ΤΡΑΠΕΖΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΠΕΙΡΑιΩΣ
 Ξ^ΕγΘΕΡοτ¾πιΑ-Τ ,, ιιοΕτΒΡβν 2αο2

DTOPIKA
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΡΑΚ ΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ
σε ιερÜσττο ΒÜθοò χρüνου, καθþò
πληθοò πηγþν το πιστοποlουν και
βεβατþνουν το πολιττσιτκü υπüΒα8ρο
ιηò περτοχηò ιηò Μεσοποταμßαò. Μταò
περτοχηò, που γßνειατ επßκενιρο
αλλεπÜλληλων κατακτησεων, απü την
εποχÞ που ο Χαμουραμπß τδρýετ ιην
αυτοκραιορßα ιηò Βαβυλþναò. Σια 539
π.Χ. κυρτευειαι απü ιον Κυρο τον
ΜεγÜλο, τηò Περσßαò, κα1 περßπου 200
xpüvra αργüιερα Ýρχειαι η ωρα του
ΜεγÜλου ΑλεξÜνδρου, που μπαßνετ στη
Βαβυλþνα το 330 π.Χ. kar μειÜ 3 xpüvra
κυρτευετ ολüκληρη ιη Μεσοποιαμßα.
Αργüιερα Ýρχετατ η σεlρÜ ιων Ρωμαßων,
yra να ακολουθησουν οι Αραθεò και ιο
1055 οτ ΣελιΖουκοτ Toupkor. Μεσολαβεß
Ýνα δτÜλετμμα με ιην κυρταρχßα ιου
ΤαμερλÜνου και μετÜ των Περσþν, yra
να ακολουθησετ η καιÜκιηοη üληò τηò
περτοχßò απü τον ΣουλεΙμÜν τον
Εφιπποò πολεμιοτÞò τηò Μεσοποτομßοò των μÝσων τηò 2ηò χιλιετßαò π.Χ.
Μεγαλοπρεπη. Κατακτησετò επß
καιακιÞσεων, με τελευιαßουò το 1θ20
ιουò Βρειανουò.

ΒαγOÜτπ: Σιο επßκενιρο μταò Üλληò

««καιÜκιησηò», απü ιιò ΗΠΑ αυτη ιη
φορÜ, σημερα ιο ΙρÜκ γßνειατ ιüσο
επßκατρο παρÜ ποιε.
χßßΕò ιßαι μια πßΗρεò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

jýfr'ιlΙΕl/ιΙßΙ
ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΩΝ ΤΟ ΑΡΑΒΙΚΟ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ
ΔΥl{ΑΣτΕ!ΩΝ ιΡΑκ Α,πΑΓκοΣΜ!οΥ
Η Μεσο- Η κατÜκτηση Το τÝλοò
ποταμßα απü τουò τηò οθωμανικÞò
þò τον Αραβεò. ΜÝσηò
ΑλÝξανδρο ( Η ακμÞ ΑνατολÞò
 σημειωσειò
Στπ Βαγδüτπ, πΡιν
ra φευγαλÝα ματτÜ σιο μακρτνü kar
λαμπρü παρελθüν τηò πüληò, η οποßα
σημερα, αποκλετσμÝνη απü κÜθε οδü
εφοδταομου, ακüμη kar απü ια πτο απαραßτηια
εφüδτα yra ιην επτβßωση ιου πληθυσμου ιηò,
αναμÝνει ιο μοτρατο χτυπημα απü ιην
υπεραιλανιτκη Δýοη. θα επιχειρηοουμε σιο
σημερτνü μαò σημεßωμα. Mra ισιορτουλα απü
ιη ΒαγδÜιη θα θυμßσουμε σημερα. απü ιην
πρωιευουσα ιου χαλιφÜιου. για το οποßο Ýναò
ΒυΖανιτνüò λüγτοò ιου 10ου ατþνα (ο
παιρτÜρχηò ιηò Κωνσιανττνουποληò Νικüλαοò
Μυσιτκüò) γρÜφετ πωò «δýο Βασßλεια
εξουσιÜΖουν ολüκληρη την Οικουμενη:
εκεßνο των Σαρακηνþν κα1 τ.ο βασßλειο των
Ρωμαßων, Υπερλαμπροι αστÝρεò και τα δυο
τουò, φεγγοΒολουν σε ολüκληρο το
στερεωμα».
Γα
, Βαστλευουσα. Απü ιτò ßδιεò πηγÝò αντλουμε
L επßοηò την ηληροφορßα. η οποßα
κατÜ ιην περßοδο του σοφοý χαλßφη αl-Μα'-
miιn (Β13-Β33), που συνδταλÝγεται σιον υπνο
του με ιον ΑρτοτοιÝλη, ο «Οßκοò των
Επτσιημþν», ºο Bayt al-hikma, ρια
Ακαδημßα, σιην οποßα, χÜρη σττò φρονιßδεò
ιου ρÝκτη χαλßφη, Ýχουν συγκεντρωθεß
ολüκληρεò ΒιΒλτοΒηκεò ελληντκþν
επτσιημοντκþν Ýργων απü τη ΜτκρÜ Ασßα kar
ιην Κýπρο.
ΚαιÜ ια ιÝλη ιηò Β' δεκαειßαò-αρχÝò τηò γ
δεκαετßαò του 9ου αιþνα Þιαν σε θÝση, üπωò
μαθαßνουμε απü ιουò ΒυΖανιινοýò
χρονογρÜφουò, οτ μελετηιÝò των ελληντκþν
χετρογρÜφων σιο επιοτημονικü αυτü ßδρυμα
«να χαρÜσσουν στο χαρτι τρßγωνα κατ
τετρÜγωνα κα1 να απαγγÝλλουν τα
Ευχ,Δειδεια αξιþμαια, γνþριΖαν επßσηò. με
εναν φαlνομενικÜ σπουδαγμενο τρüπο, να
ονοματßΖουν κα1 τα υπüλοιπα γεωμετρικÜ
σχηματα. Δεν μπορουσαν ωστüσο να λυσουν
προΒλημαια ιηò γεωμειρßαò, κα] τουιο üχι
επειδη δεν καταλÜβαlναν την ελληνικη
γλþσσα των χειρογρÜφων, αλλÜ απο καOαρη
οπü δþδεκο οιþνεò...
αΠορlα κα1 αΥνοlα...».
Σε κεßνην ακρτΒþò ιη χρονικη σιτγμη, üπωò
μαò πληροφορουν και πÜλτ or ΒυΖανττνÝò
χρονογραφßεò, Ýτυχε να Βρßσκετατ στη
ΒαγδÜτη Ýναò νεαρüò ατχμÜλωτοò απü το
ΒυΖÜνττο, ο οποßοò αποκÜλυψε με μια ομτλßα
του στουò σοφουò ιου χαλτφÜτου ιηò ΒαγδÜτηò,
ια Üγνωοτα για κεßνουò σιοτχεßα απü τη
διδαοκαλßα ιου Ευκλεßδη. «Και αφου
απελευOερþθηκε ιο πνευμα τουò και
κατανüησαν üσα τουò δßδαξε εκεßνοò,
Üρχισαν να αναρωτlοýντατ, εκπληκτοη πüσοι
αραγε ακομη τÝιοιοι σοφοß υπηρχαν στο
βασßλειο των Ρωμαßων». Ο νεαροò
αιχμÜλωιοò ανÝφερε ιüτε το üνομα του
σπουδατüτερου απ' üλουò, που δεν ηταν Üλλοò
απü τον ΔÝοντα ιον Μαθημαιτκü, που
προοπορτΖüιαν ιüιε μüλιò τα απαραßτηια yra
τη δταβlωοη ιου ωò τδιωττκου δτδασκÜλου στη
επιβεβατþνεται και απü αραΒτκÝò πηγÝò, üι1 ο
χαλßφηò al-Ma-'miιn Ýοτετλε αμÝσωò τüιε
πρεοθεßα στον αυτοκρÜτορα, καλþνιαò στη
ΒαγδÜτη ιο σοφü αυτüν απü την
Κωνσιανττνοýπολη, προοφÝρονταò ουνÜμα Ýνα
αστρονομτκο για την εποχÞ ποσüν οε χρυσÜφτ.
Τ «εισαΥωΥη
Ι-|
ποχηò εκεßνηò δεν
πραγματοποτηθεß και
ο ΛÝων αρνηθηκε τελτκÜ τη δελεασττκη
προοφορÜ. Ο ΒυΖανττνüò αυτüò πρüγονüò μαò
δεν αρνηθηκε ωοτüσο να 1-ιεταδþσετ ιτò
γνþσετò του οτουò σοφουò ιηò ΒαγδÜιηò κατ
να απαντÞοει γραπιþò σε üλεò ιουò ττò
απορßεò, μεταδßδοντÜò τουò Ýτστ üλεò ττò
γνþσειò του απü τη Γεωμετρßα. ιην
Αστρονομßα Kar ιτò υυüλοτπεò επτσιßμεò.
Ενα επετσüδτο απü το παρελθüν ιηò καθ' ημÜò
Ανατοληò. χαρακτηριοττκü yra ιη σχÝση
αμοιθαßου οεΒασμου kar ευγεντκηò αμτλλαò
μεταξý ιων δýο κüσμων: του ΙσλÜμ Kar ιηò
Χρτσττανοσýνηò.
Φαßδαν Μαλιγκοιfrηò
προληαs

Μεσοποιαμßα, η περτοχß ανÜμεσα σιον Τßγρη και τον ΕυφρÜτη -üπου ιο οημερτνü
ΙρÜκ-, υπηρξε μßα απü ττò κυρτüιερεò κοιιßδεò του ανθρþπινου πολιιισμου. Την 4η
χτλτετßα π.Χ. γεννηθηκε εκεj. η Πüλιò... Βαβυλþν και γυρω στο 3100 ανακαλυφθηκε η
γραφÞ (σφηνοετδßò), στην οποßα δτασþΖοντατ μεταξυ Üλλων λεξτκÜ, διÜφορα
επτστημοντκÜ, δρηοκευττκÜ kar λογοιεχντκÜ Ýργα. Or apxaior ΣουμÝρτοτ, Βαβυλþντοτ,
Ασσýρτοτ μεγαλουργησαν, αργüτερα οτ ΑραΒεò.
Η ατυχßα βÝβατα των οημερτνþν Ιρακτνþν απογüνων τουò εßνατ üιτ στην περιοχη υπÜρχει
πετρÝλατο, που ηταν γνωσιü απü την αρχατüιητα. Το χρηστμοποτοýσαν μÜλτστα οτιò
κατασκευÝò, σιην ιειχοποτßα (Üοφαλτοò), στα χρþματα. στη μαγεßα, στην Ιαιρτκß Kar yra
το φωιτομü! [Ηιαν γνωστη η τεχντκÞ τηò δτýλτσηò!]
Το πειρÝλαιο πολλουò ατþνεò αργüτερα, με την ανακÜλυψη kar ιη δτÜδοση ιων
μηχανþν εσωιερτκηò καýσεωò (απü ιο 1θ10 κ.Ý.), εξελßχθηκε συντομüιαια σε
«σιρατηΥτκο Προιον» Και σε ανιικετμενο εντονοιαιου ανταΥωνισμου ιων Κρατων yra την
εξαοφÜλτσß ιου.
Η ιερÜοιτα σημασßα ιου φÜνηκε στη δτÜρκετα ιου Α Παγκοσμßου ΠολÝμου. Ο λüρδοò
Κüρσον δÞλωνε: «ΕπÜνω σε κýματα πετρελαßου εφ|ασαν οι Σýμμαχοι στη yjkn» κατ ο
Κλεμανοü: «Στο σýγχρονο πüλεμο μßα σταγüνα πετρελαßου αξßΖει üσο και μßα
σταγüνα αßματοò(!)».
Πρþιη η Γερμανßα uprv απü τον Α'Παγκüομτο εποφθαλμιοýσε ια πετρÝλατα του ΙρÜκ. Ο
κÜτΖερ ΓουλτÝλμοò Β υÝτυχε να του χορηγηθεß απü ιην ο8ωμαντκη κυΒÝρνηση η
ανÜθεση κατασκευßò ιου «Σιδηροδρüμου ιηò ΒαγδÜιηò» kar ιο δτκαßωμα ερευνþν yra
πειρÝλατο σε Ýκταση εikoor χτλτομÝιρων εκαιÝρωδεν τηò γραμι,Þò [περτοχη τηò
Μοοοýληò στο τουρκοκραιουμενο ΙρÜκ].
ΜειÜ τη γερμαντκη ανÜμτξη or Βρετανοß πÝιυχαν, λιγο πριν απü την Ýναρξη ιου Α
Παγκοσμßου, με ιη «Συμφωνßα ιου Φüρεßν Οφιò» (αρχÝò 1914), να αποκτÞοουν «μερßδτο»
στο τιετρÝλατο του ΙρÜκ. Ετστ, με τη μεσττεßα ιου ΑρμÝντου ΓκτουμπελκτÜν, τδρýθηκε η
Τουρκιò Πετρüλεουμ Κüμπανι, στην oπora μετεßχαν: η ΤρÜπεΖα τηò Γερμανßαò. η
Βρεταντκη «Αγγλοßρανιαν Οßλ Κüμπαντ» (ΑΙΟC) kar η ολλανδικß «Ρüαγιαλ Νταιò-
Σελ».
Στιò 30 ΟκτωSρßου ΙΘΙ8 οι Τουρκοι ιιαραδßδονιατ ητιημÝνοι kar υπογρÜφουν ανακωχÞ
(Συμφωνßα Μουδρου Λημνου). Η Μεσοποταμßα παραδßδετατ απü τουò Τουρκουò σιουò
Αγγλουò, που αποκτοýν «Καθεστþò Εντοληò».
Τα δικατþματα ιων Γερμανþν στο πειρÝλατο του ΙρÜκ περτÝρχοντατ στη γαλλτκη
Ετατρεßα Πειρελαßου με τη Συνθηκη ιου Σαν ΡÝμο (24 Αιριλßου 1θ20).
Τüιε or ΗΠΑ Ζητοýν «μεριικü». Επεττα απü σκληρÝò, μακροχρüντεò δταπραγματευσετò
πÝιυχαν να γßνουν δεκτÝò or απαττßσετò ιουò. Ετστ με ιη Συμφωνßα ιου 1θ2Β, που
αναθεωροýοε Üρθρα τηò Συνθßκηò του Σαν ΡÝμο, ιδρýθηκε η Ετατρεßα ΙρÜκ Πειρüλεουμ
Κüμπαντ (ΙΡC) σιην οποßα μειÝχουν Αγγλοτ, Γαλλοι, Ολλανδοß kar Αμερτκανοß.
Το ΙρÜκ, ýσιερα απü 14 χρüντα «καθεοτþιοò»» Βρεταντκηò «Ενιοληò», γßνετατ μελοò τηò
Κοτνωνßαò των Εθνþν ωò «ανεξÜρτητο κρÜτοò».
Or θρειαντκÝò δυνÜμετò εισβÜλλουν ξανÜ στο ΙρÜκ απü ιον Περστκü Κüλπο ιον
Απρßλιο-ΜÜτο 1θ41. Οι μÜχεò δταρκουν Ýνα μηνα. Στα ιÝλη Μαßου ο τρακινüò στρατüò
συνθηκολογεß.
Βρετανοß kar Αμερτκανοß ετσβÜλλουν ξανÜ kar ξανÜ. Η αιυχßα να Ýχετò... πειρÝλατο.

Νßκοò ΒαρδιÜμπασιιò
Ο 5
 1D

Πereιorι ο ι ke- ]\ ΕοΛι Θι κΑ

..*
Ψ.,g&

7, Η ανασκαφÞ
ΚαλÜτ ΓιÜρμο Η τελευταßα περßοδοò τηò ΠαλαιολτOτκηò εποχηò,
φωτογροφημÝνη η Επτ-Παλατολτδτκη, αρχßΖει το 20000 και κορυφþ-
οπü ονατολικü. νεται το 10000 πριν απü σημερα, με οταδτακÝò αλ- νÝεò τεχνολογτκÝò
τουò, τα πλτνδüκττστα σπßττα, ττò
8. Στη Μ. ΑνοτολÞ λαγÝò οτον τεχνολογτκü εξοπλτομü ι<ar ττò οικονο- επιλογÝò και τιò ουνθετεò μορφεò κοτνοιικηò οργÜ-
οπü τη ΝεολιθικÞ μικÝò επτλογÝò ιων κυνηγþν kar τροφοουλλεκτþν νωοηò, πραγματοποτεßτατ οιτò ορετνÝò θορ ετοανατο-
εποχÞ ο που εßνατ γνωστÝò απü ιολλÝò αρχαιολογτκÝò θεσετò λτκÝò περτοχÝò τηò χþραò, σιο rpakrvü ΚουρδισιÜν,
Üνθρωποò για ιηò ορετνηò περιοχηò ιου Μπαρανιοστ (Baradost), κατ συγκεκριμÝνα σε θÝοετò üπωò η Καρßμ Σαχßρ
πρþτη φορý η οποßα και Ýδωσε το üνομÜ ιηò οιον πολτιτσμικü (Karim Shahir) κοντÜ στο Κτρκοýκ (Kirkuk) και
εξημÝρωσε την αυτü κυκλο. η ΚαλÜι ΓιÜρμο (Qalat Jarmo). Τελευιαßεò μÜλτ-
κοτσßκο.
Η προßοτορικη Ýρευνα σιο ΙρÜκ σιη δεκαετßα του στα Ýρευνεò Ýρχονιατ να επαναβεθατþοουν τη
Ανüγλυφη
1950 γßνειαι δτεθνþò γνωοτη μÝοα απü ττò συσιη- σπουδατüτηια ιηò περτοχηò αυτηò yra τη γεντκüτε-
παρÜστοση του
2600-2400 π.Χ.
μαιτκÝò ανασκαφÝò Αμερτκανþν αρχατολüγων, üπωò ρη εμφÜντση ιηò Νεολτθτκηò εποχηò σιη Μ. Ανα-
που βρÝθηκε
ο Ρ. ΜπρÝτντγουντ (R, Braidιvood), που με αφορ- ιολη, αφου σιουò οτκτομουò ιου ΖÜγρου φαßνειατ
στο 0υρ του μη την παρουσßα ιων ετατρετþν εκμειÜλλευσηò του να γßνειαι yra ιρþτη φορÜ η εξημÝρωση ιου κα-
νüτιου Ιροκ
πετρελαßου ιηò χþραò δτεξÜγουν πρωιοπορßακÝò ιστκτοý kar απü εκεß οταδτακÜ να διαδßδεται σε Üλ-
αρχατολογτκÝò Ýρευνεò kar δτεπτοιημοντκÝò μελÝ- λεò περτοχÝò. Ακολουθουν σια χρüντα τηò 7ηò xr-
ιεò, με ανττκεßμενο ιο αρχαßο περτΒÜλλον και ιην λιετßαò και Ýπειια απü μτα μακρÜ «προκεραμικη
εμφÜντση των πρþιων γεωργτκþν κοτνοιητων. Ολα φÜση», νÝεò ιεχνολογτκÝò κατακτηοετò, üπωò η
δεßχνουν üττ το πÝρασμα απü ιτò εποχτκÝò εγκατα- γνωση ιηò κατασκευηò ιων κεραμτκþν αγγετων, or
στÜοετò ιηò 9ηò χτλτετßαò π.Χ. σια πρþια μüντμα πρþτεò ενδεßξειò για ιην παρουσßα μετÜλλων kar
χωρτÜ με ιην ενιυπωσιακη αρχττεκιοντκη δτÜιαΕη κυρßωò χαλκοý, αλλÜ kar σημανττκÝò αλλαγÝò οιο
επßπεδο τηò κοτνωνικοοτκονομτκηò kar τδεολογτ-
κηò οργÜνωσηò των γεωργτκþν κατÜ βÜση αυιþν
κοτνοιÞιων. Εßναι ιραγματτκÜ εντυπωστακοß or
συνθετοτ αποθηκευττκοß χþροι που ΒρÝθηκαν σε
οτκτσμοýò üπωò ο Ουμ Νταμπαγκßγτα (Umm
Dabaghiyah) στο Βüρετο ΙρÜκ kar οτ οποßοτ θεω-
ροýνιατ ωò προπομποß των μεγÜλων οικονομτκþν
ο
ο
 ß
Ξ
ι1
ι\
7
ασιικι|)ν κÝντρß]ν που θCι ακο_\ουδησου\, _\ß\ε( \r-
\ιειιεò αργοιιρ(ι ιιρκτ ι|ι \¼ιιυιι ρα.
Ο ορειτ,ιιò χιýροò ιου Ζßιlροιι. αλ.\Ü κιιß το ιεδττ-ο
Βüρειο Ιρòικ qιιιιτ,εται \,cι π(ιρακLι(ιΖιι γυρ(υ στο
Ιß000 π.Χ., οπüιε kar οι προßοιορικÝò ι:ζελι[,ι:ιò με-
ιQ(ι)Ýρονιατ ιιυρα δυιτκüιερcι Kar κòιιßι ρτηκοò τι,_ιι,
ποιαμþν Τßlρη kar Ευιlιραιτl. (ι|ερ\,υ\,ιαò ττυι στο
προσκπιιο ιη «μεσοποιαμια)). ιι οποßιτ σττò χιλτε-
ιιεò που 8α òικολουΒιτι;ιιυν θα òιποιε,\Ýι;ετ κι θÝα-
ιρο εξατρετικÜ σημαντικþν εξελßξει,ιν. Εναι aprθ-
μüò απü μι:γÜλουò πολιιτσμτκοιιò κυκλουò ιιιò Ν,º.
Ανατοληq που πιlραν το ο\¼μßι ιουò (ιιιο α\,τιυιοι-
χεò αρχαιολογικß,ò θÝσειιò θα ιßηlιαιοt)ιιιιισουν ιο τÝ-
.\οò τηò Νεολτθικηò επο\ηò κιιι ιη, ιφ\η ιιι(, επο-
χιlò του Χαλκιιυ, üιιιυò: Τελ Χαι;cιυνα (Tell
Hassuna). ΣαμÜρα (Saιnarra). Χαλßιιρ (ΗαΙιßΙ) και
Τελ α-\-ΟυμπÜτνι (Tell al-Ubaid). Οß ιρετò ιιπü αυ-
ιß:ò ιτò ΒÝσειò Βρτσκονιατ οιο ΙρÜκ. κ(ιτ συγκεκρτ-
μÝνα η Χαοοιιι,α κοντÜ σιη λ4οοουλιι σιο Βüρειο
ΙρÜκ, η ΣαμÜριι σττò üχOεò ιου Trypιl Ýξω απü ιη
ΒαγδÜτη και ιr Ουμπßιιντ οτο\, trυφρßιιη σιιι νüττο
Ιρßικ. Τα χρüνιòι αυιÜ (,;ιιò ευq)ορεò α.\λουΒιακÝò ε-
κτασετò ιιτò νüιιιιò λ{ει;ιιιιοταlιßιιò αλ.\ιι kar ι;ιιò Βο-
ρειü ιερεò στÝτ]ιò καιß)ι κουν νι,ο-\ιθικß ò κοινü ιηιε ò
ιιυυ. αν και εζακολουOοττ, να Ζουν αιιο ιη γι ιυργια
και ιην κιηνοιροφßιι. ιδρυουι, ολοßι,òι 1ιεl,òι.\υτε-
<r
tf
ß Ýßι
9. Το φροýριο
ρουò ()1κτσιι()υò. ε]\-( ) ιφιßΖιιυτ ιτι εlτφιιι-ßΖουι- ι,τ,, 0υρ σε
δειl,ι ιò ε[,ι ιtτßκει,ι;ιιò σι ι()ιιι ιò ιι||ι|)(_ η κ(ιι(ιοκι ι ιι φωτογρOφι0
κερcιιιτκιý\' προßüι,τι,ιτ- ιt,.ιιρειιιßι]ι_ ποιι)τι]τα(, μι, του 1θ28
πο_\ß, χαρτικιιιρτ(,τικι1 γι)(ιιιιιι ß)ιιικüι;μιι-ιοη ι(ι
ΠροΙ()νια ιιΙò οΠοltΙò ιlι,(j(ι tlΙΙΟ ιιιΙΧανι(''Lιουò (ι-
r ιcι,\_\cιγιυι' κατ πο-\τιισlιιιßι ι\ ε Jιιι(ιιιßι\, ßιιιιι\-οι\, ι,ιε,-
χρτ ια ιιεσογιιακÜ ιιιιρÜ_\κι 'fo κυlιιüιεριι ομιýò, νι (J
σιοΙ\ε,ΙΟ Π()ι] (ι\,αφtιt\,εtòιι ι t\òιΙ ι1 ιιl)αρ|ι()\ ι1 ιη(' ιΙ
χ\,τκι-ιò ιηò ιιρδευι;ιτò. κτιιι Γιυι ( ι\ι ιιο\,( ι τπειρι ιJJε
ιηι, ι,γκατ(ιòßταοη (.,ιιò αγ()\-εò πι,l)ιοχεò ιιτò Σουlιε-
ρßòιι, (l,οτκι λΙεσοιιοιòψτòι). ιι\_\ιι ιß(ιι ε\ ι,ι)γοποιιι(,iε
μτα οετρα òιπü παριιlιυγτκßι, δυττιμιειò κ(ιι οχε,(,ι,ιò
με μκτκροπρι)θεσlιεò ΚοΙ\ι ι\,]Χιò ιΠΙΠτι;ιιßι τò. ýιιι,ιò
η συσσιφει)οττ πλουιου οι ιιlιÜß)ιτ, òιl,θριιßιπιυτ,, ιι ιι-
ντσüιηια ανßιμεοιι ι;τα 1ιß\ιι ιηò ι<οιι,Þιιιιιιò. η t)ε-
οLιοπο]ηοιι ιιτò .\òιιlιε,υτικι](, συμιßι ριιιιοι)(ιò κτιι ιι-
λοò η εμqιßινισιτ <ιιßιΓ,εωι,,,\,ια Γtι)υιιιΙ ιß)υρΙι σιιΙν ι-
στορι(ι.
Βιτ;ι. μιειιι ιο 6()ß)0 π.Χ. σε πο.\.\εò, θιò;ετQ ιοι:
ΙρÜκ. üηιυò or οτκτσμιιß º'ελ Αρπαιι,ßγτα (º'ι:11
ΑτριιòΙτß1 ßß) και º'ε,πÝ Ι-κιιουι]aι (Τòιτι) Gαιι,ι,α) )
Ο
q
10. 0 σκαλιοτüò
σε λßθο νοüò στον ποταμü Τßγρη, σιην περτοχß τηò Μοσοýληò, ß γνωστü απü
του 0υροýκ η Ερτντοý (Eridu) σιη νüιτα Μεσοποιαμßα, η apxr-
κοι το ζιγκουρüτ τεκιοντκÞ των οτκτσμþν αλλÜΖετ σημανττκÜ με κιß-
(βαθμιδωτüò οματα με πÝιρτνα θεμελτα kar πλτθτÜ ξεραμÝνα
πολυεπßπεδοò σιον ηλτο, ια οποßα αποκτοýν σταδτακÜ μνημετα-
ναüò Þ φροýριο) κÝò δταστÜσειò kar θεωροýνιατ σημερα ωò οι πρþ-
με την τüφρο ιοτ ναοß kar τερÜ.
ΠαρÜλληλα η κεραμτκη ιεχνολογßα εξακολου-
θεß να εξελßοσειατ με ιην ετσαγωγη νòων τεχντκþν
οπτησεωò, üπωò εßνατ or υπüγετοι κλßβανοι yra τον
Ýλεγχο τηò δερμοκρασßαò, ενþ καιαγρÜφονιατ kar
κλαστκοß ανιαλλακττκοß μηχαντσμοß. üπωò το ε-
λεγχüμενο εμπüρτο μεγÜλων αποσιÜσεων, ιο οποßο
Ýπατξε καθορτσιτκü ρüλο οιην εμφÜντοη kar δτα-
τηρηση συΥΚενιρωιτΚων ΚοΙνωνΙΚοοτκονομτΚων
δομþν.
τα χρüντα ιηò 4ηò χτλτετßαò π.Χ., τηò λεγü-
μενηò φÜοηò Ουρουκ (Uruk), or οτκτσμοß α-
ποκτουν τιò δταοτÜοειò Kar την οργÜνωση
πüλòων. αν κρßνει κανεßò απü την ομþνυμη
8Ýση τηò περτüδου σια νüιτα του ΙρÜκ, üυου
kar ΒρÝθηκαν δημüστα κτßρτα με τη μορφη μνημετ-
ακþν τερþν κττσμÜτων kar γλυπτÜ μεγÜλου μεγÝ-
θουò που φαßνετατ να ουνδÝοντατ λεττουργτκÜ με
λατρευιτκÝò πρακιτκÝò. Το πro οημανιτκü οιοτχεßο
ιηò εποχηò αυτηò εßνατ η εμφÜντση σττò πüλετò αυ-
τεò για πρωιη φορα γραπτþν κετμενων πÜνω οε πÞ-
λτνεò υτνακßδεò με τη μορφη χαραγμÝνων σχεδßωγ
αρτθμþν kar σφραγτσμÜτων (τδεογρÜμμαια), üπου
καταγρÜφονιατ οτκονομτκÝò δρασιηρτüιηιεò ουγκε-
κρτμÝνων ανθρþπων. Η γλþσσα αυτÞ δεν Ýχετ απο-
κρυπτογραφηθεß, αλλÜ το περιεχüμενü τηò Ýγτνε
Η εμφÜνΙση δημüσιαξ αρχιτ€κτανικηò, η γραφÞ
ΚΟΙ ΤΟ ΕμΠüΡΙΟ συνΟνΤþνΤαΙ γΙΟ ΠΡþΤΠ φΟρÜ τηòπραγματοποßησηòνÝωνεπτιüπτωνερευνþν.Δυοτυχþò,η
στην ισ¾ορßα την 5η Χßmι€τßα m"X. στο ιρÜκ }1¹#JχΙ"J:ιι.ºlιι¹αº.º:Ηθ;ιº¹;:ι^^"
10
ιη σφηνοετδß γραφη που ακολοýθηοε
kar η οποßα χρηοτμοποτοýσε ακρτΒþò ιτò ßδτεò εν-
δεßξειò.
Η προΒλημαιτκü γυρω απü ιην εμφÜντοη ιων
πρþιων υüλεων σιη Μεοοποταμßα kar η συΖÞιηση
yra «κραττκη τουò» μορφη -η üπωò αλλιþò εßνατ
γνωοιη ωò «πρþτμη αοττκοποßηση»- παραμενουν
ακüμη Kar σημερα ανοτκτÜ ερευνηιτκÜ Ζητηματα α-
νÜμεσα σε αρχατολüγουò, τστορτκουò και κοτνωντ-
κουò ανθρωπολüγουò. Eivar ωσιüσο αναμφτσθηιητο
üιτ οποτοδηποτε kprιnpro Kar αν χρηστμοποτησετ
Κανετò Yra τον ορτσμο αυιου του σημανιτΚου φατνο_
μÝνου, üπωò εßνατ η ουγκÝνιρωση μεγÜλου αρτθ-
μου ανθρþπων σε μτα μτκρß περιοχη, η αντσüτηια
στον καταμερτομü ιου πλεονÜσματοò, η εμφÜντση
δημüσταò αρχιτεκτοντκηò, λατρευιτκþν κιτσμÜτων,
η παρουσßα γραφηò, εμπορßου κ.λπ., δα το συνα-
,υτÞσετ yra πρþτη
φορÜ σιην περτοχη των πεδτÜδων
ιου ΙρÜκ αυü ιην 5η χτλτετßα π.Χ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ι. Αν κατ ια πολττισμχÜ χορακτηρτοττκÜ ιων περιüδων ιηò
προßστορßαò συνηθωò ξεπερνοýν ια γεωγραφτκÜ üρια ιων
σýγχρονων κρατþν, η Δημοκρατßα του ΙρÜκ ταυιßΖειαι σε
μεγÜλο Βα8μü με ιο χþρο τηò λεγüμενηò Μεοοποταμßαò,
αλλÜ kar με το δυιτκü τμημα ιηò οροσετρÜò ιου ΖÜγρου που
τη χωρßΖετ απü ιο ΙρÜν.
2. Η apxaroλoyrkn Ýρευνα σιο ΙρÜιζ εßναι Üμεσα
ουνδεδεμÝνη με τη σýγχρονη πολιτικη ισιορßα ιηò χþραò.
Ολα ια μεγÜλα ερευνηττκÜ προγρÜμματα του ετκοοτοý ατþνα
πραγματοποτηθηκαν εßτε σε περιüδουò αποικτοκρατßαò εßιε
σε ουνθßκεò νεοαποικιοκρατßαò. Η ταραγμενη τστορßα ιου
ΙρÜκ τηò ιελευιαßαò ετκοσαετßαò εξακολουθεß να επηρεÜΖετ
αρνηττκÜ την αρχατολογτκη Ýρευνα στη χþρα. üχι μüνο σε
σχÝση με την καταοτροφη απü πολεμικÝò ενÝργειεò
αρχατολογτκþν χþρων, την αδυναμßα συντηρησηò
σημαντικων μνημεßων τηò η τη δυνατüιητα μελÝιηò ιου Þδη
ανασκαμμÝνου αρχαηλογτκοý υλτκοý, αλλÜ kar στο επßπεδο
κατ η προßσιορßα τηò Μ. Ανατοληò μια ανεξÜντλητη πηγß
νÝων δεδομÝνων Ι
3οοο π.Χ. ΑλεξÜνδρου, τδρυετ το κρÜιοò των ΒαγδÜτη.
Σχηματτσμüò μεγÜλων πüλεων οιη Σελευκτδþν kar τδρýει ιη ß 5οο
Σουμερßα, Σελευκεια κοντÜ οιη σημερτνη Ο σÜχηò Ισμαηλ τδρυετ ιη
ß792 π.Χ. ΒαγδÜτη. δυναστεßα των Σαφαθιδþν στην
Ο Χαμουραμπß τδρυετ ιην 238 π.Χ. Περσßα. Το ΙρÜκ υπü περστκη
αυτοκραιορßα τηò Βα.θυλþναò, Ο ΑρσÜκηò Α αποσπÜ ιην Παρθßα Kυprapxra.
ß749 π.Χ. απü τουò Σελευκßδεò. Ι 52ο.ß 566
Ο Σαμσß ΑντÜντ Α ιδρυετ ιο 64 π.Χ. Ολοκληρþνειατ η κατÜκτηση τηò
ασσυρτακü κρÜτοò. Ο Πομπηιοò καιαλýετ ιο κρÜιοò Μεσοποταμßαò απü ιουò Οθωμανουò
721-7ο5 π.Χ. ιων Σελευκτδþν. του ΣουλεßμÜν ιου Μεγαλοπρεπουò.
Η σιραιτωιτκη τσχυò ιηò Αοσυρßαò ß ß6 μ.Χ. Ι9ß5.ß9Ι6
Κορυφωνειατ. Ο Ρωμαßοò αυιοκρÜτοραò Τραßανüò Σφαγη ιων Αρμενßων αηü τουò
67Ι π.Χ. ολοκληρþνετ την κατÜκιηση ιηò Τοýρκουò.
Ασσýρτοτ καιακτουν την Αßγυπτο. Μεσουοταμßαò. Ι9Ι7
Εισαγωγß τηò κατεργασßαò σιδηρου. 6.22 ApaΒιkn ΕπανÜσιαση. Απþλετα
6Ι2 π.Χ. Εγßρα του ΜωÜμεθ. Αρχη ιου ο8ωμαντκþν κιÞσεων σιη ΜÝση
ΜÞδοι kar Σκυθεò κυριευουν ιη τσλαμτκου ημερολογ ßου. Αναιολη.
ΝινευÞ. ΚαιÜρρευση τηò Ασσυρßαò. 632 ß92ο
586 π.Χ. ΘÜναιοò ιου ΜωÜμεθ. Αρχη τηò Το ΙρÜκ υπü Βρεταντκη kuprapxia.
Βαβυλωνιακη ατχμαλωσßα των αραθικηò επÝκιασηò. Ι 92ß
Ιουδαßων. 637 Ο ΦεßΖÜλ θαστλτÜò του ΙρÜκ.
539 π.Χ. Ετσβολη ιων ΑρÜΒων οιο ΙρÜκ. Ι932
Ο Κυροò ο ΜÝγαò ιηò Περσßαò 75ο Το ΙρÜκ γßνειατ μÝλοò στην ΚτΕ.
κυρτεýετ τη Βαβυλþνα. Ιδρýειαι το χαλτφÜτο ιων ß945
334 π.Χ. Αββαοιδþν. Ιδρýειαι ο Αραθτκüò Συνδεσμοò με
Ο ΜÝγαò ΑλÝξανδροò ετοβÜλλετ 8ο9 συμμειοχß του ΙρÜκ.
σιη ΜτκρÜ Ασßα. ΘÜνατοò του χαλßφη Χαρουν ß958
33ο π.Χ. αλ-Ρασßντ. Εκτελεßτατ η βαστλτκη οτκογÝνετα
Ο Μ. Αλεξανδροò μυαßνετ σιη 936 οιη ΒαγδÜτη kar ο πρωθυπουργüò
Βαβυλþνα. Το χαλιφÜιο τηò ΒαγδÜτηò ΣÜτνι Ýπετια αιü την επανÜοιαση
327 π.Χ. αποδυναμþνειαι. των εθντκτστþν kar μπααθτκþν.
Ο Μεγαò ΑλÝξανδροò φθÜνετ στην ßο55 ß968
Ινδßα. Ολοκληρη η Μεοοποταμßα Or ΣελτΖοýκοι ToupKor Πραξικüυημα ιου ΜπÜαθ. Ο
υπü ελληνικη kuprapxia. καιαλαμθÜνουν τη ΒαγδÜιη. ΣαντÜμ στην εξουσßα
323 π.Χ. ß258 ß98ο.l988
ΘÜναιοò του Μ. Αλεξανδρου στη Οι Μογγüλοτ κυρτεýουν ιη Πüλεμοò ΙρÜν-IρÜκ.
Βαβυλþνα. Δταßρεση τηò ΒαγδÜιη, Πτþση ιου χαλτφÜτου ιων ß99ο
αυιοΚρατορταò. Αββασιδþν. Ετσβολη ιου ΙρÜκ στο ΚουΒÝττ.
3ß2 π.Χ. ß393 ß 99ß
Ο Σελευκοò, δτÜδοχοò του Μ. Ο ΤαμερλÜνοò κυριευετ ιη Πüλεμοò του Κüλπου,

