ΕλßΘΕΡοτιπιΛ-Τgo πAlrlv ra

DΤOΡΙΚΑ
Ο ΕΒΡΑΙΚΗΣ ΚΑΤΑΤΩΤΗΣ
ανησυχοò κατ μÝτρτοò μαθητηò
Αλμπερτ ΑlνστÜτν καιÜφερε να αναδετχθεß
σιον εΠιφανεσιερο φυστΚο τηò εΠοΧηò ιου
με την εργασßα του yra ιη Θεωρßα ιηò
Σχειτκüιηιαò, η οποßα θεμελßωσε ιην
επισιημη ιηò Κοσμολογßαò,
Σε ηλτκßα 28 χρüνων, ιο 1θ07, παρουσßασε
τη δτÜσημη εξßσωση του και Üρχτσε να
δτδÜσκετ στα Πανεπτσιημτα ιηò Ζυρßχηò,
ιηò ΠρÜγαò κατ ιου Βερολßνου, yra να
φιÜσετ ιο 1θ21 να πÜρετ ιο Βραθεßο
Νομπελ για την ανακÜλυψη του νüμου ιου
φωιοηλεκτρτκοý φα ινομÝνου.
Η εΒραßκη καιαγωγη του γßνετατ η ατιßα να
εξαπολυθεß ενανιßον ιου δτωγμüò με ιην
Üνοδο του Χßιλερ σιην εξουσßα. Or ναΖτστÝò
καινε ια βιθλßα ιου και or Γερμανοß
εθντκοσοσταλτσιεò φυστκοß καιαδτκÜΖουν
ομüφωνα ιη Θεωρßα ιηò Σχειτκüιηιαò.
ΑποδÝχετατ μτα ΒÝση στο Πανεπτσιημτο του
Πρßνσιον.
Eivar αυιüò που θα ετσηγηθεß σιον
ΡουΖΒελτ ιο 1θ3θ τnv καιασκευη ιηò
αιομικηò ΒüμΒαò -üχι üμωò και ιη χρηση
ιηò Yra να σιαμαιησετ η ΥερμαντΚη
επιθετικüιηια. Kar εßνατ ο ßδτοò που ιη
χροντÜ ιου ΒανÜιου ιου, ιο 1θ55, θα
0 ÜνOρωπOò πOυ συνυπογρÜψετ δηλωση με ιον ΜπÝρτρανι
ΡÜσελ υπÝρ τηò ετρηντκßò επτλυσηò ιων
δταφορþν των μεγÜλων δυνÜμεων.
ερμηνευσε τ0 Σýμπαν ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΔΟΣ

ΣΤΑΟΜΟΙ ΤΗΣ ΧΩΡοΣ Η ΑτοΜικΗ

ΖΙΗΣ τοΥ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ BorrBA
0ι σπουδÝò, Τα παρÜξενα 0ι επιστολÝò
οι επιστημονικÝò φαινüμενα στον Ροýζβελτ.
εργασßεò του, τηò θεωρßαò τηò «Εκανα Ýνα

η αναγνωριση Σχετικüτηταò σφÜλμα...,»

ΥπGýθυγοò Üδοσηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Σýπσξη ýληò Σýμωυλοò Ýτδοοτßò Σ'αυý το ταýτò συΕργüσπßαν Δημωιτργπü

ΝΑΣΟΣ ΓΚOΛΕΜΗΣ ΠΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟΥ^ΑΚΗΣ ΚΩΝΠΑΝΤΙΝΟΣ Ε. ΒΑΓΙΟΝΑΚΗΣ ΝιΚOΣ ΚθßΑΙ]ΑΣ
Σmουομüò . εηιμÝΙGιο ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΜΑΝΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ ΑπΕΛιΚΗ ΤΖηΝσοΠογΛογ
]ßιüντμοι συνεργüτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑΛΙΓΚΟΥΔΗΣ ΠΡΑΤΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΣΟΦΙΑΔΡΑΙαΚΗ
ΙΙ!ρσγOτγÞ
ΒΑΣΙ^ΗΣ Ι(AΡΔΑΣΗΣ _ ΑΠΟΠΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΝΙΚΟΛΗΣ
ΦΩΤΟΕΙΟΟΤΙΚΗ ΑΕ.
ΗλεπροηßÞ δΕýOffi ιstorika@enΘt. gr ΕΥΑΠΕΛΟΣ ΣtΙΑΝΔΑΓΟΣ
Ξττýπýσι.ΞτΒλβδεοΙα
Το πφον περbδιχü ηαρÝχειαι δωρaÜν μαΖß υε την Χ.Κ τΕΓοποΥΛοΣ ΕΚΔοΣΕιΣ Α.Ε.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΙΙΙΑ Α!αγφεΦται η αυιοιθληò πþλτü ιου.
 σημειωσειò
Ενοò «οπcßδοΡχοò» ποf,ßτπò
«Τι
Βßοò και η πολτιεßα τουò, η πορεßα ιηò Ζωηò
τουò, δεν θα υποταχθοýν σιον πανÜρχατο αυιüν
κανüνα, üπωò ιον δτατυπþνετ ο ποτηιßò (ΣÝξυιρ,
«ΒασιλιÜò Δτρ», 5.IΙΙ: «NIen are as the time
is»). Στουò λßγουò αυιοýò kar εκλεκιουò ανηκετ
kar ο Αλμπερι ΑßνσιÜν που. με την 1σιορτκη
ιου παρουσßα, ρßχνετ το δτκü ιου φωò στον
ατþνα εκεßνον, τον 20ü, που η τδεολογßα
μετουστþθηκε. με το Ολοκαυτωμα. οε
απÜνθρωπη πρÜξη, που ο σοσταλισμüò, με το
σιαλτντσμü, αποδεßχθηκε στην πρÜξη ωò η
«ΜεγÜλη Προδοσßα» (Μ. Boveri) και που ιο
Kuvnyr των μαγτσσþγ με ιο μακαρ8τσμü,
κατÝυνιξε κÜθε kprτrkn φωνη στην korvωvia
ιηò συγχρονηò μαò Υπεραιλανιτκηò
κοσμοΚραιειραò.
ΝαΖτομüò- σταλιντσμüò-μακαρθτσμüò, τα τρßα
ορüσημα που σημαδευουν τον ατþνα που μüλτò
πÝρασε, δεν πÝτυχαν ιελτκÜ να εκμηδενßσουν
το Ýργο του επτστημονα, αλλÜ οýιε kar να
στερησουν απü τον ßδτο ιη φωνη ιηò
αντßστασηò. Σε αυιÝò ιιò «περτστÜσετò τηò
στlγμηò» ανττστÜθηκε με ιο λüγο kar το Ýργο
ιου ο παιÝραò ιηò Θεωρßαò ιηò Σχεττκüτηιαò,
αποδετκνýονιαò, yra Üλλη μτα φορÜ, την
αλÞθετα ιηò αρχαßαò ρηοηò üτι «ΠÜντων
χρημÜιων ανθρωποò μετρον εßναι»
(Πρωιαγüραò).
'-Γ. .rυ περßοδο τηò επþασηò ιου «οθγοý ιου
L
f ψιδτυ» οτη Γερμανßα ιου ΜεοοπολÝμου
ατσθÜν8ηκε σιο πεισß του και ο ßδιοò ο
γüνοò μταò εθραßκηò οτκογÝνεταò απü ιην πüλη
Ουλμ τηò Βαυαρßαò, üτω/, ιο 1920, καδηγιτιηò ma
στο Πανεmσιημτο του Βερολßνου, δα Ýχετ να
ανττμετωπßσετ ττò συχνÝò δτακοπÝò Kar ττò
υροκλησετò συò þρεò των πανεπιστημτακþν ιου
υαραδüοεων αιü τουò ακραιφνεßò «αρßουò»
δταδηλωιÝò. Mra καιÜσιαση πρα¾μÜιωγ που θα
οδηγησετ ιελτκÜ τον ßδτο (που θα
αυτοχαρακτηρτστεß τüτε «ε6ραßοò με
φτλελευθερο, δτεδντοττκü φρüνημα») σιην
ορτσττκý εγκαιÜλετψη ιηò γενÝιετρÜò του Kar
σιην εγκαιÜστασÞ ιου σττò ΗΠΑ, üπου θα
δτδÜσκει οιο Πανεπτστημτο ιου Πρßνοτον μÝχρτ
ιο θÜναιü του, σιτò 18 Απρι\ßου 1θ55,
Δ πü ιην πολιιεßα του στη νÝα του παιρßδα
Δ κÜθε Üλλο παρÜ ωò «νομιμüφρωγ» σιιò
Ι l .ηr,ογÝò ιων κραιοß,ιτωτ,θα αποδειχθεß
ο θραθευμÝνοò με Νüμηελ επτστημοναò. Η
σιραιευση ιου με το τζΝημα υΠερ ιου
πυρηνικου αφοπλτσμου ιων ΗΠΑ kar η
ενερΥοò συμμειο)ατ ιου στο Κτνημα υΠερ των
ανθρωπßνων δτκατωμÜτωι-, α,\λÜ kar or δημüστεò
δηλþσειò ιου κατÜ ιου κυρßαρχου οικονομικου
συσιημαιοò (ωò «orkovoμrxn αναρχßα» θα
χαρακτηρßσετ δημüσια ιον καπτταλτσμü) θα ιον
κατασιÞοουν ωò Ýν(π, òτπü ιουò εξÝχοντεò
«συνοδοτπüρουò» yra ια .\αγωιτκÜ ιηò
επτιροπηò καιÜ ιων «αιτιαμερικαντκþν
δραστηρτοιßιων» του γερουσταστη Μακαρθι. Σε
1.300 σελßδεò θα δτοlχωθεß ο ιρÜκελοò, üπου ιο
FBI του Edgar Hooι,er θα καιαγρÜψετ με κÜθε
λεπιομÝρεια üλεò τιò π_\ηροφορßεò για την
«ανατρεπιτκß πο;\τικη δραοτηρτüιητα» του
ΑßνσιÜτν. Μια δροοιηριüτηια, η οποßα, Þδη σιο
λυκαυγÝò ιηò περτüδου ιου Ψυχροý ΠολÝμου,
8α Βρεθεß σιο επßκειτ4ιο ιου ενδταφÝροντοò των
καθεστωιτκþν ιαl-þν: «Εßτ αι πλεον καιρüò να
πληροφορηθεß ο αμερικαι,ικüò λαοò για το
ποιüν του ΑßνοτÜιτ-... θα επρεπε να εχει ηδη
διωχOεß ποινικÜ» (δη_\ωση ιου John Rankin,
μÝλουò ιου ΚογκρÝοου σττò 2δ ΟκτωΒρßου 1945).
Τη δρασιηριüτηια τηò επτιροπηò ΜακÜρθτ θα
χαρακιηρßσετ ο ΑßνστÜπ,(ο οποßοò, ωσιüοο,
ποτÝ δεν κλÞδηκε οε απολογßα ενþπτον τηò
περιΒüηιηò επτφοπηò) ωò Ýναν «ασυγκρßτωò
μεγαλυιερο κßνδυτ,ο γη ιην κοινωνßα μαò
απü εκεßνον που θα συνιστοýσαν οι λßγοι
Κομμουνlστεò Που υΠαρΧουν στη Χωρα μαò.
Οrλεò αυιεò ο] ερευνεò και οι ανακρßσειò
Ýχουν Þδη υπονομεýοει σε Ýναν αξιολογο
Βαθμü ιο δημοκρατlκü χαρακmρα ιηò
κοlνωνlαò μαò,..».
Mra υποθÞκη που, μÝχρτ σημερα, δτατηρεß την
αξßα ιηò.
ΦαßÜιιν Μολιγκοιþη1
προλÞαι

ναò δημüσιοò υπÜλληλοò γραφεßου ευρεσττεχντþν Üλλαξε yra πÜντα την ανιßληψß
μαò yra ιο Σýμπαν, Αυτüò ηιαν ο Αλμπερτ ΑΙνσιÜιν. Δταιυπωσε την ErδrxÞ
Θεωρßα τηò Σχετικüτηταò απü ιο 1θ05 και τη Γενικη Θεωρßα τηò Σχετικüτηταò
απü ιο 1θ16 κ.ε.
Σιην,ErδrkÞ Θεωρßα ασχολÞθηκε με το φωò Kar με ιο χρüνο. Ακüμη, με την
ενÝργετα που περτÝχειατ σε μßα ποσüτηια ýληò.
Το φωò, συμφωνα με ιον ΑßνοιÜτν, αποιελεßτατ απü μεμονωμÝνα, ασυνεχÞ «ποστß
ενÝργειαò» (κΒαντα), ιου αργüτερα ονομÜστηκαν φωιüντα. Η ταχυτητα του φωτüò
οιο Συμπαν εßνατ σιαθερη.
Το ßδτο üμωò δεν συμΒαßνετ Kar με ιο χρüνο. Συμφωνα με ιην κλαοτκÞ Νευτþνετα
ΜηχαντκÞ, ο χρüνοò εßνατ απüλυτοò, ο ßδτοò σε ολüκληρο ιο Σýμπαν, αυιüò που
καταγρÜφουν ια ρολüγτα μαò.
Συμφωνα με ιον ΑßνσιÜτν ο χρüνοò δεν εßναι ο ßδτοò. ΕξαρτÜτατ αυü το συοιημα
αναφορÜò στο οποßο ιον μειροýμε. Ο χρüνοò αλλÜΖετ yra τον κτνουμενο. Η ιτμη
ιου σχειßΖειατ προò τον εκÜσιοτε παρατηρητη.
Η ποσüτηια ενÝργεταò, ιÝλοò, που περτÝχειατ σε Ýνα υλτκü σωμÜιτο εßνατ τερÜσττα.
Ισουται με τη μÜΖα του οωμαιßου επß το τετρÜγωνο τηò ιαχýιηιαò του φωιüò.
Η δταπßστωση αυιη τηò Εýπηò Θεωρßαò τηò Σχειτκüτηιαò Βρßκε την εφταλιτκß
πετραματικη επιθεΒαßωσÞ ιηò στη δημτουργßα ιων αιομτκþν kar υδρογοντκþν
ΒομΒþν. Δηλαδη ιων πιο καιαστρεπιτκþν üπλων που γνþρισε ποτÝ η
ανθρωπüτητα.
Με τη ΓεγτκÞ Θεωρßα τηò Σχειτκüιηιαò, χþροò kar χρüνοò φττÜχνουν μßα
ιειραδτÜστατη ετκüνα ιου κüσμου [χωροχρüνοò].
Ιδτüτηια του χωροχρüνου εßνατ η Βαρυτηια kar εξατιßαò ιηò Βαρýτηιαò, ο δταρκþò
διαστελλüμενοò χωροχρüνοò εßναι καμπυλωιüò.
«Ο καμπυλüγραμμοò τειραδτÜσιαιοò χωρüχρονοò ιου ΑßνστÜτν μυορεß να
παρομοταστεß με μια ιενιωμÝνη ελαοιικÞ μεμΒρÜνη, που εßνατ παραμορφωμÝνη, σε
εκεßνα ια σημεßα σια οποßα υυÜρχουν θαρτÜ ανττκεßμενα: αστÝρεò, γαλαξßεò ß
Üλλη ýλη. Εισι κατÜ τον ΑßνστÜτν, κÜθε σþμα με μεγÜλη μÜΖα, üπωò εßνατ yra
παρÜδειγμα ο ηλτοò, καμπυλþνει γυρω ιου ιο χωρüχρονο» (ΠÜπυροò-Λαρουò-
ΜπριτÜνικα, ι. 5, σ. 53).
Το φωò ακολου8εß τον καμπυλωιü χωροχρüνο kar αυτü φαßνετατ σε ολτκÞ Ýκλετqm.
Or πλανητεò εξÜλλου, αντß των ελλετπιτκþν ιροχτþν οτο χωρüχρονο -εξατιßαò ιηò
Βαρýιηταò- κτνοýντατ κατÜ μηκοò καμπυλüγραμμων ιροχτþν. Το γεγονüò αυτü
εξηγησε ιην ανþμαλη συμπεριφορÜ τηò τροχιÜò του Ερμη, που παρÝμενε
ακατανüητη, στα πλαßστα ιηò μηχαντκηò του Νευτωνα. [Κνεßιατ σε ιüξο μεγαλυιερο
καιÜ 43 δευιερüλεπια, απü αυιü που προθλÝυετ η Νευιþνετα Mnxavrkn].
Οταν εφαρμüσιηκαν or εξτσþσετò τηò σχεττκüιηιαò, εξηγηθηκε ιληρωò η τροχτÜ
ιου πλανÞιη. [<«ΒρÝθηκαν» τα επτπλÝον 43 δευτερüλεπτα].
«Οι ιδÝεò του ΑßνστÜτν εχουν τεlηστια μεOοδολογικη σημασßα, ΜετÝΒαλαν τιò
μηχανιστικÝò απüψειò, που κυρπρχουσαν σιη φυσκη απü την εποχη του
Δ/εýτωγα (...) και οδýγησαν σLη νεα υλιστικÞ εικüνα του κüσμου, που ΒασßΖεται
στο βαθý οργανικü δεσμü των εwοlων χþρου-χρüνου με fην υλη (.,,) Δεσμüò
χþρου-χρüνου και ýληò με την κßνηση τηò αποδεßχτηκε üτι εßναι η Βαρυτητα»
(ΝΙεγ. ΣοΒιετικη Εγκυκλ,, Μüσχα 1θ7Β, ι. Α', σ. 332).

Nikcò ΒαιβιÜlι.παστιò

5
 0ß Οß

«Η Βιογραφßα του ΑΙνστÜιν δεν γρÜφετα1 γlα

τουò φυσlκοýò κα1 τουò μαθηματικοýò οýτε
γlα τουò φιλüσοφουò κα1 τουò θεολüγουò ουτε
ακüμη για τουò σιωνιστÝò και τουò ειρηνιστÝò,
αλλα γι' αυτοýò που θÝλουν να καταλÜβουν
κÜτι απü τον αντlφατικü και πολýπλοκο
κüσμο του εlκοστοý αιωνα»
Φßλιπ Φρανκ

του ΕγΑΓΓΕ.,\ογ Σπ eκα"ηιογ

μαθηματικοý, συηραφÝα, εκδüτη

οτχογÝνετα
Οτ πιο παλτοß Eθpaior πρüγονοτ του ΑßνοτÜτν α-
πο τον πατερα Kar τη μητερα του Ζοýσαν σε μικρεò
πüλετò η χωρτÜ ιηò νοιτοδυιτκßò Γερμανßαò, Ηιαν
φτλησυχοτ, Üσημοτ Ýμποροτ η θτοιÝχνεò. ΚανÝναò
απ' αυιουò δεν εßχε ιραΒηξετ την προσοχη ιου κü-
σμου με κÜποτα, Ýσιω kar την παραμτκρη, ειιτυχßα )
6
 1. 0 πατÝροò
του Αßνστüιν,
ΧÝρμαν.
2. Η μητÝρα του
ΑßνστÜιν,
Πσουλßνε.
3, 0 Αλμπερτ σε
ηλικßα 6 ετþν με
την οδελφÞ του
ΜÜμα

γ
ß'Ý
{
§

19

.j
j

ý
*

J
 τΑΘΜοι ΤΗΣ Zalg;Toy

4, ΜOθητÞò στο
ΓυμνÜσιο του του σια γρÜμματα η ττò επτστημεò. Ο ΑßνστÜτν üταν
Ααρüου τηò ιον ρωτοýσαν γlα τουò προγüνουò ιου ιüντΖε:
Ελβετßοò «ΕΖησαν μÝσα σε ουνθηκεò πολυ υερτορτσμÝνεò
που δεν ιουò επÝτρεπαν να δτακρτθοýν».
Τα πατδιχÜ χlýντα
Ο Αλμπερι ΑßνστÜτν (Albert Einstein) γεwß-
θηκε σττò 1θ Μαριßου του 187θ σιη Bauaprkn πüλη
Ουλμ. Η πüλη αυιÞ δεν Ýπατξε κανÝναν απολýιωò
ρüλο οτη Ζωη του, αφοý ιον επüμενο χρüνο η orko-
γÝνετÜ του εγκαιαοιÜθηκε σιο Μüναχο. Τüιε γεν-
νÞθηκε kar η αδελφη ιου ΜÜγτα (Maja).
Το Μüναχο, η πüλη τηò νεüιηταò του Αλμπερτ,
Þταν το πολτττκü kar πνευμαιτκü κÝντρο ιηò νüτταò
Γερμανßαò. Το σπßιτ ιουò ßιαν μτα Ýπαυλη στα
υροÜοιτα μ' Ýνα μεγÜλο κÞπο. Ο παιÝραò ιου ΧÝρ-
μαν (Hermann) εßχε, μαΖß με τον αδελφü ιου ΓτÜ-
π (Jacob) που Ζοýσε μαΖß ιουò, Ýνα μτκρü ηλε-

Ο μικρüò ΑßΙμπερτ δεν υπþρξε με τßποτο

«ποιδß-δαýμο». Αργησε μüflιστα νο μιßΙÞσcι
Κοι οι γονòßò του €ßΧον ονπσυΧÞσCι

κιροχημτκü εργασιηριο. Ο ιρüυοò τηò Ζωßò kar η
κοσμοθεωρßα ιου ΧÝρμστ ηιαν üμοτα με αυτß ιου
μÝσου Γερμανου kar δεν εßχε σχÝση με ιιò συνηθτ-
σμÝνεò ασχολßεò ιων εθραßκþν κοτνοιηιωγ ττò ο-
ποßεò θεωρουσε παλτÝò προληψειò.
Η μητÝρα ιου ΑßνσιÜτν, η Παουλßνε Κοχ
(Pauline Koch), δτακρτνüταν απü μτα καλλττεχνι-
κη τδτοσυγκρασßα kar κÜποτα νüτα λεπιοý χτουμορ,
Την Ýθελγε η μουστκß και ÝπαιΖε θαυμÜοτα πτÜνο.
Ο μικρüò Αλμπερτ δεν υπηρξε με τßποια «παýß-
θαýμα». Αργησε μÜfuστα να μτλησετ, τüσο που or
γονεßò ιου φοθßθηχαν μßπωò υπηρχε κÜποτα ανω-
μαλßα. Δεν του Üρεσαν οι σωματτκÝò ασκησετò, ιο
ιρÝξτμο η ιο πηδημα. Απü τüιε που καιÜλαβε τον
εαυτü ιου προιιμουσε να ατιομαχρýνειαι απü ια
πατδτÜ τηò ηλτκßαò ιου και να Βυ8ßΖειατ οιο üνετρο
Kar ιο οραμα.
Απü νωρßò (ρÜνηκε καθαρα Ýνα απü ια ουσιαστl-
κÜ χαρακιηρτστικÜ του χαρòικτηρα του. Η απÝχθετα
yra κÜθε εßδοò καιαναlχασμοý υου ορτσμÝνοτ Üν-
θρωποτ ευýÜλλουν στουò συνανθρþπουò τουò.

ιη Γερμανßα εκετνηò ιηò εποχßò ια Δημοιι-

κÜ σχολεßα Þταν κατηχητικÜ. Or τερεßò του
κÜθε δüγμαιοò εßχαν ιον Ýλεγχο των δτκþν
ιουò σχολεßων. Οι γονεßò του Αλμπερτ ανη-
καν ιυπτκÜ μüνο στην εΒραßκη θρηοκεßα.
Ετστ ιο θρησκευιτκü τουò συναßσθημα δεν ηιαν Kar
ιüσο βαθý þσιε να σιεßλουν τα πατδτÜ ιουò σε ε-
Βραßκο σχολεßο, ιη σιτγμß μÜλτοια που δεν υπηρ-
χε κονιÜ σιο σπßιτ τουò Kar κÜττ ιÝιοτο θα σιοßχτΖε
ακρτ6Ü. Iσωò kar να νüμτΖαν üιτ σιÝλνονταò το yro
τουò σε καθολτκü σχολεßο θα ιον Ýφερναν οε πτο
στενη επαφß με υαιδτÜ που δεν ηταν EΒpaior. Ετοτ
ο Αλμυερτ υαρακολουθησε καθολτκü Δημοιτκü
σχολεßο.
Τα γυμναστακÜ χlýντα
ΔÝκα ειþν ιελεßωσε το Δημοττκü κατ γρÜφτηκε

Β
 5, 0 Αß'νστüιν σε
ττò σχειτκÝò προφυλÜξετò, Yra ιην επτκßνδυνη α-
ηλικßο 14 ετþν.
πüφαση ιου. Απü μεν τον οτκογενετακü τουò γιατρü 6, ΕπιοτολÞ (κορτ
πηρε Ýνα πτοιοποτηιτκü που Ýγραφε üιτ λüγοτ υγεß- ποοτÜλ) του
αò επτθÜλλουν να αναπαυθεß κονιÜ σιην οlκογÝ- Αßνστüιν προò
νετÜ του στην Ιταλßα, απü δε τον καθηγηιß του ιων τη μητÝρα του
μαθημαιτκþν πηρε μτα συσιαυκη επισιολη, οýμ- με ημερομηνßα
φωνα με την οποßα οτ μαδηματτκÝò του γνþσετò ß- 27,9.ß919
ιαν πανεπιστημτακου επτπÝδου.
Στην Ιιαλßα Ýκανε παραιειαμÝνεò δτακοπÝò. Ο
πατÝραò ιου üμωò του ΖÞιηοε να κοτιÜξετ το μÝλλον
του, δτüιτ η εmχεßρηοη ιου δεν πηγατνε καλÜ.
Απü ιη μßα η κλßοη του yra ια μαθηματτκÜ kar
ιη φυστκη και απü ιην Üλλη το ιεχτ,ικü επÜγγελ-
μα του πατÝρα του, τον Ýοπρωξαν προò ττò ιεχνολο-
γικÝò επτστημεò. Αλλωσιε ιου Ýλετπε και ιο απο-
λυτηρτο του Γυμνασßου. Ο ßδιοò πßστευε üττ με ιη
θαυμÜσια επßδοσÞ του σια μαθημαιτκÜ πro ευκολα

Στο Γυμνüσιο δεν ÝκρυΕε τη δυσοΡÝσκειü

του για τουò ΚοδηγητÝò του,
γ€γονüò που δòν τον Ýκον€ ογοπητü

οιο ΓυμνÜοτο. Την αγÜπη ιου yra ια μα8ημαιτκÜ θα ετσÜγονταν σ' Ýνα Πολυτεχνεßο παρÜ σ' Ýνα Πα-
την προκÜλεσε ο αδελφüò του πατÝρα ιου, ΓτÜκο- νεπtσιημτο.
μπ, Ýναò εμπετρτκüò μηχαντκüò, που του δlδαξε ια Φοττηýò σm Ζυρß:αι
πρþτα σιοτχεßα τηò ÜλγεΒραò. ΠραγμαιτκÞ πνευ- Την εποχη αυτÞ ιο πτο φημτσμÝνο ιεχνολογτκü ß-
μαιτκη αναοιÜιωση δοκßμασε üιαν οε ηλτκßα 12 ε- δρυμα σ'üλη την κεντρτκη Ευρþπη -αν εξατρÝ-
τþν επεσε yra πρωτη φορÜ στα χερτα του ενα εγ- σουμε ιη Γερμανßα- Þιαν το Ομοσπονδταχü Ινσττ-
χετρßδτο θεωρηιτκηò γεωμετρßαò. Κατüπτν απατιη- ιοýτο Τεχνολογßαò ιηò Ζυρßχηò, γνωσιü ωò Πολυ-
σεωò τηò μηιÝραò ιου Üρχτσε πολυ νωρßò μαθημαια ιεχνεßο. Ο ΑßνσιÜτν πßγε εκεß, Ýδωσε ετσαγωγτκÝò
βτολιοý. Σιην αρχη ιοý φÜνηκε σαν μτα πρüσθειη εξειÜσετò οιη σχολÞ μηχαντκþν, αλλÜ απÝιυχε! Or )
αγγαρεßα, γρηγορα üμωò απÝκτησε πολυ μεγÜλη
δεξτοιεχνßα kar αγÜπη yra ιη μουστκη, που τη δτα-
ιηρησε σ' üλη ιου ιη ΖωÞ.
Οιαν ο Αλμπερτ Ýκλετοε τα 15 χρüντα του, η οι- 21.τ,|1
κογÝνετÜ ιου εγκατασιÜθηκε, σε αναΖÞτηση καλυ-
τερηò ιýχηò, σιο ΜτλÜνο, ενþ αυιüν τον Üφησαν σ' ;Þ_.1- -Κ-.ΖLι.'
Ýνα οτκοιροφεßο yra να τελετþσετ ιο ΓυμνÜστο σιο
?t^.o ε--- /*.-,ι-7
Μüναχο. Σιο ΓυμνÜστο ÝΒρτσκε ελÜχτσιη κατανüη- ι)<Ια|
οη. Or συμμαθητÝò του τον ΖÞλευαν επετδß τουò tιιß^
ξεπερνουσε κατÜ πολυ στα μαθηματτκÜ, αλλÜ ιον 2τ1-,
υποττμουσαν yra τη μτκρß του επßδοση οια κλαστ- ,α_ ι,(ι
κÜ μαθημαια. Με ιην εκδηλωιτκÞ ιου απλüιηια Ι,.l.ι,-
δεν Ýκρυθε τη δυσαρÝσκετÜ ιου yra ιουò καθηγητÝò /,ι,. , ι'ι
ιου, γεγονüò που τον Ýκανε κÜθε Üλλο παρα αγα- |/"ι-^-^
πητü ο' αυιοýò. '.ζ.
Η ανοχþρηòπτ απü το Μüναχο ",.
οΙ:.,-/:>- .,υ-|, τ

