΚατÜ ιη δτÜρκετα ιηò αρμαιολτκßò ιου θητεßαò ο

Η ιστοριογΡοφικÞ €ικüνο τον παΡουσιüζ€ι ωò

δημοκροτικþν φΡονημüτων. «φßηο του f,οοý»
κοι «ομ€ßηικτο €χδρü του οΡχοντοηογßου»

Ανδροýτσοò κατÜφερε ιελτκÜ να αναδετχθεß σε μßα
απü ττò τσχυρüιερεò αυθενιßεò ιηò ανατολικßò Σιε-
ρεÜò. Πανιρευιηκε την ΕλÝνη ΚαρÝλη, κüρη υρο-
εστοý των Καλαρρυιþν τηò Ηυεßρου, οτκοδüμησε Ý-
να σχεττκÜ στενü κýκλο αφοστωμÝνων παλτκαρτþν,
üπωò or Γκουραò kar Αγγελßò Γοθγßναò, αυξησε
ιην οικονομικÞ ιου δυναμη εκμειαλλευüμενοò τü-
σο ια καθαυτü αρματολικÜ δοσßματα üσο kar πτθα-
νüτατα ιην εξουστασττκß του τσχý να επτβÜλλετ
πρüοττμα σε δταπραχθÝντα αδτκημαια, να ενοικτÜ-
Ζετ προσüδουò, να ασκεß δανετσιτκÝò λεττουργßεò.
Αν kar δεν φαßνετατ να επÝνδυσε σε αγορÝò γατþν,
πολλÝò πηγÝò μαρτυροýν üιτ συγκρüτησε αξτüλο-
γη κινηιß υεριουσßα. ΟπωσδÞποιε απÝκτησε ισχυ-
ρü συμΒολικü κýροò kar κατÝστη η τσχυρüτερη
σιραττωιτκß προσωπτκüιηια τηò αναιολτκßò Στερε-
Üò. Φαßνετατ μÜλlστα üττ υροηχθη απü ιον ΑλÞ
πασÜ σε γεντκü δερθÝναγα τηò αναιολτκηò ΣτερεÜò,
δηλαδÞ γεντκü δτοτκηιÞ των αρμαιολþν τηò πepr-
φερθταò.
Την Üνοτξη του 1Β20 η υποβüσκουσα αντßδεση
μειαξυ ΑλÞ πασÜ kar σουλιÜνου ξεσυÜετ σε Ýνο-
πλη συγκρουση. Ο ΑλÞ πασÜò θα προσπαθßσετ να
στηρτχθεß σιραττωιτκÜ εξßσου στουò χρτσιτανοýò αρ-
μαιολουò Kar στουò Αλθανουò μουοουλμÜνουò πο-
λεμτστÝò. Ο Ανδρουισοò, σε συμθοýλτο χρτσττανþν
kar μουσουλμÜνων οπλαρχηγþν που συγκÜλεσε ο
Αλßò στα ΓτÜwενα ιο ΜÜτο του 1Β20, αναλαμθÜνετ
να υπερασπτσιεß ιη ΛτΒαδετÜ. Την ßδτα εποχÞ πε-
ρßπου ο Ανδρουισοò συμμετÝχετ -εÜν δεν υποκτνεß
κτüλαò- σε μτα ευρυιερη κßνηση απüπετραò συνεν-
νüησηò μειαξý χρτσιτανþν και Αλβανþν μουσουλ-
μÜνων ιου κεντρτκοý ελλαδτκοý αλλÜ kar του πε-
λοποwηστακοý χþρου να στηρßξουν τον ΑλÞ υα-
σÜ, þστε να καταφÝρουν να αυιονομηθεß το πασα-
λßκτ του Αλη μαΖß με τον ΜορτÜ. Ο σιρατηγτκüò

Ι4

Ε
στοΧοò αυιηò τηò Προτασηò εrvar Προφανηò: στη
νÝα αυτονομημÝνη οντüιηια οτ χρτσιιαντκÝò ελßι, r-
δταßιερα üσεò στηριξαν τον Αλη, θα αναθαθμßσουν
την κοινωνικη ιουò θÝοη. Αν kar φαßνετατ üιτ ο
Ανδροýτσοò μυßθηκε στη ΦτλτκÞ Ειατρεßα μÝσα
σιο 1Β20, δεν εßνατ δτακρτθωμÝνο εÜν σιη φÜση αυ-
τÞ Ýχετ ßδη μυη8εß, Θα υρÝπετ üμωò να δrεukprvr-
σιοýν τα εξηò: ιο 1820 kar τδταßιερα üσο πληοτÜ-
Ζουμε στην ΕπανÜσιαση, or απüοιολοτ τηò Φτλτκηò
Ετατρεßαò προχωρουσαν σε üλο kar ευρýτερεò σιρα-
τολογησετò μελþν χωρßò να τηροýν απαραßιηια
ιουò συνωμοιιΚουò Κανονθò ουτε να αΠατιουν ο-
πωοδÞποτε ιην πλßρη συμφωνßα σε Ýνα επαναστα-
ιτκü πολεμτκü kar πολτιικü πρüγραμμα δταχεßρτ-
σηò ιηò νÝαò υολττικßò οντüιηταò που θα προÝκυ-
πτε, πρüγραμμα στο οποßο εßνατ αμφßθολο αν εßχε
απολýτωò καιαληξετ kar η ßδτα η ηγεσßα τηò Φτλτ-
κηò. Συνευþò or μυοýμενοτ στη ΦτλτκÞ Ειατρεßα
μπορεß να απÝδτδαν σιη μýησß ιουò πολλαυλÝò
δταφορεττκÝò σημασßεò: απü την απλÞ υπüσχεση
συμμειοχßò σε μτα πτθανÞ εξÝγερση, σιην οποßα
δεν αποκλετüταν η συμμετοχÞ ιου Αλη, Ýωò τη
συμμετοχη σε μτα εξÝγερση υπü ιην καΕοδηγηση
του τσÜρου και την προσÜριηση σιη ΡωοτκÞ Αυιο-
κρατορßα. η οχüμη Kar τη συμμειοχÞ σε Ýνα ευρý
δßκτυο συνεwüησηò, η εßσοδοò σιο οποßο ÝμοταΖε
συμφÝρουσα εν üψετ ιηò εκρηκττκηò κατÜσιασηò
στην περτοχη, ενþ δεν προδßκαΖε οπωσδÞποιε την
ανÜληψη απü την πλευρÜ του μÝλουò ενεργετþν
που θα μποροýσαν να αποβοýν αυιοκαιασιροφτκÝò.
Με Üλλα λüγτα, ενþ η εßσοδοò στη ΦτλτκÞ Ειατ-
ρεßα ευÝτρεπε τη συμμειοχÞ σε Ýνα ευρý δßκιυο
πληροφορτþν κατ ληψηò αποφÜοεων, δεν προýπÝ-
θειε εξ ορτσμου συμμετοχη σε επανασταττκÝò ενÝρ-
γετεò: εßνατ ενδετκττκü üιτ or προεσιοß του ΜορτÜ α-
νιÝδρασαν αρχτκÜ στην εκδÞλωση ιηò ΕπανÜσια-
σηò, ενþ οι καπειÜντοτ ιηò δυιτκßò ΣτερεÜò εξε-
γÝρθηκαν μüνον üιαν η ΕπανÜσταση εξαυλþθηκε
με επτιυχßα σε ευρεßα κλßμακα κατ η περαττÝρω ο-
λιγωρßα θα απÝθατνε Ζημτογüνα. ΒÜσετ των παρα-
πÜνω, οι ενÝργετεò του Ανδρουτσου δεν πρÝπετ να
εκλαμθÜνοντατ ωò υποκτνοýμενεò απü ιο επανα-
σιαττκü πρüγραμμα ιηò Φτλτκηò Ετατρεßαò, αλλÜ
να ερμηνευονιατ ανÜλογα με ιουò ατομτκοýò οτρα-
τηγικοýò σχεδιασμουò ιου, Η προαναφερüμενη
υροσπÜθετα ενεργοý υολεμτκηò συμμαχßαò μου-
σουλμÜνων του ΑλÞ υασÜ kar χρτσιτανþν φαßνειατ
Ο Ανδροýτσοò κοτüφ€Ρò τεßΙικü
νο ονοδ€ιχδ€ß σ€ μßο οπü τιò ισχυΡüτερεò
ουδ€ντ߀ò τηò ονοτοΠικþò ΣτεΡεüò
üιτ απÝτυχε κυρßωò εξαττßαò ιηò δτσιακττκüτηταò
και ιου φüΒου μπροστÜ στη γρηγορη επÝλαση ιων
πολυπληθþν σουλταντκþν οιραιευμÜτων. ΠρÜγμα-
ιτ üταν ο ΜτιεχfuβÜν πασÜò, επτκεφαληò σουλια-
ντκþν σιραιευμÜιωγ πÝραοε ατουφÝκτστοò απü τη
Θεσοαλßα kar Ýφτασε κονιÜ σιη ΛýαδετÜ τον Ιου-
ντο-Ιοýλτο 1Β20, ο ΟδυσσÝαò επεδßωξε να ανττιÜξετ
Üμυνα, üμωò or αρματολοß τοý ιαßφÜ ιου r<ar or προ-
εσιοß προιßμησστ μπροοιÜ σιον κßνδυνο τηò λεη-
λασßαò να προσκυνησουν οτο σουλιÜνο. Εκ παραλ-
λÞλου or προεστοß μποροýσαν να αυαλλαγοýν απü
τον δεσποιτκü ΟδυσσÝα kar ο ΑθανÜστοò ΔτÜκοò,
πρωιοπαλßκαρο Ýωò τüιε ιου Ανδροýισου, να rδro-
ποτηθεß ιο αρμαιολßκτ. Αντßθετα ο ΟδυσσÝαò, δε-
δηλωμÝνοò αληπασαδτκüò kar Ýχονταò ιαυτßσετ την
πορεßα kar ια ουμφÝρονιÜ του με τον Αλη, δεν δτÝ-
θειε ιτò ßδτεò ευτλογÝò. Υυοχþρησε στα ΓτÜwενα ü-
που κλεßστηκε στο φροýρτο kar αρχτκÜ ÝλαΒε μÝ- )
15

11. Το
πρωτοπολßκαρο ροò στην Üμυνα του πολτορκουμενου απü τα σουλ-
του Ανδροýτσου, ταντκÜ σιρατεýματα κÜστρου. Οταν üμωò σττò αρχÝò
Αθονüσιοò ιου ιρθτνοπþρου 1820 η ÝκΒαση ιηò σýγκρουσηò φÜ-
Δüκοò, νηκε να κλßνετ υπÝρ ιου σουλτÜνου, ο Ανδροýτσοò
ýιοποιÞθηκε δτÝφυγε απü ια πολτορκοýμενα ΓτÜwενα.
το ορμοτολßκι Τον ΟκιþΒρτο του 1Β20 πÝρασε σια ΕυτÜνησα
τηò fuβαδειüò kar απü εκεß το ΜÜρττο του 1Β21 σιην ΠÜιρα, yra να
μετÜ τη φυγÞ
μειαθεß τýτκÜ στη δυττκÞ ΣτερεÜ σττò 19 Μαρτßου.
του 0δυσσÝο Σιο δτÜσιημα αυτü προÝθη σε επαφÝò Kar συνεν-
νοßοετò με οπλqιχηγουò, προεσιοýò kar Αλθανοýò
αγÜδεò, γτα απü κοτνοý εκδÞλωση εξÝγεροηò ενÜ-
νττα στην Πýλη. Αφοý απÝιυχε να ξεσηκþοετ τουò
οπλαρχηγοýò ιηò δυιτκßò ΣτερεÜò, εκΒτÜΖοντÜò
τουò με την επßθεση σε οθωμαντκη ταχυδρομτκη α-
ποστολÞ σττò 22 Μαρτßου οτην ΤαιÜρνα Ευρυτα-
νßαò, ησυχÜΖετ yra περßπου εναμτση μßνα, μÝχρτ
ττò αρχÝò Μαßου, üιαν κατεβαßνετ στη ψαθτÜ. Η
τηò Επονüστοσηò στην ονοτοηικÞ
cuvoεi την ονüδòιξη του ΟδυσσÝο
σò στΡοτιωτΙΚο ηγCτη τηò Π€ΡιοΧηò
16
καθυσιÝρησß ιου να μετο3εß στην επαναστατημÝνη
απü τα τÝλη Μαριßου ΛýαδειÜ δεν μπορεß παρÜ να
σχειßΖειατ με ιην πρüθεση ιου να καιÝλθετ σε αυ-
ιÞν üταν θα μποροýσε να επýÜλετ την πο4ιουσßα
ιου με ηγεμοντκü ιρüπο. Η Þττα σιην ΑλαμÜνα με
ιο θÜνατο του ανιιΖßλου του ΑθανÜσιου ΔτÜκου kar
η συνακüλουθη κρßση τηò ΕπανÜστασηò οιην ανα-
τολτκÞ ΣιερεÜ, συντστοýν ευνοßκü πεδßο yra ιην α-
νÜδειξη ιου ΟδυσσÝα σε σιραττωττκü kar ακολοý-
θωò υολτιικü ηγÝιη ιηò ανατολτκßò ΣιερεÜò.
υμπερασματικÜ, μια απüπειρα ερμηνεßαò
τηò πραχιτκßò του Ανδροýισου σιο δτÜσιη-
μα Üνοιξη 1820-ΜÜτò 1821 οροθετεßτατ απü
ιουò περτορτσμουò τηò παρελθουσαò εξÜρ-
ιησηò κα1 συμπüρευσηò με τον Αλη kar α-
πü τουò σιραιηγτκουò σχεδτασμοýò ιου να δραστη-
ρτοποτηθεß στη συγχυρßα κατÜ τρüπο þστε να ανα-
δετχθεß σε ηγεττκü σιÝλεχοò στην υπü δταμüρφωση
νÝα υολιιικÞ οντüιηια. Ενþ σιο οθωμαντκü καθε-
στþò or δυνατüτηιεò του ΟδυσσÝα δεν μποροýσαν
να υπερΒοýν το καπειανλßκτ μταò οθωμσßτκßò ε-
παρχßαò, or προοπιτκÝò ιηò ΕπανÜσιασηò Ýδετχναν
πολυ μεγαλυτερεò. Οτ Üνθρωποτ Üλλωστε δεν δρα-
σιηρτοποτοýντατ εýκολα σε αθÝθατηò Ýκθασηò επα-
νασιαιικÝò ενÝργετεò μüνον επετδß εμπνÝοντατ α-
υü μεγÜλα τδαντκÜ kar ελκυσττκÝò τδεολογßεò, αλ-
λÜ üταν παρÜλληλα δτο3λÝπουν üττ, στο πλαßστο
ιων πολτττκþν περτορτσμþν και των δταττθÝμενων
ιακιικþν επτλογþν ιηò συγτ<υρßαò, η επÝνδυση
στην ΕπανÜσιαση μπορεß να αναθαθμßσει ιην οι-
κονομlκοκοινωντκη τουò θÝση.
" ºο κεßμενο αποτελεß επεξεργααμÝνη μορòτý υπü
δημοαßευσιι εργασßαò για τον Οδ. Ανδροýτοο, στην οποßα
0α υπÜρχει πληρεοτερη ανÜλυοη και τεκμηρßωση.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
1. Ι. ΖαμπÝλτοò, ºρσγωδßαι, Β, Ζ,Üκυνθοò 1860, σ.317.
2. Ανþνυμοò, «Ισιορτογραφßα του Αγþνοò», Πανδιbρα,8
(Β58), ο. 487-488.
3. Στην ßδτα κατεýθυνση φαßνετατ να κτνεßτατ kar η επýογη
του δεýτερου γÜμου τηò Ακρýηò κÜπου ανÜμεοα οτα 18ω-
1805. Ο δεýτεροò σýΖυγüò τηò, Φßλτπποò ΙζαμÝνοò,
αναφÝρετατ ωò Ýμπιστοò ιου ΑλÞ πασÜ, που αναλαμθÜνετ
αποστολÞ οτην ΚÝρκυρα yra να Ýρθετ σε συνεwοßσειò με
τουò εκεß εξüρτσιουò Σουλτþτεò. Αγνωοτο üμωò πüτε
χρονολογεßιατ η αποστολÞ, üπωò Üγνωστο εßνατ εÜν ο
Ι(αμÝνοò ÝπατΕε κÜπο¼ ρüλο στην προσÝγγτση Ανδροýτοου
kar ΑλÞ. Βλ. Σπ. ΑραθαντΝüò, Ιστορßα Αλý παοÜ του
ºεπελενλÞ, ΑθÞνα Β95, ο. 412-4Ι3.
4. ΕπτοτολÞ του Οδ. Ανδροýτσου προò τον παοÜ ΚτοσÝ
Μεχμετ τηò 15ηò ΝοεμΒρßου 1822 που παρατßθετατ οτο Δ.
Κüκκτνοò, Η ΕλληνπÞ ΕπανÜοτασιò, Γ, ΑθÞνα 1957, σ,
299-300.
5. Ν, Κασομοýληò, Ενθυμýματσ οτροτιωτικÜ mò
ΕπαναστÜοεωò των Ελλýνων 1821-1833, Α , ΑθÞνα 1θ3θ, σ.
242. Ωò χουλτÜρα εδþ εwοεßτατ η κουτÜλα με ιην οποßα or
προεστοß «Ýτρωγαν» ιιò προοüδουò ιηò επαρχßαò. Ι
ß7αα.ß79ο «ομονοουν» ενανιlον tων στρατεýμαια ιηò Δτοßκησηò. Ο
Σ' αυτη τη δτετßα πρòßοδτορßΖειατ η Προεστων Kat των αρεοπαΥιιων ιηò ΟδυσσÝαò εßνατ χαρακτηρτσιτκÜ
γÝwηοη του ΟδυσσÝα αναιολτκηò ΣτερεÜò. Or υροεστοß περτθωρτοποτημÝνοò, Ýχονταò
Ανδρουτοου, yrou του κλÝφιη ατφντδταοιτκÜ kar ερßμην τηò αποκοπεß απü τα «σττηρÝστα» που
Ανδροýισου Βεροýση απü ιτò Δτοßκησηò τον δτορßΖουν μοτρÜΖετ η Δτοßκηση.
ΛýανÜτεò ιηò Λοκρßδαò Kar ιηò αρχτσιρÜτηγο ιηò Αναιολτκßò Ι825
Αρειηò ΤσαρλαμπÜ, κüρηò ΧÝρσου ΕλλÜδοò. Ο Αρετοò ΠÜγοò ΕπÝρχειατ η ορτσιτκß ρηξη του με
ευΠορηò οτΚοΥενεΙαò στην καιαργεßτατ (2θ.θ). Η Δτοßκηση τη Δτοßκηση. Ο ΟδυσσÝαò
ενετοκραιουμενη ΠρÝθεΖα. ορßΖει αρχηγü ιων στραιευμÜιων προσφεýγετ στη βοÞθετα ιου ΟμÝρ
ß79α.ß8οο τηò περτοχηò τον Διαμαντη πασÜ τηò Καρýσιου (Ιαν,).
ΓνωρßΖετατ και συναναστρÝφετατ ΝτκολÜου (ΝοÝμ.). ΑποφασßΖετ να «παραδοθεß» στο
με τον ποτηιη ΙωÜwη ΖαμπÝλιο ß823 παλτü ιου πρωτοπαλßκαρο, ιον
σιη ΛευκÜδα. Ο Ανδρουτσοò συμμετÝχετ σιην ΓτÜwη Γκουρα, επτκεφαλßò των
ß8ο5.ß8ßο ΕθνοσυνÝλευση (Απρ.). Η στρατευμÜτων τηò εξουσßαò (7.4).
Ο ΟδυσσÝαò κατατÜσσεται οιο Δτοßκηση τον δτορßΖετ προοωρτνü ΦυλακßΖετατ στην Ακρüπολη ιηò
σιρατü του ΑλÞ υασÜ των αρχηγü ιων «αρμÜιων ιηò Αθßναò. Δολοφονεßιατ με φρικþδη
Ιωαwßνων. Ευθοßαò» (14.θ). τρüπο (5,7).
ΙαΙ4 1824
,Γßνετατ Ýμπτοτοò του ΑλÞ kar Ýτοτ Ο ΟδυσσÝαò ευτχετρεß να
του δßνειατ η αρχηγßα ιηò συμπαραταχθεß με τη Δτοßκηση
προσωπτκηò φρουρÜò του πασÜ. (ΜαυροκορδÜτοò-Κουντουριþιηò).
ß8ß6 Σττò εμφýλτεò δταμÜχεò που Εναò καπετÜνιοò με τα παλικÜρια του σε
Του παραχωρεßιατ το αρματολßκτ ξεσποýν or Ρουμελτþτεò μÜχη. fuθογροφßα του Peter νοπ Hess
ιηò ΔιθαδειÜò. Θα καιαφÝρετ να ουλαρχηγοß υποστηρßΖουν ια (Κροπκü Μουσεßο Μονüχου)
«υποτÜξετ» αρκετοýò τσχυροýò
κλÝφτεò τηò περτοχηò, or oπoior
συμπερτληφθηκαν τελτκÜ σιιò
δυνÜμετò ιου.
ßα2ο
Σιη σýγκρουση του Αλη πασÜ με
ιο σουλτÜνο, ο ΟδυσσÝαò παßρνετ
το μÝροò ιου Αλβανοý ιοπÜρχη
των Ιωαννßνων. ΣυμμειÝχετ σιην
Üμυνα ιου κÜσιρου των Ιωαwßνων
kar τελτκÜ δταφεýγετ σια
ΕυιÜνησα.
ß82Ι
ΕπσιÝρχειατ σιη ΣτερεÜ μετÜ το
θÜναιο ιου ΔτÜκου στην ΑλαμÜνα
(22.4). Γßνετατ καπειÜντοò τηò
ΛýαδετÜò. Η μÜχη τηò ψαθιÜò
προσδßδετ κýροò στον Ανδροýτοο
(Β.5).
1α22
ΞεκτνÜ η σýγτqιουοη ιου ΟδυσσÝα
με τον Αρετο ΠÜγο ιηò Αναιολτκηò
ΧÝρσου ΕλλÜδοò. Ο οπλαρχηγüò
παραττεßτατ απü χτλßαρχοò-αρχηγüò
των δυνÜμεων τηò ΔýαδετÜò
(17.4). ΑπεσταλμÝνοτ ιηò
Δτοßκησηò σκοτþνονιατ απü
Üνδρεò ιου ΟδυσσÝα (3.5). Η
Δτοßκηοη προκαλεß τον αφορισμü
ιου απü τον Ιωσηφ Ανδρουσηò
(4.6). Ανδροýισοò l<ar Δτοßκηση

Lº
Στιικ Επ,q.χΑΣτΑΣΗ

4. Η εßσοδοò
του Ανδροýτσου νασταττκþν σχÝσεων εξουοßαò σε θÜροò ιων προε-
στην ΑθÞν0 σιþν ιηò περτοχηò.
οποτελοýσε Η μÜχη σιο ΧÜντ τηò ψαθιÜò οιτò 8 Μαßου 1Β21
ονοτροπÞ των μπορεß να εκληφθεß ωò ιο σημεßο εκκßνησηò ιηò
συσχεπσμþν δταδρομηò του Ανδρουισου σιην ΕυανÜσταση. Η α-
ειò βÜροò των νιßσιαση καιÜ του εχθροý αυξησε το κýροò ιου ο-
ορεοπογιτþν πλαρχηγου, χωρßò ωστüσο να ανακοπεß η πορεßα
ιου ΟμÝρ πασÜ Βρυþτm προò ιην ΑθÞνα. Η απο-
δοχη ιηò ηγειτκηò φυστογνωμßαò ιου r<ar τηò σιρα-
ττωττκßò τκανüιηιÜò ιου συνιελεßιατ στο χροντκü
αυιü δτÜστημα, που αποκιÜ τδταßτερη οημασßα αν α-
ναλογτσιοýμε το γεγονüò üιτ ο Ανδροýισοò απου-
σßαΖε απü Üλλεò σημανττκÝò μÜχεò ιηò Αναιολτκßò
ΧÝρσου ΕλλÜδοò, üπωò αυιÝò σια ΒαστλτκÜ σττò 25-
26 Αυγοýστου του 1Β21 Kar σιην Αμιλτανη οιτò 14
Ιουλßου 1Β24. Φαßνετατ πωò ο Ανδροýισοò εκμε-
ιαλλευιηκε δßκιυα σχÝσεων που εßχαν Þδη δτα-
μορφωθεß απü ιην παρουσßα ιου στην περτοχη ωò
αρματολου σια πprv απü την ΕπανÜσταση χρüντα.
ΠαραθÝιοιητε ενδετκιτκÜ την αναφορÜ ιων εφüρων
Σαλþνων προò τουò Υδραßουò προκρßιουò yra τη
μÜχη ιηò ψαθιÜò: «...πρτν 15 ημÝρατò ηθÝλαμεν
κτνδυνεýσετ κατρßωò, αν δεν μαò ερχþνιαν απü
θεßαν πρüνοταν σýμμαχοτ ο ßρωαò kar φροντμþτα-
τοò ΟδυσσÝαò, ο Χρηστοò Σουλτþιηò, κατ τρßα α-
δÝλφια ΚατΖικογταwüπουλα με εκλεκτοýò Üνδραò,