Κüτοψη του οικισμοý τηò 6ηò χιλιετßοò

π,Χ. 0υμ Νταμßαγκßγια
και ο οικισμüò ΤεπÝ
Γκοουρü κοντÜ
οτον ποτουü
ο
ι ιγρη

α
m
_-0
 Ο

χßα ια χρüντα αυιÜ οιο νüττο ΙρÜκ θεωρεßιατ δεδο-

μÝνη, αν kar ια τελευταßα χρüνια αιταγνωρßΖετατ και
η παρουσßα οημτττκþν ομÜδων üυωò or ΑκκÜδτοι,
που δα Ýρθουν στο προσκηντο αρκειÜ αργüιερα. Σια
χρονια αυτÜ αναφÝρειατ η παρουσßα περßπου ιρτÜ-
ντα «υüλεων-κρατþν», üπωò η ΛαγκÜò (Lagash), η
Ουρ kar η Ερτνιοý στη νüιτα Μεσοποταμßα kar η
ΧαφÜγιε (Khafaje) kar η Τελ ΑσμÜρ (Tell Asmar)
σιην κενιρτκÞ, που αν Kar δτοτκουνιατ απü τοπτ-
κουò ηγεμüνεò συντστοýσαν Ýνα εßδοò συμμαχßαò.
ΠολλÜ Ýχουν ετπωθεß yra ιην οτκονομτκη, πολτιτκÞ
kar τδεολογτκÞ δταπλοκÞ που κυριαρχουσε ο' αυ-
ιοýò τουò σχιlματτομουò. ΑναπιυγμÝνα συστημαια ε-
μπορτκþν kar δτοτκητικþν μηχαντσμþν γυρω απü
Ýναν ηγεμüνα-βαστλτÜ kar μτα αρτσιοτζ)αιßα που εκ-
δÞλωναν Ýντονεò επεκιαιτκÝò ιÜοετò. ΑλλÜ και Ýνα
τερατεßο που Ýχονταò βÜση ια μνημετακÜ τερÜ ανττ-
προσþπευε üχτ μüνο τη 8εüτηια, αλλÜ διÝθειε kar
μτα rσxupn γραφετοκραιßα που ηλεγχε απü τη λετ-
ιουργßα των αρδευττκþν καναλτþν μÝχρτ το οργα-
νωμÝνο εξωιερτκü εμπüρτο. ΑποτÝλεομα üλων αυ-

Q Χαμουρομπß üφησ€ πßσω του πηηΡοφοΡßΕò
Υια την ΚοινωνιΚÞ Κοι ιδ€οßΙογιΚÞ
οΡγüνωση τηò €ποχþò του, μò γροπτü Ýργο
τþν ηταν η ειηκρατηοη Ýντονων οτκονομτκþν avr-
σοιÞιων kar ανιτθÝσεων Kar μταò κοτνωντκßò δτα-
στρωματωσηò Που εμφαντΖετατ Περτοοοτερο εντονη
απü κÜθε Üλλη εποχÞ μÝχρι ιþρα.
8. Στη στÞλη του
Οι Σημßτεò ΑκκÜδτοι εμφανßΖοντατ στη μεσοπο-
Χαμουραμπß
τÜμτα περτοχÞ ιου νüιτου ΙρÜκ προερχüμενοτ απü
αποτυπþθηκε το το ΒορρÜ γýρω στο τελευταßο ιÝιαρτο ιηò 3ηò xr-
πρþτο γνωοτü λιειßαò π.Χ., εκτουßΖονταò σταδτακÜ τουò κυρßαρ-
νομικü κεßμενο, χουò ΣουμÝρτουò. Η kuprapxia ιοý πro γνωστου
θ. ΑνÜγλυφη ΑκκÜδτου ηγεμüνα, με το üνομα ΣÜργων, εκτεßνε-
παρÜσταση που ιατ απü ιη Μεσüγετο μÝχρτ το νüττο Üκρο ιηò Αρα-
θεωρεßτοι üτι θτκßò χεροονÞσου kar ιην Ινδßα, αποκιþνιαò üλα
ανοφÝρετοι ια χαρακιηρτσττκÜ μτα αυιοκραιορßαò, τηò γνωστηò
στο Εποò Ακκαδικýò. Ο ßδτò αποκτÜ θεßκεò ιδτüτηιεò kar η
του ΓκιλγκαμÝò
ττολτιτκÞ συγκρüτηση ιηò χþραò του γßνετατ συ-
ΥκεντρωττΚη Kar ΥραφετοΚραττΚη, με μτα πρωιει},
ουσα που ιοπο8ειεßτατ κÜπου κοντÜ στη Βο3υλþνα
Kar μτα κυρßαρχη γλþσσα, ιη σφηνοετδß ακκαδτ-
κη, που η μεγÜλη δτÜδοσÞ τηò 8α ιη μειαιρÝψετ
σýνιομα σε «κοινÞ». Η περßοδοò αυτß χαρακιηρß-
Ζετατ ανÜμεσα οια Üλλα απü εξατρεττκηò υοτüιη-
ιαò Kar υοτκτλßαò μνημετακη γλυπιτκß απü πÝτρα
και μÝταλλο.
σωτερικÝò ανττθÝσετò, αλλÜ kar εξωιερτκÝò
επιδρομÝò ομÜδων, üπωò or Ελαμßτεò, πολυ
γρηγορα εκεß γýρω οτο 2100 π.Χ. οδßγη-
σαν οτην καιÜρρευση ιηò Ακκαδτκηò αυ-
ιοκραιορßαò και σιην επαναφορÜ ιων σου-
μερικþν δυναοτετþν Kar συγκεκρτμÝνα τηò Τρßιηò
Δυνασιεßαò ιηò Ουρ. Πüλετò üπωò or Ουρ kar Ου-
ρουκ Ýρχοντατ kar πÜλτ σιο προσκßντο, επαναφÝ-
ρονταò και ιο κοινωντκü kar δτοτκηιτκü καθεσιþò
τηò Πρþτμηò Δυνασττκßò υερτüδου. Kar πÜλτ üμωò
üχτ γτα πολυ, αφοý η σουμÝρτα κυρι.αρχßα καιαρ-
ρÝετ, ιουλÜχτστον με τη μορφß που Þιαν γνωστß
μÝχρτ τüτε, τα τελευταßα χρüντα ιηò 3ηò χτλτειßαò
π. Χ. εξαττßαò εσωτερτκþν κοτνωνικþν ανττφÜσεων
kar αρνηιτκþν οτκονομτκþν συνθηκþν, αλλÜ ßσωò
kar λüγω των επτδρομþν νομÜδων ιηò Συρßαò, ü-
πωò or Αμορßιεò (Amurru). Or γραπτÝò πηγÝò μτ-
λοýν ακüμη Kar yra αρνηττκÝò περτθαλλονττκÝò
συνθηκεò που επτκρÜτησαν σιη νüιτα Μεσοποτα-
μßα σιο γυρτσμα ιηò 3ηò χτλτειßαò π.Χ. ßσωò εξατ-
τßαò ιηò υπερθολτκηò Üρδευσηò, με αττοτÝλεομα τα
νερÜ να γßνουν υφÜλμυρα και τα χωρÜφτα να ε-
γκαιαλετφθοýν. Ολα αυτÜ εßχαν αυοτÝλεσμα κÜθε
 ρευνεò σε πüλετò ιηò περτüδου αυτÞò στο Ιρακ, ü-
πωò η ΛÜρσα kar η Τελ ΑομÜρ, επτΒεθατþνουν ττò
γραπιÝò πληροφορßεò yra ιην ακμη ιηò εποχηò με
οýνθετουò πολεοδομτκοýò σχεδτασμοýò, μνημετα-
κÞ kar orkrakÞ αρχττεκιοντκÞ, αλλÜ και σημανιτ-
κÜ Ýργα τÝχνηò με λαιρευιτκÜ θÝματα. 10. Το Νποýρ, το
Η Πρþτη Δυνασιεßα ιηò Βαθυλþναò οταδτακÜ οποßο Ýφερε στο
Καταρρθετ απο εσωιερτκÝò ανττφÜοετò, οτκονομτκÝò
φωò η ορχαιολογικÞ
και κοτνωνικÝò, kar στο πpooknvro εμφανßΖονιατ ονOσκαφÞ στο τÝλη
or Κασσßιεò, ορεσßθτοò λαüò του ΖÜγρου, υου εξου- του 1θου αι.
στÜΖουν ιελτκÜ ολüκληρο το χþρο ιηò Μεσοποτα- 1 1. 0 νσüò-φροýριο

μßαò απü το 1460 μÝχρτ το 1150 π.Χ. Η παρουσßα αην κοσσιτικη

ιουò αποδετκνυειαι τδταßιερα ενδταφÝρουσα, αφου πρωτεýουσο
δτατηρουν ιο σουμερτκü παρελθüν ιηò Μεοοποια- Ντουρ-
μßαò ο' üλα τα ευßπεδα τηò δτοτκηττκηò Ζωηò kar r- Κουριγκαλζοý.
δεολογκηò οργÜνωσηò, με τη ουνÝχτση, λüγου χÜ- 12. 0 νοüò
prv, τηò θαθυλþνταò παρÜδοσηò σιην αρχιιεκτοντ- ΚαραßιιτÜò οτο
κß, ττò ιÝχνεò Kar τη γραφη. Or αρχατολογτκÝò Ý- 0υροýκ τηò
περιüδου κυριαρχßαò
ρευνεò που πραγματοποτÞθηκαν στη νÝα τουò πρω-
τεýουοα, ιο Νιουρ-ΚουρτγκαλΖοý (Dur-Kuri- των Κασσιτþν στη
galzu), λßγο Ýξω απü τη Βαγδατη, Ýδετξαν ωστüσο Μεσοποτομßο

Ýντονη οικισιικη Kar οικονομικß δραοιηρτüτητα Το οσσυριοκΦ κρÝτοζ στΦ τÝf,οò

να στραφεß θορειüτερα, σιην κεντρικη μεσοποτÜ-
τηò αηò χιηιòτßαò π.Χ. οναδ€ικνý€τοι σ€ μßο
μτα ΠερτοΧη,
Η περßοδοò που ακολουθεß στο χþρο τηò Μεσο- απü τιò μ€γüη€ò δυνÜμειò τηò ΕποχÞò
υοιαμßαò ια επüμενα ιετρακüστα χρüντα μÝχρτ την
αρχη ιου 16ου ατþνα π.Χ. εivar γνωοιη ωò εποχη
ιων Αμορττþν Kar χαρακτηρßΖετατ απü σημανιτκη
πολτττομτκη συνοχÞ, με τη σουμÝρτα παρÜδοση να üιτ εκιüò απü συνεχτσιÝò τηò παλτÜò παρÜδοσηò η-
συνεχßΖειατ παρÜ την παρουσßα μεγÜλων ανταγω- ξεραν να καταθÝτουν kar ιη δτκÞ τουò ατσθηττκη,
ντσττκþν πüλεων, üπωò η Ισßν (Isin) κατ η ΔÜρσα üπωò φαßνετατ απü ια αρχιιεκτοντκÜ κατ γλυπτÜ
(Larsa). Η εμφÜντση ιηò Πρþιηò Δυνασιεßαò τηò Ýργα που αφησαν πßσω ιουò.
ΒαΒυλþναò ιων Αμορτιþν σιην ομþνυμη πüλη kar Οι πληροφορßεò που υπÜρχουν yra την τστορικη
τδταßιερα του πro γνωστου ηγεμüνα ιηò, ιου Χα- εξÝλιξη τηò Μεσοποιαμßαò στα χρüντα τηò 2ηò xr-
μουlημπ| κÜυου ανÜμεσα στα 17θ2 ιrar 1750 π.Χ., λτετßαò υ.Χ. συχνÜ εßνατ ελλτπεßò kar προΒλημαιτ-
δημτουργουν σιην περτοχß μτα νÝα οτκονομτκη kar κÝò. Χαρακιηρτσττκη περßπτωοη αποιελεß ιο βü-
κοτνωνικÞ δυναμτκη, or λευιομÝρετεò τηò ουοßαò ρετο τμημα ιηò, üυου οτα χρüντα ιηò κυρταρχßαò
εßνατ γνωσιÝò αυü τα γραπτÜ κεßμενα που ΒρÝ8η- ιων Κασστιþν στη Βαθυλþνα, or γραυτÝò πηγÝò τηò
καν σια αρχεßα Üλλων σημανττκþν υüλεων, üπωò υερτüδου kar κυρßωò τα ατγυπττακÜ αρχεßα ΑμÜρ-
το ΜÜρτ ιηò σημερτνßò Συρßαò. Το βαοßλειο που ß- να, γραμμÝνα σιην ακκαδτκÞ, τη δτεθνη γλþσσα
δρυσε ο Χαμουραμπß, αν και δταιηρηθηκε μüνο ιηò εποχηò Kar αναφερüμενα σε Ζηιßματα εξωιερτ-
yra λßγα χρüντα, καιüρθωσε να kuprapxnoεr πολτ- κηò πολτιτκηò ιηò Μ. Αναιοληò, μτλουν για το )
ττκÜ σ' ολüκληρη ιη Μεσουοταμßα αλλÜ και να α-
φησετ πßσω του πληροφορßεò yra την κοινωνικÞ
kar τδεολογτκη οργÜνωση ιηò εποχßò ιου, με γρα-
πτÜ Ýργα που παρουστÜΖουν μεγÜλο ενδταφÝρον
μÝχρτ kar σßμερα. ΤÝιοτα εßνατ οι γνωοιοß Κþδτκεò
Νüμων ιου Χαμουραμπß με στοτχεßα για την κοινω-
vrkn, οτχονομικÞ kar καθημερτνη Ζωß των ευγε-
νþν, των κοτνþν αλλÜ kar των σκλÜβων τηò Βαθυ-
λþναò, kar λογοτεχντκÜ Ýργα üττωò το Εποò ιου
ΓκτλγκαμÝò, γραμμÝνο στην ακκαδτκß γλþοσα,
kar ιο Εποò ιου Μαρντοýκ που αναφÝρετατ οτον ο-
μþνυμο θεü ιηò Βαθυλþναò. Or αρχατολογτκÝò Ý-
 α
Ο: Τοιττ ΑΛεΞικιρο

13. Η πýλη τηò

Ιοταρ στην κρÜιοò ΜττÜνντ. Η πρωιευουσÜ ιου, αν kar Üγνω-
πρωτεýουσα του στη ακüμη, ιοποθετεßιατ κÜπου σιην περτοχη ιου
Νεοβοβυλωνιοκοý Τελ Μπρακ (Tell Brak), ενþ or πληροφορßεò yra
κρüτουò. την οργÜνωοη του κρÜιουò Kar ιηò καθημερτνηò Ζω-
14. ΚοντÜ στη ßò προÝρχονιατ απü ια αρχεßα πüλεων üυωò η Νου-
Βαβυλþνο, üπου ο Ζß (ΝυΖß), κοντÜ σιο οημερτνü Krpkouk, που ανα-
Μ. ΑλÝξανδρOò σκÜφηκε απü Αμερτκανουò αρχατολüγουò σττò δε-
πÝθονε, καειßεò ιων 1θ20 kar 1θ30 kar Ýφερε σιο φωò ιου-
ο επßγονοò
λÜχτστον 4.000 πτνακßδεò με κεßμενα σφηνοετδουò
ΣÝλευκοò θο
Υραφηò.
ιδρýσει στο Τελ
Οι Ασσýριοι, η τσιορßα ιων οποßων Ýγτνε γνωοτη
0υμÜιρ τη
απü τη «Λßστα ιων ΒαστλÝων»" αλλÜ κυρßωò απü
Σελεýκειο, τηò
ττò ανασκαφÝò ιων Γερμανþν αρχατολüγων στην πü-
οποßαò σþζονται
τσ ερεßπιο
λη Ασσουρ (Ashur), κονιÜ στη Μοσοýλη στο βü-
ρετο ΙρÜκ, εμφανßΖονιατ οτη σκηνÞ ιηò Μεσοπο-
ταμßαò σια μÝσα ιου 14ου ατþνα π.Χ., καιαλαμθÜ-
νονιαò την περτοχη ανÜμεσα οτον Τßγρη και ια
βουνÜ του ΖÜγρου. Το αοουρτακü κρÜιοò στο τÝλοò
τηò 2ηò χτλτετßαò π.Χ. αναδετκνýετατ σε μßα αυü
ττò μεγαλεò δυνÜμειò τηò εποχηò μαΖß με ιουò Ar-
γýυιτουò Kar ιουò Χειταßουò ιηò Αναιολßαò, χωρßò

Ο ΣορδονüποßΙοò κυΒÝρνησ€ μÝχΡι σαμπÜνι (Khorsabad) δßπλα σιον Τßγρη υοταμü

τπν κοταστΡοφÞ τηò ΝινΕυÞ (6ΙΞ π.Χ)
ΚαΙ την ΚοτüΡρòυση του ασσυριοΚοý κρüτουò
ωοιüσο να καιορθþσετ kar αυιü να μεßνετ αλþβηιο
αυü ιιò μεγÜλεò ανακατατÜξετò που σημÜδεψαν ιην
τσιορßα τηò αναιολτκßò Μεσογεßου στην Υοιερη ε-
ποχÞ του Χαλκου. Το αποιÝλεσμα Þταν or νομÜδεò
Αραμαßοτ να κÜνουν επιδρομÝò σιη Μεσοποταμßα
καιαλαμθÜνονιαò πολλÝò πüλετò, καιαλýονταò στα-
δτακÜ ιο ασουρτακü κρÜιοò kar δημτουργþνιαò
πολλÜ προΒληματα στην κοτνωντκÞ και οικονομι-
κÞ συνοχÞ τηò περτοχηò μÝχρτ το ιÝλοò ιου 10ου ar-
þνα π.Χ. Η ασσυρτακη kuprapxia επανÝρχετατ σια-
δτακÜ με μτα σεφÜ απü δυναμτκουò Sασιλεßò, üυωò
ο ΑσουρναστρπÜλ Β που κτßΖετ μτα νÝα πρωτευ-
ουσα οιο Καλχοý (Kalkhu), ιη σημερτνß Ντμρου-
νι. Eivar η εποχÞ τηò μεγαληò ασουρτακηò επÝ-
κτασηò προò τα δυττκÜ μÝχρτ ιην Αßγυπιο και ιη
Μεσüγετο, με ιη συγκÝντρωση μεγÜλου πλοýτου
κατ θεοκραττκηò δυναμηò στα χÝρτα ιων βασιλτκþν
οßκων, αλλÜ kar Üνδησηò των τεχνþν Kar τηò επτ-
σιημηò.
Ευετια απü μτα μεγÜλη υερßοδο εσωιερτκþν α-
νιαγωντσμþν που κρÜιηοε αττü ιο Β23 μÝχρι ιο 745
π.Χ., ακολου8εß η επανßδρυση του λεγüμενου ΝÝου
Ασσυρτακοý κρÜτουò, η εξουσßα του οποßου εκιετ-
νüιαν στην εποχß ιηò ακμηò του οτιü ιο ΙρÜν μÝχρι
ττò ΘηΒεò ιηò Ατγýπτου Kar ιτò φοτντκτκÝò πüλετò.
Or ασσυρτακÝò πüλετò, üπωò η Ντνευη και η Χορ-
ιου ερευνηθηκαν ανασκαφτκÜ απü ξÝνουò apxaro-
λüγουò το 1θο αιþνα, αποκÜλυψαν εντυπωσιακÜ
πολεοδομτκÜ ουμπλÝγμαια με μνημειακη αρχττε-
κτοντκß, οχυρþσειò ιερασιßων διαοτÜσεωγ αλλÜ
kar γλυπιÜ μεγÜλων μεγεθþν που μεταφÝρθηκαν
οιο εξωτερτκü και «κοσμουν» σßμερα τα μεγαλýτε-
ρα μουσεßα του δυτικου κüομου.
νüματα μεγÜλων βαστλÝων κυΒÝρνηοαν
το αΧανεò aσoυpraKo Κρατοò τα xpovra
που ακολουθοýν: ηγεμüνεò χαρτσματτκοß.
üπωò ο Ασαρχαδüν (Esarhaddon) Kar ο
γτοò ιου ΑσουρμπαντπÜλ η ΣαρδανÜπα-
λοò, üπωò ßιαν γνωστüò σιουò Ελληνεò. Αυτüò κυ-
θÝρνησε yra σαρÜντα χρüντα kar μÝχρτ την καια-
σιροφß τηò Ντνευß ιο 612 π.Χ. απü ιουò Βαβυλþ-
ντουò Kar ιην ορΙστΙΚη Καταρρευση ιου ασσυρΙαΚου
κρÜτουò, Ýνα γεγονοò που ακüμη μÝχρτ σημερα
προθλημαιßΖετ τουò ερευνητÝò yra ιτò αττßεò που
την προκÜλεσαν.
Την ßδια, περßυου, εποχη με ιην κατÜληψη ιηò
ΝινευÞ στο ΝεοΒα3υλωνκικü κρÜτοò εγκατνιÜΖειαι
η Δυναστεßα ιων Χαλδαßων, «ενüò αρχαßου Ýθνουò»
üυωò αναφÝρετατ σττò πηγÝò, με μτα σετρÜ απü δυ-
ναμικουò θαοτλεßò, or οποßοτ προσπÜθησαν να επα-
ναφÝρουν σιτò πüλετò ιηò Σουμερßαò υστερα aπc
πολλÜ χρüντα ασσυρτακßò υποταγηò την παλτò
ιουò αßγλη.
Πραγματτκα, or αρχατολογτκÝò Ýρευνεò' και επι
γραφτκεò μαρτυρßεò ευýεβατþνουν üχτ μüνο ιη με
γÜλη ανοτκοδüμηση πüλεων üπωò η Βαθυλþνα, μι
τη δημτουργßα νÝων επτθληιτκþν ναþν Kar ιην α