Την ßδτα xpovrÜ ο δεκαπενιÜχρονοò Αλμπερι α- ;-[.2, ι ^. ,-.ι", º- υ

ποφÜοτσε να αφßσετ ιο ΓυμνÜστο, να εγκαταλεßψει
ιι--.q.. ^-::r.l c(ι--
1r !^ -;ι., λ - υ ^,**ß ιιι,l.ι -'[,,|" η-
το Μüναχο και να εγκαιασιαθεß στο ΜτλÜνο, κοντÜ
ι.ι, fuß.'1ι ^+4_ι:-ι Ιαι. l,-',
στουò γονεßò του. Εßχε ιην πρüνοτα, üμωò, να πÜρετ ßΙ-,L-_ .*;ο4+ ^*4 ιLLΙ<-L|.---,
,t ..ι. ^.-.ι^ t-tΙε_--ι| -*τιlι -,ι(.
9

-r.1. -^^,rl.!αl. ßιt

Στηονιοι THr Ζαμ.ΖΤογ
Τρειò Üνθρωποι
που Ýποιξαν γνþσετò ιου σια μαθηματικÜ και ιη φυοτκÞ τον το-
σημοιιτικü ρüλο ποθειοýσαν μεν πολý ψηλÜ σε σχÝοη με ιουò Üλ-
οτην εξÝλιξη του λουò υποψßφιουò, αλλÜ υσιερουοε στα θεωρηττκÜ
ΑßlυοτÜιν: ο Kar φυστογνωσιτκÜ μαδηματα. Στο δτευθυντη üμωò
συμμοθητÞò ιου Ινσιττουτου εßχαν κÜνετ εντυπωση or μαθηματτ-
του ΜαρσÝλ κÝò γνþσετò ιου ΑßνοτÜτν και του σýστησε να πÜρετ
Γκρüσμαν (7) και το απολυτηρτο του Γυμναοßου φοττþνταò σιο προο-
οι φßλοι του δευττκü σχολεßο του ΑαρÜου.
ΧÝρμαν
Ο ΑßνοιÜτν πηγε σιο ΑαρÜου απατστüδοξοò kar
Μινκüφσκι (8)
κυρτευμÝνοò απü Ýναν αüρτσιο φüΒο. Εκεß üμωò
κοι ΝτÜβιντ
ιον περßμενε μτα ευχÜριοτη Ýκπληξη, Στη σχολÞ ε-
Χßλμπερτ (9)
πτκραιοýσε Ýνα φτλελευθερο πνεýμα. Or καθηγη-
ιÝò ßταν σιη δτÜθεοη των μαθηιþν τουò, πÜντα πρü-
θυμοτ να ουΖηιÞσουν φτλτκÜ κατ να δþσουν ουμ-
θουλÝò. Ο ΑßνστÜτν πßρε σιο ιÝλοò ιηò χροντÜò ιο
ατιολυτηρτο ιου Γυμνασßου kar Ýγτνε δεκιüò, χωρßò
Üλλεò εξετÜσετò, σιο Πολυτεχνεßο ιηò Ζυρßχηò. Δεν
διÜλεξε üμωò ιο ιμημα των μηχαντκþγ αλλÜ το
τμημα για ετδτκουò καθηγητÝò μαθηματτκþν kar
φυοτκßò. Σιο Πολυτεχνεßο δεν καιÜφερνε εýκολα
να σιρωδεß σε μαδημαια που δεν τον ενδτÝφεραν.
Τον περτσσüτερο χρüνο τον περνοýσε δταθÜΖονταò
τουò κλαστκουò τηò θεωρηιτκηò φυσικηò. ΜερικÜ
απ' αυιÜ ια Ýργα ια μελετουσε μαΖß με τη ΣÝρθα
0 ΜαρσÝfl Γκρüσμαν Ýδωσ€ τιò μοδημοτικÝò
, σημΕιþσΕιò του στον Αινστüιν κι
Ýτσι ουτüò πÞΡΕ το πτυχßο του το Ι9ΟΟ
10
συμφοττητριÜ του ΜτλÝfα ΜÜρττò (Mileva Maric)
που αργüτερα Ýγτνε γυναßκα του. Τüτε ακρτθþò Ý-
παψε να ενδταφÝρετατ yra τα θεωρηττκÜ μαθηματτ-
κÜ. Πßσιευε üιτ or πτο απλÝò μαθηματτκÝò αρχÝò
αρκοýσαν yra να εκφραστουν οι βαστκοß νüμοτ τηò
φυστκßò. Μüνο αργüτερα θα πετθüταν γτα το ενιε-
λþò αντßθειο. Qστüοο σ'αυτη τη σπουδασιτκÞ ßου
υερßοδο, ιην ιüσο σημΦºικη γτα την πνευμαιτκß
του ανÜπιυξη, η ΖωÞ του δεν κυλουσε με Üνεση. Ο
παιÝραò του αδυναιοýοε να του σιεßλετ χρηματα.
ΚÜποτοτ ευκατÜσταιοτ θεßοτ ιου ιου Ýστελναν Ýνα
ποσüν κÜθε μßνα. Σιο τÝτqιτο Ýιοò Ýπρεπε να πε-
ρÜσετ απü δυοκολεò εξετÜσειò και yra μεν τη φυ-
στκÞ δεν υπßρχε πρüθλημα. Υπηρχε üμωò στα μα-
θημαιτκÜ. Ευτυχþò ο συμμαθητηò του ΙνΙαρσÝλ
fklýqrav (Marcel Grossmann), Ýναò μετÝυεττα
λαμπρüò μαθημαιτκüò, Ýδωσε ιτò μαθηματτκÝò ση-
μετþσετò του σιον ΑßνστÜτν ru Ýτοτ αυτüò πηρε ιο
υιυχßο του ιον Ιοýλτο του 1θ00.
Or σημετþσετò του Γκρüσμαν Ýδωσαν σιον Αßν-
στÜτν ιην τκανüτηια να κÜνετ δτκÝò του μελÝιεò στη
φυστκη kar τδßωò στην ηλεκιρομαγνηττκÞ 8εωρßα
ιου ΜÜξγοι»λ. Το ΦεΒρουÜρτο του 1901 απÝκτησε
και ιην ελβειτκÞ υπηκοüιηια.
Ο ΑßνστÜτν δεν εßχε Üρτσιεò σχÝσετò με ια μαθη_
ματτκÜ. Ο ßδιοò γρÜφετ στην αυιοθτογραφßα ιου:
«Το üττ παραμÝλησα τα μαθηματτκÜ δεν οφεßλε-
τατ μüνο σιην τσχυρüιερη κλßση μου προò τη φυ-
οτκÞ, αλλÜ Kar σε μτα Üλλη εμπετρßα. Εßδα üττ τα
μαθημαιτκÜ δτακλαδßΖοντατ σε πολυÜρτθμεò ετδτ-
κüιητεò, που μüνο κÜθε μτα τουò μυορεß να απορ
 t;οß''
*Ξ-
'_, )
ροφßσει το οýνιομο δτÜστημα τηò ανθρþπτνηò Ζω-
ηò. Εκιüò αυιοý, η δταßσOησÞ μου στα μαθηματτκÜ
δεν Þταν αρκετÜ δυναιÞ, Αντßθετα στη φυστκη η
διαßσθηση μου ßιαν ιüσο μεγÜλη που με οδηγοýσε
πÜντα σττò θεμελτακÝò Ýwοτεò».
υιß η ομολογßα του εξηγεß kar την ιÜση
του να δημιουργεß φιλßεò (ßσωò υοτερü-
Βουλεò) με μεγÜλουò μαθηματκοýò, üπωò
ο Κωνοταντßνοò Καραθεοδτιρß, ο ΧÝρμαν
Μτττκüιρσκτ (Hermann Minko,σski), ο
ΝτÜβτντ Χßλμπερτ (David Hilbert) και ο ΟΕο
ΙνΙτιλοýμενταλ (Otto Blumenthal).
AvazÞmcπr εργασßαò
Ο ΑßνσιÜν ευθýò μετα την αποφοßιηση του α-
νττμειþπτσε Üμεοο πρüΒλημα εργασßαò, Ζητησε
στην αρχη μτα θÝση Βοη8οý οτο Πολυτεχνεßο üπου
φοßτησε. Δεν Üργησε üμωò να απογοητευθεß. Οι ß μια μüντμη εργασßα σιο Γραφεßο Ευρεσττεχντþν
δτοτ καθηγηιÝò, που τüσο επαινοýσαν το ιαλÝνιο
του και ιην επισιημοντκÞ του αξßα, δεν Ýδετξαν
καμτÜ δτÜθεση yra να ιον υÜρουν θοηθü. Δεν ιου
Ýμενε παρÜ να ψÜξετ γτα μτα Üλλη θÝση στη μÝση
εκπαßδευση. Kr εδþ, υαρÜ ιτò ουσταιτκÝò επτοιολÝò
των καθηγητþν του, δεν εßχε καλýιερη ιýχη. Το
μüνο που καιÜφερε να 6ρετ ηιαν μτα προσωρτνη
θÝοη καθηγητη σ' Ýνα ευαγγελματτκü οχολεßο στο
Βßντερτουρ (Winterthur). Υσιερα üμωò απü λßγουò
μηνεò θρÝθηκε χωρßò μüντμη εργασßα, Ο ΑßνστÜτν
καιÜφερε να τα βολευετ με προσωρτνÝò δουλετÝò σε
φρονιτσιηρτα ß κÜνονταò δτÜφορουò υπολογτσμουò
yra λογαρτασμü δταφüρων πανεπτστημßων. Την ε-
,l0.
ΦοιτητÞò στο
ποχη αυιÞ δημοοßευσε ιο πρþιο ερευνηυκü Üρθρο Πολυτεχνεßο τηò
ιου που αναφερüταν σια ιρτχοετδß φατνüμενα. Το Ζυρßχηò (πρþτοò
Üρθρο αυτü δημοοτεý8ηκε στο επτοτημοντκü γερ- απü οριοτερÜ
μαντκü περτοδτκü «Annalen der Physik». Ο Αßν- απü τουò
οτÜιν το Ýοιετλε kar οε καθηγητÝò πανεπτοιημßων κσθισμÝνουò).
,l1,0
διαφüρων χωρþν, Ζηιþνταò συγχρüνωò kar μτα θÝ- Αλμπερτ
ση «φυστκομαθηματτκοý εξοτκετωμÝνου οε μετρη- Αß'νστÜιν με την
σετò». Δεν πßρε üμωò καμτÜ απÜντηση. Τον Ιοýλιο πρþτη σýζυγü του
του 1θ01 ιελεßωσε Ýνα Üρθρο του στη 8ερμοδυναμτ- ΜιλÝβο Μüριτò
κη, το οποßο υπÝθαλε το ΝοÝμθρτο ιου ßδτου Ýτουò
στο Πολυτεχνεßο τηò Ζυρßχηò ωò δτδακτορτκη δτα-
τρτθη. Το Üρθρο απορρßφθηκε. Δημοσιευθηκε ü-
μωò μειÜ δýο μßνεò οτο «Annalen der Physik».
ΥπÜλληλοò σε γlηφεßο ευρεσττεχντþν-
Ο γÜμοò του
Σττò 23 Ιουνßου του 1902, με τη μεσολÜβηση του
πρþην συμφοττητü του ΜαρσÝλ Γκρüσμαν, θρßκε
σιη ΒÝρνη. Γτα πολλουò λογουò η εγκαιÜσταοη του
ΑßνσιÜτν οτη ΒÝρνη σημεßωνε Ýνα σιαθμü οιη ΖωÞ
ιου. Εßχε Ýνα σταθερü μτσθü περßπου 3.000 φρα-
γκων ιο μηνα, ποσüν που εκεßνη την εποχÞ του ε-
ξασφÜλτΖε μτα σχεττκη οτκονομτκη Üνεοη. Εßχε
δταθÝστμο χρüνο yra την επιστημοντκη Ýρευνα kar
)
Το Ι9Ο5 δημοσßευσ€ το π€Ρßφημο
üρθρο μ€ τßτηο «ΣχετικÜ μò τπν
ηf,εκτροδυναμικÞ των κßνουμÝνων σωμÜτων»
11
ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΖαΗΣΤΟΥ

ΡΗ]
μποροýσε να σκεφθεß yra γÜμο Kar yra οτκογÝνετα,
Σιτò 10 Οκιωθρßου 1θ02 υÝ8ανε ο πατÝραò ιου, γε-
γονüò που ιου οιοßχτσε πολυ. Αργüτερα θα γρÜψει DaarirDllι
üττ ο 8Üναιοò του πατÝρα ιου Þταν το δυνατüτερο
πληγμα υου δοκßμασε ποτÝ.
?. ι c. ιζ L ß. ßυΕΙ,
ßγο μετα ιην Üφτξη του στη ΒÝρνη, ιο
ΜÜριτο ιου 1θ03. παντρευτηκε την πρþην
συμφοτιηιρτÜ του ΜτλÝβα ΜÜρττò, η οποßα
ηταν ορδüδοξη σιο θρηοκευμα. Η ΜτλÝβα
ηταν μεγαλýιερη απü τον ΑßνοιÜτν. Παρα
ιην αυστηρý ανατροφη ιηò εßχε ελευ8ερη kar
προοδευττκß σκÝψη. Κλετστüò ιýποò, δεν εßχε το
F. lroHLRAUScH,
χÜρτσμα να δημτουργεß φßλουò kar ευχÜρτσιεò σχÝ-
σετò με ιο περτΒÜλλον ιηò. Απüιομη και τραχιÜ,
\f,τ. c.
δεν στÜθηκε πÜνια πηγß ετρηντκßò και ευιυχι-
σμÝνηò οικογενειακηò Ζωηò yra τον ΑßνσιÜτν.
Σιην αρχη η οτκογÝνεια του χÜρτσε πολλÝò συγκι- DΕι DΕιΙΙtòΗΕιß
νησετò. Δυο αγüρτα γεννηθηκαν το 1θ04 κα1 ιο
Ιθ10. Στο μεγαλυιερο Ýδωσαν kar το δτκü του üνο-
μα, Χανò-Αλμπερι (Hans-Albert), ενþ σιο δεýτε-
ρο Ýδωοαν το üνομα Εντουαρνι (Eduard).' Τα
υρþτα χρüντα σιÜδηκε πραγματτκÜ ευτυχτσμÝνοò
12,0 ΑßνοτÜυ
με τα πατδτÜ του.
κοθηγητÞò στ0
Or επτσmμονχÝò εργαοßη ΡΔ
Βερολßνο
που τον καθτÝρτιοαν
Το 1θ05 Ýγτνε δτδÜκιοραò του Πανεπτστημßου ιηò ΙΙΤ
Ζυρßχηò. Ακολουθησε μτα οετρÜ ιρανιαχτþν επτ-
σιημοντκþν Üρθρων. Ενα αρθρο για την κßνηοη
ΜπρÜουν (Brown), Ýνα Üρθρο yra τα κΒÜνια kar
ιο περßφημο Üρθρο με τßιλο «ΣχεττκÜ με την ηλε-
κιροδυναμτκη ιων κτνουμÝνων οωμÜιων». Το 1θ05
δημοστευετ (στο «Annalen der Physik») το επα-
νασταιτκηò φýοεωò αρθρο για την ΕτδτκÞ Θεωρßα
ιηò Σχειτκüτηιαò. Το ΣεπτÝμθρτο ιου 1θ05 δημοσι-
εýετ Ýνα νÝο ÜρOρο, σýμφωνα με το οποßο αν Ýνα
σþμα χÜσετ Ýνα ποσüν ενÝργεταò με μορφη ακτινο-
Βολßαò, η μÜΖα του μετþνετατ κατÜ ιο ποοüν E/c'(c

Το Ι9Ο7 οπορρßφδηκΕ επü το ΠονòπιστÞμ!ο

τηò ΒÝΡνηò γιοτß το Üρδρο του γιο
τη ΣχΕτικüτητα δεωρþδηκΕ Qκοτονüητο

= ιοχýιητα του φωτüò). Το 1θ07 παρουστÜΖετ ιη δτÜ-
σημη εξßσωοη του E=mc'. Υοτερα αυü ακüμη μτα
οετρÜ Üρθρων δημοοτεýετ, το 1θ16, στο «Annalen
der Physik» ιην εργαοßα ιου: «Η θεμελßωση τηò
Γενικßò Θεωρßαò τηò Σχειτκüιηιαò».'
Η avayvþprσrr
Το Üρδρο του ΑßνοιÜτν yra ιην ΕτδτκÞ Σχειτκü-
τητα Ýιυχε ευνοßκηò υποδοχηò απü ιο μεγÜλο φυ-
οτκü Μαξ fΙλανκ (Μαχ Planck). Ο Πλανκ Ýκανε
μτα πολυ θεττκÞ αναφορÜ σιο Παγκüσμτο ΣυνÝδριο
Φυοτκßò οτο Βερολßνο (1905). Kar üχι μüνον αυτü.
Αρχισε να υαρουστÜΖετ τη Θεωρßα τηò Σχεττκüιηιαò
δημοστεýονιαò Üρθρα του οτα οποßα αναφερüταν ε-
γκωμτασιτκÜ σιον ΑßνστÜτν. Το 1θ07 απÝκιησε α-
προοδüκητα kr Ýνα νÝο μεγÜλο υποοιηρτκτη. Το
Ρωοογερμανü μαθημαιικü ΧÝρμαν Μτνκüφσκτ, κα-

Ι2
 tEN
SIK. κüιητα. Η αßτησÞ ιου απορρßφθηκε με την αιττολο-
γßα üττ ιο Üρθρο Þιαν ακαιανüηιο. Τον ßδτο μηνα
13. Το εξþφυλλο
του περιοδικοý
«ΑηπαΙεπ der
(ΙανουÜρτοò ιου 1θOΒ) Ýκανε αßιηση yra μτα θÝση Physik» του 1905,
καθηγηιß μαθημαιτκþν σ' Ýνα ΓυμνÜστο τηò Ζυρß- αΟ ΟΠΟßΟ
, 0. στο Ι ΠDlΙΔΙΙ χηò. Η απÜνιηση üμωò ßταν αρνηιτκß. Το 190Β κα- δημΟσΙεýθηΚε η

POIrΘI.
Ι?.
Sa rrlo.

α QυΙ!ιòκΕ, δρα ιηò θεωρηυκηò φυστκηò στο γερμαντκü Πανε-

& llr^RΞυRG. πτστßμτο τηò ΠρÜγαò. Στην ΠρÜγα ανιτμειþπτσε
πολλÜ υροΒληματα αυü το καθηγηττκü κατεσιημÝ-
νο. Η επιστημοντκÞ ιου üμωò Ýρευνα ηταν πολυ
οΙ3ΙΙΙffΕΔΙΤ πλοýστα. Γενßκευσε ιην Ετδτκη Θεωρßα τηò Σχεττ-
κüτηιαò, δτατýπωοε τη δεωρßα του γτα τη θαρυτητα
kar ανÝπτυξε ιη δεωρßα των κβÜνια ιου φωτüò. Κα-
τÜ τα τÝλη του 1θ12 ο ΑßνστÜτν ανÝλο3ε τα καθÞ-
κονιÜ ιου ωò καθηγηιη στο Πολυιεχνεßο τηò Ζυρß-
Vιot
χηò. Σιο Πολυτεχνεßο üπου κÜποιε εßχε αποτυχετ
σττò ετοαγωγτκÝò εξετÜσετò, εκεß υου σποýδασε, ε-
nUDE. κεß που γνþρισε ιη γυναßκα του, σιο Πολυτεχνεßο
που του αρνηθηκε να τον ανακηρýξετ δτδÜκτορα.
Την προηγοýμενη χροντÜ, το 1911, εßχε λÜβετ
μÝροò οιο Παγκüσμτο ΣυνÝδρτο Φυστκηò σττò Βρυ-
ξÝλλεò. Στο συνÝδρτο αυτü, που προÝδρευε ο μεγÜ-
λοò Λüρντò (Lorentz), πηραν μÝροò 21 δτÜσημοτ
φυστκοß, μεταξý ιων οποßων οι ΠοωνκαlÝ
(PoincarÝ), Ιßουρß (Curie), Brv (Wien), ΠερÝν
(Perrin), Πλανκ, ντε ΙνΙπlηλß (de Broglie), ft-
δε(φορντ (Rutherford) και Σüμεlψελντ (Som-
merfeld). Το γεγονüò üιτ μεταξý αυτþν συμπερτ-
λαμΒανüιαν kar ο ΑßνστÜτν δεßχνετ ιη μεγÜλη ε-
κιßμηση που Ýτρεφε στο πρüσωπü του η δτεθνηò
φυστΚη Κοτνοτητα.

Το Ι9ΞΙ τιμþδπκ€ μò το ΒροΒεßο ΝüμπεßΙ

γιο την ονοΚüηυψη του νüμου
του φωτοηη€ΚτΡιΚοý φαινομÝνου

θηγηιη στο υερßφημο Πανεπτσιßμτο του ΓκÝττν- Καθτιγηmò cπo Βεlηλßνο

γκεν (Güttingen) τηò Γερμανßαò. ΠÜντωò, αν και
αρΧτοε να ΥτνεταΙ Υνωσιοò στουò εΠτστημοντκουò
κýκλουò, ο ΑßνσιÜτν Þταν πÜντα σιη ΒÝρνη με Β þ-
ρεò, ανταρηò πλÝον, εργασßαò σιο ψαφεßο Ευρεστ-
τεχντþν. Το 1θ07 ΖÞιησε να γßνει Ýκιακτοò καθη-
γηιßò στο Πανευτστημτο ιηò ΒÝρνηò. ΥπÝβαλε
συγχρüνωò και το Üρθρο ιου yra την ΕτδτκÞ Σχειτ-
Η φημη ιου ΑΙνσιÜτν μεγÜλωσε ιüσο υολý þοιε
πολλÜ πανεπτστßμτα και ειηοιημοντκοß οργαντσμοß
φτλοδοξουοαν να ιον συμπερτλÜβουν μεταξý των ε-
ιαßρων ιουò. Το 1913 αποδÝχειατ τη θÝση καθηγητß
οιο Πστεπτστημτο ιου Βερολßνου. Συγχρüνωò εκλÝ-
γεται και μÝλοò τηò Βαοιλτκηò Ειατρεßαò Επτστη-
μþν ιηò Πρωσßαò. Λιγο μειÜ ιην Üφιξη ιου στο Βε- )
13
ΣτΑΘΜοι ΤΗΣ ΖòπιΖΤογ

ρολßνο χþρτσε με ιη γυναßκα του. Οιαν Ýγτνε μÝλοò

ιηò Πρωστκηò Ακαδημßαò ßιαν αχρýþò 33 ειþν. Ο
μετÝπεττα Α'Παγκüσμτοò Πüλεμοò kar οτ ψτχολογτ-
κÝò συνθηκεò που δημτουργησε yra τον επτσιημοντ-
κü κüσμο δεν ιον εμπüδτσαν να αφτερωθεß με υπερ-
βολτκü ΖÞλο σιην ανÜπτυξη ιων δταφüρων θεωρτþν
του (Βαρυτητα, Ýλξη, καμπýλεò χþρου, τετραδτÜσια-
τοò χþροò, κοσμολογτκÜ θÝματα κ.Ü.).
Το 1θlθ πανιρευετατ ιην ξαδÝρφη του ΕλΖα
ΑßνοτÜτν, χηρα, με δυο κüρεò, ιην ΙλΖε (Ilse) kar
ιη Μαργκü (Margot). Με ιην ΕλΖα δταιηρουσε δε- 3
σμü kar κατÜ ιηδτÜρκετα ιου πρþτου γÜμου του. Ο
Αλμπερτ Ýμετνε παντρεμÝνοò με ιην ΕλΖα μÝχρτ το
θÜνατü ιηò το 1θ36. Ο γÜμοò αυτüò εßχε οημαδευθεß
απü πολυÜρτθμεò απτσιßεò απü τη μερτÜ ιου. Το Φε-
θρουÜρτο του 1θ20 πÝOανε η μητÝρα του κιο
16. 0 ΑßßυστÜιν με Αλμπερι Ýντωσε συντειρτμμÝνοò. Το 1θ21 ιτμηθη-
τη γραμματÝο του κε με ιο SραSεßο Νüμυελ yra την ανακÜλυψη ιου
Ελεν Ντοýκαò
νüμου ιου φωτοηλεκιρτκου φατνομÝνου.' Σýμφωνα
με ιουò üρουò του δταΖυγßου ιου, τα χρηματα ιου
θραθεßου (L2L.5º2 κορüνεò Σουηδßαò) ια ετσÝπραξε
η πρþτη ιου σýΖυγοò. ΚατÜ την υερßοδο αυτß αρχß-
Ζετ μτα σετρÜ επτοιημοντκþν ταξιδιþν σε Ολλαν-
δßα, Τσεχοολοβακßα, Αυστρßα, ΗΠΑ, Αγγλßα, Ια-
πωνßα, Κßνα, Γαλλßα, Παλατστßνη kar Ισπανßα, Ρω-
σßα kar Νüττα Αμερτκη. Ταξιδεýετ πÜντα ιρßιη θÝ-
ση (γτατß Üραγε;) με ιο θηλß του σιο xÝpr kar δßνετ
με μεγÜλη επτιυχßα διαλÝξετò yra ιη Σχειτκüιητα.
Το 1θ21 αποφÜστσε να προσφÝρετ φανερÜ την υ-
ποσιηρτξη ιου σιο στωντσμü, Η συμμειοχη ιου στο
στωντσττκü κßνημα, εκιüò απü ιην αποδοχÞ των