Ο Ανδροýτσοò GπιχΕßρησG την ανοτΡοπÞ

Κß. :: iΡr-| lJ # C,.17Δ- -'-r*ÝτF,Ξφ;-''Ε
"FJ

των ΠΡοGπονοστατιΚþν σΧÝσ€ων εξουσßοò

σò ΒüΡοò των πΡο€στþν τπò π€ΡιοχÞò

üλοι þò Β0, ειò ιην μαντþδη kar ατματωδεσιÜτην ετò

ιηò Γρα.θτÜò το χÜντ μÜχην,.,».' Or απþλετεò ιων
Οθωμανþν ανÝρχονιαν περßπου στουò 300 νεκροýò,
ενþ yra ιουò μÝσα σιο χÜντ επαναστÜτεò υπÜρχουν
αναφορÝò yra τρετò νεκρουò, ΑμÝοωò μειÜ τη μÜχη
ο δτορτσμÝνοò απü ιτò 23 Απρτλßου 1821 καπειÜντοò
ΛτθαδετÜò, Βασßλετοò Ιν[ποýσγοò, παραχþρησε τη
θÝση ιου στον Ανδροýτοο, ο οποßοò αναγνωρßστηκε
αρχηγüò ιων σιρατευμÜιων και απü ιουò υπüλοτ-
πουò οπλαρχηγοýò.
Η αδυναμßα των επαναστατþν μειÜ την Þτια σιην
ΑλαμÜνα να συγκεντρþσουν τκανü αρτθμü σιρα-
τευμÜτων, þσιε να συγκροτησουν τακττκÞ μÜχη kar
να ανακüψουν ιην πορεßα του Βρυþνη προò ιη Λτ-
βαδετÜ και ιην ΑθÞνα, υπηρξε εμφανßò. Σττò 10
Ιουνßου 1Β21 or Ο8ωμανοß ανακαιαλαμθÜνουν ιη
ΔτβαδετÜ και την πυρπολοýν. Ο Ανδροýισοò θα
καιηγορηθεß üιτ υποχþρησε χωρßò ανιßσιαση, γρη-
γορα üμωò θα επτΒλη8εß σε οπλαρχηγοýò Kar προ-
εσιοýò. ΜετÜ ιην ηιια στα ΒαστλτκÜ και ιην πιþση

2ο
 5. «Μüχη πρþτη
τηò ΤρτπολτιοÜò ο Βρυþνηò υποχþρηοε απü ιην των Αθηνþν».
ΑιττκÞ χωρßò üμωò να υαραδþσετ την Ακρüπολη, Εργο του
που, παρÜ ιιò συνεχεßò πολτορκßεò, Ýμενε απüρθη- Παναγιþτη
τη. Η kuprqlxia ιου οθωμαντκοý τπmκοý και πυ- Ζωγρüφου
ροθολτκου στα πεδτνÜ μπροσιÜ σιην απουσßα τα- κοθ'υπαγüρευσιν
κιικοý ευανασιαιτκοý στρατοý κατ επτμεληιεßαò α- του Ιωýννη
νÜγκαΖε ιουò θπανασιÜτεò σε ιαχττκÝò φθορÜò του ΜακρυμÜwη
ανιτπÜλου με ανταρτοπüλεμο. Λßγουò μηνεò μειÜ
την Ýκρηξη τηò ΕπανÜσιασηò κρτνüταν αναγκαßα η
σýσιαοη ιακιτκοý στραιοý kar η δημτουργßα δτευ-
ρυμÝνων δτοτκηττκþν θεσμþν τκανþν να υποστηρß-
Ζουν ττò σιραττωττΚεò εΠτΧετρησετò.

προοπττκη συγlζρüιησηò μταò ιοmχßò δτ-

οßκησηò στην Ανατολτκη ΧÝρσο ΕλλÜδα
συντσιÜ ετσαγωγη μταò νεοτερτκüτηταò
μÝοα στο πλαßστο τηò παραδοοτοκηò Kor-
νωνßαò. Τα υποκεßμενÜ μαò Ýπρεπε να ε-
παναυροσδτορßσουν ιτò στρατηγτκÝò ιουò λαμθÜνο-
νταò υπ'üψτν το ενδεχüμενο να εκχωρησουν μÝροò
των εξουστþν τουò σ' Ýναν κεντρτκü συγκεντρωττκü
φορÝα δτοßκησηò, παρÜ ιο γεγονüò üιτ ο φορÝαò αυ-
τüò δεν ανατροýσε την ιοπτκüτηια και τον υφτστÜ-
μενο τρüπο δτοßκησηò ιων επαρχτþν. Σιτò 15 Νοεμ-
θρßου 1821 δημτουργηθηκε ο Αρετοò ΠÜγοò ωò α-
νþτατο üργανο δτοßχησηò ιηò Αναιολτκηò Xqlσou

Η μüχη τπò ΓΡοΒιüò (ΙΒΞΙ) εßνοι

το σημ€ßο òΚκßνησηò τπò διοδρομþò
του ΑνδΡοýτσου στην Επανüστοση

ΕλλÜδοò, Απü ια πεδßα των μαχþν ο Ανδρουισοò

δεν πρüεΒαλε καμτÜ ανιßσταση σιη δημτουργßα
ιου, θεωρþνταò üιτ δεν απετλεßτατ η παγßωση ιηò
οικονομτκßò και κοινωντκηò κυρτqιχßαò του. Δεν
ανιτληφθηκε εγκαßρωò üιτ ο Αρετοò ΠÜγοò θα εξε-
λτσσüταν απü Ýναν οργαντσμü υποστηρτξηò ιων πο-
λεμτκþν αναγχþν (την ανÜγκη ιου οποßου πρþιοò
ο Ανδρουισοò δταπßσιωνε), σε Ýνα δτοτκηττκü κÝ-
νιρο ανασυγκρüιησηò τηò προεστωττκßò δυναμηò
kar μετÝπετια σε üργανο τηò Προσιορτνηò Δτοßκη-
σηò, που θα καθüρτΖε ιτ εßνατ νüμτμο kar ιτ üχτ μÝ-
σα στην ΕπανÜσιαση. Μüχρτ ιη Üνοτξη του 1822
Ανδροýτσοò kar Αρετοò ΠÜγοò ουμπλÝουν και υ-
περασπßΖοντατ απü κοτνοý τουò üρουò αναπαραγω-
γßò ιηò παραδοστακηò κοτνωνßαò αυÝνωτττ σττò ε-
ξελßξειò που δρομολογÞθηκαν μειÜ την υρþτη
ΕθνοσυνÝλευση ιηò Επτδαýρου τον ΙανουÜρτο του
1822. Kar or δýο üμωò εποφθαλμτοýν να αποκιß-
σουν ιον Ýλεγχο σττò πλοýστεò επαρχßεò Ευρßπου
(ΕυΒοιαò) kar Αθßναò, ο üλεγχοò ιων οποßων θα )

2L
 6, 0 ΙωÜννηò
ΚωλÝττηò
üταν υπηρετοýσε
οτην αυλÞ του
ΑλÞ πσσü,
7. 0 ΑλÝξονδροò
ΜαυροκορδÜτοò,
πρüεδροò του
Εκτελεσπκοý
-,s
!ß\
δταμüρφωνε νÝουò συσχεττσμουò δυνÜμεων σιην
ΑναιολτκÞ ΧÝροο ΕλλÜδα.
ΜÝσα στο 1Β22 ο Αρετοò ΠÜγοò αυτοανατρεß ττò
λειτουργßεò του ωò τοπικοý δτοτκηττκοý κÝντρου kar
τßθετατ οττò δταταγÝò τηò Προσωρτνηò Δτοßκησηò.
Προò αυτη ιην κατεýθυνση δÝχθηκε τοχυρÝò πτÝ-
σετò απü τη Δτοßκηση, που απαττοýσε να Ýχετ τον Ý-
λεγχο ιων πολεμτκþν εmχετρßσεων kar ιη δταχεß-
pron των οτκονομτκþν πüρων ιηò ευρýτερηò περτο-
χηò. Ενþ ο Ανδροýτοοò αρχτκÜ δεν ανιτδρÜ στην
ετσαγωγη φιλελεýθερων δυττκüιροπων θεσμþγ σιη
συνÝχετα, με ιη σιαδτακÞ συνετδητοποßηση τηò α-
πετληò τηò αναπαραγωγηò του εξουστασττκοý του
κυρουò και ιου ιρüπου υπαγωγηò ιων παραδοστα-
κþν δεσμþν διοßκησηò σε υπεριοπικοýò συγκε-
ντρωττκοýò μηχαντσμοýò εξουσßαò, αναδταμορφþ-
νετ τουò σιüχουò ιηò δρÜσηò ιου ανÜλογα Kar με ιη
συγκυρßα. ΑρχτκÜ η σýγκρουση περτορßστηκε με-
ιαξý ιου Ανδρουισου και ιων αρεοπαγττþν kar α-
φοροýοε ιον Ýλεγχο των οτκονομτκþν προσüδων
ιηò επαρχßαò Ευρßπου και ιον προσετατρτσμü ιων
εγχþρτων οπλαρχηγþν. Η πρþιη ανοτχτÞ αντιπα-
ρÜθεση λαμθÜνετ χþρα σιτò αρχÝò Απρτλßου 1Β22
Δεν οντιΠþφδπκε €γκοßΡωò üτι ο Αρειοò
Πüγοò δο εξεßισσüταν σ€ διοικητικü κÝντΡο
ονοσυγl(ρüτπσηò τηò πΡο€στωτικÞò δýναμηò
22
με αφορμη ια γεγονüτα του επαναοιατικοý σιρατο-
πιΙδου τηò Αγßαò Μαρßναò, που Βρτσκüιαν υÜνω
στην οδü υου οδηγοýσε στο Ζητοýντ. Ο Ανδρουισοò
καιηγορηθηκε απü τουò αρεοπαγßιεò üιτ αρνßθηκε
να ακολουθÞσετ το σιρατηγτκü σχεδτασμü του Αρεß-
ου ΠÜγου, που προÝθλεπε επßθεση σιο Ζηιοýντ,
kar üιτ αποχþρησε απü εκεß με ττò δυνÜμετò ιου, με
αποιÝλεσμα να δταλυOεß το στρατüπεδο.' ΒλÝπονταò
πßσω απü κÜθε ενÝργεια του Αρεßου ΠÜγου τη Δτ-
οßκηση, ο Ανδροýτσοò παραττεßτατ απü αρχηγüò
ιων δυνÜμεων ιηò ΔýαδετÜò, μη αποδεχüμενοò ιτò
κατηγορßεò, Kar επτσιρθφετ επτδετκττκÜ οιτò 17
Απριλßου ιο δßπλωμα ιηò χτλταρχßαò ιου στον
Αρειο ΠÜγο. Την ευομÝνη η Δτοßκηση δτüρτσε το
χτλßαρχο Χρßστο ΠαλÜατα καπειÜντο ΔτθαδετÜò.
Ο φüθοò yra μτα Ýνοπλη ανιßδραση του Ανδρου-
τσου υπηρξε δτÜχυιοò, τδταßτερα ανÜμεσα στουò α-
ρεοπαγßιεò, οι οποßοτ απü το Εεροχþρτ Ευρßυου ε-
πτστρÜτευαν ιουτκοýò οπλαρχηγοýò ενανιßον του
Ανδρουτσου και των δυνÜμεþν του. Η Δτοßκηση σε
μτα προσπÜ8ετα συμθτθασμοý απÝοιετλε οιτò 3
Μαßου 1Β22 ωò δταπραγματευτÝò σιην rrεproxn ιοýò
ΠαλÜσικα κατ ΑλÝd;ο Νοýτσο, or ouoior, üμωò, Ý-
πεσαν νεκροß απü ια πυρÜ ανδρþν ιου Ανδροý-
ισου. Η Δτοßκηση απÜντησε σιτò 4 Ιουνßου με ιον α-
φορτσμü του Ανδροýισου απü ιο μτνßσιρο τηò Θρη-
σκεßαò Ιωσηφ Ανδρουσηò, ενþ ο Αρετοò ΠÜγοò ε-
πτστρÜιευσε σια τÝλη Αυγοýστου 1Β22 τουò οπλαρ-
χηγουò απü ιην περτοχη ιου Ολýμπου αναθÝτονιÜò
ιουò την αρχηγßα των στραιευμÜιων τηò Ευρßπου.

Μßα απü ττò κυρτüιερεò αποστολÝò ιουò θα Þταν να
ακυρþσουν την επτρροη του Ανδροýισου στο νησß
με κÜθε μÝσον.
ια τÝλη Ιουνßου 1Β22, üμωò, η Δτοßκηση, ý-
στερα orrü πτÝσετò που δÝχθηκε απü τουò ο-
πλqιχηγουò τηò Αναιολτκßò ΧÝρüου ΕλλÜ-
δοò, «συγχωρεß» τον ΟδυσσÝα με την προ-
ýπüθεση να ιεθεß στην υπηρεσßα ιηò. Ο
Ανδροýισοò επÝρρτπτε ττò ευθýνεò yra ιη δυσμενη
ιρουß ιηò ΕπανÜστασηò στην περτοχη σιουò αρεο-
παγßτεò r<ar τουò προεσιοýò, τη δýναμη ιων οποßων
ηταν αυοφαστσμÝνοò να καταστεßλετ. Σ' αυιü θρßκε
ανÝλπτσιο συμμαχο ιη Δτοßκηση, που επυηιουσε
απü την πλευρÜ ιηò την ορτσττκη κατÜργηση ιου
ιοπτκοý οργαντσμου και την επýολÞ ιηò πÜνω σιτò
τοπτκÝò αυθεντßεò. Σιο δτÜσιημα αυιü ο Ανδρου-
ισοò ενεργοýσε σýμφωνα με ττò δταιαγÝò του προÝ-
δρου ιου Εκτελεσττκοý, ΜαυροκορδÜτου, χωρßò
αυιü να σημαßνετ üιτ εßχαν εκλεßψει or üροτ τηò α-
νιιυαρÜθεσηò ιου με ιη Δτοßκηση. Η εßσοδοò ιου
Ανδροýτσου σττò 21 Αυγοýσιου 1Β22 σιο ασττκü κÝ-
ντρο ιων Αθηνþν, που μüλτò εßχε ελευθερωθεß, ση-
ματοδοτεß την σε ΒÜροò των αρεοπαγτιþν και ιων
τοπτκþν προεσιþν ανατροπη των συοχειισμþν δυ-
νÜμεων. Or υροεοτοß τηò επαρχßαò αποδÝχθηκαν
ιουò üρουò τηò διαπραγμÜιευσηò, που εξασφÜλτΖαν
στον οπλαρχηγü τον πληρη Ýλεγχο των στραιιωιι-
κþν δυνÜμεων και ιην υλτκÞ βÜση yra ιη χρημα-
ιοδüτηση ιων επτχετρßσεων. Σττò 29 ΣεπτεμΒρßου
8. Η Δηßκηση
κατü τον εμφýλω
φοβüτον το
ενδεχüμενο
οτÞριξηò του
Ανδροýτσου οπü
τον Κοροß'σκÜκη.
9. 0 επικεφολÞò
των οθωμονικþν
οτρατευμüτων
που εισÝβολαν
οτη ΣτερεÜ
Ελλüδο ΧOυρσßτ
ποσýò.
Ξυλογραφßεò απü
το βιβλßο του
Πουκεβßλ
«Ιστορßο τηò
ΑναγεννÞσεωò
τηò ΕλλÜδοò»
1Β22 ο Αρετοò ΠÜγοò καιαργεßτατ πραξτκοπημαιτκÜ
κατ ο Ανδροýισοò ανακηρýσσειαι αρχιστρÜιηγοò
τηò Ανατολτκηò ΧÝρσου ΕλλÜδοò απü τη συνÝλευ-
ση των προεστþν ιηò Αναιολτκßò ΕλλÜδοò, ερη-
μην ιηò κεντρτκηò εξουσßαò. Η Üφιξη των οθωμα-
ντκþν στραιευμÜιων ιου Χουρσßτ πασÜ στην περτο-
χη αδρανοποιεß κÜθε αντßδραση ιηò Δτοßκησηò ε-
ναντßον του αρχτστρÜτηγου, ττò υπηρεσßεò του οποß-
ου ιþρα εßχε στÜγκη περτσσüτερο απü κÜθε Üλλη
φορÜ. Ο ΜαυροκορδÜτοò δτατýπωσε ΒÝΒατα ιιò υ-
ποψßεò ιου üιτ ο Ανδροýισοò κτνεßτατ «προò καιÜρ-
yτrσrv τηò καθεστþσηò Δτοτκßσεωò»,' αλλÜ, Kar με
δεδομÝνη ιη συνδρομη ιου οπλαρχηγου σιην ευü-
δωση των επτχετρßσεων καιÜ των Ο8ωμανþν, δεν
επεδßωξε την ανοτχιÞ ρßξη στη συγκυρßα αυιη.
Σιην Εýρτπο το πεδßο ανττπαρÜθεσηò μεταξý αρεο-
παγττþν kar Ανδρουτσου Ýμενε ενεργü. Η Δτοßκη-
ση ιο ΝοÝμΒρτο ιου 1Β22 αναγνþρισε ιον Ολýμπτο
ουλαρχηγü Δταμανý ΝκολÜου αρχηγü των εκεß
δτοτκηττκþν στρατευμÜτων οδηγþνταò ια πρÜγματα
σε μτα εμφýλτα ανττπαρÜθεση με οπλαρχηγοýò
προσκεßμενουò στον Ανδροýισο. Ο μετÝπετια Ýπαρ-
χοò Ευρßπου, Ιιýwηò ΚωλÝτmò, σε μτα προσυÜ- )
Το ΣεπτÝμΒριο ΙΒΞe ο Αρ€ιοò Πüγοò
ΚοτοΡγCßτο! πΡοξιΚοππμοτιΚü Κοι ο
Ανδροýτσοò ονοκηΡýσσòται οΡχιστΡüτηγοò
23
ΣτΗπ Επηκe:τΑΣΗ
ΕΦtΙΜΕ]
θετα να απομονþοετ ιον Ανδροýισο απü τουò
Υδραßουò προκρßτουò, τον καιηγορεß ωò «ανιτδτοτ-
κητÞ». Εν üψετ Kar τηò Ε8νοσυνÝλευσηò του
Ασιρουò οι Yδpaior πρüκρττοτ κρÜιησαν αυοστÜ-
οετò απü ιτò καιηγορßεò kar προοπÜθηοαν να προ- . ιtι t}.).τιτò ιχιττ;Ι Ιιια|,ιμι νÜγ.ιιιι-
σεγγßσουν τον οπλαρχηγü. ]ι,rß'" ιιΙ ιß ,ß ),ß,οι,, .τ2ßτιυò ιrß ρß τΙ
γΙτιν ιΙ: :,το,lραgßι; "οrτι eταχΑζονται
Το 1Β23 ο Ανδρουισοò εγκατÝλετψε yra λßγο τα
Ιιý. uat.lv ,,
πεδßα ιων μαχþν yra να ουμμειÜσχετ σιην Εθνο- (Ιtαιιßγρ, Ζ, τοýΝΙβ, ,τÞò ΕτιΙαýρ,'|
συνÝλευση τον Απρßλτο. Αποδεχüμενοò ιη συ-
γκρüτηση νεοιερτκþν θεομþν δτοßκησηò, üπωò
μαριυρεß kar η αλληλογραφßα του με τον ΑδαμÜ- ΤΠΤΡ.ιι
νττο Κοlηß,Ανδρουισοò προσπÜδησε να πειýχετ
ο
10. 0 Πετρüμπεηò μÝσα απü την ΕθνοσυνÝλευοη ιην ανατροπη ιων ΕειατοÞ ταß Σε8αεμß,.υ Γßροιτòò ΚΙ
ΜαυρομιχÜληò. δυσμενþν yra ιουò οπλαρχηγουò συσχετισμþν δυ-
τ9Jò ?Ýτ Στρα7ηγßν 0δυσσÝα
Ελοιογραφßα νÜμεων. ΕπτυλÝον η υροÜοπτοη των τοπτκþν συμ-
(Εθνικü Ιοτορικü
φερüντων ιου θα μυοροýσε να επιτευχθεß μÝσα α- Τßß τßò Errllar &7ιτητß , χαΙ γευνα
Μουσεßο, ΑθÞνα) πü μτα Üμθλυνση των συγκεντρωτικþν μÝτρων ια
οποßα μεθüδευε η Δτοßκηση και αφοροýσαν τον Ý- ΕλΙηττχÞò ßιευ9ι.ρßαò
λεγχο ιηò δταδτκασßαò ιηò ενοικτασηò των προοü- ΤιτÝρΡÜχ,1 Οδυσστß.
δων κÜθε επαρχßαò και ιη δημτουργßα τακττκοý
σιραιου. ΑυÝιυχε να επηρεÜσει ιτò εξελßξετò. Σιτò Η Ετιετελrß σον , τ\lν 6σοßαν ßχη1'.
Ι8 Μαßου 1Β23 ειοτμÜΖετ απü ιη Στλßμνα, χωρτü κο- 7 Ιουιßογ τr:, ττρßντιò ßτονò , ßχατßβrα'
ντÜ στην ΤριπολιτσÜ, ιη βiarn συγκρουοη με την γριλßον; 3ρe.ιΧμ,,ýò μrν ιLi }rilι,rue )
κυθÝρνηση ιου Πετlýμπεη ΜαυρομιχÜλη, üμωò Χßι χ'ι7ßò, χα,ιßs, Ý'τι 6Ιjrπυ τΙ τÝχr,
η προσÝγγτοη του Θ. Κολοκοτμδνη με τουò Δε- DτχΙδαò Üγwιζßρεlιι τμºßμω;, γΣ_Üγ,
ληγταwαßοιτò θα καιαδτκÜσετ κÜδε σχÝδτο αναιρο- αΦσι την ,.χD.ημ;γηγ Üττß τοýò Τυρι
πηò ιηò προεσιωιτκηò εξουσßαò σε αποτυχßα. Ο Μ,ητßρ, τυν' λßσηò , ßτι h.n τηò τ)ι
Ανδρουτσοò επÝοτρεψε στην ΑθÞνα, προλο3αßνο- tiu δροι4,ζονγ τß, ΟυδεσÝα , Ýυ,' cigiσl
νταò μτα ενδεχüμενη προσÝγγτση του φρουρÜρχου tιιßò ριτα!ß σαò ι μ)ι δυrΙlιòναι νλ χα,
τηò fΚοýρα με τη Διοßκηση. C,οτιν , ür,, ºß^Σιγ,ßrο,ιι _Ýr δßυ φÝqωιι ι
Or επτθειτκÝò ενÝργετεò ιου ΟμÝρ παοÜ τηò Κα- üτßσυ τοýò 'Γοßρχουò,
Εßγ 4ßλουγ θμο; ,
ρýσιου ανÜγκαοαν τη Δτοßκηοη να δτορßσετ τον ιτοτß τß7, αJτj'ομου ß),ευ)ειßαν }χ2ßνην ,
)(|òυοτεßτ.ι òßò τ,τ ßχχυOßντα τßlιιß σα
Ανδροýτσο οιτò 14 ΣεπτεμΒρßου 1Β23 «προσωρτνüν