16

νασιÞλωοη παλlüιερων, αλλÜ kar ιην ενεργοποßη-
ση κοινωνικþν θεομþν που εßχαν αδρανßσετ ια
προηγουμενα χρüντα. Η φημη ιηò υüληò ιηò Βα-
Βυλþναò ιην εποχÞ αυτÞ Ýχετ υερÜσετ στο χþρο ιου
μýθου kar εßνατ πραγμαιτκÜ σημανιτκü να υπÜρ-
χουν τüσεò λεπτομερεßò αναφορÝò γlα ια αρχτιε-
κιονημαιÜ ιηò, αλλÜ και την κοτνωντκÞ συμπερτ-
φορÜ ιων κατοßκων τηò απü αυτüυιεò μÜριυρεò-ε-
πισκÝπιεò τηò üπωò ο τσιορτκüò Ηρüδοτοò. Η προ-
σωρτνß αναβßωση τηò Νεοβα3υλωντακßò εξουσßαò
δεν δτατηρηθηκε yra πολυ (626-53θ π,Χ.) εξαττßαò
ιου νÝου δτεθνουò κλßματοò που Üρχτσε να δταμορ-
φþνετατ στην ευρýιερη υερτοχη με την επεκτατικη
πολτιτκÞ ιου ανερχüμενου οßκου ιων Αχατμεντδþν
τηò Περσßαò. Ειστ ο ΠÝρσηò θαστλτÜò Κýροò Β κα-
τευθυνειατ οτη Βο.θυλþνα ιην οποßα kar καιολαμ-
ΒÜνετ τη 14η μÝρα ιου ΟκτωΒρßου ιου 53θ, üπωò λÝ-
νε τα χρονικα ιηò εποχηò, χωρßò ατματοχυσßα, ιερ-
ματßΖονιαò Ýτστ ιρετò χτλýδεò χρüντα πολτιτσμου
τηò Μεσοποταμßαò.
Η εξουσßα των Αχατμεντδþν σιη Μεσοποιαμßα
κρÜιησε yra περßπου δτακüστα χρüντα kar μÝχρτ
την Üφτξη ιου Μ. ΑλεξÜνδρου σιην περτοχß. Οτ
ΠÝρσεò Sαστλεßò που ακολοýδησαν, üπωò ο Δq»ß-
οò Α, ο ΕÝΕηò και ο Καμθιßσττò, παρÜ ιο δταφο-
ρεττκü ιρüπο οργÜνωσηò του κρÜιουò ιουò με θÜση
ττò σατραπεßεò, τουλÜχτστον ια πρþια χρüντα δεν
Üλλαξαν τη βαστκη δομη του υροηγοýμενου Sα-
θυλωντακου κρÜτουò σιο επßπεδο τηò δτοτκηιτκηò
οργÜνρσηò Kar ιηò θρησκευιτκηò Ýκφρασηò. Αργü-
ιερα θÝΒατα η Μεσοποιαμßα ενεπλÜκη σιτò εσωιε-
ρτκÝò δταμÜχεò των δτεκδτκηιþν του θρüνου ιων
Αχατμεντδþν, με αποτÝλεσμα να υυÜρξουν υερßο-
15. Μßα οπü πò
χιλιüδεò
πινακßδεò
σφηνοειδοýò
γρOφÞò που
συνθÝτουν τη
«Β$λιοθÞκη
τηò Νουζß».
16. 0ρειχÜληνο
αγαλμÜτιο
δαßμονο
δοτ κρßσηò kar υολτττκοοτκονομτκηò αστÜθειαò ü- (800-600 π.Χ,)
πωò φαßνετατ kar απü ια γραπια νιοκουμÝντα.
Η Üφιξη του Μ. ΑλεξÜνδρου το 330 π.Χ. στη Βα-
θυλþνα kar ο θÜναιüò ιου στην ßδτα πüλη εφιÜ
χρüντα αργüτερα, το 323 π.Χ., εγκατντÜΖετ yra τη
Μεσοποιαμßα μτα νÝα εποχÞ. ΑυιÞ που θα οργανω-
θεß γυρω απü το κρÜτοò ιων Σελευκτδþν kar τη νÝα
ιουò πρωτεýουσα ιη Σελεýκεια, που τδρýειατ απü
ιον ΣÝλευκο Α το 312 π.Χ. σιο Τελ ΟυμÜτρ στη δυ-
ιτκÞ üχθη ιου Τßγρη, λßγο Ýξω απü ιη σημερτνη
ΒαγδÜιη.
Με την κοτüΑηψη τηò ΒαΒυßþνοò το 539 π.Χ.
οπü τον ΠÝρση Eoσιf,ιü Κýρο Β' τερμοτßζοιιτοι
3,ΟΟΟ χΡüνιο ποΑιτισμοý τηò Μεσοποτομßοò
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η τοτορßα ιων αρχατολογτκþν ερευνþν οτη Μεσοποιαμßα
eivar πραlμαυκÜ ενιυπωστοκη. Or περτσσüτερεò ανασκαφüò
Ýγτναν οιτò ορχÝò του 20οý ατþνα (ΧαιρÜγιε, Τελ ΑομÜρ,
Αοσοýρ), αρκετÝò οπü αυτÝò οτο τÝλοò ιου 1θου (Ντποýρ) αλλÜ
και παλτüτερα üπωò στη ΝτνευÞ kar στη Ντμροýντ (αρχÝò του
1θου). Δυοτυχþò η σημερινÞ εικüνα üλων αυιþν ιων
αρχαωλογχþν χþρων Ýπεττα απü χρüνια ουγχροýοεων kar
θομθαρδισμþν εßνατ Üγ¾ωοτη. ΕÜν μÜλτσια ουνεχιοιεß η
σημερτνη πολτττσιτκη απομüνωση ιου ΙρÜκ χωρßò
προγρÜμματα ουντηρηοηò kar αναστηλωοηò, η
ιýχη ιων μνημεßων αυτþν εßναι δυοτυχþò
προδιαγεγραμμÝνη.
2. Η περßφημη «Λßστα των ΒαστλÝων» εßνατ Ýνα
απü τα πτο σημανπκÜ γραπτÜ ντοκουμεντα για την
τστορßα τηò Μεσοποταμßαò kar αναφÝρεται στην
πολτττκÞ οργÜνωση τηò Σοιητερßαò με τη
γενεαλογßα ΒαοτλÝων kar ια ονüμαια πüλειον
τηò περ¼χÞò. Δεν πρüκεττατ yra κεßμενο τηò
εποχηò ιου, αλλÜ yra Ýνα καιÜλογο που
ατιαφüρετατ σε τστορτκÜ γεγονüτα Kar xpovrka
γρÜφτηκε πολý αργüιερα, αν kar Ýνα απü τα
πολλÜ ωτßγραφα που υπÜρ)Φυν τοποθετεßιατ το ι8ο ατþνα π.Χ
3. Η ατασκαφη τηò Βο6υλþναò του 6ου π.Χ. ατþνα που
ξεκßνησε σττò αρχÝò του 20οý ατþνα απü Γερμανοýò ερευνητÝò
εξακολουθεß μÝχρτ σημερα να ανιτμετωπßΖειατ με δÝοò απü
τουò αρχατολüγουò yra την κλßμακÜ ιηò κατ τα αρχτιεκιοντκÜ
ευρηματÜ τηò. Δυστυχþò or ελπßδεò üττ θα μποροýοαν να
θρεθοýν ανÝπαφα kar να αναοκαφοýν ια σφþματα των
προγενÝστεlχον φÜοεωγ δηλαδÞ ιηò πüληò ιηò 2ηò
χτλτετßαò π,Χ,, δταψεýστηκαν. I
Ο
Lº
 1D
ι1: , L3 L:: L,:τ ß:,]ß ;:]-] :::: .];Ι ;,_ι ::j ß:Ξ;:; Ε:ß ß]],Ξ ßΞ

ß] ""ν-,ß,,
ι1 Ανω ρουò
του Ζομπ
Ι Λßμνη Ουρμßο
ßι r r''
Ι
J Χορσομπüντ, ΤεπÝ Γκοουρü

1
]] Ο 9 Τελ Μηιλü
|', ΝινευÞ
ο Κüτω ρουò του Ζομπ
;ß ι ._
Νιμροýγτ" -Q
- ß
Λßμνη Ασογτ Ποτομüò Χστρο ο
ß
ir
Χομποýρ
Ασσουρ ο
]

Ποτομüò Μιγιολü
Ποταμüò Τßγρηò
ß,]
Σομüρο
ο
ι]

Βογδüτη 9 Χοφοπζüχ
;]
ΣγΡιΑ Ποτομüò ΕυφρÜτηò
οα-
&
τελ Χορμüλ
ι Κτησιφων
]
ιΡΑΚ
Σιηüρ ο ,,Σελεýκειο
:,]
]] ΒοΒυλþν οο κιò Ζιμπλιγιστ
,] ΜΠΟρσßΠΟ Ο ΣολομηßΧ
*,ποοfοουποý
,1

ο
,ß
Ισßν
Γκιρσοý
ο Ποτομüò ΚορκÝχ
'ο
ß
ουοοýκ
ßΙ Μνπμεßα Ο
ΛOγκOò
1 των πολιπσμþν Τελ ολ-Oυυπüιντ οο

J τπò ΙιΙεσοποτομßοò Εριντοý ο

ουρ
Ξ
Βοσüρο
ο Αρχοιολογικü μνημεßο
t Ξ Σýγχρονεò ηüλειò
Περσικüò
ι Κüλποò

του Χ{ΣΑΝ Μη,ηΝτ,ηογΗ

αραΒολülτιυ - λÝκτορα του ΑΠΘ

ivar απαραßιηιο να δτευκρτνßοουμε üττ ια σημερτνÜ opra 8αρüτηια. Iδταßιερα καιÜ ιην κλαστκÞ και την ιß
του κρÜιουò του ΙρÜκ δεν ταυτßΖοντατ με ιην περτο- σιερη αρχατüτηια, ιüτε δηλαδη που η περτοχß εßχε
χη ιηò Μεοοποταμßαò. Το ΙρÜκ σημερα εßνατ μτα χÜσετ ολοσχερþò τη διοτκηιικη ιηò αυιοιÝλετα, or
ευρýιερη περτοχη που περτλαμθÜνει ιη Μεσοποια- πληθυομοß που καιοτκοýοαν οιο σημερινü ΙρÜκ η-
ταν Ýνα μßγμα ιων λαþν που περιÝΒαλλαν ιη χþρα.
μßα, ιον κουρδτκü ΒορρÜ kar ιη γη που δημιουρ-
γησαν or προσχþσειò ιων εκβολþν ιου ενταßου Τß- Το αρχατüιερο πληθυσμτακü υπüστρωμα που εßχε
γρη Kar ΕυφρÜιη, προò ιον Περστκü Κüλπο. Η διαμορφωθεß απü την ανÜμτξη του μεοογειακου αν-
οπουδατüιηια ιηò περτοχηò δεν ηιαν πÜνιοιε η ßδτα 8ρþπου με τα ασταιτκÜ φυλα κατ ιουò ανθρþπουò
ουτε εßχε την ßδτα θÜοη yra üλουò. Η τδτατιερüτητα των ακτþν ιου Ινδτκοý Qκεανοý, εμπλουτßοιηκε με
ιηò χþραò ηταν πωò yra ια ιραντκÜ και κενιροα- νÝεò ετσροÝò απü ανOρþπουò των πολτιτομτκÜ αυ-
σιαττκÜ φυλα ηιαν μια διÝξοδοò προò εýφορεò kar ιονομημÝνων περτοχþν ιηò Συρßαò, ιηò Περσßαò και
αρδευüμενεò πεδτÜδεò Kar yra ιουò μεσογετακουò ιηò Νüιταò Αραβßαò. Οιαγ μειÜ ιη ρωμαßκη επÝ-
λαοýò μτα φυοτκη γεωργτκη ενδοχþρα. Αυτüò ηταν κιαση, η Μεοοποιαμßα Ýγτνε Ýναò ενδτÜμεοοò χþ-
και ο λüγοò που ο ιιληδυσμüò του ΙρÜκ δεν μυο- ροò μειαξý ιου ελληνορωμαßκοý και ιου ασιατικου
κüσμου, η υολτιτκη kar πολτιτομτκη επτρροη, που
ρουσε \¼ τοχυρτσιεß ιßποια yra ιη φυλειτκη ιου κα-
,ιΩ
t
ασκοýσε η Βαβυλþνα καιÜ εποχÝò ιηò αρχατüιηταò,
εßχε ανττκαιασιαθεß με τη χρησιικüτητα τηò γηò. με
την αναπιυγμÝνη αγροττκη παραγωγη Kar με ιη
οπουδατüιηια ιου συνüρου.
Το ΙρÜκ ωò συνορο ιου ρωμαlκου κρÜιουò δεν
δτÝφερε απü ια λοιπÜ üρτα ιηò αυτοκρατορßαò, δη-
λαδÞ ηταν Ýνα δταρκÝò πολεμτκü μÝιωπο. Αηü τον
4ο ατþνα kar μειÜ or περοορωμαßκοß kar περοοθυ-
zavιrvoi πüλεμοτ εßχαν μειατρÝψετ ιη χþρα σε Ýνα
δταρκÝò πεδßο μÜχηò, Σια διαλεßμμαια αυιου ιου
υολεμτκου χÜουò χτßΖονιαν πüλετò yra να εγκατα-
λετφθουν και να ανιικατασιαθοýν με αλλεò πüλετò,
που δεν ξεκτνουσαν με τη Βεθατüιηια üιτ θα επι-
ΖÞσουν. Αν kar η περτοχη ηταν χαμÝνη yra ιουò
Ρωμαßουò kar τουò ΒυΖανιτνουò απü ιον 3ο ατþνα,
φαινειατ üττ η ευκατριακη κατοχÞ τηò ηιαν ιüσο 1. Νüμισμα
ενδταφÝρουσα που δτκατολογουσε το κüστοò ενüò (116-117) για
πολÝμου. Οιαν or Σασσστßδεò ιηò Περσßαò κατÜφε- την κατüκτηση
ραν να οιαθεροποτηθουν στη Μεσοποταμßα υσιερα των Αρμενßαò
απü συνθÞκη με τουò ΒυΖανιινουò. θεþρησαν ιδα- και Μεσοποταμßαò
νΙΚη τη oUYKUpra Yra να ΧιΙσουν εΚεΙ ιη νεα τουò σπü τον Τροßbνü,
πρωτευουσα, την Κτηστφþντα, πολυ κοντÜ σιη θÝ- 2. 0ταν οι ΠÝρσεò
ση τηò αρχαßαò Σελεýκεταò Kar ιηò Βα_θυλþναò. Η πßοτεψον οτι
νßκη του Ηlýκλετου ακυρωοε και τη λετιουργßα εßχον στερεþσει
την κυριαρχßα
τηò νÝαò πüληò. Or περτυÝτετεò τηò υερτοχÞò του
τουò Ýχπσαν την
σημερτνου ΙρÜκ ξεκτνουσαν πÜντοτε απü πολÝμουò
Κτησιφþντα για
που Ýκαναν ξÝνοτ στο Ýδαφüò του και üυωò ηταν ε-
πρωτεýουσü τουò
Πομενο αυτο Που θΠασΧε ηιαν το ΥεωρΥτΚα εΚμε-
κοντü οτη
ιαλλευστμο τμημα τηò χþραò, δηλαδη η πραγματτ-
Σελεýκεια και
κη μεοοποταμßα ιου Τßγρη και του ΕυφρÜτη. τη Βοβυλþνα
Πprv απü ιην ευÝλαση ιων ΑρÜβων, η χþρα του
ΙρÜκ φιλοξενοýσε μτα πανσπερμßα ανθρþυων που
ΒρÝθηκαν εκεß Üλλοτ απü ιην αρχατüιηια kar Üλ-
λοτ εποτκßΖονιÜò ιην, μειανÜοιεò kar φυγÜδεò απü
ιτò γýρω περτοχÝò. Στον ορετνü ΒορρÜ κατοικουσαν
ΑρμÝνιοι, Χαλδαßοτ κατ Κουρδοι (τιιθανüν or Καρ-
δοýχοτ του Θενοφþνιοò). Σιο κÝντρο τηò χþραò ο
πληθυσμüò ηιαν Ýνα μßγμα απü Συρουò, ΠÝρσεò,
Ελληνεò kar ΕΒραßουò. Στο Νüτο, Ýωò και ιο ση-
μερτνü ΚουβÝτι, κυρταρχουοε ιο αραθτκü οιοτχεßο
σε τÝτοτο ΒαOμü, που Ýωò ια ιÝλη του 6ου ατþνα αυ-
τη η περτοχη 0εωρουνταν ξεχωρτσιη επτκρÜιετα, ιο
Βασßλειο των Λαχμιδιýη μταò ομοσπονδßαò νοττο-
αραθτκþν φυλþν, που οργανþ8ηκαν σε κρÜιοò με
πρωιεýουσα τη Χßρα.
Αντßσιοτχο μωσαßκü δημτουργουοαν Kar or γνω-
στÝò δρησκεßεò ιων κατοßκων του ΙρÜκ. Ο λαüò ιου
ΙρÜκ ηταν οπαδοß του χρτστταντσμου, οε üλεò ιου ιτò
ατρÝσετò, αλλÜ κυρßωò νεοτορτανοß, πτοτοß του Ζω-
ροασιρτσμου kar πολυθεßσιÝò (ελληνßΖοντεò και
παγαντσιÝò). ΑυτÞ η πολυθρησκευττκη üψη που
ιταρουσßαΖε το ΙρÜκ kar η πολττισμτκη ανεκττκüτη-
ια που παρηγε, ηταν ταυιüχρονα και üπλο για ιην
πολτιτκÞ και σιραιιωτικη επτρροη ιων ΒυΖανττνþν
Kar ιων Περσþν. Το ΙρÜκ, üπωò Kar η περιοχη του
ΧιτΖσΖ στη Βüρετα Αραθßα, Þταν ο τüποò üπου κα-
ιÝφευγαν οι οπαδοß των χριοτιανικþν ατρÝοεων και
or ελληντοτÝò yra να αποφυγουν ιτò πτÝσειò yra την
απορρüφηση ιουò σια δογματα ιηò κραιοýσαò θρη-
σκεßαò ιου ΒυΖαντßου Kar ιτò συνÝπετεò απü τουò
δτωγμουò, που καιÜ κατρουò οργÜνωναν or δrorkn-
ιÝò κατ οι Ýπαρχοτ ιηò Κωνσιανττνουτιοληò. Οπωò
ηταν φυσικü, ιουò θρησκευττκουò φυγÜδεò τουò θκ-
μεταλλευüιαν ο περστκüò επεκταττσμüò και Ýτσι η
περτοχη ιου ΙρÜκ δεν Þιαν δυνατü να αναδετχθεß
σε αυιοδιοτκουμενη χþρα.
Η τελικη Ýκβαση των περοοSυΖανττνþν πολÝ-
μων, με τηνßκη ιου αυιοκρÜτορα ΗρÜκλετου επß
ιου Χοσlýη το 62θ, Üφησε την uεproxn ιου ΙρÜκ
Kar τηò Μεσοποιαμßαò σια xÝpra Üιακτων apa$r-
κþν ομαδων, που εκμειαλλεýτηκαν το κενü εξου- )
Ο 19
 α
ΤΟ ιΣ,,LΑΝ4

Ι
3 Το μεγüλο τζομß
πOυ χτιστηκε ι;ιιιq Η ι,ßκτι ιι,ιι LJι;Ζιιι-ιιι-ιυι- ιιιι1\, μlò1 ιιιι]ρεlα \,ι- ιιετÜ τιι \,ικη ιου ΗρÜκ\εκιυ κα1 ιη ß)ιαλυοη ιηι
στη Σομüρο. ιßιl. τιφοι- ιι 1ιòικροτριιι,τοò πο_\ιμιοò Üqιιιι;ι,μια οι ΠεροικιιQ Αυτοιιραιοριαò. Οι ΑραΒεò ιηò δτασπο-
4. Μüχη του κι ιι,οlιτκ(ι ι,f-,αντλημß,νιτ αιτοκρτι ι ορτα. (ι\,ι( sιριl \,òι ;
ρÜò εβλΓπαν üιτ ι«ι ιιροελιιι]νοντα αραSτκÜ σιρα,
Βυζαντινοý ßßι cιτ κηο ι,ι ιι ι ιιιιε\εσlιαι τκÜ ιτò αιτιιο_\τκεò επαρτßε ò ιε]υLι(ιιßι ιουò Πρ()(,(ι)εραν ι(ι ΙΙρο\¼μtα μιαò νι]α(
αυτOκρOτOρα ιιι(, 1ζ.ιι1 τιο.\ιιτκÜ κοτ,ιιιιlιθα,\μιι1. ιιqιου δει, ι:κιιlιηοε ΚοΙ\1 ι)\,ιιßιΙò ε_\ιι.
Ηρüκλειου με τον ()(,ι] ιΠριΙΙι, ιιΙ\, ειlq)(ι\,τ(rη εγοò \-εου Κι)(ιιουò τηò Οι ιιεριοτεò ιου Ιρακ Lιι συμπα\,ειò apaθrkouc
ΠÝρση ηγεμüνο ιιf proxll(]. ιιcιιι ιιρl-Üνι,ινι ιιιην ΑρòιΙ}τκη χι,ρι;üνησο π.\ηδισ}ιοιò ιιια\ στο Νüιο Αυιη ιr περτοχη πα,
Χοσρüη. ιι ΝΙι,-,Ülιιθ. |ιΓ πριι)ßιι.ουοιι ιιι λΙιδßτ,ιι κιιι εδνιτιι-ι ρΟυσΙ(ιΖε ιδταlιερι) (jιραιlιιιιΙΚυ κατ οτκοι,ομτκü ετ,-
Ανüγλυφη ß)lΙιΙι;κεßιι ι τδι,ο,\ο1 t(ι ιο Πρ(ýιΟεμq)ιτ\-τΖΟμε\:ο
ι<ιι διαφεροτ, ε,κεß\,ι1 ιιι\ εποχι1. ιπετδη η θεοη τηò σιc
πορÜστοση οπü
Ιι,λòητ. Αιιιιι ιι αιυχjιι τηò ε:f,ι,ιιι,ρτκτιq πολτιτκηò μυχü ιι)υ Περστκιιυ Κüλποιι ιηò εδτνε ιον Ýλεγχο
οργυρü δßσκο
ιι,ιι- ΒυΖιιl,ιινιυτ, θα κιιιÝ_\ιlγε. ιιι ι(ι ιο 0(ιναιο του ιι,)\- _\ιιι(ι\,Lι,τ\- που εξυπηρι]τουσαν ιο δαλÜσοιο ε,
(Μητροπολιτικü
ΜωÜμεθ c;ιιrτ- απιßι.\ε,ιòι ι(ι.)\- ι,ιιτιι)\ιιυτ, ιιιι, Ατγι- ιιπüρι() ιιτò Ευριιπιτò με ι11\, Ινδικι] χερσο\ιησο
Μουσεßο.
ιιιοι.. τιlò )ßι;ρßιιò. τιι( [ Ιιτλατσιι\-ιßq και qιιτι;τκÜ ιην Fß-\εγsι ι,πιοιlò κ(ιι ιουò εμτιορικουò t)lιι)μουò τιτò ο,
ΝÝο Υüρκη)
ι1, ιßιιιÜσ ιικß ιι μιι)νιμιι ι; ι{αι οργ( ινι,]ι-ιε,ι,ηq ιιρα Βι kιrò vaτo.\τkιr( ακιιιò τιιò ApcιBιkιrò χεροονησου και
ι Ý:,οι,(jlτιι, ιßιιι Ιρακ ιου Χορικ;ιιι, ιι-τò ΙΙι ροßαò, ΝΙι, ιο\, Ý.\εl,χο του ν,üιι,
Η ιßαιιιτßιιιι,ι,ι τοι; 1ριικ απο ι()υ(, _\ρòιΒι,ι, ß,γινε ο- ου Ιρcικ κßιι ιιι\, ιιιτοδοιη ιιlò αραβικηQ εξουσιαι
ιιιι χòιλτιlιιιι, ιιτò Ν,ºι,ßßßνιιò ηι(ιν () Ομαρ τμυν Χα- απο ιτò ιτραΒικεò ιlιυ_\ειò που ιο καιοικουσαγ ιο σι.,
ιÜΠ (63-1-6Ι1) οπι,ιι, ι(αι σιιι\,ιιι,ρlπτιι)(jι) ιι-ιò Συ \,ο\ο τοι, Ιρακ ε,ι,τε κòιιακιιlθε,ß. γιαιß ιr επüμενιτ
1ιßιιò kar ιιιι, ΙΙιι_\òιιι;ιιι,ιιò, σι(] Ιlιιιιß υπιιl.ιχε Ýνα ι- ò;ιÜσι-ι1 τιι ιιι αριιΒικιι οιραιΓι.ιιαια δα ιιιαν η Συρτιι
ι;τι.ρο αριιΒικßι εδιτl_\ιιγτκü ι;ιοιχιτο. πιιι; εßδε τιε Κ(ιΙ ια ιρ(ι\ ικα ι,ιlι ιιιι δα,
κιι,\ιτ διßιß)ι,ι,ιι ιην ι,μιιιßιντοπ ι(ι)\, αραΒικιßιν στρα- Συlιqιι,ινα με ιο αριιθικο ιιο\,ιÝλο δτοßκησηò, ιο
ιι,ι,lιαιß]\, Αυιτι τι κιι,\ιι δταθε,ι,ι,ι ε'γτl,ε ακι)μιιτ κα- Ιρßικ αι κΙιß_\εσε ιιΙιι σtραιιιιιtικΙ] εΠαρ\ια ιοι a{)Cι,
,\ι,ιι,lιιι üιιιι, ιιτ ιφαΒιιßιò ιlιυ\Ýò ιιιò περτο\ιlq πετυ- Βοßο.\αlιικου τιι_\ιqι(ιιου, Α] ιü \,ß)ρτò ζιιτι,φτοαν οι
\(ι\, \ια αιπιλλιτγοι;τ, ιòιιι απü ιιι qιορολοl,ßιι. Ißξα.,\- δυο καθαρÜ αριιθικßò πολιιò Κουφα κòιτ Βοοüρòι.
\ιιι οτ ιιριιΒικÝò ιlιιιλε,ιτκÝò συlιl,ιαχßε:ò. ιιου θα Που κιΙοtΙΙΚα\, αΙιι(,ι,)ò μεια ιιΙν ΚαιαΚιηση Yta \,α
]ι ιιορουο(ι\ ιιι δτεκtßικιισου\- ιιι\, α\,εεαρι]ι(jßα ι(.)\, εευπηρι ιιlσου\, ιουò ΑραΒεò πολεlιισιεò. Στι-ιι,
ιßßιt(tΚΙllρß\ιιιι περιιιΧιßιιι εßΧιιι διαλυθεß αlιÝοιοò πραγτιαιικüιιτια (ιι]τεò οι πüλτ,ιò ξεκßνιιι;ιιν σαν κ(ι,
ιαυλΙσμιοß \Ιlcι ττò οτκογÝνε,ιτ,ò ιι,ßγ πολε:μιστOJγ, ποι
καιÜ ιο òιριτΒικü ß,θιlιο ακοΚιιιΒουσιιν κιυò Üνδρει
ι;ιον τιολεμο. Η πριιΒολιτ οLι(ýò ιηò σικιυßjατüτηιιιι
ιου ΙρÜκ. γτα ιον αρα,Oοßολαμικü κüσμο, Ýγινε το\,
iJo αιιυνιι οιαν οι ΑOΒαοßδεò κυρτευουν ιην Κουqιιι
kar εκOροτ,ßΖουν ιουò Ομαιßιδεò που κυΒερνουοιιτ
(ιπü τlι ,\αμασκü. 'Γο Ιρòικ γτνιτατ το πραγματικο

20
Ε
κÝντρο του μουσουλμαντκου κüσμου, κÜιω απü ιουò
ΑΒθασßδεò χαλßφηδεò kar η ΒαγδÜιη υρωιεýουσα
μταò απÝραντηò επτκρÜτεταò που ξεκτνουσε απü ιον
Αιλανιτκü kar Ýφιανε μÝχρτ την ΙνδτκÞ χερσüνη-
σο.
Η τσιορßα του αραθτκοý ΙρÜκ ουσταοιτκÜ αρχßΖετ
kar ιελετþνετ με ιην οτκογÝνετα των Αβθασιδþν.
Οι Αββασßδεò χαλßφηδεò κυΒÝρνησαν ιον αρα.θοß-
σλαμτκü κüσμο απü το 74θ Ýωò ιο θ35, περßπου δýο
ατþνεò, kar μεταξý τουò συγκαταλÝγοντατ δτÜσημα
ονüμαια ιηò παγκüσμταò τοιορßαò, üπωò εßνατ ο Χα-
ρýν αλ-Ραοßπ (7Β6-ΒOθ) kar ο αλ-Μαμοýν (Β13-
Β33). ΕιδικÜ αυιοß or δυο χαλßφηδεò, που εßχαν ιην
τýχη να κυθερνßσουν σε μτα εποχη που η οικονο-
μια ιηò χþραò τουò kar η τοχýò ιου κρÜιουò τουò εß-
χαν φιÜσετ στη μÝγτσιη ακμß, ανÝδετξαν τον αρα-
θτκü πολτιτσμü ωò ιο θεμαιοφυλακα του κλαστκου
ελληντκοý kar δτÝσωσαν kar δτÝδωσαν ιη φτλοσο-
φßα, τον ορθολογτσμü, ττò επτστημεò Kar ιτò τÝχνεò,
üλα αυιÜ που συνßθωò καιαιρÝχουν ια 0εοκραιτκÜ
κατ φονιαμενταλτσιτκÜ καθεσιþτα.
r ετκüνεò τηò ευοχηò ιου χαλτφÜιου τηò
ΒαγδÜιηò, που μαò μεταφÝρουν or τσιορτ-
κÝò υηγÝò, περτγρÜφουν Ýνα ρüδτνο κü-
σμο. ΦυστκÜ αυιÞ η ευτυχßα δεν ßοχυε
για üλουò. Η πραγματτκÞ εικüνα ανα-
γνωρßΖειατ Ýμμεοα μÝοα αυü τη λογοτεχντκη πα-
ραγωγη, υου αναφÝρεται στον Üδικο κüομο που
δημτουργησε kar η νÝα δυναστεßα. Παρ' üλ' αυιÜ η
ΒαγδÜιη Ýμελλε να γßνετ η νÝα Βαβυλþνα: το κÝ-
ντρο ιου μεγÜλου τσλαμτκοý πολτττομου των χρυ-
σþν ατþνων του. Πρüοφερε ιτò συνθßκεò συνÜντη-
σηò kar αλληλοεπτρροüò ιων πολτττσμτκþν ρευμÜ-
5. ΑντολλαγÞ
αλληλογραφßαò
μετοξý του
Βυζονπνοý
αυτοκρÜτορο
και του χολßφη
(απü το «Χρουκü
του ΙωÜννη
Σκυλßτζη»)
ιων ιηò Αοßαò kar τηò Μεσογεßου. Η ΒαγδÜτη ßταν
η πρωιεýουσα που, κÜιω απü ιην ιδεολογßα τηò νÝ-
αò θρησκεßαò, προσπαθουσε να κρατηθεß σε απü-
σιαση απü ια τδεολογημαια των παλτþν εθντκþν
kar θρησκευιτκþν ανιτπαραθÝσεων. Προσπαθουσε
να κρατηθεß στην τδεολογßα τηò ευανÜστασηò που
την Ýκανε υρωτεýουσα, γταιß or Αθθασßδεò χρω-
σιοýσαν την εξουσßα τουò στην επανÜσταση τηò ]-
σοτηtαg την επανασταση των μη ΠρονομτοýΧων ε-
ξισλαμισμÝνων λαþν. Η σταθερüτητα και η ευημε-
ρßα ιηò εποχηò ιων Αββαστδþν οφεßλεται σιην α-
ναγνþρτση ßσων δτκατωμÜτων σε üλουò ιουò μου-
σουλμÜνουò, ανεξÜριητα απü την εθντκÞ ιουò κα-
ιαγωγη, καθþò kar στην εκλογßκευση τηò δταχεßρτ-
οηò των κραττκþν οτκονομτκþν, üπου or ΑΘΒασßδεò
Ýβαλαν ιτò ΒÜσετò yra μτα αποτελεσμαιτκÞ δτοßκη-
ση. Σιο κλßμα αυιü η ΒαγδÜιη ιων Αββαστδþν Ý-
γτνε Ýνα χωνευιηρτ λαþν, γνþσεων kar παραδüσε-
ων, φÝρνονιαò σε επαφη τα δεßγματα των υολτττ-
σμþν, που ουγκεντρþνονταν απü üλα ια μÝρη τηò
αραΒοßσλαμι κηò αυτοκρατορßαò.
Στο περτθÜλλον τηò ΒαγδÜτηò και στο ανÜκτορο
του χαλßφη ανα6ßωσαν or τδÝεò κατ or απüψετò yra
την Παραιηρηση, ιην ερευνα, ιην εΠτστημη ΚαΙ την
ιÝχνη. Επανεμφανßσιηκαν ια καθαρÜ μαθημαιτκÜ
kar εφευρÝθηκε το οýμΒολο του μηδενüò. Το σπου-
δατüτερο απ' üλα Þιαν που αναυιýχθηκε ο σεθα- )
Η Βογδüτη γßνεται πΡωτòýουσο μιαò
òπικρüτΕιοò που ξεκινοýσ€ οπü τον Ατf,οντικü
κοι Ýφταν€ μÝχρι την ßνδικÞ χερσüνησο
Ο
2L
 .D
Το Dzιevι
ομοò yra ιον επτσιημονα kar η αγÜπη yra ιη μελÝ-
ιη ιηò ελληντκηò φτλοσοφßαò. Ελληνεò, Συροτ kar
ΠÝρσεò δτανοουμενοτ εργÜστηκαν yra να ξαναστη-
θεß η κυνηγημÝνη ελληντκη σκÝψη Kar με τη
Βοηθετα τηò αραθτκηò γλþσοαò να μεταφερθεß μÝ-
xpr την Ιθηρτκη kar απü κει σιη δυιτκη Ευρþπη.
Το χαλτφÜτο ιηò ΒαγδÜτηò ηιαν τüσο τσχυρü κρÜ-
ιοò που δεν φοθüιαν ιουò παλτοýò εθντκουò πολτιτ-
σμοýò. Το δτκαßωμα εκδßλωσηò των εθντκþν πολτ-
ιτσμþν που προýπηρχαν οτη χþρα kar η προθολη
τηò εθνικηò καιαγωγηò των προσωπικοτÞιων του
πνευμαιικου κüσμου τηò ΒαγδÜτηò στηριΖüταν σιο
δτκαßωμα τσοττμßαò που κÝρδτσαν or μη αραΒτκηò
καταγωγηò μουοουλμÜνοτ, με ιην επανÜσLαση των
ΜαουÜλι. Σε Ýνα κüσμο νομτκηò τσüτηταò l<ar με
{§-* α ξr} §ßºαν€μ ανߧ§|ºΚ§ν ¾α Κα §ρÜ
ιja rºμξιτιΚ , € €ξjρÝ mK§ ¸Φ σýρΧ σftα
¾*aj §Ω €ν ζ Καß αναߺ¾ Χ ß3Κ§ m §στ ΦνΦ Ýα
πλετονüτηια μη αραΒκηò καιαγωγηò μουσουλμÜ-
νουò Üρχτοε στγÜ οτγÜ να διαμορφþνετατ Ýνα κλßμα
οßηοηò yra ιην εδντκη (kupra πεporKn κατ ελλη-
vrkn) καιαγωγη των ποτητþν kar δτανοουμÝνων.
Αυιü ιο κλßμα θα προωδοýσε αργüτερα ττò αποοχτ-
σττκÝò ιÜσετò ιων εμßρηδωγ τοπτκþν δτοτκητþν κατ
θα κατÝληγε στη χαλαρη Kar αρκετÝò φορÝò αντα-
γωντσττκη σχÝση ιων εμτρÜτων, που δημτουργηδη-
6,7. Νüμισματο καν ανα3τþνονιαò ττò γεωγραφτκÝò ενüτηιεò Kar ιτò
των δυναστειþν εθντκÝò πολτιτσμτκÝò μνημεò.
0μαß'αδþν και Το καδεοιþò ιηò ΒαγδÜτηò, με ιην εφαρμογη
Αββσσιδþν φορολογτκηò τοüιηιαò yra üλουò τουò μουσουλμÜ-
νουò, ευνοησε KarvoυpYra οιρωμαια Που αναΖωοΥο-
νηοαν την οτκονομßα ιηò χþραò. Αυιη την εποχÞ η
περτοχη απü την αναιολτκη Ασßα Ýωò την κενιρτκη
Αφρικη κατ ιον Ατλανιτκü, σια δυττκÜ, εßχε yivεr
μτα μεγÜλη αγορÜ, με ασφαλεßò δρüμουò χωρßò συ-
νορα Kar μθ μτα κονη γλþσσα επτκοτνωνßαò, την
apaθrkn. Η γλþοσα και τα προßüντα μετÝφεραν
και ιον πολτττσμü ιου λαοý προÝλευσßò τουò. Η r-
σλαμτκη 0ρησκεßα Üρχτσε πλÝον να δταδßδετατ χω-
ρßò ιο σιαθß. Αρχτσε η περßοδοò ιηò πτο οιαθερηò
καιοχηò απερανιων εκτÜοεων kar εκατομμυρßων
ανδρþπων, που αποδÝχδηκαν ιτò αρχÝò ιηò μου-
σουλμαντκηò κοτνωνßαò. Or τÝχνεò και or επτστημεò
που αναπτýχδηκαν οιη ΒαγδÜιη εßνατ αποτελÝ-
σματα αυτου του πολτττκοý κλßμαιοò. Αυιη η kor-
νωνßα αναπτýσσετ ττò δτκÝò ιηò πολτττσιτκÝò ανÜ-
ΥΚεò.
Την εποχη που ιο ΙρÜκ ηταν το κÝντρο του μου-
οουλμαντκοý κüομου kar η ΒαγδÜτη ιο κÝνιρο τηò
22
_1
τσχυρüτερηò αυιοκρατορßαò, οτ πολτττσμικÝò αξßεò
Üλλαξαν κατ ια πολτττσττκÜ αγαθÜ απÝκιησαν νÝα
σημασßα. Το πεδßο Ýρευναò kar πληροφüρησηò δτ-
ευρυνδηκε και σια ερωιηματα που Ýδετε ο νεοσυ-
στατοò κüομοò ιων μουσουλμÜνων χρετÜστηκαν or
απαντησετò ιηò ελληνικηò φτλοσοφßαò κατ επτστÞ-
μηò.Η ανÜγκη Þιαν τüσο μεγÜλη που yra την εξυ-
πηρÝιηση ιηò αναπιυχθηκε ετδτκÞ υπηρεσßα kar
Ýνα νÝο εßδοò γραυιου λüγου, ιο μεταφραοιτκü.
Ολο ιο χαλτφÜιο γνþρτΖε ιο ενδταφÝρον του χαλß-
φη τηò ΒαγδÜιηò yra ια παλτÜ ελληντκÜ βιβλßα
και ιην ελληντκÞ πατδεßα. Iδιαßιερα την εποχÞ του
χαλßφη αλ-Μαμουν or ΑραΒεò δτανοοýμενοτ Ýχουν
εξοτκετωθεß ιüσο με ιην ελληντκÞ φτλοσοφßα καl
ιη σκÝψη ιου ΑρτστοτÝλη, þστε τον αναγνωρßΖουν
ωò τον φιλüσοφο, χαρακιηρτσμüò που παραμÝνετ
και σιο οημερτνü τσλαμικü κüομο. Σε ενδιαφÝροτ
ακολουδουν or μειαφρÜσετò ελληντκþν τατρτκþν
Ýργων kar μετÜ το συνολο ιηò αρχαßαò ελληντκηò
ΥραμμαιεΙαò.
ΚÜιω απü ιτò ανÜγκεò ιηò οργανωμÝνηò φτλοσο-
φτκηò οκÝψηò or μουσουλμÜνοτ ασχοληθηκαν με το
σýνολο ιων φυσικþν και κοινωνικþν επτσιημþν. Ý-
ωò ιην παρακμß του ιρüπου Ζωηò τουò. Eivar πατÝ-
ρεò ιηò αλχημεßαò, ακολοýθησαν τον ΑρτοιοτÝλη
οιη φυσΙΚη rστopra Και αΠοτυΠωσαν τη ΥεωΥραφτα
ιου κüσμου ιουò. Kupra üμωò αοχοληθηκαν με τη
θεολογßα και οιην ακμη ιουò με τη φτλοοοφßα. Στο
πολτιτομτκü κλßμα του χαλτφÜιου τηò ΒαγδÜιηò ο
νεüτεροò κüσμοò χρωσταετ τη γÝνεση τηò κοτνωντ-
κηò τσιορßαò Kar τηò κοτνωντολογßαò απü το μεταγε-
νÝοιερο Τυνηστο Ιμττν Χαλντοýν (Ibn Khaldun).
Ανιßστοτχο ενδταφÝρον εμφανßΖετατ l<ar yra ιηγ
προßσλαμτκη apa_Bιkn γραμματεßα. ΑυτÞ ιην εποχη
λεξτκογραφεßιατ η apaΒrkn γλþοσα με ιÝιοτο Ζηλο
που ßσωò εμπλουιßΖεται «ποιητικη αδεßα» Kar με
Ýwοτεò κατ συνþνυμα που δεν υπηρχαν. Ακολουθεß
kar η ανÜπιυξη του πεΖοý λογοτεχντκου λüγου, που
κýρτα εßνατ καιαγραφη αφηγησεων η προοπÜθετεò