μþν (που ηιαν Ýιοτμη να τον δταγρÜψετ). Συγχρü-

Οι ναζß κατüσχòσον την π€ριουσßα
του, κοτοδßκοσον τη Θ€ωρßο τηò
Σχετικüτητοò και Ýκοιγον το ΒιΕßΙßα του
σκοπþν ιου, απÝθλεπε και σιην ßδρυοη Ισραηλßιτ-
κου Πανεπτσιημßου οιην Ιερουσαλßμ. Ο ΑßνστÜτν
συνεργÜσιηκε οτενÜ με το οτωντσιÞ ηγÝτη Χοßιι
ΒÜττσμαν (Chaim Weizman).
Ο ΑßνστÜτν σττò ΗΙΙΑ
Οιαν ο Χßιλερ πÞρε την εξουοßα, ο ΑßνστÜτν θpr-
οκüιαν στο ΒÝλγτο. Μüλιò πληροφορßθηκε την Ü-
νοδο του ναΖτσμοý δÞλωσε üττ yra λüγουò αρχþν
δεν πρüκετιατ να επτσιρÝψετ οιη Γερμανßα. Or α-
νττδρÜσειò των ναΖß ßταν Üμεοεò. ΚαιÜσχεσαν ιον
ιραπεΖτκü λογαρτασμü του και το περτεχüμενο τηò
ιραπεΖτκüò θυρßδαò του. Or θεωρßεò του χαρακιη-
ρßσιηκαν εΒραßκÝò, ενþ ια βιβλßα ιου καßγονταν
στιò πλαιεßεò. Σιιò 1Β Μαρτßου ιου 1θ33 ο ΑßνοτÜτν
παραττßθηκε απü ιην Πρωστκη Ακαδημßα Επτστη-
νωò εΚανε ττò αΠαρατιητεò ενερΥετεò Yra να αΠοβ
ρßψει ιη γερμαντκß υπηκοüτητα. Τον πρüλαΒαν ü-
μωò or ναΖß. Τον επüμενο χρüνο or εθντκοσοσταλτ-
στÝò φυοτκοß τηò Γερμανßαò καιαδßκαοαν ομüφωνα
τη Θεωρßα ιηò Σχεττκüτηιαò.
ΦυστκÜ δεν δυσκολεýτηκε καδüλου να θρετ και-
voupyra 8Ýση. ΠολλÜ πανεπιστημια ιου πρüσφε-
ραν την Ýδρα ιηò θεωρηττκηò φυσικηò.
Σττò 3 ΟκιωΒρßου 1θ33 μßλησε δημüστα σε μτα τε-
ρÜοττα συγκÝνιρωοη στο Λονδßνο γη λογαρταομü
μταò επιτροπηò υποστηρßξεωò ιων δτανοουμÝνωι
προσφýγων απü τη ναΖτσιτκÞ Γερμανßα.
ον Οκτþθρτο ιου 1933 Ýφτασε σττò ΗΠΑ
ιη Yυvarka του, τη Υραμμαιεα του
Ντοýκαò (Helen Dukas) και το ο
του καθηγητη ΒÜλτερ ΙνΙÜγερ (Wal
Mayer). Η ÜφιξÞ ιου χατρειßοτηκε απü
αμερτκαντκÝò εφημερßδεò kar τα ραδιüφωνα ωò
γτσιο γεγονüò. Σχεδüν αμÝσωò ο πρüεδροò
βελτ κÜλεοε ιην οτκογÝνετα ΑßνστÜτν να ιη
ξενßσετ στο Δευκü Οßκο. Ο μεταρρυθμιστηò τ

Ι4

παιδεßαò σττò ΗΠΑ Α. ΦλÝξνερ (Α. Flexner) εßχε
τδρýσει, ιο 1θ30, ιο Ινστττοýτο ΑνωτÝρων Σπουδþν
σιο οποßο προσφÝρθηκε θÝση καθηγητß σιον Αßν-
σιÜτν αμÝσωò μετÜ ιην Üφτξη ιου. Ο ΦλÝξνερ εßχε
διαλÝξετ ιο Πρßνσιον ωò Ýδρα ιου Ινστττουιου. ΜÝ-
xpr να ετοτμαστοýν ια δτκÜ ιου κτßρτα το Ινσττιοýτο
στεγÜστηκε στο κτßρτο ιου Πστεπτσιημßου ιου Πρßν-
στον. Εκεß εγκαιÝστησε ο ΑßνοτÜτν και το επιστη-
μοντΚο του Υραφειο.
Η γÝνεστι mò ατομχηò εποχτßò
Στον ΑßνσιÜτν δεν Üρεοε να ανακατευεται στα
δημüοτα πρÜγμαια, απεχθανüιστ δε τδταßιερα το να
δßνετ συμΒουλÝò yra σιραιτωττκÜ θÝματα, üπωò η-
ταν η ενθÜρρυνση τηò ανÜπτυξηò του πιο καια-
στρευιτκοý üυλου που ανακÜλυψε ποτÝ ο Üνθρω-
ποò, τηò ατομτκßò θüμθαò. Ηιαν üμωò θÝΒατοò üτι
or ναΖß θα καιακιοýσαν σιο προσεχÝò μÝλλον ιην
ατομτκü δυναμη kar θα ιη χρηοτμοποτοýσαν yra να
υποτÜξουν ιον υπüλοτυο κüσμο. Ειστ λοτυüν τον
Αýγουστο του 1θ3θ γρÜφετ στον πρüεδρο ΡοýΖβελτ
και τον συμΒουλεýετ σχειτκÜ με την Üμεση καια-
σκευη τηò ατομτκηò Βüμθαò. Τελετþνονταò την ε-
πτσιολÞ του Ýγραφε:
17. Δýλεξη οτο
Albert ΗαΙΙ του
Λονδßνου το 1θ33.
Ακριβþò πßσω
του ο φυσικüò
Ρüδερφοριιτ.
,l8,
0 ΑßlυοτÜυ με
τη δεýτερη
σýζυγü του Ελζα
«Οιαν θα εßνατ Ýτοιμη η δοκιμη τηò πρþιηò ατο-
μικηò θüμθαò, να καλÝσετε ο' Ýνα ερημονηστ του
Ετρηντκοý εκπροσþπουò ιηò Γερμανßαò, ιηò Ιαπω-
νßαò, ιων ΣυμμÜχων, κα8þò κατ ουδÝιερουò παρα-
ιηρητÝò. Ρßξτε ιüτε τη θüμΒα στο ερημονηοτ μπρο-
σιÜ σ' üλουò αυτουò. Εßματ σßγουροò üττ üταν ο ε-
χθρüò πληροφορηOεß τα αποτελÝσμαια, θα συνθη-
κολογησετ χωρßò Üλλο. Κι Ýτστ θα αποφýγουμε το
θÜνατο χτλτÜδων ανθρþπων κατ θα Ýχουμε kar ια
χÝρτα μαò καθαρÜ üιαν θα γßνετ ετρηνη».
Δυσιυχþò ο ΡοýΖΒελτ, που δÝχθηκε αυτüν τον ü-
ΜετÜ τπν πΡþτη δοκιμþ ΒüμΒαò υδρογüνου
Ýγραψε πωò ον συν€χιστ€ß ουτÞ η πορ€ßα, δο
ΚοταστΡοφεß κüδε ßΧνοò ζωÞò Πüνω στη γη
ρο του ΑßνοιÜτν, πÝθανε πprv ιελετþσετ ο υüλεμοò.
Ο δε Τρουμαν, που κÜποτε χαρακτηρτσε ιον Αßν-
σιÜτν ιρελü, δεν Ýλαβε υπ' üψτν ιου ιην υπüσχεση
του προκατüχου του. Οταν ο ΑßνοτÜτν Ýμαθε yra τη
ρßψη τηò ΒüμΒαò στη Χτροσßμα, εßπε: «Αλßμο-
νο...)).
Οταν Ýγτνε η πρþτη δοκτμü ιηò Βüμθαò υδρογü-
νου ο ΑßνστÜτν Ýγραψε:
«Αν ουνεχτοιεß αυιÞ η πορεßα, τüιε η δηλητη-
ρßαση ιηò ατμüσφατραò απü ιη ραδτενÝργετα kar
κατÜ συνÝπετα η καιαστροφη κÜδε ßχνουò Ζωηò πÜ-
νω σιη Γη θα εßνατ αναπüφευκτη...».
Την επüμενη χρονιÜ ο γνωστüò γτα ττò ακραßεò
8Ýσετò του Αμερτκανüò γερουσταοτηò ΜακÜρθι
(McCarthy), πρüεδροò ιηò υποεπττροπηò ερευνþν
)
15
 1θ. Με τον
πρüεδρο του
κρüτουò του _ý
ΙσροÞλ Δαβßδ
Μπεν Γκουριüν
(Πρßνστον, 1953)
,^ß.
τηò Γερουσßαò, σιρÜφηκε ενανιßον ιου ΑßνστÜτν
λüγω των φτλετρηντκþν απüψεþν ιου. Τον χαρα-
κιηρτσε κομμουντοιη kar πρÜκιορα ιων Ρþσων. Το
1θ65 δταπτοιþθηκε üττ ο φÜκελοò που εßχε ανοßξετ
yr' αυτüν το FBI περτεßχε 1.2Β0 σελßδεò.
Το 1θ52 αρνηθηκε την πρüταση τηò κυΒÝρνησηò
του Ισραηλ να αναλÜβετ την προεδρßα ιου εΒραß-
κοý κρÜιουò. Την ßδια χροντÜ συνÝταξε ιη δταθÞκη
ιου ορßΖονταò ωò δταχετρßσιρτα ιου επιστημονικοý
του Ýργου την απü το 1θ2Β γραμματÝα ιου Ελεν
Νιοýκαò.
Το τÝλοò
ΚατÜ τα τελευταßα του χρüντα υπÝφερε απü ιη χο-
λÞ ιου. Απü ιτò αρχÝò του 1θ54 η υγεßα του χετρο-
ιÝρεψε kr Ýμετνε πολλÝò εΒδομÜδεò στο κρεΒÜττ.
Οιαν üμωò ÝντωOε καλýιερα, συνÝχτΖε την επιστη-
μοντκß εργασßα και απανιουσε στα πολυÜρτθμα
γρÜμματα που Ýπατρνε. Συò 11 Απρτλßου του 1θ55
υπÝγραψε με τον ΜτιÝρτlηντ ΡÜοελ (Β. Russell)
τη γνωσιη δÞλωση που καλουοε επετγüνιωò ιτò κυ-
Βερνüσετò ιων μεγÜλων δυνÜμεων να Βρουν ετρη-
Ο ΜοκÜρδι τον χοΡακτÞΡισ€ κομμουνιστÞ
κοι πΡüκτορα των Ρþσων, Ενþ ο φüκεΠüò
του στο FBl nεpιεixe l.Ξ8Ο σεßßδεò
16
_\ν
νικü τρüπο yra την επßλυση των δταφορþν ιουò. Η
μεγÜλη δÞλωση ΡÜσελ-ΑßνστÜτν ρωιουσε κοφτÜ:
«Θα θÝσουμε ιÝρμα οτο ανθρþπτνο εßδοò θα α- ß
ποκηρýξετ η ανθρωπüιητα ιον πüλεμο;».
Σιτò 14 Απρτλßου ιου Ιθ55 Ýγραψε την τελευταßα
του Ýκκληση yra παlιιüσμτα συναδÝλφωοη. Η Ýκ-
κληοη αυτη γρÜφτηκε επ' ευκατρßα τηò επετεßου
τηò ανεξαρτησßαò του κρÜτουò ιου Ισραßλ.
Ο ΑßνοτÜτν πÝθανε στιò 18 Απρτλßου ιου 1θ55. Η
εßδηση του θανÜτου του μειαδüθηκε οαν αοιραπß
σ' üλο ιον κüσμο και εκαιομμυρτα Üνθρωποτ Ýντω-
σαν Ýνα δÝοò μπροστÜ σιη μορφη που χÜθηκε.
Συμφωνα με ιην επιθυμßα του, δεν Ýγτνε κηδεßα
οýιε ανοßχτηκε τÜφοò. Το σþμα ιου αποτεφρþθηκε
με παρüντεò ελÜχισιουò συγγενεßò kar φßλουò. Η
ιÝφρα του σκορπßστηκε σιουò λüφουò ιου ΤρÝνιον
του Nrou ΤΖÝρσεß.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
ι. Ο Χανò-Αλμπερι (Ιθ04-τθ73) διÝπρεψε ωò πολιιτκüò
μηχαντκüò. Ο Εντουαρνι, Ýναò δτανοοýμενοò kar
ταλαντοýχοò πτανßσιαò, πÝθανε σε ψυχτατρτκÞ κλινικη το
1965.
2. Κυκλοφοροýσε μειαξý ιων Γερμανþν επτοτημüνων η
φÞμη η ΒοÞΒετα ιου Κωνσταντßνου ΚαραΒεοδωρη ηταν
üττ
πολý μεγÜλη οιην επεξεργαοßα ιων μαΒημαιτκþν σχÝσεων
ιηò θεωρßαò αυιßò.
3. Ο ΑßνσιÜτν δεν Ýλαθε ποιÝ Βραθεßο Νüμπελ για τη
Θοωρßα ιηò Σχεττκüτηιαò. Με το φωιοηλεκτρικü φατνüμενο
εßχαν ασχοληθεß kar οι Μαξ Πλανκ και Αρθουρ Χüλτ
Κüμπτον (Α. Η. Oompton),
ß879
ΓεwτÝται στην πüλη Ουλμ τηò
Γερμανßαò απü Εθραßουò γονεßò ο
Αλμπερτ ΑßνστÜν (1θ.3).
ß889
Τελετþνετ καδολτκü Δημοττκü
σχολεßο κατ εγγρÜφετατ στο
ΓυμνÜστο, Δταχρßνετατ γτα ιον
Üτακτο χαραχιηρα ιου.
ß89ß
ΔταβÜΖετ Ýνα εγχετρßδτο
Ευκλεßδειαò Γεωμετρßαò με ιο
οποßο Ýρχειατ σε επαφη με ττò
θεττκÝò επτσιßμεò.
ß894
Μειαβαßνετ στο ΜιλÜνο, üπου
εγχαδßσταιιτατ οτ γονεßò του.
ß896
Δßνει εξειÜσετò στη Σχολß
Μηχωττκþν ιου πφßφημου
Ομοσπονδταχοý Ινσιτιοýτου
Τεχνολογßαò (Πολυτεχνεßου) τηò
Ζυρßχηò, αλλÜ αποτυγχÜνει.
Υστεροýοε σια θεωρηττκÜ kar
φυστογνωσττκÜ μαθýματα.
ß897
ΦοτιÜ τελτκÜ στο τμημα
Μαθηματτκþν kar Φυστκηò του
Πολυτεχνεßου τηò Ζυρßχηò,
αφου προηΥουμθνωò πηρε το
απολυιηρτο Γυμνασßου οπü το
ΑαρÜου.
Ι9αι
Παßρνετ ιο πιυχßο ιου. Θα
ακολου8Þοετ kar η ελβεττκÞ
υπηκοοιητα.
ß9ο2
Βρßσκετ δουλετÜ οιο Γραφεßο
Ευρεσττεχντþν ιηò ΒÝριτηò.
ß9ο3
Παντρεýετατ ιη σιηιφοττßτρτÜ
του απü ιη Σερθßα ΜτλÝβα
ΜÜρττò.
ß9ο5
Ολοκληρþνετ τη δταφýß του
με θÝμα Εναò νεοò
πτησδηρισμüò των μοριακþν
διαστÜσεων, Τ?ιν ßδτα χροντÜ
δημοσιεýετ ατο Anna]en der
Physik Üρθρο yra ιην ΕτδτκÞ
Θεωρßα τηò Σχεττκοιηταò.
Εντεßνετ πλÝον τη θεωρηυχη
του εργασßα πÜνω στη ΦυστκÞ.
ß9ο7
ΠαρουστÜΖετ ιη διÜσημη
εξßσωση του.
ß9ο9
ΔτορßΖειατ επßχουροò καθηγητηò
οιο Πανεπτσιημτο τηò Ζυρßχηò.
ß9ßο
Τακυκüò καθηγητηò στο
Πστεπτστßμτο τηò ΠρÜγαò,
Ι9Ι2
ΕπισιρÝφετ στο Πανειπστßμτο ιηò
Ζυρßχηò ωò τακττκüò καθηγητηò.
Ι9ß4
Εγκαθßσταιατ στο Βερολßνο, üπου
σταλαμΒÜνετ τη θÝση ιου
δτευθυνιÞ ιου Ινστιτουιου
Φυστκηò, καθþò kar τη θÝοη ιου
οχαδημαßκου στο ΠανετπσιÞμτο
ιου Βερολßνου. Λιγο μετÜ χωρßΖετ
με τη γυναßκα ιου Ýχονταò δýο
αγüρτα.
ß9ß6
Στο Anna]en der Physik
δημοστεýετ ιην εlτασßα ιου «Η
θεμελßωση τηò Γενιχßò Θεωρßαò
τηò Σχεττκüτηταò»,,
ß9ß7
Με την εργασßα του Κοσμολογικοß
συλλογισμοß επß τηò γενικηò
8εωρßαò τηò σχετικüτηταò
θεμελτþνετ ιην επτσιhμη ιηò
Κοσμολογßαò.
Ι9Ι9
Παντρεýετατ ιην ξαδÝλφη του
ΕλΖα.
ß92ß
Του απονÝμειατ το θραΒεßο
Νüμπελ yra την ανακÜλυψη του
νüμου του φωτοηλεκτρτκοý
φατνομÝνου. ΠροσφÝρετ ιην
υποσιηρτξη ιου σιο στωντσττκü
κßνημα.
ß933
Η Üνοδοò του Χßιλερ ιον Βρßοκετ
στιò ΒρυξÝß,λεò, Τα θýλßα ιου
καßγοντατ απü ιουò νοΖτσιÝò.
Παραττεßιατ απü την Ακαδημßα
Επτσιημþν. Κινηιοποτεßτατ
εναιττßον ιου ναΖτσμοý. Μειαβαßνετ
σιτò ΗΓΙΑ,
ß934
Οτ εθντκοσοσταλτστÝò φυστκοß ιηò
Γερμαιτßαò καιαδυmΖουν ομüφωνα
ιη Θεωρßα τηò Σχειτχüτηταò. Του
προσφÝρειατ -και την αποδÝχετατ-
η θüοη του καθηγηιß στο
Ινστττοýτο ΑνωτÝlτων Σπουδþν σιο
Πστεπτσιßμτο του Πρßνστον.
ß939
Απευθýνετατ στον πρüεδρο
ΡοýΖβελτ και του ετσηγεßτατ
την Κατασκευη τηò ατομτΚηò
ΒüμΒαò, ωò απÜντηοη σιην
εmθεττκüτηια ιου ναΖτσμοý.
Ι952
Αρνεßιατ να αναλüβετ ιην
προεδρßα του νεοσýσταιου
κρÜιουò ιου Ισραηλ.
Ι955
Με ιον Μπ. ΡÜσελ
υπογlýφουν δÞλωση,
καλþνταò ιτò κυΒερνßσετò των
μεγÜλων δυνÜμεων να θρουν
ετρηνικü φüπο yra την
επßλυοη των δταφορþν τουò.
Πε8αßνει σε ηλτκßα 76 ετþν
(18.4).
0 Αßνστýυ ποßζοντοò βηλß
(σκßτσο τηò Lawa Heinz, 1923)
Lº
 Α
/.'.
 - !r}i η .rt

ι,
lε.J
*Δ

.ι
Θεοριη ΤΗ: ΣχετικοτΗτΑΣ

2.0 Ρþσοò
μαθημαπκüò στÜσεþν ιου. Ειστ π.χ. Ýναò χþροò -αιτεξαρτητωò
ΝικολÜι ΙβÜνOβιτò δταστÜσεων- εßνατ Ευκλεßδετοò, αν υπακοýετ σια
ΛομπατσÝφσκl. βαστκÜ αξτþμαια ιηò Ευκλεßδεταò Γεωμειρßαò.
3. ΥΠΟδΟΧÞ σΤΟ Εκτüò üμωò του γγωσιοý kar αγττληπιοý, μÝσω
ΠονεmστÞμιο τωγ αγθρþmγωγ ατσθßσεωγ Ευκλεßδετου χþρου, or
Σορβüνη τΟ 1929
μεγÜλοτ μαθημαιτκοß ΔομτιατσÝφσιιτ (Lobatsche-
wski) κατ Ρßμαν (Riemann) δüμησαν δýο μη Ευ-
κλεßδετεò Γεωμετρßεò που περτγρÜφουν ανιßσιοιχα
ττò τδτüτητεò δýο ανεξÜρτητων και δταφορεττκþν
χþρων που φερουν ια ονüματÜ ιουò.
Οι δýο αυιοß χþροτ kar οι αντßστοτχεò γεωμειρßεò
ιουò αποτελουσαν αυλÜ θεωρηττκÜ καιασκευÜσμα-
ια χωρßò προχιτκß φυστκη σημασßα, μÝχρι τη σιιγ-
μß που ο ΑßνοτÜτν δταιýπωσε ιη ΓεντκÞ Θεωρßα
τηò Σχεττκüτηταò, η οποßα προýποθÝιετ kar λετ-
ιουργεß μüνο σιο πλαßστο ενüò χþρου Ρßμαν. Με
λßγα λüγια, ο χþροò ιου Σýμπωττοò που μαò πεpr-
, βÜλλετκατ ιον οποßο θÝλουμε ναλÝμε üιτ μειρÜμε,
εφ'üσον δεχüμασιε üιτ αληθεýετ στο πλαßστü ιου η
ΓενικÞ Θεωρßα τηò Σχειικüτηταò, δεν εßνατ Ευ-
Η σνοτροπÞ των κf,οσικþν cπιστημονικþν
δεδομÝνων συ\πΡßφτπκò υπü το ΕüΡοò των
νÝων οιπιf,Þψεων που δεμεßΙßων€ η Σχ€τικüτητο
ΑßνσιÜτν εßνατ Ρßμαν, το Σýμπαν δεν εßνατ Ευκλεß-
δετο στο σýνολü ιου, Αυτü σημαßνετ üττ δεν θα Ý-
πρεπε να γßνοντατ ανττληπτÜ μÝσω ιων ατσθÞσεþν
μαò τα σχημαια Kar οτ μορφÝò ιου συμπανττκοý μαò
χþρου. Το üιτ συνετδηιοποτοýμε τα σχßματα που
μαò περτθÜλλουν, εßνατ αποιÝλεσμα ιου γεγονüτοò
üττ «or αισOησεη μαò Ýχουν την ιδιüτητα, δημι-
ουργþνεαò τδεατÝò τομÝò στο συνεχÝò χωροχρονt
κü γßγνεσOα1 του συμπαντικου χþρου, να κατα-
γlηφουν μüνο μικlη κομμÜτια του μη Ευκλεß-
δειου χþρου Ρßμαν που μαò περýÜλλει». Αυτοß,
or μÝσω των ιομþν δημτουργουμενοτ υποχþροτ, ü-
πωò αναφεραμε ΠροηΥουμενωò, συμπερτφερονιατ
με μεγÜλη αχρýετα σαν Ευκλεßδειοι, και μπορουν
να γßνουν σιττληπιοß απü ιτò ατσθßσετò μαò.
Ειστ στην ουσßα αυτü που ανττλαμΒανüμαστε
δεν εßνατ παρÜ η προθολτκß σκτÜ ΡιμÜνετων μορ-
φþν kar σχημÜτιον μÝσα σε ιρτσδτÜσιαιουò Ευ-
κλεßδετουò χþρουò. Η ενιυπωση σχηματτσμοý kar
υπαρξηò αυιþν ιων Ευκλεßδετων χþρων εßνατ α-
ποιÝλεσμα αυθαßρειων Kar μη υπαρκτþν τομþν
ιου συνεχοýò kar αδταßρειου συμπανττκοý χωρο-
χρüνου, ττò οποßεò προκαλοýν or περτορτσμÝνεò
δυνατüτητεò των ατσ8Þσεþν μαò. ΜÝσω τηò δημτ-
ουργßαò αυιþν των πλαοιþν ιομþν, ο Üνθρωποò Ý-
χει ιη δυναιüτηια να ανιτλαμΒÜνετατ Ýσιω μια
σκιÜ üσων δταδραμαιßΖονιαι σιο κονττνü συμπα-

κλεßδετοò, αλλÜ χþροò Ρßμαν.

Το παρÜδοξο üμωò εivar üττ η γεωμειρßα του Ευ-
κλεßδη μπορεß να εφαρμοστεß, με πολý καλη προ-
σÝγγτση, σε πολυ μτκρÜ κομμÜιτα ενüò χþρου Δο-
μπατσÝφισκι. Εν τοýιοτò, η απüκλισÞ τηò απü την
αλÞθετα γßνετατ φανερß σε ασιρονομτκη κλßμακα.
Αυτü σημαßνετ üιτ η γεωμετρßα του Ευκλεßδη εßνατ
μτα oprakn περßπτωση τηò γεωμειρßαò ιου Δομπα-
ισüφσκτ, η οποßα με τη σετρÜ τηò αποδεικνýειατ ü-
ιτ εßνατ μτα οριακη πφßπτωση τηò γεωμειρßαò ιου
Ρßμαν.
Εδþ üμωò αρχßΖουν ια παρÜδοξα yra ιην κοινη
ανθρþπτιm λογτκη, εφ'üσογ üπωò γνωρßΖουμε ση-
μθρα, οß αισθýσειò μαò μποροýν να καταγlηψουν
κα1 να συγκεκρlμενοΠοιησουν σΧηματα που
μορφοποιοýνται μüνο μÝσα σε χþòηψ μεχρι
τριþν διαστÜσεων ο1 οποßοι περτlηφονται απü
την Ευκλεßδεια Γεωμετρßα. Τα σχýματα τα οποßα
μορφοποιοýνται μÝσα οε χþρουò που πεμγτηφο-
wal απü μη Ευκλεßδειεò Γεωμετρßεò, üπωò αυτÝò
του ΛομπατσÝφσκι κα1 του Ρßμαν, δεν εßναι δν
νατüν να γßνουν αwιληπτÜ απü τιò ανθριßιπινεò
αισθηοεη (Μ. ΔανÝπιò kar Σ. Θεοδοσßου, ΙtΚο-
σμολογßα τηò Νüησηò εκδüσετò Δßαυλοò, ΑθÞνα
2ω3).
Συνεπþò, επετδÞ η γεωμετρßα του ιετραδτÜσταιου
χþρου τηò Γεντκßò Θεωρßαò τηò Σχειικüτηταò του