1ιη.ι , ιαß τßlν δτlτoiav ßτιι['υρεß Ý'}τ1 Þ

αρχηγüν ιων αρμÜιων ιηò ΕυΒοßαò», παρÜ ττò αντß-
θετεò φωνÝò μÝσα στουò κüλιουò τηò. Συò αρχÝò ιτξò Χ.Ι
του 1Β24 ο Ανδρουιοοò προσπÜθησε χωρßò επττυχßα
α,ιιοL
να προσεγγßσει ιον ΜαυροκορδÜιο kar ιον Κου- 1

ΣÜχflημ
ντουρτþm. Στον πρþτο εμφυλτο, αρχÝò ιου 7Β24, ο
α,νOμαν
Ανδρουιοοò -παρÜ ιη μη ενεργü συμμειοχη του-
Τοýòχινò' Ý, δß, ραò ßφß,ιιρdν θχανò ;
τριò , ßλονò θρυò σχòΣδν pir ßρτοΣισ
Στον πΡþτο €μφýηιο (ΙΒΞ4) συντüχΕηκ€ ρΙ)}υμ,ιτ τ) μßrον ουττιχ|γ τÞò ΕΙιν
μΙ§ηρια , τ}τ διχαιοσJτητ.
μΕ την ΚυΕÝρνηση ΚουντουΡ!þτη, Που
δα ονοf,ÝμΒανε τη διοχ€ßΡισπ των δανεßων ι Ποßτ
, ^,
λιιτ{τ Þ ßατριßα τοαοιjτου
επ ασeυξt|
ι ι ττòι πc3ουτrιò
'
Κα
ιιεΙα μεΡ0; ºý

συντÜχ8ηκε τελτκÜ με την κυθÝρνηση Κουντου-
ρτþιη, που θα αναλÜμΒανε τη συναψη kar δταχεß-
pron ιων δανεßων. Ο προσανατολισμüò ιων προε-
στþν τηò Αθηναò προò τη Δτοßκηση ιο 1Β24 δημτ-
ουργησε Ýνα πλαßστο συμμαχτþν τκανþν να εκτο-
πßσουν τον Ανδρουτσο απü την ΑθÞνα και να ιον
αποκüψουν απü ττò πηγÝò Üντλησηò ιου οτκονομτ-
κου υλεονÜσμαιοò. Απü ια μÝοα ιου 1824 c
Ανδρουισοò δεν εμφαντΖüιαν σε κανÝναν καιÜλογò
«προοεξüδων» ιηò επαρχßαò. Σε μτα αντß8ετη πο.
ρεßα ο Ανδροýτσοò εξτσþνετ ιην προÜσπτση τηò το
πτκüτηιαò και του παραδοστακου πλαισßου ιηò Kor
νοτηιαò με την προασπτση των συμφερüντων ιου
Η συνδταλλαγη με ιον Οθωμανü, ια καπÜκτα, εγ

24
 ΑΘΕΝΩΙß.
συμμετοχß ιου Ανδρουτσου στη συνÝλευση ιον ο- 1 1, ΕπιστολÞ του

πλqιχηγþν τηò ανατολτκßò ΣτερεÜò στα ιÝλη Αυ- Σεβασμßου

γοýσιου δεν Üλλαξε τιò τσορροπßεò. Στο δεýιερο ΓÝροντοò ΚοραÞ
εμφυλτο οια ιÝλη του 1824 τα ροιητελτþττκα στρα- οτον ΥπÝρμαχο
ιεýματα r<ar or οπλαρχηγοß συμπαραιÜχθηκω/ μθ 0δυσσÝο,
ιη Δτοßκηση και ιουò νüμουò, με την πλευρÜ, δη- δημοσιευμÝνη
λαδÞ, που δταχετρτΖüιαν ια δÜνετα. ßΠÞν «Εφημ6ρ16g
των Αθηνþν» (22
Ýσα στον ΙανουÜρτο του 1Β25 ορτσττκο- 0κτωβρßου'l824)
ποτÞθηκε η ρηξη μειαξý του ΟδυσσÝα
olrrιPgilu ΙΕß. Ανδροýτσου Kar ιηò Προσωρτνýò Δτοß-
κηοηò τηò ΕλλÜδοò. Δεν Þιαν η πρþτη
ßσα bbi
οσοι θψτ τ^κa,
οξ, τβτOgOυ.lrJßf τλΚτ 94 ÝτορΑτ,ιττυ τß
γß .ι!τ.Iνr:ýß|ιιa, ,a φορÜ που προÝκυπτε μτα κατÜσταση
ιει) ßυι9-Þ,ιιτε , lr} ιL |Χò,þρÝσωμò, xir d;r δταφωνßαò Kar συγκρουσηò, üμωò η επÜνοδοò σιην
τα}.ι,ßσοιοι EUδc ιßσδ τß δΙ¶gιß, ρò θL εξτσορρüπηοη ιων δυνÜμεων, που δεν σßματνε κατ'
ανÜγκη και ιην Üρση των δταφωντþν, με την προ-
Ρò, ;λλ ojDi τòßlο-ιßρχεß, Ýτ ÜtÞσομι τýò
τòßτ,ο-ιßρχεß, Ýτ
σφυγß κατ των δýο πλευρþν στη διαπραγμÜιευοη,
χrg}ò σαδò,σ,
δ9τσι'τα ριò ,ßανò χrgß; ται 4ßι,}rου
ιß ηjτòß τλ λ"ιß3ισ.υ illnr τοßò Jαlσrfoουò *α- φατνüιαν απομακρυσμüνη περτσσüτερο απü κÜθε
τÝραò λ
Üλλη φορÜ. Στην επτλογß του Ανδροýτσου να
τεr4ò ιταρδειγlυ τßιò
τΙr, τ.rιιυC.γιβ ýò α.ξιtπΙ
Ιrτ1*7fiε τ3r.
τον. κυρþσετ δτÜ ιηò Ýνοπληò ανττπαρÜθεσηò τουò
α-
ü-
Εßrαι fulrÝr χαòßß , ýò þ σß, ρßτι , τδ
ρουò του αποκλετσμοý του απü τη δταχεßρτση των
πηγþν πλουττσμοý κατ Üντλησηò εξουστασιτκοý
κýρουò, στενÜ συνδεδεμÝνων με την τοπτκüτητα,
αλλÜ kar με τη δταχεßριση ιων δανεßων, η Δτοßκη-
ση του Υδραßου πρüκρττου Γεωργßου Κουντουρτþτη
Δ,lß τþτο 3πΙυρòßò Δ,τδòσ;Αουò τιιοýrυ
αντÝιαξε την oproιrkn απομüνωση ιου και τη Βßατη
ρþηιLατπ τþò ΙιεσαηlιÝιονò òßò ßτ l.rr-
σιÝνηι Βý j?þυß, Td.r.P
ανττπαρÜθεση, με σιüχο αν üχτ τη φυστκü του εξü-
νιωση, ιουλÜχτστον ιην πλßρη απÝκδυση ιου ο-
τριιαλÞ ααß-αrτοa τý ιßò πλαρχηγου αυü κÜθε εßδουò εξουσßα στην περτοχη
τηò Αναιολτκßò ΧÝρσου ΕλλÜδοò. Ο ντκηιßò στο
ΧÜντ ιηò φο3Þò ιο 1Β21 ηταν ιþρα ο εχθρüò ιων
νüμων kar ο υροδüτηò του Ýθνουò, σýμφωνα με τον
ορτσμü που δταιýπωνε η συγκεντροποτημÝνη Kar υ-
περιουικη δτοßκηση του Ýθνουò.
Ενþ σε ολüκληρη ιη xpovrkn περßοδο πprv απü
το Β25 η Διοßκηση «συγχωροýσε» κÜθε προσφυγη
του Ανδροýισου σε πολτττκÝò πραχτικÝò που καθü-
ρτΖε ιο προεπανασιαιτκü πλαßστο τηò πqιαδοστα-
&τohl ηtrξισατ ρΛκστα τδτ Eruιιfuor .; }t_ κßò κοτνωνßαò kar ανεχüταν υπο üρουò την ανυπα-
χßηιαι.'týρα Üιοhιτιτ' &ι Ýπι§υριrτ. ßß.ß κοÞ ιου σττò δταιαγÝò τηò, ακüμη και ιην προσχþ-
Þι Ýβιηιαι, *d φ
ιηιυσßαι αß,τýν δò
.δτΙòωιÝτυτ δΡιυηò , Ιßι Þο€Α.το τι9ß ΑρχÝò του !ΒΞ5 οριστικοποιÞθπκ€ η ΡÞξη
ýε Ιφωρò r} δαξυαι χ"ß aýrd , hι ßιυ μcτοξý του ΟδυσσÝο Ανδροýτσου κοι
τÝχτα τßò ΕλΙδοò. IΙολλj Ýξ òýτ-ι lir
&7.ιb ελλ. .bδ σßò, ο.ß, ßJι 1Ι* ζτ τηò ΠΡοσωρ!νÞò Διοßκησηò τηò €ßf,üδοò

γραφüιστ μÝσα στο πλαßστο του παραδοστακοý. Τον
Ιοýντο του 1Β24 ξÝσπασε η σýγκρουση Ανδροýτσου
kar ΓΚοýρα. Σττò 15 Ιουνßου ο fΚοýραò «ιο φροýρτο
των Αθηνþν δßδετ ετò την Δτοßκηστν». Σττò 27 Αυ-
γοýσιου η Δτοßκηση ιου Ýδωσε ενιολÞ στραιολο-
γßαò στην περτοχη των Σαλþνων, παρακÜμπτονταò
τον Ανδροýισο, που αποσýρθηκε στη Βελßτοα. Η
ρηση ιου προò το αντßπαλο σιρατüυεδο, ιην περßο-
δο αυιÞ η στÜση ιηò απÝνανττ στον οπλqιχηγü με-
ταβÜλλειατ προò ιην καιεýθυνση ιηò χωρßò üρουò
εmΒοληò ιηò θοýλησηò τηò Kar του απüλυτου δror-
κηιτκοý ελÝγχου των κοινοτÞιων τηò Ανατολτκηò
ΧÝρσου ΕλλÜδοò. Στο üνομα ιηò προσιασßαò των
φτλελεýθερων θεσμþν η επαrτÜκαμqm ιου Ανδροý- )
25
ΣτΗιτι Επτιττe:τΑΣΗ

,Ι2,
Η δεýτερη
σελßδα τηò ισου σθ πρακιτκÝò παραδοστακοý ιýπου (προσφυ-
òα υ} διαειτεßòυσι
«Εφημερßδαò των γß στη θßα ιων üπλων με σιüχο τη δταπραγμÜτευ-
Αθηνþν» με ση) αποιελουσε μτα Üμεση αυετλÞ yra ιη δταχεßρτ-
δημοσιευμÝνη την ση τηò εξουσßαò κατ Ýπρεπε να καιασιολεß προιου ι7ι
γÝ
επιστολÞ του
ΚοροÞ προò τον
θρετ kar Üλλουò μτμηιÝò. Απü τη μτα πλευρÜ το ß_
ιaνυ, α ιδ
υεδßο συμφερüνιων του Ανδροýτσου εßχε περτορτ-
Ανδροýτσο σιεß απü την πολτιτκÞ ιηò κεντρτκηò εξουσßαò να
Ýχετ αυιÞ ιο δτοτκηττκü και οικονομτκü Ýλεγχο των
κοτνοτßιωγ πολτττκÞ που Ýπληττε kar τα συμφÝρο-
νια ιων προεστþν στον iδro θαθμü, απü την Üλλη, 1
ακüμη και αν υπηρχε η πρüθεοη του να προοεγ- ι

γßσετ ιη Διοßκηση, η απομüνωση στην οποßα εßχε

περτÝλθετ απü ια ιÝλη ιου 1824 Ýκανε ανÝφτκιη μτα
τÝιοτα προσπÜθετα.

το Ýσχατο σημεßο ιηò καταδρομηò ιου ο

Ανδρουτσοò επÝλεξε ιην παρÜδοση ιου
οιον ΙωÜwη Γκουρα σιτò 7 Απρτλßου 1Β25.η
Σßò δριιτε α υ} τ}υ ιατασÞσòτε
Ο Γκουραò ωò αρχηγüò ιων δτοτκηττκþν σιβòαÞτ , στελßζοττεò τητ ρß Þυ τα}
στραιευμÜτων σιην περτοχη εßχε ουστασττκÜ
εξουδειερþσετ κÜθε στραττωττκÞ απετλÞ προερχü-
τα
ι
μεττη απü τον Ανδρουισο, παρÜ το γεγονüò üιτ ο ιε-
υl- Χ
λευταßοò εßχε υροσφýγει στη βοÞθετα του πανßσχυ-
-,
D^C,τtra, σζò, αò
ρου ΟμÝρ πασÜ τηò Καρýσιου Þδη απü ιον ΙανουÜ-
pro ιου 1Β25. Η apxrkn πρüδεση του Ανδροýτσου
να μπετ ντκητηò στην ΑθÞνα αποτελοýσε περτσσü- τι δßò ,.
ιερο μτα λεκττκÞ απετλÞ παρÜ μτα εφτκτß πραγ-
μαιιΚοτητα, αφου κυρlοò σιοΧοò ιου Παρεμενε να
σýρετ ιη Δτοßκηση σε δταπραγμÜτευση με ευνοß-
κουò γτ'αυτüν üρουò. Η σθεναρη αντßσιαση που συ-
νÜνιησε σε στραττωιτκü kar υολτττκü ευßπεδο πε- C
ηOοιrια'σαò .τc0
..,ι

ριüρισε ακüμη περτσσüτερο την επτρροη του στο ..f

στραττωιτκü σιοτχεßο ιηò Ανατολτκßò ΧÝρσου Ι\ €Ιò τ0

φaιßτC99.
' ιυτ του
aιò
ΕλλÜδοò, þστε, στην καιÜσταση απüγνωσηò kar α-
3rßσsστ ß, -ιß,
μηχανßαò που εßχε περτÝλθετ, η παρÜδοση του να τ€ τßrγ jσοßαγ Ýτι
αποτελεß ιη μοναδτκη γτ'αυτüν διÝξοδο. Η Δτοß-
κηση εßχε πετýχετ να ακυρþσετ προεπανασιαττκÝò
τòßαι ilouifclOε ,
τò
μορφÝò δρÜσηò (γτα παρÜδετγμα, ιην προσφυγη \
ιων ουλαρχηγþν στα üπλα με στüχο τη δτευθÝτηση τa
ιοπτκþν δταφορþν σιο πλαßστο τηò κοινüιηιαò) l'ir.-, Ρ.GτΙ τ,
ayÝDßò , τουò ιο
Η πρüΕεση του Ανδροýτσου νο μπ€ι νικητÞò
στην ΑδÞνο οποτòηοýσΕ πΕΡισσüτερο
f,εκτικÞ οπòιßΙÞ ποΡü €φικτÞ πΡογμοτικüτητο ττλτιl'στ σαò Ýσι

σýμφωνεò με ιο πλαßστο αναπαραγωγηò του εξου-
στασττκοý μηχαντσμοý ιων αρμαιολþν και να συ-
γκραιησετ σε μτα σιÜση ουδειερüτηιαò ιο σιραττω-
ττκü στοτχεßο τηò ανατολτκηò Ρουμεληò, παρÜ ιτò
συμπÜθετεò πολλþν οπλαρχηγþν στο πρüσωπο του
Ανδρουισου. Eivar χαρακιηρτσιτκη η αναφορÜ που
φιÜνετ στο Βουλευττκü σιτò 8 Μαßου 1825 «üττ or ο-
πλαρχηγοß τηò ΧÝρσου ΕλλÜδοò δεν θÝλουν παρα-
δþοετ στουò νüμουò ιον ΟδυσσÝα ΑνδροýιΖον», σε
μτα περßοδο που η Δτοßκηση εμφαντΖüταν αμεßλl-
κιη απÝναντι σε üσουò «καιÝιρεξαν kar θÝλουν κα-
τατρÝξετ την Δτοßκηστν Kar τουò νüμουò κτνοýμενοι
εξ τδιοτελþν κατ προσωπτκþν παδþν».'
Η Δτοßκηση δεν Üφησε περτθþρτα κτνÞσεων στον

26
 Ι
ò εξουσßαò, ΜπροσιÜ σιη συγκενιροποßηση ιων ε-
Ν ξουστþν απü ιο υπερτοπτκü κÝντρο τηò Δτοßκησηò
λß , ßσχJα δß !σιει τεJ }.rωpJu:l Sτσr-
Ανδρουτσο μειÜ την παρÜδοση του στον Γκουρα.
Αυιü, üμωò, που θÜρυνε περτσσüτερο στην υολτιτ-
κη εξουδειÝρωοη ιου οπλαρχηγου Þιαν η αποδοχÞ
αιü ττò ιοπτκÝò αρχηγεσßεò, προεστοýò kar οπλαρ-
χηγουò, ιων νεοιερτκþν θεσμþν ιηò Δτοßκησηò
(yra παρÜδετγμα, το δτορτσμü επÜρχιον) ωò νομτμο-
ποτηιτκοý πλατσßου γτα ιη δταχεßρτση ιηò τοπτκηò
ΚαΙ την κÜμψη των ιοπτκþν ανιτσιÜσεων σττò α-
πατιÞσετò τηò Δτοßκησηò, or παραδοστακÝò Korvω-
ντκÝò l<ar πολτιτκÝò δυνÜμειò τηò ΑνατολτκÞò ΧÝρ-
σου ΕλλÜδοò φρονιßΖουν να προσαρμοστοýν στο
κατνοýργτο πλαßστο δταχεßρτσηò τηò εξουσßαò, þστε
να δταφυλÜξουν την αναπαραγωγη ιων εξουστασττ-
κþν μηχαντσμþν ιουò kar ιη θÝοη ιουò μÝσα στα ü-
pra ιηò κοτνüιηταò. Ο Ανδροýτσοò απü το 1Β24 θßχε
χÜσετ τα ερεßσμαιÜ ιου στο ασιικü κÝνιρο ιων Αθη-
νþν, ακüμη kar μειαξý των χωρτκþν, η συμπερτφο-
ρÜ ιων ουοßων δεσμευüταν σε μεγÜλο θαθμü απü ß3. 0 Υδροßοò
ιην επτρροß ιων προεστþν που φορολογουσαν την πρüκρlτοò
παραγωγη ιουò. Σιιò 24 Ιανουαρßου 1825, γτα παρÜ- Γεþργιοò
δετγμα, οι κÜιοτκοτ των Αθηνþν συνÝταξαν αναφο- Κουντουριþτηò
ρÜ προò ιη Δτοßκηση με την οποßα ιην πληροφο- διÝταξε την
0πομüνωση του
ροýν üιτ ο Ανδροýισοò «ενεργεß κρυφßωò προδο-
σßαò» kar Ζητοýν να ληφθοýν μÝτρα εναντßον του.' Ανδροýτσου
Σιτò 26 Μαßου 1825 or δημογÝρονιεò τηò ßδταò πü-
ληò ανÝφεραν με επτσιολη ιουò προò ιην Προσω-
prvn Επττρουß τηò Αναιολικüò ΕλλÜδαò üιτ «η Ý-
ξοχοò επττροπη ηξευρουοα ιον κßνδυνον τοýτον
[δηλαδÞ τη συγκÝνιρωση εχ8ρτκþν οιραιευμÜιων
στην περτοχη του Ωρωποý], πληροφορηθεßσα δε
και ιην επτθυμßαν του λαοý αò δτατÜξη να προ-
φ8Üση εδþ ο στραιηγüò Γκουραò να εμψυχþση τον
λαüν, να δþση κÜ8ε ελπßδα σωτηρßαò».'Η ΑθÞνα
το Ι825 ητωτ μτα πüλη που ελεγχüιαν απü τη Δτοß-
κηση, παρÜ ιο γεγονüò üιτ or εγχþρτοτ προεστοτ
δτατηροýσαν, φατνομεντκÜ μÝσα στο πλαßστο ιων
νüμωγ τον Ýλεγχο ιων οτκονομlκþν kar πολτττκþν
λειτουργτþν τηò επτΒαρýνονταò το Εθντκü Ταμεßο.
Στιò Üλλεò επαρχßεò ιηò Αναιολτκηò ΧÝρσου
ΕλλÜδοò η στÜοη ιων ιοπτκþν κοτνοτÞτων απüνα-
νττ στον Ανδροýτσο δεν ταυττΖüιαν απüλυια με αυ-
την ιηò Αθηναò. ΑνÜμεσα οιουò χωρτκοýò τηò Λτ-
ΒαδετÜò, που yra Ýνα μεγÜλο χροντκü δτÜσιημα εß-
χαν χετραφετηθεß απü την επτρροη των ιοπικþν
προεστþν, εßχαν αναπιυχθεß τδταßτερα ατσθßμαια
Ο Ανδροýτσοò οπü το Ι8e4 εßχε χüσει
το Cρòßσμοτü του στο οστιΚü κÝντρο
των Ααπνþν, οκüμπ κοι μ€ταξý των χωΡικþν
συμπÜθεταò απÝνανττ σιον ουλαρχηγü οε üλη τη
δτÜρκετα ιηò ΕπανÜσιασηò Kar κατÜ ιη δτÜρκετα ιηò
καταδρομηò του. Το γεγονüò üττ ο Ανδροýισοò γß-
νετατ αποδεκιüò απü τα ευρýιερα στρþματα των
καλλτεργηιþν, απü τη ΔýαδετÜ μÝχρτ την επαρχßα
Ευρßπου, πρÝπετ να αποδοθεß σιη συμΒολß ιου yra
την Üρση ιων προεπανασταιτκþν επαχδþν ο".ο.- )
2º
ΣτΗιττ Επeχe:τΑΣΗ
ζο,.ò'ετ"^t" χrλ
fo σγò σß _ßι!
ων μειαξý ιων προεστþν και ιων καλλτεργηιþγ
κυρßωò στο πεδßο τηò φορολογßαò. Η παρουοßα ιου
ßφ.λξ.Ρj,
Ξτλ.ò δΞ, Ýr" ια οΞGß|D- Φrτιò ιιιι '¾
οι ι
οπλαρχηγου σττò περτοχÝò αυτÝò παρεßχε στουò α- δròr9ßβ,τετ \ßτ?, tρ?μßò :ν ß,4πÝ
γροιτκοýò πληθυσμουò την αναγκαßα προσταοßα α- 1-",ß σΞò τλò ßýυý!ρ;ιι. Eir ζ7τεßò
πü ιτò καταχρησετò ιων προεσιþγ χωρßò αυτü να ßιιò , frτòßò ι' σ)-;ßlτηò τßρ Ι,"σr;, ρ,.υ.
σημαßνετ κÜποτα προνομτακη μεταχεßρτση τουò Q'rχη ο-,r--rσττιΙτ Þιιχßσ, γ_ορßò Ürα!
(π.χ. να εßναι τδτοκτÞιεò τηò γηò ) η ιην Üρνησß
1ßι." -#rιι ri ηα,β!}ß Στòα,π"j-τγò
τουò να αποδßδουν ιτò νüμτμεò φορολογτκÝò επýα- Πrrrδr;, στ7ιr1 ;ιýμεrοò jτ) τjτ ,
ρυνοετò σιουò προεσιοýò kar ιη Δτοßκηση. ΜÝσα &ιJ-λ, ρ¶ò Σr2τηγß 1υ,, &ι Üιß,.1
απü μτα ανιαποδοιτκÞ σχüση με ιον οπλαρχηγü τα Ξβ\εε , h, ,ßΕß τß, 97 τgß
στρþματα των καλλτεργητþν αναπιýσσουν δταφο-
Ατ3ιλßυ Üιγr,σι ,ß ,rfop: ,«"
ρειτκη απü ιτò ιοπτκÝò αυθενιßεò πολτττκÞ συμπε- σj-τ'rò ,ß 7ß 'σrò Þò ß,Ν*;αò γιιιν,
ρτφορÜ kar ουνιÜσσοντατ μ'αυτüν μÝσα σια üρτα οßrι,ò στπι!.ιζ e|,.r, βßβιι.ò hι
αφßον. Τ}, σò)σ ß,ι t|ιτ9Μ χι!1
των υφτστÜμενων κοτνωντκοοτκονομτκþν δομþν, δß-
χωò, δηλαδη, τη δυνατüιητα ιηò ανατροπηò των τα-
ßηο, βηgßrrε.ι, ßπα, ri Πατρß; ρ
ττ,-λ) α-.λιτjτεαπ, Üτδ ßτι ß,ξιζ,η οß
14. 0 ΝÜκοò ξτκþν συοχεττσμþν δυνÜμεων.
Πονουργιüò Στιò 9 ΔεκεμΒρßου 1Β24 οι κÜτοτκοι τηò Λýαδετ- ,Ιιrrι
. απεßλησε κοι Üò απαßτησαν απü τη Δτοßκηση να μεßνετ ο Ανδρου- !Βυ ι^τιΔ r_β _αα, Qν.οιιfl ,3ò ,_rη
ισοò «ωò Kar Προιερον ο αρΧηΥοò τηò αυιηò εΠαρ-
}b Ý,r.ir, β.ßòÞσια,gυß; ßΧι;ò
τον πστÝρο του
γι0 να τOν χßαò kar επετδÞ εßνατ συμπατρτþτηò των και Ýμετναν ΑΙΙ], δb 'qισΧÝσ δ τα}υßτωrαò
οπομοκρýνει οπü ευχqιτστημÝνοι απ' αυτüν».υ ΦυσχÜ ιο Ζηιημα ιηò ι\. τροτ2Ý7ι εßò ò"τßρ τηÜ οýχιò.
τον Ανδροýτσο επανüδου ιου οπλαρχηγου «Ýμετνεν ετò σκÝψτν» yra ιhΖrlι.rßο; τßf , ud ΣεÞτειò εßò Ýτπ
τη Δτοßκηση, η οποßα μÝσα σιη δßνη του εμφυλßου τÝρι , τοßò Ýιλüτý; φυ λ αßβιηοß
ιÞο, τι7λ
απαττοýσε την εκκαθÜρτοη üλων των κενιρüφυγων
δυνÜμεων. Σιη ΔτβαδετÜ δτορßστηκε απü ιη Δτοß-
Il-pr"
ceησιò ρ7υ errf,U α-Ιτο
κηση ωò Ýπαρχοò ο Παναγτþmò ΛτÜορßχηò, που ι,rÝτπ; σι,ιτ*ιßα, τοý ßτιΚυ τοßò
μαΖß με ιουò οπλαρχηγουò ιηò Δτοßκησηò ΣιÜδτ º*η,τ-: ιß τßJlu,ò Þò ßτιστιλÞò ι
ρυò }ιß λ Ξοýò ιιιrιÞσ7ò ιßß εßò Σ
" 'ι,l ι Or
ΚατΖικογιÜwη kar Μt'ττρ,ο Τρτανταφυλλßνα πρω-
τοστÜιησαν οτην καιαδßωξη ιου Ανδροýτσου. ΠαρÜ τß,ò , -ý òßò Σß2ßßιýßιò, ιιß σΙπιò
την υυαρξη του επÜρχου και ιην επÜνοδο των προ- τÜÝ.εαò Πολ,r'ταò , ιαß rL7οßò με-ι
εοτþν τηò ΛýαδετÜò στην περτοχη, ο Ανδροýισοò οò Ýιρη!ηò σßλrτι!γα, ßγ ßκ ý»ρßνοι σòκ1
κατÜφερε να σιρατολογησετ περßπου 600 χωρτκοýò ºιò Το!γυυò, ;λÝ ι.ß ýrÝ*rò
7.. Το!*ο. _ irri .-| ßrßrr. Ξρχεσt
Ξ*..t
απü τη ΛýαδετÜ kar ιη ΘÞβα kar να κτνηθεß με ιη
σýμπραξη περτφερετακþν οθωμαντκþν δυνÜμεων ºο}ò Τοßμrοò
ιηò Καρýοτου κατÜ των δτοτκηττκþν σιρατευμÜιων.' ΙηelLεli, , ν? Þò Ελλßl'τò (}δυτσòß, ri
Με δτορτσμουò οπλαρχηγþν Kar χρημαιτκÝò υπο- Þηι 7L,h^rσαò διß ,ß !..τ,Cε!σγ1 Ü
σχÝσετò η Δτοßκηση στερεß ιον Ανδρουισο απü κÜ- Ιrαξ Π,;.Is δrdεr.. ¸ýrò " .rß Ι
θε προσδοκßα να συσπετρþσετ τυχüν δυσαρεστημÝ- òαò 1ι ,, ΙeτwftßJτγ,Þ δδε ε,h;ι
νουò απü αυιην οπλαρχηγουò, και τον υερτθωρτο- 7.ò ,.ß λßσeτ,ιρ, ταß Α7òΙοò Κυρßòι
"Χορß'
υοτεß. Χαρακιηρτσιτκη ηταν η περßπτωοη του γερο- τιδιÝρι þΙοßò."
ΠανουργτÜ, που ενþ αρχτκÜ εßχε συνταχθεß με ιον
Ανδροýτσο μειαπεßθετατ αργüτερα ýστερα απü ττò
bι Πqτισilπ, ιJ Ιυυιßαι |Ειι.
απετλÝò ιηò Δτοßκησηò, ακüμη και του υτοý του ΝÜ- ο.Φßλòò r,ηΙ »;;
κου, üττ «θα οε πτÜσω να σε δÝσω, να σε φÝρω ετò þΙß, ιοιÞò ΠτηΛ
ιην Διοßκηστν».'ο Α. ΚοΡffΙΣ.
ΜÝσα στο 1Β24 συντελÝσιηκθ η ανατροπη ιων l-
σορροπτþν σε ΒÜροò ιου Ανδρουτσου. Or προσπÜ-
θετεò του ουλαρχηγου να μην εκτοπτστεß απü ιουò
f4
'.ι.,
-yJ
τ;
Πορü τιò πΡοσπÜδειÝò του γιο διοπρογμüτευση . j-!
Ýρχετοι αντιμÝτωποò μ€ Ýνο πßΙÝγμα ποηιτικþν
\-_ --