ταξτδτωιτκþν περτγραφþν. Ο πεΖüò λüγοò που καλ-
λτεργεßται yra πρþιη φορÜ οτην αρα3χη γλþοσα
εμφανßΖετατ κÜιω απü ιην περστκý επßδραοη kar
κληροδοιεß στην ανθρωπüιηια ιτò Χßλιεò κα1 μ]α
νýχτεò, τα παραμýθτα που περτγρÜφουν ηθογραφτκÜ
ιην εποχÞ του Χαροýν αλ-Ραοßντ.
ΠαρÜλληλα με ιην ανÜπτυξη ιηò κραιτκηò δroi-
Κησηò, ιη μερτμνα Yra το Κυροò των ηΥειων Kar τη
φτλοδοξßα προσωπτκηò εκτßμησηò, Üρχτοαν να εμ-
φανßΖοντατ τιροοιÜτεò των επτοιημþν. Η πρþιη kar
θαυμαστß κßνηση ηιαν η δημτουργßα ιου orkou ιηò
σοφßαò (ΜπÜττ αλ-Χßκμα), δηλαδÞ ενüò πανεπτ-
στημßου κατ βτβλτοθÞκηò, σιην καρδτÜ ιου μου-
σουλμαντκου κüσμου, üπου urrnpxε πλßρηò ελευ-
θερßα αντιληψεων, Ýρευναò κατ Ýκφρασηò. Οι
Αθθασßδεò συγκÝντρωσαν οτο χþρο αυιü, αδογμÜ-
ττστα, ü,ιτ καλυτερο ηταν δταθÝοτμο οιο χþρο τηò ε-
Πτσιημηò.
εντκÜ, η apaΒrkn επτσιημη αυτßò ιηò επο-
χßò οιηρßχθηκε στην προγενÝστερη ελλη-
vrkn. Σιην τατρτκη or ΑραΒεò γταιροß Βασß-
στηκαν στην ελληντκß υαρÜδοση (Γολη-
νüò) kar ια κλαστκÜ βιβλßα. Η ισλαμτκη ra-
ιρτκη παρÜδοση δεν απεßχε πολυ τδεολογτκÜ αυü
ιην αρχαßα ελληντκÞ, αφου ο γιατρüò Ýπρεπε να
εßνατ ιαυτüχρονα θεολüγοò, φτλüσοφοò kar σοφüò
επτοτημοναò. Η apaΒrkn προοφορÜ αυιßò τηò πε-
ριüδου εßνατ η υαλτüτερη δταιρτθη στην οφθαλμο-
λογßα, με ιßτλο α,Ι-Ασßρ ΜοκÜλατ φι αλ-Αγιν.
Ακüμη η ουμθολη των ΑρÜΒων εßνατ σημανττκü-
ιερη οιην αλχημεßα, στη φαρμακευττκÞ κατ σιη
χρηοη ναρκωιτκþν ουοτþν. Iδρυοαν μÜλτσια επß-
σημη φαρμακευιτκÞ οχολÞ kar or φαρμακοποτοß ε-
ξετÜΖονταν πρτν ασκßσουν ιο επÜγγελμÜ τουò.
ΠαρÜλληλα αναπτýχθηκε η αοτρονομßα και η α-
οιρολογßα. ΑρχχÜ μεταφρÜσιηκαν ια Ýργα ιου
Πτολεμαßου kar σε ουνÝχετα η apaθrkn αοιρονο-
μßα ετσηγαγε οτην επτοτßμη ττò Ýwοτεò του ναδßρ
8. Ανüγλυφο τηò
περιüδου τηò
δυναστεßοò των
Αββασιδþν απü
την πüλη ΣαμÜρο,
θ. 0 Χαροýν
αλ-Ρασßντ,
χαλßφηò τηò
Βαγδüτηò την
περßοδο τηò
μεγüληò ακμÞò
τÞ§ «ΝÝοò
Βαβυλþναò»
(768-809).
10. Λοηνικü
χειρüγροφο
βιβλßου του Αραβο
φιλüσοφου
και ιου Ζενß0. Για ιην ανÜπιυξη ιηò επτστßμηò ορ- Αμπνταλü
γανþθηκαν ασιρονομτκÜ παρατηρηιηρτα, που κÜ- Ιμπν ΣινÜ,
λυυταν Kar ττò ανÜγκεò του σεληντακοý αραθκοý γνωστüτερου
ημερολογßου. Σια μαθηματτκÜ or μουσουλμÜνοτ με- ωò ΑβικÝννο
ταφρÜΖουν επßσηò ιουò Ελληνεò kar ετσÜγουν επτ-
πλÝον ιο συμΒολο του μηδενüò. ΥπÜρχετ γεντκÜ η
Üποψη üττ στη ΒαγδÜιη αναπτυχθηκε η Üλγεθρα,
αλλÜ κÜυοτοι Üλλοι τστορτκοß ιηò ευτσιημηò θεω-
ρουν üιτ ο τσλαμτκüò κüομοò ανÝπιυξε Kupra ιην α-
ρτθμηιτκß.
Ο χþροò ιηò ΒαγδÜτηò, απü την ßδρυση ιηò υü-
ληò μÝχρι ιην καιασιροφß ιηò απü ιουò Μογγü-
λουò, ηιαν ο ιüποò εμφÜνισηò επτοιημοντκþν ανα-
καλυψεων, εμπÝδωοηò τηò παλτüτερηò γνþοηò kar
τüποò συνθεσηò rιar προüδου. Η τδαντκη αυτÞ ετ-
κüνα, που μαò δßνουν or τσιορτκοß, δεν μπορεß φυ-
στκÜ να κρυψετ κα1 ιτò ανιτθÝσετò μειαξý των δυ-
νÜμεων που κυΒερνουοαν, Kar που ο ανιαγωντσμüò
τουò θα φÝρετ, οαν αναπüφευκιο κακü, ιουò Τουρ-
κουò οτο προσκηντο ιηò τστορßαò, τουò οποßουò θα
τουò κÜνετ, στο ιÝλοò, κυΒερνßιεò kar ρυθμτσιÝò
των πραγμÜιων οιον αραθοßσλαμτκü κüσμο. Το
ΙρÜκ γεωγραφτκÜ δεν μπορουσε παρÜ να φτλοξενεß
ττò δυνÜμετò αναιροπßò ιηò εξουσßαò ιου. Η παρακ-
μη τηò ΒαγδÜτηò ηρθε σαν αποιÝλεσμα ιου αντα-
Υωντσμου των συμφεροντων τηò οτΚοΥενεταò ιων
Αββαστδþν με ιουò περστκηò καταγωγηò δταχετρτ-
στÝò ιηò εξουσßαò. Στην πραγμαιτκüτηια, η εξουσßα
που φτλοξενοýσε ιο ΙρÜκ παρßκμασε γιατß ξεπε-
ρÜοιηκε απü ιην πρüοδο των συνδηκþν που η iδra
εßχε δημτουργÞσετ. Αυτü ιο ιÝλοò γρÜφτηκε το 125Β
με ιην Üλωση και ιην κατασιροφη τηò Βαγδαιηò α-
υü ττò ορδÝò ιων Μογγüλων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Peter Βτοινη, Ο κüαμοò τηò ýστερηò ορχαlümταò 150-750
μ.Χ., Αθηνα 1θθ8
ΚÜρεν Αρμοστροlτ<, 1σ,λÜμ, μη αýντομη.ιστορßα, Α8ηνα
2ο02
Philip Κ. Hitti, Ilisfory of fiιe Arabs, Ν.Υ Ι977 Ι
Ο
23
Προτοπι α
Χαμουραμπß
(-1750 π.Χ.)
Βασιλιüò τηò ΒαΟυλþνοò χοι ιδρυτþò
τηò ομωνυμηò ουτοι(ροτοριοò.
ΔιαδÝχθηκε σε νεαρü ηλιχßο τον
πατÝρο του Σιν ΙΙιΙουμπσλßτ το Ι 792
π.Χ. σε Ýγα οασßλειο που εχτeινüτον
μüλιò ß 3Ο χτλιüμετρα σε μþκοò κοι 3Ο
σε πλüτοò. Ο Χσμουραμπß εξÜπλωσε
γρþγορο το Βοσßλειü του ιßα! Ýνωσε
ολüκληρη τπ ]ιßεσοποτομaο κÜτω σπü
την ηγεμονßα τηò ΒοΒυΛþγοò.
Συγκροýστηκε με τον ηγεμüνα Ριμ Σιν,
τον οποßο τελικþò υπÝτοξε περa το
Ι 763 π.Χ. και Ýθεσε υπü την χυριαρχßα
του ολüßληρη τη ]ιßεσοποταμaο και
κυρßωò τιò πüλειò Ασσοýρ, Εστrοýνα κοτ
Ελüμ. Το ß757 ο Χομουραμπß οδþγησε
το στρατü του προò τα ονοτολικÜ κσι
κοτÝστρεψε ολοκληρωτιχÜ την
Εσνοýνα, αλλü τουτüχρονο
ßοτÝστρεψε και την ουδÝτερη ζþνη
που χþριφ τπγ επικρüτειÜ του οπü
τουò λαοýò τηò ΑγοτολÞò. JιßετÜ το
θüνατü του την εξουσßα ονÝλαΒε ο
γιοò του Σομοουιλοýνα. Ο Χομουραμπß
πÝρασε στπν ιστορßο ωò Ýνοò σπü τουò
πρþτουò νομοθÝτεò. ΣwÝτοξε
συλλογÞ γüμων και τη δπμοσßευσε οε
στÞλη 2,5 μÝτρων, η οποaο σþμερα
βρßσκετοι στο ΙΙουσεßο του ΛοýΒρου
στο Παρßσι. Η νομοθεσßα του
Ιομουρομπß θεωρεßτοι μεν ωò
ουστηρþ τþρπση του νüμου τÞò ßσηò
ττμωρßοò ßοφθαλμüò αντß οφθολμοýΙ,
αλλü τουτüχρονσ εßνοr ßαι χþδιßεò
γενιχþν ρυθμßσεων σε θÝματο
οιßονομτκü, οιßογενετσßοý ιor αστικοý
δτκοßου.
24
ΑσουρμπαντπÜλ
η ΣαρδανÜτιαλοò
(612 π.Χ.)
Ο τελευτοßοò μεγüλοò Ασοýριοò
ΒασιλιÜò. ΠροσÜρτησε το Ξλüμ, αφοý
χατÝστετλε την επογüσταση του
οδελφοý του Σομοσμουκßν, που
Βοσßλευε στη ΒοΒυλþνα. ΚατÝχτηοε
την Ανω Αßγυπτο ßαι τßατÝστρεψε τη
ΟÞΒσ. Επa τηò Βασιλεaοò του, η
Ασσυρßα Ýφτασε στο απüγειο τηò
δüξαò τηò. Στα ελληνικü σποδßδετοι κοι
με το üνομα Σορδονüπαλοò. Βοσιfuüò
των Αοσυρßων ß652.6ß2 π.Χ.l, γιοò του
χορτσμοτrχοý Οοο!λιü Ασαρχοδüν χοι
εγγονη του Σενοχερßμπ. Το üνομο
Σσρδονüπαλοò προÝρχετσι απü το
ασσυριακü ΑσουρμποντπÜλ και
αναφÝρετοι οηü τουò Ελληνεò σßον
τελευταßο ΒασrλιÜ των Ασσυρßων, ο
οποßοò διÞγε Βßο ατ(üλοσ]ο. Ο
Σορδαγüπολοò υπÝκυψε στο σοτρÜπη
τηò ßΠηδßοò ΑρΒüκη, rdεßστηκε μÝσο
στο τεßχη τηò πρωτεýουσüò του
JΙτυευþ, το οποßο üμωò εßχαν
χοτασßροφεß οπü πλημμýρεò του
ποτομοý Τßγρη. Ο Σορδονüπαλοò
χÜηκε μÝοο στην πüλη μαζß με τιò
γυγοßτ(εò του κοι τουò θηοαυροýò του.
ΑνοφÝρεται επaσηò στηυ πορüδοοη η
επττýμΒτο επτγροφÞ που χαλοýσε το
ÜοΟüτη νο οποΛσýσετ τη ζωþ του.
Χαροýν αλ-Ρασßντ
(763- Β06)
Χολßφηò τηò δυνσστεßοò των
ΑΒΟοσιδþν. ΑγεΒοaνογτσò στο θρüνο
πολÝμησε νιßηφüρο ενοντßον των
Βυζοντινþν τουò οποßουò υποχρÝωοε
νο του πληρþνουν φüρο. Ο θρυλτκüò
χολßφηò τηò Βογδüτηò þταν ο πÝμπτοò
χοτÜ σειρü οπü τη δυνοστεaα των
ΑΒΒοστδþν, γνωστüò οπü τιò «Χßλτεξ
ßοι μ!α νýχτεò» σαν σýμΒολο
δτκστοσýνηò. Κληρονüμησε το θρüνο
το 786 σε Ýνα Βοσßλειο που Ýφτονε
οπü το ΟορειοδυτιχÜ τηò Ιυδßαò μÝχρ!
τη δυτιχþ ßΙßεοüγειο. ΚοτÜ τη διüρκειο
τηò Οοσrλεßσò του το χολιφüτο των
ΔΒΒασιδþν Βρτσκüτον στη μÝγτστη
σßμÞ του. l{ οτιονομßα ται η ισχýò του
χρÜτουò þτου οτο οπüγειü τουò, ενþ
ιδιοßτερη ονÜπτυξη εßχον επßσηò οι
τÝχνεò κοι το γρüμμοτο κοι κυρßωò η
ανÜδειξη του οροΒ!κοý πολ!τισμοý ωò
θεματοφýλακο του κλοστßοý
ελληνιχοý ποΛπισμοý, των τεχγþν χοι
τωτ, επιστπμþν. Ο Χοροýν ολ.Ρασßντ,
üπωò τστ ο διÜδοχüò του αλ.lΙομοιÞνι
αντ!προσιτΙπεýουν τη Χρυσþ εποΧþ του
αροΒιχοý πολπισμοý, μ!σ εποχþ που
τελειþνει το ß 3ο οιþνο με την
κατσστροφÞ τηò Βσγδüτπò οπü τουò
Ιßογγüλουò.
ΤαμερλÜνοò
(1336-1405)
Τüτοροò κατοχτητþò, γεννημÝνοò
ιßογτÜ στη Σομαρκüνδη, γνωστüò χοι
ωò Τ!μοýρ εξοιτßοò του κουτοοý
ποδιοý του.^ενl(,
Ολοχλþρωοε την εποχÞ
των χατακτþσεων τωγ ΙΙογγüλων σν
κοι þταν τουρκιχþò και üχι μογγολιχþò
ιοτογωγþò !ßar δεν Þταν νομüδαò, ολλÜ
γüγοò τηò εχλεπτυομÝνηò
μουσουλμανικþò κοτνωνßαò τηò
Υπερωξιονþò. lßε ττò χατοισþσειò του
δημιοýργηοε, με παροτμτþδη
ΒορΟορüτητα, μτο τερüσττα οσιοflßþ
ουτοκρατορßο, η οηοßα αηλωνüτον οπü
τη Βüρετο Ρωσaο þò τη tογγολßσ τοι
νüτισ απü τπ Βüρειο Ινδaο þò την
Περσßα κατ τη ßΙεοοποτομßσ. Με μΕ
οε.ρÜ οηü επττυχεßò ειστρστεaεò, οι
οηοßεò φßaνησον το Ι36Ο, κοτÝκτπσε
τηυ ΠΕρσßο, το Ιρüχ, τηγ Αρμεýο, τη
Γεωργßσ, την Λνατολßο και μÝροò τηò
Συρßαò χοι τηò !νδßοò. Το t393 ο
Ταμερλüνοò κατÝλαΒε ßο! ßοτÝστρεψε
τη Βογδüτη. Νßκηοε στη μ.Ýχη τnò
Αγκυροò χατ φυλüκβε, το ßιω2, τον
Οθωμανü σουλτüγο ΒογΕφτ Α'. Εχονε
τη Σομαρκüνδη πρωτεýουοο πλοýστα
σε μνημεßα και προοτüτευσε τον
πολτττσμü xor την τÝχνη. Στüλισε την
πρωτεýουσο με λαμπρü κτßρια, οπü το
οποßα ποΛλü σþζοντατ μÝχρι οþμερο.
ΠÝθανε σε μrα εßστροτεßο ενÜγτια
στην Κßνο τηò δυνσστεßοò των ΙΙινγκ.
ΙΙετü το θÜνατü του η ουτοχρστορßσ
που αυτüò Ýφττοξε σýγτομσ
κοτÝρρευοε.
ΦεizÜλ Α ΣαντÜμ Χουσεßν
(1ΒΒ5-1933)
ΒασιλιÜò του ΙρÜκ ii92t.i933l,
γεννημÝνοò στηγ πüλη Τα'Ιß, γιοò του
ΧουσÝßß τμπν ΔλÞ, ΒοσιλrÜ τηò lieiaz.
ΔιαδρομÜτ.σε πρωταγωνιστικü ρüλο
στην οραΒικþ επανüσταοη του ß9ß6.
Στπ μετοηολεμικþ περßοδο ανÝΒηκε
στο θρüνο τηò Συρßοò ßΙ92ΟΙ ολλÜ
γρþγορο διþχθητε οπü τουò ΤÜλ^ουò.
Τοποθετþθηχε απü τουò ΑγγΛουò στο
θρüγο του ΙρÜχ το ß92ß χαι Ýγινε Ýναò
οπü τουò πρωτεργüτεò του αραΒιχοý
εθντιισμοý. Ωστüσο δεν εßχε ποτÝ
λαßßü Ýρειομα κοι þτον επιφυλσχτιχüò
σπÝναντι στιò πιÝσειò των Ιροκινþν
εθνικιστþν γιο ριζιιÝò μεταρρυθμßσειò,
παρ' üτι προσπÜOησε να εκσυγχρονßσει
τιò παροδοσιο!Ýò δομÝò τηò χþροò.
Τον ΦεßζÜλ Α' διαδÝχθηκε ο γιοò του
Τüζτ, ο οποßοò üμωò στ(οτþθηχε σε
τροχοßο δυστýχημο το ß 936 κοι ο
θρüνοò πÝρασε σfον ονþ^ιχο γιο του
ΦεßζÜλ Β' (ß935.Τ958l. Αυτüò ανÝλοΒε
τη ΒασιλικÞ εξουσßο, Ýπειτα απü μια
περßοδο οψτιθασιλεßοò, το Ι953, αφοý
προηγουμÝνωò σηοýδασε στο ΧÜροου
στην Αγγλßα. Σχοτþθηχε μαζß με τη
ΒοσιλικÞ οικογÝνειο κοι τον
πρωθυπουργü ΣÜrγτ τον Ιοýλιο του
t958, στη διüρχεια τηò επονÜστασηò
που εßχε οποτÝΙεσμο τη δτο.ßþρυξη τηò
ΙροχΝÞò Δημο.ßροτßοò.
(1937-)
Πολ!ττχüò ηγÝτηò του ΙρÜß, γεννημÝνοò
στην πüλη Τακρßτ. Ετ.τÜχθηχε στο
σοσ!ολ.στ!κü χüμμο ΙιΙπÜαΘ του Ιρüκ το
Ι957. ΚοταδικÜστηκε σε θÜνατο για
τπν απüπειρα δολοφονßοò του
προÝδρου ΚÜσεμ το ß959, ολλÜ
κατüφερε να δτοφýγει στην Αßγυπτο.
Το ß 96Ο κατÜφερε να πÜρε! την
εξουσßο με αναßμοκτο προξικüπημα,
σφου προηγουμενωò ειΧε ανατροπεΙ η
Βοσ!λεßα οπü την εηονÜστοση του
t958. ΥπηρÝτησε ωò οrrττπρüεδροò σfο
Επαναστατιχü ΣυμΒοýλιο Δτοaχησηò
ßΙ969.1979Ι και απü το Ι979 εaνοι
πρüεδροò του ΙρÜ.(. Το 198Ο κþρυξε
τον πüλεμο στο ΙρÜν, ολλÜ ο πüλεμοò
Ýφερε τιò δýο χþρεò σε πλÞρεò
αδιÝξοδο κσι οταμÜτηοε το ß988. Οταν
εισÝΒσλε στο κουΒÝιτ το ß 99ο
ΒρÝθηκε αιττιμÝτωποò με δυνÜμειò του
ΟΗΕ υπü τπν αρχηγßο των ΗΠΑ, οι
οποßεò επιτÝθηßαν στο ΙρÜκ το ß 99ß .
Αν κοι ηττÞθηχε στρατιωτικÜ
χστüφερε νο διατηρηθεß στην εξουσßα.
Οι συνεχιζüμενεò οιχονομικÝò κοι
Üλλεò κυρþσειò, το εμπüργκο και οτ
σποßλεισμοß δεν Þταν ορκετÜ þστε να
χαλοριßτοουν την εξουσßο του στο
εσωτερικü τηò χþροò, ενþ Βρßσκετοτ
ßαι πÜλι στο πρüΟυρο πολεμιχþò
εμπλοκßò με ττò ΗΠΑ.
Ο 9ξ