20
 F.€
νιικü περτβÜλλον του.
ΒεΒαßωò, üλα ια προηγοýμενα πτστοποτουν ιο γε-
γονüò üιτ, εκτüò των Üλλων, η ΓεντκÞ Θεωρßα ιηò
Σχειτκüτηταò Üλλαξε Kar ιο φτλοσοφτκü υπüβαδρο
ιων θειτκþν επτσιημþν.
Το σχειικτσττκü Συμπαν μαò, üπωò ακρτθþò πß-
σιευε και ο ΙΙλÜτωναò, εivar μη ατσθηιü. or μορ-
φÝò Kar τα σχημαια που αwτλαμΒανüμαστε αποιε-
λοýν ψευδεßò απετκονΙσετò Üλλων, πραγματτκþν
μεν αλλÜ μη ατσθητþν γεγονüτων, τα οποßα αποτυ-
πωνονιαι σαν σκτÝò πανω οε μικρÜ κομματια
χþρου που or ατοθÞσετò μαò Ýχουν τη δυνατüιηια
να ανιτλαμβÜνοντατ.
μωò δεν εßνατ μüνο ο ΠλÜιωναò που εßχε
προθλÝψετ ιη νÝα φυστκÞ πραγματτκü-
τηια. Δεν πρÝπετ να ξεχνÜμε τον Ηlý-
κλεττο, τον Δημüκριτο Kar ιον Παρμε-
νßδη, or οποßοτ δßδασκαν üττ αυτÜ που α-
νιτλαμΒÜνοντατ or ατσθÞσετò δεν ανιαποκρßνονιατ
οιην πραγμαιτκüιηια, αλλÜ δημτουργουντατ μüνο
οτη φαντασßα ιων ανθρþπων. Επß πλÝον πρÝσβευ-
αν üττ η γνþση που προÝρχετατ απü ττò ατσθßσετò
εßνατ ψευδηò Kar πωò μüνο η δτανοηττκÞ οýλλη-
ψη των πραγμÜτων μÜò οδηγεß σιη συμπανττκη α-
λÞ8ετα.
Η Ýwοτα του χιýνου
Συμφωνα με ιην Üποψη του Α. ΑßνστÜτν, ο χþροò
των ιρτþν δτασιÜσεων καθþò kar η δτÜσταση χρü-
νοò εßνατ ονιüιηιεò αναπüσπαστα συνδεδεμÝνεò kar
δομοýν μτα ενταßα συμπανττκη πραγματτκüτητα,
αυτÞ του χωροχρüνου. Απü ιην ενüτηια του χωρο-
χρüνου δεν μπορουμε να δταχωρßσουμθ ιο χρüνο,
ανττμειωπßΖονιÜò ιον ανεξÜρτητα απü ττò Üλλεò
¸
,. -
''
κ€ τüò των üf,ßΙων. η Γ€ν!κþ Θεωρßο
τηò Σχ€τικüτηταò üflßtοξε κοι το φιßΙοσοφικü
υπüΕοδΡο των δ€τικþν επιστημþν
ιρετò δτασιÜσετò (τον τρτσδτÜσιατο χþρο), δτüιτ kar η
δτÜσταση αυτÞ χÜνετ την ταυιüτηιÜ τηò, κατ ιο σý-
στημα των ανεξÜριητων οντοτÞιων χþροò-χρüνοò
του δεν μπορεß ιλÝον να περιγρÜψει ιη συμπαντικη
ΠραΥματτΚοτηια.
Ομωò, ακüμη Kr αν μπορουσαμε να ξεχωρßσουμε
τοχρüνο απü τη δομη του χωροχρüνου, yra να ιον
ανττληφθοýμε μÝσω των ατσθÞοεþν μαò, θα Ýπρε-
πε ο τειραδτÜσταιοò χωροχρüνοò να περιγρÜφετατ
απü την Ευκλεßδετα Γεωμετρßα, γεγονüò που δεν
ουμΒαßνετ, εφ' üσον εκφρÜΖειατ αυü μτα μη Ευ-
κλεßδετα Γεωμειρßα, αυιÞ του Ρßμαν, Τουιο σημαß-
vεr üιτ μÝοω των ατσθÞσεþν μαò δεν εßνατ δυνατü
να ανττληφδουμε την πραγμαιτκη ουοßα τηò διÜ-
οιασηò χρüνοò (Μ. ΔανÝΖηò kar Σ, Θεοδοσßου, Ι[
Κοσμολογßα τηòΝüησηò εκδüοετò Δßαυλοò, Αθß-
να 2003).
Or ατοθηοετò μαò üμωò μπορουν να ανττληφθουν
απετροελÜχτστα τμηματα του Συμπανιοò, τα οποßα
με καλη προσÝγγτση περιγρÜφοντατ απü την Ευ-
κλεßδετα Γεωμετρßα. ΜÝσα σε αυτÜ τα μτκρÜ συ-
μπανττκÜ κομμÜττα, ανττλαμθανüμασιε αυτü που or
Üνθρωποτ αποκαλουν χρüνο kar ιον μετρÜνε με τα
ρολüγια kar τα ημερολüγτÜ τουò. Οπωò εßναι üμωò
φανερü, ο χρüνοò αυτüò δεν Ýχετ καμτÜ σχÝοη με
ιη δτÜσταση χρüνοò.
Ειστ αν αλλÜξουμε συστημα αναφορÜò στο χω- )
27
ΘεopιR ΤΗΣ ΣχετικοτΗτΑΣ
4, Στιò ΗΠΑ το
1921, μετον ροχρüνο, ο χρüνοò μετασχηματßΖεται εν μÝρετ σε
πρüεδρο χþρο kar ο χþροò εν μÝρετ σε χρüνο, με ιρüπο þ-
ΧüρντΙνγκ σιε να αναμτγνýονται χωρßò πραγμαιτκη δτÜκρl-
ση or χωρικÝò Kar or χροντκÝò συνιειαγμÝνεò. Δεν
υπÜρχετ λοτπüν πτα θÝμα να δþσουμε τüπο σιο
Χρονο.
Γτα ιη φýση του χρüνου, üπωò αναφÝρετ ο ΕττÝν
ΚλÜτν (Etienne Klein) (1θθ7), ο ßδτοò ο ΑßνσιÜτν
Ýγραψε οτην προσωπτκÞ του αλληλογραφßα [επτ-
σιολη 21.3.55 στην οτκογÝνετα του φßλου ιου ΙνΙτοÝλ
Ι![πεσü (Michel Besso) μετÜ τον 8Üνατü ιου]: «Γτα
μαΩ τουò ορκ]σμενουò φυσlκουò η διÜκριση α-
νÜμεσα στο παρελθüν, το παρüν κα1 το μÝλλον
εßναι μüνο μια ψευδαßσθηση, ακüμη κι αν εßναι
τοσο εΠΙμονη».
ΤελτκÜ üμωò ιτ εßνατ χρüνοò;
Ο χρüνοò εßνατ μßα απü ττò πολλÝò (περτσοüιερεò
Ο χþΡοò των τριþν διοστüσòων κοι η
διüστοση χΡüνοò δομοýν μιο Ενιοßο συμπογπκÞ
ΠΡογματιι(üτητα, αυτÞ του ΧωΡοΧΡüνου
22
ιων ιρτþν) μαθημαιτκÝò δταστÜσετò του συνεχοýò,
μη Ευκλεßδειου και αδτÜσπαστου χωροχρüνου. Ωò
εκ τοýτου η πραγματτκη φυση ιου χρüνου. ο οποß-
οò συντσιÜ μßα ιÝταριη δτÜσταση ενüò μη Ευκλεß-
δετου χωροχρüνου, δεν εßνατ δυναιü να yivεr ανιτ-
ληπιÞ απü ιτò ανθρþπινεò ατσθησειò μÝσω ιρτσ-
δτÜσταιων kar Ευκλεßδετων επιστημοντκþν πετρα-
μαιτσμþν. Αυτü που ανιτλαμΒανüμαστε ωò χρüνο
μÝσω των πετραμÜιων μαò δεν αποτελεß παρÜ την
απετκüντση τηò δτÜοιασηò χρüνοò σιο χþρο ιηò ε-
ξÝλι6ηò του πετρÜματüò μαò. Kar or χþροτ εξÝλιξηò
ιων θερμοδυναμτκþν, κοσμολογτκþν kar κβανιτ-
κþν πετραμÜιων δταφÝρουν ιüοο στη μαθηματτκη
δομη üσο Kar σιτò τδτüτηιÝò τουò. Δηλαδη Ýχουμε
ιην εικüνα τηò δτÜσιασηò χρüνοò πÜνιο σε δταφορε-
ιτκουò καθρÝφιεò, yr' αυτüν το λüγο or ετκüνεò του
δταφÝρουν Ýστω kar ελÜχτστα. Το Ζηιοýμενο λοτ-
πüν εivar να μπορÝσουμε να Βροýμε τη σχÝση με-
ιαξý των τδτοτÞιων ιων καθρεφιþν kar üχτ μεταξυ
ιων δταφüρων ειδþλων (προΒολþν) του χρüνου πÜ-
νω σ' αυτοýò.
ΤετÜρατ δτÜσταση kar μεταφι:σχß
Η ετσαγωγß üμωò μταò τÝιαρτηò δτÜσιαοηò οτη
συμπανττκη δομη δημτουργησε μτα σετρÜ φτλοσο-
φτκþν προΒλημÜτων.
ταν Þδη γνωσιü οιη μαδηματτκη σκÝψη
üιτ or μορφÝò kar ια σχßματα που δημι-
ουργοýντατ σε χþρουò ιεσσÜρων δτασιÜ-
σεων, ακüμη και αν αυιοß εßνατ Ευκλεß-
δετοτ, δεν εßναι δυνατü να γßνουν ανιτ-
ληπτÜ απü ιτò αν8ρþmνεò ατσ8ßσετò. Εκιüò αυιου
Ýχουν παρÜξενεò Ýωò μειαφυστκÝò τδτüιητεò.
Ενα ιετραδτÜοιατο ανιτκεßμενο με μαθηματτκÜ
κριιηρια μπορεß να περÜσετ ανεμπüδτστα μÝσα αυü
Ýνα συμπαγÝò υλτκü τρτσδτÜσταιο σþμα κατ μÜλτ-
οτα χωρßò να ακουμπησετ ποτÝ την εξωτερτκη του ε-
Πτφανeτα.
Ολα τα προηγουμενα δεν Þταν δυνατü να μην κε-
νιρßσουν τη μεταφυστκü φιλοσοφßα.
Οπωò αναφÝρει ο Μαξ ΓτÜμερ (Μαχ Jammer)
στο βýλßο ιου Ετ,,νοτεò του χþρου (Πανεπτστημτα-
κÝò Εκδüσετò Κρßτηò, ΗρÜκλετο 2O0L),. «..,Εßναι
αξιοπερßεργο το γεγονüò üυ η ιδÝα μιαò τÝταρτηò
διÜστασηò Ýγινε δεκm με ενOουσιασμü απü ιοι4
πνευματlστlκοι4 κýκλουò. Ο ΧÝυριΜουρ (Henry
Moore) εßχε ηδη εφαρμüσει αυτÞ την εwοτα
στην πνευματlσυκη του συλληψη την οποßα α-
ποκαλοýσε apissitudo essentiaLis (ουσιþδη πν
κνüτητα). Στο "Εηòhßτßdßοη metaphysicum
γρÜφει: Ετσι, üπου τυχüν περιÝχονται σε κÜτι, εß-
τε περισσüτερεò ουσßεò εßτε πιο πολλη ουσßα
ü,τι, αυτü ισοσταOμßΖει με το μÝγεθüò του, εκεß
νεται αντιληπτý η þmρτη διÜσταση, την οποΙα
νομÜΖω ουσ ιþδη πυκνüτητα.
 ν
a

5. 0 Αßνοτüυ με
ºα υπερφυσικÜ φαινüμενα τα οποßα επlδε1- σουμε πλßρωò ιο περßεργο Συμπαν ιου δüκτοροò τουò μεγüλουò
κνýοwαι απü τουò τινευματιστÝò στιò διÜφορεò σν Αλμπερτ ΑßνστÜτν; φυσικοýò
γκεντμýσειò τουò ερμηνεýονταν με βÜση την υ- Ο ΜΦ ΙΙλανκ (Μαχ Planck) δταιýπωσε ιην Ü- Α. Μßκελσον
πüθεση μτò Ýταρτηò διÜστασηò». ποψη: «ΚαμιÜ νÝα επιστημονικη θεωρΙα δεν κοιΡ.Μßλικαν
fνωστüτατα απü αυιÞ ιην Üποψη εßνατ ια πετρÜ- θριÜμΒειισε επειδη κατÜφερε να πεßσει τουò αντ1- το 1926
ματα που πραγμαιοποßησε ο Γερμαιτüò καθηγητηò πÜλοιη τηò κÜνοwÜò τοιξ να δουν το φηò τηò α-
τηò Αστρονομßαò στη Λτψßα Πüχαν Κ. ΤσÝλγερ ληOεηò, αλλÜ μüνο γιατß αυτοß που Þταν ενα-
(J.K. Züllner) στα οποßα εßχαν παραστεß μÜρτυρεò ντßον τηò κÜποια σττμη πÝθαναν, και μια νÝα
πολλοß απü τουò δτακεκρτμÝνουò συναδÝλφουò ιου. γενιÜ περισσüτερο εξοικειωμÝνη μαΖß τηò μεγÜ-
Πεηýμαια ιοπολογικου χαροκτßρα, üυωò ιο λýοτ- λωσε και πηρε m ηνßα».
μο κüμπων δεμÝνων σε κλετστοýò νηματτκοýò θρü-
χουò η τα πφßφημα συμΒÜντα που εßναι γνωστÜ ωò ΗΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΔανÝΖηò ΜÜνοò kar Θεοδοοßου ΣιρÜτοò, Το Σýμπαν που
apports (προσκομßσετò), δηλαδη η ξαφντκη εμφÜ-
σγÜπησα-Ειοαγωγη σmν Αστροφι;σττη, εκδüσειò Δßαυλοò,
νlση και προσÝγγτση ενüò ανττκετμÝνου απü το
ΑθÞνα Ιθθθ,
πουθενÜ, ερμηνεýθηκαν ωò κwησετò η δτεργασßεò r<ar Θεοδοσßου ΣτρÜτοò, Η Κοσμολογßα mò
ΔαιιÝΖηò ΜÜνοò
οιην τÝτqιτη χωρτκη δτÜσταοη, Σιην εκτενß εργα- Νüησηò-Ειοαγωγý οmν Κοσμολογßα, εκδüοετò Δßαυλοò,
σßα Transcendentale Physic (Γ.Κ. ΤσÝλνερ, ΑθÞνα 2003, Ι
Transcendentale Physic, μετÜφρ. C.C Massey,
Λονδßνο 1ΒΒ0), ο ΤσÝλνερ (Β80) προσυαδεß να ερ- Αf,μπερτ Αινστüν: «Η διüκριση ονüμΕσο
μηνεýσετ, με θÜση αυτÞ την υποθειτκÞ δτÜσταση,
üχι μüνο τα φατνüμενα που εκδηλþνονται σε πνευ-
στο ποΡCßδüν, το ποΡüν κοι το μÝßf,ον
μαιτσττκÝò συγχεντρþσετò, ολλÜ kar τα κÜθε εßδουò €ßναι μüνο μιο ψευδοßσδηση»
θρησκευττκÜ θαυμαια.
Εν τÝλετ üμωò θα μπορÝσουμε ποτÝ να καιανοÞ-

23
Χορο»-ΧροΝο:

των ΣτρΑτογ Θεοιο:ιογ

καιΜΑΝογΔΑιιεΖΗ
επßκουρων καθηl,ητþν Αστροφυσικüò,
Τμßμα Φυσικßò Πανεπισmμßου
Αθηνþν

r τεχντκÝò ιηò μÝτρησηò του χρüνου, φατνομεντκÜ, εß-

χαν φτÜσετ σε υψηλü επßπεδο ιελετüτηταò, üταν ο
Αλμπερτ ΑßνòπÜτν -δταιυπþνονιαò ιην ΕιδικÞ
Θεωρßα τηò Σχετικüτητα9 γκρÝμτσε ολüκληρο το
νοηιτκü kar λογτκü υπüΒαθρο πÜνω στο οποßο εß-
χαν βαοτοιεß μÝχρι τüιε.
Παλατüτερα πτσιευαμθ üιτ το μηκοò κÜθε ανιτ-
κετμÝνου δεν μειαΒÜλλειατ, ασχÝτωò αν ιο ανττ-
κεßμενο εßνατ ακßνητο Þ κτνεßτατ με κÜποτα ιαχý-
ιηια. Το ßδτο πτσιεýαμε üιτ θα συμθαßνετ με τη μÜ-
Ζα του, δηλαδÞ üιτ παραμÝνετ πανιοý κατ πÜντοτε
η iδra. Ομοßωò, θεωροýσαμε δεδομÝνο üιτ ια ρολü-
yra μαò δεßχνουν την ßδτα þρα εßτε Βρßσκονιαν
καρφωμενα σιον ακßνητο ιοßχο ιου σπτττοý μαò εß-
τε κρÝμονταν στο πτλοτηρτο ενüò ιοχýιατα κτνοý-
μενου αεροπλÜνου.
Και üμωò η γνþμη μαò αυιη ηταν λαθεμÝνη! Δεν
καιανοοýσαμε üιτ üλα αυτÜ ια «λογτκÜ» γεγονüια
συνÝθατναν μüνο kar μüνο επετδη η ιαχýιηια ιων
κτνουμενων ανιτκετμÝνων ß
του ρολογτου μαò ηταν
πολυ μτκρη οε σχÝση με την ιαχýτηια ιου φωτüò. η
οποßα φιÜνετ τα 300.000 χλμ./δευι. κατ εßνατ η πτο
μεγÜλη ιαχυτητα που μποροýμε να συναντησουμε
μÝσα στον καιανοηιü kar ατσθηιü απü εμÜò κüομο,
Σýμφωνα με την ΕýικÞ Θεωρßα τηò Σχετικüτη-

ταò το μßκοò ενüò ανττκειμÝνου μrιqlaivεr üσο με-

j
αýξησηò ιηò ιαχýτητÜò του, η μÜΖα ιου ολοÝνα και

γαλþνετ η ιαχυιητÜ ιου, Kar θα γßνετ πρακιτκÜ
«μηδÝν», üταν η ταχυτητÜ του φιÜσετ θεωρηιτκÜ
ιην ττμη τηò τòιΧυιηταò του φωιοò.
ΚατÜ τη δýρκετα üμωò τηò χροντκßò περτüδου
που το μηκοò του ανττκετμÝνου «Ζαρþνετ» λüγω τηò
μεγαλþνετ μÝχρτ να γßνετ ιßΖετρη, üιαν ιο μßκοò
ιου θα Ýχετ γßνει μηδÝν.
ΜÝσα σ' αυτüν ιο μαγτκü χορü των Βαθμταßων με-
ταμορφþσεων ιων σωμÜιων, üπου ια οδηγεß η αυ
ξηση τηò ιαχυτηιÜò ιουò, η ανθρþπτνη λογτκη ε-

24
 1. ΜÜθημα στο
Ινοτιτοýτο
ΑνωτÝρων
Σπουδþν του
Πρßνστον

πτΖÞτησε να ελεγξει τη οταθερüτητα τηò Ýννοταò
του χρüνου. ΜÜτατα ομωò! Ο χρüνοò διασιÝλλειατ,
üπωò kar η μÜΖα ενüò σþματοò, üιαν αυξÜνετατ η
ταχυιητÜ του. Ειστ, τη οιτγμß που το οþμα θα απο-
κιÞσετ ιην ταχυιητα ιου φωιüò, or δεßκιεò ιου ρο-
λογτου θα σταματησουν να γυρßΖουν, εφ' üσον ο
χρüνοò ανÜμεοα σε δυο χτýπουò ιου υπολογßΖετατ
üιι θα εßναι Üπòιροò, ιαυιτΖüμενοò με την αιωνιü-
τηια.
Το παρÜδοξο, yra ιην κονη λογτκη, φατνüμενο
τηò δταστολßò ιου χρüνου δεν αποτελεß πλÝον Ýνα
δεωρηιτκü κατασκευασμα, αφου Ýχετ αποδετχθεß
)
25
ΧοΡΟΣ-Χροι.ιο»
2. Με το βοηθü
του ΛÝοπολντ Kar πετραματτκÜ. Η επαλÞ8ευση του φατνομÝνου
Ινφελιττ αυτοý επττεýχθηκε κατÜ ιη δτÜρκετα πετραμÜτων ü-
(Πρßνοτον,1θ38) που Ýγινε χρηση επτταχυνιþν σωματτδßωg üιαν υ-
πολογßσιηκε üιτ η δτÜρκετα Ζωηò κÜποτων oιorxεr-
ωδþν οωματτδßων, γνωστþν ωò μιονßων, μπορεß να
επτμηκυνθεß, αν επττοχυνθουν σε πολυ υψηλεò ια-
Χυτητεò.
Τα μτüντα εßνατ κÜυοτο εßδοò ΒαρÝων ηλεκιρο-
νßων, που παρÜγοτ,τατ με φυοικü τροπο στην ανωτε-
ρη ατμüσφατρα απü την κοομτκη ακττνοθολßα Þ ιε-
χνηιÜ μÝσω συγκροýσεων ανÜμεσα σε σωματßδτα
μÝσα σε επτταχυντÝò υψηλßò ενÝργειαò. Η μÝοη
διÜρκετα ΖωÞò (t) των μτονßων εivar περßπου 2,2 χ
10'υ δευτερüλεπια. Παρ'üλ'αυιÜ, η Θεωρßα τηò Σχε-
ττκüιηιαò, αλλÜ kar η πετραμαιτκÞ διαδτκασßα α-
ποδετκνυουν üιτ ιο χροντκü δτÜστημα ανÜμεσα στη
δημτουργßα ενüò μτονßου και στη δτÜσπαση ιου δεν
συμπßπτετ με το χρüνο Ζωηò του (t), υαρÜ μüνο αν
Σýμφωνα μΕ την €ιδικþ Θεωρßα τηò
Σχετικüτπτοò, το μπκοò €νüò αντικ€ιμÝνου
μικροßνòι üσο μ€γαßΙþνει η ταχýτπτü του
2,6
το μιüντο γεννηθεß kar πεδÜνετ οε Ýνα κατ ιο αυτü
σημεßο ιου χþρου, δηλαδη αν εßνατ ακßνητο. Αν
κτνεßτατ. η δτÜρκεια τηò πραγμαιτκηò Ζωηò ιου, Ü-
ρα l<ar ιο μηκοò ιηò ιροχιÜò που δτανυετ, εξαρτÜιαι
εΙιε αΠο ιην ενερΥετα εΙτε αΠο ιην ιαΧυτητα του.
Οσο ταχýτερα κτνεßτατ ιüσο περτοσüτερο zεr. και αν
η ταχυτητÜ του προσεγγßσει ιην ταχυτητα του φω-
ιüò στο κενü, μπορετ να υπÜρξετ yra πολý περτσοü-
ιερο χρüνο απü το θεωρητικü χρüνο τηò Ζωηò του.
Αυξηση δηλαδη ιηò ταχýτηιÜò του σημαßνετ παρÜ-
ιαση ιηò Ζωηò του.
Ο ΑßνσιÜτγ με την Ετδικη Θεωρßα τηò Σχετικü-
rnraò Ýθεσε ιην Ýννοια του χρüνου σε Ýνα νÝο φτ-
λοοοφτκü υπüΒαθρο. Ο χρüνοò του ΑßνσιÜτν, εκεß-
νεò ττò πρþτεò υερτüδουò που γεννηθηκε η ΕτδτκÞ
Σχεττκüιητα, μπορεß να ουνÝχτΖε να κτνεßτατ ευθý-
γραμμα προò ια εμπρüò, αλλα με κανÝναν ιρüπο η
κßνησÞ του αυτÞ δεν Þταν σιαθερη kar αμετÜ8λη-
ιη. Ενα Üλλο σημεßο Üξτο προσοχηò εßνατ üιτ ο
χρüνοò, üιωò αναδυθηκε απü τη φυσικη αυτη θεο>
ρßα, Ýχετ νüημα μüνο üταν συνδÝειατ με την Ýννοτα
του χþρου. Αυτü ιο ΖευγÜρωμα χþρου kar χρüνου
γεwÜ Üμεσα την Ýννοτα τηò χροντκηò σττlμηò, που
ανττσιοτχεß σε Ýνα ουγκεκρτμÝνο σημεßο του χþρου.
Ειοι δημιουργεßιαι η αßσ8ηση üιτ ιο συμΒÜν απα
 3. ΤελετÞ στο ΠονεπιστÞμιο τηò ΝÝοò
Υιßρκηò το 1943. 0 Αßνστüιν φÝρει το
διακριτικÜ του Πανεπιστημßου τηò
a
,J Σορβüνηò γιο να τιμÞσει το γαλλικü λαü.
4. Σε Ýνα μετογενÝστερο (1946)
χειρüγραφü του ο ΑlνστÜιν εξηγεß πþò
Ýφτοσε οτην εξßσωση E=mc' (Μουσεßο
ΕπιστÞμηò τηò Βοστüνηò)

.ýΙ
1+ ¹ι -ινΙ'1

j"<-9e-4Λ2+1
Ι"" -J_
. -7.: ι
.'{ .: ,ι - ι.1,-{+
, _ **
ιr+ΦL,,-ι-..*...J
,,
Ι ,2- -.φΙ

"ß Ξ Λr-, τ
ιελεß Ýνα σημεßο ιου χωροχρüνου, που η περlγραφη στημüνων σιη θεωρηιτκη δυναιüιηια ετιÜλληλων
ιου προσδιορßΖειαι απü Ýνα οι)γκΓκριμενο ,(που,) θυδτσμÜιων απü το παρüν σιο παρελθüν η ιο μÝλ-
και ενα ανιιοιοιχο «ποιε». λον, kar ανιιοιρüφωò. Ολα αυτÜ ßσωò προμηνυουν
μτα νÝα ειιοχη γτα ιην ανθρþπτνη νüηση.
ο γαßιανÜκτ üμοιò αυιßò ιηò νÝαò _\ογικηò Ο χρüνοò στη ΓενκÞ Θεωρßα τηò Σχετκüτηιαò
επαγωγηò συνεχßΖετατ. Η Ýννοια ιηò χρο- Οσο kar αν τιροξενουν εντυπωση τα γεlονüτα
νικηò σιιγμηò δημιουργòι ιην cvvola ιου που συμΒαßνουν üιαν η ιαχυιηια κÜποιου αντικετ-
xpovrKou δταστημαιοò, που δεν εßναι τßπο- μÝνου προοεγγßσετ την ταχýιηια ιου φωτüò, δεν εß-
ιε Üλλο παρÜ η απüσιαιßτι μεταξυ δυο ναι παρÜ ασημανιεò λειτομερετεò μπροοτα οια
χροντκþν οιτγμþν. Το χροντκü δτÜι;ιημα ουνδεδε- φατνüμενα που περτγρÜφετ η Γεγτκlß Θεωρßα τηò
μενο με ιην αποστασΙ1 Χωρου, ιην οΠοΙα αΠεΧουν Σχειικüτηταò, Kupro στοτχεßο ιηò νεαò αυτηò επτ-
δυο χροντκÝò στιγμÝò, μαò δßνετ ιην Ýννοτα ιηò στημοντκηò συλληψηò εßνατ η Ýρευνα των φατνο-
δτÜρκειαò ιηò εξελιξηò ενüò ουμθÜνιοò, τüοο μÝσα μÝνων που μπορουν θει,ιρηττκÜ να ουμΒοýτ, οε πε-
στο χþρο üσο kar μÝσα στο χρüνο. Η ευδυγραμμη ρτοχÝò στιò οποßεò ετιτκρατουν τεραοιτα πεδßα βα-
προò ια εμπρüò ροη του χρüνου rouAivσra,ιv φαι- ρυτηταò. Η μελÝτη ιων νÝων δεδομÝνων μÜò οδηγεß
νüταν τüσο καλÜ ιεκμηρτωμÝνη, þσιε κανÝναò δεν στο συμπÝρασμα üιτ Ýνα τσχυρüιαιο ιιεδßο θαρυτη-
μπορουσε να δτανοηθεß üιι δα ιην αμφισΒηιησετ η ταò καμπυλþνει το χοlρο.
δα την επεκιεßνετ. Αυτü επττευχθηκε üμωò απü τον
ßδτο τον παιÝρα τηò νÝαò τδÝαò, σιο πλατσιο ιηò Γε-
Με ΒÜση τη Γεντκη Σχεττκüιηια, η Sαρυτηια δεν )
νπηò Θεωρßαò τηò Σχετικüτηηò, ιην οποßα δταιυ- ;
, -,:. ι,,Ου ιý ,, /,_. ,; ß.} ß}.}ζ] { .;
πωσε λßγα χρüντα αργüιερα. ΜειÜ ιην ισχυρη ;',' r-ι; 1 ,;r,,.,,
ß iJΤ Τ ß.] a ,",
«Βüμθα» σια θεμÝλτα τηò Νευιþνεταò Φυοτκηò, η
ευθυγραμμη προò ια «εμπροò)) ροη του χρονου τηò γß ,:, ,,ß,,ß ,:

Ειδικηò Σχετικüτηταò Üρχισε να αμφιοΒητεßτατ,

καθþò πληθαιναν οι αναφορÝò δτακεκρτμÝνων επτ-

2º
Xopor-XpoI\o:

..Π
},
-L

εßνατ μτα δυναμη που ασκεßιατ ανÜμεσα σια δτÜφο-

ρα υλτκÜ του Συμπαντοò, αλλÜ μτα γεωμετρτκη r-
δτüτητα ιου ßδτου του Συμπανιοò. Η ετσαγωγη τηò
Βαρýιηταò οιο χωροχρüνο ιον υποχρεþνει να χÜνcι
το σχßμα ιου, να κυριþνετ, δηλαδη να γßνετατ κα-
μπýλοò. Σιο πλαßστο τηò καμπυλωσηò του χωρο-
χρüνου, ο χþροò, ο χρüνοò kar επßοηò η ýλη αλ-
ληλοεμπλÝκονιαι και αλληλοουμπληρþνοντατ.
Οτ εξτσþσετò του ΑΙνοτÜτν προΒλÝπουν üττ η πυ-
κνüτητα ιηò μÜΖαò και ιηò ενÝργεταò κα8ορßΖετ ιη
δομη του χωροχρüνου kar αποφαßνοντατ üττ αυτη η
δομη, την οποßα αποκαλουμε μετρτκη ιου χωρο-
χρüνου, προσδτορßΖετ τη δυναμτκη και την τροχτÜ
των ανιικετμÝνων που περτÝχοντατ σιο Σýμπαν.
Σ' Ýνα ιÝιοτο πλαßοτο, üχτ μüνο η ταχýτητα των
παρατηρητþγ αλλÜ και η μÜΖα (η Ýνταση του δυ-