συμμοχιþν (Κωf, Ýττπò-ΚουντοιJΡιþτηθ

2Β
t
]

ι.
!a Ι τß ßλε7εν ιßò τΙ;γ ψý,ει\ι εß,ρrσν-Ιμ,rοò
,l5.
Η τελευταßο
Ý Σι€Üσμιοò Σωχρ Üτηò. εξουστασιτκοýò μηχαντσμουò δεν καρποφüρηοαν, σελßδ0 του
καθþò το προσωπτκü του γüητρο και η επτρροη ιου δημοσιεýματοò με
,, }Ιητ9Ýò 7e *α} «"rρδò χα) τßν Ýλλòγ στο σιραιιωτικü οιοτχεßο ι<ar οτουò καλλτεργητÝò την επΙπολÞ του
ιηò Αναιολτκηò ΕλλÜδοò δεν αρκουσαν yra να εγ- ΚοροÞ (17 Ιουνßου
,l824)
προò τον
γυηθουν τη συμμετοχη ιου οιο νÝο πλαßσιο δτανο-
Ανδροýτσο με
μηò ιων εξουστþν μÝσα αιιü ιο Βεσμτκü πλαßστο τηò
Δτοßκηοηò. Ενþ Üλλοτ οπλαρχηγοß, üπωò ο Καραß- επßκληση του
πOρOδεßγμαΤοò
σκÜκηò, αναδταμορφþνουν ττò οτρατηγτκÝò τουò
του Σωκρüτη
κατ προοεγγßΖουν ιην κυθÝρνηση Κουνιουρτþτη,
ο Ανδρουτσοò παρÜ ιτò προσπÜOετÝò του yra δτα-
πραγμÜτευση Ýρχειατ ανιτμÝτωποò με Ýνα πλÝγμα
πολτιτκþν συμμαχιþν (Κωλεττηò-Κουνιουρτþιηò),
που επεδßωκαν τη χωρßò üρουò υποταγÞ ιου στη
βουληση ιηò Δτοßκησηò, προκρßνονιαò τον παρο-
πλιομü του οιην περßιιτωση που δεν πετθαρχουσε.
Ürrχιρ,,ιτßιι, o,jδi Ιεl- Ο φοΒοò. üχι τüσο τηò Διοßκηοηò üσο των τοπικþν
)) αυθενττþν, yra ενδεχüμενη επÜνοδο του Ανδρου-

',',
,, Ü,.λ', *αß_ ßν τr,ιßυυ.
τσου οια πολτττκÜ πρÜγμαια με ιη σιηρτξη του Κα-
,ξßß"¹ºßßlßß:ß,"º paroKaKn καΙ αναΚιηση τηò εΠτρροηò ιου στην Πε-
proxn Ýκανε πολλουò να μη θÝλουν την αμνηστευ-
1, χ") αJÞ, fr 7δ δλοτο, σÝ-
Þ ττι!θι,»
οÞ του, Η φυστκη ιου εξüντωση, ουστασιτκÜ, νομτ-
,, φυιιε' βιßζεσΙαι δß οJχ ßτιον οý'lε μ"ι- μοποτεßιατ απü τουò νÝουò συσχειτομουò δυνÜμεων
,, 1Ýρd , o:J1e σΖrÝß«' ω,οý δß "ε,jτοι ß7ι στην περτοχη, Η παρουοßα ιου δεν θα μπορουσε να
,,, filrou τ}γ tΙΑΤι'ΙΔΑ. κλονßσετ τη δυναμη ιηò Δτοßκηοηò ουτε να επηρε-
Π:\ΔΤ. ΚρßτΦγ.l. Üοετ ια πολτιτκÜ πρÜγμαια. Ηιαν üμωò δυναιü να
προκαλÝσει προσιρτθÝò kar αντεκδτκησετò σε προ-
,, Θ/λιι ν} εßτ-]: ()τι χαß Ýσδ 7j, Πα_ σωπτκü επßπεδο μÝοα οτα üρτα τηò Ανατολτκηò
Ýr* χrß ,ßττ) τ}7, \1,7 ! ιη χα|, Üττδ üΧουò ΧÝρσου ΕλλÜδοò. Εκεßνο που Ýχει τδταßιερη σημα-
1ε|,ò ιτ ,ο γßνανò ,Þ Ι]_\'Γ Ι'ΙΔΛ ε'|ναι τρÜ,7μα σßα εßνατ το γεγονüò üιτ η δολοφονßα του, τη νυχια
1 ι1
ιιμΙ!ειòOον - Ν4ι η¾ιστe ?0ν Χαι C?- ιηò 5ηò Ιουλßου ιΒ25, δεν εßχε ττò συνÝπετεò εκεßνεò
μν ß7 ε,, ο,, *r) τ},,ßαν Þγ,ιτη,ιlγιι χονßL ρßò που θα περßμενε κανεßò αναλογτΖüμενοò ιιò δταοια-
7α)ò
\
Θòοßò ýò, σετò που 8α λαμΒανε μτα τÝτοτα πραξη αν εßχε συ-
drε,lι€ Cl- ντελεστεß στα προγενÝστερα χρüντα. Or συνÝπετεò
'Ιηι ,\
,r? απορροφßθηκαν γρηγορα μÝοα οιο νÝο πλαßστο ε-
ξΨeL,").-ΤΙν
L,, ßrιτ
εl"Ζι|-5, γφ ξουσßαò, χωρßò να προκληΒουν τδταßιεροτ κραδα-
ýτο hι,,ι χιrßò ß..1ι ßδν ατροσ7Üζ,ζ,7 þ7}7 ολ σμοß στη Δτοßκηση.
ýτ;οφερrι , ια) μ,αιßρι Σ5 ηο"7Ütη ,,ß
ι ι,} δº-
0fi χα,ß,' ßß ;νr"ιδτC,j, χαß' μοr}η, Ý, ßÝ, ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Ι Ανιþνιοò Λιγνüò (επιμ ), Αρχεßον τηò Κοινüτητοò Υδραò
σýρνη ηß; ']üßν ατΑερον δ,λ vb. ιαρωΟß Þ
'υλ (Α Κ.Υ.), 1778,1832, ι. Ε, ο. 95-96. Εmστολη ιηò 16ηò
χrß ÜταO{νη, Ο,λα gj7} ττ:lΖσει νL 7Σ ιÜ- Μαßου 1821.
μr,,ý Üυ9,,ωτοß , ,λ,Ζrζ, .ò7r"ι 7δ δ ßχαιου" 2. ΓενlκÜ Αρχεßα του ΙζρÜτουò, επιοτολη Αρεßου ΠÜγου

.ι ß αΙ
ιαι ιιητe. σΡ€ßτ€,
ιOν eΧΘΡOν Ι
, ι. .r.αμνÞ
\ , ß ατò
ΞfΡ€τßt νι φeυfη
ιΨlιòιò νι
' ι ηιιü
τOτOν, òιò προò ιην ΥπερτÜιη ΒουλÞ, 17 Απριλßου 1Β22
3 Ισιορlκüν Αρχεßον ΑλÝξανδρου Ι[αυροκορδÜτου,
βlτò
!ßrει υΣ Üφßντι
ßοßνη αß- Μνημεßα τηò Ελληνικηò Ιοτορßαò, ιüμοò Ε, ι χ ΙΙ, Αθηνα
μÞτε ΤΡετ,eι
τρÝßτει ι0 αß.
ιν!ι 7δ
, ι1
σ7ρα7ßτεδεν., ΡηΤε
σ7ρß
'ον7ου ',;ò _dl|r- Α ΜαυροκορδÜτοò προò ανιτπρüεδρον Εκτελεσττκου,
, Ýτλλ χα) ßü, σßΧrρλ χα) τßò
1965,
Ι6 ΣεπτεμΒρßου 1822, ο 354
4. Α.Κ.Υ., ο.π., τüμοò ΙΑ, ΛουκÜò προò ΑΒανÜστον

γΙ Σκουρταντþιην, 8 Απριλßου 1825.

5. Αρχεßο Ελληνπηò Παßιγγενεσßαò (Α Ε Π.), ιüμοò Ε, σ
\ο
.ιß 240-z4L
6 Α Ε.Π,, ü.π , ιüμοò Ζ, α. ΙΙ3.
::?
º. Γ,Α Κ., συλλογιß ΒλαχογlÜννη, επτστολÞ ιηò 26ηò Μαßου
1825
8.Α.Ε.Π., ü,π., ι. Ζ, σ. 113.
9.Α.Ε.Π., ü.π., ι. Ε, ο. 105.
Ι0. Γ.Α.Κ., συλλογη ΒλαχογτÜννη, ειτστολÞ ΝÜκου προò
σιραιηγü ΠανουργlÜ, 9 Φεθρουαρßου 1Β25. I
9ο
Προ:οπ,η
ΟδυσσÝαò
Ανδροýτσοò
(1790-1Β25)
Ηρωοò τηò Επονüσfασηò του ß82l.
Τεννþθηκε στην Ιθüκη χαι þτον γιοò
του Ανδροýτοου Βεροýοη οπü τιò
ΛιΟσνÜτεò χοι τηò ΑκριΒÞò ΤσαρλομπÜ
σπü την ΠρÝΒεζα. Ο Ανδροýτσοò
μεγÜλωσε οτο σχετικÜ εýπορο
περιΟÜλλον τηò μητÝρσò του στα
Επτüνησο, ÝλαΒε χολþ μüρφωση χαι
þρθε σε εποφÞ με τιò ιδÝεò τηò
εθν!τ(Þò αναγÝννησηò που την εποχÞ
ουτþ χυρ.αρχοýν στην Ευρþπη. Ηξερε
κολÜ ε.σüò απü τα ελληνικü κσι το
τταλτχü κοι συνδÝθηκε στενÜ με το
Λευκüδιο πο!nτþ !ωÜννπ ΖομπÝΙτο.
Γýρω στο ß8ßΟ μποßνεr στη
στροττωτιτßÞ υπηρεσßσ του Αλþ ηασü.
Το ß 8ß θ μυÞθηκε στη Φιλιχþ Ετσιρεßο
και 0οÞθηοε στην προετοτμσσßσ τηò
Επονüστασηò. Στιò 8 θΙσΤου ß82ß
πολÝμησε ηρωικÜ τον ΟμÝρ Βρυþνη
στο Χüντ τηò ΤροΒιÜò και
ανακηρýχθηκε αρχιστρüτηγοò τηò
Ανοτολrκþò Στερεüò Ελλüδαò.
Κοτηγορþθηχε γτο ηροδοσßα κοι
κοΟοιρÝθηκε, γιο να ξαναπÜρει m
θÝση του μετü τπν τßατüληψη τηò
Ακρüποληò. ΠÞρε μÝροò σε πολλÝò
νrκηφüρεò μÜχεò στο ΙΙßεσολüγμ, τηγ
Αχσßß κοι τn Στερεü Ελλüδα. Το Ι824
χοτηγορþθηιε γτο προδοσßο, επειδþ
προσπÜθησε νο συμμοχÞσει με τον
θΙοχüμετ Αλ τηò Ατγýητου ενüγττα
στουò Τοýρßουò. Φυλοκßστηχε χοι
δολοφονÞθηκε στην ΑθÞνο σττò 5
Ιουνßου του Ι825. Ορμητιχüò, ευφυÞò,
κοχýποπτοò χοτ γενναßοò πολεμιστþò,
ο Ανδροýτοοò συγκαταλÝγεται στιò
πλÝον σντιπροσωπευτιχÝò μορφÝò του
εθυßοοπελευθερωτικοý Αγþνα.
30
ΑθανÜστοò
Δτω<οò
(17ΒΒ-lΒ21)
Ι{ρωαò τηò ΕπανÜστασηò του Ι 82ß,
γεwημÝνοò στη Ιrουσουνßτσα. Ο
πσηποýò του ΑθανÜσιοò Τρομματικüò
και οι θεßοι του þτον κλÝφτεò. Σε
ηλικßο Ι2 ετþν, ο πατÝροò του
θτκüλαοò ΙΙßασαΒÝταò τογ Ýστειλε στο
μοναστþρι του Αγßου !ωüννου του
Προδρüμου. Εχεß χειροτονþθηκε
διÜχοò, προσωνýμτο με το οποßο Ýμενε
γνωστüò. Σýμφωνο μG την παρÜδοση
Ýφυγε οπü το μονοστþρι, üτσν üθελÜ
του σχüτωσε κüποιον Τοýριο ßοτ
κατÝφυγε στο οßüμα του οπλαρχηγοý
Τοýλο Σκολτσü. Στσ ß8ß4 πÞγε στην
συλþ του ΑλÞ ποσü ιαι εντüχθηιε στο
σþμο του ΟδυσσÝα Ανδροýτσου, τον
οποßο αχολοýθησε στη ΛιΟοδειÜ, üταν
ο Ανδροýτσοò Ýγινε ορτηγüò στο
αρμοτολΙκι τηò. Το Ια2Ο Ýμνε
κοπετÜντοò του ΚοζÜ τηò πüληò χαι
μυÞθηκε στη Φιλιχþ Εταιρεßα. Τον
Απρßλιο του Ι82Ι !ßατÝλαΒε το
φροýρτο τηò κοτ τη γÝ4υρα
τηò Αλαμüναò.^τΒοδθüò
Σπò 22 Anpιλlou Ι82ß
Ýδωοε μüχη με το σßροτεýμοτο του
ΟμÝρ Βρυþνη. Στßτ μüχη αυτþ,
οργοýμεγοò γο δεχΟΕß τιò προτÜσετò
των ÜΛλων οηλαρπτγþν για
υποχþρηοη, πολÝμησε γενναßα,
τραυμοτßστηßε, οιχμσλωτßστηχε κοτ
μεταφÝρθητε στη Λομßα. Εßεß του
Ýγ!υογ προτüσειò συγεργοοßαò ßαι
μετÜ τη γεννοßα ÜρυησÞ του
θονοτþθηκε με σνοσχολοπισμü οπü
τουò Τοýρτßουò στιò 23 ß82ß.
^πρ!λßου
Ο θüνατüò του συγχλüνισε rßσι
εμψýχωσε το υπüδουλο Ýθνοò και η
θυσßσ του ενÝπνευσε τη λαßκÞ μοýσο.
ΓιÜwηò
ΓΚοýραò
(1791-1Β26)
ß
Οπλορχηγüò του ß82Ι που γεγνþθηκε
στην Τκουρßτοα τηò Παργοσσßδοò το
ß 79ß. ΑρχκÜ υπηρÝτησε τον ορματολü
ΠαγουργτÜ και στη συνÝχειο τον
ΟδυσσÝα Ανδροýτσο. lßυþθητε στη
Φ!λιχþ Ετοτρεßα οηü τον Πανουργιü.
Συμμετεßχε στο πλüι του Αγδροýτσου
στη μÜχη στο Χüνι τηò ΓραΒιüò, üηου
διακρßθηκε γτα τηγ τüλμη χσι τον
ηρωισμü του. Στη συνÝχετο
αποχωρßστηχε οπü τον Ανδροýτσο κοι
εηÝοτρεψε στον ΠονουργιÜ.
Συμμετεßχε σm μüχη των Βοσιλιχþν,
üπου πορ' üτι το σχÝδιü του δεν Ýγινε
δεκτü, εν τοιßποιò πολÝμηοε γεγνοaα,
οναχαττßζονταò το κýρο μÝροò των
τουρκικþν δυνÜμεωγ. Το ß822
Üορßφτατ φροýραρχοò τηò ΔθÞνοò ßα
το ß825 γευκüò οηλορχηγüò τηò
Αυατολιßþò ΣτερεÜò Ελλüδαò. Ωò
φροýρορχοò Þταγ ιδ!αßτερο σιληρüò.
Κοτü τη διÜρκειο του εμφυλßου
εισÝΒοΛε οτην Ιτελοπüννηοο και
συγκροýσfηκε με τουò προ!ßρßτουò τηò
ΚορινΘΙοò, τηò Αρκοδßαò και τηò
!{λεßαò. Στιò 7 Απριλßου του ß825
συλλαμΒüνει τον ΟδυσσÝα Ανδροýτσο,
τον οποßο οι Üνθρωποß του σκοτþνουν
σττò 5 Ιουνßου. Σκοτþθηßε κατÜ την
πολιορßßα τηò Αr(ρüποληò οπü τον
Κιουταχþ τη ßη ΟßτωΒρßου Ι826.
ΝκηταρÜò-Νιτýταò
Σταματελüπουλοò
(17Β2-1Β49)
Ηρωαò τπò Επονüστοσηò του ß82l.
ΤεννÞθηßε στο χωριü ΑγοοτüοοΟο τηò
ΙιΙεσσηνßοò. Η ο!ßογÝνε!ü του þταγ
αρκετÜ εýπορη ßο! ο ποτÝραò του,
ξακουστüò οπλαρχηγüò, εaχε
πολεμþσει κατÜ το Ορλοφιχü. ΕφηΒοò
κοτατüχτηιε στα εητανησιακÜ τüγματα
που εßχσν Ρþσουò διοικητÝò χοι ÝλαΒε
μÝροò στουò ηολÝμουò κατÜ του
ΝσπολÝοτ.τα στην Ιτολßα. Τυρνþγταò
στη ΖÜκυνθο, σχετaστηκε με το θεßο
του, τον Θεüδωρο κολοκοτρþγη, χατ
με μυημÝνουò σm ΘιΛιχÞ Ετοιρεßο,
üπωò τον ΑγαγνωστορÝ, τον Πλοποýτσ
κατ üλλουò, προετοτμüζοντοò μαζa
τουò την Ξηανüστοση του ΓÝνουò.
Ητογ γειινοßοò, διοιβγüτσν για την
ουτα]ýρνττσÞ του lιar τηυ αγýτοτÝλειü
του ι(οτ συμμετεΠε στιò μÜχεò πüγτο
σmν πρþτη γραμμþ, επονομßζüμευοò
Τουρχοφüγοò. ΣυνδÝθηκε στενü με
τον Ανδροýτσο, πολÝμησον μαζß χαι
μετÜ τ!ò κοτηγορßεò προò τον
ΑγδροιΠσο, αρνþθηχε νσ πüρει m
θÝση του, ηου του πρüτενε η
χυΒÝρνηση, τοι μüfuστα ορνýθηχε χοτ
προτÜσε|ò να τον δολοφονÞσετ.
Υπüδειγμο þθουò, πüμφτωχοò,
διιßχθηχε μοζß με το θεßο του
Κολοιιοτμßνπ. tε την ανακßρυξη του
ελληνικοý ιρÜτουò, ο Νιχηταρüò
σποτροΟÞχτηκε οπü το προσκþνιο. Το
απομνημονεýματü του τα υπσγüρευσε
στου rεlirpYιo ΤερτσÝτη. Η
μετριοφροσýυη του και η αßσθηοη του
ιαθþιοντοò φοßνοντοι καθορü στο
Ýργο ουτü. Ξπτραμμσπχü, μποροýμΕ
υα ποýμε πωò ο ΙιΙικητορüò υπιßρξε μßο
οπü τιò πιο αγνÝò ßαι üμορφεò
προσωπιτ(üτητεò του
εθνιχοσπελευθερωτrκοý μαò αγþνο.
Αλfß
πασÜò
(1744-1Β22)
Ποσüò των Ιωαννßνων, γτοò του Βελþ
ιαι τηò Χüμχωò. Σε νεορþ ηλιχßο
δημιοýργησε μτα ομüδο που λþστευε
την περιοχþ τηò ΚÝρχυρσò και
σργüτερο Ýδροσε οτην ΕýΒοια, στη
Θεσσολßο χοι στο τεπελÝντ. Εχεß τον
συνÝλοΟε ο Κουρτ ποοÜò τωγ
Ιωοννßνων τ(οι τον φυλüκrσε. Το Ι768
ηοντρεýτηκε την κüρη του ΚαπλÜγ
ηοσÜ του ΔÝλΟινου, ΕμιγÝ.
ΣυχοφÜιττησε τον πεθερü του στουò
Τοýρκουò και εχεßνοι τον
οπο.Gφüλ.οον. Το ß778 κοτÝστρεψε το
ΧüρμοΒο. Χτýπησε τον πασÜ τηò
Σκüδροò στην Αχρßδο lιor Ýγυε ποοüò
Ιωσνυßνων. Πþρε μÝροò στο Β'
Ρωσοτουρχικü πüλεμο και με
οφüντοστη σκληρüτητο χτýπησε κÜθε
σντßσταση. Συνεργüστηχε με τουò
Τüλλουò κατ απÝκτησε την ΠρÝΒεζο, το
Βουθρωτü χοι τη Βüγιτσα. Το ß8Ο7
πþρε την ΠεΛοπüννησο, το Ι8ο6
σγüρασε οπü την Πýλη το διχοιþμοτü
τηò στπν ΠολΕεßο ßατ το Ι8'l2 πÞρε το
Αργυρüταστρο. Το αρμοτολßχια τηò
Θεσσολaοò τ(οτ τηò ΣτερεÜò þταν στην
υπτρεοaα του ΑλÞ, φατγüμενο που
ευνüηοε την οργÜνωση των Ýνοπλων
ελληυκþν τμημüτων χοτü την
ΞπανÜστοοη του Η μεγÜλη
Ýκτοση του τρüτουò'Ο2ß.
του τ(οτ οι τüσειò
ουτονομßαò του ονησýχησαγ τηυ Πýλη,
η οποßο το ßΘ2Ο α οποκþρυξε χοι
σßτò 24 ΙαυουαρΙου Ι822
οποχεφολßστητ μßζ με το ποιδιü του
κσr τον εγγονü του,
ΦÝρ
Βριχßινηò
Στροτηγüò του τουρκιχοý οτρατοý,
ιστÜ τπν περßοδο τηò Επονüστοοηò
του ß82ß. Κατογüταγ οπü το γνωστü
ελληνιχü οßκο των Βρυþγηδων που
εξισλαμßστηχε μετÜ την κοτüληψη τηò
ΑλΒανßοò απü τουò Τοýρκουò. Πριν
σπü το ß82ß Ýζησε στην αυλþ του
ηοσü των !ωαννßνων. Εßεß συνδÝθηκε
με πολλοýò επτφαγεßò Ελληνεò
ορμοτολοýò τ(ατ κλÝφτεò. Το ß 82Ο
προσχþρησε στο σουλτÜνο ßνΙαχμοýτ
Β'. Εκεßνοò γιο αντομοιΟþ τοý
πρüσφερε το ποσολßχ! του Βερατßου.
Το ß82Ι γßνετατ ονþτεροò
στροτιωτιχüò ηγÝτηò χÜτω απü τιò
διατογÝò του Χουρσaτ ποοÜ. Πþρε
ενεργü μÝροò στου ογþνα για την
χατüπνιξη τηò Ελληνιχþò Επανüστοσπò
(στην Α. ΣτερεÜ.Ροýμελη ßαι
Πελοπüννποοl. Οι δυνüμειò του
Βρυþνη συγκροýστηκαν με το
ελληυκü τμþμοτο υπü τον ΛθσνÜσιο
Διüκο στην ΑλομÜνα κα! υπü του
ΟδυσσÝο Ανδροýτσο στο Χüνι τηò
ΓροΒιüò. Το üνομα του Βρυþνη
συγδÝθηκε με μεριχü οπü τσ πιο
Ýνδοξα γεγονüτο ετ(εßνηò τηò περιüδου
ßß82l.ß824Ι, üπωò π.χ. το μαρτýρτο
του ΑθανÜσιου Διüκου στηγ ΑλομÜγα,
με τιò μÜχεò στο Βοσ!λιßÜ, με την
πρþτη πολτορχßσ του Ηεσολογγßου τ(.ü.
Σπò 6 Ι{οεμΒρßου του Ι824
αποοýρθηκε σπü ττò πολεμιτÝò
εηχετρþσαò κοι διορßστηχε πασüò τηò
Θεσοολονßχηò, αξßωμα που του Ýδωσε
ο σουλτüνοò.
3r
τ
Προτυ Αποπειρe