του Απο:,τοηογ ΔιRιr,υιlτΗ
ιστορικοý
τστορßα ιηò υερτοχηò του σημερτνου ΙρÜκ, απü την
αραΒικß μÝχρτ το ιÝλοò ιηò οθωμαντκηò εποχηò, εß-
νατ μτα τδτατιÝρωò περßυλοκη περßοδοò, καθþò η
Μεοουοιαμßα γßνετατ ιο θÝαιρο τερÜσττων μετατο-
πßσεων μουσουλμαντκþν κατ Üλλων πλη8υσμþγ ε-
νþ or κυρταρχßεò δταδÝχοντατ η μßα την Üλλη, με
σημανιτκüτερεò αυτÝò των Μογγüλων kar ιων Οθω-
μανων.
Η apaθrkn κατÜκιηση ιου ΙρÜκ -ιηò περτοχηò
δηλαδη ιηò νüτταò Μεσοποταμßαò- υπηρξε ιοχýτα-
τη. Απü ιο 640 ηδη ο ΗρÜκλευò εßχε χÜσετ τη βü-
ρετα Μεσοποιαμßα, ενþ ο εξτσλαμτσμüò εξαπλωνü-
ταν ραγδαßα, μαΖß με ιη δτÜδοοη τηò αρα-θτκηò
γλþσσαò. Υπü την εξουοßα των Ομαßαδþν kar
ΑβΒασιδþν χαλßφηδων η Μεοοποιαμßα δτατηροýσε
üμωò ιην οτκονομικη αλλÜ kar τη δτοτκηττκÞ ση-
μαστα ιηò.
Ωοιüσο η ΒαγδÜτη καθßσιατατ πρωιεýουσα τηò
Μεσοποιαμßαò απü τον ΑΒβασßδη χαλßφη αλ-Μαν-
σοýρ το 762. Eivar ευßοηò η Ýδρα του Χαροýν αλ-
Ρασßντ, ο μαγτκüò τüποò üπου δταδραμαιßΖοντατ οτ
περßφημεò «Χßλτεò Kar μτα νυχιεò». Η ΒαγδÜιη η-
ιαν η αυτοκραιορτκη Ýδρα των Αββαστδþν. Η δυ-
ναοτεßα αυιÞ εßχε τη μÝγτσιη αχμη τηò περß τουò 8ο
kar 9ο ατþνεò μ.Χ. Περß τον 11ο ατþνα üμωò or Σελ-
τΖουκοι Toupkor εßχαν Þδη εξαπλωθεß μÝχρτ τη
26
Ξ,,-l:j ß;.ι-,:,
ß -./g...J+i<],l'
υ:Ξ>*-υ '.
jr3- :,,,-fi
32:|,1,v,J
.-_,- - !_l;
,_>!,Ξ_,
Ι!
_ò _:/iL.;l
_ ηγg_ι9,-J!
-rιj.ι: ß:-.,
-.-"ß,'ι.rΙ, ß
.'. ζ,η-->
>sΣ,::.;* Ý
:ß;,.,;:;-;_
Μεσοποιαμßα. Ειστ ιην πραγμαιικη kupropxia ιηò
περτοχÞò ασκοýσαν πλÝον or σουλτÜνοι, ενþ or
Αθθασßδεò χαλßφηδεò εßχαν ρüλο δευτερεýοντα.
Απü το χροντκü αυιü οημεßο apxizεr η παρακμß
του μεγÜλου χαλτιlýτου ιων Αββαστδþν. Μειαξυ
των ετþν 1218 kar 1222 εßχαμε τιò πρþτεò επτδρομÝò
των Μογγüλων υπü τον ΤΖÝνγκτò Xσr, σιην περτοχτι
ιηò Μεσοποταμßαò, χωρßò üμωò οι επτδρομÝò αυτÝò
να φθÜνουν οτην περτοχÞ ιου σημερτνου ΙρÜκ, κα-
θþò ο ΤΖÝνγκτò Χαν αχολουθεß πορεßα απü ιη Μογ_
γολßα, μÝσω του Αφγαντσταγ προò ιην Κασπßα kar
τη Μαýρη ΘÜλασσα. ΜειÜ το δÜναιο του ΤΖÝνγχτò
Χαν ιο L22º ο| Μογγüλοτ ετσβÜλλουν σιην Ευρþτm
kar φτÜνουν μÝχρτ την Ουγγαρßα. Ωστüσο μετÜ ιην
αιüκρουση τουò περß τα μÝσα του 13ου αιþνα οι
Μογγüλοτ οπτσθοχωρουν προò ια αττατολτκÜ kar κα-
ιαλαμΒÜνουν ιüιε ιην περτοχη ιου σημερτνου ΙρÜκ.
Eτσr or δτÜδοχοτ του ΤΖÝνγκτò Xaιr εκσιραιεýουν
προò ιη νüττα Μεσοττοιαμßα kar το 125Β η ΒαγδÜτη
πÝφτετ στα χÝρτα του ε¾¾ονου του ΤΖÝνγκτò Χαγ του
Χουλαγκοý. ΚατÜ ιην πολτορκßα kar καταοτροφß
τηò ΒαγδÜιηò, η αιμαιοχυσßα εßνατ φρικιη r<cu υπο-
λογßΖετατ üττ σκοτιßýηκαν περß ιουò εκατοντÜδεò xr-
λιÜδεò αμÜχουò, ενþ θαναιþνεται και ο ßδτοò ο χα-
λßφηò. Εκτοιε η Μεσουοιαμßα γßνετατ επορχßα τηò
Μογγολτκηò Αυτοτqιατορßαò. Η μακρÜ περßοδοò τηò
 §. ι. \_ bst;ii{Aj,|
-r)Α)υ*
+* ι!>._\9ι:+
j')'β:,a-'
!\βγ,-_;,
,,--,.(,.,,,
ι 'ιΙΧ/,ß
J€rrJlj.L)
:!r| r,ι,»)
_l;.Ü'Jμ]ß
ü\r",:-';!:μ:;,,
|,
ßrJεξ_rν
J,;;'',';5:
Ι,ß
μ(&υòL:, ι ι,
,)
ι ιαξτοý να κυρταρχεß.
'Ja
2,
μογγολικηò κυρταρχßαò εßχε καταοιροφτκÝò ουνÝ-
πετεò yra την περιοχη, καθþò καταστρÝφειατ ιελεßωò
ιο αρδευττκü σýστημα Kar η γη μετατρÝπετατ κυρτο-
λεκιτκÜ σε Üγονο Ýδαφοò, με αυοιÝλεσμα σημανττ-
κÝò αρνηττκÝò επτπιþοειò οιον πληθυσμü.
Η δευιερη καιαοιροφη τηò Βαγδατηò γßνεται το
1393 απü ιον ΤαμερλÜνο. η αυτοκρατορßα ιου οποß-
ου εκτετνüταν απü τη ΒαγδÜτη þò ιο Δελχß. ΜειÜ ιο
θÜνατο του ΤαμερλÜνου το 1404 την κυριαρχßα οιην
περτοχß ασκουν οι διÜδοχοß του απü ιην πρωτευου-
οα ιηò αυιοκραιορßαò, ιη ΣαμαρκÜνδη. Η κυρταρχßα
αυτß κρÜτησε περßπου cκατü χρüντα. μÝχρι τιò αρχÝò
του 16ου ατþνα.
Η kuprapxia ιων Μογγüλωγ ουνολτκÜ περßυου
250 χρüντα, ιελετþνετ με την au\m ιου 16ου ατþνα,
καθþò απü το 1501 αρχßΖετ η εξουσßα των Σαφα6τ-
δþν οτο ΙρÜν. Η Αυτοκραιορßα των Σαφα3ιδων, μα-
Ζß με ιην Οθωμαντκß και ιην lvδrkn ιων ΜουγκÜλ,
αποτελουοε μßα απü ιτò φετò μεγÜλεò μουσουλμα-
ντκεò αυιοκραιορßεò, or οποßεò εßχαν Ýτ,τονα στοτ-
χεßα οτκονομτκοý κατ γεωπολτιτκοý ανιαγωντσμου
μεταξυ ιουò. Ο ανταγωντσμüò μειαξý Σαφαθιδþν
κατ Οθωμανþν Þιαν kar ιδεολογτκüò, καOωò οτ ΠÝρ-
σεò ßιαν στßτεò μουσουλμÜνοι. Ο ανταγωντσμüò αυ-
ιüò περνουσε απü ιο πολτιτσμτκü υεδßο στο οlκονο-
μτκü, καθþò ιο εμπüρτο μειαξý ιων μουοουλμÜνων
εßχε τδταßτερη ανÜπτυΕη αrrü τη Μεοüγειο þò ιην
Ινδßα μÝσω ΙρÜκ και Περσßαò.
Η ΒαγδÜιη ανÞκε λοτπüν οτην Kuprapxia ιων Σα-
φα6ιδþg ιο κρÜιοò των οποßων ßδρυσε ο οÜχηò
ι
Ισμαßλ, τουρκμαντκηò καταγωγηò, τον οποßο ακο-
λοýθησε ιο φυλο ΚιΖτλμπÜò (Κüκκτνα ΤουρμπÜ-
vra). ΚαιÜ ιην περΙοδο αυιη οι ΠÝρσεò καιαλαμθÜ-
νουν ιην κοτλÜδα του Τßγρη και ιου ΕυφρÜιη με-
ταξý των ειþν 1501 kar 1540 και ιη ΒαγδÜτη το
Ι534. Σιην περßοδο ιου οÜχττ ΑμπÜò ιο κρÜτοò, με
πρωτεýουσα ιο ΙσπαχÜν, φθÜνετ στη μÝγτοτη α,κμÞ
ιου (1587-162θ), με ιο εμυüρτο του ακατÝργασιου με-
Παρ' üττ ιο κρÜτοò των ΣαφαΒτδþν δταρκεß μÝχρτ
το Ι722, οπüτε Kar καταλýειατ απü αφγαντκÜ φυλα,
η περτοχÞ ιου ΙρÜκ και η ΒαγδÜιη Þιαν ιο θÝαιρο
ιου ανταΥωνΙσμου ιων Ο8ωμανþν ΚαΙ των Σαφο3τ-
δþν καιÜ το 16ο ατþνα. Or Οθωμανοß περß το 1520 ε- 1. 0 Μογγüλοò
λÝγχουν ιην περτοχη μÝχρτ τη Μοσοýλη, ενþ η Βα- κοτακτητÞò
γδÜτη ανηκετ στουò Σαφο-0ßδεò. Σιην εποχη ιου ΤζÝνγκιò Χον
Σουλεßμαν ιου Μεγαλοπρεποýò or Οθωμανοß, μετα- προγματοποßησε
επιδρομÝò σε
ξý ιων ειþν 1520-1566, καταφÝρνουν να ελÝγξουν ü-
λη την περτοχη kar μÝχρι ιο 1600 Ýχουν φιÜσετ σια περτχÝò τηò
Μεσοποταμßοò
üρτα του σημερτνου ΙρÜν, οτην υüλη ΧαμανιÜν
(1587) που Βρßσκειατ κονιÜ σιην ΤεχερÜνη. Ειστ η του 13ου αιþνα,
αλλü τη Βογδýτη
υερτοχη ιου ΙρÜκ Ýχετ γßνετ ßδη οθωμαντκß.
κοτÝλαβε ο
Απü την εποχη αυτÞ, δηλαδη περπου απü τα τÝ-
εγγονüò του.
λη του 16ου ατþνα μÝχρι ιτò αρχÝò ιου 20οý, η υε- 2. 0 ΤομερλÜνοò,
proxn του Ιρüχ και η ΒαγδÜιη εivar ιμημα ιηò Οθω-
ο οποßοò
μανχηò Αυιοκραιορßαò. Η αδτÜσπασιη συνÝχετα ιηò κοτÝσφοξε
οθωμαντκηò ιερτüδου α4ιχßΖετ να κλονßΖετατ απü ιτò τη ΒOγδüτη,
αρχÝò του 1θου ατþνα, οπüιε μετÜ την ετσβολÞ ιου εmτßθετοι
ΝαπολÝοντα σιην Αßγυπιο, την Ελληντκη ΕπανÜ- επικεφαλÞò
σιαση ιο 1Β21 Kar ιη δημτουργßα ιου ανεξÜρτητου μογγοfuκÞò
ελληνικοý κρÜτουò, η Οθωμαντκη Αυιοκραιορßα α- ορδÞò. Απü
ναγκÜΖειατ να ετσαγÜγετ ττò μειαρρυθμßοετò ιου μικρογροφßα
ΤστΖτμÜτ, αιü ιο 1Β3θ. Η ανÜπιυξη των επτμÝρουò ε- των αρχþν του
,l5ου
θντκþν κτ,ν-ημÜιων μÝΦ οια üρια τηò Οθωμανικηò αιþνο.
Αυτοκρατορßαò οδηγηοε σε σταδτακÞ εδαφτκη ουρ- 3. Η Βαγδüτη
ρßκνωση. Σια τÝλη ιου 1θου ατþνα Ýχουμε ιτò σφαγÝò σε περσικü
ιων Αρμενßων κατ ιη μετακßτmοη τουò προò ιην πε- χειρüγροφο του
ρτοχη τηò Μοσοýληò. Η επανÜσταση ιων Νεοιουρ- 15ου σιþνα μ.Χ.
κων ιο 1θOΒ kar η δευιερη σφαΠß των Αρμενßων ιο
1915-16 οδηγησαν οε μτα γετ,τχευμÝνη apaθrkn ε-
ξÝγεροη ιο 1θ17-18 και στην απþλετα ιων οθωμαντ-
κþν κιÞσεων στην υερτοχη ιου ΙρÜκ. Η περτοχß αυ-
τη περνÜετ πλÝον στη Βρεταντκß kuprapxia απü το
1θ20. Ετσι η πeproxn ιηò ΒαγδÜτηò, ιηò Μοσοýληò
Kar τηò Βασüραò, or μυθτκÝò αυιÝò ατιο6τκÝò εσιßεò,
kar ολüκληρο το σημερτνü ΙρÜκ υαυουν πλÝον να
εßνατ οθωμαντκÝò κτησετò Kar ετσÝρχονται οιη σýγ-
xporm περßοδο τηò τσιορßαò τουò. I
2º
Α'Π,ητκοτtιιο: ,¾
,
(

lg
του ΓιΩΡΓογ Μ,ηρτ,ηριτυ
ατ.αηλ καθηlττß Σýlγροτ,ιτò Ιστορßαò

_)ι
στο ΠαγεπιστÞμιο Κρτßτηò

Οθοιμανχη Αυτοκρατορßα (πον πüλεμο Ýι

Το καλοκαßρτ ιου 1θ14 η Οθωμαντκη Αυτοκρατο- .ι *, j
ρßα προσπαθουσε ακüμη να επουλþσετ ιτò πληγÝò
που τηò εßχαν προκαλÝσετ ο πüλεμοò με την Ιταλßα
οτα 1911-1θ12 kar or Βαλκσττκοß πüλεμοτ οια 1θ12-
1θ13, Η συνιρτΒη ιηò Αυτοκρατορßαò σια πεδßα ιων ,
μαχþν, απü δυνÜμετò μÜλιστα που δεν ανÞκαν οτον
1
Ξ
ασιερτσμü ιων «μεγÜλων», εßχε προκαλÝσει Ýντονο Ξ]
προθληματτομü σχειτκÜ με ιο μÝλλον τηò. Ο ιουρ-
κτκüò εθντκτομüò εΒρισκε εýφορο πεδßο ανÜπιυξηò
οττò ανησυΧεò αυτεò εΠοΧεò Χωρτò ομωò να μπορετ
να ξεκαθαρßσετ την ιαυτüιητÜ του. Οι παντσλαμτκÝò
τδÝεò, εκεßνεò που προιτμοýσαν να θλÝυουν οιτò ε-
ξελßξειò Kar σιτò απετλÝò ιην πρüοδο του χρτστταντ-
κοý κüομου ενÜνττα στο ΙσλÜμ, καιεßχαν ακüμη κυ-
prapxn δÝση οτο οθωμαντκü τδεολογτκü σιερÝωμα
kar ττò ουνεπακüλουθεò ιιολτιτκÝò επτλογÝò,
Το ξÝοπαομα του Α'Παγκοσμßου ΠολÝμου Βρη-
κε ιην Αυτοκρατορßα σε αυιÞ Lnv ταραγμÝνη κατÜ-
οιαση. Or εσωιερτκÝò πτÝσετò -ο στρατüò, οι πρü-
σφυγεò απü ιτò χαμÝνεò περιοχÝò ιων Βαλκανßωγ
or εθντκτστÝò, or 8ρησκευüμενο1- καθισιουσαν σχε-
δüν αδυνατη ιην απαOÞ παρακολουOηση των γεγο-
νüτων. Γτα πολλουò, η γεντκευμÝνη ουγκρουση α-

ποτελουσε μτα λαμπρη ευκατρßα για ιην αποκατÜ-
σιαση μÝρουò, ιουλÜχτσιογ ιων απωλετþν που η
χþρα εßχε υποοτεß οτα προηγοýμενα χρüντα, Η πτε-
οη δεν αφηνε περτθþρια ουτε yra τα απαραßτητα
((παΖαρÝμαια» με τουò δυο ανιßιταλουò ουνασπι-
σμουò, Η 0ρεταντκß απüφαση για καιÜσχεση ιων
δυο πολεμτκþν «νιρÝντνοι» που κατασκευÜΖονταν
1. 0ι κολοσσιοßοι σε SρεταντκÜ ναυπηγεßα yra λογαρτασμο ιηò Πυ-
ανθρωπüμορφοι ληò, πολεμικÜ που θα τηò Ýδτναν την κυρταρχßα σιο
φτερωτοß ταýροι
Aryaio kar θα επÝτρεπαν ιην ανακαιÜληψη των ε-
του Σüργωνοò Β' κεß νηστþν, προκÜλεσε τσχυρü ανττθρειαντκü ρευ-
οποκαλýπτονται μα σιην Κωνοτανττνουυολη. Η Γερμανßα εκμειαλ-
οπü την λευτηκε Üμεσα το κενü προοφÝρονιαò δτκÜ ιηò πο-
αρχοιολογικÞ λεμτκÜ -ια περßφημα «ΓΚÝμπεν» (Ýκιοτε «Γτα3ουΖ
σκαπÜνη ΣουλτÜ Σελßμ») kar «ΜυρεσλÜου» (Ýκιοτε «Μτνιτ-
λß» -Μυιτληνη δηλαδη)- kar κερδßΖονιαò ιτò εντυ-
πþσετò Ýφερε την Οθωμαντκη Αυιοκραιορßα σιο
σιραιüπεδο των Κενιρτκþν Αυιοκρατορτþν το Νο-
εμΒριο του Ιθ14.
Η αναγÝwηση Kar η lπdxln
Η εßσοδοò ιηò Οθωμαντκßò Αυτοκραιορßαò στον
πüλεμο προθλημÜιισε Ýντονα τη συμμαχτκß, rδrar-
ιερα ιη θρειαντκη, πολτιτκη και σιρατιωτικη ηγε-
οßα. Η Αυιοκρατορßα εξακολουθοýοε να εßναι απÝ-
ραντη, εßχε κÜιω απü ιον Ýλεγχü ιηò τα στρατηγτκÜ
πολυιτμα υετρελαΙκÜ αυοθÝματα σιη Βαοüρα και
τη Μοσουλη, γεττνßαΖε ειτκßνδυνα με ιτò θρεταντ-
κÝò ΒÝσετò στο ΣουÝΖ και ιην Ινδßα, ενþ ταυτüχρονα
αυομüνωνε ιη Ρωσßα αυü τουò λοτποýò συμμÜχουò
ιηò ιηò ΑνιÜνι. Γτα το λüγο αυιü, τα δυο σημανιτ-

2Β
ih,' #',,^*, ,
τ
,

',' l
t,ι
,r', ι,
§+ r'*
"!! r ^*
.Ü
Ιι
,,, Ý
§

ß,_

!,

κÜ πρüοωπα τηò Βρεταντκηò στραιηγτκηò, ο Ουßν- γαλοò Ασθενηò αποδετκνυüιαν απρüσμενα δυνα- 2. Το γερμονικü
στον Τσüρτστλ kar ο λüρδοò Κßτσενερ, Ýσιρεψαν μτκüò αντßπαλοò. πολεμικü πλοßο
αμεσωò ιην ΠροσοΧη ιουò Προò αυιην, Οι επτιυχßεò στα πεδßα ιων μαχþν, üμωò, δυοκο- «ΓκÝμπεν» που
ΠαρÜ ιουò υπολογτσμουò Kar ιτò ατστüδοξεò προ- λα μπορουοαν να τσοσκελßσουν ττò γεντκüιερεòα- χαρßοτηκε στην
ΒλÝqιειò, or ουμμαχικÝò εκστραιεßεò ενÜντια οιην η-
δυναμßεò ιηò χþραò, Η οτκονομßα τηò τελευιαßαò ΤΟυρκßο καΙ
εξασΒενημÝνη Αυιοκρατορßα κατÝληξαν σε συμ- ιαν ολοκληρωιτκÜ εξαριημÝνη απü ττò ειοαγωγÝò. μεΤOνOμαΠηΚε
φορÝò, Υσιερα απü σχεδüν Ýνα χρüνο δραματτκþν
προοπαθετþγ η εκσιρατεßα οιην Καλλßπολη εγκα-
ταλεßφθηκε, αφου κüοιτσε οιουò ΣυμμÜχουò 50.000
νεκρουò Kar αφου Παρεσυρε μαΖΙ ιηò τουò εμΠνευ-
οιÝò ιηò, ετδτκÜ ιον Τοüρισιλ, Σιην Üλλη πλευρÜ,
η ανιßστοτχη εκστραιεßα οτη Μεσουοταμßα καιÝλη-
ξε οε φτÜσκο, καOþò ο πολλαπλÜ ηιτημÝνοò βρε-
ιαντκüò οιρατüò αναγκÜοιηκε τελικÜ να παραδοθεß
οιην Κουτ αλ-ΑμÜρα, Süρεια ιηò Βασüραò, Ο Με-
Ο 29
 Α'Π,ητκο:νιΓοτ

5. ΑνασκσφÝò το
δεýτερο Ýτοò του Αυτοκρατορßαò και η ολοÝνα και μεγαλýιερη απελ-
Α'Παγκοσμßου πτοßα kar δυσαρÝσκετα των κατοßκων τηò Ýγτναν ε-
ΠOλÝμου (,l916) κρηκττκÜ προφανεßò οτα ιÝλη του 1916. Στο σημεßο
στην Ασσοýρ κοι αυτü or σχÝσετò τηò με ιουò μουσουλμÜνουò υπηκü-
στη Βαβυλþνα. ουò τηò πßραν δρüμουò παραλληλουò με ττò αντß-
Πüλεμοι, οοτüθεια στοτχεò των χρτσττανþν. Οτ τελευταßοτ, με πρþιουò
και επαναστüσειò τουò ΑρμÝντουò, εßχαν ηδη υληρþσετ ττò δυσκολßεò
δεν Ýχουν
του πολÝμου Kar ττò ανασφÜλετεò η ττò φοθßεò τηò
επιτρÝψει μÝχρι
οδωμαντκηò δτοßκησηò.
σÞμερα οτην
Οι Αροθεò
αρχοιολογικÞ
Σιο ξεκßνημα ιου πολÝμου, or Αραθεò, üπωò kar
σκαπüνη να
üλοτ or μουσουλμανικοß λαοß τηò Αυτοκραιορßαò,
ολοκληρþσει το
θεωρουνταν απαραßτηια στηρßγματα σιον αγþνα ε-
Ýργο τηò
ναντßον των εχΕρþν. Λßγεò ημÝρεò μετÜ ιη «δι-
πλωματτκη» Ýναρξη του πολÝμου, or ανþταιοτ τε-
ρωμÝνοτ ιηò Αυτοκρατορßαò κηρυξαν την «τΖιχÜ-
ντ», τον τερü ιüλεμο ενÜνιτα στουò εχθροýò ιου
σουλτÜνου-χαλßφη. Η θρησκευττκη αυιη χροτÜ
σιον πüλεμο απÝΒλεπε σιο να ξεσηκþοετ ιουò μου-
σουλμÜνουò üληò τηò Γηò ενÜνιτα σττò δυνÜμειò τηò

Οι τ€ ονýß Ýστειfrαιι κογτÜ σταν €μßΡη καιÜφερε να ξεσηκþοετ το λαü τηò χþραò ενÜνιτα
Φειζοη Ýνα πρüσωπο ποιJ δο γινüτον οιουò αποικτοκρÜιεò Αγγλουò, Την ßδια αποτυχßα

αργÜτ€ρα punιK : ξο R§χαγü Α ρ€νò γνþρτσαν or περß «ιΖιχÜντ» εκκλησετò σια μου-
οουλμαντκÜ αποτκιακÜ οιρατευμαια των Αγγλωτ
που πολεμοýσαν οιη Μεοοποταμßα. Προφανþò, το
πνευμα του Μαχντß κατ or αναμνßσειò ιου 1Β57 δετ-
οδηγουσαν ιιλÝον τουò μουσουλμÜνουò.
ΑντÜντ, or οποßεò, με ιην αποικτοκραιικη πολτττκη
τουò, δεν ηιαν τδταßιερα ουμπαθεßò οιουò πισιουò πü ιην πλευρÜ ιουò, οτ Βρετανοß ακολου
4. 0 ανþτοτοò
του Προφητη. Πτο ετδτκÜ, or τθυνοντεò ιηò Κων- θηοαν ανιιφαττκÝò πολιιικÝò ωò προò ιο
σιανττνοýποληò στüχευαν στουò Αραθεò τηò Aryu-
θρησκευτικüò μουσουλμαντκü kar το αραSτκü στοτχεßο. Η
πτου και τουò μουσουλμÜνουò τηò Ινδßαò, ιουò ση- αποικιακη παρÜδοοη τουò ιουò Ýκανε cm-
ηγÝτηò τηò
0θωμαυκÞò μερτνουò Πακτστανουò. φυλακττκουò απÝνανιτ οτα αναιρεπττκα
Αυτοκροτορßοò Η υολτιτκÞ αυτÞ εßχε σχεδüν ασημαντεò επττυ- και ριΖοοπασττκÜ κτνηματα Kar προσπαθοýσαν ιτ
κηρýσσει τον ερü χßεò. Μüνο στη Δτβýη αναΒßωοε κατ πÜλτ ιο α- προσετατρτσιουν κυρßωò ιην αρτσιοκρατßα. Με τηò
πüλεμο οτο πλευρü νιÜριτκο ιηò ερημου, ενÜντια στουò Ιταλοýò, ενþ εναρξη ιου πολÝμου, or πρþτεò τουò κινηοετò μαρ
των Κεντρικþν μερικεò νομαδτκÝò μουσουλμαντκÝò φυλÝò ξεσηκþ- ιυροýσαν αυτÞ ιην αντßφαοη. ΕπÝβαλαν αμÝσO)ò
ΔυνÜμεων οπü το θηκαν σιην Ýρημο ιηò Περσßαò. Αντßθετα, η επτ- Βρεταντκü προιεκτορÜιο οιην Αßγυπτο -που Βρι-
μεγÜλο τζομß τηò δρομη προò ιο ΣουÝΖ, που οργÜνωσαν or Οθωμανοß οκüιαν þò τüτε, και'üνομα, κÜιω απü την επικυ-
Κωνοτονπνοýποληò kar or Γερμανοß συμμαχοß τουò με 20.000
ριαρχßα του σουλτÜνοιτ- üπου και εγκαιÝσιηοαν φτ-
στραττþιεò στα 1915, δεν λπü προò αυτουò ηγεμüνα. ΚÜττ ανÜλογο επραξòη-
ΚαρΠοφορηοε, σιην Üλλη πλευρÜ, στο ΚουΒÝτι, üπου ηδη δτατη-
καΒþò δεν ρουοαν σχÝσετò με τον τοπικü οεßχη. Την iδra οτιγ-
]δß
μη, üμωò, αρνηOηκαν ιη ουνεργασßα εχθρτκωτ-
ΙΙβ rθa!, nr η,

s προò ιουò Οθωμανουò ΑρÜΒων σιην ετσβολÞ ιοιτ

στο ΙρÜκ. γεγονüò που συνÝιεινε σιην αποιυχßα ιηò
εΚει εΚοιρατεταò.
Η παρÜιαση του πολÝμου, or πτÝοε],ò που δεχüιαι-
Ι η Οθωμαντκη Αυτοκρατορßα kar or αιυχεßò πρωια
Βουλßεò των Νεüτουρκων, που προσπαθουοαν ,"υ
Α προωθßοουν ττò ανατρεπιτκÝò ωò προò τη θρη-
οκεßα λüγου χÜρη- θÝσειò τουò παρÜλληλα με τηι
πολεμικη προσπÜθετα, μειÝθαλαν πολυ γρßγορα
,Ε το σκηντκü. Στα 1θ15 ηδη κÜδε μη Τουρκοò θεοτ

ρουνταν εν δυνÜμετ υποπτοò στην Αυτοκρατορßα. Η
πτþοη ιου ΕρΖερουμ στουò Ρþοουò αποδüθηκε οε
προδοοßα ιων ΑρÜθων α6τωματικþν τηò φρουρÜò.
Η καχυποψßα εßχε εξÜλλου υπαρκιÝò αττßεò. Δεν
ηιαν λßγοτ or ηγÝτεò των ΑρÜΒων που κρατοýσαν α-
νοτκτÜ κανÜλτα επτκοτνωνßαò με την Üλλη πλευρÜ,
εκεßνη ιων εχθρþν.
ΑυιÝò or επαφÝò κατÝληξαν κÜποτε σε κÜττ uro
συγκεκρτμÝνο. Τον ΟκτþΒριο ιου 1915, ο Μακ Μα-
üν, Βρετανüò επττετραμμÝνοò στην Αßγυπιο, Ýστεl-
λε στον σαρßφ ιηò ΜÝκκαò, τον Χοτ:σεßν Ιμττν Αλτ
Ελ-Αοýν, μlα επτοτολη με την οποßα δεομευüταγ
yra λογαρτασμü ιηò χþραò του, γτα ιη δημτουργßα
ενüò μεγÜλου apa3rkou χαοεμτττκου Βαστλεßου με-
τÜ το τÝλοò του πολÝμου. Το γρÜμμα ηιαν προσε-
κιτκü, κα8þò δεν ηθελε να θßξει ιüσο ιτò γαλλτκÝò
ΒλÝψετò οιην περτοχη üοο kar τιò περτ Παλαισιß-
νηò υποοχÝσετò που η Βρειανßα διαπραγματευüιαν
με τουò παρÜγοντεò του εΒραßομου. Παρ' üλ' αυτÜ,
ιο κεßμενο δεσμευüιαν για ιη συσιαση ενüò apaθr-
κου χασcμιττκου βασιλεßου σε ευρυιαιθò περτοχÝò
τηò ΑραΒτκηò χερσονßσου, ιηò Μεοοιοιαμßαò kar
του εσωτερτκουιηò Παλαιστßνηò, Ýστω με αüρτστο
ιρüυο. Αργοιερα, η μορφη ιων Sρειαντκþν δε-
σμευοεων προσδτορßσιηκε περτσοüτερο υοτερα α-
πü δταπραγματεýσειò με ιη Γαλλßα. Η ιελευταßα ε-
ξασφÜλτσε μτα «Ζþνη ευθυνηò» σιη Συρßα και ιον
Λßβανο και Üφηοε οιη δτκατοδοσßα τηò Βρειανßαò
ιιò υπüλοιπεò αρα3ικÝò περτοχcò.
Η αραβχÞ €Ýγερση
Η εξÝγεροη των ΑρÜθων ενÜνιτα στην οθωμαντ-
κη εξουσßα ξεκßνησε ιελειουργτκÜ οττò 5 Ιουνßου
ιου 1916. Θα μπορουσε να ουγκαιαλεγεß σιτò πολ-
λεò εκδηλþσετò δυσαρÝσκεταò, αυτονüμησηò η α-
6, Η πορÜδοση
πüσχτσηò που πολλαπλαστÜΖονιαν σια εδÜφη ιηò τηò ΙερουσαλÞμ
Αυιοκρατορßαò, καδþò βÜθατναν ια προθλßμαια απü τουò
που ο πüλεμοò δημτουργοýσε κατ μειþνονιαν ιο 0θωμανοýò
κýροò kar το κρÜιοò ιηò κυ8Ýρνησηò τηò Κωνσια- το ΔεκÝμβριο
νιτνουποληò. Η θρεταντκη, üμωò, απüφαοη να ενι- του't917
οχýσετ την αρα8ικß κßνηοη κατ να ιη χρηοτμοποτ-
ηοετ ωò μοχλü yra ιη δτÜλυοη ιηò Οθωμαντκηò Αυ-
τοκραιορßαò Ýδωοε ετδτκü ΒÜροò σια γεγονüτα.
Η εξÝγερση κÝρδτσε ευκολεò επτιυχßεò, οιη ΜÝκ-
κα και üπου δεν υπηρχαν οθωμαντκÜ στραιεýμαια,
Þ εκεß üπωò στην ΤΖÝντα üπου Þταν δυνατÞ η
ουνδρομη του Βρεταντκου σιüλου. Ανιßθεια, σιη
Μεδßνα, η οδωμαντκη φρουρÜ ανττστÜθηκε γτα 30
μηνεò και συνεχισε να ανιιστÝκεται ωò ττò αρχÝò
ιου 1919 πολυ κατρü μειÜ ιο ιÝλοò του πολÝμου.
ΟπωσδÞποτε, ομωò, or σεßχηδεò kar or εμßρηδεò
τηò αραΒτκηò ερημου δεν φαßνονταν rκavoi απü
μüνοτ ιουò να ανατρÝψουν ττò οθωμαντκÝò οιραττω-
ττκÝò τσορροπßεò. Για να τουò ενιοχýοουν, or Βρε-
τανοß αποφασισαν να κÜνουν καττ περτσσοτερο.
Αηοεφοσιστικüò υπÞρξε β ρümοò ¸ου ,ηüρ€νò
στη συμφιf,ßωση των διαφüρων
ηγΕμονßσκων κòι ποηòμÜρχων τηò €ρÞμου
Εστετλαν κονιÜ στον εμßρη ΦεßΖÜλ Ýνα πρüσωπο
που θα γτνüταν αργüιερα θρυλτκü: το λοχαγü Δü-
ρενò.
Ο Λüρενò mò Αρο6ßαò kor η Ιεlηι:σολßμ
Η ουνετσφορÜ ιου Δüρενò στην οργÜνωση αποιε-
λεοματτκþν αραΒτκþν στρατευμÜτων υπηρξε μαλ-
λον αξτοσημεßωτη. Περτσσüιερο αποφαοτοιτκüò υ-
πηρξε ο ρüλοò ιου στη συμφτλßωση των δταφüρων 7. Αροβικü
ηγεμονßσκων kar πολεμÜρχων ιηò ερημου. Γεγονüò στρατεýμοτο
εßναι υωò σττò 6 Ιουλßου του 1917 οι Αραθεò κυρß- κατü τη διÜρκειο
ευοαν το λιμÜντ ιηò Ακαμπα, κßνηση που τουò c- τηò εξÝγερσηò
φερε κονιÜ οιο Sρεταντκü στüλο kar ιουò Ýδωσε ττò το ßθ17
δυναιüιητεò για εκοιρατεßα στο εσωτc- στην Ακαμπα
ρτκü τηò Ιορδανßαò kar
ιηò Παλατσιß-
νηò. Εßναι )
9ντ___
:_iF,_: , : _
"Þ
 ID
Α'ΠιτκοΣΜιοΣ