ιην εμφÜντση υψηλüτατων Sαρυττκþν πεδßων, rka-

§ € §§ §€ßζ ¾Φt"§ σ¾ §ν Γß Φ mÝmΦßJ\Ý τß
§º mi-§Kw ¸ητα ¾Γ}ζ ζαζ και ττºζ €w ργ€ßαζ
Κα Φ ß ει ym ΦμÜ τΦξJ Χ ρΦΧ 1ݧιJ
ναμικου ιηò θαρýιηιαò) επτδροýν Üμεσα σιην τα-
χýτηια ροηò του χρüνου.
Απü ιην εποχÞ ιου Νεýτωνα ηιαν γνωσιü üττ Ý-
να πεδßο θαρυιηιαò εivar ιο αποτÝλεομα μταò μÜ-
Ζαò σε κÜποτα συγκεκρτμÝνη περτοχη ιου χþρου. Η να σιαματηοετ, üπωò ακριΒþò και οτην περßπτωοη
Ýνιαση ιου πεδßου θαρýιηιαò εξαριÜιατ δηλαδÞ α-
πü ιην ττμη τηò πυκνüιηταò ιηò συγκεκρτμενηò μα-
Ζαò. Αυτü σημαßνετ üττ αναγκαßα προýπüθεση yra
νþν να προσεγγßσουν ιτò ττμÝò Βαρýτηταò που α-
παττεß η ΓεντκÞ Θεωρßα τηò Σχειτκüτηιαò, εßνατ η
υπαρξη μαΖþν τερασιßων πυκνοιÞτων.
Το πρüΒλημα αυτü ιο ξεπÝρασε η συγχρονη α-
σιροφυοτκη με ιην ανακÜλυψη ιηò λεγüμενηò «με-
λανηò οπηò» Ιι «μαυρηò τρýπαò» (black hοΙε)νε-
κρÜ Üοιρα με μεγÜλεò μÜΖεò, τερÜοιτεò πυκνüιηιεò
kar τσχυρÜ μαγνηιτκÜ πεδßα στην ευρýιερη περτο-
Χη ιουò.
Αναφερüμενοτ ετδικÜ οιο χρüνο, παρατηρουμε ü-
ττ πεδßα Βαρýιηταò μεγÜλων ττμþν ιον αναγκÜΖουν
του κτνουμενου ανιτκειμÝνου που φιÜνιι την ταχυ-
τηια του φωιοò.
Οπωò αναφÝρετ ο Λτοýτò ΕπστÜτν (Leιvis

2Β
 5. Με το
μετεΠεΙτ0
βιογρÜφο του,
φυσικü Φßλιπ
Φρονκ, σε μιο
φωΤOγρOφΙ0
του 'l928.
6. Ενα μουσικü
διüλειμμυ

Ξ: .τεiιr) βιβ.\ßο ιοι; Erxüγεò τ,ιιòΣιετ_ιιßι)τηταò

ò;το ,,Ια. ε,ι,,ιj ιο δlkcι ιιοL._ιροι.οιιε,ιρ.ιÜ 1ιε 1,ορl,οòòρυθ-
.κ,'-,οσειò Κατοττιρο, 1992), η ßjιιτοιολη ιου χρüνου. μιιι,ò. διι,\αδη παΓι μπροσια,,.
ιτροκιιλεßιατ ιιπü ιηι, ulali|ιr ενüò μεγÜλιιυ πε- Οι εργαò;ßεò ιι,ιτι δτßισημι,-ιν κοσμιο\üγιυι, Σιß3εν
Βαρß;ιιτιαò, ß)ιαφÝρει απü ιιr δται;τολη ιιου ο- Χüκτνγχ (S. Ηιτιι,Κßηg) και Ρ. ΠενρüουΖ (R.
_, \ιιιιτ οτην kjvnoττ, ι,ιο εε-,ιlò σημεlο: «Αν εγιßι Pcιlrosc) (ινοιξιν νÝα παρÜΒυρα σιιι\- εννοια τηq
.,,, ,)ιιια] (ι)ò προò εσαò. τüτε, ε,l,τυ νοlιßΖιυ οιι το δι- αρχιιò ιου χρüνου. Και Þιιυ,ò ypaq,ει () αοιρ(χ{ιυ(]ι-
-. , /]οι. ρολüι δòιυλευι,ι συιι;ιÜ, €νOý ιο δικü σαò, κüò Θ. ΓραμμÝνοò (19ι]Β): «Αιιεδει!-,αν 1ιε, 7ιεOü-
πßσ(,) Σι-l -νροτιι,ò εc;εßò τ,οlιßΖειε, üτι ιο δικιι
:: τ δοι:ò, τηò '1bπο_\οl,ταò ιßα] τ,ι]ò ι\ιαφιιρικιιò Γει.4ιε-
:| ιιaιε,] ιια,Ια. α,1,\α ιο δικο 1ιοι; 7ιι,τρÜε,ι αργα tρ]αò otL ο Χρονο( αρΧ]σε να ρεε1 ι]1 σL]γLιι7 tllò,
.. :: ΙΙαε] ιΙΙοω. ,\,/ε,1,Ü.λιιò, Ε κ ρ ι ι ξ τιò, ο π (ι ε δ ιι7ι ιο ι: 1.ι ηθηκ ι, κ α ι ο
τ 1,

1 ι, οlιι,ιò τιτι- ειιιΒρ(ιtιι,I,σ]] τ]]ò .ψοτ,οιιετρι]σjrò -κι)ροò. )jιιγεπωò ]7 γενν]lση ιου Συ7ιπαντοò κα] 71
,,-. προκα \εß ιι 6αρι]ιι]τα ιßαι εσεßò Βρßò;κεστε δτ
-ιlι
ιουρ γ, ßòι ι ο υ,γßιιρο\ρο ν ο L, α τ 7 ο vra, \ρο ι,,] -
τ L, ß

,, _ n,ι ιι,1,, ,r,rr Γ tt]1I-]1 ιoL: πι,δΙου Βαριιτηιτιò, αΙtο κÜ. ΕφορlιüΖοι ιαò roL,C ι,ülιουò ττιò Γι,ι,,τκßιò, θει,,,-
].,: , aß ι()ιε, εl,υι τ,οlιßΖτ,ι üιι ιòι δlktι μου ρολοι ρταò τηò )J.τετικτ)ι lr ταò κιι ι òιν ι ι ;τρτ' ιl,ο γταò ß ι ι γ κα-
,,.:_a] (ßι,,σt(t. ε,Ι1, Ι() δΙκο ι;cιò πÜει πßòßι,ι. ομοΙ- ιε,υθυγσιι ροηò του .ιρι)ι,οι, αι,ιεΙδετξτιν üιτ ιο Σι,
| .]ι \ ι)ι-ιlΖε,ττ, οτ1 ιο δικιß ò;αò ριιλοι ιι(ιι,ι κα- μπιιν üχι 1ιüνο 0òι Lιπορουστ,, α,Δ,λÜ μα,λ,Ιιιν επτ- )
c)o
Χορο:-Χροι.ιο:

7. Το εξþφυλλ0
του περιοδικοý ΒÜλλεται να Ýχει προκυψε1 απü τη ΜεγÜλη
τßme που Εκρηξη μlαò σημυακηò ιδτομορφßαò (point
ονακÞρυξε τον singlLarity) Üπειρηò πυκνüτηταò και 0ερμοκρα-
ΑßνστÜυ σε σlαò».
«προσωπικüτητα Συνεπþò, üπωò αναφÝρετ ο Σι. Χüκινγκ στα βr-
του 20οý αιþνα» βλßα ιου Χρονικü του Χρüνουκαι Μαυρεò τρýπεò,
και το ελβετικü συμπαντα-ΒρÝφη κυ Üλλα δοκßμια, η αντßληψη
διοβοτÞριü του (8)
μαò yra τη φυση του χρüνου Üλλαξε. Δεν θεωρου-
με πλÝον üττ ο χρüνοò εßνατ ανεξÜρτηιοò απü ιο
Συμπαγ αλλÜ üιτ σχηματßΖετατ μ' αυιü. Συνεπþò,
εßναι πτOανü, καθþò κÜποιοò κτνεßτατ θεωρηττκÜ
προò ια πßοω οιο χρüνο, να φτÜσετ σ' Ýνα ανυπÝρ-
θλητο üρτο, μτα χωροχροντκß ανωμαλßα, πÝρα απü
ιην οποßα δεν μπορεß να προχωρησετ. Αν üμωò r-
σχýετ αυιü, δεν Ýχετ νüημα να αναρωτιüμασιε ποτ-
οò η ιτ προκÜλεσε η δημτουργησε τη ΜεγÜλη
Εκρηξη. Η αναφορÜ σε πρüκληση η δημτουργßα
προýποθÝτετ στωπηρÜ την υτιαρξη χρüνου πρτν α-
ιü ιη σημετακη τδτομορφßα τηò ΜεγÜληò Εκρηξηò.
Εδþ kar εßκοστ πÝνιε xpüvra γνωρßΖουμε üττ η Γε-
vrkn Θεωρßα ιηò Σχεττκüιηιαò προθλÝπετ πωò ο
χρüνοò Üρχτσε οιην ανωμαλßα που υπηρξε πρτν α-
πü 15 χ 10'Ýτη. Kar ο Σι. Χüκνγκ κλεßνετ το αφτÝ-
ρωμÜ του σιο χρüνο με ιιò εξηò σκÝψετò: «Αυτü
που ελπßΖω πωò Ýδειξα εßναι üτι κÜποιο εßδοò
σχετικττικÞò προσεγγπηò εßναι ο μονοò τρüποò
να κατανοýσε1 κανεlò το Συμπαν, τουλÜχιστον αν
εßναι θεωρηττκüò φυσικüò. ΕλπßΖω üτι στο μελ-
λον θα Βρουμε Ýνα συνεπεò μοντÝλο που 0α πε-
ριγρÜφει τα πÜντα μεσα στο Συμπαν. Η επιτυχßα
αυιοý του στüχου θα εßναι εναò πραγματικüò
8ρßαμΒοò ιου ανθρþπινου γενουò». S ß,] ιιι Ιι ιιι " ιι ι
ΠραγματτκÜ προò αυτß ιην καιευθυνση οιρÝφο- , -/<;
, .1, -:_
(,.. ιL:
' . <! ,, } j'
/ /.
νιατ σßμερα üλεò οι προσπÜθετεò των μεγÜλων
συγχρονων θεωρηττκþν αστροφυστκþν.
Η ταχýmτα του ιρωτüò
Μτα βασικη αρχη ιηò Νευιþνεταò Φυστκηò ßταν
üιτ η κτνηιικß ενÝργεια, η οποßα προοδßδετατ σ' Ý-
να σþμα -kar οφεßλειατ στο Ýργο των εξωτερτκþν
δυνÜμεων- εßνατ ανÜλογη του ιετραγþνου τηò ια-
χυτηταò. Αυτü σηματνε üιτ, πρακιτκÜ, Ýνα οþμα
μπορουσε να αναπτυξετ οποταδηποτε ταχýιηια.

§σο και §w αßJξm ουμ€ τ§ºν κ§νηξßκÜ

§ν€ 〧α ,αζ Üζαò. ft ταΧýτmτÜ τηξ ξν
δα ξεπερÜσει mοτÝ την ταχýτΓιτο του φωτüò

Το δüγμα αυιü αναιρÜπηκε απü ιη Θεωρßα ιηò Χυτηια ιου φωτοò.

Σχειτκüτηταò μÝσω τηò οποßαò αποδεßχθηκε üττ üσο Την ορθüτηια ιηò προηγοýμενηò δεωρηιτκηò Ü-
kar αν αυξησουμε ιην κινητικÞ ενÝργετα μιαò μÜ- ποψηò ανÝλαβε να αποδεßξετ πετραματτκÜ ο Γ.
Ζαò, η ιαχýτηιÜ τηò δεν δα ξεπερÜσει ποιÝ την ια- Μττερτüτοτ (W. Bertozzi) με ιο πεßραμα τηò μÝγτ-

30
 9, ΣπγμÝò
ΥραμμτΚο εΠΙιαΧυνιη. περισυλλογÞò
Ωò κτνουμενη μÜΖα επτλÝγειαι το ηλεκιρüντο, (Πρßνοτον, 1938)
!ι
δτüιι, λüγω ιηò πολý μικρßò μÜΖαò ιου σε σχÝση
Προò το φορττο ιου, εΧεΙ την ΙΚανοτητα να εΠlια-
χýνειατ σε πολυ υψηλÝò ταχυτητεò, κατÜ πολυ υ-
ψηλüτερεò απü την ταχυιηια οποτουδηποτε σωμα-
ττδßου.
Μειρþνταò με τη Βοηθετα ενüò υαλμογρÜφου ιο
χρüνο που δτανυουν τα ηλεκτρüντα μτα γνωστη α-
πüσταση, υπολογßΖουμε την ιαχυτηιÜ τουò.
Το πεßραμα απÝδετξε üττ or μετρουμενεò ταχυτη-
τεò δταφÝρουν κατÜ πολυ των ταχυτÞτων που υπο-
λüγτΖε η Νευιþνετα 8εωρßα, ενþ ανττθÝτωò συμφω-
νουν, με μτκρß απüκλτση, με ττò ττμÝò τηò ταχυιη-
ιαò που προΒλÝπονιατ απü ιη Θεωρßα ιηò Σχεττκü-
ιηταò.
Ενα ερþτημα που γεwτÝτατ κατÜ ιο πεßραμα εß-
ναι αν τα ηλεκιρüντα <<Ýφεραν» ιην ενÝργετα που ε-
μεßò νομßΖουμε üττ ιουò δþσαμε με τον επτιαχυνιη.

ρÜγμαιτ, με θερμτδομετρτκß μÝτρηση

σιο οημεßο πρüοπιωσηò των ηλεκτρο-
νßων ΒρÝθηκε üιτ τα ηλεκιρüντα αποδß-
δουν ιην ενÝργετα την οποßα τουò δþσα-
με Kar Που ΠερΙΥραφειαΙ αΠο ιη σΧεση:
Ε = α.ν (φοριßο εττß την τÜση επττÜχυνοηò).
Ενα βαστκü üμωò συμπÝρασμα που θγßκε απü ιο
πεßραμα μÝγτστηò ιαχυιηταò εßνατ το εξηò:
Μüνο Ýνα μεροò τηò προσφερüμενηò ενεργε]αò
καταναλßσκετα1 γ]α την αυξηση τηò ταχýτηταò, ε-
νþ το Üλλο, που αποδετκνυεται üτι δεν χÜOηκε,
σιsσσωρεýετα1 στα υποατομικÜ σωματßδια τηò ýληò.
Αξιοπερßεργο εßναι üτι, üταν η ταχýτητα εßναι
πολý μικρη, Ýνα απειροελÜχιστο μεροò τηò προ-
σφερομενηò ενερΥε]αò συσσωρευεtαl στα υΠοατο-
μικÜ σωματßδια, ενþ το σýνολο τηò προσφερüμε-
νηò ενÝργειαò καταναλßσκετα1 γlα τnv αýξηση
τηò ταΧυτηταò.
Τουιο εξηγεß ιο γτατß ο Νεýτωναò, Ýχονταò ιη δυ-
νατüιηια να παραιηρεß μüνο πολý μτκρÝò ιαχýιη-
τεò, δεν ανττληφθηκε üττ η ιαχυιηια μιαò μÜΖαò
δεν μπορεß να αυξÜνειατ επ' Üπετρον.
Αντß8εια με τα προηγοýμενα, üταν η ιαχýτητα εß-
var πολý μεγÜλη και προοεγγßΖει την ιαχýιηια του
φωιüò, ro σýνολο, σχεδüν, τηò προσφερüμενηò ε-
νεργεlαò συσσωρεýετα1 σια υποατομικα σωματß-
δια, ενþ ενα απειροελÜχιστο μÝροò τηò κατανα-
λßσκεται γπ |ην αýξηση ιηò mχυτηταò.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΔανÝΖηò ΜÜνοò kar Θεοδοσßου ΣτρÜτοò, Το Σýμπαν που
αγÜπ ησ α- Ε τ αγωγý σ τ ην Αοτ ρο φυστκη, εκδüοειò Δßαυλοò,
στηò ιαχýιηιαò, üπωò ο ßδτοò το ονüμαοε.
Αθηνα 1θθθ.
Το πεßραμα αυιü συνßστατατ σιην απ' ευθεßαò μÝ- ΔανÝΖηò ΜÜνοò και Θεοδοσßου ΣτρÜτοò, Η Κοσμολογßα τηò
τρηση ιηò ιαχýιηταò ηλεκτρονßων. στα οποßα προσ- Νüηοηò- Εταγωγη στην Κοσμολογßα, εκδüσετò Δßαυλοò,
δßδετατ γνωστη υοσüτητα ενÝργεταò, μÝσα σε Ýνα ΑθÞνα 2003. r
31
Προτοπτ
Μαξ Καρλ Ερνστ
Δοýντβχ ΓΙλαττκ
(1Β5Β-1947)
Τερμονüò φυστχüò, γεννημÝνοò στο
Κßελο, πρωτοπüροò τηò ιΟαιττικþò
θεωρßοò. Σποýδοσε στα πονεπιστþμισ
του ΜονÜχου ι(οι του Βερολßνου κοτ
Ýγινε διδÜχτωρ το ß 879 ιοι στη συνÝχειο
χαθηγητþò στο Κßελο κοι στο Βερολßνο.
Ο Πλανχ κοθrÝρωσε τπ θεωρητιχþ
φυσικþ ωò κορυφοßο επισfημονικü
κλüδο. Αρχιχü οσχολÞθηκε με τπ
θερμοδυναμικÞ κοι οπü το ß9(ΧΙ
στρüφηχε προò την ειοογωγþ μιοò νÝοò
θεωρaσò γιο την ενÝργετα r(or ενüò
στοιχειαχοý κΒüτπα τηò ενÝργειαò,
γνωστοý ωò στοθερü του Πλανχ. Οι
ÝρΕυνÝò του θεμελßωσαν τη σýγχρονη
φυσta(η κοι ητον ουτεò που του
οπÝφεραν και το ΟροΟεßο Νüμπελ
ΦυστßÞò το 1918. Ο Ýπαιξε
^ßνστüιν
καθοριστικü ρüλο στην ονογνþρτση των
θεωριþν του ΙΤλανκ, αποδεικνýοιτταò την
ισχý τηò υηüθεσηò των κΒüντσ, ενþ ο
Πλανκ υποστþριξε και την ΕιδιχÞ Θεωρßο
τηò Σχετικüτητοò του Αßνστüιν. Το ß928
οποΧωρησε οπο τπν επιστημονιa(η
δρÜση, εγþ το Ýργο του σιο Βερολßνο
συνÝχισε ο θεωρητικüò φυσιιüò
ΣρÝνπνγκερ, χοΘ.οτþντοò Ýτοι το
Βερολßνο του ΜεσοπολÝμου κÝγτρο τηò
θεωρητrßþò φυσιßþò. Ο Πλανχ υηþρξε
ακÝραιοò κατ γενναßοò σαò χαροκτþραò.
ΠÝθονε στο ΤχÝτrνγκεν σε ηλικßο 87
ετων,
32
Ερνστ
Μωι
(1Β3Β-1916)
Αυστρ.ακüò φυσικüò και φιλüσοφοò,
γεννημÝνοò οτο Χßρλιτò Τοýραò τηò
ΙΙοραΟaοò. Σποýδοσε στπ BιÝwn, üπου
το Ι86Ο Ýγινε διδüκτωρ τπò φυσιχþò.
Δßδοξε φυσικþ και μηχανικþ στη ΒßÝννη
και οργüτερο στο Τκρατò. Ασχολþθηχε
rδrοßτερο με τη φυσιολογßα των
οισθÞσεων χαι τη φιλοσοφaο. Το ß867
Ýγινε κσθηγητþò φυσικþò στο
πονεπιστþμιο τηò Πρüγσò, üπου
οσχολþθηκε με την αßσθηση τηò
χßνησπò, ενþ ανÝπτυξε χαι θεωρßεò κοι
μεθüδουò γτα την τοχýτητα των
χυμüτων, Δτατýπωσε ττò αρχÝò των
υπερþχων και üρισε το λüγο τηò
ταΧυτηταò ενοò ι(ινητου προò την
τοχýτητα του þχου. Σýμφωνο με τον
ΙΙßΙαχ, η γνþσπ προÝρχετοι απü τιò
οτσθþοειò, Αρο ο φυοτκüò νüμοò πρÝπει
νσ επαλπθεýεται εμπειρικÜ, γπÞρξε
προπομπüò τηò Οεωρßαò τηò
Σχετικüτητοò του ΑßνστÜιν, κοθþò το
Ýργο του ενÝπνευσε το μεγüλο φυσικü,
κυρßωò μÝσω τηò απüρριψπò των
απüλυτων εννοιþν του χρüνου ßοι του
Διαστþμοτοò. Η σχÝψη του ΙιΙσχ
επÝδρσσε χαι στπν σναλυτικþ
φιλοσοφικÞ σχολÞ του Κýιλου τηò
ΒιÝννηò. Σημαντικüτερο Ýργα του εßναιι
Ο, σρχÝò τηò θερμολογßοò ßΙ896Ι, Η
γνþση του λÜθουò (ß9Ο5l. ΠÝθονε στο
Χüσρ τηò Τερμανßαò.
ΜΦ
Μπορν
(1ΒΒ2-1970)
Γερμσνüò φυσικüò, γεννημÝνοò στο
ΙßπρεσλÜου. Εγινε καθηγητþò τηò
θεωρπτιχþò φυσιßüò στο παγεπι(πÞμ.ο
του ΓχÝτινγκεν το Ι92l. ΑσχολÞθηχε με
τη θερμοδυναμιχÞ, διατυπþνονταò μτο
ακριΟþ μοθημστιßþ Ýχφραση του
πρþτου θερμοδυναμικοý νüμου.
ΣυνεργÜστηßε το ß 926 με το μοθητþ του
ΒÝρνερ ΧÜιφνμπεργκ γιο τη διατýπωοη
τηò μοθημοττχþò περιγραφþò τηò
χΒαντικþò θεωρßοò, ενþ η συνεργασßο
τουò αυτη συνεΧιστηßε ßοΙ στα επομενα
χρüνιο. Ο Μπορν συνεργüστηκε επßσηò
με τον Αßνοτüιν χατ τον ΟπενχÜιμερ γιο
τον προοδιορισμü τηò ηλεκτρονικþò
μορφüò των μορßων. JΙßε την Üνοδο του
νοζισμοý στη l'ερμσνßα ονογχÜστπχε χοι
ουτüò νο εγχοτολεßψε. την ποτρßδο του
το 1933 κα. νο εγκατοστοθεß στην
Αγγλßο. Εκεß δßδοξε στο πανεπιστþμιο
του ΚÝμπριτζ, ενþ το ß936 Ýγτνε
καθηγητþò οτο πανεπrοτþμιο του
ΕδιμΒοýργου. Το ß939 οπÝκτηοε τη
Ορετσνιχþ υπηχοüτητο, αλλü μετÜ το
τÝλοò του πολÝμου επÝστρεψε στη
Γερμσνßσ. Το ß954 τιμþθηχε με το
ΒραΒεßο Νüμπελ Φυοττ(þò μαζß με το
συμπατριþτη του Βüλτερ Ιιßπüτε. Ο
ßΙπορν πÝθονε στο ΓχÝτινγκεγ σε ηλιχßα
88 ετþν.
Ζßμτμουντ Νýò ΧÝνρικ Πολ
Φρüτντ ΝτÝýτντ Μπορ Ερενφεστ
(1Β56-1939) (1ΒΒ5-1962) (1ΒΒ0-1933)

Αυστριακüò ιατρüò, τδρυτÞò τηò
ψυχονÜλυσηò. Σποýδοσε στην ΙοτρικÞ
σχολÞ του πονεπιστημßου τηò ΒιÝννηò,
αργüτερα νευρολογßα στο Πορßσι, ενþ
παρακολοýθησε μοθþμοτα του Σορκü
στη ΣαλπετριÝρ και τη }Ιονσß. ΕπÝοτρεψε
στη ΒτÝννη ßαι χρησιμοποßησε μιο νÝσ
επονοστατrχÞ μÝθοδο θεραπεßοò με
ΟÜοη την αφþγηση κοι την ερμπνεßα τωγ
οτrεaρων κοι την ονÜλυση των
προσωπικþν ιδεþν. Η μÝθοδüò του
αρχικÜ στττιμετωπßστηκε με μεγÜλη
επιφýλαξη, αλλÜ στοδιοχÜ η
ψυχανÜλυση Üρχισε να κοτατ(τÜ Ýδαφοò
ιαι να καθιερþνεται. Ο Φρüιντ Ýγινε
καθηγητþò του πανεπιστημßου τηò
ΒιÝννηò το ß92Ο. l{ μεγαλýτερη συμΒολÞ
του στη μελÝτπ των ψυχτκþν
κοταστüσεων εßνσι η ανÜλυσπ των
μηχανισμþν με τουò οποßουò λειτουργεß
το ασυνεßδητο και η χρÞση για το σκοπü
αυτü τηò Ýννοιαò τηò ηδονþò. Η σχÝση
του Φρüιντ με τον ΑßνστÜιν υπþρξε
ιδιαßτερσ στενÞ ßαι η αλληλογροφßα τουò
αηοκαλυπτιπÞ τηò σκÝψηò των δýο
αυτþν μεγÜλων επιστπμüνων του 2Οοý
αιþνο. Σημσγτιχüτερα Ýργα του εßνοι τα
εξÞò: Η ερβηνεßα των ονεßρων (Ια}ΟΙ,
Τρßσ δοκßμιο σχετικÜ με τη θεωρßο τηò
σεξουολrκüτητοò |ß 9Ο5}, ΠÝρσ οπü την
ορχιß τηò ηδονÜò (ß92ΟΙ, ΣυλλογικÞ
ψυχολογßο κοι σγÜλυση του Εγþ ßt92ßΙ,
Ανοστολh, σýμπτωμο κοι Üγχοò (1926Ι,
Η δυστυχßο του πολιτισμοý (Τ93Οl.
Δονüò φυσικüò, γεννημÝνοò στην
ΚοπεγχÜγη. Τüνοò οικογÝνειοò με
μεγÜλη επιοτημουκÞ παρüδοση,
σποýδοοε οτην ΚοπεγχÜγη και οργüτερα
στο ΚÝμπριτζ και στο Μüτ.τσεσfερ,
Ýχοιττοò γιο καθηγητÝò τουò διÜσημουò
φυσrκοýò Τüμοον και ΡÜδερφορτrτ. Ο
ßιΙπορ υπþρξε ο μεγÜλοò οντßησλοò του
ΑßνστÜιν κοι επεξεργÜστπκε τηγ οτομικþ
θεωρßα, η οποßα οποτελεß τη Βüση üλων
των σýγχρονων θεωριþν που
σχετßζοντοι με τη δομÞ του ατüμου και
τιò μεθοδολογιßÝò αρχÝò τπò φυσιßþò.
Το Ι9ß ß Ýγινε διδÜχτωρ ßοι το Ι9Ι6
κοθηγητþò στο πανεπτστÞμιο τπò
ΚοπεγχÜγηò. lο 1922 πþρε ΟραΒεßο
Νüμπελ. lδρυσε τüτε κοι το Ιγσπτοýτο
Θεωρπτικhò Φυοιχþò, του οποßου υηþρξε
διευθυιττþò και το οποßο Ýγινε Ýνσ
σημοντικü διεθνÝò ερευνητικü χÝντρο με
μεγüλη αχτινοΒολßσ. Ο Ιιßπορ δτοτýπωσε
νÝεò θÝσειò γτσ την κΟοτ.τιχÞ ΘΕωρßα tßor
το ß943, γιο να αποφιηει τιò ναζιστικÝò
διþφτò, Ýφυγε για τη Σουηδßο. Στη
συνÝχεια αναχþρησε για τιò ΗΠΑ, üπου
εργüστηκε γτα την χοτοσκευþ τηò
οτομι.(Þò ΒüμΒαò. Ωστüσο ογωνßστηχε
για τον περιορισμü των κινδýνων απü τη
χρþση τηò πυρηνικþò ενÝργετοò. ΠÝθανε
στην Κοπεγχφη.
Αυστριοκüò φυσιßüò, γεννημÝνοò στη
ΒιÝνγη. Ο Ερενφεστ Þτσν ολλανδικÞò
χαταγωγþò κοι υπÞρφ προσωπιßüò και
στενüò φßλοò του Αλμπερτ ΑßνοτÜγ.
Εγινε χοθηγητÞò στο πανεπιοτþμιο του
ΛÝιντεν χοι Ýχανε στη διÜρκεια των
ερευνþν του ιδιαßτερα σημοντικÝò
μελÝτεò γaα τη στοτιστικþ και την
κΒαγτιχþ μπχσνικþ. Οι μελÝτεò ουτÝò
ßατÝληξαν στη διοτýπωση μιαò αρχÞò και
ενüò θεωρþματοò που φÝρουν το üνομü
του, ωò ορχÞ και θεþρημα του
Ξρενφεστ. Η σχÝση του ΑßνστÜιν με τον
Πολ Ερενφεστ þτσν οτενüτατη ßοι
μÜλιστο κστÜ τη διÜρχεια του Α'
Παγßοσμaου ΠολÝμου αλληλογροφοýσσν
τοχτικÜ. Σε μια επιστολþ του προò τον
Ερενφεστ την εποχþ εχεßνη ο ΑßνστÜν
Ýγραφε πωò «ζοýμε σÞμερα σε μιο
εηrδημικÞ πλÜνπ, ηου αφοý θα
προξενþσει απεριüριστεò ταλαιπωρßεò,
μια μÝρα θα εξσφονιοτεß και θο γßνει Ýνο
τÝροò κοι μια αχατανüητη πηγþ οπορßαò
για τιò επüμενεò γενιÝò». Ο Ερεγφεστ
δεν ηρüλοΒε νο δει την επιδεßνωση
ουτÞò τηò απερrüριστηò ταλαιπωρßαò
που προÝΒλεψε ο ΑßνστÜιν, κσθþò
πÝθανε το Ι933 στο ΛÝιιττεν, λßγο πριν
οπü την εμφÜνιση των τραγικþν
συνεπειþγ του ναζισμοý.

ΠΗΓΕΣ: Εγκυκλοπαßδετα ΠÜπυροò-Λαρουò-ΜπρττÜντκα 2000, Ηλεκιροντκη Εγκυκλοπαßδετα Τομη 2004

33
 ".ß.

q l;ι
Ατονιικυ ΒοιΖιηR

3. 0 εβραßκÞò
κοταγωγÞò, λü φυοικü Ενρßκο ΦÝρμτ (Enrico Eermi) εßχαν
Δανüò φυσικüò προχωρησετ σημανιτκÜ σιη μελÝιη του φατνομÝνου
Νιλò ΧÝνρικ kar γνþρτΖαν ιτò συνÝπετεò. Ο ΣτΖßλαρνι ανηου-
ΝτÝιβιντ Μπορ. χουσε üιτ κÜποτα σττγμη οιο Üμεοο μÝλλον η Γερ-
4. 0 Ιταλüò μανßα θα κατασκευαΖε πρþτη την ατομτκß ΒομΒα.
φυσικüò Ενρßκο Ανακοτνþσετò yra το φατνüμενο ιηò πυρηντκηò
ΦÝρμι, που σχÜσηò εßχαν αρχßσει απü ιο 1θ35, δεδομÝνηò τηò
πρωτOò ακαδημαßκηò ελευθερßαò, τüσο απü Γερμανοýò üσο
ανακüλυψε την και απü Αμερικανουò επτσιημονεò.
τερÜστο ενÝργειο
Οτ φüθοτ του ΣιΖßλαρντ kar Üλλων επτστημüνων
που εκλυüτον απü
οτην Αμερτκη εντοχυδηκαν üταν η Γερμανßα απα-
την πυρηνικÞ
γüρευσε ιην εξαγωγη ουρανßου απü ιην Τσεχοσλο-
σχüση του
θακßα, οιην οποßα εßχε ηδη ετσβÜλετ. Ο ΣτΖßλαρνι
ουρανßου
δεν εßχε αμεοη πρüσθαση στην κυθÝρνηση ιων
ΗνωμÝνων Πολτιετþν. Γτα το λüγο αυτü αυευθυν-
θηκε στον ΑßνστÜτγ ο οποßοò, λüγω ιηò φüμηò του,
μπορουοε να ετσακουσθεß. Συμφωνα με τον ΣτΖß-
λαρνι, ο ΑßνσιÜτν δεν εßχε σκεφθεß ιο μηχαντσμü
ιηò αλυοτδωτηò αντßδρασηò, δεν Üργηοε üμωò να
ιον καιαλÜβετ. Σε συνÜνιηοη με ιον ΑßνοιÜτν, συ-
νÝταξαν επτσιολÞ προò ιον πρüεδρο των ΗνωμÝ-
νων Πολττετþν ΦρÜνκλτν ΡοýΖβελτ (Eranklin
Roose-velt), την οποßα υπÝγραψε ο ΑßνστÜτν. Η ε-
πτσιολÞ επτσημαßνετ ιη σπουδατüιητα τηò επιστη- λ

μοντκηò ανακÜλυψηò Kar ττò ουνÝπετÝò τηò.

ΕκφρÜΖετ, ετιßοηò, το φüθο απüκτησηò πυρηντκþν
üπλων απü ιη Γερμανßα kar Ζητεß κραττκη παρÝμ-
βαση.
ΜερικÜ αποσπÜσματα αυτßò ιηò επτοιοληò:
«Πρüσφατεò (επιστημοντκÝò) εργασßεò ιων Ε. ΦÝρμι
kar Δ. ΣτΖßλαρντ, or ουοßεò μου ανακοτνþθηκαν με

Πßστευε üτι η ΑμερικÝ δα χειριζüταν

την ο\ιακÜ υψη μΕ π€Βßσκ€ψη κqι
α δßσταζε να χρησι§"ιοπΦιÜτ€| τߺ ΒΦ Βα

χειρüγραφο, με αναγκαΖουν να πιστευω üττ το οτοτ-
χεßο ουρÜντο μπορεß να αποτελÝσετ μßα νÝα και ση-
μανττκη πηγη ενÝργεταò οιο Üμεοο μÝλλον. Ορτ-
σμÝνεò απüψετò αυιοý ιου θÝματοò φαßνετατ να
χρεταΖονται προσοχη κα1 εαν εßναι απαραßτηιο Ü-
μεοη ευÝμSαση εκ μÝρουò τηò κυθÝρνησηò. (...)
Αυτü ιο κατνοýργτο φατνüμενο μπορεß, επßσηò, να
οδηγησετ σιην καιασκευη ΒομΒþν κατ εßνατ ανττ-
ληπτü üττ εξατρεττκÜ τσχυρÝò θüμΒεò νÝου τυπου
μποροýν να καιασκευασιουν. (...) Καιαλαβαßνω üττ
η Γερμανßα Ýχετ σιαμαιησετ την πþληση ουρανßου
απü ια ορυχεßα ιηò Τσεχοσλοθακßαò, αφ' üτου ιην
κατÝλαβε. Μßα ιÝιοτα πρþτμη ενÝργετα θα μπορου-
οε ßσωò να εξηγηθε1 με το γεγονüò üττ ο γτοò του υ-
φυπουργοý Εξωτερικþν τηò Γερμανßαò, φον Βαß-
τσΖÝκερ (νοη Weizsücker), Βρßσκετατ σιο Ινσιττου-
ιο ΚÜτΖερ Βßλχελμ (Keiser Wilhelm) σιο Βερολß-
νο, οΠου ενα μεροò τηò αμερτΚαντΚηò ερΥαοταò Υια
ιο ουρÜνιο επαναλαμSÜνειατ αυιü ιον κατρü».
Η επτστολÞ παρεδüθη σιον ΡουΖθελτ τον Οκτþ-
θpro ιου 1939 (ενα μηνα μειÜ την ετσβολη ιηò Γερ-
μανßαò σιην Πολωνßα) απü τον ΑλεξÜντερ Ζαξ
(Alexander Sachs), φßλο του προÝδρου. Η απÜ-
νιηση του ΡουΖβελτ ηταν: «ΑναγνωρßΖω τη σπου-
δατüιητα αυιþν ιων δεδομÝνων kar Ýχω συγκαλÝ-
σετ μßα επτιροπη yra να ερευνησετ ιο θÝμα».
Η συμθουλευττκß επττροπη φÜνηκε να καδυοτε-
ρεß, Ευακολοýθηοε νÝα επτστολÞ προετοτμασμÝνη
απü ιουò ΑßνστÜτν, ΣιΖßλαρνι κσιΖαξ, ενημερþνο-
νταò τον ΡουΖβελι yra ιην πρüοδο ιηò Γερμανßαò

36
 -- *--- .a,..
Ιυ

5. 0 Αλμπερτ
Αßνστýιν με τον
ιι. 0ýγγρο φυσικü

,' er
ΛÝο Στζßλορντ, μ
τον οποßο
συνÝταξε την
επιστολÞ προò τι
Αμερικανü
πρüεδρο
Ροýζβελτ γιο την
ανOγκη
κατασκευÞò τηò
ατOμικÞò βüμβοò

οτην ερευνα του ουρανßου. Τον Arιpi^\ιo του Ιg40

μßα επτστολη ιου ΑßνστÜτν. υπαγορευμÝνη απü τον
ΣιΖßλαρνι, εστÜλη στον πρüεδρο τηò επττροιιηò Ζη-
τþνιαò επßσπευση των εργασιþν.
Η Ýρευνα προχωρουσε αρl,α. Η ατομτκη 8ομΒα
φατνüιαν σαν κÜττ το απομακρυσμενο Kar üχι σαν
üυλο που Βα μπορουσε να χρηστμοποτηθετ οτο Ü-
μεοο μÝλλον, Η ετκüνα αλλαξε τον ΟκτþΒρτο ιου
1θ41 Ýπετια απü μßα θρεταντκη αναφορÜ που κοι-
νοποτηθηκε στον ΡουΖβελτ, συμφωνα με την οποτα
η ατομτκη 0üμΒα μπορουσε να κατασκευασιεß kar
να εινατ Ýιοτμη περ1 το τÝλοò του 1943.
ΑßνοιÜτν πßστευε üιτ η Αμερτκη Βα χει-
ριΖüταν την ανακÜλυψη με περßσκεψη
και üιι δα δßοταΖε να χρηοιμοποιηοει τη
Βüμθα. Δεν εßχε ανιτληφθεß üιι ιη σχετι-
κη Ýρευνα θα δταχετρßΖονταν πλÝον οτ
στραττωιτκοß. Τον Απρßλιο ιου 1945, ο ΛÝο ΣιΖß-
λαρντ ιον συνÜνιησε πÜλτ, ανττλαμΒανüμενοò ιο
ξεκßνημα ενüò αγþνα δρüμου yra πυρηνικü εξο-
πλτσμü, Ο ΑßνσιÜτν Ýγραψε ξανÜ οιον ΡουΖβελι,
συστηνονιαò ιον ΣιΖßλαρντ ωò εκπρüσωπο τηò επι-
* iζj χ,Κßß § γ* *α τmυ Α'ι'ν τσιν για
ξߺγ *¾* ι,{ߺ ξ3 ταν ftΕριCIρισμÝνߺ
κα} *ft*,{§n ß"}ßζ€ §€ ß βξημ0 υο ημξΡ
ν
οιημοντκηò κοτνοτηταò, του οποιου οι απüψετò δα
βοηδουσαν σιη δταμüρφωση υολττικηò σχειικÜ με
ιην αιομτκη ΒüμΒα. ΑναφÝρει üττ ο ΣιΖßλαρντ ηιαν
εκεßνοò που Ýφερε πρþτοò οιο φωò ιη δυνατüτητα
των πυρηνικþν üπλων και τον οδηγησε στο περιε-
χüμενο ιηò πρþιηò επιοιοληò. Η τÝταρτη αυτÞ επτ-
στολη δεν προλαΒε τον ΡουΖΒελτ πprv απü το θÜ-
νατü του, οιτò 12 Απριλßου του 1945.
Ο ΒιογρÜφοò του ΑßνσιÜτγ Ρüναλντ Κλαρκ
(Ronald Clark), σημετþνετ üττ η αιομτκß θüμθα
δα εßχε δημτουργηOεß kar χωρßò την προτροπη που
Ýγτνε με ττò επτστολÝò ιου ΑßνσιÜτν. Ομωò, η προ-
καιαρκττκη εργασßα που επακολοýδησε ττò επιστο-
λÝò εßχε αποτÝλεσμα την επßσπευση kar ολοκλη-
ρωοη του προγρÜμματοò, με αποτÝλεσμα την ειοι- )
δ/ο
.^|
Ατοιιηικυ Bovιgr
6. Με τον 0ýγγρο,
εβροßκÞò μüτητα yra χρηοη στον πüλεμο με την Ιαπωνßα.
κατογωγÞò Η ουοτασιτκη εργασßα ιου ΑßνστÜτν για την ατο-
επßσηò, Ρüμπερτ μτκη θüμθα ßταν περτορτομÝνη Kar ολοκληρþΒη-
0πεηýιμερ κε σε δτÜστημα δυο ημερþν το ΔεκÝμθρτο ιου 1941.
(ποτÝρα τηò Ο επτστημοντκüò συνιοντστßò ιου ιρογρÜμματοò
υδρOγονοβüμβαò) yra την καιαοκευÞ τηò ατομτκηò ΒüμΒαò εκεßνη
σε μΙ0 την περßοδο ιοý εßχε ΖηιÞσετ τη ουμθουλß σε θεω-
φωτογροφßα του
ρηττκü πρüΒλημα που υπειοÝρχειαι οτο δταχωρτ-
1947
σμü σχÜστμου υλτκου μÝοω ιου φατνομÝνου ιηò δrα-
χυσηò. Καιüπτν, üμωò, or υπεýθυνοτ ιου προγρÜμ-
ματοò τον απÝκλετσαν απü Üλλεò δραστηρτüτηιεò,
φοθοýμενοτ yra ιην εχεμυθετα που θα κρατοýοε,
Or αιομτκÝò βüμβεò Ýπεοαν οιην Ιαπωνßα τον
Αυγουσιο του 1945, με ια γνωστÜ αποτελÝομαια.

ρΦτη ησ§ να δη6:Χαι:ΒγÜσeι αυw Ýσμαωò

Lι€ ττι Σαδιετικþ €ν §¿ κ§ι ν§ ßºα € r|§ ߧ€ß
' τηw κftιμι κ §m ¼&ξj Ψα:χραý α§Üμιαιχ

Ενα χρüνο αργüιερα, or «Ir]glry York Times») Ýγρα-
ψαν οε πρωτοοÝλτδο üιτ: «Ο καδηγητηò Αλμπερι
ΑßνστÜτν (...) ηταν σßγουροò üιτ ο ηρüεδροò ΡοýΖ-
βελτ δα εßχε αποιρÝψετ ιο ΒομΒαρδισμü ιηò Χιρο-
σßμαò εÜν Ζουοε και üιτ αυτü Ýγτνε για να ιελετþσετ
ο πüλεμοò στον Erpnvrkü, προτου συμμειÜσχετ η
Ρωσßα». Αργüτερα, ο ΑΙνστÜτν Ýγραψε: «ΠÜνια κα-
ταδßκαΖα ιη χρηση τηò ατομτκηò ΒομΒαò κατÜ τηò
Ιαπωνßαò».
Αυü το 1945 μεχρι το θÜνατü του, ο ΑßνσιÜτν κα-
τÝΒαλε κÜθε προσπÜθεια υπÝρ ιηò ετρηνηò. παρÜ
την ασθεντκÞ υγεßα ιου. Με ιη δημτουργßα των πυ-
ρηντκþν üπλωγ προσπÜθησε να σκεφθεß ια μελ-
λονττκÜ προθληματα που θα μπορουσαν να προ-
κýψουν. Το ΔεκÝμΒρτο ιου 1944 δεν Ýκρυψε τουò
ν. Λ--ι¹r'
,rλ
4º
,
,ò^
ιΣιι
φüθουò ιου απü το νομπελßοτα φυστκü Νιλò Μπορ
(Niels Bohr) στον οποßο Ýγραψε: «Οιαν τελετþσετ
ο πüλεμοò, θα γßνετ προσπÜθετα αιο üλεò ττò χþρεò
γτα μυσττκÝò προετοτμασßεò πολÝμου με ιεχνολογτ-
κÜ μÝσα, or οποßεò θα προκαλÝσουν αναπüφευκια
προληπττκουò πολÝμουò Kar καταστροφη πολυ με-
γαλýιερη απü εκεßνη ιου σημερτνοý πολÝμου».
Σαν λýση, προþθησε την τδÝα ενüò παγκüσμτου
κρÜιουò που να διÝπειατ απü δτεθνεßò νüμουò.
«Οσο ουνεχßΖουν τα κυρßαρχα κρÜτη τουò εξοπλτ-
σμουò (φανεροýò η κρυφουò), νÝοτ παγκüσμτοτ πü-
λεμοτ εßνατ αναπüφευκιοι». ΕξÝφρασε την αντßθε-
σÞ του στην ανÜπιυξη ιων πυρηντκþν üπλων kar
την πρüθεση ιων στραιτωιτκþν ιων ΗνωμÝνων Πο-
λτιετþν να αναπιýξουν την περτσσüιερο rσxupn
ΒüμΒα υδρογüνου. ΔτετÝλεσε πρüεδροò τηò επττρο-
πηò Emergency Committee of Atomic Scientists
(EOAS), που τδρý8ηκε το 1946 με σκοπü την ενη-
μÝρωση ιου κοτνοý yra τουò κτνδýνουò των ατομι-
κþν üπλωγ ιην ετρηντκß χρßση τηò πυρηντκßò ε-
νÝργειαò και την Üρνηση στον πüλεμο ωò μοναδτ-
κüò απÜντηοηò yra τα üπλα μαΖτκηò καταοτροφßò.
ΠροσπÜθησε να δημτουργßσετ συνδÝσμουò με ιη
ΣοβτειτκÞ Ενωση και να υαρεμποδßσετ την κλτμÜ-
κωση του Ψυχροý ΠολÝμου, Μßλησε ενανιßον ιηò
δßωξηò υπüπτων yra κομμουνιοττκß δρÜση οτην
Αμερικß. ΚαιÝβαλε προοπÜθετα yra την παροχη
Βοßθεταò στα θýματα τηò χιιλερτκηò θαρθαροτηιαò.
Υποσιßρτξε τον αγþνα για ια κοτνωντκÜ δτκαιþμα-
τα των μαýρων στην Αμερτκη. Ωò αποτÝλεσμα, SρÝ-
θηκε οτο σιüχαστρο του αμερτκαντκοý Τυπου. Το
γεγονüò αυτü τον Ýφερε σε αντßθεση με μεγÜλο

3Β
 7. ΕπιστολÞ του
πετ να μÜθουμε να οκεπτüμαστε με νÝο ιρüπο. (...) ΑßνοτÜυ προò το
ΠρÝπετ να ρωιησουμε τον εαυτü μαò ττ θημαια πρÝ- ΓÜλλο συγγροφÝα
πετ να πÜρουμε þστε να εμποδßσουμε ιουò σιραττω- Ανατüλ Φρανò.
ιτκοýò ανιαγωντσμουò που ετναι καταστροφτκοß yra 8, Εικüνα τηò
üλουò». Η δτακηρυξη υπεγρÜφη kar απü τον Αßν- κατεστρομμÝνηò
οταιν. απü την ατομικÞ
ΠÝντε μηνεò πprv απü το θÜναιü του, ο ΑßνοιÜτν βüμβο Χιροσßμαò
συνüψτοε το ρüλο του στη δημτουργßα ιηò αιομτκηò
ΒüμΒαò: «Εκανα Ýνα μεγÜλο σφÜλμα στη Ζωη μου
(...) üταν υπÝγραψα ιην επτοτολÞ οιον πρüεδρο
ΡοýΖβελι υποδεικνýονταò üιτ εßνατ δυναιÞ η κατα-
σκευη ιων ατομτκþν θομθþν. Υυηρχε üμωò δικαι-
ολüγηοη: ο κßνδυνοò üιι or Γερμανοß θα ιτò κατα-
σκεýαΖαν πρþτοτ». Ο ΑßνσιÜιν πÝθανε στον ýπνο

Λßγο πρßγ m§δüv€ι παρ§ Ýχδηκε üτι Ýκανε

θüδοò να υηοδcßξει στον ΡοýζΕεf,τ
üτι εßνοι ΕφικτÞ π κοτασκ€υÞ τπò ΒüμΒοò

πληOοò συναδÝλφων, φßλων κατ θαυμαστþν σε üλο του οιο νοσοκομεßο του Πρßνσιον, στιò 8 Απριλßου
τον κüομο. Εκανε ραδιοφωντκÝò εκπομπÝò κατ του Ιθ55.
ουμμετεßχε ιηλεφωντκÜ απü το σπßττ ιου σιο Πρßν- Η Ýκρηξη τηò Βüμθαò υδρογüνου δημτουργησε
οτον σε πολλÝò συΖητßσετò yra ιην ετρßνη, Γτα ιον Ýνα νÝο χημτκü οιοτχεßο (με ατομτκü αρτθμü 99) σιο
ßδτο σκοπü, Ýδωσε συνενιευξετò Kar Ýγραψε πο- οποßο δüθηκε ιο üνομα αßνοιαßντο (Einsteinium).
λυÜριθμα αρΒρα. Ισωò εßναι ειρωντκη η ουνδεση του ονüματοò αυτου
του οιοτχεßου-παραγþγου ιηò θομΒαò υδρογüνου με
ο 1949, η Σοβτεττκη Ενωση Ýκανε την πρþ- τον επτοτημονα που ξüδεψε τα τελευταßα χρüντα
τη επττυχÞ δοκτμη ατομτκηò ßüμßαò, Τον τηò Ζωßò ιου προσπαθþνιαò να αποτρÝψετ τη δτÜ-
ΙανουÜρτο του 1950, ο πρüεδροò Τροýμαν δοση των πυρηντκþν üπλων μαΖτκηò καιασιροφηò.
(Truman) ανακοßνωσε το ξεκßνημα τηò
προοπÜθεταò yra την καταοκευÞ τηò Βüμ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ronald W. Clark, ,Errstein: The Life and Πmes. Ανοη
Βαò υδρογüνου. Ο ΑßνστÜιν οχολßασε ιτò ουνÝπετεò Books, New York, 1970.
σε μτα ιηλεοπιτκη εκπομπÞ: «Η πεποß8ηση üττ εß- Richard Rhodes, The l\Iaking of the Atomjc Bomb,
var δυναιüν να πειýχουμε ασφÜλεια μÝσω εξοπλι- Simon kar Schuster ΙηC., 1986. I
ομþν οε εθντκη κλßμακα αποιελεß μßα καταστρο-
φικη ψευδαßσθηση. Ο αγωναò εξοπλτσμου μεταξý
των ΗνωμÝνων Πολτιετþν Kar ιηò ΣοΒτειτκηò Ενω-
σηò Ýχετ υÜρετ διαστÜοετò υσιερßαò. Απü ιτò δυο
πλευρÝò, üπλα μαΖκßò κατασιροφßò ιελετοποιου-
ντατ με πυρετþδετò ρυθμουò πßσω απü ιοßχουò μυ-
σιτκüτηιαò. Ραδιενεργüò μüλυνση τηò ατμüσφαιραò
εivar τþρα δυνατÞ»,
Η Βüμθα υδρογüνου δοκτμÜστηκε σια νησιÜ
ΜÜρσαλ το 1952. Τον ßδτο χρüνο, η ΜεγÜλη Βρε-
ιανßα Ýκανε την πρþτη δοκτμη ατομτκηò θüμθαò.
Επακολουθησαν σχειτκÝò δηλþσετò και Üρθρα σε
εφημερßδεò.
Το 1θ55 ο ΜπÝριρ,αντ ΡÜσελ (Bertrand
Russell) συνÝθεσε μßα δημüοτα δτακßρυξη για
τουò κτνδýνουò ιου πupnvrKou πολÝμου, προτεßνο-
νταò την καιÜργηση των πυρηντκþν üπλων. «ΠρÝ-
ι,,Ι ι_, Ι,ιJ S,Γ RAT Ι Ο |{

κ
Η ΚηΗροΝοΜιΑ Τογ

αποτελοýν τκανü κλÜσμα τηò ιαχυιηταò ιου φωιüò.

Or μειασχηματτσμοß Λüρεντò ονομÜσιηκαν Ýτοτ α-
πü το ΓÜλλο μαθημαυκü, φυστκü kar φτλüσοφο
Ανρß ΠοιηνκαρÝ (Henri PoincarÝ) (1854-1912).
Or δυο τουò υπßρξαν or kýpror προπομποß ιηò Er-
δτκßò Σχεττκüιηταò, or ρßΖεò ιηò οποßαò ξεκτνοýν α-
πü ιη δεκαετßα του 18θ0 μετÜ το αρνηττκü αποιÝλε-
σμα του πεηýματοò Μßκελσον-Μüρλεß (Michelson-
Morley) (18Β7), που Ýδετξε üττ δεν υπÜρχετ κßνηση
δτÜ μÝσου του ατ8Ýρα kar η ταχýτηια ιου φωτüò δεν
εξαριÜτατ απü ιην κßνηση ιου παρατηρητη. Ομωò
4. 0 μεγüλοò kar or δýο απÝιυχαν να ανακαλýψουν την ΕιδτκÞ
Γερμονüò Σχειτκüιητα. Ο Δüρεντò Þιστ ΒαθτÜ προσκολλημÝ-
μοθημοπκüò Κσρλ νοò σε θεωρησετò δυναμικηò. Ο ΠουανκαρÝ ανÝ-
Φρßιιτριχ ΓκÜουò πτυξε υαραπÝρα ττò τδÝεò του Λüρεντò kar Ýφτασε
πιο κο,"τÜ.'ΑλλÜ κανÝναò δεν Ýκανε το κρßστμο νÝο
θημα να δετ üιτ or μετασχηματτομοß Λüρενιò kar or
συνÝπετ_Ýò ιουò μπορεß να παραχθουν με απλÜ kr-
νηματτκÜ επτχετρßματα μταò νεαò κτνημαιτκηò α-
παλλαγμÝνηò απü περττιÝò Ýwοτεò (ατθÝραò, αυü-
λυιοò χþροò, αυüλυιοò χρüνοò) kar θαστσμÝνηò σε
μτα νÝα θεμελτþδη φυστκη αρχη συμμειρßαò. Η
δταφορÜ ηιαν τερÜσττα.
Το 1904 ο ΑßνστÜτν Þταν 25 χρüνων kar βαστκÜ

ΥπÞρξε. χωΡßò ομφ!Βοηßο, μιο μ€γοßΙοφυfο
που Ýφ€Ρ€ μιον ΕπονοστατικÞ
οßf,ογþ στον τρüπο που ΒßÝπουμ€ τη φýση
αυιοδßδακτοò. Ηρθε φρÝσκοò σιο πεδßο kar αυιü
του επÝτρεψε να δει ια πρÜγματα με μια νÝα ματτÜ.
Σιην πραγματτκüτητα, κανÝναò πρτν κατ κανÝναò
μετÜ δεν Üνοτξε περτσσüτερο, kar σε τüσο σýντομο
δτÜστημα, ιουò ορßΖοντεò ιηò φυσικηò üσο Ýκανε
αυτüò ιην επüμενη χροντÜ, ιο 1905.
Αυτü που Ýκανε πρωιßσιωò ο ΑßνστÜτν ιο lg05 Þ-
ταν να ετσαγÜγετ μιαν qlxn σι4τμετρßαò σαν Ýνα θε-
5. Με του ΤσÜρλι μελτdýη νüμο ιηò φυστκßò. Εγκατνßασε, üτστ, μταν
Τσýπλυ κοτü την ολüκληρη εποχÞ kar Ýδωσε ιον ιüνο yra ιην εν-
επßσκεψÞ του σιò οωμÜιωση σιην επτσιημοντκη γνþση αρχþν συμ-
ΗΠΑ το 1921 μειρßαò, δηλαδÞ yra το ανολλοßωιο ιων νüμων τηò
φυστκηò üταν αλλÜΖουμε ιον τρüπο θεþρησηò κα-
ιÜ κÜποτα Ýννοτα κÜθε φορÜ.
ΠρÜγμαιι, στην εργασßα του τον Ιοýντο του 1θ05 ο
ΑßνσιÜτν ετσßγαγε την αρχη ιηò Ετδτκηò Σχεττκü-
ιηιαò, δηλαδÞ δÝχθηκε üττ or νüμοτ ιηò φυστκηò
-ουμπερτλαμθανομÝνηò τηò ταχýτηταò του φωτüò
σιο κενü- εßνατ iδror yra üλουò τουò αδρανετακοýò
παρατηρητÝò (αδρστετακüò παραιηρητηò εßνατ αυ-
τüò που Βρßσκετατ σε ηρεμßα σ' Ýνα σýσιημα ανα-
φορÜò που δεν επτταχýνετατ). Οδηγηθηκε, Ýτστ, α-
νεξÜρτητα στουò μετασχηματτσμοýò Λüρεντò kar α-
ναγüρευσε το σταλλοßωτο του χωροχρüνου κÜιω α-
υü αυτοýò, δηλαδη ιη συμμετρßα Δüρεντò, σε θεμε-
λτþδη νüμο ιηò φυστκηò.'Η δευιερη, σýντομη ερ-
γασßα ιου πÜνω στην Erδrkn Σχειτκüιηια Þταν το
ΣεπτÝμθρτο του 1905 kar αυτÞ περτεßχε ιη σχÝση
E=rnc2 yra ιην τοοδυναμßα μÜΖαò kar ενÝργεταò, α-
σφαλþò ιην πιο φημτσμÝνη αυü ιüιε εξßσωοη ιηò
φυοικßò. Ομωò, ιο 1Φ5 δεν ηιωτ μüνο η χρονιÜ τηò
ετδτκηò σχεττκüτηταò για τον ΑßνσιÜτν. Εκτüò απü
ττòδýο εργασßεò πÜνω σ' αυτÞν, υπÝβαλε ιη δτδα-
κιορτκη ιου δταιρýß πÜνω σ' Ýνα νÝο προσδτορτ-
σμü ιων μορτοκþν δτασιÜσεων (Απρßλτοò 1Φ5) kar
δýο εργασßεò πòινω στην κßιτηση Μπlηουν (Brorvn)
(ΜÜιοò kar ΔεκÝμΒριοò ΙΦ5), που κατÝδειχναν ιην
πραγματτκüτητα ιων μορßων. ΠρογενÝστερη απ' ü-
λεò ιτò παραπÜνω εργασßεò, πÜντωò, Þταν εκεßνη
πÜνω σιο φωιοηλεκιρικü φαινüμενο και την Ýwora
ιου κβÜντου φωτετνηò ενÝργεταò (ΜÜρτηò 1θ05).
Eivar αυτη η εργασßα που θα αποτελÝσετ την αφορ-
μß να ιου δοθεß το θραθεßο Νüμπελ ιο 1921.
Αυιοß εßνατ kar οτ Üξονεò που θα καθορßσουν ιην
επτστημοντκý του πορεßα σιη συνÝχετα. Η ΕτδτκÞ
Σχεττκüτητα θα τον οδηγßσει δÝκα χρüντα αργüτε-
ρα (1θ15) στο μÝγτσιο επßτευγμÜ του, ιη ΓεντκÞ
Σχεττκüιητα. Η μορτακη θÜση τηò σιαιτσιτκηò μη-
χαντκßò θα ιον κρατησετ οε συστημαιτκÞ ενασχü-
ληση με τη οταιτσιτκÞ φυστκß, μÝχρτ ιην τελευ-
ταßα μεγÜλη ουνετσφορÜ ιου ιο 1925 πÜνω στην
κβανττκÞ οιαιτσττκß των μορßων. Τα κθÜνια φω-
τüò θα ιον απασχολßσουν μÝχρτ την ßδτα χροντÜ

kar θα ιον οδηγýσουν μÝχρι ιο καιþφλτ τηò κιητα-
τκηò μηχαιτικßò. ΑλλÜ ιο Ι925 θα ξεκτνßσετ η ε-
πτνÜσταση τηò κθανττκßò μηχαιττκßò, που Ýμελλε
να σιοτχετþσετ την υπüλοτπη ΖωÞ ιου. Eivar η
χροντÜ που θα σημÜνετ kar το τÝλοò ιηò περτüδου
των μεγÜλων συνετσφορþν του στη φυστκß, που
δτηρκεσε Ýιστ μτα ολüκληρη ετκοσαειßα.
ΠρÜγματτ, Þιαν το 1907 üιαν εßχε ιην ιδÝα ιην ο-
υοßα ο ßδτοò χαρακιηρτσε σαν ιην «ευτυχÝστερη
σκÝψη» τηò Ζωßò ιου. Δτηγεßιαι σ' Ýνα λüγο που
6. 0 Αßßυστüιν
εκφþνησε ιο 1θ22 στο Κτüιο ιηò Ιαπωνßαò με τßιλο γρüφει Ýνου τýπο
«Πþò δημτουργησα ιη Θεωρßα τηò Σχειτκüτηιαò»: για την βορýτητο
«Καθüμουν σιην καρÝκλα μου σιο γραφεßο ευρε- οτο μουροπßνοκα
σττεχνßαò, üιαν εντελþò ξαφντιιÜ μου ßρθε μτα σκÝ- του Ινßπποýτου
ψm: "Αν κÜποτοò πÝφτει ελεýθερα, δεν θα αισθσ,τ- Κýρυεγκι οτηυ
δεß το δτκü του θÜροò", Εμετνα Ýκπληκτοò, ΑυιÞ η Πασοντßνο το
απλη σκÝψη μου Ýκανε θαθτÜ εντýπωοη. Με Ý- ß93ß.
7. 0 Γερμανüò
σπρωξε σε μτα θεωρßα τηò Βαρýτηταò»,
Οδηγßδηκε, Ýιστ, οε μταν επÝκταση τηò αρχηò μοθημοτικüò
Τζορτζ Φρßπριχ
ιηò Ετδτκηò Σχειτκüτηταò. Η νÝα θεμελτþδηò αρχη
ΜπÝρηαρντ
Þιαν η αρχß ιηò τσοδυναμßαò ανÜμεσα σε αδρÜνετα
Ρßμον
kar Βαρýιηια, δηλαδη ανÜμεσα σττò αδρανετακÝò
δυνÜμετò που παρουστÜΖοντα1 ωò αποιÝλεσμα επτ-
τÜχυνσηò Kar σττò δυνÜμετò θqιυτηιαò, Ενσωμαιþ-
νοντÜò ιην σε αυτü που ονοlýΖουμε αρχß ιηò Γεντ-
κηò Σχειτκüτηταò, üιτ δηλαδη or νüμοτ ιηò φýσηò
εμφανßΖονιαι οι ßδτοι σε üλουò ιουò παραιηρητÝò α-
νεξÜρτηια απü ιην κατÜοιαση ιηò κßνησßò ιουò (με
Üλλα λüγτα, σε üλα ια συσιßμαια αιιαφορÜò), μπü-
ρεσε Ýπετια απü μτα μακρÜ kar επßπονη προσπÜ-
θετα οχτþ χρüνων να περτγρÜψετ τη θαρýτηια γεω-
μειρτκÜ ωò αποιÝλεομα τηò καμπýλωσηò του χωρο-
χρüνου που προÝρ:<εται απü την παρουσßα ενÝργετ-
αò kar ορμηò. Ηισι μτα πρþτη ενοποßηση του χþ-
Η σχÝση Ε=]πò2 γιο την ισοδυνομßο μüζοò
κοι òνÝΡγCιοò €ßνοι οσφοΑþò
η πΙο φημισμÝνη òξßσωση τηò φυσιΚÞò
ρου Kar του χρüνου (γεωμειρßα) με ιην ýλη κατ τη
δυναμη (φυοικß). Τα απαραßιηια μαθημαιτκÜ ερ-
γαλεßα ßταν Ýργο ιων δýο μεγÜλων μαθημαιτκþν
ιου 1θου ατþνα, ιου Καρλ Φρßντρχ ΙtιÜοη (Carl
F'riedrich Gauss) (1777-1855), που το Ι827 ετσßγα-
γε την Ýwοια ιηò καμπýληò γεωμειρßαò οε δýο
δτασιÜσετò, kar, κυρßωò, ιου ΜιτÝρττχαρντ Ρßμαν
(Bernhard Riemann) (1826-1866) που ιο 1854 τη
γενßκευσε σε περτσσüιερεò δταστÜσετò. Να προσθÝ-
σουμε εδþ üττ ο επßσηò μεγÜλοò μαθηματτκüò ΝτÜ-
θτντ Χßλμπερτ (David Hilbert) (1862-1943), ο ο-
ποßοò εßχε εν τω μεταξý μÜθει yra ττò Ýρευνεò ιου
ΑßνσιÜτν, ξεκßνηοε kar ο ßδτοò, τδταßτερα ιουò κρß-
στμουò τελευιαßουò μηνεò μÝχρτ το ΝοÝμΒρτο ιου
1θ15, να λýσετ ιο πρüθλημα kar καιÝληξε με δια-
φορεττκü τρüπο σε üμοτεò εξτσþσετò, σχεδüν ταυτü-
χρονα με ιον ΑßνστÜτν. Αυτü δημτουργησε μταιτ Ü-
χαρη δταμÜχη προιερατüιηταò, η οποßα βÝβατα δεν
μποροýσε να αμφτοθηιÞσετ ιη θεμελτþδη προιε-
ραιüιηια ιου ΑßνστÜτν στο 8üμα.'
Εßναι δßκατο, απεναντßαò, να ποýμε üττ η Θεωρßα
τηò Σχεττκüιηταò υπßρξε σχεδüν εξ ολοκληρου Ýρ-
γο μüνον ενüò αν8ρþπου, του ΑßνσιÜτν. Χωρßò αυ- )
43
Η ΚΖΙΗρΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ

τüν, η ανακÜλυψη ιηò θεωρßαò, kar τδταßτερα τηò

Γεντκηò Σχειτκüιηταò, δεν ξÝρουμε πüσο θα εßχε
καθυσιερησετ. Αν δεωρησουμε, μÜλτοτα, ιην α-
πλüιηια των παραδοχþν, την καθολτκüτηια των αρ-
Χων ΚαΙ το αναΠοφευΚιο ιων συμΠερασματων ωò
kprτnpra επιστημονικηò ατσθηττκηò, η ομορφιÜ τηò
θεωρßαò του ΑßνοτÜτν δεν Ýχετ ßσωò το αντßστοτχü
Lηò στην επτστημη.'
Mra φυοικß θεωρßα χωρßò μετρßστμεò προSλÝ-
ψετò, or οποßεò να μπορεß να επτβεβατωδοýν η να

Η€ιδιkrι χ€τ,κΦτητα § ¾Φν § m¾ €§ θουν λιγüιερο υετσιτκÝò απ' ü,ιτ νομßστηκε τüιε,

Ýκα χ üιrια α γ τ€ α (Ι Ι στα §j{* §§§§

στÜθηκαν παρ'üλ' αυιÜ αφορμη να εκιοξευθεß η
φημη του ΑΙνστÜτν οε απροσδüκηια επßπεδα kar
€rτßτ€LJ¾μÜ τΦυ, τη Γειχκ χ§¾,κ ¾mξ* να ιοποθειηδεß πλÜτ στον Νεýτωνα ωò κορυφαßα
μορφη του επισιημονικοý οτκοδομημαιοò,

ειÜ ιο 1915 ο ΑßνσιÜτν συνÝχτσε ιη με-

δταψευσθοýν πετραματτκÜ, δεν Ýχετ νüημα. Η Γεντ-
κÞ Σχεττκüτηια, μακρÜν του να εßνατ μüνο μτα ιε-
xvrki ιροποποßηση ιηò Νευτþνεταò Βαρυτηταò, πα-
8. 0 0λλανδüò
ρÝοχε αμÝσωò κÜποτα κλαστκÜ πλÝον τεστ. Το rlro
αστρονüμοò Βßλεμ
Üμεσο kar ενιυπωστακü Þταν η εζηγηση τηò απü
ντε Σßτερ.
πολυ κατρü γνωστηò μειατüπτσηò του περτηλßου ιου
θ, 0 Αμερικονüò
πλανÞτη Ερμη. Οιαν ο ΑΙνσιÜτν Βρηκε ιη σωοιη
οστρονüμοò
Εντουιν Χομπλ. Η
εξηγηση που προÝθλεπε η δεωρßα ιου, Þταν τüοο
ανακÜλυψη τηò
συνεπαρμÝνοò που yra ιρετò μÝρεò δεν μπορουσε να
διοστολÞò του δουλÝψεl. Το αλλο καθορτσιτκü ιεοι Þιαν ο σωστüò
Σýμποντοò θα υπολογτσμüò τηò καμπýλωσηò του φωτüò απü το πε-
αναγκÜσει τον δßο Βαρυιηταò ιου Ηλτου, που δα μπορουσε να πα-
Αß'νοτüτ να ρατηρηθεß κατÜ ιη δτÜρκετα μταò ηλτακηò Ýκλετ-
παραδεχθεß τη ψηò. Αν και στη ουγχρονη ανÜλυσηυ or παρατηρη-
«μεγÜλη οετò που Ýκανε η σχεττκÞ αποσιολη, που οργÜνωσε
κοσμολογικÞ ο Βρειανüò φυοτκüò Αρδουρ Ενττνγχτον (Arthur
γκýφα» του Eddington) (1ΒΒ2-1θ44) το 1θlθ, μπορεß να θεωρη-
λÝιη συνεπειþν τηò Γεντκηò Σχεττ-
των
κüιηιαò. Το 1916 ÝκανC την πρþιη με-
λÝτη μταò θεωρßαò θαρυιτκþν κυμÜ-
των.'Την επüμενη χροντÜ, ιο 1θ17, δη-
μοοτευσε μτα εργασßα που οημανε ιην αρχη ενüò
νÝου κεφαλαßου στη φυστκη, εκεßνου τηò συγχρο-
νηò σχεττκτοττκηò κοσμολογßαò. Eivar η εργασßα
üπου πρüοθεσε σττò εξτσþσειò Ýναν üρο. που οÞ-
μερα λÝγετατ «κοσμολογτκη οταθερÜ», yra να πÜ-
ρει σταιτκÝò λυσετò ενüò ιοοιροπικοý. ομογενουò
Συμπαντοò. Eivar αλÞθετα üττ εκεßνη ιην εποχÞ
δεν υπηρχαν ενδεßξετò γαλαξτακþν κτνησεων με-
γÜληò κλßμακαò. ΑμÝοωò, πÜνιωò, μειÜ ιη δrkn
ιου εργασßα ο Ολλανδüò αοιρονüμοò Βßλεμ ντε Σß-
τερ (Willem de Sitter) (1Β72-1934) Βρηκε λυσετò
ιων εξτσþσεων με ιον κοσμολογτκü üρο αλλÜ χω-
ρßò ιην παρουσßα ýληò. Πτοιεýονιαò üιτ δεν μπο-
ρεß να υπÜρχουν ιÝιοτεò λυοετò, ο ΑßνσιÜτν προ-

44
 ττòιελευταßεò μεγÜλεò συνετσφορÝò του στη φυσι-
κη. ΑυτÝò Ýχουν να κÜνουν με τη γÝνιτιση ιηò κθα-
νττκηò σιαιτσιτκßò. Θα προηγηθεß η εργαοßα ιου
Ινδοý φυστκοý ΣαττεντlηνÜθ ΙνΙπüΖε (Satyend-
ranath Bose) (18θ4-1974), ο οποßοò ιο 1924 δημοοß-
ευοε μτα νÝα σιαττσιτκη yra Ýνα αÝρτο σωματτδßων
με δýο καταστÜσετò πüλωσηò και των οποßων ο α-
ριθμüò δεν δτατηρεßιαl. Ο ΑßνσιÜlν, σιον οποßον ο
ΜπüΖε Ýσιετλε ιη δουλετÜ ιου, αντεληφθη ιη ση-
μασßα τηò kar τη γενßκευσε αμÝσωò σ' αυτü που ο-

σπÜθησε ιο 1θlΒ να βρετ ιρüπουò να ιτò απορρßψετ, Δπμιοýργησ€ τη Θεωρßα τπò Σχ€τικüτητοò
αλλÜ σýντομα κατÝληξε ν' αποδεχθεß την τδÝα.
Σημερα, or λýσετò ιου Σßιερ, που προθλÝπουν εκ- üτον σκÝφτηκ€: «Αν κüποιοò πÝφτει εßεýδερα,
θειτκÞ δταστολÞ του Σýμπαντοò, αποτελοýν ιη ΒÜ- δεν δο οισδανδcß το δικü του Βüροò»
ση των λεγüμενων πληθωρτοιτκþν κοομολογτκþν
μοντÝλων.υ Τον κοσμολογτκü üρο θ' αποσυρετ ιο
1θ31 (αποκαλþνιαò τον ιη «μεγαλýιερη γκÜφα»
ιηò Ζωηò του) μετÜ τη μεγÜλη ανακÜλυψη του 1929
απü ιον Αμερτκανü αοτρονüμο Εντουτν Χαμπλ νομÜσιηκε απü τüτε σταιτσυκÞ ΜπüΖε-ΑßνστÜτν, ιη
(Edwin Hubble) (1Β89_1953) üττ ιο Σýμπαν δτα- μßα απü ιτò δýο μεγÜλεò κατηγορßεò σταιτσττκηò των
στÝλλειατ.'Εßχε, üμωò, τη γεννατüτητα να παρα- κΒανττκþν αερßων [η δεýτερη, των ΦÝρμτ-Νιßρακ
δεχθεß üττ ιο 1θ22 ο Ρþσοò μειεωρολüγοò Kar μα- (Fermi-Dirac) θα ανοκαλυφθεß το 1θ26]. Το Ιθ25 θα
θηματτκüò ΑλεξÜντρ Φρßνηταν (Aleksandr δημοοτευσετ τη συΖÞτησÞ του υÜνω σιη συγκÝντρω-
F'riedmann) 1925), χωρßò ακüμη πετραμαιτ-
(1ΒΒΒ- ση στην ßδτα βαοτκÞ κβανττκÞ κατÜσιαση σωματτ-
κÝò ενδεßξετò, μπüρεσε να Βρετ üιτ or εξτοþσετò ε-
πτδÝχοντατ μη οταßτκÝò λυοετò με τσοιροπτκη, ο-
μογενß καιαιτομη ýληò, που ανιτσιοτχοýν σ' Ýνα
διαστελλüμενο Συμπαν. Τüιε, το Ι922, ο ΑßνστÜτν
πßστεψε üιτ η δκατολüγηση του Φρßνιμαν δεν Þταν
σωσιη, την επüμε,τη χροντÜ üμωò Βρηκε το λαθοò
σιη δτκιÜ ιου αντßρρηση kar αναγνþρισε σιη συ- δÝα ενüò 0εμελτþδουò σωματτδßου με ενÝργετα kar Μπüζε-Αßγοτýυ,
νÝχετα το θεωρηττκü Ýργο του Φρßντμαν. Θα πρÝπετ ορμη. Η τδÝα αυτÞ ÝΒρτσκε σημανττκη αντßσιαση, μια υπαρκτÞ
να ατσθÜνθηκε ΒαθÞ απογοηιευμÝνοò απü την ü- μÝχρτ που τα υετρÜμαια σκÝδαοηò ιου φωιüò με η- πÝμπη
λη εξÝλιξη. λεκτρüντα ιο 1923 [το γνωστü φατνüμενο Κüμπτον κατÜστοση τηò
Ττò χροντÝò 1924 κατ 1925 ο ΑßνστÜτν θα δþσετ (Compton)] Ýδετξαν üιτ εßχε δßκτο. Μτα ομτλßα του) υΙηò

45
 ,
*.ιs
Η KrupoNOMIn Τογ J,s

,ι
{ι:

ß"
το ΜÜτο του 1925 στην Ακαδημßα Επτοτημþν τηò ßß,
ΒραΖιλßαò, που πρüσφατα μεταφρÜστηκε ολüκλη-
ρη,'η αποτελεß την τελευιαßα δημοστευμÝνη παρα-
τηρηση ιου ΑΙνοιÜτν πÜνω σιο δÝμα, λßγο πρτν ξε-
κινησει η επανÜσταση τηò κΒανττκηò μηχαντκηò
τον louvro του 1θ25 απü τον ΒÝρνερ ΧÜτΖενμπεργκ
(Werner Heisenberg) (1901-1976). Να παρατηρη-
σουμε üττ ο üροò «φωτüντο» χρηστμοποτηθηκε yra
πρþιη φορÜ απü το φυστκοχημτκü fΚßλμπερτ Δτ-
οýτò (Gilbert Le,wis) (1Β75-1θ46) το 1θ26 και, Ýισι,
η χρηοη ιου πρτν απü αυιη τη χροντÜ αποιελεß α-
πλÜ βολικü αναχρονισμü.
Τα τελευιαßα ιρτÜνια xpüvra τηò Ζωηò ιου θα κυ-
λÞοουν πÜνω σε δυο ΒαστκÝò εμμονÝò. Η πρþτη Ý-
χετ να κÜνετ με ιην ανιßδραοη του απÝναντι σιην
,l2.
0 εισηγητÞò κβανττκÞ μηχαντκß. Σιην αρχη πßσιεψε üιτ περτ-
τηò κβαντικÞò εßχε λογτκÝò ασυνÝπετεò, αλλÜ αυτü δεν δτηρκεσε
θεωρßαò.ΒÝρνερ πολυ. Αν rιar γρηγορα αναγνþρισε üττ συντστÜ μτα
ΧÜιζενμπεργκ. μεßΖονα τιρüοδο με αναμφτσθητητεò επιτυχßεò, αρ-
13. Η τελευτοßο νÞθηκε να δεχθεß üτι αποτελεß μια ολοκληρωμÝνη
φωτογραφßα περτγραφη ιηò φυσηò. Εßχε τη γνþμη üιτ θα πρÝ-
(Πρßνοτον,
πει να Βρεθεß Ýνα Βαθυτερο θεωρηττκü πλαßστο
ΜÜρηοò 1955) που θα επτιρÝπετ την περτγραφη ιων φατνομÝνων
ανεξÜριητα απü ιτò πετραμαιτκÝò ουνθηκεò παρα-
ιηρησηò. Πßστευε σε μιαν ατττüτητα που φατνüταν
να Ýχετ χαδεß ορτοιτκÜ."
Απü ιην Üλλη μερια, ουνÝχτσε την Ýρευνα yra
μτα ενοποßηση ιηò Βαρυιηταò Kar του ηλεκτρομα-
γνηττσμου, ακολουθþνιαò πüτε τον Ýνα πüτε τον
Üλλο ιρüπο, αποιυγχÜνονταò Kar ξαναπροσπαθþ-

Τη διετßα ß9Ξ4-Ξ5 δο δþσει τιò τΕf,€ιjτα߀ò

μ€γþη€ò συν€ισφορΕò του στη φυσικÞ,
ι.ßε τlº γÝVVηση τηò κηαντικÞò στατιστικÞζ

νιαò, Eivar χαρακτηρτοιτκü üττ ηδη αιτü ττò δεκαε-
τßεò ιου 1920 και του 1930 φÜνηκε üττ υπηρχαν Üλ-
λεò δυο δυνÜμειò, οι ασ8ενεßò δυνÜμειò τηò ραδτε-
νÝργεταò και οι ισχυρÝò πυρηντκÝò δυνÜμειò. Αν
και δεν Þιαν -ουτε βÝθατα εßνατ- λτγüτερο θεμε-
λιþδετò απü ττò αλλεò δυο, προτßμησε να ιτò α-
γνοησετ. Ο μαθηματτκüò φυσικüò Α.θραÜμ ΤÜουμπ
(Abraham Taub), που εργÜοιηκε στο Πρßνστον,
χει πει" üττ η απÜνιηση που Ýδωοε κÜποτε ηιαν
ιτ πßστευε πωò στο τÝλοò αυιÝò 8α αποδετκνυονταν
διαφορετικÝò πλευρÝò τηò ηλεκτρομαγνηιικηò δυ-
ναμηò."
Το μÜτατο ιων ιελευταßων προσπαθετþν ιου δεν
μεßωσε στο ελÜχτοτο ιην ακττνοΒολßα ιων rιponyou-
μενων επτσιημοντκþν επττευγμÜτων ιου, αλλÜ κατ
ιην παρουοßα ιου στη δτεθνη ΖωÞ. Δεν εßνατ τυχαßο
üττ το περτοδτκü «Time» ιον ανακηρυξε «Ανθρωπο
ιου 20ου αιþνα». ΕΖησε οε μτα ευοχη μεγÜλων πο-
λτττκþν και κοινωντκþν γεγονüτων Kar ο προοανα-
τολτσμüò ιου πÜνω σ' αυτÜ απÝρρεε απü μια θαΒτÜ
αßοθηοη ηΒτκηò και δτκατοουνηò. Ο φιλειρηντομüò
kar η παγκüσμτα καιανüηση Þταν κýρτα τδαντκÜ
ιου. Μπηκε yr' αυτü kar ο ßδτοò σιο στüχαστρο υπο-
Ý- ψιþν, αλλÜ δεν δßστασε να σταΒεß αλληλÝγγυοò ο-
ü- που μπορουσε και να υποσιηρßξετ ανθρþπουò, üπωò
ο Ρüμπερτ ΟπενχÜτμερ (Robert Oppenheimer),
üιαν ξÝοπαοε ιο κυνηγ] μαγισσþν.
Σ' Ýνα πro εοωιερτκü επßπεδο, ηταν επηρεασμÝ-
νοò απü τον πανθεßσμü ιου ΣτττνüΖα και η φτλοσο-
φßα δταπερνουοε την προσωτττκüτηιÜ του. ΑλλÜ αν
kar ÝπατΖε κÜποτο, üχτ πÜνιωò Üμεσο, ρüλο σιιò δη-
μτουργτκÝò του προοπÜθειεò, ηιαν Ýιοτμοò να αλ-

46

λÜξει γνωμη αν τα ευρημαιÜ τουò Ýδετχναν κÜιτ τÝ-
ιοτο. ΧÜραξε, Ýιστ, kar εδþ πορεßα: μαOατνουμε φτ-
λοσοφßα τηò επτστημηò κÜνονταò επτστημη, üχτ ιο
ανÜποδο. Γραφει ο ßδιοò σττò αυτοθτογραφτκεò του
οημετþσετò yra το πωò εμφανßΖετατ ο επτστημοναò
στο συστημαιτκü ειτστημολüγο: «Αυιüò [ο επισιη-
μοναò] εμφανßΖειαι ωò ρεα,λτστηò üοο ψÜχνετ να
περτγρÜψει τον κüσμο ανεξÜρτηια απü ττò ενÝργετ-
εò τηò αντßληψηò, ωò ιδεα,Ι;στηò üσο SλÝπετ ιτò
Ýννοιεò ι<ar ιτò δεωρßεò σαν ελευθερεò επινοηοετò
του ανθρþπτνου πνευματοò (που δεν παρÜγονται
λογικÜ απü αυτü που δτνετατ εμπετρτκÜ), ωò θεrr-
κττηò üοο θεωρεß ιτò Ýννοτεò ι<ar ττò θεωρßεò δτ-
κατολογημÝνεò μüνο στο Βαθμü που παρÝχουν μτα
λογτκη αναπαρÜοιαση ιων σχÝσεων ανÜμεσα σιτò
εμπετρßεò των ατσΒησεωγ ακüμη ι<ar ωò πλατωνι-
στÞò η πυOαγüρειοò üσο θεωρεß ιην Üποψη ιηò λο-
γικηò απλüιηιαò ωò Ýνα ατιαραßιητο κατ αποτελε-
σμαιτκü εργαλεßο ιηò ερευνÜò ιου»." Ομωò, στην
περßυτωοη τηò κθανιικηò μηχαντκηò φÜνηκε να
παραμÝνετ προσκολλημÝνοò ο'Ýναν ρεαλισμü η,
καλýιερα, σε μταν ανττκετμεντκη πραγματικüτητα
üπωò ιην üριΖε ο ßδτò [π.χ. σιο πολυσυΖητημÝνο
Üρ8ρο που Ýγραψε το 1935 με τουò Μπüρτò Πο-
ντüλσκτ (Boris Podolsky) kar ΝÝτθαν ΡüουΖεν
(Nathan Rosen)l. 'Η μηπωò:
Δτηγεßιατ* ο ΤΖον Αρτστμπαλντ Γουßλερ (John
Archibald Wheeler), πατριαρχτκη μορφη ιηò συγ-
χρονηò φυστκηò, üττ το 1942 παρÝδωοε οτον Αßν-
14. 0 Ρþσοò
οτÜτν την δτδακιορτκη διαιριΒη του νεαροý ιüτε μα-
μοθημοτικüò
θητη ιου Ρßτσαρντ ΦÝτνμαν (Richard Feynman), Αλεξüιττρ
που περιεßχε την προσÝγγιση του στην κθανιτκη Φρßντμαν,
μηχαντκß, που Ýμετνε γνωσιη ωò «Üθροτσμα πÜνω 15. Με τον Ινδü
οιτò ιοιορßεò»» (αθροισμα των συνετσφορþν πÜνω οε συγγροφÝα
üλουò τουò δυναιοýò δρüμουò που μπορεß να ακο- ΡαμπιντρανÜθ
λουθησετ Ýνα οωματßδτο καθþò κινεßιατ αιü Ýνα Ταγκüρ
σημεßο σε Ýνα Üλλο). ΕνθουστασμÝνοò ο Γουßλερ (1861-1941 )
απü ιην εργασßα ιου μειÝπειια δτÜσημου ΦÝτνμαν,
εßπε οτον ΑΙνοτÜτν: «Δεν εßνατ θαυμÜοη; Δεν οε
κÜνετ να πτστÝψετò στην κθανττκη θεωρßα;», Ο
ΑßνοιÜτν δτÜβαοε ιη δταιρτΒη. Η απÜντησÞ ιου η-
ταν: «ΕξακολουOþ να μην πτστεýω üττ ο Θεüò παß-
Ζετ ΖÜρτα... αλλÜ ßσωò Ýχω καιακιÞσετ ιο δτκαßωμα
να κÜνω τα λÜ8η μου».
Eivar αδυνατο να μην εκτιμησετ κανεßò ΒαθτÜ Ý-
ναν Üνθρωπο που, αò το πουμε Ýτστ, δεν δÝλησε να
«€ζακοf,ουδþ να μπν ηßστξυω üτß ο θεüò
ηαßζ€ι ζορια."" αηηÜ ßσωò Ýχω
ΚαταΚτησ€ι το δικαßωμο να Κe\Ιω f,Üδη»
«παßξετ ΖÜρτα» üχτ μüνο με την επτσιημη ιου Kar ττò
ουνÝπετÝò ιηò, αλλÜ ουτε με τιò πεποτθησειò και την
τýχη των συνανδρþπων του. Kar που στο Βαδοò, δεν
μτιορεß, θα πρÝυετ να δτατηρηοε μταν Ýσχατη αμφτ-
Βολßα μÝσα ιου: Μηπωò κÜυου κÜνω λÜθοò;
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η πτο εκλεπτυσμÝνη μελÝιη πÜνω στην επιστημη kar τη
Ζωη ιου Αλμπερτ ΑßνσιÜτν εßναι αυτÞ του Α. Pais, «Subt]e
is the LoÞ..», oxford University PreSS, 1982.
2 Mra επßπλÝον δτÜοταση στουò παρÜλληλουò δρüμουò
ΑßνστÜτν-ΠουανκαρÝ περτÝχετατ στο βιΒλßο του Ρ Galison,
«Einstein's C]ocks PoincarÝ's IVIaps: Empires of Time»,
νν. Norton, 2003.
3 ΜÝχρ1 σημερα η συμμειρßα Lorentz Ýχετ ανιÝξει üλουò
ιουò πετραματτκουò ελÝγχουò kar αποτελεß μταν ακλüνητη
ουμμειρτα των φυστκþν δεωριþν μαò, )
Η ΚΖιυρΟΝοΜΙτ Τογ
4. Βλ. π.χ. J. Stachel: «New Light οη the Einstein-
Hilbert Priority Question», Journa] ofAstrophysics and
Astronomy, volume 20, December 1θθθ, σ. θ].-l0Ι
5. G. Earmelo (ed.), «lf Jl4usf be Beautifu], Great
Equations of ]\[odern Science», Granta Books, 2002
6. Φατνüμενα καμηυλωσηò ιου φωτüò απü μαΖικÜ
αντικεßμενα («θαρυττκοß φακοß») εßνατ σÞμερα τüσο καλÜ
καθτερωμÝνα που αποτελοýν Ýνα πολý εντυπωοτακü
εργαλεßο τηò παρατηρησιακßò αστρονομßαò κατ κοσμολογßαò
7. ΒαρυττκÜ κυματα Ýχουν ελεγχθοß Ýμμεσα στην περßπιωση
των λεγüμενων δυαδτκþν πÜλσαρ (συσιßματα Ζευγαρτþν
ασιÝρων νετροντων που χÜνουν ενÝργετα λüγω εκπομπηò
Βαρυιτκþν κυμÜτων) Σε πολλÜ σημεßα τηò Γηò, εξ Üλλου,
Βρßσχοντατ οημερα οε εξÝλιξη γιγαντταια πειρÜμαια με τιò
πτο οýγχρονεò ιεχντκÝò τηò ουμΒολομειρßαò λÝιΖερ για
Üμεση παραιηρηση Βαρυιικþν κυμÜιων.
8. Α. Η. Guth, «Το Πληθωματικü Σýμπαν», εκδüσετò
ΓκοΒüστη, 2001.
θ Πρüοφατεò παρατηρησετò
υποδετκνýουν üττ η διαοτολÞ ιου
Σýμπαντοò επτταχýνειατ, κÜτι που
ευνοεß την παρουσßα ξανÜ μιαò
μικρηò. μη μηδενικηò θετικηò
κοσμολογικηò οιαθιραò {η κατι
Παρομοιου, Που εΧε1 ονομασιετ
«σκοτοινη ενÝργετα»).
10. Nelv scjentis/, 6 Μαρτßου
2004. ο. 50 κατ
τνινιν.ατΧßν.οτ g/physicS/040 Ι044
Ιl. Η κθανιτκÞ μηχαντκη Ýχετ
ανιεξει üλουò ιουò πειραμαιικουò
ελÝγχουò κατ φαßνετατ ν'αποιελεß
μοντμο μεροò τηò φυοlκηò
κατανοηοηò μαò.
12. Βλ. σιο J. D. Barro,"v. «?.he
constants of Nature», Vintage,
2003.
13. Εκιüò τηò Βαρυτηιαò, üλεò or
υπüλοιπεò δυνÜμετò περτγρÜφονται
σüμερα με ΒÜοη ιην χΒανιικη
θεωρßα απο ιο ηολý ειιιυχημòνο
καθτερωμÝνο πρüτυπο (Βλ. π.χ. ιο
16. «ΜÞπωò Üρθρο ιου G. Kane στο Scjenfific American, ελληντκÞ
κüνω λüθοò;» Ýκδοση, ΝοÝμΒρτοò 2003). Η περτγραφß τηò Βαρυτηταò απü
τη ΓεντκÞ Σχεττκüιηια παραμÝνετ, üμωò, μια κλαστκÞ
θεωρßα και δεν ιατρτÜΖετ με το κΒανττκü πλατστο. ΑλλÜ μια
θιωρßα κθαντικηò Βαρýιηιαò χρειÜΖεται προκειμÝνου να
καταλÜβουμε ιι ουμΒαßνει σε ακραßεò καιαοιÜοειò. üπωò
οττò μαýρεò οπÝò Kar το πολý πρþιμο Συμπαν (θλ Κ.
Thorne, «]\Ιαυρεò τρýπεò και οτρεΒλþσειò του χρüνου»,
εκδüοετò ΚÜτοπτρο, 1θθθ). Μια θεωρßα κΒανττκηò Βαρυτηταò
παραμÝνετ προò το παρüν μτα ανοτκτÞ τοιορßα [θλ. π.χ τη
συνÝντευζη του Β. Greene, Το μÝλλον τηò θεωρßαò χορδþν,
Scientific American, ελληντκß Ýκδοση, ΔεκÝμθριοò 2003
κατ ια βιΒλßα ιου «rie E]egant Universe», (Vintage, 2000)
Kar «?}]e Fabric ofthe Cosmos» (Κηορζ 2004), καθþò
επßσηò ιο Üρθρο του L, Smolin, Τα «Üιομα» του χþρου κατ
του χρüνου, Scientific Amer,ican, ελληντκÞ Ýκδοοη,
ΜÜρτιοò 2004, και το βτΒλßο 19ψ «Τρετò δρüμοι προò την
κΒανττκÞ θαρýιητα», εκδüοετò ΚÜτοπτρο, 2002].
14. Ρ. Α. Schilpp (ed.), Α. Einstein: PhiLosopher-
Scjerrf,ist, Open Court Publishing Οο., 1949, σ.684.
15. Βλ. στο Α. D. Aczel, «Entang]ement», J.Wiley, 2003.
48
ΓΛοΣΣΑΡΙ
του ΣτρΑτογθεοιο:ιογ
επßκουρου καθητιπß Αστροφυσικηò,
Τμüμα Φυσικßò Πανεηιστημßου Αθηνþν
ΚθÜιπουμ, κβþºα οτον πληθυντικü, σημαßνθτ στα
λαττντκÜ οτοτχετdýηò ποσüιητα αδταßρετη που
υπÜρχετ στη Φýση, Στη ΦυοτκÞ κβÜντοιητ εivar η
διακεκρτμÝνη ποσüτητα (πακÝτο) ενüò φυστκοý
μεγÝθουò (ενÝργειαò ηλεκφκοý φορτßου,
σιροφορμηò Κ.Ü.).
Θmιρßα των κθÜντα: γεντκÞ θεωρßα τηò ΦυστκÞò που
βασßΖετατ στην αντßληqm ιου Μαξ Πλστκ üττ η
ακττνοβολοýμενη ενÝργετα εßνατ κθανττσμÝνη,
δηλαδÞ αποτελεßτατ απü ακÝρατα πολλαπλÜστα μταò
στοτχετþδουò μοναδταßαò ποσüτηταò που ονομÜΖεται
κβÜντουμ (η κθÜνιο) ενÝργεταò.
ΚΒαντομηχανιαß: ο κλÜδοò τηò ΜαθηματτκÞò
Φυσικηò που ασχολεßιαι με την κßνηοη των
ηλεκτρονßων, πρωτονßωγ νειρονßων και των Üλλων
υποατομτκþν σωματτδßων απü ια οποßα απαρτßΖοντατ
ια Üιομα Kar τα μüρτα. Απü το 1925 μÝχρτ σÞμθρα οι
ιδÝεò Kar or μÝθοδοτ τηò Κβα\πομτmνΗÞò
επτκρÜτησαν kar κυρταρχοýν στην ΑιομτκÞ,
Πupnvrkn r<ar ΜορυκÞ ΦυστκÞ, κα8þò rιar στη
Χημεßα.
Ηλεκτlýντο: στοτχετþδεò σωμαιßδτο, το κΒÜντοιητ του
ηλεκτρτσμοý, που φÝρετ αρυτιτκü φοριßο ßσο προò ιο
στοτχετþδεò ηλεκφχü φοριßο. Αποιελεß θεμελιþδεò
συστατtΚü τηò ýληò.
Πυρßναò: σι:1τφωνα με την ΑιομτκÞ Θεωρßα, κÜθε
Üτομο αποτελεßιατ απü τον θθττκþò ηλεκτρτσμÝνο
πυρÞνα του, γýρω απü τον οποßο περιφερονται τα
ηλεκιρüντα, οε κυκλτκüò η ελλετπτικÝò τροχýò
διαφüρων δταμÝφων. Ο πυρßναò αποτελεßτατ απü τα
πρωτ.üνlα Kar τα γετρüγßα, που μαΖß απαρτßΖουν ια
νουκλεüνlα, απü το «νοýκλεουò» (nucleus), που
σημαΙνετ Πυρηναò.
ιDτοτüντο: ιο φωò εΕεταΖüμενο οε υποαιομτκÞ
κλßμακα δταπτσιþνετατ üττ εκπòμπεται και
απορροφÜιατ κατÜ δτακεκρτμÝνεò ποσüτητεò (κβÜντα).
ΑυτÜ ια κβÜντα φωτüò, τα οποßα εμφανßΖουν
χαρακτηρτστftÜ σωματτδßωγ ο ΑΙνστÜτν τα ονüμαοε
φωτüντα. Συνεπþò φωτüντο εßνατ ιο κβÜντο φωιüò Þ
γεντκüτερα τηò ηλεκτρομαγνηττκÞò ακιτνοβολßαò r(ar
φορÝαò των ηλεκτρομαγνηττκþν αλληλεπιδρÜσεων.
Το φωτüντο εßνατ ιο μτκρüτερο οωματßδτο
ακττνοΒολßαò -χωρßò μÜΖα- που κινCßται με την
ταχýτητα του φωτüò.
Μτüντο: υποατομτκü σωματßδτο, με συμβολο (μ),
παρüμοτο με το ηλεκτρüντο, αλλÜ 207 φορÝò
θαρýτερο απü αυτü. Η μÜΖα του τσοδυναμεß με 105,66
I MeV, ΑπαντÜ υπü δýο μορφÝò: το αρνηττκÜ
φοριτσμÝνο (μ-) και το 0ειτκÜ φορττσμÝνο
ανττσωματßδτü του (μ+). Δüγω του ηλεκιρτκου φορτßου
του υπüκεττατ σιιò ηλεκιρομαγντιιικÝò
αλληλεmδραοειò.
Αχττνοβολßα: η ενÝργετα που εκπÝμπετατ οτο γυρω
χþρο απü Ýνα δτÜπυρο οþμα, üπωò Ýνα Üοτρο.
Συνηθωò η ενÝργετα που παρÜγειαι σια ασιÝρτα
δταδßδετατ απü το εσωτερτκü τουò στην επτφÜνετα με
τρειò μιιχαντσμοýò: α) με μειαφορÜ μÜΖαò, β) με
οχτινοβολßα και γ) με αγωγß.
Θαορßη Σχετικümταò: σýνολο θεωρτþν που
υροιÜθηκαν απü τον Αλμπερτ ΑΙνστÜw ιο 1905 Kar
τα ακüλουθα Ýτη μÝχρτ ιο 1θ16 kar αποτελοýν ιο
γεντκü πλαßστο μÝσα στο οποßο τοποOετοýντατ οι
φυστκοß νüμοτ. Δτακρßνονται σιην ΕτδχÞ
Σχειικüτηια και σιη ΓεντκÞ Σχεττκüτητα, θεωρßεò
που επÝιρεψαν τη δτατýπωση τηò ισοδυναμßαò μÜΖαò
kar ενÝργεταò 1ε = mc).
Εýυm hεττκümτα: η θεωρßα που αναφÝρεται στην
τοοδυναμßα, üσον αφορÜ τουò φυστκοýò νüμουò, üλων
των συστημÜτων αναφορÜò με ομοιüμορφη μετÜOεση,
δηλαδÞ των συστημÜιων που κινοýντατ με ομαλη
οχεττκÞ κßνηση. ΟυστασττκÜ μαò δßνετ μτα Ýκθεση-
μετÜθεση των νüμων τηò Μηχαντκηò γενχüτερη ατιü
εκεßνη του Νευτωνα, που εßνατ ουμφωνη με ιουò
νüμουò του ΙΙλεκιρομαγνηττομοý του Μαξγουελ.
Θεμελτþδηò σταθεþρηση τηò Μηχαντκßò.
Iburþ Dιειτκümτα εßνατ η γενßκευοη ιηò αρχηò
τηò Ετδικßò Σχεττκüτηταò. Συνεπþò εßνατ η θεωρßα
που αναφÝρετατ στην τσοδυναμßα üλων των
συστημÜτων αναφορÜò kar Ýτστ περτλαμΒÜνετ kar ιτò
περιπιþσετò επτταχυνüμενων συσιημÜιων. Αποτελεß
τη σýνθεοη Μηχαντκüò kar Βαρυτηταò.
Χρüνοò: η ιÝιαρτη δτÜσταση, που χρηστμοποιεß στη
Σχειικüτητα ο Αλμπερτ ΑßνοιÜτν.
Χιοlηχlýνοò: Ýwοτα τηò Φυστκßò που αναγνωρßΖετ
ιην ενüτητα χþρου kar χρüνου. ΧρηστμοποτηOηκε
απü τον Αλμπερτ ΑßνσιÜιν ωò προýπüOεση για ττò
Θεωρßεò τηò Σχειτκüιηιαò.
Ειχλεßδετοò χþροò: ο φυστκüò χþροò που αποιελεß
Ýνα φτσδτÜσιατο ουνεχÝò, μτα δτÜταξη üλων των
διτναιþν θÝοεων των σημεßωγ στο ουοßο μπορουν να
εφαρμοστουν or αρχÝò ιηò Ευκλεßδειαò Γεωμετρßαò.
Σε μτα τÝιοτα χωρτκη πολλαπλüτητα προσαρμüΖοντατ
φυστολογχÜ or καρτεστανθò συντεταγμθνθò (χ, ψ, Ζ)
kar or ευθεßεò γιαιιιιÝò. Χþροò και χρüνοò εßνατ
ανεξÜρτηιεò μειαξυ ιουò ον ιüτηιεò.
Νευυßνετο Σýμπαν: μελειÜτατ με την Ευκλεßδετα
Γεωμετρßα. Σ' αυτü, τα ομοτüμορφα κτνοýμενα
ουοτηματα χωρτκþν συντεταγμÝνων, που συνδÝονται
με ομοιüμορφα χροντκÜ «συνεχη», αντιπροοωπευουν
μη επτταχυνüμενεò τνßσετò, που αποτελοýν την
εrδrkn κατηγορßα των λεγüμενων αδρανειακþν
συστημιßτωναναφορÜò. Το Σýμπαν που σιηρßΖειατ σ'
αυτÞ τη σýμβαση καλεßτατ Νευτþνετο,
Σýμπαν Μτνκüιραιτ: με τη χρηοη ενüò
τειραδιÜσταιου χωροχροντκου συνcχουò, μπορεß να
δημηυργηθεß μια Üλλη σαφþò καθορτσμÝνη
γεωμετρßα, το Συμπαν Μτνκüφσκτ (απü τον ΧÝρμαν
Μτνκüφσκι). Στο Συμπαν αυιü η xpovιkn
ουνιειαγμÝνη ενοò ουοτηματοò συνιεταγμÝνων
εξαριÜτατ τüοο απü τη xpovιkn üσο και απü ιη
χωρτκη ουντεταγμÝνη ενüò Üλλου, σχειτκÜ
κινοýμενου, συσιημαιοò, παρουστÜΖονταò Ýτσι την
ουσιþδη μειαθολη που Þταν απαραßτητη για ιην
ΕιδικÞ Θεωρßα τηò Σχòτικüτηταò.
Σýμπαν Ρßμαν: 0αοßΖεται σιη μη Ευκλεßδεια
Γεωμετρßα του ΜπÝρνχαρντ Ρßμαν τηò θετικÞò
καμπυλüιηιαò (ε>0). Στην ουοßα. ενþ οι
γεωδατστακÝò γραμμÝò ενüò ουνεχοýò του Μτνκüφσκι
-χωρßò επιιαχýνσετò ιου σημετου μÜΖαò- εßναι
ευθòßεò γραμμÝò. or γεωδατσιακÝò γραμμÝò ενüò
Σýμπαντοò τηò Γòνικηò Σχειικüιηιαò η ενüò
Συμπαντοò Ρßμαν. που περτÝχετ τοπτκÝò
ουγκεντρþσετò μÜΖαò, εßνατ κυρτÝò και ια πεδßα
θαρυτηταò μπορουν να ερμηνευθοýν ωò εκδηλþσετò
τηò χωροχροντκηò καμπυλüτηταò.
Χþροι Ρßμαν: το 1Β54 ο ΜπÝρνχαρντ Ρßμαν
γενßκευσε ττò Ýννοτεò τηò καμπυ,Ιüτη ταò των
επιφανειþν (ε) οε χþρουò με οποταδßιιοιε διÜσταση.
ΛÝγονταò καμπυλüτηη ενüò χþρου, οποτασδÞποτε
διÜστασηò, εwοοýμε Ýναν παρÜγοντα ο οποßοò
χαρακιηρßΖετ το εßδοò τηò γεωμειρßαò που περτγρÜφετ
ιιò τδτüτητÝò του.
Ετστ, or χþροτ του Ρßμαν μεταθλητßò καμπυλüιηταò
περτÝχουν ωò ετδτκη περßπτωση:
α) τουò Ευκλεßδειουò χþρουò με οποταδηποιε
διÜοταση, αλλÜ μηδεντκηò καμπυλüτηταò (ε=0),
Συμπαν επßιεδο,
Β) ιουò υπερΒολικοýò χþρουò του ΛομπατοÝφοκτ με
σταθερη αρνητχη καμπυλüτητα (ε<0), Σýμπαν
υιερθολτκü, κατ
γ) τουò ελλετπτικουò χþρουò με οιαθερη δεττκß
καμπυλüτητα (ε>0), Σýμπαν οφατρτκü. Ο Ρßμαν
πθρτÝγραψε αυτοýò τουò χþρουò, πρÜγμα που
οδηγησε τουò ερευνητÝò στο να δßνουν συχνÜ την
ονομαοßα Γεωμετρßα του Ρßμαν στη Στοτχετþδη
ΕλλειυτικÞ Γεωμετρßα.
Η Γεντκη Θεωρßα τηò Σχεττκüιηιαò εδρÜΖετατ οιουò
χþρουò του Ρßμαν με μεταθληιß καμπυλüτηια.
Μαýρη τρýπα oqývro σþμα που δημτουργεß Ýνα
εξατρεττκÜ τσχυρü πεδßο Βαρυτηταò, απü ιο οποßο δεν
εßναι δυναιüν να δταφυγει ιßιοιε. ουιε καν ιο φωò.
Συμφωνα με τη θεωρßα, μια μαýρη τρýπα μπορεß να
προκýψετ μετÜ το «θÜνατο» ενüò υπερμαΖτκου
αστÝρα. Μαυρεò φυπεò καταλßγουν τα Üσιρα εκεßνα,
που μετÜ την τελτκÞ Ýκρηξη και την εκτüξευοη
μεγÜληò ποοüτηιαò υληò σιο μεσοαστρτκü χþρο. η
μÜΖα που απομÝνει εßνατ μεγαλýτερη απü 3,2
ηλιακÝò μÜΖεò. r
49
BooRιvIs υ., Ýκδ., εκδ. Αßθρα, Αθηνα 2003. Ηοιτου ò._ΕικαινR γ.,
«Ε=ιπΘ), μετÜφραση Α. ΑλαβÜνου, Χουιρο» ι., A]bert Einstein. HistoricaL and
εκδ. ΝÝα Συνορα-ΛτΒÜνηò, Αθηνα Α. Αßνσταιν, Αθηνα 1955. Cultural Perspctives, Dover,
2003. ΒεRι.τsτεπν,τ., ΝÝα Υüρκη 19Β2.

Δ.ηυοΖΗ» Μ._ΘΕοΔοΣιογ Σ., Nbert Einstein and the Kouzιvετsov Β.,

Το Σýμπαν που αγÜιmσα- Etontiers of Physics, Oxford Einstein, Editions du Progres,
Ειοαγωγý σmν Αστροφι.ισιιαß, εκδ. University Press, ΝÝα Υüρκη 1θθ6. Μüσχα 1θ5θ.
Δßαυλοò, Αθηνα Ιθθθ, ΒηI.η,ιν ο., Laιιvoι.ι c.,
Η Κωμολογßα ατò Νüησηò- Einstein, α Life, John Wiley and Einstein, Α. Mason, Παρßοτ 1θ56,
Εισαγωγý σmν Κοσlιολοτßα, εκδ.
Δßαυλοò, ΑθÞνα 2003.
Sons, ΝÝα Υορκη 1996. οναιον I.,
Cιeηκ η.τηl., Einstein History, Δονδßνο 1θ56,
Fnlιvk r.,
Einstein. The Life and Times,
ΑßνοτÜιν, η mιý κα
η εποιαß
του
PeIs e.,
Ανοη Books, ΝÝα Υüρκη 1θ70. ºhe Science αιΖd the Life of
roq μειÜφραση Β. Σκληρου, εκδ.
Γ, ΛαδιÜò, Αθηνα 197Β, Rπooεs η., A]bert Einstein, Oxford
Πιε ΜαΙòßηg of the Atomic Bomb, University Press, ΝÝα Υüρκη 1θθ7.
Elυsτεrι.τ e.,
Simon & Schuster Inc., ΝÝα SοΗιιρρ p.R.,
Η ειδιχη 0εωρßα mò σχευχümταò,
Υüρκη 1θΒ6. επτμ., Α. Einstein, Philosopher-
μειÜφραση-σχüλτα Θ.
Χρηοιακüπουλου, εκδ. Τροχαλßα, Ειι.ιsτεικ α.. Scientist, Open Court Publishing
Αθηνα 1θθΒ, Out of πιγ later Years, Carol Cο., Δονδινο 1949.
Η θεμεΝτιιση mò γενιιαßò θεωρßαò Publishing Group, ΝÝα Υüρκη Sταòιιιι.ι..
mò σχευχümταò μειÜφραση- 1995. «Νειν Light οη the Einstein-
σχüλτα Θ. Χρησιακüπουλου, εκδ. Ηιòπτ,mιο c. Cαητοη ρ., Hi]bert Priority Question».
Τροχαλßα, ΑθÞνα 1θθθ. Soukromy zivot AlbeτΘ Jouιna] of Astophysics ατιd
Ηοτ,τ,ιηeυι.τ s., Einsteina, Nakladatelstvi Lidove Asftonomy,20, December 1θθθ, σ.
ΑßνστÜιν, 6ημιουργοò και Νονßηγ, ΠρÜγα 1θθ4. 91- 101.
επανασýmò, μειÜφραση Ν. Ηοιτοιτ ò., WΗττηοlγ c.,
ΤαμπÜκη, εκδ. I. Ζαχαρüπουλοò, Einstein History and Oýer Einstein, ºhe Ματι and His
ΑθÞνα 1θΒ2. Passions, American Institute of AchievemenÝs, Dover, ΝÝα Υüρκη
Gυτπ α.π., Physics, ΝÝα Υüρκη 1995. 1967.
Το ΙΙληθαριστικü Σýμπα% εκδ.
Γκοβüστη, Αθηνα 2001.
Μοοηε ρ,,
Οι επισýμονοò που διαμülιφιεrηαν
τον κüσlιο μα9 μετÜφραση Μ.
ΒενεισÜνου, εκδ. ΣαββÜλαò, Αθηνα
2003,
Ovpnsyo υ.,
ΕlmτευμÝνοò ΑßνστÜιν, μετÜφραση
Ε, Λογο8Ýιη, εκδ. ΠαιÜκηò, ΑθÞνα
2003.
Σπαυιατο» ι.,
Η Ζοιý κ(α το Ýργο του
Κωνσταwßνου ΚqηθεοÜιιρý, 3η

ΕπιλογÞ εικονογροφικοý
υλικοý-τεκμηρßωση:
ΑΡτ. ψΑΡOΜΗΛιΓΚOΣ