4. 0ι Κυριακοýληò
και Ηλßοò (5) ιτþιεò yra να συνεχßοουν τον πüλεμο, σε συνεργα-
ΜουρομιχÜληò σßα με ιο ασκÝρτ του Ανδρουτσου.
εßχαν μετοβεß οτη Την ßδτα, ωστüσο, περßοδο kar ο Αρετοò ΠÜγοò,
Βοιωτßα τον Ιοýνιο που συγκροτßθηκε στην Αμφισσα ιο ΝοÝμΒρτο του
του 'Ι821 για να 1Β21,' στρÝφετατ εναντßον τηò παρουσßαò του Υψη-
ονοχοιτßσουν το λÜνιη kar του Ντκητα στη Ρουμελη, με ιο φüΒο
τουρκικü οσκÝρι πωò η παρουσßα τουò θα εντσχυσετ πολυπλευρα
τουò οπλαρχηγουò τηò περτοχηò kar μÜλιστα τον
Ανδρουισο τον οποßο Üρχτοε ηδη να επτβουλευειατ.
Ο Αρειοò Παγοò, εξÜλλου, 8α προσπαθησετ να δη-
μτουργησετ δτχüνοτα kar ανιτπαρÜθεση ΥψηλÜντη
-ΝτκÞτα με ιον Ανδρουιοο.
Ακολουθουν or σκληρÝò αναμειρησειò του ασκε-
prou Ανδρουτσου-ΝτκηταρÜ, σε διÜφορεò περτοχÝò a
κατ κυρßωò στη Στυλßδα και την Αγßα Μαρßνα, απü a
τιò κορυφαιεò συγκρουσειò κατα την πρþτη περßο- <Ι
δο τηò ΕπανÜστασηò.' {
νþ υπηρχε ρηιη δÝομευση του Αρεßου ΠÜ-
γου να προμηθευετ τρüφτμα kar πολεμοφü-
δτα. με ιη φροντßδα των cφüρων ιων επαρ-
χτþγ τουò οπλαρχηγουò, παρουστÜΖειατ χωρησουγ αφου εßχαν προξενησετ μεγÜλεò απþ-
φανερη πra η εμπÜθετÜ ιου απÝνανιι σιον λετεò σιο σιραττωιτκü οþμα ιου ΔρÜμαλη και του
Ανδροýτσο. Ο ΟδυοσÝαò, με γρÜμμα του απü το Δß- σεραοκÝρη Σεγßτ Αλü πασÜ,
σιομο (16 Μαρτßου Β22), Ζητα κυρßωò ιρüφτμα, α- Η αναγκαοττκη υποχþρηοη ιου Ανδρουτοου και
φοý ετοτμÜΖεται να χτυπησετ, με τον ΝτκηιαρÜ, ιου ΝτκηιαρÜ θα προκαλÝοει ιην αντßδραοη του
τουò Τοýρκουò. «...Ημεßò -γραφει με οτεναχωρταν Αρεßου ΠÜγου, ο οποßοò, αφου συνηργησε ο' αυτη,
πολλη απüψε αηερÜσαμεν απü ψωμß.., πρÝπε] να θρßσκετ την αφορμη που επεδßωκε, να καιηγορη-
υÜρετε μÝιρα διÜ ΖαßρÝδεò... ΔτÜ ψωμß μουιουλÜκι σει ιον ΟδυσσÝα. Ο Ν. ΣτmλτÜδηò εßνατ αποκαλυ-
να κÜμετε κυΒÝρνηστν, üιτ γνωρßΖειε πολλÜ καλÜ πιτκüò πÜνω οιο θÝμα:
οΠου αυιη η εΚσιρατεΙα εΙναΙ η μονη οΠου Προ- «Ο δ'Αρετοò Παγοò, ητοτ ο Ταλαντßου Νεüφυτοò
σμÝνετ ανüρθωστν το γÝνοò Kar πρÝπει με μεγαλην kar ο Ανθτμοò ΓαΖηò, ο,ιε Ιοýwηò Ετρηναßοò και
προσοχην να σταδþμεν διÜ να μη λÜβη κανÝνα πα- Παναγ. Κοι:σλýò, απüνιων των Üλλων μελþν, γρÜ-

Απü το ΙΒΞΡ πΡο€τοιμοζüτον μεδοδικü

η εξüντωση του ΟδυσσÝο, του kot' εξοχÞν
Παfκοý ηγÝτη τηò Επονüστοστιò

ραμτκρüν εμπüδιον kar τüιε μαò χαλÜ üλο ιο παν».'

Το γρÜμμα του δεν Βρηκε καμιÜ ανταπüκρτση, κα-
θþò ο Αρετοò ΠÜγοò επεδßωκε να ητιηθεß ο Οδυσ-
σÝαò, yra να μπορεσετ Ýτστ να τον κατηγορßοετ yra
σιραιηΥΙΚη ανΙΚανοτητα.
ΠαρÜ ιιò δραμαιτκÝò εκκλßοετò του Ανδροýισου
yra Sοηθετα οιτò σκληρÝò αναμειρησετò με τουò
Τουρκουò, ο Αρετοò ΠÜγοò δεßχνετ μτα προδοτικη
αδιαφορßα. Kr ανυψþνοντατ πραγματτκÝò εποποι-
ßεò, κυρßωò σιην Αγßα Μαρßνα, üπου ιÝσσερτò xr-
λτÜδεò Ελληνεò αντιμετþπισαν δεκαπÝνιε χτλτÜ-
δεò Τοýρκουò, αλλÜ παρÜ ιτò προσπÜδετεò του
ΟδυσσÝα και του ΝτκÞια υποχρεþνοντατ να υπο-

34

φοντεò προò ιον ΟδυσσÝα, ιον kakizouσr, δτüττ δεν
ενßκησαν ατυχþò or Ελληνεò αυετραρßθμουò ε-
χθρουò και τον λÝγουστν Üνανδρον, εν ω δεν γνω-
ρßΖουστν οýιε ττ εσιτ πüλεμοò, οýτε ιτ εσττν ανδρßα.
kar αυιüò, üστιò εßν' ο περßφημοò διÜ την avδpiaιr
ιου και την περß ια πολεμτκÜ τκανüιητÜ ιου Οδυσ-
σεýò Ανδροýτσου καιαφρονεß ιοταυτην δτοßχηστγ ε-
πεμθαßνουσαν ετò ü,ιτ δεν ιην ανÞκετ, kar τρüπον
ιτνÜ μη αναγνωρßΖων αυιßγ ιην εmστρÝφετ ιο δß-
πλωμα ιηò χτλταρχßαò του, αυτß δε ιο δÝχετατ ωò
παραßιηστν, κατ δτορßΖετ ιον Δημηφτον Τρτανια-
φυλλßναò, ιον Ι. ΔÜυαν κα1 ιον Σιαμουλην ετò τον
6. Η νßκη των
σιρατüν, ιον οποßον ο Οδυσσεýò συνεκρüτησε. Kar ΕλλÞνων κοτü
üμωò ο Οδυσσευò εßνατ πραγμαιτκþò αρχτστρÜτη- των Τοýρκων στο
γοò, r<ar δεν εßχεν ανÜγκην δτπλþματοò χτλταρ- Σüλωνα. 0 Αρειοò
χßαò, δτÜ να πολεμηση ιουò Τουρκουò. επομÝνωò ΠÜγοò εßχε
θα τουò πολεμηση kar Üνευ δτπλþματοò. Αυιüò üιε στην Αμφισσο
ο ΝÝγρηò ιον εßπεν üττ, θα τον δτþρτΖε χτλßαρχογ την Ýδρο του
δτÜ να τον δεßξη τÜχα ευεργεττκην δτÜθεστγ αυιüò απü το ΝοÝμβριο
ιον απεκρßθη, πτκρþò ετρωνευüμενοò: θα σε δτορß- του 1821
(γερμανικÞ
σω και εγþ εκαιüνιαρχον».η
λιθογροφßα)
Τη μαρτυρßα του ΣπηλτÜδη επýεβατþνετ kar ο
Μ. Οχονüμου, ο οποßοò γρÜφει:
«Kar εκ ιοýιου [τηò αυοχþρησηò δηλαδÞ αυü
την Αγßα Μαρßνα] αφορμην λαΒüνιεò or Αρεοπα-
γßτατ, αποιüμωò γρÜφοντεò προò τον ΟδυσσÝα Þ-
λεγχον κατ κατηγüρουν αυτüν ωò Üνανδρον, καθü
μη δτατηρßσαντα την θÝστν εκεßνην. Kar αφÝντεò
ια ΣÜλωνα, üπου εßχον την Ýδραν, μετÝθησαν ετò
θηροχþρτ τηò ΕυΒοßαò».'
ΑλλÜ ο Αρετοò ΠÜγοò δεν θα περτορτστεß στην ε-
παßσχυντη συκοφαντßα ενα,"τßον του ΟδυσσÝα, Θα
προοπαθησετ να τον δταβÜλετ και οτο συνεργÜτη kar
συμπολεμτσιß ιου ΝτκÞτα, με προοτπτκη να τουò ο-
δηγßοετ σε ρßξη kar ενδεχüμενη σ/αμÝιρηση.
Με τρßα γρÜμματÜ τουò or αρεοπαγßτεò προσπα-
θοýν kar να δτκατολογηθοýν kar να ρßξουν ευθυ-
νεò σιον ΟδυσσÝα, ενþ τον προιρÝπουν να συνερ-
γασιεß με ιουò Τρτατπαφυλλßνα, Παμοýλη kar
ΛÜτπα, σιουò οποßουò Ýδωσαν «το αξßωμα ιηò πε-
νιακοσταρχßαò», και τον Δι:οθουντþm. Ο Νκηιαò,
που Βρßσκετατ με το στρÜιευμÜ ιου στη Βελßτσα,
τουò γρÜφετ πωò η παραßτηση του ΟδυσσÝα απετλεß
με δτÜλυση ολüκληρο ιο στρατüπεδο. Kar τüιε or
αρεοπαγßτεò επτσιρατεýουν, παρÜλληλα με ιην υ-
Ο Apeιoò Πüγοò δο προσποδÞσει νο
δημιουργÞσει διχüνοιο κοι οντιποΡüδòσπ
ΥψηΠüντη-Νικητορü με τον Ανδροýτσο
uokprσia, και την κολακεßα, yra να πεßσουν ιον
ΝτκÞτα να εγκαιαλεßψετ ιον ΟδυσσÝα, να τον πα-
ραμερßσετ kar ν' αναλÜΒετ «η γεwατüιηò του üλην
την επιστασßαν των στραιευμÜιων». Σιτò 26 Αυριλß-
ου, αυü την Εýβοτα üπου Βρßσκοντατ, του σιÝλνουν
Ýνα γρÜμμα, üπου επτχετροýν με εγκþμτα yra τον
ßδτο να τον πεßσουν να δεχθεß ιτò προιροπÝò τουò.
Το υπογρÜφουν ο ΑταλÜνmò Νεüφυτοò, πρüε-
δροò, ο γραμματεýò ΑδÜμ Δοýκαò kar or Ανθτμοò
ΓαΖιò, Δρüσοò Μανσüλαò, ΙτοÜwηò Ετρηναßοò,
Κ. Τσι:σοσmò, Κ. Icýrruou kar Παναγ. Κονδýληò.
Του γρÜφουν:
35
 7. Σýσκεψη
ογωνιστþν.
ΕξιδονικευμÝνοò
πßνοκαò του
ΙωÜννου γιο τιò
σχÝσειò των
ηγετþν τηò
Επονüοτασηò
',
]Φ.ι:
ΕλÜΒαμεντο απü ΒελßτΖαν γρÜμμα σου, εν ω
εßδομεν μαò γρÜφηò, üτι καOþò ηκοýσOη η πα-
να
ραßτηση του ΟδυσσÝωò, το στρÜτευμα üλον ε-
σκορπισθη τüσον το εδικüν του, üσον και το Μω-
ραßτικον, αυτü το γρÜμμα σου μαò εκßνησεν ειò
0αυμασμüν, πλην παλι συνýλθομεν συλλογι-
σθÝντεò, üτι οι γενναßοι Üνδρεò εßναι φυσικÜ α-
πλοßκοß και ευεξαπÜτητοL κα1 αφοý συναρπα-
σOþσιν ý απατηθþσιν μßα φορÜν, επιμÝνουσι διÜ
παντüò εßò rny αυτην απÜτην, εÜν δεν προλÜΒη
μßα φιλπη συμΒουλý να τnv αναιρÝση, διÜ τοý-
το εκρßναμεν ευλογον ν'αποκριOþμεν κα1 να σε
συμΒουλευαωμεν πατρικþò τα συμφερονια. üνιεò
ΒÝβαιοι, üτι γρÜφομεν ειò Üνδρα γενναßον και τι-
μιþτατον, και üτι θελει κρατησει μυστικÜ τα üσα
του Υραφομεν.
»Κυριε! η παραßτησιò του ΟδυσσÝωò προηλθεν
απü λüγου του, ο ßδιοò μαò Ýγραψεν, üτι παραι-
τεßται, διüτι 0ελει να τραΒιχθη ειò το σπηυ του,
κα1 να διορßσωμεν Üλλον εξ την οδηγßαν του
στρατεýματοò, το στρÜτευμα δεν εßναι εδικüν του,
Πορü τιò δΡομοflκÝò òκκηÞσcιò του
Ανδροýτσου για ΒοÞθειο, ο Αρειοò ΠÜγοò
δεßχνει μιο πΡοδοτικÞ οδιοφορß6
36
αλλ'εßναι του γÝνουò- δεν εσκορπßσOη διÜ την
παραßτησßν του, αλλÜ διÜ την συμφοlην üπου του
ηκολοýθησεν εlò την Αγßαν ΝΙαρßναν, μÜλιστα
το στρÜτευμα εlνα1 αγανακτισμÝνον εναντßον
Lου, κα] αποδjδει την αιτßαν τηò συμφορÜò εκεß-
γηò ετò την Üτολμον στρατηγßαν του, καθþò εκ
συμφþνου και το 1\Ιωραßτικον στρÜτευμα, η προ-
αßρεσιò του ΟδυσσÝωò ßσωò εßναι καλη κυ επιOυ-
μεß να ωφεληση το γÝνοò του, αλλ' η κακÞ τýχη
tον καταtρεΧε1 κα1 εναντlουτα1 εlò tα στρατηγη-
ματÜ του, το δε ελÜττωμα εßναι üπου χÜνει την ευ-
καιρßαν των πρÜξεων κα1 τnv ακμην τ.ου καlρου
εlò το να κομπασÜρη ατελεýτητα, να μην επlχε1-
ρη εξ τßποτε, και ýστερον μετανοεß ανωφελευτα.
»Ισωò αυτη η συνεßδηση τÝλοò πÜντων τον Ýτυ-
ψε κα1 διÜ τοýτο απεφησισε να παραιτηOý και α-
πü το αξιωμÜ του κα1 απü τον πüλεμον, γνωρßΖο-
νταò το ελÜττωμÜ του, διÜ το οποßον εστÜθησαν
πÜντοτε üχι μüνον ανωφελÞ, αλλÜ και ολεθρια τα
στρατηγýματÜ του, εlò ΛεΒαδßαν, ειò ΘýΒαò, ειò
Αθηναò, ειò Ευριπον, και τþρα κακÞ τýχη ενα-
ντßον του Ζητουνßου, üθεν η παραßτησßò του (εÜν
δεν ýναι κα0' υπüκρισιν) θελει γßνει ωφελιμωτÜ-
τη κα εlò αυτüν τον ßδιον και ετò το Ελληνπüν
γÝνοò. Λοιπüν αδελφÝ Γενναιüτατε σε συμΒου-
λευομεν ν' αγαπÜò μεν τον ΟδυσσÝα, περισσüτε-
ρον üμωò ν' αγαπÜò το συμφερον του γενουò κα1
τηò πατρßδοò, κα1 να Ýχηò πÜντοτε προ οφθαλμου
τοýLο το απαραßLητον 1ερüν χρÝοò σου, ημεßò σε
ΒλÝπομεν τüσον ενθουσιασμÝνον ε]ò α?γ φιλßαν
του ΟδυσσÝωò, οπου ελησμüιmσεò πωò εßσαι στρα-
τηγüò των Πελοπονιτηστακþν στρατευμÜτων, και
γρÜφεlò, üτι εσκορπßσθη κυ το ΜωραΙτικον σττια-
τευμα εκ τηò παραιτýσεωò του ΟδυοσÝωò, ωσÜν να
ýτον αυτüò σττητηγüò fου κα1 η γενναιüτηò σου ο
σηματφüροò, Η φιλßα του γενναßου και φιλογε-
νουò ανδρüò πρÝπει να Ýχη τα üριÜ τηò. Η γεν-
ναιüτηò σου αφοý τιμÜò την φιλßαν του ΟδυσσÝωò,
πρεπε1 ν' αναλÜΒηò τα γενναßα φρονηματÜ σου,
να φροντßσηò ειò το να φυλαξηò την καλÞν υπü-
ληψßν σου, και τον Ýπαινον των παρελθüντων κα-
τορθωμÜτων, συλλογßσου, üτι ηλOεò τüσην μα-
κ@ν οδüν, και δοκι,μÜΖειò τüσαò ταλαιπωρßαò, ü-
χι διÜ να φιλιωθýò με τον Οδυοσεα, αλλÜ διÜ να
κατατροπþσηò τουò εχOρουò, ειò τοýτον τον ιερüν
αγþνα οποý επεχειρßσθημεν, κα1 να δοξασθηò με
λαμπρÜò νßκαò και εξ την ΑνατολικÞν ΕλλÜδα
καθþò και εη την Πελοπüwησον. ΑυτÜ οποý σου
γρÜφομεν δεν σε τα γfrφομεν ημεßò, αλλÜ η πα-
τρßò και το γÝνοò, κα1 ωò φιλüπατριò και φιλογε-
νýò οπου εßσαι πρÝπει να τα ακοýσηò με σÝΒαò
κα1 να ενεργησηò με Ζηλον, üθεν αδελφÝ πÜσχι-
σα7 να συνÜξηò κα1 να εμψυχþσηò το διεσκορπι-
σlιÝνον στρÜτευμα, τοýτο εßναι χρÝοò Üξιου στρα-
tr
τηγοý, εισακοýσθηυ, ενþθητι με τουò Üλλουò 8. 0 Φιλικüò και
στρατηγοýò και ο θεüò θÝλει ευοδþσει τα κινημα- των εχθμßιν και την κατÜστασlν του στρατευματüò δÜσκαλοò του
τÜ σαò και 0Ýλει μαò ΒοηθÞση διÜ να εξαλεßψω- μαò, εκρßναμεν εýλογον να το τραΒßξωμεν διÜ να ΓÝνουò Ανθιμοò
μεν την εκ τηò ηπηò αδοξßαν οποý εδοκιμÜσα- μη χαθý, ο Αρειοò ΠÜγοò δεν Ýπρεπε να εναντlω- ΓοζÞò, μÝλοò του
μεν. Υγßαlνε».5 θη ε4 τοýτο και να προξενýση τüσην ταραχηγ Αρεßου Πüγου και
και παρÜπονα, αν Lο τρÜΒιγμα του στρατεýματοò δΙþκΤηò του
απþτηση του ΝτκηταρÜ θα εßνατ Üμεση Ýγεινε κακÜ, την κρßσιν δεν Ýπρεπε να την κÜ- ΑνδρΟýΤσΟυ
κι αποστομωττκη, με στÝρεα επτχετρημα- μνη ο Αρειοò ΠÜγοò, αλλÜ η διοßκηση του Ýθνουò
τα, με απüδοοη ευθυνηò οιον Αρετο ΠÜ- ημποροýσε να διορßση Üλλουò στραγηγοýò να ε,
γο για οσα ÝγΝαν Kar με kupro συμπÝ- ξετÜσωσι, κα1 να κρßνωσι το πραγμα, η δουλειÜ
ραομÜ του πωò η αναμιξη των πολτττκþν του Αρεßου ΠÜγου ητον και εßναι, üσον αφορÜ τα
σια σιραττωιτκÜ δεδομÝνα ιηò ΕπανÜστασηò θα εß- πολεμικÜ, να προνοη ταò Ζωοιροφßαò και τα εφü-
var ουωσδÞποιε καιαοτροφτκη yra την πορεßα του δια, δεýτερον üταν ο Οδυσσειη Ýστειλε την παραß-
Αγþνα. Eivar μια αιτÜξια τηò φημηò του ωò αγνου τησßν του ο Αρειοò ΠÜγοò Ýπρεπε να δεßξη πολι-
πατρτþτη αυÜντηση Kar ωò ανθρþυου που οÝβειατ τικüν, και να στοχασOÞ ταò περιστÜσεlò, κα] να ε1-
την αλÞθετα και την πραlματτκη φιλßα το ßδτο. ρηνεýση το πρÜγμα, αν εΙχε και Üδικον ο Οδυσ-
Τουò γρÜφετ: σεýò, και üχι να αρπÜΖη, την παραßτησßν του κα1
«ΣεΒασμιþτατοι Üρχοντεò Αρεοπαγßται! να τον θεατρßΖη ε4 τον κüσμον, ωσÜν Ýνοχον, ε-
ΕδιÜΒασα το γρÜμμα σαò κα] εßδα τα üσα με γþ εδοýλευσα κα1 εlò ταò ΕυòχοπαΙκÜò Διουησεη,
γρÜφετε, εγþ το γÝνοò μου το τιμþ κα1 το αγαπω πουOενÜ üμωò δεν εßδα ν' ανακατþνωντα1 εlò τα
και δτÜ την ελευθερßαν του καθ' ημÝραν θυσιÜΖο- πολεμικÜ με τÝτοιον τρüπον οι πολιτικοß, κα1 να
ματ τιμþ και σÝΒομαι και τον Αρειον ΠÜγον και καταδικÜΖουν ÝτΖι τουò αξlωματlκουò, πλην πε- )
κÜθε καλην διοßκησπ του εθνουò μου, λÝγω ομωò
την αλÞOειαν, ωò ελεýOεροò Ελληναò και καλüò Ο ΝικÜταò γρÜφ€! στουò εβ€οfßαγßτ€ζ
πατριþτηò. Ο Αρειοò ΠÜγοò δεν εφÝρθη καθþò ε-
πρεπεν εlò ταò περιστÜσειò μαò, πρþτον δεν Ýπρε-
πωò η τΝαραßτߺση ¸CIιJ θδυσσÝα αη€ιrΙ€ß
πε να δßδη πολεμικÜò προσταγÜò, ωσÜν να ýτον με διÝΠι"ιση οθüκRηρΦ τε στρατüπ€δCI
διωρισμÝνοò στρατηγüò επÜνω μαò ημεßò οποý ε-
πολεμοýσαμεν, οποý εΒλÝπαμεν ταò δυνÜμειò