8. 0 Βρετανüò
λοχογüò Λüρενò αλÞθετα πωò σιο ενδτÜμεσο δτÜσιημα or Βρειανοß,
(τηò Αραβßοò) αφου οργÜνωσαν μßα μεγÜλη βÜση στη Βασüρα, ε-
με τον Φεßζüλ πανÝλαβαν την εκσιραιεßα ιουò στο ΙρÜκ kar κυρß-
και την ιρακινÞ ευσαν ιο ΜÜριτο τη ΒαγδÜιη, ενþ ιαυτüχρονα ο
αιττιπροσωπεßα Βρειαντκüò στραιüò τηò Ατγýπιου Üρχτοε να κτνεß-
οτο ΣυνÝδριο ιατ επτθειτκÜ προò ιο ΣτνÜ. Η apaBrkn ατχμη ηιαν
ΕιρÞνηò του
μßα μüνο απü ττò πολλÝò συντοτþοθò ιηò μεγÜληò
Παρισιοý το 19,Ι9 εκσιρατεßαò καιÜ ιων Οδωμανþν.
Σττò 2 Δεκεμθρßου ιου 1917, η τερη πüλη ιηò Ιε-
ρουσαλημ Ýπεσε οια χÝρτα ιων ΑραθοΒρεταντκþν
δυνÜμεων. Ηδη üμωò ια γεγονüια Ýφεχαν πτο γρη-
γορα απü τιò σιραττωιτκÝò εξελßξειò. Απü την Πε-
ιρουπολη και τη Μüσχα or μπολσεθßκοτ Ýδωοαν
στη δημοσιüτητα ια Ýγγραφα τηò μυσττκηò δτπλω-
μαιßαò που προÝΒλεπαν ιη δτανομη των οθωμαντ-
κþν εδαφþν μεταξý των χρτοιταντκþν δυνÜμεων,
Λßγο αργüτερα εμφανßοτηκαν οι δεσμευσετò των
Βρετανþν yra δημτουργßα εΒραßκου κρÜιουò σιην
Παλατστßνη (Δτακηρυξη ΜπÜλφουρ). Στην Ιερου-
σαλημ, κÝνιρο των αρα3τκþν ελπßδων αλλÜ kar α-
πογοηιεýσεων, Üρχτσε Ýναò χετμþναò ξÝφρενων
δταπραγματευσεων, üπου üλεò or πτθανüιητεò Ýμοτ-
αΖαν ανοτκιÝò. Ο λοχαγüò Λüρενò, στενüò σýμΒου-
λοò ιου εμßρη ΦεßΖαλ, παρÜ ττò υπερθÜσετò ιου και
προκαλþνταò ßσωò δυοαρÝσκετεò απ' üλεò ττò πλευ-
ρòò. κρÜτηοε ιην κατασταση κÜιω απο κÜποτον Ý-
λεγχο. ΑποστολÞ τδταßιερα δýσκολη μÝσα σε Ýνα
γεντκü κλßμα αμφτοθßιηοηò, üπου πολλοß ανησυ-
χουσαν yra το μÝλλον ιων μουοουλμÜνων και των
ΑρÜΒων ετδτκüτερα μÝοα σ' Ýναν αυρτανü παντοδý-
ναμο ΧρτσττανΙΚο Κοομο.
Η ΜÝση ΑνατολÞ «υπü Εντολß»»!
Υσιερα απü Ýνα πολυιÜροχο 191Β, η αραθοσυμ-
μαχτκß προÝλαοη ξεκßνηοε kar πÜλτ στη ΜÝση
ΑναιολÞ kar οδßγησε στη Δαμαοκü kar στη Βηρυ-

€τÜ τον ηþfrα § ߺ §τρ§¸§ηγ|κη και r!ftαýσΝα

σ€ ιτݾ Ýftαια Γ§€ριοχÞ του §ρÜκ
τ* mκ€ κÜτ αιτÜ §ταν!κÞ « €γτοfrÜ»

ιü, ιον Οκιþθρτο. Λßγεò ημÝρεò μετÜ or Οθωμανοß
υπÝγραψαν ανακωχÞ στον Μουδρο ιηò Λημνου. Το
μÝλλον τηò πρþην -πλÝον- οθωμαντκηò ΜÝσηò
Ανατοληò Βρισκüταν στα χÝρια ιηò ΑντÜνι η μÜλ-
λογ yra ιην ακρßθετα, οτα χÝρτα ιων δυο και' εξο-
χÞν αποτκτακþν δυνÜμεων του Karpou: τηò Γαλ-
λßαò kar τηò ΜεγÜληò Βρειανßαò.
Απü αυιη ιην Üποψη ιο μÝλλον αυιü ηιαν üπωò
ακρτΒþò το περßμεναν. Mra τερÜσιτα οε αρτθμοýò
ανττπροσþπων kar ατελεßωιη σε δτÜρκετα δτÜσκε-
ψη ετρηνηò -που θýμτΖε σε πολλÜ την αντßσιοτχη
ιηò ΒτÝwηò στην Þιια ιου ΝαπολÝοντα εκατü χρü-
vra νωρßιερα- ανÝλαβε να ρυθμßσετ ιτò ιυχεò τòΕ
κüσμου και ιων λαþν, συνυπολογßΖονταò, ß μη, υò
γεντκÝò αρχÝò που θεωρηιτκÜ θα οργÜνωναν ιο με-
ιαπολεμτκü κüσμο. Σιην περßπτωοη τηò ΜÝση
Ανατοληò, or περß αυτοδτÜθεσηò αρχÝò ιου προε-
δρου των ΗΠΑ Ουßλσον Βρηκαν μερτκη εφαρμΦ
γη. Οι εκεß λαοß δα εßχαν φυστκÜ δτκαßωμα σττη-
αυτοδτÜθεση, αλλÜ, καθþò ηταν περτπεπλεγμÝιτυ,
-üπωò πÜνιοιε συμθαßνετ οια πολυεθνικÜ κρÜττι-
και εν πολλοßò «ανþρτμοτ», θα υφßσιαντο yra χιι
πoro δτÜοτημα την «εκπολτιτοιτκÞ» παρουσßα ταιτ
τσχυρþν δυττκþν δυνÜμεων σια εδÜφη ιουò.

32
Ιιτ
F
,αα
Ý κατρουò που η ευανÜοιαση ιων μπολσεSßκων απο-
Με βÜση αυιÝò ιτò ανιτληψετò, η Βτομηχανßα των
,ι<Ενιολþν» ξεκßνησε σχεδüν αμÝοωò. Με νομτμο-
ποιηιικη παρÝμθαση ιηò Κοτνωνßαò ιων Εθνþν, η
οιραιηγτκη kar πλοýοτα οε πειρÝλατα περτοχη του
ΙρÜκ ιÝθηκε κÜιω απü θρεταντκη «Εντολη», üπωò
εξÜλλου η Παλατοτßνη και η Υπερτορδανßα. Η
Γαλλßα πηρε «Εντολη» yra ιη Συρßα και το Δßβα-
νο. Or ΗΠΑ επτδßωξαν «ΕντολÞ» για την Αρμενßα
kar τα ΣτενÜ kar μüνο εσωτερτκοß λüγοτ ανÝκοψαν
αυιÞ ιην πρüδεση τουò. Η Ιταλßα και η ΕλλÜδα πε-
ρτορßοιηκαν οε λιγüτερο οιρατηγlκÝò περτοχÝò, Μü-
νο η ΥεντΚη αναιαραΧη Κατ οτ ορατεò εΠανασιατΙΚεò
κτνησετò των Τουρκων εδντκτοτþν -επτκßνδυνεò σε
τελοýσε ανοτκτÞ απετλÞ- Ýβαλαν κÜποτο τÝρμα στη
Βτομηχανßα αυτÞ που εßχε αρχßοετ να επτβουλευετατ
κÜθε γωντÜ πρþην οOωμαντκου εδÜφουò.
Η apaΒrkn πλευρÜ ιου οθωμανικοý κüσμου ΒρÝ-
θηκε, μÝσα στον κυκεþνα ιων «Εντολþν», πολυ-
δταοπασμÝνη με θÜοη ιτò δτυλωματτκÝò ισορροπßεò
τηò Δυσηò kar φυοτκÜ üχι με γνþμονα ιτò εOντκÝò
προδταγραφÝò Kar ττò επτθυμßεò των ιοπικþν παρα-
γüντων -εßτε ηγεμüνων εßτε λαþν. Σιην ουσßα α-
ποτκτοποτηδηκε, Üμεσα η Ýμμεσα. Σιην ΑραΒικß
χερσüνησο γτα παρÜδετγμα, or Βρετανοß, μην μυο-
ρþνιαò φυοτκÜ να ελÝγξουν ιτò φυλÝò ιηò ερημου,
κρÜιησαν μτα δrakprιrkn στÜση, με μüνιμη και r-
οχυρÞ παρουσßα οτα ανÜκτορα των εμßρηδων kar
των οεßχηδων. Οιαν χρεταΖüιαν δεν δßσταΖαν να
σιρÝψουν ιον Ýναν ενÜνιτα στον Üλλο, καθτοιþνιαò
ττò υποσχÝσετò που Ýδωσαν Üλλοτε σιουò ΑραΒεò
ηγÝιεò, yra τσχυρü αραΒτκü βασßλετο, απλη kapr-
Κατουρα.
Η οθωμανχη κληρονομτÜ
Υστερα απü πολλÜ χρüντα κατ νÝουò κυκλουò
σκληρþν πολÝμων, σττò δταπραγμαιευοετò που
προηγηθηκαν ιηò Συνθηκηò ιηò ΛωΖÜννηò, η κε-
μαλτκη πλÝον- ιουρκτκη ανιτπροοωπεια δεν Ýθε-
σε θÝμα επανÜκτησηò αραθτκþν εδαφων, με την ε-
ξαßρεση τηò καιοτκουμενηò απü κουρδτκουò πλη-
δυομουò περτοχηò τηò Μοοοýληò, Ο κεμαλτσμüò
ενδταφερüιαν yra ιη ουγκρüτηση αμτγþò εθντκοý
ιουρκτκου κρÜτουò kar δεν ουμμερτΖüταν ιτò χαλτ-
φτκÝò ανιιληψετò του προηγουμενου καθεοιþιοò,
Παρ' üλ' αυτÜ, η οθωμαντκη παρÜδοση εξακολου-
θησε, εξακολουθεß ßοωò, να δτακρßνετατ σιον αρα-
Sικü κüομο. Οι κραιτκÝò ονιüιητεò που δημτουρ-
Η αρα ικþ ߺη€ß.,Ρ του 0 ωß:σνßκ§ý κÜσl,ιαι:
δεν χωρßστ§ºκ€ μ€ βÜσm ¾ßζ €δγικÝζ
η ο ιαγραφ€ζ" Στηγ GßJσÝα am&iK§ori0ιmδmke
γß8ηκαν στον τελευτατο δανετστηκαν πολλÜ απü
την οθωμανικη δτοßκηση, η μαλλον απü ιην rδrü-
μορφα εκουγχρονισιτκη πλευρÜ τηò, üπωò αυιη δι-
δασκüιαν στιò περl,φημεò ΣχολÝò των Ανακτüρων
στην Πüλη.
Ακομη, το πνευμα ιων στραιτωτικþν-πολτιτκþν
ιου οθωμαντκου κüσμου, πνεýμα που εκφρÜστηκε
κυρßωò με ιο κßνημα των Νεüτουρκωγ επηρÝασε
yra πολλÜ υολλÜ χρüνια ιην πολτιτκη ΖωÞ kar πα-
ρÜδοση οιτò πλÝον εξελτγμÝνεò -kar Üρα πτο εθντ-
κτοτικÝò αραθτκÝò χþρεò: ιην Αßγυπτο φυσικÜ η
ακüμη ιο πολυ γνωσιü σε üλουò μαò οημερα ΙρÜκ... I
Ο
33
 1a
Το ΚΡΑΤοΣ Τογ IpRk

του ΡΑχντΑΝΑι,ιπe:
συιτÜκτη - δημοσιογρÜφου τηò «Κυριακüτικηò
Fλευθεροτυπßαò»

Αμττντοýλ Χαμßντ Β (1Β76-1909) σε ανýποπτο χρüνο

εßχε πετ: «Or επαρχßεò ιηò Μεσοποιαμßαò (Μοσου-
λη, Βασüρα, ΒαγδÜτη) εßνατ yra μαò ü,ττ εivar η
Ινδßα γτα ιη Μ. Βρειανßα kar η Ανδαλουσßα yra τουò
Αρα-Oεò». Ολεò or ΜεγÜλεò ΔυνÜμετò εκεßνηò ιηò ε-
ποχηò ιο ηξεραν αυιü. Ο Τσüρτσý σε λüγο ιου σχε-
ιικü με το θÝμα το 1921 σιη ΒουλÞ ιων ΚοτνοτÞιων
Þταν αποκαλυυυκüò: «Προσπαθοýμε να δημτουρ-
γησουμε γýρω απü ιην αρχαßα πüλη τηò ΒαγδÜιηò,
κατ με δταθÝσετò φτλκÝò προò τη Βρετστßα Kar τουò
συμμÜχουò ιηò, Ýνα αρα3τκü κρÜτοò». Θαýμα ιηò
φýσηò θεωρεßιατ η Μεσουοταμßα. Η Μοσοýλη, η
ΒαγδÜτη kar η Βασüρα σε μτα γεωγραφοδτοτκηιτκη
οντüτητα σημαßνετ «χþρα του αιελεßωιου πλουιου»,
üπωò ιην αποκαλοýσαν or apr<aior ΠÝρσεò.
Η εγκαθßδρυοη τηò Βρειαντκßò κηδεμονßαò σιο φωνÝò τηò ελßτ ιηò ΒαγδÜιηò.
ΙρÜκ επτσημοποτεßιατ κατ τυπτκÜ τον Απρßλτο του Σττò 6 Ιανουαρßου 1921 τδρυειατ ο τρακτνüò εθνι-
1920 με την υπογραφη τηò συνθßκηò του Σαν ΡÝμο. κüò σιραιüò. Υυουργüò Αμυναò ιοποθειεßιατ ο º2α
Τον Ιοýλτο ιου 1920 or Ιρακτνοß πληροφοροýντατ ιο φÜρ Αλ ΑσκÜρτ kar επτιελÜρχηò ιου ο Νοýρτ Αλ
γεγονüò κατ «καλωσορßΖουν» ιη συνθÞκη με μτα ε- Σüτντ, υρþην στραιηγοß ιηò Οθωμαντκηò Αυιοκρα-
ξÝγερση (ιη λεγüμενη μεγÜλη ιρακτνß επανÜσια- ιορßαò. Ο στραιüò αυιüò αποτελεßτατ απü 6.000 Üι--
οη) σιον κεντρτκü ΕυφρÜιη, η οποßα επεκτεßνεται δρεò kar εßνατ κλετστüò yra ιο λαü. Σιην αγγλιχη
σε üλη την rpakrvn επτκρÜιετα. Ο πληθυομüò ιου δτοßκηση, τþρα, or wþμεò εßνατ δτχασμÝνεò. Υπüρ
ΒορρÜ (Κουρδοι υπü ιο σετχη Αλ Χαφßτπ kar or χουν δυο τÜσετò; αυτοß που υποοιηρßΖουν Ýναν «Ýμ-
φυλÝò ιων ΜπαρΖανß) ενþνετ ιτò δυνÜμετò ιου με ιτò μεσο» Βρειαντκü Ýλεγχο κατ εκεßνοτ που τÜσσοντοι
υπüλοτπεò εξεγερμÝνεò υüλετò. Η καιαστολη ιηò ε- υπÝρ του «Üμεσου». ΤελτκÜ επτκρατεß το Ýμμεòο
1. 0ι κλασικοß
πανÜσιασηò στοτχßΖετ σιη Μ, Βρετωßßα 2.000 σιρα- μονιÝλο Kar σττò 23 Απρτλßου 1θ21 ο ΦεßΖüλ «ε-
μαρμüρινοι
ιτþιεò kar 4.000.000 λßρεò οτερλßνεò. Qστüσο επτ- κλÝγειατ» θαστλτÜò του ΙρÜκ με πλετοψηφßα 96ΟΖι,.__
φýλοκεò οτην
πýλη τηò 0ρχοßOò ιυγχÜνοντατ η πολτιικÞ αφυπντση, η δταμüρφωση Ακολουθεß μτα σετρÜ αγγλοßρακτνþν συνθηκþι.
πüληò τηò ιηò εθντκηò τρακνηò σιινεßδησηò, ο τερμαιτσμüò με σημανιτκüιερη εκεßνη του Δεκεμθρßου ιου 1927-
Μεσοποταμßαò, ιων θρησκευιτκþν kar εθντκþν δταφορþν, η λýση μθ ιην οποßα η Βρετανßα αναγνωρßΖετ μν ανεξορ
Ι,Ιιμροýυτ σιην υπüθεση ιου θρüνου, ενþ ετσακοýονιαι Kar οι τησßα ιου ΙρÜκ kar υυογρÜφετ 25ετη συμμαχßα.

34

Απü το 1θ24 δημτουργουνιατ ορισμÝνοτ korvo-
βουλευιτκοß θεσμοß kar or εξουσßεò αρχßΖουν να
μεταθτΒÜΖοντατ τμημαιτκÜ απü τουò Αγγλουò σε
Ιρακτνοýò υπουργουò, ενþ ο ΦεßΖÜλ, που δεν Ýχει
λαßκü Ýρετσμα, δÝχειατ συνεχþò πτÝσετò απü τουò
Ιρακτνοýò εθντκτσιÝò γτα περτοοüτερεò μεταρρυθ-
μßσετò. Το 1θ25, το Σιητθουλτο τηò Κοτνωνßαò ιων
Εθνþν (ΚιΕ) αποφασßΖετ üιτ η πλοýστα σε πειρÝ-
λατο επαρχßα τηò Μοσοýληò aιrÞkεr στο ΙρÜκ. Επα-
κολουθεß αγγλοιουρκοßρακτνη συνθÞχη, με ιην ο-
ποßα τα νÝα συνορα αναγνωρßΖονιατ ωò ορτσιτχÜ
kar αυαρα3ßαστα,
Εν ιω μειαξυ, σιο δτÜστημα |924-2θ ιδρýονιατ or
πρþτεò οργανþσειò τηò τρακτνηò κοινωýαò. Eivar
εκεßνεò των φοττητþν και ιων μαθηιþν, που εßχαν
αντιαποτκτακü χαρακτηρα και ητατ ενωιτßον των
ξÝνων καθηγηιþν κατ δασκÜλων. Επßσηò τδρýοντατ
2, 0 πρþτοò
το πρþτο συνδικÜιο, αυιü το Στδηροδρομικþν, κατ βοσιλιüò του ΙρÜκ
το εθντκοδημοκραττκü κüμμα του º2αqýν Αμποý ΦÝιζολ Α',
Αλº¸μÝν. τοποτηρητÞò οπü
Ι\{ετÜ τον Α Παγτüσμτο Πüλεμο η Γαλλßα παßρνετ το 1θ21 των
το μερßδτοιηò ηττημÝιmò Γερμστßαò τòαι Ýπεττα arrü βρετανικþν
Ýντονεò παραστÜσετò ιηò κυΒÝριmσηò των ΗΓΙΑ, δýο συμφερüιιτων, και
αμερκωηκÝò ετατρεßεò πειρελαßων, η Standard Οß] ο γιοò του (3) και
kar η Socony Vacuum (η μειÝπετια Mobil Οß1), γß- διüδοχüò του οπü
το 1933 ΓÜζι Α',
νονται συμμÝτοχοτ σιην Turkish Petreleum Cο.,
εθυκστÞò,
που μετονομÜΖειατ σε lraqi Petreleum Cο.
που σκοτþθηκε
Το 1θ28 η Αγγλßα εßχε αποφασßσετ ηδη να ιερμα-
το 1936
τßσετ ιο καθεσιþò Εντοληò, χωρßò φυστκÜ να θτγουν
τα ΒρειωττκÜ ουμφÝροντα. Ειστ το Ιρακ αποκτÜ ιην
ανεξqιτησßα του και το 1θ32 γßνετατ μÝλοò τηò ΚιΕ.
Η αοÜφετα του νομτκου κα8εσιþτοò τηò επαρχßαò
του ΚουβÝττ προκαλεß ιη δυοαρÝσκετα ιηò βαστλτ-
κßò οικογÝνεταò yra ιουò Βρετανουò. Ο Αλ ΣÜινι ω-
στüοο ομαλοποτεß ττò σχÝσετò αυιÝò, αναλαμθÜνο-
νταò το θÝμα, χωρßò üμωò καμßα δÝσμευση kar υ-
πογραφη. Ειστ αποφευγετατ η πρþτη κρßση ΙρÜκ-
ΚουβÝτι.
Το Ιθ32 τδρýετατ η μυσττκη οργÜνωση «Επττρο-
πη Αγþνα καιÜ τηò Αποτκιοκρατßαò kar ιηò Εκμε-
τÜλλευσηò», που εξελßσσεται στο Κ,Κ. IρÜκ (r$4).
Or τδÝεò ιου Κ,Κ. και τα προγρÜμμαιÜ του θρß-
σκουν σε χρüνο-ρεκüρ ανταπüκρτση οιο λαü.
Το 1θ33 ο ΒαστλτÜò ΦεßΖÜλ πεθαßνετ kar ιον δτα-
δÝχετατ ο γτοò του ΓαΖτ. Ο νÝοò μονÜρχηò εθεωρεß-
ιο εθντκτστηò, δηλαδÞ αντýρειστüò. Αποδετκνýε-
τατ Üπετροò kar ανεýθυνοò. Οτ ανττδρασττκÝò, αυ-
τορχτκÝò kar αιτßκανεò κυθερνßσετò δταδÝχοντατ η
μßα τηνÜλλη καιÜ ιην περßοδο τηò θαστλεßαò του, )
Ο
35
ΤΟ ΚΡΑΤο:tογ Ιρηκ

4. 0 τρßτοò
μονÜρχηò ενþ φουντþνετ η αγανÜκτηση των ε8ντκτστþν α-
του !ρÜκ, ξιωμαιικþν ιου οιρατοý, καθþò kar τηò προοδευττ-
Φεßζüλ Β' κηò πνευματτκηò αρτστοκρατßαò.
Το 1θ34 νομοθειεßτατ η υποχρεωτικÞ θητεßα στο
στρατü, γεγονüò που θα αποδετχθεß καθορτοιτκü
, Kar θα σημαδÝψετ ιη μειÝπεττα τστορßα του ΙρÜκ.
Το 1θ36, or εθντκτοιÝò αξτωματτκοß, με αρχηγü ιουò
ιο σιραιηγü Μτταχρ Σßντκτ, καταλαμθÜνουν ιην ε-
ξουσßα αλλÜ οτταιρÝποντατ απü Ýνα ανττκßνημα του
στρατοý. Οτ ηγÝτεò του ανττκτνημαιοò ανεΒÜΖουν
στην εξουσßα το φτλοΒρειανü Νουρτ Αλ ΣÜινι.
Ετστ, ο ιρακτνüò στραιüò συνετδητοποτεß yra πρþτη
φορÜ τη δýναμη του να επεμθαßνετ kar να ρυθμß-
Ζει ιην υολτττκÞ ΖωÞ του νÝου κρÜιουò,
Σιτò 4 Απρτλßου 1θ36 ο βαστλτÜò ΓÜΖτ σκοιþνετατ
σε αυτοκτνηττκü δυσιýχημα. Ο Αλ ΣÜντ δταλÝγει
τον πρßγκτπα Αμπιποýλ Ιλα ωò αντýαστλüα, υρο-
στÜιη του ανÞλτκου yrou ιου ΓÜΖι, ΦεßΖÜλ Β.
Το 1θ37, Ýπετια απü Βρεταντκß παρεμθαση υπÝρ
ιου ΙρÜκ, αποφÝπειατ ευτκεßμενη συρραξη ΙρÜκ-
ΙρÜν σχεττκÜ με το δτκαßωμα ναυστπλοßαò στο Σαι
Ελ Αραμπ.
Σττò δεκαετßεò '30 kar'40 η rpakrvn κοτνωνßα ορ-
γανþνειατ, αποκρυσταλλþνοντατ or πολτιτκÝò τÜ-
σετò, εμφανßΖονται κτνηματα kar τδρýονιατ przo-

Το Ι925. το ΣυμΒοýf,ιο τηò Κο!νωνßοò των

Εδνþν αποφοσßζΕι üτι π πßοýσια σ€ πòτΡÝΑοιο
ΕποΡχßο τηò Μοσοýßηò ονþκΕι στο ΙΡüκ

σπασττκÜ κüμμαια, με συνÝπετα να εχει περτσσüτε- μωò, ο σιρατüò με πραξτκüπημα επαναφÝρει

ρεò απαττησετò απü ιο καιεσιημÝνο.
Με την Ýναρξη του Β'Παγκοσμßου ΠολÝμου, η
πλειονüιηια των Ιρακτνþν εθντκτσιþν kar Üλλων
πολτττκþν ιÜσεων εýχειατ νßκη του Αξονα kar ητια
ιηò Μ. Βρειανßαò. Τα εθντκτσιτκÜ αλλÜ κα1 ανττ-
θρειαντκÜ αισθημαια του λαου εντσχýονιατ απü
ιην αντταρα3τκÞ πολτττκÞ ιηò Μ. Βρειανßαò στην
Παλατστßνη. Παρ' üλ' αυιÜ, η βαστλικß οτκογÝνετα
kar ο Αλ ΣÜτντ επτμÝνουν σιη φιλοΒρεταντκß ιουò
πολτττκÞ. Το ΔεκÝμθρτο ιου Ι939 το ΙρÜκ δτακüυτετ
δτπλωματτκÝò σχÝσειò με ιη νcLΖισιτκß Γερμανßα.
ΑυιÞ η απüφαση δεν αρÝσετ, τδταßτερα οιουò εθντ-
κτστÝò, που ανττδρουν Ýντονα kar υποχρεþνουν τον
Αλ ΣÜτντ σε παραßιηση. Τον ανττκαθισιÜ ο εθvrkr-
σιηò Αλ ΓΚýÜντ, ο οποßοò Ýχετ ιην υποσιßρτξη
του σιραιοý. Ο ΓΚτλÜντ προσπαθεß να εφαρμüσετ
πολτττκÞ ουδειερüιηταò. Σιο ιÝλοò ιου 1940, üμωò,
η Μ. Βρετανßα του γνωστοποιεß üττ δεν τηò εßνατ α-
ρεσιüò, δεν αυολαμΒÜνετ ιηò εμπτστοσυνηò τηò Kar
ωò εκ τοýιου τον καλεß να παρατιηθεß. Η παραßιη-
ση γßνειατ δεκτÞ απü τον ανττβαστλÝα. Το 1941, ü-
ΓκτλÜντ στην εξουσßα, ενþ ο ανιτθαστλÝαò κατ ο
ΣÜτντ καταφεýγουν κυνηγημÝνοτ στη γετιοντκß
Υυερτορδανßα.
Η κυθÝρνηση ΓκτλÜντ qινεßτατ να δþσετ Üδετα
σια θρεταντκÜ σιραιεýματα να αποθτβαοιουν στη
Βασüρα. Ειστ η Μ. Βρειανßα καιαγγÝλλετ üιτ το
ΙρÜκ ιαραθτÜΖετ ιη συνθηκη αγγλοßρακτνηò συμ-
μαχßαò, σιÝλνετ δυο σþματα στραιοý τα οποßα καια-
λαμθÜνουν τη Βασüρα αναιρÝπονταò ιον ΓΚτλÜνι,
που δταφεýγετ στο εξωτερτκü, kar ο ανττΒαστλÝαò
με ιον ΣÜτνι ευτσιρÝφουν στη ΒαγδÜτη.
Το 1942 τδρυοντατ 2 οργανþσειò που θα παßξουν
σημανττκü ρüλο στην πολτττκÞ αφýπντοη μεγÜληò
μερßδαò ιηò κοτνωνßαò: ιο κüμμα ιηò Ανεξαριησßαò
kar το ΣυνδτκÜιο Αγροτþν.
Το 1θ43 το ΙρÜκ κηρυσσει ιον πüλεμο στον Αξο-
να. Τον ßδτο χρüνο λαμθÜνετ μÝροò στη σýνοδο ιηò
ΑλεξÜνδρεταò yra την προειοτμασßα ιηò ßδρυσηò
του Αρα3τκοý ΣυνδÝομου (Α.Σ.). Το 1945 υπογρÜ-
φεται η συμφωνßα τηò ßδρυσηò με ιιò κυθερνηοετò
Ατγýπιου, ΙρÜκ, Συρßαò, ΔýÜνου, Υπερτορδανßαò.

36
 5, Ιρακινοß
στραηþτεò
επαναοτατημÝνηò
ομÜδαò μπροοτü
οτο παλüτι του
Ýκπωτου βασιλιü
οτη ΒαγδÜτη.
6. Πολτοφýλοκεò,
οπαδοß του
«μαýρου
προξικοπÞμοτοò»
του 1θ63,
περπολοýν στουò
δρüμουò τηò
Βογδýτηò για να
αντιμετωπßσουν
ενδεχüμενη
οντßδραση
οπαδþν του
«φιλOκομμουνιOτÞ»
ΚÜσεμ

-1'€

tr
Σαουδτκηò ΑραΒßαò kar ΥεμÝνηò. Or Παλατοτßντοτ
εrvar Παραιηρητεò.
Το 1θ45 στη ΒαγδÜτη τδρυειατ ο «Σýνδεσμοò
Αγþνα κατÜ του Στωνισμου». üιου αναφÝρει στο
πρüγραμμα του μειαξυ Üλλων: «Ο στωντσμüò εßνατ
κßνδυνοò yra τουò ΕΒραßουò, üπωò kar για τουò
Αραθεò, εßνατ απετλÞ yra ιην εθντκη υπüθεση, γι'
αυιü ορκτΖüμαστε την καιαπολÝμησÞ του,.,ι». Το
1946 τδρυετατ το Εθντκü Απελευθερωτικü Κομμα.
ετÜ ιο τÝλοò ιου Β' Παγκοσμßου Πολε-
μου. τα θρειαντκÜ οιραιευμαια εγκατα-
λεßπουν ιο ΙρÜκ μαΖß με ιουò πòρτσοüτε-
ρουò συμΒοýλουò ιουò. Ομωò η αγγλτ-
κη επτρροη εξακολουθεß να υπÜρχετ με
μορφη τεχνοστραττωττκοοτκονομτκηò ουνεργασßαò
Kar με τη συμπαρÜσταση ιων ΗΠΑ. Οι οφοδρÝò α-
νττδρÜσειò που προκαλεß η φτλοδυττκη πολτιτκη
ιων κυΒερνησεων Ýχει αποτÝλεσμα, εκτüò απü εκα-
ιονιÜδεò νεκρουò kar τραυματßεò (μειαξυ των οποß-
ων και ιην τιρþιη γυναßκα-θυμα τηò τρακτνηò τοτο-
ρßαò), να μην υπογραφεß, το 1θ4Β, η συνθÞκη του
Πüριομουθ, η οποßα θα ανιτκαθτστουσε ιη συνθηκη
συμμαχßαò του 1θ30. Παρ' üλ' αυιÜ, οτ Ýνιονεò ανιτ-
δρÜσετò προò την κυθÝρνηοη αποφÝρουν κÜποτα ο-
φελη, üπωò παροχη δωρεÜν ιατδεßαò, υγεßαò, κα-
θþò και τη δημιουργßα του Ιρακτνοý ΣυμΒουλßου
ΑνÜπτυξηò το 1θ50, στο ουοßο παραχωρεßιατ το 70%
ιων ετσοδημÜτων τηò χþραò, ια οποßα αυξÜνοντατ
ταχýιατα λüγω ιηò εκμειÜλλευσηò του πετρελαßου.
Εν τω μεταξý, ιο 1θ4Β τδρυεται το πρþτο koupδr-
κü πολτττκü κüμμα, το KDP του ΙνΙοι:σταιlý Μπαρ-
Ζανß, καθþò kar η Ενωση Ιρακτνþν Φοττηιþν. Το
1θ55 υπογρÜφειατ ιο Συμφωνο τηò ΒαγδÜτηò, το πα-
σßγνωοιο « ΣÝνιο», αρχτκþò μειαξυ ΙρÜκ- Τουρκßαò,
ενþ σιη συνÝχεια προσχωρουν Μ. Βρειανßα, Ιραν,
ΠακιστÜν κατ ιο 1θ57 or ΗΠΑ, αλλÜ μüνο στη στρα-
τιωιικοοικονομτκη πλευρÜ ιου συμφþνου. Ο σιüχοò
ιου συμφþνου ηιαν, μειαξυ αλλων, «η αοφÜλετα, η
ετρηνη kar η σταθερüιητα οιη ΜÝση ΑναιολÞ», αλ-
λÜ εßχε σαφþò ανιτσοβτειτκü χαρακιηρα.
Την ßδια εποχη, το Δüγμα ιου ΝÜσερ kar η ß-
δρυση τηò ΕνωμÝνηò Αραθκηò Δημοκρατßαò δη-
μιουργεß ανασιÜτωση σττò φιλοδυιτκÝò κυΒερνη- )
Ο Þ-
ι)J

σετò.Το 1θ56, λüγω τηò εχθρικηò επßθεσηò τηò οιητ-
μαχßαò των φτþν δυνÜμεων, Αγγλßαò, Γαλλßαò,
Ισραßλ, κατÜ ιηò Ατγýπτου, ο λαüò με την καθο-
δηγηση ιων κομμÜιων και των οργανþσεων ξεση-
κþνετατ κατ δημτουργοýντατ ιαροχÝò με συλλη-
ψΕτò r<ar νεκρουò. Εν τω μεταξý, στουò κüλπουò του
σφατεýματοò δημτουργουνται πρωτüγνωρεò πολτττ-
κÝò κτνησετò, με αποτÝλεσμα ιη δημτουργßα τηò
7.0 ριζοπÜοτηò μυσττκηò οργÜνωσηò «Κßνημα ΕλευθÝρων Αξτω-
Ιρακνüò ματτκþν», που κÜλυπτε üλεò ττò πολτττκÝò τÜσετò
στροτηγüò πλην των φτλοΒαστλτκþν και φτλοθρετατþν. Το
Αμπποýλ Κορßμ 1θ57 τδρýετατ ιο ΜΠΕ (ΜÝιωπο Παφτωττκßò Ενω-
Κüσεμ σηò), που απαρτßΖετατ arrü το «Κßτmμα ΕλευθÝρων
επικεφαλÞò του Αξτωματτκþν», εθντκονασερτστÝò, μπααθτκοýò,
κνÞμστοò του κομμουντσιÝò, στεξÜρτηιουò kar απü ιο KDP ιου
1958, που ΜπqιΖανß -με τδταßτερη μορφÞ συνεργασßαò. Το
ονοτρüπηκε οπü
βαστκü πρüγραμμα στüχων kar αρχþν του ΜΠΕ Ý-
τον πρþηυ
σýμμοχü του
:òετ στüχο την επανÜσιαση.
Το ΙρÜκ, με σχÝδτο του Αλ ΣÜτντ σαν αντΒαρο
Αμπποýλ Ροχμüν
των κτνÞσεων του ΝÜσερ, ετσηγεßτατ την ßδρυση τηò
Αρßφ (8)
Αρα-θκßò Ομοοπονδßαò μεταξý ΙρÜκ kar Ιοlýα-
νßαò, που θα πραγμαιοποιοýνιαιτ το 1θ58. Σττò αρ-
χÝò Ιουλßου του 1θ58, η βαστλτκÞ οτκογÝνετα kar ο
πρωθυπουργüò Αλ ΣÜτντ δßνουν εντολÞ σιτò 20ß
kar 1θη μεραρχßεò των ΚÜσqτ kar Αρßφ να επιτε-
Με την €πονüστοσπ του Ι958 €δνικοποιòßτοι το
π€τΡÝηοιο, κοδτρþν€ται εΕυκü κτημοτοηüγιο,
ονσγνωΡßζοιποι το δικοιþμοτο των Κοýρδων
3Β
θοýν στη Συρßα, þστε να εμποδßοουν ιη
πττακÞ Ενωση. Ανιß yr' αυιü üμωò, σιτò 14
ο Ι(Üσεμ σιρÝφετατ προò ιη ΒαγδÜιη,
vεr το υπουργεßο Αμυναò kar το
μÝγαρο, απ' üπου αναγγÝλλετ ιην κατÜλυση
Βασιλεßαò και την εγκαθßδρυοη ιηò
ενþ or υπüλοτπεò στραττωττκÝò μονÜδεò
βστσι τα στÜκτορα kar τα κυθερτηττιτ<Ü κτßρτα.
βαστλτκÞ οικογÝνεια kar ο πρωθυπουργüò ΣÜτντ
κτελοýντατ επß ιüπου.
επσυÜσταση πραγματοποτεß σχεδüν üλο
συμφωνημενο προΥραμμα ιου
πλττν ιηò καθτÝρωσηò μοντμου
τοò: αποδÝqτευση απü την
εθντκοποßηση ιου πειρελαßου (θθ,50/ο
καθτÝρωση εθντκοý κτηματολογßου, υπογραφη
φωýαò μαμουθ με Σ. Ενωση, ωταγνþρτση των
κþν δτκατωμÜτων των Κοýρδων, δτÜλυση του
ντο», αναγνþρτση των πολτιτκþν ελευθερτþν,
ιτκη μετqιρýθμτση, εκθτομηχÜντση τηò χþραò
νομοθευχÝò ρυθμßσετò yra δωρεÜν πατδεßα,
kar συνταξτοδüτηση. Το 1959 χωρßΖουν or δρò
ιων πρþην συντρüφων τηò επανÜσιασηò. ΘεσπÜ
νημα απü ιουò εθντκτστÝò οφαιτωττκοýò ιου
Sherηlaf, το οποßο Ζητοýσε Üμεση Ýνταξη στη
ατγυπττακη Ενωση, αλλÜ αποιυγχÜνετ.
θοýν λαßχÜ δτκαστηρτα, εκτελÝσετò, φυλα:ιßσετò...
Το 1960 γßνετατ αποιυχημÝτm απüπετρα
νßαò ιου ΚÜσεμ απü τον Üσημο τüτε ΣαντÜμ.
1θ61 νÝα κρßση ΙρÜκ-ΚουθÝιι. Η rpakrvn
στÝλνετ οτρατü σια συνορα με το ΚουθÝττ με
να ετσβÜλετ στη χþρα, εκμεταλλευüμενη την
χþρηοη των Βρειανþν, Kar πρτν προλÜθετ το
βÝτι να yivεr μÝ:λοò του ΟΗΕ. Ομωò ο
σφαιηγüò δεν ολοκληρþνετ ιην ετοθολÞ.
Σττò Β Φεθρουαρßου 1θ63 γßνειατ το
«μαýρο πραξτκüπημα»: η ιειρÜδα των Αρßφ,
κρ, Αφλοχ kar Αλ ΣαÜτπτ εΕονιþνει ιον
«παγþνει» ολüκληρο το πρüγραμμα ιηò
σηò του 1θ58, ξεκνÜ πüλεμο κατÜ ιων Κοýlýων
με ιον πφßφημο νüμο 13 δτατÜΖετ την «εξÜλετψη
των κομμουντστþν kar του κομμουνισμου».
αυιü κρατÜετ μüνο μÝχρτ ιον Οκτþθρτο ιου 1θΦ,
ταν και γßνετατ ενδοπραξτκüπημα: ο Αρßφ δτþχνετ
ιουò πρþην συνφüφουò ιου, μπααθτκοýò Μποτφ,
Αφλακ kar Αλ ΣαÜνττ και ιουò στττκαθτστÜ με
εθνικτστÝò-νασερτστÝò Α,λ λΔπαΖÜΖ και Τ. Παχμß
Το 1θ64, με ιην παρüιρυνση του ΝÜσερ, ομαλσ
ποτοýντατ or σχÝσετò του ΙρÜκ με το ΚουθÝττ,
üμωò καμßα επßσημη υπογραφß. Απü το 1θÜΙ Ýωò το
1θ67 το ΙρÜκ οχουγετατ μüνο χÜρη στη συμμετο:þ
ιου στον Αραθοßοραηλτνü πüλεμο. ΜειÜ το πατε
ιρÜκ ιων ΑρÜΒων, ο τρακτνüò σιρατüò στρατοπεδεý
εryra ιÝσσερα r<ar πλÝον χρüντα στην lopδaιria για
να προστατεýσετ τουò Παλατστßντουò r<ar το στραα}.
 )
ι

\Ξ
{"

yrKo βÜθοò ιων ΑρÜβων σιην περτοχÞ. Ομωò δεν νηση ιηò Χωραò. θ. 0 νÝοò πρüεδροò
ια καιαφÝρνετ να εμποδßσετ τη σφαγη ιων Παλατ- Το 1θ75, με ιον ΣανιÜμ δταπραγματευτη, ιο ΙρÜκ Αρßφ αντολλÜσσει
σττνßων απü ττò δυνÜμετò του ΒαστλτÜ Χοιτσεßν τηò υπογρÜφετ μια ταπεινωτικη ουμφωνßα με ιο ΙρÜν χειραψßα με τον
Ιορδανßαò, (Συμφωνßα ιηò Αλγερßαò) yra το καθεστþò ιου Σατ Κοýρδο φýλαρχο
Το 1θ67 σκοιþνετατ ο Αρßφ και την εξουσßα ανα- Ελ Αραμπ, με ανιÜλλαγμα ιο ΙρÜν να μη βοηθÞοετ Μουσταφü
Μπαρζανß το
λαμθÜνετ ο αδελφüò του Αμπντοýλ ΡοητÜν. Το το rpakrvü κουρδχü κßνημα. Η ηγεσßα ιου ΜπÜα8,
ΣεπτÝμβριο του
διÜσιημα 1θ67-6Β οτην ιρακινη κοτνωνßα Kuprap- που δεν Ýχετ πra εξωτερτκουò εχθρουò kar χαßρει ε-
ßθ66, σε μιο
χουν τρετò κυριεò πολτττκÝò δυνÜμετò: or εθντκο- κττμησηò απü το παγκüσμτο επανασταττκο κßνημα,
πρüσκαιρη πσýση
μπααθτκοß, or κομμουντσιÝò και or Koupδor. Στιò 17 οιρÝφετατ καιÜ των εσωιερτκþν τηò εχδρþν. Απü ιο
τηò δßωξηò των
Ιουλßου 1θ6Β, η ομÜδα εθνικομπααθτκþγ με α- 1θ76 Ýωò ιο 1θ7θ καιαφÝρνετ: 1. Να εξοντþσετ ιο
Κοýρδων, üτον εßχε
σιραπταßα κßνηοη, πραγμαιοποτεß πραξτκüπημα, κουρδτκü κßνημα, kar ο Ι![παlΖανß να καιαφýγετ
συμφωνηθεß
χωρßò να ανοßξετ pouθouvr, εξ ου kar «λευκü πρα- σιο ΙρÜν κατ μετÜ οττò ΗΠΑ, üπου κατ πεθαßνετ. 2.
η ενüτητο üλων των
ξτκüπημα». ΔεκαιÝσσερτò μερεò μειÜ, η ομÜδα Να καιαυνßξετ στο αßμα ιο κßνημα των οιιτþν στην εθνοτÞτων
Μπακρ-ΣανιÜμ (θεßοò και αντψιüò) ολοκληρþνουν Καρμπαλα και οιο ΝατΖÜφ. 3. Εκκαθαρßσετò κατÜ
για την υπερÜσπιση
ιην επτκρÜιηση του ΜπÜαθ, απομακρυνονταò τουò των κομμουντστþν kar λοτπþν δυνÜμεων. τηò ακεραιüτηταò
εθντκτστÝò πρþην συμμÜχουò τουò με μßνι πραξτ- Απü το 1θ7θ-Β0, και καθþò δεν Ýχετ πια εσωτερl- του Ιρüκ.
κüπημα. Οπωò üλα τα ιρττοδρομτκÜ κüμμαια, Ýιοτ κουò εχθρουò, αρχßΖετ να στρÝφετατ προò τουò εσω- 10,1,1. ΜεθοδικÜ κοι
kar το ΜπÜαΒ ξεκßνησε οαν Ýνα κüμμα yra ιο λαü κομματτκοýò του εχθρουò. Ο ΣανιÜμ αναγκÜΖετ το αμεßλικτ0 η ομüδο
kar καιÝληξε οε μτα πανßσχυρη ομÜδα κατÜ του λα- θεßο ιου Αλ Μπακρ και ιην ομÜδα ιου σε παραßτη- Μποκρ-ΣοιττÜμ
ου, Παρ'üλ' αυτÜ, απü το 1θ6Β μÝχρτ το 1θ75 ουνÝ- ση. ΜειÜ ιουò εξüνιωσε. Το 1θΒ0, στη Ι2η επÝτετο εξοντþνει τουò
χlοε ττò προοδευττκÝò μεταρρυθμßοετò τηò επανÜ- απü ιην ανÜληψη ιηò εξουσßαò απü το ΜπÜαθ, ο εσωκομμοτικοýò
σιαοηò ιου 1θ5Β, εθντκοποιþνιαò το υπüλοτπο πο- ΣανιÜμ, σε δημüοτα ομτλßα του, καιαργεß επτσημωò ονηπýλουò τηò γιο
οοοτü του rpaKlvou ττειρελαßου (αυü θθ,5 οε 100%), ιη ΧÜρτα τηò εθντκηò ενüτηταò κα1 ιη συμφωνßα να φτÜσουμε στην
επανενεργοποτþνταò την τρακινοσοβειτκÞ συμφω- Ιρακ-ΙρÜν. Το ΣευτÝμθρτο ιου 1θΒ0 ξεκτνÜ τον ιü- πλÞρη κυριορχßα
νια, παρεχονταò γεντκη αμνηστßα, αποκαταοταση λεμο καιÜ ιου επαναστατημÝνου ΙρÜν. I του δεýτερου
ιων πολτιικþν κραιουμÝνωγ αναγνþρτση ιηò Ανα-
ιολτκßò Γερμανßαò, αναγνþρτση με νομοθεττκη Το Ι96Ο γßν€τοι αποτυχημÝνη οπüπειρο
πραξη τηò αυιονομßαò των Κουρδωγ σιßρτξη των ε-
θνικοαπελευθερωττκþν κτνημÜιων ανÜ ιον κüσμο δοfrοφοιτßοò του ΚÜσεμ, ηγÝτm τπò €πονÜστασ!ºζ
Kar υπογραφη ιηò εδντκηò ΧÜρταò ουμφτλßωοηò τοιJ Ι958, οπü τον üσημο τüτΕ Σοντüμ
kar ενüτηταò με ιουò Κουρδουò Kar ιουò κομμουντ-
σιÝò, καθþò Kar ιη ουμμετοχß τουò οτη διακυθÝρ-
1D
39
ι
ι
ιΙ

ß
t

t
ßι
ι
ß ß]
t ß

ι
ι
 ß,
ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

4. lρακνοß
οτροτιþτεò ανÜμεσα στο ΙρÜκ kar ιο ΙρÜν. Το ΙρÜκ Ýνιωθε üττ
επιτßθευται στο αδκεßτατ απü ιη συμφωνßα ιου Αλγερßου του 1θ75,
ΙρονΙκü λΙμÜυ του η οποßα εßχε προσδτορßσετ ια νüιτα σýνορα ανÜμε-
ΧοραμσÜρ με σα σιο ΙρÜκ kar το ΙρÜν ωò τη γραμμß που δτχοτο-
φüντ0 τουò μεß ιον υδÜττνο δßαυλο του Σατ Ελ Αραμπ. Η rpa-
καπνοýò των ντκÞ επανÜσιαση ιου Χομεßνß ιο 1979 επτδεßνωσε
πετρελαßκþν την ανττπαρÜθεση και
γρßγορα or δυο χþρεò θρÝ-

ΙρÜν. Η σκληρß ανιßσταση ιου ΙρÜν οδßγησε σε

σταστμüιητα μÝχρι ια μÝσα ιου üιαν or rpavr-
1982,
κÝò ανιεπτθÝσετò οδηγησαν σιην ανακαιÜληψm ιου
ΧοραμσÜρ και ιην απüσυρση των rpakrvþv δυνÜ-
μεων απü τα εδÜφη που εßχαν καιαλÜΒετ. Το κα-
λοκαßρι+ου 1θ82 ο τραντκüò στρατüò μπýκε σιο ε-
δÜφοò του ΙρÜκ κατ σια ιÝλη του 1983 εξαπÝλυσε
σετρÜ επτθÝσεων αυετλþνταò ττò θüρειεò διεξüδουò

Η δεκοετßο του'ΒΟ χοροκτηΡßζ€τοι οπü

την ιδιüμοΡφη σýγκΡουσπ μ€ τη μοΡφÞ
ονοικτοý ποηÝμου μ€ταξý Ιρüν-Ιρüκ
Ετ
ιων rpakrvþv πειρελαταγωγþν. Ανιßσιοτχα ιο ΙρÜκ Το 1θΒ5, πÜνω απü 50.000 Ιρανοß στραττþιεò
ενÝτετνε ττò αεροπορτκÝò επτθÝσετò ιου σε πüλετò νοýν τον Τßγρη κατ or απþλειεò kar απü ιτò
και στην πετρελαßκη Βτομηχανßα ιου ΙρÜν, ενþ Üρ- πλευρÝò εßνατ ιερÜσττεò. Ο Οργανισμüò
χισε να ευιιßθετατ στα πετρελατοφüρα σιουò ιερμα- Εθνþν προσπαθεß να Bpεr θÜση yra
ιικοýò σιαθμοýò στο νησß Χαργκ. ιεýσετò kar το ΙρÜν επτμÝνει στην απομÜκρυνση
ΣαντÜμ Χουσεßν και σιην πληρωμß πολεμτκþν
ποΖημτþσεων. Μολονüιτ το ΙρÜν θρτσκüταν σε
6. lρακινοß
δüν πλßρη διπλωματτκß απομüνωση, στα τÝλη
οτροτιþτεò
1θ86 Ýγτνε γνωσιü üιτ or ΗνωμÝνεò Πολττεßεò
ποζÜρουν κÜτω
ορχßσετ μυσττκÝò δταπραγματευσετò μαΖß ιου kar
οπü Ýνα διÜτρητο
πορτρÝτο του
χαν προσφÝρετ εξοπλτσμü, σε ανιÜλλαγμα
Χομεßνß θοηθετÜò ιου yra ιην απελευθÝρωση
ομηρων που κρατοýνταν απü σττττκÝò
σιον Λßβανο. Το 198Β ιο ΙρÜν ανακοßνωσε
üιτ αποδÝχεται ιην απüφαση ιου Συμ
Ασφαλεßαò yra Üμεση κατÜπαυση ιου πυρüò kar ω
ποχþρηση των στραιιωτικþν δυνÜμεων σια
συνορα. Τον Αυγουστο ßσχυσε η εκεχετρßα kar q>
χισαν οι δταπραγματεýσετò.
Ο πüλεμοò ανÜμεσα σιο ΙρÜκ kar ιο ΙρÜν υπßρβ
καιασιροφτκüò Kar yra ττò δýο χþρεò. Εκτüò απü ε-
καιοντÜδεò χτλτÜδεò νεκρουò kar τραυμαιßεò, or α}
μτÝò που υπÝσιησαν or οτκονομτεò τουò ηιαν ανι>
πολüγτσιεò, ενþ η παρατεταμÝττη σýγκρουση υπα
νüμευσε ανεπανüρθωτα το κýροò ιüσο των τσλαμι
κþν χωρþν üσο kar του Κτνημαιοò 1ων Αδεσμεý
ιων. Kar οτ δýο πλευρÝò «δτακρßθηκαν» yra

42
 7. Πüγια
να εξασφαλßοετ τη συμμαχßα ιηò μταò η τηò Üλληò στροτηγικÞ
παρÜιαξηò, þοιε να παραμÝνουν πÜνια δτασπασμÝ- τOυ καθεπþτOò
νεò. Η κατÜπαυση πυρüò που επττεýχδηκε ιο ΙΘΒΒ τηò ΒOγδýτηò
με το ΙρÜν επÝιρεψε σιον ΣαντÜμ να στρÝψετ περτσ- υπÞρξε
οüτερα σιρατευματα σιο ιρακτνü ΚουρδτστÜν και να η διÜσποση
εξαπολυοετ επιθÝοειò ενανιßον ιων ανταρτþν κοντÜ των Κοýρδων σε
οτα σýνορα με το ΙρÜν και ιην Τουρκßα, οτη δτÜρ- οντιμοχüμενεò
κεια των οποßων χρηστμοποτηΒηκαν και χημτκÜ ü- 0μüδεò
πλα.
Οι διαπραγμαιεýσετò ανÜμεσα σιο ΙρÜκ kar το
ΙρÜν εßχαν οημετþσετ ελÜχτστη πρüοδο, üταν το
ΙρÜκ εισÝ8αλε, τον Αυγουοιο ιου 1990, στο ΚουΒÝττ.
Τüτε ο ΣανιÜμ Χουσεßν Ζητηοε ξαφντκÜ συμφωνßα
ετρηνηò με το ΙρÜν, αποδεχüμενοò üλα τα ατιημαια
που εßχε προβÜλετ ιο ΙρÜγ περτλαμΒανομÝνηò Kar
τηò επαναφορÜò οε τσχυ ιηò συμφωνßαò ιου Αλγε-
Τ ρßου ιου 1975. Το ΙρÜκ Üρχτσε αμÝσωò ιην αναδτÜ-
ταξη των δυνÜμεþν του απü τα συνορα με το ΙρÜν
προò ιο ΚουβÝττ. Πραγματοποιηθηκαν ανιαλλαγÝò
αιχμαλþιων kar ιο ΣεπιÝμΒρτο του 1990 οι δυο χþ-

Ι Tιr ß 4, τ* §ρακ χαι οι νωμξν€ζ

§ ßξ槧ζ αι¸*Κ*ξ ξα *γ ξßζ ,ߺ α¾*Κ ζ
Χ€§Ýßζ ΠΦυ €ixfiy ιαι..3Γτ*ß ßý ß 7

πρωιοιυπßα ιων μεθüδων ιουò: ιο ΙρÜν χρηστμοποτ- ρεò αποκατÝοιηοαν ιτò δτπλωμαιτκÝò σχÝοειò τουò.
ησε μαΖτκα κυμαια νεαρþν ((επανασταιων φρου- Το ΦεSρουÜρτο ιου 1991 η επτιροπη ιου ΟΗΕ, που
ρþν» εναντßον ιων ιρακτνþν δυνÜμεωΗ δημτουργþ- εßχε ουοταθεß για να επτSλÝψει ττò δταπραγματευ-
νιαò Ýτστ χτλτÜδεò ((μÜρτυρεò» του ΙσλÜμ, αλλÜ δεν σετò, επτΒεΒαßωσε üττ or Ýνοπr\εò δυνÜμετò ιων δυο
καταφερε να αποοπαοετ ουντρτπττκη vrkn, ενþ ιο πλευρþν εßχαν αποσυρδεß στα δτεΒνþò ο,υ«γrrρτ-)
ΙρÜκ εθεοε στο οιüχασιρο ια ιιειρελατοφüρα ιου
ΙρÜν kar δεν δßοιαοε να χρηοτμοποτηοει χημικÜ ü-
πλα. Or κßνδυνοτ yra ιη δτεθνη ναυσιπλοßα οδÞ- {
γησαν ιτò ΗνωμÝνεò Πολτιεßεò να αναλÜβουν την
προστασßα ιων πειρελατοφüρων του ΚουβÝττ στον
Κüλπο.

ωρΙιερα, οιο αΠοΚορυφωμα ιων συΥΚρου-

σεων ανÜμεσα οττò δυο πλευρÝò, ιο 19Β4,
ιο ΙρÜκ kar οτ ΗνωμÝνεò Πολτιεßεò απο-
κατΓσιησαν ιιò διπλωματικcò οχÝσειò που
εßχαν δτακοπεß ιο 1967. Το καθεσιþ( ιου
Χουσεßν προσπÜθησε να εδρατþοετ τον Ýλεγχü ιου
σε ολüκληρη ιη χþρα και Ýνα απü ια μεγÜλα Ζηιη-
ματα που ανττμετþπτσε ηταν το Κουρδτκü. Τα τρßα ε-
κατομμυρτα των Κουρδων ιου ΙρÜκ δτεκδτκουσαν
πÜντα μεγαλυιερη αυτονομßα kar κατÜ κατρουò ιην
ανεξαρτησßα τουò. Το καθεστþò τηò ΒαγδÜτηò δτα-
πραγμαιευüταν Üλλοτε με ιην Παιρτωιικη Ενωση
ιου ΚουρδτστÜν ιου ΤΖαλÜλ Ταλαμπανß και Üλλο-
ιε με ιο Δημοκραιτκü Κüμματου ΚουρδτσιÜν ιου
Μασοýντ ΜπαρΖανß. Επιδßωξη τηò ΒαγδÜτηò ηιαν
 8. φερικονοß
οτροπþτεò σμÝνα συνοlý τουò. Ειστ τερματßστηκε, σχεδüν α-
μετü την θüρυθα κατ Üδοξα, üναò πüλεμοò που κlýιησε σ><ε-
οπελευθÝρωση δüν δÝκα χρüντα κατ στη δτÜρκεý του ιlýνητιαιτ or
του ΚουβÜτ φανερÝò η υπüγετεò σιητμαχßεò ιων δýο πλευρþν.
καταδιþκουν Το ΙρÜκ υποσιηρßχ8ηκε απü ιτò ΗνωμÝνεò Πολι-
τα ιροκνü ιεßεò kar γεντκüτερα ιη Δýση, γιαιß θεωρηθηκε α-
οτρατεýμοτο, νÜχωμα στην επÝκιαση του φατταττκοý τσλqττσμοý
αφÞνοντοò πßσω
απü το ΙρÝιν, ενþ αντßοτοτ:<α το ιιαθεστþò τηò Ταιε-
τουò δεκÜδεò
ρÜνηò υποστηρßχθηκε απü μερικÝò αρο3τκÝò χþ-
χιλιüδεò νεκροýò
υπü συνθÞκεò
ρεò ωò εΚφραση ενοò επανασταιΙΚου ρΙΖοοπασττ_
qμου,
που δευ
διερευνÞθηκαν
Η επτχεßρηση κατÜληqmò του ΚουβÝττ προετοτ-
ποτÝ μÜστηκε απü τα μÝοα του 19Φ, üταιτ η rpaxrvÜ κυ-
ΒÝρττηση επÝκρτνε ορισμÝνεò qρο-θικÝò χþρεò kar
κυρßοιò το ΚουβÝττ γτατß η παραγωγÞ ιουò σε πε-
ιρÝλατο ξεπερνοýσε ττò ποσοστþσετò του ΟΠΕΚ.
Ττò παραμονÝò ιηò υπουργτκηò συνüδου ιου
ΟΠΕΚ, οτη Γενεýη, το φÜκ συγκÝντ4ιωσε δυνÜμετò
στα σýνορα με το ΚουΒÝττ. Or ουνομτλßεò αιιÜμεσα
Το ΙρÜν χΡησιμοποßησ€ μοζικü κýμοτο νcοΡþν
«€πονοστοτþν φρουρþν», δπμιουΡγþντοò
Ýτσι χιßýδεò «μüρτυΡòò» του Ισf,üμ
44
σττò δýο πλευρÝò απÝτυ>ιαττ και σττò 2 Αυγοýστου ιο
ΙρÜκ ετοüθολε στο ΚουθÝττ, ιο καιÝλαβε κα1 εγκα-
τÝστησε εκεß προσωρτνη «ελεýθερη κυθÝρνηση».
Σττò 8 Αυγοýστου το ΙρÜκ ανακοßνωσε την προσüρ
τηση του ΚουβÝτι.
Αμεση ßτστ η αντßδραση ιου Συμθουλßου Ασφα-
λεßαò του ΟΗΕ το οποßο υτοθÝτησε την ßδτα μÝρα
ιηò εισθοληò την απüφαση 660, η οποßα Ζητοýσε
ιην Üμεση kar χωρßò üρουò αποχþρηση του ΙρÜκ α-
πü το ΚουθÝττ, Ακολοýθησαττ αρκετÝò αποφÜσετò
με ττò οποßεò εmβλÞδηκστ οτκονομτκÝò κυρþσετò
καιÜ ιου Ιρακ (η 661) και χαρακιηρτΖαν την προ-
σÜρτηση του ΚουβÝττ Üκυρη r<ar μη τσχýουσα (η
662). Υστερα αιü αßτημα τηò Σαουδικηò Αραθßαò, η
aμeprkarrrkn κυΒÝρνηση üστετλε δυνÜμειò yra να
εξασφαλßσετ τα σýνορÜ ιηò με το ΚουβÝττ απü εν-
δεχüμετm rpaxrvi επßθεση. ΠολλÝò χþρεò Ýσπει>
οαν να υποστηρßξουν την επιχεßρηση που ονομÜ-
οτηκε «Ασπßδα τηò Ερßμου» kr Ýιστ συγκροτßθη-
κε υολυεθντκη δυναμη.
Eivar ττqιακτηρτσττχü üττ οι 14 απü ιτò 21 χþρεò-
μÝλη του Αραθικοý ΣυνδÝσμου καιαδßκασαν την ετ-
σθολÞ kar ΖÞτησαν ιην αποχþρηση απü το ΙρÜκ, ε-
νþ 12 κρÜιη-μÝλη αποφÜσισαν να στεßλουν αραβl-
κη αποφετπτκß δýναμη στην περτοχη ιου Κüλπου.
Αντßθεια, μεγÜλεò λαßκÝò δταδηλþσετò υποστηρτ-
ξηò προò το ΙρÜχ ηρ(τματοποιηθηκαν σιον apaβr-
κü κüσμο, τδταßτερα στην Ιορδανßα κατ ιτò χþρεò
ιου ΜαγχρÝμπ. Or δτπλωμαιτκÝò προσπÜθετεò γτα
ιην επßτευξη εφηντκηò λýσηò κατÝρρευσαν καθþò
το Ιρüχ αρνηθηχε να αποχωρησετ απü ιο ΚουβÝττ.
Το ΝοÝμ3ρτο του 1θθ0, το Συμθοýλτο Ασφαλεßαò
υυθÝτττσε νÝα αυüφαση, ιην 678, η ουοßα επÝτρεπε
στα κlýτη-μÝλη να χρηστμοποτÞσουν «üλα ια απα-
ραßιητα μÝοα» γτα να εξασφαλτστεß η αποχþρηση
ιων rpakrvþv δυνÜμεων αυü το ΚουβÝτι, εÜν δεν
αποχωροýσαν þò ιτò 15 Ιανουαρßου 1θθ1.
Η επτχεßρηση «Κατατγßδα τηò Ερημου», δηλαδÞ
ο πüλεμοò κατÜ ιου ΙρÜκ, Üρχτσε ιη νýχτα τηò 16ηò
Ιανουαρßου 1θθ1, με αεροπορτκÝò επτδρομÝò καιÜ
ιηò ΒαγδÜτηò. Η rpakrvn αντßσταση δεν Ýφερε
σπουδαßα αποτελÝσμαια kar μÝσα σε λßγεò μÝρεò η
συμμοχßα κατÜ του ΙρÜκ εßχε απüλυτη αεροπορτκη
υπεροχη. Το ΙρÜκ εξαπÝλυσε ορτσμÝνουò πυραý-
λουò «Σκουντ» ενανιßον ιηò Σαουδτκηò Αραβßαò
και του Ισραηλ, αλλÜ or σημανττκÝò υιÝσετò που α-
σκηθηκαν στο Ισραßλ απÝιρεψαν τα αντßποινÜ ιου
καιÜ τηò ΒαγδÜτηò. Το ΦεSρουÜριο ιου 1θθ1 δýο
σοβτειτκÜ σχÝδτα ετρßνηò Ýγτναν αποδεκτÜ αυü ιο
ΙρÜκ, ολλÜ απορρßφθηκαν απü ιτò ΗΠΑ γταιß δεν
προÝθλεπαν ιην Üνευ üρων αποχþρηση αυü το
ΚουβÝττ. Τη νυχτα ιηò 23ηò Φεθρουαρßου η πολυε-
θνικη δýναμη Üρχτοε ιη χερσαßα εκστραιεßα yra
την αιελευθÝρωση ιου ΚουβÝτι. Οι τρακτνÝò δυνÜ-
μετò ηιτηθηκαν γρßγορα kar χτλτÜδεò ατχμαλωιß- θ, Ιροκινσß
στηΚαν. απλησßαστοò απü τη δυσοσμßα που ανÝδτδαν ια ε- οιχμÜλωτοι των
γκαιαλετμμÝνα πτþματα. Αμερικανþν κοτÜ

r ΗνωμÝνεò Πολτιεßεò ανακοßνωσαν κατÜ-
παυση του πυρüò σττò 2Β ΦεΒρουαρßου
kar ιο ΙρÜκ συμφþνησε να αποκηρýξετ
κÜθε δτεκδßκηση στο ΚουθÝττ, να απε-
λευθερþσει τουò ατχμαλþιουò πολÝμου
και να συμμορφωθεß με üλεò ιτò αποφÜσετò του
ΣυμΒουλßου Ασφαλεßαò ιου ΟΗΕ, Η απüφαση 687
προÝθλεπε ιη σýοιαση επττροπηò για ιη χÜραξη
ιων συνüρων ΙρÜκ-ΚουθÝιι kar συνÝδεε ιην Üρση
των κυρþσεων καιÜ του ΙρÜκ με την εξÜλετψη των
μη συμΒαιτκþν üπλων, κÜττ ιο ουοßο θα βεβαßωνε
ετδικÞ επττροπη ιου ΟΗΕ.
Or τελευιαßεò ημÝρεò του πολÝμου στον Κüλπο Ü-
φησαν στη σýγχρονη τστορßα μερτκÝò απü ιτò πro
αποκρουσιτκÝò ετκüνεò ιηò κυρτολεκττκηò οφαγηò
ιων Ιρακτνþν, καθþò αποχωροýσαν παντκüβλητοτ
με κÜθε εßδουò μεταφορτκü μÝσο η θωρακτσμÝνο ü-
χημα απü ιο ΚουβÝττ προò τη Βασüρα. Μολονüττ η
ΒαγδÜτη εßχε ανακοτνþσετ ιη συν8ηκολüγηση τηò,
η αμερτκαντκη αεροπορßα συνÝχισε να θομθαρδß-
Ζετ, εξολοθρεýονιαò κυρτολεκιτκÜ χτλτÜδεò Ιρακι-
νουò κατÜ ιην Üτακτη υποχþρηση ιουò. Γτα εΒδο-
μÜδεò μετÜ, ο αυτοκτνητüδρομοò αυιüò ßταν γεμÜ-
ιοò απü τα συντρßμμτα των rpakrvþv δυνÜμεων κατ
Or οκληρÝò κυρþσετò που επýλÞθηκαν δεν α- τη διÜρκειο τηò
νÝιρεψαν ιο καθεσιþò του ΣαντÜμ Χουσεßν, αλλÜ «Καταιγßδαò τηò
προκÜλεσαν σοθαρÝò επτπιþσετò οιον fßληθυσμü. ΕρÞμου».
10. Εικüνα απü το
ΑλλεπÜλληλεò εκθÝσειò ιου ΟΗΕ διεκτραγωδοýν
απü ιüιε ιτò ιραγτκÝò επτστττσττκÝò συνθηκεò μεγÜ- μüνιτορ
ομερικανικοý
λων τμημÜιων ιου ιρακινου λαοý. Το ΜÜρττο του
οεροπλÜνου κστÜ
1θθθ, επττρουÞ ιου ΟΗΕ αποκÜλυπιε üιτ το υοσο-
το βομβαρδισμü
σιü πατδτκηò θνηοτμüτηταò στο ΙρÜκ εßνατ ανÜμεοα
κτιρßου τηò
στα υψηλüιερα στον κüσμο, το 23ΟΔ των πατδτþν
Βογδüτηò
γεwτοýντατ με ανεπαρκÝò θÜροò, ο υυοστιτσμüò
προσΒÜλλετ Ýνα σια ιÝσσερα πατδτÜ ηλτκßαò 5 ε-
ιþν, μüνο ιο 41% ιου πληθυσμοý Ýχετ kavovrkÞ
πρüσΒαση σιο πüστμο νερü kar το Β3 % ιων οχολεß-
ων xpεrazoviar επτοκευÝò.
Τα Ζηιηματα ιων κυρþοεων ιου επτθλÞ8ηκαν α-
πü ιο Συμθοýλτο Ασφαλεßαò του ΟΗΕ kar η μη
συμμüρφωση του ΙρÜκ με ττò υποχρεþσετò που πε- )
Το Ιρüκ Ýδεσε στο στüχαστρο
τα π€τρ€ηοΙοφüρα του ΙΡüν ΚοΙ δ€ν
δßστασε να χρησιμοπο!ÞσΕι χημικü üπΠα
ο
45
ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
11, ΕπιθεωρητÝò
του 0ΗΕ ρτÝχοντατ σιην απüφαση 6Β7 σχειτκÜ με τα üυλα
επιστρÝφουν οτη μαΖτκηò καιασιροφηò κυριαρχουν στη δεκαειßα
βüση Χομπανßγια, που ακολοýθησε ιον υüλεμο στον Κüλττο. Απü ιουò
120 χιλιüμετρο πρþιουò μßνεò το ΣυμΒουλτο Ασφαλεßαò του ΟΗΕ
δυηκÜ τηò υτοθετεß αποφÜσετò yra ιην αποΖημßωση των θυμÜ-
Βαγδüτηò, για να των τηò τρακνηò ευιδρομηò, αλλÜ kar yra τη δυ-
συνεχßσουν τον νατüτηια εξαγωγηò πειρελαßου þοιε να εξαοφαλß-
Ýλεγχο του Ζειαι η προμßθετα φοφßμων, φαρμακων kar Üλλων
ιρακνοý ετδþν πρþτηò στÜγκηò.
οπλοστασßου
Τον Αýγουστο του 1θθ1 ιο Συμθουλτο Ασφαλεßαò
το ΝοÝμβριο
υιοθÝτησε την απüφαση 707 με την οποßα Ζηιεßτατ
του 1θθ7.
η αποκÜλυψη σιοτχεßων γτα üλα ια μη συμθαιτκÜ
12,13, 0ι
üπλα, καθþò kar η απερτüρτστη πρüοθαση ιων επι-
πολυσυζητημÝνοι
θεωρηιþν τηò UNSCOM. Υοτερα απü αρκειÝò κα-
επιθεωρητÝò του
0ΗΕ Ρßτσαριιτ
θυστερηοετò, η ιpakrvn κυθÝρνηση συμφþνηοε να
ΜπÜτλερ δþσετ στοτχεßα yra ια üπλα, αλλÜ ιüσο ιο ΣυμΒου-
και Χανò Μπλιξ λιο Ασφαλεßαò üσο kar η αμερτκαντκß κυΒÝρνηοη
δτευκρßντσαν üττ δεν πρüκετιατ να υπÜρξετ Ýοιω
kar μερτκη Üρση των κυρþσεων μεχρτ να συμμορ-
φωθεß υληρωò η ΒαγδÜτη με ιην καιαοιροφη των
οπλτκþν συστημÜιων.
Η rpakrvn κυΒÝρνηση ξεκßνησε απü το 1θθ4 Ý-
νιονη δτπλωματτκη εκσιραιεßα για την Üρση ιων
οτκονομτκþν κυρþσεων. ΤελτκÜ το 1996 το ΙρÜκ α-
ποδÝχθηκε τουò üρουò του ΟΗΕ yra ιην επανÜλη-
ψη εξαγωγþν πειρελαßου Kar η ουμφωνßα ιροÝ-
Βλεπε την πþληση 700.000 θαρελτþν την ημερα
yra μτα περßοδο Ýξτ μηνþν kar απü τα Ýσοδα που
θα πραγμαιοποτοýνιαν το 30% 8α μειαφεροταν σιο
ιαμεßο αποΖημτþσεων του ΟΗΕ, ιο 3-5Ο/ü θα ηταν
Το Ιρüκ υποστηρßχδηκε gπCI τπ Δ,.τυιι
γιατß θ€ωρþδηκε ονüχωμG στην €ßºcκ¸ýσιº
του (ρονοτιι(οý tσf,qμισßjοý arιü (ý ßραν
46
συμΒολη σιο κüσιοò ιων ευτχετρησεων ιου ΟΗΕ
σιο ΙρÜκ kar ιο 13-15% yra τη χρηματοδüτηση αν-
θρωπτοττκþν επτχειρησεων του ΟΗΕ σιτò κουρδτ-
κÝò περτοχÝò. Τα υπüλοτυα Ýοοδα θα χρηοτμοποτ-
ουνταν αποκλετοιτκÜ yra ιην αγορÜ Kar διανομß,
κÜτω απü την επßΒλεψη του ΟΗΕ, ανθρωπτσιτκηò
Βοηθειαò σιο ΙρÜκ.
Σιο επßπεδο των ευτθεωρßοεων yra τα üπλα μα-
Ζτκηò καιαστροφßò, το Νοεμθρτο ιου 1997 ιο ΙρÜκ
δτÝιαξε ιουò επτ8εωρητÝò να εγκαιαλεßψουν ιη χþ-
ρα üιαν η δταμÜχη επτκενιρþθηκε σιην Üρνηση
ιων Ιρακινþν να προοφÝρουν αιερτüρτσιη πρü-
σΒαοη σε περτοχÝò που χαρακιηρßΖονιαν ωò προε-
δρτκÜ μÝγαρα. Η ανιτπαραθεση επτδετνþθηκε τον
ΙανουÜρτο του Ι99Β, üταν. υστερα απü νÝεò συμΒι-
ΒασιτκÝò προιÜσετò, οι επιθεωρηιÝò επÝοιρεψαν,
αλλÜ καιηγορηθηκαν απü ιτò ιρακινÝò αρχÝò üιτ
δτενεργουν καιαοκοιεßα υπÝρ ιων ΗνωμÝνων Πο-
λιιετþν. Or ΗνωμÝνεò Ι Ιολτιετεò, υποσιηρτΖüμενεò
αυü τη ßνΙεγαλη Βρειαντα, Ýδειξαν üττ θα αυανιη-
σουν σιραιτωιικÜ σιη μη ουμμορφωση ιου ΙρÜκ,
αλλÜ ο ιüιε ττροεδροò ιηò Ρωσßαò Μπüρτò ΓτÝλ-
ιστν ατιετλησε να ιιροSÜλετ βÝιο οε οποταδÞυοιε
ατιüφαοη θα ειττιρειτετ οτραιτωιτκÝò επτθÝσετò. Ο
γεντκüò γραμμαιÝαò ιου ΟΗΕ, ΚÜρτ ΑνÜν, μειÝθη
οιη ΒαγδÜιη και εξασφÜλτοε ουμθýασιτκÞ λυση
yra Lnv επτοιροφη ιων επτθεωρητþν, or ouoior Üρ-
xrσav Lτò επτθεωρησετò ιων υροεδρτκþν μεγÜρων.
Ο ειιτκεφαληò τηò ειιιιροπηò οημειωνε οιην Ýκ-
θεοη ιου üιτ δεν υυηρξε υρüοδοò σιη δταδικασßα
ελÝγχου ιου αφοττλτομου και üιι η καιαστροφη των
χημτκþν kar Βτολογτκþν üπλων δεν ηταν πληρηò.
Ανιßθεια ιο ΙρÜκ επÝμενε üιτ üλα ια üπλα μαΖικηò

καταστροφÞò εßχαν εξουδειεριοθεß και Ζητοι)σε την
πληρη kar συνολτκÞ Üρση τιον κυριßοειον. Τον Αυ-
γουστο του 199Β οτ δταπρανματεýσετò μεταξυ του ε-
πτκεφαληò τηò επττροπηò του ΟΗΕ Ρßτσαρντ
ΜττÜτλερ kar τηò τροκτνÞò κυΒÝρνησηò διακüπη-
καν και το ΙρÜκ δτÝχοιμε ττò ειτθειορησει( και ανα-
κοßνιυσε νÝουò üρουò και προýποθÝσετò για την ε-
πανÜληψß τουò. Το ΣυμΒοιτλιο Ασφαλεßαò του
ΟΗΕ ανανÝωσε ιο καθεστιßιò τιον κυριßσεων. ενþ η
ιρακτνß κυΒÝρνηση ανακοßνιοσε üττ δτακüπτετ επ'
αüρτστον κÜθε συνεργαοßα με τουQ επτθειυρητÝò ιου
ΟΗΕ. Το ΔεκÝμθρτο του ],99Β, μετÜ την αποχþρη-
ση των επτθεωρητþγ or ΗνιομÝνεQ Πολττεßε( kar η
Βρετανßα Üρχ rσav αεροπορτκÝò επιδρομεò εναντßον
rpakrvþv οιüχων στο ιιλαßοτο τηQ επιχεßρησηò
«Αλεπου τηò Ερßμου», Η Γαλλßα. η Ρωσßα kar η
Κßνα θεþρησαν üττ or επιχετρηοειò αυτÝò δεν εßχαν
Ýγκρτση του Συμθουλßου Αοφαλεßαò, αλλα or Ηνω-
μÝνεò Πολτιεßεò επÝμετναν üττ η απüφαοη 1154
Προσφερετ τη σΧειΙΚη εΥΚρτση.
μωò, μετÜ τον πüλεμο του Κüλπου, ιο κα-
θεστιδò του ΣατΖτÜμ Χουσεßν θρÝθηκε
μπροστÜ οε μια κουοδικη εξÝνερση στο
ΒορρÜ kar μτα σ,]ττlκη στο Νüτο. Σχεδüν
δυο εκατομμυρια Κουρδοι κατÝφυγαν ιüιε
οτη γετιοντκη Τουρκßα kar ιο ΙρÜν. Στα μÝσα του
Ιω1, ο ΟΗΕ δημτουργησε ασφαλεßò Ζιßτνεò γτα τουò
Κουρδουò, ενþ η κυΒÝρνηση του ΙρÜκ απÝκλετσε
τελεßωò ττò περτοχÝò τουò. Or δυο μεγÜλεò κουρδτ-
κÝò οργανιδσετò. σε Ýνα διÜλειμμα ιιον μεταξυ ιουò
συγκρουσε(ýν. το 1992. ανÝδειξαν εθντκÞ ουνÝλευ-
οη yra τη δτακυθÝρνηση ιηò περτοχηò τουò, αλλÜ
14. Ενοò Ιροκινüò
νÝεò διαφωνßεò μεταξý ιουò καιÝληξαν σε Ýνοπλεò οστυνομικüò
συγκρουσετò. Στιò αρχÝò του 1995 ιουρκτκÝò Ýνο- κüνει νεýμα σε
πλεò δυνÜμετò ετσÝθαλαν στο Süρετο ΙρÜκ κατα- Ýνα üχημο του
δτιδκονταò αντÜρτεò του Koupδrkou Εργαιικου Κüμ- 0ΗΕ μπροστü σε
ματοò (ΡΚΚ) και στη συνÝχετα η Τουρκßα υποοιη- ξενοδοχεßο τηò
ΒαγδÜτηò, εν
ρτξε το Δημοκραττκü Κüμμα του ΚουρδτστÜν, το ο-
ποßο συμμετεßχε kar αυτü οτην καιαδßωξη ιου ΡΚΚ, οναμονÞ τηò
εντο η Πατρτιοττκη Ενωση εßχε την υποοιηρτξη του
επονÜληψηò των
επιθεωρÞσεων
ΙρÜν. Οι ΗνιομÝνεò Πολιτεßεò κατÝβαλαν επßμονεò
πριτσπÜθετεò yra ουμφιονßα ανÜμεοα οιτò δυο με-
γüλεò κουρδικÝò οργανþσειò. Η Τουρκßα επανÝλα-
βε την εισβολÞ τηò στο Βüρετο ΙρÜκ ιο 1θθ7, αλλÜ
η οτ)σιQστικη ουμφτλßωση ανÜμεοα οιτò δýο κουρ-
δτκÝò οργανþοετò επττεýχθηκε τελτκÜ το 1θθ8 με τη
συμφι,lνßα που υπÝγραψαν στην ΟυÜοτγκτον.
Η νÝα αμερικαντκß κυΒÝρνηση του ΤΖορτΖ
Μποιτò οττò αρχÝò του 2001 Ýδετξε την αποφαοτστι-
κüτητÜ τηò απÝνανττ οτο ΙρÜκ με νÝεò αεροπορτκÝò
επτδρομÝò. Ηδη απü το 1θθθ ιο ΣυμΒουλτο Ασφα-
λειαò τοιι ΟΗΕ αποφÜστσε να τροποποιηοει το κα-
θεστþò που ßσχυε για ιον Ýλεγχο των οπλτκþν συ-
στημÜτων του ΙρÜκ και ανιικαιασιÜθηκε η παλατü-
τερη με νÝα επττροπη, την υΝΜΟνΙΟ. Συμφωνα
με νÝα αιιüφαση (ιην Ι2Β4), η Üρση των οτκονομτ-
κþν κυρþσεων καιÜ του Ιρακ θα γßνετ üταν συνερ-
γαστεß πληρωò με ιουò νÝουò επτθεωρητÝò üπλων.
Η απüφαση αυτÞ δεν εγκρßθηκε ομüφωνα, γταιß η
Κßνα. η Γαλλßα kar η Ρωσßα απεßχαν.
Τον ΙανουÜρτο ιου 2000 το Συμθοýλτο Ασφαλεßαò
αποδÝχθηκε τον ορτομü του Χανò Μπλ€, πρþην )
ι σκΑηρ€ò ιαρþσ§ιò που €πιBnÜflnkaw δεν
ανÝτρFψαν τCIν Σαντüμ Χουσεßν. πΡοκÜτΙ€σογ
òμι,ιτζ GòΒαρ*ζ €πιπτþσ€ιζ στον πßΙηδυσμü
ο
4º
οΙ ΠΟΛΕΜÜ

ß5. Μη ΙρακινÞ
κλαßει για τουò γεντκοý δτευθυνιÞ ιηò Δτεθνουò Υπηρεσßαò Ατομτ-
νεκροýò κßò ΕνÝργεταò, ωò επτκεφαληò ιηò νÝαò επτιρουηò.
συγγενεßò τηò που Στη νÝα επτιροπη συμμειεßχαν εκπρüσωυοτ δÝκα
χüθηκον στο χωρþν, πÝραν ιων πÝνιε μüντμων μελþν του Συμ-
κοταφýγιο θουλßου Ασφαλεßαò. Συò αρχÝò του 2001 η εκτßμη-
Αμιρßγιο τηò ση ιηò επττροπηò ηιαν üιτ το ΙρÜκ μπορεß να Ýχετ α-
ΒσγδÜτηò απü κüμη την ικανοιητα να καιασκευÜσετ και να χρη-
αμερικανικü στμοποτßσετ θτολογτκÜ kar χημτκÜ üπλα κατ μπο-
βομβOρδισμü,
ρεß να Ýχετ ακüμη αυοθÝματα Βτολογτκþν üυλων.
ενþ το πλακÜτ
Απü τον κατρü που ιο Ζßτημα ιων επτθεωρητþν
σημειþνει:
του ΟΗΕ yra ια üπλα μαΖτκßò κατασιροφηò αναδεß-
«ΑφÞοτε το Ιρüκ
χθηκε ωò κορυφαßο απü ττò ΗνωμÝνεò Πολττεßεò, or
νσ ζÞσει»
üροτ τηò σýγκρουσηò δεν Üλλαξαν ρτΖτκÜ kar or
ΗΠΑ, μολονüιτ δεν Ýπαψαν ποτÝ να θεωροýν το
ΙρÜκ επτκßνδυνο «ταραξßα» kar κρÜτοò-παρßα, δεν
υροχþρησαν στην ανοτχιÞ σýγκρουση. ΑλλειÜλ-
ληλεò κρßσετò στο πλαßοτο του ΟΗΕ εßτε εκιονþθη-
καν προσωρτνÜ με δτπλωμαιτκÝò δταπραγμαιευσειò
εßτε κορυφþθηκαν με θομθαρδτσμουò rpakrvþv θÝ-

Το Ιθ99. €πιτροπÞ του ΟΗΕ οποκüßΙυπτG üτι

το ποσοστü ποιδικþò δνησιμüτητοò στο ΙΡüκ
εßναι ονÜμòσο στο υψηηüτερο στον κüσμο
σεων μετÜ τουò οποßουò επαναλαμθÜνονταν ξανÜ or
δταπραγμαιευσετò. Ομωò or ΗνωμÝνεò Πολττεßεò
δεν Ýπαψαν ποτÝ να επιμÝνουν στην αυστηρη τη-
ρηση ιου εμπÜργκο, ενþ το τρακτνü καθεσιþò δεν
φÜνηκε να γßνετατ ττερτσοüτερο ευÜλωτο.
Τα δεδομÝνα αλλÜΖουν üμωò ριΖτκÜ μειÜ ιην
11η Σεπιεμθρßου 2001. Η δαιμονουοßηση ιου καθε-
στþτοò τηò ΒαγδÜιηò γßνετατ ευκολüιερη Kar η α-
νÜδετξη του ωò προτερατüιητα ιηò αμερτκαντκηò ε-
ξωτερτκßò πολτιτκηò δεν αφßνετ περτθþρια αμφτ-
βολτþν yra ττò προθÝσετò ιηò κυ6Ýρνηοηò Μπουò.
ΜετÜ ιην παγßωση μιαò ελεγχüμενηò κατÜστασηò
στο ΑφγαντστÜν kar μολονüττ ο ηγεττκüò πυρηναò
ιηò οργÜνωσηò «Αλ ΚÜτντα» δεν Ýχει εξουδετερω-
θεß, οι ΗνωμÝνεò Πολττεßεò κατα3Üλλουν προσπÜ-
θετεò να υεßσουν εχθρουò και φßλουò üττ το καθε-
στþò τηò ΒαγδÜτηò εßνατ η κυρτüτερη αυειλß, yra-
ιß μπορεß να κρýΒετ ακüμη χημτκÜ η ΒτολογτκÜ ü-
πλα η μπορεß να καιασκευÜσετ kar πυρηντκÜ ü-
πλα. Συνεπþò or ΗνωμÝνεò Πολττεßεò δεν θα πρÝ-
πετ να περτμÝνουν νÝο πληγμα, αλλÜ αυτη ιη φο-
ρÜ να αντιδρÜοουν προληπτικÜ.
Η κυθÝρνηση Μπουò υποκτνεßιατ αναμφßΒολα α-
πü ιτò ενεργετακÝò ανÜγκεò των ΗνωμÝνων Πολτ-
ιετþν, or οποßεò ετσÜγουν πÜνω απü ιο 50% ιου πε-
ιρελαßου που καιαναλþνουν, κατ ια ιελευταßα χρü-
vra τα αποθÝμαια Kar η παραγωγη τουò σε πετρÝ-
λατο μειþνοντατ, ενþ ανιßοτοιχα αυΕÜνεται η κατα-
tr
νÜλωοη kar η εξÜρτηση τουò απü το ετσαγüμενο
πειρÝλατο. Ομωò δεν εßναι μüνο αυιü το κßνητρü
τουò. Or ΗνωμÝνεò Πολττεßεò επτδτþκουν ιην ε-
δραßωση ιηò ηγεμονßαò ιουò σε ολüκληρο τον κü-
σμο kar üιαν δεν υπÜρχουν υπαρκτοß κßνδυνοτ, ιü-
τε «ανακαλýπιουν» Þ κατασκευÜΖουν κτνδýνουò
kar εχθροýò ενÜνιια οτουò οποßουò σιρÝφουν ιη
συνιριπιτκη υυεροπλßα τουò, yra να εδρατþσουν
σε πλανηττκÞ κλßμακα ιην ετκüνα ιηò μοναδτκηò
ανανιικαιÜστατηò δυναμηò.
επτκεßμενη πολεμτκß επτχεßρηοη καιÜ
ιου ΙρÜκ δεν θα λυοετ το πρüΒλημα που
επτκαλοýντατ, ßσα ßσα μπορεß να εξανε-
μßοετ τη δτε8νη συναßνεση στον πüλεμο
κατÜ τηò τρομοκραιßαò. kar ταυτüχρονα
να βαθýνετ ακüμη περτσσüτερο το αδτÝξοδο στο
Παλατσττντακü Ζητημα, απü ιο οποßο εξαρτÜτατ η
ετρηνη kar η αοφÜλεια στην ευρυτερη περτοχη.
Ισωò να Βρε8ουμε τüτε μπροστÜ στην πληρη ανα-
δτÜταξη του χÜρτη ιηò ΜÝσηò Αναιοληò με αλλαγÝò
συνüρων, κÜιτ που δτακυβεýετ περτοοüτερο ιην ει-
ρηνη kar την ασφÜλεια. ΕπιπλÝον, με τη δατμονο-
ποßηοη τηò ιρομοκραιταò Kar την τταρουσßαση τηò
ωò οτκουμεντκηò δυναμηò, ενþ ταυτüχρονα τη συν-
δÝουν κατÜ κατρουò με δτÜφορα καθεσιþια, θεσμο-
ποτοýν σε δτεθνÝò επßπεδο μτα συνεχη «κατÜσιαση
πολτορκßαò», που ουνεπÜγετατ Üρση θεμελτωδþν

4Β

ανθρþπτνων kar πολτιιχþν δτκατωμÜτων, yra να δτ-
κατολογßοουν ιη σφαιτωττκη πqιουσßα και ιην οι-
κονομτκß kuprqlxia τουò, οξýνονταò ττò στττθÝσειò
ακüμη Kar με τουò στενüιερουò συμμÜχουò τουò.
Η 11η ΣεπιεμΒρßου εγκατνßασε ατταμφτσθητητα
νÝα εποχÞ πολÝμωγ ιην εποχÞ των αουμμειρων συ-
γκροýσεωγ με ανιτπÜλουò των ουοßων η θÜση μπο-
ρεß να μην εßνατ Ýνα Ýθνοò-ιφÜιοò, αλλÜ μτα ιδεο-
λογßα η θρησκεßα. Ομωò, η υροπαγÜνδα ιων Ηνω-
μÝνων Πολτιετþν, σýμφωνα με ιην οποßα or aπer-
λÝò που θα ανιτμετωπßσουν προÝρχοντατ απü τρο-
μοκραιικÝò ομÜδεò kar απü κρÜτη που ιτò ανÝχο-
ντατ η ττò υποστηρßΖουν, οδηγοýν αναπüφευκια
σιην επτκßνδυνη αντßληqm του προληπιτκοý πο-
λÝμου, Ο υπουργüò Αμυναò των ΗΠΑ, Ντüναλντ
ΡÜμσφελντ, δÞλωσε απροκÜλυπτα üττ «η Üμυνα
στην φομοκρατßα και σε Üλλεò αναδυüμενεò απετ-
λÝò μπορεß να απαττεß να μειαφÝρουμε ιον πüλεμο
σιο Ýδαφοò του εχθροý Kar σε ορlσμÝνεò περτπτþ-
σετò η μüττη Üμυνα εßναι μτα κολß επßθεση».
Η καιαγγελßα ιου ΙρÜκ ωò ιου πρþιου κρÜιουò
στον «Üξονα του κακοý» ουστασιικÜ υποδηλþνετ ιη
θÝληση των ΗΠΑ να υπερασπßσουν ιην καιεστη-
μÝνιτ δτεθνß ιÜξη, üπωò την ανιτλαμθÜνοντατ και
üπωò αυιη ανταποκρßνετατ στα συμφÝροντÜ ιουò.
Το ιpakrvü καθεστþò δεν αναμßχθηκε αποδεδετγ-
μÝνα σιτò επτθÝσετò ιηò 11ηò Σεπτεμθρßου, αλλÜ
δεν υπÜρχετ καμτÜ πφßπτωση να αποδεχθεß ιην α-
μερτκαντκÞ ηγεμονßα. Αρα υπÜγειατ αναπüφευκτα
οτην κατηγορßα των κρατþν που μπορεß να υπο-
στοýν ιην υροληπττκη δρÜση ιων ΗνωμÝνων Πο-
λττεþν. Ακüμη kar ο θανÜστμοò στιßπαλοò τηò
ΒαγδÜτηò, το Ισραηλ, αιταγνωρßΖει üιτ το ΙρÜκ δεν
Ý><ετ πυρηντκÜ üπλα, ßσωò Ýχετ λßγα χημτκÜ και βα-
κιηρτολογττ<Ü üπλα, χωρßò να δταθÝτετ αρκειοýò ε-
κτοξευτÝò. Ομωò or αμερικαντκÝò προετοτμασßεò
δεν αναστÝλλονιαι, προκαλþνταò τδταßτερεò ανη-
συχßεò σττò δýο γεττοντκÝò χþρεò, το ΙρÜν, που τρÝ-
μετ με ιην προοπττκη üιτ θα Ýρθετ και η σετρÜ του,
και την Τουρκßα, που αντιμετωπßΖετ με δÝοò την
προοπττκß να δημιουlτηθεß ανεξÜριηιο κοqýτκü
κρÜιοò στο θüρετο τμßμα του ΙρÜκ.
Ετση μετÜ ττò σοθαρÝò ανττρρησετò üχτ μüνο ιηò
Ρωσßαò, ιηò Κßναò η ιηò Γαλλßαò, ολλÜ Kar τηò
Γερμανßαò, yra ενδεχüμενη νÝα εμπλοκß σιο φÜκ,
η κυθÝρνηοη Μπουò θÝλησε να εξαντλησετ üλα ια
δτπλωμαυτ<Ü περτθþρτα και Ýρτξε ιο θÜροò τηò σιην
Ακüμη κοι ο δονüσιμοò οντßποηοò
τπò Βογδüτηò, το Ισροþf,, ανογνωΡßζΕι
üπ το Ιρüκ δεν Ýχει πυρηνικü üπηο
υτοθÝτηση μταò νÝαò απüφασηò απü ιο Συμθουλτο
Ασφολεßαò ιου ΟΗΕ, η οποßα να αφßνετ ια περτθþ-
pra σττò ΗνωμÝνεò Πολττεßεò να δlýσοιιν μüνεò ιουò
εÜν και εφ' üσον κρßνουν üιτ το ΙρÜκ αρνεßιατ να
συμμορφοτθεß με ττò ιελευταßεò, πολý πιο δεσμευιτ-
κÝò αποφÜσετò yra το Ýργο ιων επτθεωρητþν του
ΟΗΕ. Καθþò γρÜφοντατ αυιÝò" οτ γραμμÝò
(2θ/LO/2ω2), το αμερικατηχü σχÝδτο απüφασηò δτα-
κτνεßιαι στο ΣιητΒοýλτο Ασφαλεßαò, με ττò αιτÜλογεò
πτüσετò, για να εξασφαλτστεß η υπερψηφτση ιου.
Η απÜντηση που ειοηýΖουν or ΗνωμÝνεò Πολτ-
τεßεò οτο φÜχ, μειÜ τrιv παγχüσμτα εκσφατεßα που
ξεκßνησε σττò 11 ΣεπτεμΒρßου, δεν πρüκεττατ να ε-
Εαλεßψει ιην φομοκρατßα οýτε ια «κρÜιη-ιαρα-
ξßεò», που ενδετ<ομÝνωò απειλοýν ιον πληθυσμü
ιουò Kar ιουò γεßτονÝò ιουò. Η αμερτκαιττκß αντßδρα-
ση αποβλÝπετ 1ýλλον οιην ετηβολÞ μταò ευνοßκηò
τÜξηò πραηýτων yra τα συμφÝροντα των ΗνωμÝνων
Πολττετþν ιιατ ιο mθανüιερο εßνατ üιτ, üπωò Kar με-
τÜ ιη νßκη του 1θθ1, η καιÜσιαση που θα δταμορφω-
8εß δεν θα εξασφαλßΖετ υερτσσüτερη ειρßνη kar α-
σιρÜλετα, αλλÜ θα αιιοßξετ νÝα μÝτωπα kar ßσωò να
ενθορρυνετ τιò ακραßεò τÜσετò κατ τα κτνßμαια σε ο-
λüκληρο τον κüσμο. Η στραττωττκß βßα kar η ιε-
χνολογßα δεν μπορουν να λýσουν ια μεγÜλα πολτιτ-
τòÜ kar κοτνωντκÜ Ζητηματα, ßσα ßσα αποδετκνυοντατ
μερτκÝò φορÝò καιþτερεò απü τη δýναμη ιων αν-
θρþπων και ιων τδεþν που ιουò Krvouv. I
Ο 49