3º
 θ. ΑγωνιστÞò
με καριοφßfu.
Απü το λεýκωμα
του Peytier.
10. 0 οπε-
οτσλμÝυοò
τηò Διοßκησηò
συμβοýλεψε να
αδοποιηθεß και
ο θεüδωροò
Κολοκοτρþνηò
γιο το ηlÝδιο
δολοφονßοò
ηγετþν τηò
Επανüστασηò

ρισσüτερον δεν Ýπρεπε να φερθητε η ευγενεßα

σαò ÝτΖι εlò ταò παρουσαò περιστÜσειò τουò γÝνοι4,
üπου χρειÜΖεται εσωτερικýν ειρýνην και üχι φα-
τρßαò και ταραχÜò ηξευòη, üτι το στητευμα εßναι
του γÝνοιξ, η οδηγßα üμωò του σ4ητεýματοò εßναι
του Αρχηγοý, και üταν μÝνη χωρßò καραΒοκýρην,
τΖακßΖεται και πνΙγεταl, το πλÝον λυπηρüν, Üρ-
χοwεò, εßναι üπου αντι τþρα καν να Ζητητε ωò
φlýνιμοι διüρθωσιν του κακοý, εσεßò Ζητεßτε να

Γιο τον Νικπτορü. η ονüμιξη των ποßΙιτικþν
στο στΡοτΙωτΙΚü δeδομÝνο τηò ΕΠονüστοσπò
θο Þτον οπωσδÞποτ€ κοτοστροφικÞ
το γαγγραινÜρετε, εγþ αν Ýχω γενναßα φρονÞμα-
fa, κα1 ωò φßλοò κα1 ωò φι,λογενýò, και αν Ýχω
καμμßαν υπüληψιν ειò το γÝνοò μου, αφýσατÝ με
πqηκαλþ να φυλÜττω τα γενναßα μου φρονημα-
ra κα
αιò φιλßαò και αò φιλογενεßαò και να χαß-
ρωμα τnv μπlην ταýτην υπüληψπ μÝνω δε μ'
üλον το ανýκον σÝΒαò.
27 Απριλßου 1822, Εκ ΒελßτΖηò.
Ο πατριþτηò
Nrxn ταò Σταμ ατ ε λüπο υλοò»'
Η απÜντηση του ΝτκηιαρÜ απογοßτευσε τουò α-
ρεοπαγßιεò, or οποßοτ, μτα και δεν γνþρτΖαν καθþò
φαßνειατ το ηθοò, ιην αντδτοτÝλεια και την aκεpar-
üιηιÜ ιου, 8α προοπα8ησουγ με υποσχÝσετò χρη-
μαιτσμοý kar αξτωμÜιων, να ιον υεßσουν να δολο-
φονßσει τον Ανδροýισο. Το πÜθοò τουò εναντßον
ιου ΟδυσσÝα τοýò Ýσπρωχνε σε πρÜξετò παντκοý
kar αφÝλεταò.
Ο ßδτοò ο
ΝτκηιαρÜò εß-
ξεκÜ8αροò
ιου: « Εναò Αρετοπαγßτηò
μου λÝγετ διÜ να σκοτþσω ιον
ΟδυσσÝαΙ Πρωτυτερα μου εßχε στεß-
λετ η Δτοßκηστò Ýνστ Γραμματτκüν. Τον
παßρνω με την κουμπουρα. Εγραψαν ιου ΓÝρου διÜ
ια ιρÝχονια üιτ η Δτοßχησιò θÝλει να σκοιþσετ με-
ρτκοýò,,. Επηγε ο ΟδυσσÝαò ετò το Δαδß, εγþ hμουν
ετò το ΚασιρÜκτ».'
σýντομη αναφορÜ του ΝτκÞτα στην προ-
σπÜθετα να τον υεßσουν να δολοφονησετ
ιον Ανδροýισο με «Ýναν ψαμμαιτκüν»,
üπωò λÝετ, αφου εßδε ο Αρετοò ΠÜγοò πωò
ο ΝτκηιαρÜò συνεχßΖει να συνεργÜΖετατ
με ιον ΟδυσσÝα, υαρÜ ια γρÜμματα που ιου Ýστετ-
λαγ παρουστÜΖετατ πτο δτεξοδτκÜ απü τον Μοκρι>
yýwn, ο οποßοò γρÜφετ:
«Τüιε ο ΑργετοπÜγοò μαθαßνονταò αυιü [üτι δη-
λαδÞ ο Ντκηιαò Ýπετοε τον ΟδυσσÝα να συνεχßσετ
ωò αρχηγüò, παρÜ την απüφαση του Αρεßου ΠÜγου
να ιον ανιικαταστÞσετ], στÝλνετ Ýνστ γραμμαιτκüν
ιου πτοιüν ετò τον ΝτκÞτα και του λÝγετ να σκοτιß>

3Β

Ε ετ ο Μ. Οτκονüμου- Kar η προò την φιλßαν πßσττò
ση τον
f;η
- ΔυσσÝα ο Nr-
-3¸F κηταò kar να βÜ-
f λουν αυιüν αρχη-
γüν. Ο γραμματτκüò εß-
χε kr' Ýνα γρÜμμα απü αυ-
τοýò kar του εßχαν ετπεß να ιο δra-
θÜση ο ßδτοò γραμμαιτκüò (üτι δεν ξÝρει
γρÜμμαια ο Νικηταò). Οταν το δτÜβασε kar του εß-
πε r<ar σιομαυχþò, τüτε του λÝγετ ο Ντκßταò, "Να
σε σκοιþσω δεν καιαδÝχοματ, Ýναν ιοτοýτον Üν-
θρωπον, kar φεýγα να μην σε μÜθη ο ΔυσσÝαò kar
σε σκοιþση kar μαγορßση τα χÝρια του σε τÝτοτουò
κακουò πατρτþτεò, οποý κτττιυνευετ η πατρßò kar θÝ-
λουν να σκοιþσουν ιουò αιτ8ρþπουò οποý εßνατ ελ-
πßδα να την σþσουνε". Ο γραμματτκüò εßδε αυτß
ιην συμπÜθετα απü τον ΝκÞτα και ιου λÝγετ, "ΚÜ-
ττθα σου ξηγηθþ, και να μην με προδþσηò ιου λÝ-
γετ: εμÝνα μüλεγαν üττ εσεßò üλοτ εßστε θερßα και
πßσιευα ια λüγτα αυιηνþν. Εσεßò kr' üντωò θα σþ-
σετε την πατρßδα. Αυιηνþν, ιου λÝγετ, εßματ πτστüò
τουò Kar συγγενηò ενοý απü αυιουò, kar σ' ü,ιι
'νεργÜγετ η Δτοßκηση kr' ο ΑργετοπÜγοò εμÝνα
στÝλνουν, kar ια σκÝδτÜ ιουò Kr ü,ιι 'νεργουνε τα
ξÝρω üλα, kr'εivar αυιÜ, να βαßνουν Ýναν τον Üλ-
λον να σκοιþνη και να σαò σκοιþσουνε üλουò kar
1ß. Τýποò
Ελληνο
οπλορχηγοý.
Απü το λεýκωμο
του Peytier
ιüτε να βÜλουν δτκουò ιουò ανθρþπουò. Kar δεν 8'
αφησουνε, αν μπορÝσουνε, κανÝναν απü σαò". Kar
του λÝγετ üλα ιουò ια σκÝδτα kr' ορκßΖετ αυιüν kar
τον ΔυοσÝα να μην ειποýμε ιßποιαò. üιτ τον σκοτþ-
νουν κτ' αυτüν, üτ' εßνατ τοτοýτωò ορκτομÝνοτ. "Kar
να παραγγεßλετε αυτü, ιουò λÝγετ, και του Κολοκο-
τρþνη κτ' üλων των σημανττκþν αρχηγþν"».'
«Αν kar πασßδηλοò Þιον η qιειß ιου ΝτκÞια -λÝ-
Οι αρεοπογßτ€ò δα προσπο6þσουν, με
υποσχÝσCιò χΡημοτισμοý κοι οξιωμüτων, νο
πΕßσουν τον ΝικπτοΡü νο τον δοΑοφονÞσ€ι
kar οιαθερüτηò, kar αυτοß [οι αρεοπαγßιεò δηλαδη]
εγνþρτΖον ιο αδýναιον επττυχßαò τοτοýιου ιολμημα-
τοò, ειüλμησαν μ' üλα ιαýτα να κÜμουν δτÜ ιτνοò με-
σßτου, (κοýφου δηλονüιι), πρüταοτν Kar ετò τον Nr-
κÞταν επß μεγÜλατò υποσχÝσεστ περß δολοφονßαò
του ΟδυσσÝωò. Αλλ'ο Ντκßιαò εκπλαγεßò, παρ'ο-
λßγον να φονεýση παρòιχρημα τον ιολμησαντα ν' α-
ποιεßνη αυιþ τοταυτην υΒρτσιτκην πρüταστν, αλλ'α-
νεχαττßσ8η εκ ιηò επελ8ουσηò αυτþ σκÝψεωò να ε-
ξειÜση μη εßνατ ιτò παρÜφρων, kar εδυσωπÞθη Ý-
πεlια εκ τηò ετοßμου υποσχÝσεωò, ην Ýδωκεν αυιþ ο
προιεßναò, Üμα εßδεν αυτüν εξαγριωθÝιτα, üττ θÝλετ
αποκαλυψετ αυτþ πολλÜ σπουδαßα περß τοýτων μυ-
οιßρτα r<ar ιουò εργÜταò αυιþν, üπερ kar Ýπραξεν.
Ar δ' αποκαλýψετò αýτατ Ýκαναν τον ΟδυσσÝα να εß-
var μÜλλον προσεκιτκüò και προφυλαγμÝνοò».'0
«ο Αρετοò ΠÜγοò -λÝει ο Ν. ΣπηλτÜδηò- Ýσιετ-
λεν Üνθρωπον προò ιον ΝτκηταρÜg και τον επρü- )
39
ΠροτΗ Αποπειρe.
12. 0 Παρθε-
νþναò, τοýρκκοò
μαχαλüò στιò
αρχÝò του 19ου
αιþνο, Εργο του
Educard Dodwell
«Views ßη Greece
Ιη draυrings». Εδþ
εκτυλßχθηκε το
δρÜμο τηò
δολοφονßαò του
Ανδροýτσου.
13. 0 Φιλικüò και
γραμμοτÝαò τηò Γ'
ΕθνοσυνÝλευσηò
Νικüλοοò
ΣπηλιÜδηò
βαλε να φονεýση τον ΟδυσσÝα επß υποσχÝσετ να
τον καταστÞση αρχηγüν ιηò αναιολτκÞò ΕλλÜδοò.
Δεν εγνþρτΖον or Αρεοπαγßτατ την αρετην ιου Nr-
κηιαρÜ! Ηπεßλησεν οýιοò να θαναιþση ιον απε-
σιαλμÝνον, kar δεν ιον αφßκεν ελεýθερον, ειμη
αφ' ου εßπεν üττ Þθελε ιον φανερþση Üλλο μυσιι-
κüν, τοýιο δε Þτον üιτ εν τοτò πρÜγμαστ πολτττκοß
εßχον σχÝδτον να καιαστρÝψωστν üλουò ιουò δυνα-
τωιÝρουò οπλαρχηγουò, ωò Kar τον ΟδυσσÝα»."
Ο ßδιοò ο Ανδροýτσοò εßχε εξομολογηθεß στον
Κασομοýλη, τον Αýγουστο ιου iδrou χρüνου, üιαν
συναντÞθηκαν σιην ΑθÞνα: «Ιδοý ο Ντκßταò, αò
μαρτυρßση αν üχω δßκατον [εκφραΖüμενοò] κατ'αυ-
ιουò (ιουò αρεοπαγßιεò). Ετò [αυτüν] ιον ßδιον [δεν]
Ýπεμψαν πρüσκληστν να με φονεýση, üνιεò ετò
ΒουδονßιΖαν σιρατοπεδευμÝνοτ, üοιτò απü ετλτκρß-
νεταν μη δεχθεßò να φανß üργανον, ιηò απτσιßαò
ιων -δολοφονßαò!- με εμαριýρησεν ιην δταιαγßν;
πþò ημπορουσα να υπηρειÞσω [υπ' αυιοýò], üταν η
αρχη αυιη φροντßΖετ ιον θÜνατüν μου νýκια-ημÝρα
kar [οχüμη] φρονιßΖουν; Ταýιην ιην δταιαγην την
μαριυρεß kar ο Καπ. ΑνασιÜσηò Κουτρουμπηò Σπε-
Τον πßοßορχο ΒισΒßζη «τον €σκüτωσον
yto νο μη μορτυΡÞσ€ι üτι τον ÝΒοßον
νο δοηοφονÞσ€ι τον ΟδυσσÝο»
40
ιΖτþιηò, üσττò ßτον αÜντα ωò υπασπτσιηò ιου Nr-
κÞια, üττ ηιαν [προσ]υπογρ(ητμÝνη απü τουò τρειò
Αρετοπαγßταò kar απü ιον γραμμαιÝαν»."
Σημετþνετ επßσηò ο Ιfuσομουληò:
«[Ο Οδυσσεýò] επαραπονεßτο απü ιαò αντενεργεß-
αò ιων μελþν τηò γεροιτσ,ßαò ιου Αρεßου ΠÜγου...
Απü üσα εßδα κ' εγþ ετò Κüρινθον, ετò Αργοò kar
λοιπÜ [μÝρη] οπου δτÝφεξα ßμουν πολý αγανακιη-
σμÝνοò ενανιßον ιων πολτιτκþν μαò, Kar üλα τα
σφαΒÜ ια Ýδτδα ετò αυτοιξ. Ογληγορα εσυμφωνη-
σαμεν [με ιον ΟδυσοÝα], ιωr επετδÞ Ýμελλον να με-
ιαΒþ ετò Ευρτπογ με εßπεν να ετπþ ιον Καπ. Δτα-
μανιην, υου 8Ýλει εκεßνοò, να ÝΒγη να ανταμωθοýν
και να τα συμθýÜσουν, και να μη ενδþση, αλλ'
οýιε να δεχθη τουò Αρεοπòτßιαò πλησßον ιου»."
Πprv υροσπαθÞσουν να πεßσουν ιον ΝτκηιαρÜ
να δολοφονßοετ τον πρα¾ματτκÜ αδελφτκü του φß-
λο kar συνεργÜιη, κßνηση που φανÝρωνε kar αφÝ-
λετα kar Ýλλευlm γνþσηò kar κρßσηò ιηò rδroσu-
γκραοßαò ιων οπλqιιαιγþν, or αρεουαγßτεò θα κÜ-
νουν την ßδια πρüιαση οιον υλοßαρχο Χ. Βτσβßαη,
που με το καρÜΒτ ιου Βρτσκüιαν ανοτχιÜ τηò Αγßαò
Μαρßναò kar εßχε θοηθÞσει τον ΟδυσσÝα στη συ-
μπλοκý ιου με τουò Τοýρκουò, αλλÜ και σιον
Πþργη ΖορμπÜ, αρχηγü ιηò φρουρÜò τουò. Οπωò
δτασþΖετ ο γραμμαιτκüò του ΟδυσσÝα, Αντþντοò
Γα,ιργαιπÜò, ο Ανδροýιοοò θÝλησε να περÜσετ yra
λßγο οιο καρÜθτ ιου Brσβizn, προκετμüνου να ρυθ-
μßσετ ιο θÝμα ιηò μειÜθασηò των πληγωμÝνων, γτα
θεραπεßα, σιην Euβora.
«Αφου ο Οδυσσεýò -γρÜφετ ο ΓεωργαντÜò- ετδο-
υοßησε πωò θα μεταθß εκεß ετò το πλοßογ επτφüρ-
ιlσαν τον Γεþργτον ΖορμπÜν, αρχηγüν τηò φρουρÜò
του Αρεßου ΠÜγου, καθþò kar ιον πλοßαρχον BrσBi-
Ζην, Üμα ο Οδυσσεýò Þθελε ανÝλθη ετò ιην κλßμα-
κα του πλοßου, να ρßψουν να τον φονεýσουν, ΑλλÜ
ακοýσαντεò ουτοτ απü ιο σιüμα ιοτοýιων αν8ρþπιον
αυιÞν την αποιρüυατον απüφαστν, üχτ μüνον απÝ-
κρουσαν γεwαßωò, αλλÜ kar üοιτò Üλλοò ßθελε
δοκτμÜση τοýιο, θα ιον ιτμωρησουν
ΟδυσσÝαò πηγε ιελτκÜ στο πλοßο ιου Br-
σΒßΖη, ο οποßοò «ετδþν ιε kar ακοýσαò
αυτüν, δτειÝ8η καιÜ τα ενανιßα κατ ετßμη-
σεν αυιüν υπερΒαλλüντωò, θαυμÜΖων πε-
ρß του μεγÝθουò ιηò μοχθηρßαò των αν-
θρþπων, οßιτνεò υερß ιοýιου ιον Ýυετθον», üπωò λÝ-
ετ ο Μ. Οτκονüμου." «Γτ' αυτü -üπωò γρÜφετ ο Tt-
κηò Παματüπουλοò- ο ξαφνικüò θÜνατοò ιου Br-
οθßΖη σε λßγεò μÝρεò, 8εωρßθηκε πολý ýποπιοò
kar üιτ ιον εσκüιωσατ yra να μη μαρτυρÞσετ üιτ ιον
ÝΒαλαν να δολοφονησετ τον ΟδυσσÝα κτ ακüμη
περτοσüιερο, επετδÞ (κατÜ τον Ι(Üρπο), ο Αρετοò
ΠÜγοò, Ýκαμε επßταξη ιου πλοßου ιου, χωρßò να δþ-
σει ιην παραμτκρην αποΖημßωοη σιη γυναßκα του
kar ια πατδτÜ ιου που ΖητιÜνευαν»l."
Ο ΚÜρπòΠαπαδüπουλοò αναφÝρειατ
ντκü δòιναιο ιου Brσβizn kar δτασþΖετ πωò «το
πλοßον του αqηρÝθη απü την συΖυγüν του kar αυü
τα δýο στÞλ::τα ιθ(να ιου kar εδüθη ετò τον στüλον
δτÜ να χρττσηιευση ηφαßστετον χωρßò μτκρÜν απο-
Ζημßωοτν. Η δε οτκογÝνετÜ ιου Ζη με Ýλεοò την σÞ-
μερον (1837 που πlχοτοεκδßδετατ ιο Ýργο του), ετò
ιην Σýραν. Περι δε ιου ατφντδßου θανÜτου του üσττò
θÝλετ να μÜθη πüθεν προÞλθεν, αò ερωτßση τουò
ιüτε ευρτοκομÝνοιη ετò mv ΕλλÜδα Ατνßταò»."
Με üσα καιαγlýψαμε, δταφαßνειατ ολοκÜδαρα
πωò απü το L822 προετοψαΖüιαν μεδοδτκÜ η εξü-
ντωση ιου ΟδυσσÝα, ιου κατ' εξοχην λαßκου ηγÝιη
ιηò ΕπανÜσιασηò. Το φοΒερü Ýγκλημα, σε θÜροò
του Αγþνα, του Ýθνουò και ιου λαου υου ιον λÜ-
τρευε, δα πραγμαιοποιηθεß φßα χρüντα αργüτερα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ο Αρετοò ΠÜγοò συγκροτÞθτττò στα Σηλωνα (Αμφτοοα) το
Νοüμθρτο του 1821 κατ εßχε δα<αιÝσσερα μÝλη. Τα ονüμαιÜ
τουò, Βλ, Ντκüλαοò ΣπηλτÜδηò, Αιιομνημονεýματα, ιüμοò
Α, ΑθÞνηοτν Ι852, α.2υ-2α5.
ΔημÞφηò ΣταμÝλοò,
2. Βλ. δτεξοδχÜ yra ττò μÜχεò αυτÝò,
Nrxnrqxiò: πτýτυπο πσλικαριÜò κω αρετηò φßτη Ýκδοση,
ΑθÞνα 2ωΙ, σ. 6ι-71.
3. ΤÜκηò Αργ. Σταματüπουλοò, Ο εσωτερικοò αγþναò πριν
κα1 κατÜ την ΕπανÜσταοη ιου 1821, τüμοò 2, β Ýχδοοη,
ΑθÞνα 1θ72, σ. 53-54. Ζαßρüδεò = τρüφτμα. ΜουτουλÜκτ =
οπωσδÞποτε.
4. Ν. ΣπηλτÜδηò, Απομνημονεýματα, Α,
σκληρþò».l'
14. 0 ΓιÜννηò
5. Μ. Οτκονüμου, ΙσιορικÜ ττò _Ε,Ι,ληνκηò πολιγγενεσßαò η Γκοýραò μετÜ
στον ξαφ- ο ιεlýò των Ελλýνων αγþν, τüμοò Α, εmμÝλετα Εμμαν, Γ. το θρßαμβü του
ΠρωτοψÜλτηò, ΑθÞνατ 1θ57, ο. 227. ενσντßον των
6, ΙωÜwηò Θ. Κολοκοτρþνηò, ΕλληνυÜ Υπομνýμαm, Þτο1 Τοýρκων στον
επlστολαß και διÜφορα Ýr¾ραφα αφομýwα mν Ελληνυην
Μαραθþνο.
ΕπανÜστασιν απü 1821 μÝχρ1 1827, Αθßνπαι,1856, ο. 4θ-51.
ΦονταστικÞ
7. Iωþ,νηò Κολοκοφþνηò, ΕλληνικÜ ΥπομνÞμαm, α.5Ι-
σýνθεση του
52.
Peier γοπ Hess
θ. ΝτßνοòΚονüμοò, Ο Γεþργlοò ΤερτσÝτηò κατ τα
ευριοκüμενα Ýργα του, ΑθÞνα 1θ84, σ, 803-804.
θ. IωÜwηò ΜακρυγτÜwηò, Απομνημονεýματα, ετσαγιογÞ-
σχüλτα Σπυροò I. ΑοδραχÜò, Αθßνα 1θ57, σ. 70-71.
10. Μ. Οτκονüμου, ΙστορικÜ τηò,Ε.λ,ληντχηò Παλιγγενεσßαò,
κ, α.22θ.
11. Ν. ΣπηλτÜδηò, Απομιmμονεýματα, Α, ο. 314, «Ο
Ντκηται)Üò με εßπε ια ανωτÝρω», λÝετ οε υποσηl»ßωση ο Ν.
ΣπηλτÜδηò.
12. Ντκüλαοò Κ. Κασομοýληò, ΕνΟυμýματα ΣτραττωτικÜ τηò
ΕπαναοτÜσεωò των Ελληνων 1821-1833, εισαγωγý kar
οημετþσετò ΓτÜwηò ΒλαχογιÜwηò, τüμοò πρþτοò, AEÞvar,
|940, α.242.
13. Ν. Καοομοýληò, Ενθυμηματα ΣτραττωτικÜ, Κ, o.24L-242.
Ι4. ΚÜρποò Παπαδüπουλοò, Φυσσει4 Αντροýισοò και Γ.
Βαρναχιþmò, επτμÝλετα Εμμ. Γ. ΠρωτοψÜλτηò, Αθηναι
1θ57, σ. 145. Βλ, κατ Γτþργοò ΘωμÜò, συνεργασßα Αλüκου
Κοοτη ΔÜμτσα, Ο Πηλτρßτηò Οπλαρχηγüò Γlþργηò
ΖορμπÜò (1788-Ι856), Βüλοò Ιθ83, σ. 42-45.
15. Μ. Οτκονüμου, ΙστορlκÜ τηò ,Ολ,l.ιιντκηò Πολιlγενεοßσò,
κ, α.225,
Ι6. Τ. Σιαματüπουλοò, Ο εσωτερικüò αγþναò, Β', ο. ω.
Ι?. ΚÜρποò Παπαδüπουλοò, Αwροýτσοò και Βσρνοχιþτηò,
σ, 5θ. Ο ΙζÜρποò, που πÝθανε οτο Μεοολüγγτ το Β66 μθ το
σ. 30θ-310, ΘρÜκηò.
θαθμü του αντιουνταγματÜρχη, καιαγüταν απü τον Αßνο τηò
r
4Ι
 τηò Ατκ,ιτεετινυ: Φ,ηεριιι.ιογ
ιστορικοý

ταν ο ΟδυσσÝαò Ανδρουτσοò Ýναò ευφυßò Üν-

δραò, γεwαßοò υολεμτοτηò με σπÜντα σωματτκÜ
προσüντα, αλλÜ kar προτκτσμÝνοò με στρατηγτκÝò
kar δτοτκηττκÝò τκανüτητεò. Σ' αυτÞ ιη γεντκη δτα-
πßστωση συμφωνουν σχεδüν üλοτ or ξενοτ (αξιωμα-
ττκοß, απεσταλμÝνοτ κομιτÜιων, πολεμτκοß ανιαπο-
κριιÝò, συγγραφεßò κ.Ü.), που ηρθαν εκεßνη ιην πε-
ρßοδο και πηραν μÝροò στον Αγþνα η παρακολοý-
θησαν ττò εξελßξειò κατ εßτε τον γνþρτοαν εßτε σττò
αφηγησετò τουò αοχοληθηκαν μαΖß του. Γτα ιη δρÜ-
ση, üμωò, και την üλη συμπερτφορÜ ιου Ανδρου-
τοου καιÜ την περßοδο ιου Αγþνα Kar Ýωò τσ/ ιρα-
γτκü του θÜναιο, or εκττμησετò των ξÝνων εßνατ Ýωò
kar δταμετρτκÜ αντßθετεò. Αλλοτ τον εκθετÜΖουν ü-
πωò ο ΧÜμφρεßò (Humphreys), ο ΠÜνχοπ
(Stanhope) kar ο Τφλüντ (Trelarvny) kar μÜλτ-
στα or δýο ιελευταßοτ ιρθÜνουν να τον παρομοτÜΖουν
με τον Μπολýαρ και ιον Οýστνγκτον, Üλλοι ü-
πωò ο fΚüρντον (Gordon) kar ο Φßνλεß (ΕßηΙαγ)
τον επτκρßνουν δρτμυταια, χαραχτηρßΖοντÜò τον πα-
ß. 0 Þρωαò τηò μÜχηò νοýργο, αδßστακιο, Üξτο μαθητη τηò σχολßò «ιου
οτο ΧÜυ τηò Γροβιüò,
ΑλÞ πασÜ» kar Üλλοτ, üπωò ο Γοιýντινγκτον
0δυσσÝαò Ανδροýτσοò. (Waddington) kar ο Ρεßμπü (Raybaux), προσπα-
2. 0 συτουργüò
θουν να τσορροπησουν σττò εκιτμησετò τουò, αναφÝ-
τηò δολοφονßαò
του Ανδροýτσου,
ρονταò τα θειτκÜ Kar τα αρνηιτκÜ.
Or περτσσüιεροτ συμφωνουν üττ εßχε ιραγτκü τÝ-
παλιü πρωτοπαλßκαρü του,
Γιýννηò Γκοýραò.
λοò, επειδη του Ýλετπε η πολτιτκÞ οκÝψη kar yr'
αυτü σε συνδυασμü Kar με τον ασυμΒßSασιο χαρα-
Ελαιογραφßο
του Γ.Ν, Ροßλοý κτηρα του δεν προσαρμüστηκε σττò πολτττκÝò συν-
(Εθυκü Ιστορικü θßκεò που δταμορφþθηκαν μειÜ ιην ΕπανÜσταση.
Μουσεßο, ΑθÞνο), Ο Ανδρουιοοò, ωσιüσο, υπερεκττμþνταò ττò δυ-
3. «0 0δυσσÝαò νÜμετò του υαγτδεýιηκε απü τουò πολτττκουò, φυ-
και ο Γκοýροò χτυποýν λακßστηκε kar δολοφονß8ηκε πρτν δτκασιεß, δτüττ
τουò Τοýρκουò». or δτþκιεò ιου φοθηθηκαν ιην κατÜρρευση ιηò κα-
Εργο του Peler νοπ Hess τηγορßαò üττ Þταν προδüτηò.
(Κρατικü Μουσεßο ΜονÜχου) Απü τουò ξÝνουò πρþιοò σκιαγρÜφησε τον Οδυσ- )
43
 4. 0 Ειιτουαριιτ
Τζον Τρελüνι
σε σκßτσο του
Joseph Severn,
5, 0 ΣκοτσÝζοò
ιοτορικüò
Τζορτζ Φßνλεß
μετεοτρüφη
οπü οποδü
σε κατÞγορο
του Ανδροýτσου
tr
σÝα ο φιλÝλληναò ΓÜλλοò ποτηιßò ΙΙτÝρ ΔεμπρÝν
(Pierre Lebrun) ιον γνþρτσε σιην
(17Β5-1875), που
αγγλοκραιουμετm ΙθÜκη το ΝοÝμΒρτο ιου 1820 -ü-
που ο Ανδροýισοò εßχε καταφυγετ yra λßγο μειÜ το
δτωγμü του ΑλÞ πασÜ απü ιην Πýλη- üταν επτσκε-
πτüιαν Ýνα φßλο ιου ΑλΒατü οτο λοτμοκαθαρτηρτο.
Το «Οδοτπορτκü» ιου ΛεμπρÝν παραμÝνετ ανÝκδο-
το, σιο απüσπασμα üμωò που αναφÝρειατ σιον
ΟδυσσÝα kar δημοοßευσε ο καθηγηιηò Εμμ. Kpra,
ρÜò διαθÜΖουμε: «Ο οπλαρχηγüò ΟδυσσÝαò που
γεwß8ηκε ο' αυιü ιο νησß, üπου ο πατÝραò του ο
κλÝφιηò Ανδρßτσοò εßχε κÜποιε για λιγο αποιρα-
Βηχτεß (kar που οφεßλετ σ' αυιÞ ιην περßσιαση το
üνομÜ του), φημßΖειατ yra ιο θÜρροò ιου και το πο-
λυμßχανο πνευμα του και υροπανιüò για την ευκι-
νησßα ιου. ΔÝνε μÜλισια πωò χÜρη ο'αυιÞ την r-
κανüτηιÜ του μπορεß να δτασχßΖετ με μτα δρασκελτÜ
Ýνα μεγÜλο χεßμαρρο ß Ýνα γκρεμü. Του Ýχουν δþ-
σετ or δτκοß του ιο προσωνυμτο ταχýπουò, με το ο-
ποßο ο Ομηροò χαρακτηρτΖε ιον ΑχτλλÝα. Ο ο-
πλαρχηγüò αυτüò, Ýναò απü τουò πτο ιολμηρουò ο-
ρεσßΒτουò, εßνατ Ýναò Üνδραò μεοαßου ανασιηματοò,
που η κÜπωò Üγρτα üψη ιου δεßχνετ περτσσüτερο
τüλμη kar ευφυßα παρÜ γλυκýιητα και καλοσýνη.
ΜÜττα μτκρÜ kar γκρßΖα, μουστÜκτ κοκκτνωπü,
Γιο τπ δρüση κοι τη συμπòΡιφοΡü
του ΑνδΡοýτσου οι €κτιμÞσ€ιò των ξÝνων
eivoι Ýωò κοι διομετρικü οντßδετεò
44
μαλλιÜ κασιανÜ που πÝφτουν στουò þμουò ιου, ιο
μπροσιτνü μÝροò του κρανßου του ξυρτσμÝνο να
γυαλßΖετ σιον Þλτο, εßνατ ντυμÝνοò με αρθανßιτκη
φορεστÜ, κÜπα λευκÞ kar χνουδωτß, γτλÝκο με
υολλÜ κουμπτÜ, κüκκτνα ισαρουχτα kar ΖωνÜρτ με
ωραßα ασημοστüλτστα üπλα. Ολη του η ενδυμασßα
εßνατ πολý πλοýστα».'
Ο ΓÜλλοò αυüσιρατοò λοχαγüò Μαξßμ Ρεßμυü
(Maxime Raybaux) ηρθε οιην ΕλλÜδα το 1821 σε
ηλτκßα 25 ετþν kar γνþρισε τον ΟδυσσÝα σιην
ΑθÞνα τον Αýγουστο ιου 1822,' Στο θτθλßο του
«Αναμνßσετò αυü την ΕλλÜδα» αναφÝρετατ σ' αυ-
ιüν kar αναρωττÝτατ: «Ο μυθοò του ονüμαιüò του και
η φημη των πολυÜρι8μων κατορ8ωμÜιων, που ιου
Ýχουν αποδοθεß, δεν ηταν αρκειÜ yra να εξÜψουν
ιη φανιασßα ιων τστορτκþν;».'
ψÜφει ο Ρεßμπü üττ «απü την Ýναρξη τηò Επα-
νÜσιασηò ο ΟδυσσÝαò δεν εßχε αναγνωρßσετ Üλλη
εξουσßα εκιüò απü τη δτκÞ ιου και δεν εκιελοýσε
Üλλεò δταταγÝò παρÜ μüνον αυιÝò που του ταßρτα-
Ζαν».η
Τον γνþρτσε ο Ρεßμπü üταν επτσκÝφδηκε την
Ακρüυολη, συνοδευüμενοò απü τον fΚοýρ,α kar
περτγρÜφετ: «...δτοχρßναμε τον ΟδυσσÝα να ανε-
βαßνει με απßσιευτη ταχýιηια το δρüμο ιου κÜ-
σιρου. Η συνοδεßα ιου τον ακολουθοýσε με δυσκο-
λßα. Τßποτα δεν τον ξεχþρτΖε αυü τουò σιραιτþιεò
ιου παρÜ μüνον η κορμοσιαστÜ ιου και το σφρßγοò
που ανÝδτδε το πρüσωπü ιου και üλεò or κτνησετò
του. Οσο yra ια Üλλα, μßα χονιρß κÜπα κÜλυπιε
τουò þμουò του, οι γÜμπεò ιου Þταν σφιχτÜ τυλτγ-
μÝνεò μ' Ýνα ουνηθτσμÝνο μÜλλτνο ýφασμα kar ü-

I
ι
λα τα υπüλοτπα ρουχα του, ακüμη kar τα üπλα ιου,
ταßρτοΖωτ μ' αυτην την απλüιηια (...).
»Ηιωτ ευκολο να δτακρßνουμε üιτ αυιüò ο ουλαρ-
χηγüò εßχε αξτοπρüσεκτη ευθυκρτσßα και οξυνοτα
yra Ýναν Üνδρα με ιüσο λßγη μüρφωση, αλλÜ με
μεγÜλη δßψα yra μÜθηση. Την εποχÞ οτην οποßα
αναφÝρομαι, μÜθατνε üιτ το üνομÜ του εßχε απο-
κιÞοετ κÜποτα φημη σιο εξωιερτκü. ΑυτÞ η πλη-
ροφορßα τον κολÜκευε, αλλÜ kar προΒλημαιτΖüιαν
ιüσο Ýντονα πþò θα δτατηρησετ τη φημη ιου, που
δεν ησυχαΖε οýιε σττò σττγμÝò ιηò ανÜπαυσßò ιου.
Η φροντßδα αυτη πτσιεýω πωò εßχε επηρεÜσετ ια
δýο τελευταßα χρüντα τη συμπερτφορÜ του. Ηταν Ý-
να κß,τηφο αργüτερα yra να μην εκδηλþνε1 την α-
νιτυÜθετÜ του yra δτÜφορα πρüσωπα, που kar μüνο
η αναφορÜ του ονüματüò τουò μποροýσε να ιου α-
νεβÜσετ το αßμα στο κεφÜλτ».'
Βρειανüò κληρτκüò ºΖορτΖ Γουüνιτν-
γκτον (George Waddington) (1793- 1Β69)
ιαξßδεψε σιην ελευθερη τüτε ΕλλÜδα
στα 1823 kar 1824. Τον ΟδυσοÝα ιον γνþ-
ρτσε σιην ΑθÞνα το ΦεΒρουÜρτο του 1824
και στο Ýργο του «Επßσκεψη στην ΕλλÜδα το 1823
kar 1Β24» δßνετ γτ' αυιüν μτα περτγραφη που δεω-
ρεßτατ απü πολλουò ωò η πro προσεκττκη kar α-
νιτκετμεντκη: «Γτα το σημερτνü δτοτκητÞ ιων Αθη-
νþν θα πω μüνο πωò αν κατ ουσταοττκÜ κατÝχετ ü-
λη ιην εξουσßα, στραιτωττκß kar πολτιτκÞ, νομο-
θευκÞ κατ εκιελεσιτκÞ, δεν φαßνειατ να κÜνετ κÜ-
πora καιÜχρηση τηò. Δßγεò ασßμανιεò αυθατρεσßεò
δταπρÜιτοντατ απü τουò σιραττþτεò ιου, ενþ υπÜρ-
6. 0 ΣκοτσÝζοò
ιοτορικüò
Τüμαò Γκüρντον
περιγρÜφε,
τον Ανδροýτσο
με τ0 πιο μελOνü
χρþμοτο,
7.0 Βρετονüò
συπαγματüρχηò
ΛÝστερ ΣτÜνχοπ
γοητεýτηκε
οπü την
προσωπκüτητα
του Ανδροýτσου
xεr εξατρεττκη αοτυνομßα yra ιην ασφÜλετα ιων
καιοßκων (,.,)».υ
Αφου αναφερθεß σιην καταγωγη του ΟδυσσÝα,
στη διαπατδαγþγττση του και οτη 8ητεßα του σιην
αυλÞ ιου ΑλÞ παοÜ, καθþò kar στην εξÝλτξη του
ωò ιου πro φημισμÝνου r<ar ικανου Üνδρα τηò Ροý-
μεληò, ο Γουüνττγκτον οημετþνετ: «Ο ΟδυσσÝαò
δεν ξεχωρßΖετ οε τßποια απü τον τελευιαßο ιου οιρα-
ιτþτη εκτüò απü τη συμμειρτκη δτÜπλαση ιου σþ-
ματοò του ΚαΙ την εΚφρασττΚοιηια του ΠροσωΠου
του, που, αν και εßνατ üμορφο, αυÝχετ πολý απü το
να εivar συμπα8ηττκü. Eivar μüντμα συνοφρυωμÝ-
νοò, με οξý kar ανÞσυχο το θλÝμμα, γεμÜιο σκλη-
ρüτητα, καχυποψßα kar αστÜθεια. Kar αυτοß ακüμη
που περτγρÜφουν ιο χαρακτηρα του οτηρτΖüμενοτ
στην εξωτερτκÞ του εμφÜντοη και σιη φημη ιων
uro ξακουστþν κατορOωμÜιων του λÝνε üττ εßναι βß-
ατοò, Üπληστοò, εκδτκηττκüò, καχυποπτοò Kar α-
μεßλικιοò. Αλλοτ üμωò που πτοτεýουν üττ Ýχουν α-
ναλυοετ πτο θα8Þ ια συνατσ8ßμαια και τα πισιευω
ιου τσχυρßΖοντατ üττ üλεò or ενÝργειÝò του καιευθý-
νονιαι απü την πολτιτκÞ kar ιο συμφÝρον. Τα πÜ-
θη ιου, λÝνε, αν kar εßνατ Ýνιονα, ποτÝ δεν τον πα-
ραουρουν σε κÜποια μεγÜλη απερτσκεψßα, ενþ με
την ευελτξßα ιου καιορθþνετ πÜνια να προσαρμü- )
Ρεfμπü: «ΠροΒßΙπμοτιζüτον τüσο Ýντονα πþò
δο διοτπρÞσει τη φÞμη του, που δεν ησýχοζε
οýτε στιò στιγμòò τηò ονüπουσÞò του»
45
Τι Ετρ,.ηψ,.ηχ οι Ξειττοι

8. 0 Ιρλονδüò
ΤζÝιμò Εμερσον, Ζεται σε κÜθε νÝα κατÜσταση. Η βταιüιητα κατ η
ονταποκριτÞò ß
οκληρüιηιÜ ιου σπÜντα εßνατ αναßττεò υπερθολτ-
των «ΤÜιμò», κÝò, ενþ εßνατ τκανüò να προσποτεßτατ κατÜ περß-
οποκροýει τη σιαση üιτ Ýχετ ιτò ανÜλογεò αρειÝò. Ετστ εßνατ εξß-
θεωρßο τηò σου τκανüò yra την πτο καλÞ Þ κακÞ πρÜξη προ-
προδοσßοò εκ κετμÝνου να επτιýχετ το σκοπü του. Οýιε Kar αμφτ-
μÝρουò του σβητεßτατ η τκανüτητÜ ιου να προΒλÝπετ κα1 η επτ-
Ανδροýτσου
μονη του να επτδτþκετ αυτü υου μüνον αυιüò εκττ-
μÜ πωò εßνατ προò ιο συμφÝρον ιου (...). Η βαθý
γνþση που Ýχει yra ιο χαρακτßρα kar τη δτακυ-
SÝρνηοη ιων Τοýρκωγ ακüμη Kar yra τον τρüμο
rrou μπορεß να σκορπßσετ η εχθρüτηιÜ τουò, αλλÜ
Kar yra την πραγμαιτκη αξßα τηò φτλßαò ιουò, του
καλλτÝργησε ιη δυσπτσιßα yr' αυτουò, οε Βαθμü
που να τον αποτρÝπουν, ακüμη και αν λεßπουν τα
Üλλα ευγενÝσιερα κßνηιρα, να προδþοετ την υπü-
θεση τηò οποßαò εßνατ Ýναò απü τουò κορυφαßουò υ-
ποσιηρτκτÝò. ΑτσθÜνομαι την ανÜγκη να εκφρÜσω
αυτÞ τη γνωμη, γταιß γνωρßΖω üττ η πτστη του αμ-
φτσθητεßιατ τüσο απü ιουò ξÝνουò üσο kar απü opr-
ομÝνουò ουμπατρτþιεò του».'
Ο ΣκοισÝΖοò τσιορτκüò ºΖορτΖ Φßνλεß (George |/
ΕßηΙαγ) (17θθ-lΒ75) üρθε yra πρþιη φορÜ σιην
ΕλλÜδα το 1Β23 yra να λÜΒει μÝροò σιον Αγþνα.
Γνþρισε τον ΟδυοσÝα kar Ýγτνε «Ýνδερμοò οπαδüò

Γουüντιγκτον: «Εßναι cξßσου !ι(ονüò ουμφεροντα, οΠωò εκετνοò, Χωρτò να υΠοτασσειαΙ

γιο τπν Πιο ΚοηÞ Þ κοκÞ πΡüξη
ηροΚΕιμÝνου νο €ΠtτýΧ€ι το σΚοΠü του»
του»υ κατÜ την Ýκφραση ιου ΤΖοýfuοιη Μßλτνγικεν
(Julius Millingen), γτατρου ιου Βýlχονα (Byron).
Και ο ßδτοò Üλλωστε ο ΟδυσοÝαò, üπωò φαßνειατ α-
πü επτσιολÞ του τηò 1ηò Σεπτεμθρßου 1824 προò ιον
ΣιÜνχοπ," ιον θεωροýσε φιλτκÜ προσκεßμενο σ' αυ-
τüν. Προκαλεß ενιυπωση η μετασιροφη του Φßνλεß
στο Ýργο του «Ιστορßα τηò Ελληντκηò ΕπανÜσια-
σηò» (1Β61), üπου üχτ μüνο δεν αναφÝρετ ιη μÜχη
στο ΧÜντ τηò Γραθýò, αλλÜ kar χρηστμουοτεß υυο-
ττμηττκοýò χαρακιηρτσμουò yra ιον ΟδυσσÝα, γρÜ-
φονιαò: «Οπωò kar μερτκοß Üλλοτ καπεταναßοτ των
αρμαιολþν ο ΟδυσοÝαò εßχε αμφτΒολßεò yra ιην τε-
λτκÞ ευτιυχßα τηò ΕπανασιÜσεωò kar δεν Ýντωθε
κανÝναν ενθουστασμü yra την εθντκÞ ελευOερßα.
Ετρεφε ια ατσ8ßματα Αλβανου μτοθοφüρου kar
δεν εßχε εμυτστοσýνη σττò τκανüιηιεò των Ελλη-
νων πολτιτκþν που εßχαν αναλÜθετ ιην ηγεσßα των
δημοσßων υποθÝσεων. Εßχε κατασιαλαγμÝνη πε-
ποßθηση üττ η ΕπανÜσιαση θα ιερμαιτΖüταν με κÜ-
ποτο ουμθιΒασμü kar καθþò yra πρüτυπο üρωα εß-
χε ιον ΑλÞ ιων Ιωαwßνων, επεδßωκε ια δτκÜ ιου
σε κανÝνα πετρασμü καθηκοτ,τοò, ηθτκηò η θρη-
σκεßαò. Ο χαρακτηραò του ηταν κρÜμα απο τα χετ-
ρüτερα ελαιτþμαια των ΕλλÞνων και των Αλβα-
νþν. Ηταν ψεýτηò σαν ιον πτο πανουργο Ελληνα
kar εκδτκηιτκüò οαν τον πιο αιμοδτψß Αλβανü.
Σια ελατιþματα αυιÜ πρÝπει να προστεθεß η απλη-
στßα, η δυσπτστßα υροò üλουò kar η θηρτþδηò
σκληρüτηια».'Ο
Ο Βρετανüò συνταγμαιÜρχηò ΔÝσιερ ΣτÜνχου
(Leicester Stanhope) (17θ4-1862), φτλελευ8ερων
απüψεωg ηρθε οιην ΕλλÜδα τÝλη του 1823, ωò εκ-
πρüσωποò ιου Φτλελληντκοý ΚομττÜιου ιου Λονδß-
νου. Το ΦεΒρουαριο του 1Β24 ουνÜντησε ιον Οδυο-
σÝα στην Αθηνα και γοητεýτηκε ιüσο απü την προ-
σωπτκüιηιÜ του, þσιε σιην επτσιολη ιου ιηò 6ηò
Μαριßου 1Β24 προò τον Βýρωνα να γρÜφει yr' αυ-
ιüν: «Εßματ συνεχþò με τον ΟδυσσÝα. Εχετ υολý
δυνατü μυαλü, καλη καρδτÜ κατ εßνατ γεwαßοò. Εß-
var Üνθρωποò ιηò δρÜσηò. ΚυθερνÜετ με δυναμτ-
σμα Kar εßνατ ο μüνοò Üνδραò οιην ΕλλÜδα που
μπορεß να δτατηρüσετ ιην τÜξη. Παρ' üλ' αυιÜ Ýχετ
απüλυιη εμπτσιοσýνη σιο λαü. ΥυοστηρßΖετ ιο
σχημαιτσμü μταò τσχυρßò κυθÝρνησηò, üπωò kar τα
συνταγματικÜ δτκατþμαια Kar ιτò δυναμτκÝò επτ-
χετρηοετò εναντßον ιου εχθροý (...). Επτδτþκει να
προωθησετ την εκπαßδευση Kar Ýχετ Þδη ιδρýσετ
δýο σχολεßα kar μÜλτσια μου επÝτρεψε να εγκαια-
σιÞσω το τυπογραφεßο μου. (.,.) Με δυο λογτα, λαμ-

46

θÜνονταò υπüψη τη μüρφωση ιου, ιτò επτδιþξειò
του και την κοτνωνßα που τον περýÜλλει, εßνατ
ναò πÜρα πολυ εξατρεττκüò Üνδραò (...)»."
Σ' Üλλη ιου επτστολÞ τηò 1Βηò Απρτλßου 1824
προò τον Τ2ον ΜπÜουρτνγκ (John Borvring),
γραμμαιÝα του Φτλελληντκοý ΚομττÜιου ιου Λονδß-
νου, ο ΣτÜνχου γρÜφετ yra ιον Ανδρουτσο: «ΣυνÝ-
στησα στον ΟδυσσÝα να χαρÜξετ τη δτκÞ του πορεßα
ανÜμεοα σττò δυο φατρßεò [εwοεß ιων πολτττκþν
και των σφαττωττκþν], να θÝσετ σε τσχý το Συνιαγ-
μα κατ να υαßξετ το ρüλο ενüò ΟυÜστνγκιον ß
ενüò
Μπολßθαρ»."
Ο νεαρüò Βρετανüò αρτσιοκρÜτηò kar απüσιρατοò
λογαχüò Ουßλταμ ΧÝνρι ΧÜμφρεßò (WiJliam Henry
Humphreys) ηρθε δυο φορÝò στην ΕλλÜδα ιο 1Β21
Kar το 1824 kar πÝθανε οιην Aiyrva ιο 1826. Τον
ΟδυσσÝα τον γνþρτσε το ΦεΒρουÜρτο ιου 1824 σιην
ΑθÞνα και οιο χροντκü του «Επßσκεψη σιην
ΕλλÜδα» σκταgιαφεß το χαρακιßρα ιου ωò εξηò:
«Οι μεγÜλεò τχανüιητεò αυιοý του οπλαρχηγου α-
μαυρþθηκαιΖ απü κÜποτα στοτχεßα εκδτκηττκüιηταò
και καχυποψßαò του χαρακτßρα ιου. Δεν Þιαν ε-
ντελþò απαλλαγμÝνοò απü τη φτλαργυρßα, αν και
ηξερε να ανιαμεýει με γεwατοδωρßα μερτκÝò φο-
ρÝò. Επετδη üμι»ò στατρÜφηκε σιην αυλÞ του ΑλÞ
πασÜ, το περßεργο δεν εßνατ üιτ ο ΟδυσσÝαò εßχε ε-
λατιþμαια, αλλÜ üτι εßχε πολλÜ προτερßματα. Σ'
αυτüν or χωρτκοß Ýθρτσκαν πÜντοιε προσιασßα. Ο
ΟδυσσÝαò απαγüρευε ιη λαφυραγωγßα kar τα εφü-
9. 0 Ειιτουορντ
δτα yra ιουò σιραττþιεò του τα εξασφÜλτΖε με ομα- Τζον Τρελüνι
λü ιρüπο l<ar με ιÜξη. Σιουò πρüκρτιουò και στουò συνδÝθηκε φιfuκü
πλοýστουò δεν Þταν δημοφιληò, γτατß μοßραΖε τα με τον Ανδροýτσο
θÜρη ιου πολÝμου χωρßò δτÜκρτση kar οτουò πλοý- ΚOΙ ΠανΤρεýτηκε
στουò Και σιουò φιωχουò, κÜιτ που ηιαν εντελþò α- Την εΤερΟθαλÞ
ντßθειο με τα καθτερωμÝνα (...). 0δερφÞ του
»Σιο πεδßο τηò μÜχηò ξεχþρτΖε σιαθερÜ απü ιον ΤΟρσßΤσα ΚαμÝνΟυ
τελευιαßο στραττþιη ιου με την εντυπωστακÞ του
εμφÜνιση. Η κατÜσταση τηò χþραò απαττοýσε δυ-
ναμτκη δτοßκηση Kar τÝτοιοι Üνδρεò ßσαν αυολýιωò
απαραßιηιοτ (...)»."
Kar παρακÜτω ο ΧÜμφρεßò λÝετ: «Ο Οδυσσεαò
εßχε καταριßσετ Ýνα εξατρειτκü σχÝδτο yra ττò επτ-
Χετρησετò ιηò εΠομενηò εΚστραιεταò r<ar ηταν Ισωò
ο μüνοò Üνδραò οτην ΕλλÜδα που μποροýσε να
συλλÜθει και που εßχε την τκανüτητα να το εκτελÝ-
σει. ΑλλÜ με τουò κατροσκοπτσμουò Kar ιιò αμφτ-
ιαλαντευσετò ια μÝλη ιηò κυθÝρνησηò 8υσßασαν α-
πü ΖÞλια Kar καχυποψßα üσα θα μυοροýσε να προ-
οφÝρετ με ιτò τκανüιητÝò ιου».'Ο
Γτα ιην εμφÜντση του ΟδυοοÝα γρÜφει ο ΧÜμ-
φρεßò σε υυοσημεßωση: «ΕÜν, üπωò τσχυρßΖετατ ο
ΜπÜιρογ Ýνα ωραßο χÝρτ εßνατ σιοτχεßο καταγωγηò.
ιüιε ο ΟδυσοÝαò ηιαν πραγματτκÜ ευγενηò. Εßχε τα
tr πτο ωραßα χÝρτα γτα Üνδρα που εßχα ποτÝ δετ. Ηταν
Φßνf,εf: «Δ€ν εßχε εμπιστοσýνπ στιò ικονüτπτεò
Ý-
των ποηιτικþν που €ßχον ονοΑüΒòι
την ηγΕσßο των δημοσßων υποδÝσ€ων»
πολυ ψηλüò(...). Εßχε üλεò ιτò ουνηθετεò ενüò τΖÝ-
ντλεμαν: του Üρεσε η σκοποβολÞ, τα Üλογα kar τα
σκυλτÜ που σε λßγουò Ελληνεò αρÝσουν. Or τρüποι
του Þιαν ευγεντκοß. Σιη συΖÞιηση or εκφρÜσετò που
χρηστμουοτοýσε αυü ια λßγα τταλτκÜ που γνþρτΖε
Ýδετχναν Ýνα δυναιü μυαλü. Η ομτλßα του σιη μη-
τρτκß ιου γλþσσα Þταν πολý κομψη. Φατνüιαν üιτ
καιεßχε την ιÝλετα στραττωττκη δτοραιτκüιητα, αυü
τα μÝρη που δτÜλεγε yra να δτανυκιερεýσουμε Kar
απü ιτò ιοποθεοßεò που χαρακτηρτΖε ωò ττò πro προ-
νομτακÝò σιραιτωιτκÜ τηò χþραò».'υ
Ο ΣκοτσÝΖοò τστορτκüò Τüμαò f¸üρντον (Tho-
mas Gordon) (17ΒΒ-lΒ41) ηρθε δυο φορÝò σιην
ΕλλÜδα yra να λÜθει μÝροò στον Αγþνα, ιο 1Β21
kar ιο 1826. Σιο δßτομο Ýργο του «Ιστορßα τηò Ελλη-
ντκηò ΕπανÜστασηò» γρÜφει yra τον ΟδυσσÝα: «Εß-
var αναγκαßο να σκταγραφησουμε το χαρακτηρα
ιου ΟδυσσÝα, αυιοý του τÝλετου καιüχου ιηò ιÝχνηò
ιηò υποκρτσßαò που εßχε αποκτÞσετ τη φημη του α-
κÝρατου, κÜιτ υου καθüλου δεν εδτκατοýιο». Αφου
αναφερθεß σιην καταγωγÞ ιου kar εξÝλιξη.ου ου- )
4º
Τι Ετρτψ,ηκ οι Ξεχοι
I
ι
"'|
νεχßΖετ: «Οταν απÝκτησε σχεδüν απερτüρτστη ε- τη. Δυσκολευüμενοò να δþσετ εξη-
ξουσßα οιη Βοτωιßα ο ΟδυσοÝαò γρηγορα φανÝρω- γησειò η θεωρþνιαò υποτιμητικü να
οε το βßατο Kar τοχυρογνþμονα χαρακτηρα του, με απολογηθεß στουò προσωπικουò του ε-
μτα τδταßτερη κλßση κατÜ το τιαρÜδετγμα του κυρß- χθρουò. Üρχισε να προειοτμÜΖcται yra
ου του, στα πÜθη τηò οκληρüιηιαò, τηò λαγνεßαò Ýνοπλη αναμÝιρηση»."
και τηò φτλαργυρßαò, που ηταν αποιÝλεσμα ιηò δτε-
φθαρμενηò ανατροφηò του. (...) Ηταν προτκτσμÝνοò Βρετανüò Εντουαρντ ΤΖον
με ασυνηθτοτη ευφυlα kar οξýνοτα Kar μπορουσε Τρελüντ (Ed,"vard John
üποτε ηθελε να προοποτηδεß ιον ενÜρειο. (...) Ο Trelaιvny) (1792- 1ΒΒΙ ), φß-
ΟδυοσÝαò ποτÝ δεν ατσδÜνθηκε καμτÜ οπßθα εν- λοò του Βυρωνα, ηρδε μα-
8ουοταομου για την υπüθεση στην οποßα οιρατευ- Ζß του σιην Ελλαδα. Το
τηκε. Ο πρþτοò σιüχοò του Þιαν να εκδτκηθεß ιουò ΝοÝμΒρτο του 1Β23 γνþρlσε ιον
κατοßκουò ιηò ΛτΒαδετÜò Kar ιο Ýκανε αυιü θαναιþ ΟδυσοÝα σιην Αθηνα και γοηιευ-
νονταò πολλουò προυχοντεò τηò περτοχηò. Ο δευτε- ιηΚε αΠο ιην ΠροσωΠτΚοιητα του.

ροò, να εγκαθτδρυσει μßα ηγεμονßα yra τον εαυτü ΣυνδÝOηκε μαΖß ιου με φτλßα υου
ιου. Γτα ιο οκοπü αυτü προσπαθουσε συνεχþò να ε- Ýγινε και συγγενικüò δεσμüò. ο- !

ξαπατÜ και τουò Ελληνεò Kar τουò Τουρκουò με ε- ιαν παντρευιηκε ιη 13ετη ειερο-
, υτστολÝò kar δτακηρυξετò, υποσιηρßΖονιαò Üλλοτε θαλη αδελφη του ΟδυσσÝα,
üιτ πολεμουσε για ιην ελευδερßα, Üλλοιε για να ττ- Ταρσßτοα ΚαμÝνου. Τον ακο-
μωρησετ ιουò δολοφüνουò ιου Αλη πασÜ kar Üλλο- λουθησε σ' üλεò ιιò εκοιραιòßεò
τε για να συμφτλτωδεß με ιο σουλτÜνο».'υ του Καt του εμετνε Πτσιοò ωò το
Ο νεαρüò Ιρλανδοò ΤΖÝτμò Εμερσον (James τÝλοò, Σιο cpyo ιοτ, ..Ανομνη-
Emerson) ηρθε στην ΕλλÜδα το 1Β23 σε ηλτκßα 21 σειò απü ιτò ιελευταßεò ημερcò
ετþν kar ξαναεπÝστρεψε ιο 1Β25 ωò τιολεμτκüò α- ιου ΣÝλεß και του Μπατροτ,».
νιαποκρττηò τηò εφημερßδαò «The Times» του περιγρÜφετ ιον ΟδυοσÝα ωò ε-
Δονδßνου. Σιο χροντκü ιου «Ημερολüγτο μιαò δτα- ξηò: «Η kuprapxia ιου Οδυσ-
μονηò στην ΕλλÜδα» γρÜφετ για ιον ΟδυσσÝα kar σÝα σιην ΑθÞνα ηταν αδταφτ- λΛ\Ι lF
ττò σχÝσετò ιου με την κυθÝρνηση: «Or μεγÜλοτ πü- λονßκηιη, üπωò kar σιην
por τουò οποßουò δτεθειε, αφ' ενüò προκαλουοαν Αναιολτκη Ελλαδα, üπου η-
καχυποψßεò kar φθüνο στην κυΒÝρνηση ι<ar αφ' ε- ιαν τα ουνορα ιου πολÝμου
ιÝρου ενßσχυαν τη φτλοδοξßα του να ηγεμονευσει kar ο ßδτοò εßχε δταδραμα-
στην ΕλλÜδα. Kar αυτüò, üμωò, ανιτμετþπτΖε με ιßσετ σπουδαßο ρüλο στην
φθüνο ιη συνεχþò αυξανüμενη δυναμη kar δημο- ΕπανÜσ ιαση. Καιαγüμενοò
ιτκüιηια ιηò κυΒÝρνησηò, στα μÝλη τηò οποßαò kar αΠο ιην Πιο φημτσμενη
τδταßτερα στον ΜαυροκορδÜτο Þιαν ανιτπαθηò ». " γενιÜ κλεφιþν, ηταν κß,-
ΚατÜ ιον Εμερσον, ο ΟδυσοÝαò Ýχονταò οτüχο να I

κυρταρχηοετ στην περτοχη τηò ΛιΟαδετÜò Kar σιην ß:º,Τj;ηßΧιΗ,º"*τ ι

]

Ευβοτα απÝσυρε ττò δυνÜμετò ιου απü τον ενωμÝνο ιÝλειοò Ελληναò οτηι,
ελληντκü οιραιü kar προþδηοε ττò οχÝσετò του με πονηρßα. Ηταν γεροδε- Ι
τον πασÜ ιηò ΕυOοταò. ΑυιÝò οι κτνησετò του, üμωò. μενοò, ΥρηΥοροò σια
ιον καιÝσιηοαν ýττοπτο στην κυSÝρνηση. πüδτα kar σιο μυαλü»."
Αποκρουονιαò την Üποψη τηò προδοοßαò, ο Ο Τρελονι σε μτα ε- ι
Εμεροον γρÜφει: «Ηιαν ιουλÜχτστον φανερü, ιüοο πτσιολÞ ιου. που
απü την προηγουμενη συμπερτφορα του οσο και α- αΠοσΠασμα
πü ιτò διαπραγμαιευοετò ιου μ' Ýναν κατþτερο α- ιηò δημοστευ-
ξτωματουχο, üττ δεν σκüπευε να πÜετ με την πλευ- ετ ο SτογρÜφοò ',
ρÜ ιου οουλτÜνου. Οπωò kar αν εßχαν üμωò τα ιου ΝτÝýτντ
πρÜγματα, η κυθÝρνηση ιον χαρακτηρτοε προδü- ΚρÝτν

Τρεfrüνι: «0 ΟδυσσÝOζ εκf,εßσδη ειò

τον ηυργOν τRζ Ακροηüfl€ωò. €Βασογßσδη
κOι ΕδαηοφονÞδη διü τρομεΡωτθτοιJ δενüτοι.ι»

4Β
,{.
ι 10. Μνημεßο
(David Crane), γρÜφετ yra τον ΟδυοσÝα: «Ηιαν Ý- ιου θανÜτου (...). Οι εχθροß του, ωò θλÝπετò, ε- με προτOμÞ
ναò Üνδραò εξατρειτκÜ ευγενικüò σιτò κοτνωντκÝò θριÜμΒευσαν cτò την δημοσßαν γνþμην, ßνα κρυ- του 0δυσσÝα
του σχÝσετò r<ar στην τδτωττκÞ του ΖωÞ. Ηιαν εν- ψουν ιην δολοφονßαν του δτÜ την μüνην αιιßαν, ü- Ανδροýτσου
0ουσιþδηò, αλλÜ kar υπομονειτκüò. Εßχε εμπτοτο- ττ οι νεκροß δεν ομτλουν»." στο ΧÜνι τηò

\Ι1 σýνη οιον εαυτü του, φερüταν ωστüσο με μετρτο- ΓροβιÜò, üπου
0 ΑνδρOýτσοò
φροσυνη στουò Üλλουò. Ρτψοκτνδýνευε σε επιχει- ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ß ρησειò που φατνüιαν αδυναιο να επτιýχουν ι<ar ττò 1. Εμμ ΚρlαρÜò, «ο φιλÝλλην ποτητηò Pierre Lebrun kar πραγματοποßησε

* ιελεßωνε προτου καιαλαγτÜσετ ο δαυμαομüò yra ιο Οδοτπορτκüν ιου ανÜ την ΕλλÜδα», Επετηρßò του
LΙεααιωνικοý ApxεjoD (Ιθ40), ο, 13Ι-132.
το απßστευτ0
κOτüρθωμÜ του
την ανÜληψη τουò)).!

Ι 2. Ο ΟδυσσÝαò ýστερα απü πρüσκληοη ιων Αθηναßων να

ß
Στη συνÝνιευξη που Ýδωσε στον ΣιÝφανο ΘÝ-
]. νο, σε ηλτκßα 70 ετþν, οτο Δονδßνο ιο 1Β60 kar
ιαραλÜΒετ το κÜοτρο ετσηλθε οιην ΑΒÞνα οιτò 21
Αυγουοιου 1822.
Ι δημοσιευτηκε στο «Βρεταντκü ΑστÝρα», χαρα- 3. Maxim Raybaux, ΙνΙΘmοjτεs sur ]α Grece, pour servir
κιηρßΖει ιον ΟδυοοÝα Üνδρα ορμηιικü. ταχυ λ ]'histoire de Ια guerre de )'Indüpendence , Paris
" σττò Πραξετò ΚαΙ σττò αΠοφασετò ιου, Που μΠο- 1825, σ. 203.
J 4 οπ..α 2ο3.
ρουσε με δÝκα μüνο Üνδρεò «να ειτπÝση καδ'
-,
5. ο.π,. σ.435-436.
ο.\οκληρου οιραιοý» και υπογραμμßΖετ: «Þιον 6. George Waddington, Α visjt to Greece ßιι 1Β23 and
, ο εμπαθÝοιεροò kar ειλτκρτνÝστεροò πατρτþ- Ι824, London. Β25, α ºº
: ιηò, τον οποßον εγÝννησεν η ΕλλÜò, πλην εν- 7, ο.π,. ο. 80-82.
ι νüετ ιον πατριωιισμüν οýιω, να ρτφθη ετò την 8. Julius Millingen, I"[emoirs of the affairs ßη Greece,
London, σ
ß
-:- -' ß
iraxnv να αποOÜνη ωò ιον ΜÜρκον Βüτσα- 1Β31, 12θ.
9. Ο ΟδυσσÝαò αναφÝρετ περτσταττκü üπου ο ΦßνλεΙ δεν
ρην, Ýνδοξον θÜναιον, αλλÜ ποιÝ να μην α- δÝχ8ηκε να τον προδωσετ με αποτÝλεσμα να δεχθεß
! φηση Ýνα Üλλον ουλαρχηγüν να γεßνη α- δολοφονικη επß8εοη. Β.\ L Stanhope, Greece ßη 1823 and
νþτερüò ιου Þ να τον δτοτκÞση, ουιε παρε- 1824, Loι7don, Ι825, σ 4.12-,143
χþρετ χÜρτν την πατρßδοò ιην ΒÝσιν ειò ιον 10. George ΕßηΙαγ, Ιοιορßο τηò Ε,\,λτντκýò ΕπαναστÜσεωò
*--- l Üλλον», ΑΒÞνα, Ο Κüσμοò, χ.χ ι Α, σ 377.
Κατηγορημαιτκα ο Τρελüντ υποστηρßΖετ 1l. L. Stanhope, ü π, α. Ι25-726
Ι2, ο.π,. ο. 183.
üττ ο ΟδυσσÝαò δεν ηταν προδοτηò, αλλÜ
t3 William Η. Humphreys «Α \,isit το Greece» σιο Α
απλþò εßχε ουνÜψει μßα ανακωχη με picture of Greece ß11 1825: as exhibited ßη the persona]
ιουò Τουρκουò. οι οποßοι üμωò ιον υπο- narratives of J. Emerson, Count Pecchio and W.H,
πιευονταγ üπωò kar αυτüò εκεßνουò. Οι Humphreys, London, ],826, τ. Β. α 2L0,2I2.
εχθροß του, ωσιüσο, δτÝδωσαν üτr πρü- Ι4.οπ..α 2Ι9.
δωσε ιην πατρßδα με αποτÝλεσμα να ε- 15. Ο.τ, υποσημεßωση α.2ΙΙ-2Ι2
Ι6. Thomas Gordon, History ofthe Greek Revo]utjon,
ξασδενησετ η θÝση του. Και ο ψελüνι
London, 1Β32, τ Β, σ 403,406.
θÝιετ ιο ερþιημα: «Συνεκροτηθη ποιÝ
17.James Emerson, «Journal ofa residence among the
μÜχη μειαξυ ιων Τοýρκων και των Greeks ßη ΙΒ25» σιο Α picture ofGreece ßη 1825ß as
Ελληνων, ετò την οποßαν ο ΟδυοοÝαò exhibited ßη the personaL narratives of J. Emerson,
ωδηγησεν τουò Τουρκουò κατÜ των Count Pecchio and w.H. Humphreys, London, 1826, ι. Β,
συμπαιρτωτþν αυιοý;». Kar ουνεχß- σ. 3Β
Ζει: «ΘÝλων ν,αποφυγη πÜσαγ πε_ Ig. ο.π., ο. 40-41.
].9.Edward Trelawny, Reco]Lections of the Last days of
ρατιÝρω ατματοχυοßαν εουνOηκολü- Shelley and Byror, London, 1858, σ 217.
γηοε με ιον Γκοýραν kar παρεδü- 20. David Crane, _Lord Byron's jacka1. The life of
δη ετò αυιüν». Κατ ο Τρελüντ κα- Edward John Tre]awny, London, 1998, ο. 106
ιαληγετ: «Ο ΟδυσσÝαò 2l. ΕδουÜρδου Τρελλþνυ, «Αναμνησειò ιηò Ελληντκηò
εκλεßσθη ετò τον πυρ- ΕπανασιÜσεωò», Βρεταννικüò Aσrnp, αρ, τευχ.22-29 (26
Δεκ. 1860-24 Ιαν. 1Β61) και Αναιυπωση Νüτη Καραθßα,
γον τηò Ακροπüλεωò,
A8nvaι, Ι977, σ. l3-Ι4.
εθαοανßσθη kar ιÝλοò
22. ο.π., σ.2Ι-22.
εδολοφονηθη δτÜ ιου
ιρομερωια- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Dakin Douglas, British and American philhellenes
h
during the war of Greek Independence, 1821-1833,
Thessaloniki. 1955.
St Clair William, That Greece might stiΠ be free. The
philhellenes ßη the war ofIndependence, London. 1θ72.
Σιμüπουλοò Κυρýκοò, Πþò εßδαν οι ξενοι την ΕλλÜδα του
2_Ι, ΑΒÞνα, 1979-19Β4
Woodhouse C.M., The phi]heLlenes, London, 1θ6θ Ι
4: