Ε^ΕγΘΕΡοτ¾πιΑ:Ι s ΑγτογΞτον 2οοιι

ΙΣΤOΡΙΚΑ
.<ΣΤΕΓΗ ΤοΥ ΚοΣΜοΥ,,
αποκαλετιατ το ΘτβÝι, η
ΙσιορlΚη αυιη ΠερlοΧη ιηò
Κενιρτκηò Ασßαò με μÝοο υψüμετρο
4.500, που απü το 1θ64 αποτελεß
αυιüνομη περτοχη ιηò Κßναò.
Ο Βουδισμüò ετσηχΒη στο ΘτβÝι ιο
636 και μÝχρι ιην υπαγωγη τηò
περτοχηò σιην Κßνα αποιÝλεσε
«<μηλον ιηò Εριδοò)) τüσο για ιουò
ΚßνÝΖουò οοο και για ιουò Ρωσουò
Kar τουò Βρειανουò.
Θεοκραιτκü ηιαν ιο καθεοτþò ιηò
ΠερτοΧηò με ηΥειη ΚοσμτΚο ΚαΙ
δρησκευιτκü ιον ΔαλÜι ΛÜμα, που
πτδανüν να ηιαν kar ανηλτκοò, μταò
και η επτλογη ιου γτνüιαν μ' Ýναν
ενιελþò υποκετμεντκü τρüπο.
Επτλεγüιαν δηλαδη Ýνα ΒρÝφοò που
γενντüιαν αμÝσιι)ò μειÜ ιο θÜναιο ιου
ΔαλÜτ ΛÜμα Kar yra ιο οποßο
0 πρþτοò βοσιλιüò του 0ιβÝτ, ΣονγκτσÝν, που ßδρυσε τη δυναστεßο πßοιευαν üιι ηιαν μειενσÜρκωση ιου
τον 7ο αιþνο μ.Χ. Αγολμüτιο του 13ου οιþνο (ΣυλλογÞ Ανοκτüρου Ποτýλα)
αρχηγου. ΒÝΒαια οι μηχανορραφßεò
ηιαν ιο βαστκο σιοτχεßο σιον ηγειτκü
πυρηνα ιου Θτθετ, που διÝΒειε
0βÝτ: ττOριΗη Ηαι τουλαχισιον 3.000 μοναοτηρτα, που
λετιουργουσαν και ωò θεολογτκα
πανεΓιισιημτα. Το üνομα ιου ρüδου...
πOθΕισμιΗη ταυτüτπτα Β_ηΓ ι, ιrΛ}ΙΣj ] ΙΑΝΑΙ,οΠοΥΛοΣ

ΛΑΣΑ κΑΙ οι ΔΥο... «ΣΧοΛΕΣ,,

πΕκΙΝο ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΕΣΜΟΙ
Το πρüβλημα 0ι ΚινÝζοι Η εξÝλιξη
τηò κινεζικÞò το θιβÝτ, τηò θιβετιανÞò
ΚατOχηò οι Ινδοß μΟναστιΚηò
του θιβετ το Σικßμ ζωÞò

Υπεýουνοò Ýßδοσηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟγΛΟΣ

Σýπαξη ýληò ΣýμΒουλοò Ýßδοοηò το τεýιοò οσü επιμελÞθπßε ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΩΡΗΣ Δημιουργιιü
ΝΑΣΟΣ ΓΚΟΛΕΙ/ΗΣ ΠΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ PhD h ò πρÝσθηò ετ, συγγροφεοò ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΓΙΑΣ
Σιlmυσμüò - επιμÝλαο ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ εηßτ διδüκτωρ Ανθρωπιστικþν Σπουδþν, ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΖΑΝΕΙΟΠΟΥΛOγ
ομüτιμοò πρüεδροò τηò ΑσιοτικÞò Ετοιρεßοò ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ
ΙΙüνιμοι ουνεργÜτη ΦΑΙΔΩΝ ΜΑ^ΙΓΚΟΥΔΗΣ
τηò Ιοπωνßοò κοι ορθρογρüφοò-σýμθουλοò Παραγωγþ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΙΑλ/ΑΝΤΗΣ
τηò ιοπωνικÞò εφημερßδοò «Japan TimeS,, ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α Ε
ΗΕχτρουκÞ üτεýOwοπ istoιika@enθt gι
Πορüλληλο κοτÝχει τιμητικÝò θεσειò σε πονεπιστημιο Εßτýπωση.ΒιOλιοδeοßα
Το παρο\ περDδικο πορεχειο] δωρaαν μοΖι με ιην κοι επιστηυουκü ιδοýυοτο σε διüφορεò χþρεò τηò Ασßοò Χ Κ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.
___l_",,.,\Þ6; ι^ι
 ,
σημειωσειò
Μιο εξωτικÞ (και
το τδιüλεκτο, σιην «αργκü», ιηò
ακαδημαßκηò κοτνüιηιαò στη Γερμανßα
(εκòß üπου Ýλαχε να περÜσει kar ια
νεαντκÜ ιου xpovra ο συνιÜκτηò ιων
«Παρασημετþσεων») υπÜρχετ η Ýκφραση
«Γνωοττκü ανιικεßμενο-ορχτδÝα» (γερμαν.
«Orchideen-Fach»). Πρüκετιατ yra Ýναν
ιεχνικü üρο που προοδτορßΖει ια ανιτκεßμενα
εκεßνα, η οπουδÞ των οποßων δεν εξασφαλßΖει
αυιüμαια και μτα θÝση σιην αγορÜ εργασßαò.
Δßγοτ kar εκλεκτοß εßνατ, ουνεπþò, or φοττητÝò
εκεßνοτ 1γüνοι πλουσßων οικογενετþν η,
απλþò, ιδεολüγοτ) που παρακολουθοýν τα
ανιικεßμενα αυτÜ, ια ουοßα, προοδευττκÜ,
εξαφανßΖοντατ απü τουò οδηγουò οπουδþν üσο
η κενιρτκη διojknσn γßνòται. χρüνο με ιο
χρüνο, üλο kar πτο φετδωλß σιην παροχη
κονδυλßων.
Σιιò «ορχτδÝεò» αυτÝò περτλαμΒÜνεται και η
«ΘτΒειολογßα» (γερμαν. Tibetkunde), Ýνα
γνωσττκü ανττκεßμενο το οποßο διδÜσκετατ στη
Φτλοσοφτκß Σχολη, οιο πλαßοτο ιου ευρýιερου
ανιτκειμÝνου τηò Ινδολογßαò Kar ιηò Σπουδηò
τηò Βουδτσττκηò Θρησκεßαò. Σιο Πανεπτοιημτο
τηò Γοττßγγηò, yra παρÜδετγμα (üπου
υπηρειηοε ο συνιακτηò kar üπου ουνανιηοε.
yra πρþτη kar μοναδτκη φορÜ, Ýνα Θτβειτανü
με σÜρκα kar οστÜ -δÜσκαλο ιηò γλþσοαò ιου
στουò ελÜχισιουò εκεßνουò φοτιηιÝò που εßχαν
την Ýφεση να ιη σπουδÜσουν), λειτουργεß
(ακüμη!) ιο «Ινσιιιοýιο Ινδολογßαò και ΜελÝτηò
ιου Βουδτσμοý», επανδρωμÝνο με δýο
καθηγητÝò, δýο εmστημοντκοýò Βοηθοýò kar
δýο ενιεταλμÝνουò δτδÜοκονιεò yra ια
γλωσστκÜ μαδημαια.
ΖΓ ο kupro ανιτκεßμενο ιηò ΘιΒειολογßαò,
Ι üπωò καλλτεργεßιαι σημερα οτο
L
Πανεπτσιημτο ιηò Γοττßγγηò. εßνατ η
μελÝιη ιηò τστορßαò και ιου πολτττσμου τηò
εξωττκηò yra üλουò εμÜò αυιηò χþραò. κυρßωò
βÝβατα τηò δρησκεßαò, του θουδτσμου, με τον
κεντρτκü θεσμü ιου ΔαλÜι ΔÜμα. Το
απατιοýμενο minimum διÜρκειαò των συουδþν
εßνατ οκτþ εξÜμηνα, μειÜ ιη συμπλßρωοη των
δυστυχÞΘ χþ
ουοßων ο φοιτητßò μιορεß να προσÝλθει συò
εξετÜσετò yra ιην απüκιηση του ακαδημαßχþ
ιßιλου Μ.Α. Ενα πιυχßο, η υρακττκη αξßα ιω
οποßου στον «Ýξω» κüσμο, σιην αγορÜ ε
παραστωπÜτατ, yra ευνüηιουò λüγουò, στον
Οδηγü Σπουδþν...
f
/º-τ ο ΘτβÝτ εßνατ γνωσιü στην ευρυιερη
Οημοσιοτητα ωò η μτκρη εκεßνη χþρο-
L που κυριολεκττκÜ καταθροχθßσιηκε cu
ιο γßγανια γεßιονÜ τηò, την Κßνα. Ενα
μüρφωμα, σιο οποßο, αυü το 13ο ατþνα,
επικραιουοε Ýνα απüλυτα δεοκραττκü
με ιο θρησκευττκü ηγÝτη, τον ΔαλÜι ΛÜμα
ουΥΚενιρωνεΙ οιο ΠροσωΠο του ΚαΙ ιην
κενιρτκη εξουοßα, το ΘτθÝτ δταιßρησε ιην
ανεξαριηοßα ιου yra περßπου τÝσσερτò
(1θ13-1θ50), πρτν «ενοωματωθεß» σιη Δ.Δ.
Κßναò. Η εξουοßα ιου ΔαλÜτ ΔÜμα ιαρÝμεπε,
ιυπτκÜ, ανÝπαφη μÝχρτ το 1θ5θ, οπüιε Ýπεπα
απü μτα εξÝγερση κατÜ ιου ουστασττκοý
κυρßαρχου τηò χþραò, κατεφυγε ο σημερι\ηò.
14οò, ΔαλÜτ ΔÜμα, μαΖß με 50-60.000
Θτθεττανουò, ωò πρüσφυγαò σττò Ινδßεò. Αþ
1η Σεπτεμθρßου 1θ65 χαρακτηρßστηκε ιο
ωò «Αυιüνομη Περτοχη» με δτκü τηò,
δτοτκηιÞ, που δεν Ýχετ παρÜ εικοντκÝò
αρμοδτüιηιεò, μταò Kar η πραγματτκη
Sρßσκετατ πÜνια στα χÝρτα τηò τοπτκηò
οργÜνωοηò του Κ.Κ. ιηò Κßναò, η ηγεσßα η
οποßαò αποτελεßτατ πÜνια απü ΚτνÝΖουò...
Οι ετδησετò που μαò Ýρχονιαι απü τη
αυιß χþρα καθιστοýν, λογω ιηò αυοιηρüò
απομüνωσηò Kar τηò λογοκριοßαò που Ýχετ
επιβÜλει η καιοχτκÞ δυναμη, την ετκüνα
την Καταοιαοη ιων ΠραΥμαιων Που εΠτΚ{ΧIIΕ
εκεß δυσδιÜκρτιη. Μοναδικη μαò πηγη
πληροφüρησηò παραμÝνουν τα
απü ττò πολυÜρτθμεò kar δραστηρτεò
ιων Θτβεττανþν που Ζουν εγκαιεσπαρμÝτυ
ιÝσσερα οημεßα τηò Υφηλßου. Ετδßοετò, or
οποßεò εrvar αρκειεò yra να πεßσουν τον
ανττκετμεντκü παραιηρητη πωò η θεüφτων
αυιη χþρα σιενÜΖει κÜτω απü Ýνα κα8εοτι.ò
στυΥνηò ΚαταΠτεοηò.,.
ΦαßÜrιν
α τζινεΖτκÜ χροντκÜ τηò Δυνασιεßαò Τανγκ συνδÝουν ιην καταγωγη ιου
θýειτανοý λαοý με τα φýλα των νομÜδων κατ κιηνοιρüφων Τσστγκ, yra
τουò οποßουò αναφÝρετατ üιτ γýρω σιο 200 π.Χ. Ζοýοαν οιη μεγÜλη σιÝπα,
σια ΒορετοδυιτκÜ ιηò Κßναò.
«Συμφωνα με τη μυθολογßα ιου ΘýÝτ, ο λαüò ιηò χþραò αυτηò προßλθε
απü ιην Ýνωση ενüò μονακου, με Ýνα θηλυκü δαßμονα» (ΠÜπυροò-Λαρουò-
ΜπριτÜνικα, τ. 28, σ. 205).
Το 1642, or ΔολÜτ ΛÜμα. που þò τüιε Þιαν or ηγοýμενοτ ιου μοναχτκοý
ιÜγμαιοò «Γκε-Δουγχ πα», καιÝλαβαν την κοσμτκη και ιην πνευματτκη
εξουσßα οιο ΘýÝι. Τüτε η ΛÜσα απü πνευματτκü κÝντρο ιου ΘιΒÝτ Ýγτνε kar
πολτιτκÞ πρωιεýουοα.
Η δταδοχÞ στο θρüνο εξασφαλßΖειατ με την εξεýρεση ενüò θρÝφουò, που
γεwßθηκε αμÝσωò μετÜ το θÜναιο ιου ΔαλÜτ ΔÜμα kar σιο οποßο πισιευειαι
üττ Ýχετ μεταΒεß το πνεýμα ιου νεκροý, θρησκευιτκοý kar υολιιικοý
αρΧηΥου.
Ο αγþναò yra ιη δταδοχÞ εivar σκληρüò. Ενßοιε η «ανακÜλυψη ιηò
μειενσÜlτκωσηò» κρßνετατ απü ιτò αντßθειεò ομÜδεò συμφερüνιων ωò
« ψευδßò μετενσÜρκωση».
Στη μακρτνß τστορßα του ΘýÝτ yr' αυιÝò ττò ατιßεò ο «Ýκιοò ΔαλÜι ΛÜμα
δολοφονηθηκε, ο Ýνατοò στραγγολßσιηκε πρτν εττηλτκτωθεß, ο δÝκαιοò στα
21 ιου χρüντα θÜφιηκε σια ερεßπτα üταν κατÝρρευσε το δωμÜιτü του, kar ο
δωδÝκαιοò δηληιηρτÜστηκε σια 1θ ιου απü ιον ανιτβαοτλÝα. Μüνο με
μεγÜλη προσοχß και υπερΒολτκÝò προφυλÜξετò καιüρθωσε ο 13οò ΔαλÜτ
ΛÜμα, ο οποßοò ενθρονßσιηκε στα Ι876, να δτατηρßσει την εξουσßα και να
αψηφßσετ ττò δολουλοκßεò Ýωò ιο φυστκü του θÜνατο στα 1θ33» (Helmut
Uhlig, «ΘιΒÝτ», μει. I. ΛεμπÝση ΜουΖακßτου, Εκδ. ΚοντδÜρη, σ. 132).
Ο τησουßτηò μοναχüò Γτüχαν Γκρßμυερ, που θπτσκÝφθηκε ιη ΛÜοα ιον
Οκτþθρτο του 1661, γρÜφετ yra ιη Ζωß του ΔολÜτ ΛÜμα: «...Τον λÜιρευα1,
σαν ιον αληθτνü kar Ζþνια Θεü kar του υρüσφεραν μεγÜλα δþρα, Τον
αποκαλοýοαν ακüμα arþvro kar ουρÜντο παιÝρα. Καθüταν σ' Ýνα θρüνο πÜνω
σε Ýνα μαξßÜρτ, κÜτω απü το οποßο ηταν αυλωμÝνα πανÜκρýα χαλτÜ, μÝσα
σε Ýνα σκοιετνü δωμÜττο του πολαττοý ιου, στολτσμÝνο με χρυσÜφτ kar ασßμτ,
που το φþττΖαν χτλτÜδεò αναμμÝνεò λαμπÜδεò (...) Οταν πληστÜΖει η þρα του
θανÜτου του, ανακοτνþνουν τουò χρησμοýò που θγßκαν απü ιο σιüμα ιου kar
μειÜ ιο θÜνατü ιου ανοΖητοýν σε üλη την επτκρÜιετα κÜποτον που του
μοτüΖει για να ιον ανεβÜσουν σιο θρüνο» (Η. Uhlig, ü.π., α.27).
Το 1903 or Βρετανοß Ýσιετλστ αυü την Ινδßα Ýνα εκστραιευιτκü σþμα, για
ιην κατÜληψm ιου ΘýÝι.
Η yεwaia αιιτßσταση ιων Θτβειιανþν σιουò εισθολεßò κÜμφ8ηκε kar ο
ΔαλÜι ΛÜμα καιÝφυγε στην Κßνα. Το 1θ04 υπεγρÜφη μßα συνθηκη στη
ΔÜσα, ατÜμεσα στη Βρεταιτßα kar το ΘτβÝτ, χωρßò κτνεΖτκη ανÜμτξη.
Το 1906 or KrvÝzor πÝτυτòαν σýναqm συνθßκηò με τη Βρειαιτßα, χωρßò τη
συμμετοχß ιου ΘýÝτ, η οποßα αιταγνþρΖε ιην kuprqlxia ιων πρþιων στο
ΘýÝι.
Τον Οκιþθρτο ιου 1θ50 ο σφατüò ιου ΜÜο κατÝλαβε ιο ΘýÝτ.

Νßκοò ΒαÞιÜμπαστιò
 ,t.
Η εßσοδοò τηò
ΚινÝζοò
πριγΚιπΙσσOò
ΒεντσÝνγκ στο
θιβÝτ γιο το γÜμο
τηò με το βασιλιÜ
ΣονγκτσÝν,
Νωπογροφßο οτο
ονýκτορο ΠοτÜλα.

,,,, Ξ

jξ,

$τ

r αΠαρΧεò ανηΚουν, φυστΚα,
ιιιο πολý σιο μυθο παρÜ οιην
εξακρτΒωμÝνη τσιοριογρα-
φßα.Kr αυτü, üχτ μüνο yra
τον απüμακρο χαρακτηρα
ιηò χþραò. αλλÜ kar εζαιιιαò
ι ηò Ýλλειψηò αρχα ιολογικηò
οκατιÜνηò, αφου -κατÜ ιτò 0r-
SειτανÝò ανττληψειò κÜθε
αναταραχη ιου εδÜφουò σηματνε ολÝθρτα υαρÝμΒα-
οη σιουò ρυδμουò χθüντων πνευμÜιων! ΠÜντωò, αν
kar περßεργο, μτα απü ττò πρþτεò αναφορÝò σιο Θτ-
θÝι γßνειατ απü ιον Ηρüδοτο, ο οποßοò μνημονεý-
εr ιο χρυσαφτ που μÜΖευαν «yryovιra μυρμηγκτα»
ιο Ι000 π.Χ. kar πÝρα, εßχαν ετσαγÜγετ ιην ε\ .-
λαιρεßα «Βοη)), που προηγηθηκε του θουδι .
και που Ýπατξε σημανιτκü ρüλο καθ' üλη τηι, .
ρτκοOρησκευιτκη πορεßα ιηò χþραò. Mra ο.\ο.,
ρη αυιοκρατορßα, Σανγκσουνγκ (Shangshun;
πÜριτΖε ολüκληρο το ΘτβÝτ μÝχρτ ιην επο\:,
βαστλιÜ Σ,ονγτττσÝν (Songtsen), τον 7ο ατþτ,cι -
ουστασττκüιερη αφειηρßα ιηò θτθειτανηò ιοτq
πορεßαò. Ωοιüοο, το iδro ιο θτβεττανü xpoνcι__-;
αρχßΖετ ιο 127 π.Χ. με μοναρχτκÝò γενεαλογτ.
δταιηρηθηκαν εττß χßλτα χρüντα περßπου, Τ-
μ.Χ.. Ýνα χρüνο ιιριν απü τον περßφημο γα1*,
ΣονγκισÝν με ιτò δυο πρτγκßπισσεò. μßα α::
Κßνα kar μßα απü ιο ΝεπÜλ -που αποιελετ ,:,:. ,

σττò κοτλÜδεò του σημερτνοý δυττκου ΘýÝι. Ο Πτο- μο σια τοπτκÜ χροντκÜ, καΒþò συνδυÜΖεται *.
λεμαßοò επßσηò αναφÝρετ ιον üρο «Bautai», ο ο- εßσοδο του θουδτσμου- το ΘτβÝτ καταλαμΒ.:-._
τιοßοò ετυμολογικÜ συνδÝετατ με τη ρßΖα «Bod», λß- γεττοντκü Νεπαλ. Γυρω οια 654 μ.Χ., οτ θý. -_-ψ
κνο του θτβειτανου κüομου.' κατακιησετò ειεκιεßνονιαι και οε Üλλεò τι__l:ψ

Πρτν απü ιο «Bod», 1Β ημιμυOτκοß Βαστλεßò, απ' ιηò κεντρτκηò Ασßαò, αλλÜ, εßκοστ χρü\-1α -:,, _--
ρα, η Κßνα ανιτσιρÝφετ ια αποιελÝομαια, τουλÜχτ-
στον κατÜ Ýνα μÝροò, Αξτοσημεßωιο eivar üιτ ιο Ý-
ιοò 763 θτΒειτανÝò δυνÜμετò φθÜνουν Kar εκπορ-
θουν þò Kar ιην iδra ιην κτνεΖτκÞ πρωιεýουοα
ΤσανγκÜν (Chang'an), την ακρüυολη ιηò χρυσηò
εποχηò ιων Τανγκ, Ýστω Kar αν η καιοχÞ δεν μπο-
ρεß να δταιηρηθεß πÜνω απü δýο εSδομÜδεò,
ΜερτκÝò Üλλεò ημερομηνßεò αξßΖετ να αναφερ-
θοýν:
Το ?79 ο Sουδτομüò ανακηρýσοετατ σε επßσημη
θρησκεßα ιηò χþραò kar τδρυετατ η μεγÜλη μονη
ΣαμτÝ, Το 7Β3 υπογρÜφετατ συνθηκη ετρßνηò με
ιην Κßνα. Την περßοδο ?Β5-Β05, θýειτανÝò δυνÜ-
μετò προελαýνουν οτα υψßπεδα του Παμßρ
Kar ιην
περτοχß ιου ποιαμοý Ωξου, Το 821 υπογρÜφετατ
νÝα συνθÞκη ειρßνηò με ιην Κßνα, που επτιρÝυετ
στο ΘτθÝτ ιη δταιηρηση πλεßσιων καιακιÞσεþν ιου
οτην κεντρικÞ Αοßα. Το 1040 γεwτÝιατ ο θρυλτκüò
Μτλαρüπα, ο μÝγτσιοò ποτητßò κατ μυσιηò ιου Θr-
βÝτ. ΚαιÜ την τιερßοδο ιηò μογγολτκηò ευÝλασηò,
αρχßΖουν τδτüτυπεò οχÝοετò ανÜμεοα σιτò δýο χþ-
ρεò, με περßεργεò üοο και θαθτÝò πολτιτκο8ρη-
σκευττκÝò παραμÝιρουò, που εξακολοý8ησαν kar
σιουò επüμενουò ατþνεò. Απü ιο 1434 kar yra εκα-
ιü χρüντα, η χþρα μαοιßΖειατ αυü εσωτερτκÝò δτα-
μÜχεò που περτπλÝκοντατ Kar με ιτò νÝεò βουδτσιτ-
κÝò ομÜδεò, Γκελοýκπα kar ΚαρμÜπα. Το 1543 ο
ιρßτοò ΛÜμα αναγορεýειατ οε «ΔαλÜτ ΔÜμα» -«ω-
κεανü σοφßαò»- επτσκεπτüμενοò ιη Μογγολßα, Το
1617 γεwτÝιατ ο μεγÜλοò πÝμπιοò ΔαλÜτ ΛÜμα,
που Ýκττσε ιο τερÜσττο ανÜκτορο σιην ΠοιÜλα, Το
17ο ατþνα τησουßιεò τεραπüστολοτ εμφανßΖονιατ
οιο δυιτκü ΘτΒετ, ενþ ιροχωρεß η εμπÝδωοη ιου
θýετιανου 8εοκραττκου συστηματοò, με ιον μεγα
πÝμπιο ΔαλÜι ΔÜμα να θεμελτþνετ ιην «πÜντα vr-
κηφüρο θτβεττανÞ κυSÝρνηση». Ηιαν αυτüò ο πÝ- 2, 0 5οò Δολüι
χρüντα πλßθοò ενδεßξεων που Üφησαν or αποβτþ-
μπιοò θρυλτκüò ηγÝιηò που επτσκÝφθηκε επßοημα Λüμα γßνετοι
την Κßνα Kr üγlνε δεκιüò απü ιον αυιοκρÜιορα ιων σαντεò kar or οποßεò επανεμφανßΖονιατ σε μτκρÜ
δεκτüò «σαν
Mrvyx «σαν ανεξÜρτηιοò r<ar τσüιτμοò κυρßαρχοò», πατδτÜ σττò τÝσοερτò γωντÝò τηò χþραò.
ισüτιμοò» 0πü τον
ΛÝγειατ, μÜλιοια, üιτ ο αυτοκρÜιοραò Βγßκε αυ'ια Ακολοýθηοαν χρüντα πτο δýσκολα, με νÝεò πλε- ΚινÝζο
ιεßχη ιου yra να ιον υποδεχθεß kar δτÝιαξε να κα- κιÜνεò kar δταμÜχεò. Το 1723 εμφανßΖειατ ο θε- 0υτOκρOτOρ0
τασκευÜσουν μτα ετδτκη πλαιφüρμα, Ýτστ þστε ο ε- σμüò των «Amban», Ýνα εßδοò ΚτνÝΖων ιοποιηρη- Σουνζß των Μινγκ
πτσκÝπιηò του να μη χρετασιεß να οκýψετ κÜτω α- ιþν σιη ΔÜσα, οτ οποßοι με ιον καιρü απÝκτηοαν το 1652 στο
σιιò
πü üυοτα πýλη,.. μεγÜλη επτρροη κατ Ýπατξαν σημανιτκü ρüλο Πεκßνο
Στα χρüντα του πÝμΓιιου ΔαλÜτ ΛÜμα εμφανßΖε- τοπτκÝò υποθÝσετò, ενσαρκþνονιαò ιην Ýwora τηò (νωπογροφßα οπü
ιαι Kar ο θεομüò ιου «ΠÜνισεν ΔÜμα», ιου δεýιε- δτεßσδυσηò ιων Μανιοοý οτο χþρο ιου ΘτβÝτ, κÜτι το 0νÜκτOρο
που Ýλαβε σÜρκα kar οσιÜ ιο 7º2º,|1ε μτα πληρη
ρου σιη σετρÜ σπουδατüιηιαò ηγÝιη στη
δτβεττανÞ ΠοτÜλα),
repapxia. ΜÝσα σια χρüντα, η ετκüνα ιου ΠÜνισεν krvεzτkÞ εκστραιεßα. Οτ Θýειτανοß ανιτοιÜδηκαν 3. 0ι δýο σýζυγOι

ΛÜμα συνδÝθηκε περτοσüτερο με ιην Κßνα, η οποßα εκιελþνταò τουò Μανισοý σιη ΛÜοα, αλλÜ ακολου- του ΣονγκτσÝν.

πÜνια προσπαθουσε να τον προοετατρßΖειατ, yra να θηοε kar νÝα κτνεΖτκÞ εκοιραιεßα ιο 174θ, Το 1786 Η ΚυÝζα
ασκεß μεγαλυιερη επτρροß μÝσω αυιοý, Τüσο αυτüò προοτÝθηκε ακüμη μτα δτÜσταση, με ιην ετσβολη πριγκßπισσα

üσο κατ ο ΔαλÜτ αναπληρþνοντατ μειÜ ιο θÜναιü ιηò φυληò των Γκοýρκαò ιου ΝεπÜλ στο ΘτβÝτ kar ΒεντσÝνγκ κOι η

ιουò μÝσα απü Ýνα πολυπλοκο δßαυλο μειενσαρκþ- λßγο αργüιερα με ιη θτθεττωιß υυοοιηρτξη προò ιο ΝεπολÝζα

σεων Kar Ýνα υερßεργο σýσιημα ενιοπισμου τουò α- Στκßμ, που ανιτμειþπτΖε kar αυιü μτα Üλλη επßΒε- πριγκßπισσο

πü ομÜδεò ετδτκþν'μοναχþν, που μελειοýν επß οη ιων Γκοýρκαò. Ο üγδοοò ΔαλÜτ ΔÜμα, παλευο- ) ΤριτσÜν (4)

9

5. 0 8οò Δαλüι
ΛÜμα, ο οποßοò
για να αποκροýσει
την επßθεση των
ΝεπαλÝζων
Γκοýρκαò ζÞτησε
τη βοÞθειο του
ΚινÝζου
αυτοκρüτορο
6. 0 Βρετανüò
αποικιοκüò
συιιταγμοτüρχηò
trancis
Younghusband
νιαò Kr αυτüò με τουò Γκουρκαò, Ζηιησε ιη βοηδετα
του αυτοκρÜιορα ιηò Κßναò ΤστÝν Δουνγχ (Ch'ien
Lung) kr Ýισι κινεΖικÝò δυνÜμετò ετσηλθαν στο Θι-
βÝι ιο 1729, απαττþνιαò ακüμη μεγαλυτερα προνü-
μια, τδßωò θαρýτερο λüγο του Πεκßνου σε ü,ιτ αφο-
ροýσε ιην επτλογη γÞ6γ «μετενσαρκþσεων» ιων
ΘτΒειτανþν ΛÜμα.
Kar πÜλτ üμωò or Θτθεττανοß ανττστÜδηκαγ προ-
σπαθþνταò πÜντα να περιφρουρησουν την ανεξαρ-
τηοτα τουò.
Σια νεüιερα χρüντα υπετσÝρχεται και ο αγγλτκüò
παρÜγονταò, με κýρτο σταθμü την περßφημη εκ-
στρατεßα ιου ουνταγμαιαρχη ΓτανγχχÜσμπαντ
(Younghusband), ο ουοßοò ετοÞλθε σιη ΛÜσα το
1904. Τüτε, ο δÝκατοò ιρßιοò ΔαλÜι ΛÜμα κατÝφυγε
στη Μογγολßα. Ηιαν τα χρüντα του περßφημου
«Great Game», ιου σκληρου ανιαγωντσμου μεταξυ
Αγγλßαò kar Ρωοßαò yra την προþθηση τηò αντß-
σιοτχηò επτρροηò ιουò οιην κεντρτκη Αοßα. Η Μü-
Ο ΗρüδοτΦξ §ναφÝρεται για τε χρυσαφι
ιºοιj μÜζ€ι,Jαß/ «γιγÜντ,α μrυρμ.ºγκ§α» στιò
κο|ηü €ζ τOυ σmμ€ρι}/οý δυτικαý ΘιΒÝτ
σχα, απü ιην υλευρÜ τηò, επτχετροýσε kr αυττ α
εßσδυοη σιη ΛÜσα μÝσω πρακτüρων τηò, ιδßαη εα|
απü τη Μογγολßα, üμωò φαßνειατ üιτ δεν μπüμ,
να επηρεÜσουν παρÜ μüνο ελÜχτστουò, üσο κl .
φανεßò, Θýεττανουò ηγÝτεò. Σια Ιθ10, δýο χι
KrvÝzor οτραιτþιεò λεηλÜτησαν ιην πρωτει
και, σαν προσχÝδτο üσων επακολοýθησαν μιοò
þνα αργüιερα, προσπÜθησαν να δτατρÝσουν τη
ρα σε Ýνα πλÝlμα κινεΖικþν ευαρχτþν. Το 1θ],1
ΘτΒεττανοß αυþθηοαν ττò κτνεΖτκÝò δυνÜμειò,
1θ13, μτα δτμερηò συνθÞκη υπογρÜφηκε αι
σιο ΘτβÝι kar ιη Μογγολßα, με πληρη μνεßα οε
φüιερεò or χþρεò εßνατ ανεξÜριητεò απü ιην Ιß
α υτο υρüσφαια γεγονüια μετÜ το 193:
var Περτσσοιερο Υνωστα Υτα να
ετδτκüιερη μνεßα τουò: η Κßνα
πλÝον σαφÝστερα ττò αξιþσετò τηò, ε
λε ιο 1θ5Ι μτα ταπεινωιτκη συμφωιτò
σημεßων» yra ιην «εrpnvrkn απελευθÝρωσι
ΘτβÝτ», προχþρησε σιη Biarn καιοχß του, πÞ]
πρüθλημα κορυφþθηκε το 1θ5θ με μτα ευρεΕ,
ΒειτανÞ αντßσταση υου πνßγηκε στο αßμα. Ο
ρτνüò ΔαλÜτ ΛÜμα καιÝφυγε σιην Ινδßα μαΖß μ
ρßπου εκατü χτλιÜδεò πρüσφυγεò,
σιην ΝιαραμσÜλα Ýνα εßδοò κυθÝρνηοηò
Εκτοτε, ο αγþναò συνεχßΖειατ, αλλÜ η κτνεΖ
ιοχη Ýχετ πληρωò υαγτωθεß.'''
Ενα σημεßο ιηò κτνεΖτκßò προοÜριησηò πιτ
χνÜ δταφευγετ τηò προσοχßò εßνατ üιτ
ρßωò με την επτλεγüμενη «ΚνεΖτκη Αυτüνq=
proxn» Τ¶R, Tibetan Autonomous Regioι-
περτλαμΒÜνετ περßπου ιο ημτσυ ιου αμιγιÞ
ιτανοý πληθυομου. ΥπÜρχουν üμωò kar ια τε
θτβειτανÜ «εξþτερα» εδÜφη, το Üλλο ημισυ.
χουν ενοωματωθεß αθüρυΒα με ττò κινεΖτκÝò
χßεò ΤοτνγκÜι (Qinghai), ΣετσουÜν (Si
Γκανσοý (Gansu) kar ΓτουνÜν (Υυηηαη).
Eivar αξτομνημüνευτο üιτ τη θλτθερη τLΞ,
ΘτβÝτ ιην εßχε προφητεýσετ αη' ιτò αρχÝò τα:
ατþνα Ýναò οξυδερκηò üσο kar τδτüρρυφα.
πÜντωò αμφτσθητουμενοò απü ιουò μετÝπει::
κουò- ΙÜπωναò προσκυνηιηò που ÝΖηοε εß=
xpüvra, ο ΕκÜτ Κοθαγκοýτσ1, Ýστω κατ τ,
γκεκρτμÝνη αναφορÜ στην εθντκüτηια του
νττκοý καιακιητÞ: «Το ΘýÝτ πρÝιετ να &
καιαδικαομÝνο», Ýγραφε ιο 1θOθ. «...Αν δει,
κÜποιο θαýμα, 8α απορροφηθεß κÜποτα σττ,
μτα rσxupn δυναμη kar δεν υπÜρχετ ελmδ.:
συνεχßσετ να υφßσιατατ σαν ανεξÜρτητη ILi.].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. W. Ζι.ναÞ Heritage of Tibet, σ. 29
2. r.yιvlιιl.friends-of-tibet.org
3. Ε. ΒοηΖ, Tibet, chronology, σ. 186 κ.επ.
4. ΕΚαß Ka,σaguchi, Tfiree Years ßη ΠbεÝ. σ. 5}
636 Ια76 δυνÜμειò yra ακüμη μια φορα
Ο θουδισμüò ετοÜγετατ στο ΘτβÝτ Οτ κυθερνησετò τηò Ρωοßαò kar ετσβÜλλουν σιη ΔÜσα
64ο ιηò Αγγλßαò ερτΖουν yra τον ß9ß ß
Το ΘιβÝτ καιακτÜ το ΝεπÜλ πολτττκü Ýλεγχο του ΘιβÝτ Or ΘτΒεττανοß εξεγεßρονιατ
64ß ß89ο εναντßον ιων ΚτνÝΖων κατ
Ο Θιθειηνüò ΒασιλτÜò ΣονγκισÝν ΚινεΖοΒρειανικη συμφωνßα δτακηρυσσουν üιι δεν
Γκαμπü νυμφευειατ δυο αναγνωρßΖετ δτκαιþματα των αναΥνωρτΖουν την εΠΙΚυριαρΧτα
πρτγκßπτσσεò, μßα απü την Κßνα Βρειανþν οτο ΘτβÝι, ενþ με τη ιηò Κßναò
kar μßα απü το ΝεπÜλ σετρÜ τουò or τελευιαßοτ ß 95ß
654.676 αναγνωρßΖουν τα Kuplapxrka Και η μαοßκη Κßνα ουνεχßΖετ την
Το Θτβετ καιακτÜ κτνεΖτκÜ εδÜφη δτκατþμαια των ΚτνÝΖων. Or πολττικÞ επεκταιτσμοý των
οτην κεντρτκη Ασßα Θτβειτανοß αρνοýντατ να προκατüχων ιηò. ΔυνÜμετò του
763 avaYvωprooυv τη συμφωντα ΛαΙκου Στραιου ετσΒÜλλουν Kar
Ο στραιüò ιου ΘτΒÝτ εισβαλλετ ß9ο4 πÜλτ οτη ΔÜσα
στην ΚΙνεΖΙΚη Πρωτευουσα Εκσιρατεßα kar κατÜληψη τηò ß959
ΤσανγκÜν ΔÜσαò απü τουò Αγγλουò. Ο ΝÝα θιβετιανη òξεγερση ενανιßον
783 Δα,\Üτ ΛÜμα καταφευγετ οτη ιων ΚτνÝΖων. Ο Δαλαι Λαμα
Το Θιβει συμφωνεß ουνθÞκη Μογγολßα κατ αργüτερα οιο καταφευγετ σιην Ινδßα
ειρηνηò με ιην Κßνα Πεκßνο ß964
82Ι Ι9ßο Το ΘτβÝι γßνειαι «αυτüνομη
ΝÝα συνθηκη ετρηνηò φαßνcιατ να Οι κινεΖικÝò οτρατιωττκÝò περτοχη» ιηò Κßναò
δßνετ ορτοιτκü ιÝλοò σττò δτενÝξετò
με την Κßνα
12ο7
Ανιιπροσωπεßα απü το ΘτβÝτ
επισκÝπτετατ το Μογγüλο ηγεμüνα
ΤΖÝνγκτò Χαν
1254
Ο ΚτνÝΖοò ηγεμüναò ΚουμτιτλÜτ
Χαν απονÝμει αυτονομßα στο
ΘιΒÝτ. ΕμπεδOJνονται αρμονικÝò
πολτιτκοθρησκευι ικÝò οχÝσειò
ΔυτικÞ γκραβοýρα
ανÜμεσα σε Κßνα Kar ΘτβÝτ
που απεικονßζει την
Ι624-ß636
0ποßπολÞ ΙησOυιτþν
Ιησουßιεò τεραπüοιολοτ φθÜνουν
ιερOποßπüλων ßπο
στο ΘτβÝι
0ιβÝτ
Ι642.ß659
Εμπεδþνεται η θτβειιανη
θεοκραιßα
ß652
Ο 5οò Δαλαι ΛÜμα επτσκÝπτcται το
Πεκßνο
ß7ß6
Ο ιησουßιηò Ιπüλτιο ΝιεΖινιÝρτ
φθÜνετ σιη ΔÜσα
1727
Ο κινεΖικüò σιραιüò cκστρατευει
καιÜ ιου Θιβετ. Η επικρÜιòια
Βρßσκεται υπü την πολιττκη
εξÜρτηση τηò Κßναò. Σιη ΛÜσα
εγκαθßσιαντατ δυο ΚτνÝΖοι
πολτιικοß αρχηγοß
t 749 Η φυτεßα Αγγλου
ΝÝα ετσΒολη ιων ΚτνÝΖων στο ευγενοýò οτο ΣΙκßμ
Αι Rρτ των Ιμαλτßßßυν
ΛΑΣΑ_ΠΕκιΝο
6. Εναò
0ιβεπονüò
επßσημοò, ο
οποßοò Þταν
πορþν οτη
συμφωνßα του
1949 με την Κßνα,
επιδεικνýει τιò
φωτογραφßεò οπü
την υπογραφÞ
των
ιιτοκουμÝντων
Τξ
α:-Ξ
ßξ
J
f.
υερτσσüιερο, ΒλÝπονταò ρεαλτσιτκÜ üττ η πολτιτκη
του Πεκßνου δεν εßνατ αναοτρÝψτμη. Ειστ, καιÜ
καιροýò, ασκεßτατ μτα κÜποτα πολý λεπτÞ κατ δra-
kprτrkn δτπλωμαιßα, με εκπροσþπουò του ΔαλÜτ
ΛÜμα να επτσκÝπιονιατ ιην Κßνα σε αναΖητηοη λυ-
σεων.' Οτ «καιÝχονιεò» εßνατ üμωò μακÜρτοτ κατ
δεν φαßνονιατ δταιεδετμÝνοι σε ουσιασττκÝò παρα-
χωρßσετò. Οι σþφρονεò προτÜοετò ιου ΘτΒεττανου
ηγÝτη, δταιυπωμÝνεò ηδη οε μτα σημανττκη ομτλßα
ιου το 1θΒΒ στο ΣιρασΒουργο Kar καταγραμμÝνεò
στην αυιοΒτογραφßα του (1θθ0)" Ýκαναν πρÜγμαιτ
λüγο για μlαν αυιονομßα που να επτιρÝπετ ιην ε-
σωτερτκß πολτιισττκη Ζωη ιου λαου, ενþ or kaipror
τομεßò των εξωτερτκþν σχÝοεων Kar τηò Üμυναò α-
φηνονταν σιη δτÜκρτση ιων αρχþν ιου Πεκßνου.
Ουτε αυτü üμωò εγινε ποιÝ δεκτü αυü ιτò τελευταß-
εò, or οποßεò επιμÝνουν στην ολοκληρωιτκη αφο-
μοßωση του ΘτβÝι.
Αυü την οπτικη γωνßα ιου Πεκßνου, ιο ΘτβÝι
-«Shitsang» (ο δυιτκüò θησαυρüò) ουμφωνα με ιην
krvεzrkÞ ονοματολογßα, που δεν παυει να εßναι Ü-
Η επιΒοßΙÞ Ενüò üflΠου και ξ€νου τρüπου ζωπò
οf,Rοßωσε τ!ò ΒÝσ€ιò. τιò ρßζεò
και τα f,ατρευτικÜ Ýδιμα του διΒ€τιανοý ßΙοοý
Ι4
β Τ,
γνωοιη πανιοý αλλοι:- ανÝκαθεν ανÞκε στητ
Ζικß σφαßρα επτρροηò. Η ΛÜσα ßταν υποτε,\η
Πεκßνου, üυωò τüσεò Üλλεò εθνüιηιεò σιη Ζωη
ΜÝσου Βαστλεßου. Κεντρüφυγεò ιÜσετò σε μτα
αχανη χþρα Þταν kar τστορτκÜ ο εφτÜλιηò τι.τ
χüνιων ιου Πεκßνου, kar καθ' εαυτÝò kar οαι-
παραδεßγματα γη Üλλεò επαρχßεò με ιυχüν
οιτκÝò δταθÝοετò, Kar κατÜ συνÝπετα or θ
ιÜσετò ανεξαρτηοßαò 8α παραμεßνουν στο χιßψο
ονεßρου. Πρüοθετα, η Κßνα θυσßασε ιερÜστ
ρουò, χρüνο kar ανθρþπτνο υλτκü οιην
ιηò να εξασφαλßσετ ιην ανÜπιυξη μταò τüοο
κÜ καθυσιερημÝνηò περτοχßò που Ζουσε, Ýι.ò
πρüοφατα, υπü «φεουδαρχτκü καθεστþò».
νοοοκομεßα, δρüμοι, τουρτσιτκÝò μονÜδεò,ι
χνολογßεò, ια πÜντα συντελοýν στην π
να εξελθετ η χþρα αυü ιο δτκü τηò Μεσαßωι.α
ιην απαρχατωμÝνη τηò θεοκρατßα kar να
να παρακολουθησετ τουò ρυθμοýò των λοιπι-ò
ρτοχþν ιηò Κßναò και του κüσμου. (ΦυοικÜ-
Kυpro σιοΙΧεΙο εΙναt ΚαΙ η ιεραοιΙα
σημασßα μταò ιüσο μεγÜληò μÜΖαò οια υψ
κενιρτκηò Ασßαò, κÜιτ που το Πεκßνο εßνατ
τον να αποστερντσιεß.)
Η τρßτη δεþρηση εßνατ εκεßνη που προ€
απü ιουò αλλοδαπουò ρομανιτκοýò kar ι
κουò φßλουò τηò παλατÜò θτΒεττανßò
kar αυü üλουò üσοτ αντιοτÝκονιαι στηò ε
τηò ωμηò Βßαò kar ιην κατÜπντξη των λαΙκþν πü- 7. 0 βροβευμÝνοò
θων kar δτκαßων σε οποτοδÞποτε γεωγραφτκü μη- με Νüμπελ
κοò Kar πλÜτοò. Πρüκεττατ yra πληθοò αξτüλογων ΕιρÞνηò 14οò
ατüμων, επþνυμων Þ üχτ, απü ιον πασßγνωσιο η8ο- ΔολÜι ΛÜμο τηρεß
υοτü Ρßτσαρντ fkrp, Ýωò ιον πιο ανþνυμο τδεολü- απÝνοιττι στην
Κßνο τη
γο σπουδαοιß, σε üποτα Üκρη τηò Ευρþπηò η των
ΗΠΑ. Ολοι αυτοß συνεγεßρονται οε κÜθε υÝραομα βουδισικÞ
η ομτλßα του ΔαλÜτ ΛÜμα kar üλοτ δρασιηρτοποτ- γραμμÞ τηò «μη
οýντατ οσο μποροýν þστε ιο Ζητημα να μην ταφεß βßαò».
8. Το οναπτυξηκü
ορτσιτκÜ, αλλÜ να παραμεßνει. ανοτκιü, ηθτκÞ πλη-
Ýργα υποδομÞò
γη στα πλευρÜ τηò Κßναò για üσο χρüνο αρνεßτατ που κοτοσκεýοσε
να δεχθεß Ýστω kar Ýνα μßντμουμ θýειτανþν αττη-
η Κßνα στο θιβÝτ
μÜιων. Στην ομÜδα αυιÞ θα μπορουοαμε να προ- δεν μποροýν νο
σθÝσουμε κατ οχεδüν ιο οýνολο ιων «Θτβετολü-
σποτελÝσουν
γων», Kar πÜοηò φýσεωò προσκυνητþν ιου ΘτβÝτ ικανü «OντßδωρO»
απü πλεßσιεò χþρεò του κüσμου. (ΦυστκÜ, μπορεß
γιο την κατüλυση
να υπÜρχουν kar μερτκÝò εξατρÝσειò. Γτ' αυιü γρÜ- τηò ανεξορτησßοò
φουμε «σχεδüν»: ο ΙÜπωναò Κοθαγιιοýτστ λ.χ. δÝ- τOυ
χεται τη συνεχÞ υποτÝλετα τηò ΛÜσαò σιο Πεκßνο
με εξαßρεση ια χρüντα παντελοýò αδυναμßαò του
δεýιερου, μετÜ την κνεΖτκÞ Þτια καια ιο σrvoia-
πωντκü πüλεμο του 1θ04-5. Το χροντκü του üμωò Ý-
χετ τüσο προφανη σφÜλματα. þστε η προκινεΖτκη
συνηγορßα του να ενισχýετ, εξ ανττδταστοληò, ττò α-
πüψετò τηò πλετοψηφßαò, Ýστω kr Üν Ýγραφε πολυ
πριν απü την κτνεΖτκÞ υροοÜριηοη.)

r πro πÜνω θÝσετò των δταφüρων παικιþν

Þ σχολταοιþν εßνατ ωò επß το πλεßστον
γνωοιÝò kar δεν αναμÝνονιαι θεαμαιτκÝò
στροφεò αιü üσουò μποροýν να Ýχουν
πρωιεýοντα ρολο. Το Ζητημα üμωò που
θα πρÝπετ να απασχολεß τον τστορτκü εßνατ, πÝρα α-
πü μοτραßουò ουνατοθηματτσμοýò, να μελειησετ
ψýχρατμα ια δεδομÝνα ιου παρελθüνιοò yra να ε-
πτιýχετ ιη βαστκÞ ιομη: μπορεß να 8εωρηθεß το Θτ-
θÝι üιτ υπηρξε ευß ατþνεò αναπüσπαοιο μÝροò τηò
Κßναò; -Η, αντßθετα, or μαρτυρßεò δεßχνουν üττ
πρüκεττατ yra Ýνα χþρο με δτακεκρτμÝνη πολτιτσιτ-
κß αυιοτÝλετα;
Πτοιευω üτι ακüμη kar απü ιην. αναγκαστικÜ, συ-
ντομη Kar ενδετκιτκÞ τστορτκη επιοκüπηση που ε-
πτχετρησαμε, προκυπτετ üιτ στην υερßπιωση ιου
ΘýÝτ κÜττ δταφÝρετ απο Üλλεò περτοχÝò που μÝοα
σια χρüντα εντÜχθηκαν υυü την κτνεΖτκÞ σφαßρα,
εßιε δτοßκησηò εßτε επτρροßò. Η αυτüνομη πολεμτ-
κη δρÜση στα υψßπεδα τηò Ασßαò, or επανετλημμÝ-
νεò συγκροýσετò με την Κßνα, or χαρακιηρισττκÝò )
Απü την οπτικ§ι γωνßα του Πòκßνου,
το ΘιΒÝτ δεν Ýπòψ€ ποτÝ να ανþκ€!
στην Κιν€ζιΚÞ σφαßρα €Πßρροηò

15
Λ»η-ΠΕκιΝο
θ. Ανüγλυφη πλüκα με οποτυπωμÝνο τα δικαιþμοτο που εκχþρησε η κινεζικÞ
δυνοστεßο Μινγκ οτον 5ο ΔολÜι Λüμα.
10. Πιστοποιητικü του,ß8ου οιþνο γιο τη νομιμοποßηση των ΚυÝζων
τοποτηρητþν «Amban»
περτπτþσετò καιÜληψηò ιηò κτνεΖικηò πρωιεýου-
σαò ιων Τανγκ η ιηò υποδοχßò του πÝμπιου ΔαλÜτ
ΛÜμα απü ιον αυτοκρÜτορα ιων Mrvyk, or σφοδρÝò
ανττδρÜσειò του τοπτκοý πληθυσμου κÜθε φορÜ
που η Κßνα επτχετροýσε να επτΒÜλετ εκεß ιην πα-
ρουοßα ιηò, τα υπογεγραμιιÝνα κεßμενα δτμερþγ
ρυνθηκþν ετρßνηò, üλα αυτÜ δεν εμπεδþνουν ιην
ΑοΠüι Λüμο: «Η συζþτηση στη Εüση
τηò Ýwοιαò τηò "κυριορχßοòΙ' μGτοφÝρει μιο
δυτικÞ οροηογßο σG Ýνα οσιοτικü πßΙοßσιο»
16
πεποßθηση üττ η ΛÜοα ßταν Ýναò
θολτκοýò η μüνψουò υποτελεßò ιω
σιο καθαρÜ πολ
δßο. Αν Ýρθουμε kar σιο πολιτ
πτσιþσοιητε ακüμη πro πανηγυρυτÜ
Ζουμε μτα πλοýστα
ξεχωρτστη τδτατιερüτητα. Το
σμοý, ασφαλþò υπαρκιü και στη
Κßνα, εßνατ δτÜφορο σιην περßπιωση
χριτου σημεßου να γßνειατ λüγοò για
τκü οικοδüμημα «ΛαμαΙσμοý» -üσο
φαßνειατ συχνÜ αδüκτμοò- η
θουδτσμοý». Σε τελτκÞ ανÜλυση, η
Ζωßò σε τÝτοτα ýψη kar or αδυσιß
γτκÝò συνθηκεò οδßγησαν στην
οý με Ýντονεò kar πολλαπλÝò rδra
λýιερα, σε μιαν αδταμφτσΒητηιη
σο στον ιομÝα ιηò καθημερτνηò Ζωßg
φηò, τηò Ýνδυσηò, τηò ψυχαγωγßαò,
μαιικþν δραοιηρτοιητωß üσο και ιων
μεταφυοτκþν αναΖηιÞσεων σε Ýνα
γεωγραφτκü περτΒÜλλον, üπου η
πßστη σιο υπερφυστκü καλπÜΖουν στο
ανÝμων ιων Ιμολαßων kar üπου,
θρýλουò, δεν λεßπουν μορφÝò Üγιων
κυριολεκιτκÜ «ανυψþνονιατ» με ιη
δταλογτσμοý kar πετοýν σαν υουλτÜ
μüλυντεò kar arþvτa χτοντσμÝνεò
υμπερασματτκÜ, δεν ανιτλÝγετατ
ταΚιηση, οΠωò Kar η
γεß ιο δικü τηò δßκατο και üιτ,
ματτκÜ γεγονüια τηò δεκαειßαò
Κßνα Ýχετ εμπεδþσετ την
Οσο στεγνü κατ κυντκü και αν φαßνειατ
ιελεß μια πραγματτκüτητα. Εκεßνο üμωò
πρÝπετ να δταφεýγετ ιηò υροσοχßò kar
ναμþνετ ιη σχειικÞ κτνεΖτκÞ επτχε
εßνατ üιτ αυιÞ δεν μπορεß Ýπτσιημονυ<Ü
χθεß σε ΒÜσετò πρüιερων τστορτκþν τ
Πεκßνο επτχετρεß να εκθÜψετ μαριυρßεò
πü το μακρτνü παρελθüγ üλεò ιουò
μÝσα στο πλßθοò αντßθετων αποδεßξεοτ
νþν ανιιδρÜσεων, εξεγÝρσεων,
μερτκÝò περτπιþσετò, kar αυτüνομων
νεργετþν κατÜ τηò Κßναò. Η σιÝγη του
ρεß να ενεπλÜκη στην κτνεΖτκÞ τροχý,
δÝποιε υπηρξε ουστασιτκü τηò συστατττω_
ρηφανα ΙμαλÜτα περτφρουρησαν πÜντα
Οπωò ορθÜ επτσημαßνετ σε Ýνα Üλλο
σημερτνüò ΔαλÜτ ΛÜμα,Ο η üλη ουΖÞτηση
ιηò Ýννοταò τηò «κυρταρχßαò» μειαφÝρετ
ξοχην δυτκß ορολογßα σε Ýνα ασταιτκü
 +*-δßrΙμ; Ζ-+-_.fr-_..Ξ, -9L
.ι--1-τΞ;^λlß
ξßΞ- ιlr;^;,.a.lfΦ , -.
ar¸?Ξ'tJ",,l\"]rr
'_"

11. Αλλη μιο

0πεικOνιση τηò
συνOντησηò, ωò
ΙσOτιμων, τOυ
ΚινÝζου
0υτOκρOτOρ0
Σονζß με τον 5ο
Δολüι ΛÜμο στο
Πεκßνο το 'l652
(νωπογραφßα στο
0νOκτOρ0
ΠοτÜλο).
'Ι2. Εγγροφο

πOρOχωρησηò
ΦΦ:ßβ*a4 τηò εθνικιστικÞò
* *α. -rι:ßqυ_ κυβÝρνησηò τηò
Κßναò το 1934
προò το 13ο
üροò δεν μιιορεß να κα,\ýιlιετ «ιην òιμοιΒαßα π\,ευ- ιýò νιε qιÜκιιι ατ,εξιιρτησßα κατ υπÜρχουν. ()πι,]ò ε- Δολüι ΛÜμο.
1ιαιικιß οχÝσι1)) |μειαξυ Θτβ(ιι και Κιναò| ουιε ιο 13.0 νοüò Σοκßο
Ειη,Þθ,r,.,,. rσxupoi νοιιτκοß λüγι» ττου να οδllγου\,
στο 0ιβÝτ
ΥεΥο\¼ò οιΙ η σΧεσΙτ αυιη ητα\, μια ΠροσιυΙΙlΚη Lr- σιη οκÝηιιι οιτ ιιποτιιδτιπ«)ιε μßψ(ιηι υποιÝλεταò σιιlν
ιιüθει;η μειαξυ ιι,lτ, ΔαλÜι ΛÜlια και τ(,]ν ßτυιι)κρα- Κßνα εßχε εξαqιαντοιετ. ΚαιÜ συνßιπεια. πισιεýειατ
ιοριυν ΝΙαντιιου. «ΥπÜρχουν ττολλÜ ον,Üτ\ογα πα- üιτ τιι γεγονüι(ι ιου t911-12 σημιιτοδοτουιι τι1\/ επα
_\ιιιÜ συι;ιημαιιτ ανòιιολτκοιν σχÝι;ε:ων rιou δε:ν εßι"ατ νεμιqιÜνισιτ του ΘιβÝ,τ ιýò π_\ιlρ(,)ò κυρßOρχου Kpcι-
δυναιον να περτγραφουν μÝ,οιυ τιρüχειρι,ιν δυιτκιυl, ιουò. ανεζßιριτlτου σιην πρÜξιτ και οτο νüμο απ()
π()λιι ικ(,ι\ (,ριι)\,,,. καιιι_\ηγι l. ιον κινεΖικü Ýλεγχοιι.
ΤΙεριι arι' αυιÜ, αξιΖιτ νòι κλεßι;ιιυμι_, ιο κεφÜλιιτιι
òιυτο ιιε ιη τινεßα που κÜνετ παλτ ο Δα;\Üτ Λßιlιιι Σι{\ι F]ιι»]Ι]Ι)]
ιιτò ιελτκηι; γν(ýμαιευσιιò ιιτι Δτεθιουò Επτιlιοπιßò L iIr, /,aιιrl ιιιιd ιlΙι Ι)ειιρΙι,. ι; L2J
2 1Jαιιgλο/ò Ρο_òt, lit 6 2ι)OΙ]
\ομικιßν ιßχειικÜ με ιο θτSειτανü πρüΒλη-
(1959)
3 J,)ι,ετ;Ιι;τ;ι /ß,(rιι Ε-fß/ρ. cj 2διj
μα: «Η θεση ιου'ΘτβÝτ οτο Ζηιημα ιηò απιοθησηò 1 ,\/_\ /,/ιιιι1 1υ]./ J1_] 1'εßψlρ (j ß;
ιι,ιν ΚτνÝΖων ιο Ι912 μιπιρεß δτκιιßο( να ιιερτ\ιραιιιι r J ()ßι .j 79 t

Lº
 1. 0 μÝγαò
«Üγιοò» του
Μπουτüν,
Γκοýρου
Παιιτμοσαμπüβα,
δüσκολοò,
θουματουργüò
κοι εισηγητÞò τηò
βουδισικÞò
η(ολÞò
Μσχαγιüνο.
2. 0 ΛÜμα του
ΜπουτÜν,
Ngawang
Namgyal, ο
οποßοò απþθησε
του θιβεηανοýò
ασβολεßò το 17ο
οιþνα

κüμη kar η ετυμολογßα ιου Σιην πρωιοiστορτκη φÜση του (5Φ

ΜπουιÜν δεßχνετ τη θαθυιε-
ρη συνδεση ιου με τον κε-
νιρτκü πυρηνα του ΘτβÝι: η
πρþτη ονομαοßα του, Lho
Μοη, σημαßνει. «οτ κÜτοικοτ
Μον του Νüτου», δηλαδÞ νü-
ττα σε οχÝση προò το θορινü
ΘιβÝι. Mra Üλλη ερμηνεßα,
θαστσμÝνη στα σανσκρτττκÜ, μτλÜ yra ιην «Bhota
ant», μτα χþρα «σττò Üκρεò ιου ΘιβÝι». Kr εδþ, η
συνÜρτηση εßναι η ßδια. Αργüτερα, η ονομαοßα με-
ιαβλη8ηκε σε «Drug-Yul«» η «Drugpa». Η γεω-
γραφßα του υπαγüρεψε σε μεγÜλο Βαθμü kar την r-
στορτκη ιου υορεßα, με ιην Ýwοτα τηò απομüνωσηò
απü ιον Ýξω κüσμο. ΒÝθατα, κÜποτεò εμπορτκÝò
σχÝσετò αναπτýχθηκαγ αλλÜ μüνο στο στενü πλαß-
σιο ιου λοτποý θτβεττανου κüσμου, μÝσα απü δυ-
συρüσττεò ορετνÝò οδουò kar «περÜσματα» σε με-
γÜλα υψüμειρα. Η ßδτα αυτη απομüνωση συνÝβαλε
σιη δημτουργßα τδτüτυπων υολτιτσιτκþν προτýπωγ
με κεντρτκü Üξονα ιÜντα το θουδισμü. ΦυλειτκÜ, ο
πληθυσμüò αττοτελεßτατ απü ποτκßλα φýλα, στην
πλετονüτηια μογγολοειδη, ΙνδοÜρτουò, μαΖß με
στοτχεßα απü το γεττοντκü ΑσÜμ και την Ανω Brp-
μαντα.
ιο ΜπουτÜν ηιòιν μτα απομονωμÝνη
οκατοτκημÝνη, απü Ýνα μßγμα φυλþν.
αυτÞ συνδÝετατ με δτÜφορεò
θÝμα τουò Ýχουν ιην ετσαγωγη του
kar πολλÜ στοτχεßα ιου προýπÜρξαντη
κοý ουστßμαιοò «Μπον» δra
μαιιßýηκαν με το μειαγενÝσιερο
Ο Βοò ατþναò εßνατ η ευοχÞ του
ιου ΜπουτÜν, ιου Γκουρου
λατρεýειατ ακüμη κατ σημερα ωò
Βαυμαιουργüò κατ ο οποßοò ετσßγαγε τη
σχολß ΜαχαγτÜνα üχτ μüνον εκεß, a,L\o
λη τη Ζþνη των Ιμαλαßων, ΝεπÜλ, Θýετ
Τüτε αρχßΖουν να εμφανßΖονιατ πολfuò
ιεò μοναρχßεò σε δτÜφορα δταμερßοματα
Αργüιερα, τον 11ο ατþνα, η χþρα
πü το ΘτβÝτ, αλλÜ or ιουτκÝò τσιορτκÝò
χονιατ ιην καιÜκτηση αυιη μüνο ωò
ιτσττκü kar θρησκευττκü ιηò σκÝλοò
προò ιο πολτττκοστραιτωττκü. Αλλωστε_
κüλουOη τσιορßα εßνατ περτσσüτερο
-η ανÜπιυξη υοτκßλων Βουδτσιτκþγ
σιßματα δτδασκαλßαò, φýοσοφικÝò
Υυρω απο ιο συμΠαν η το εΠεΚεΙνα_ ΙΕ{]Ε
με ιην κλαστκη τστορτκη Ýwοτα σιον ]

1Β
Μπογτιιl
5. Το ντζονγκ-
φροýριο τηò
Πουνüκαò του
ΜπουτÜν που
χτßοτηκε το
,ι637-38.
6. 0 βοσιλιÜò του
ΜπουτÜν Ugyen
Wangchuck, ο
οποßοò το 1θ07
προσδÝθηκε στην
Ινδßο και τη
Βρετονßα γιο νο
αποκροýσει την
πßεση τηò Κßναò
Η πρþιη μεγÜλη ιστορτκη φυοτογνωμßα ιου
ΜπουιÜν εßνατ ο Λαμα ΝγαβÜνΡκ ΝαμγκτÜλ
(r5θ4- 165 r ), σημαν ιικüò ηγÝτηò kar οραμαιτσ ιηò.
που κατüρθωοε να απω8Þσετ πολλÝò θτθεττανÝò ετ-
σθολÝò (5 η 6) kar να εμφυσησετ το θαυμασμü στουò
γυρω ηγÝιεò ιου ΛαντÜκ, του ΝεπÜλ kar του Κουιò
ΜπτχÜρ ιηò Ινδßαò. Σια χρüντα του, δýο ΠορτογÜ-
λοτ τησουßιεò τεραπüστολοτ υπηρξαν or πρþιοτ Ευ-
ρωπαßοτ που επτσκÝφθηκαν την Üγνωσιη αυτÞ χþ-
ρα ιων Ιμαλαßων. Ο ΝαμγκτÜλ θεωρεßται επßσηò ο
μεγαλυτεροò οτκοδüμοò «Dzongs», τερÜσττων
φρουρßων üπου Ζουσε η ΒαστλτκÞ kar ΒουδτοιτκÞ
ηγεσßα. Η αρχττεκτοντκη τουò εßνατ πλοýστα, πολý-
χρωμη kar μοναδτκη, πολλÜ δε απ' αυιÜ οþΖονιατ
ακüμη και σßμερα, ελκýονταò Kar τουò σημερτνουò
προοκυνηιÝò η επτσκÝπτεò. ΠÝρα üμωò απü την αρ-
χιιεκιοντκÞ, η ουσταοττκÞ ιουò δτÜσταση Ýγκετται
σιο üττ αποτελουσαν Ýνα Βτβειτανηò υροÝλευσηò
κεντρτκü θεσμü, Ýνα κÝνιρο πολτιτκηò kar θρη-
σκευττκηò εξουσßαò, üπου ιο λαιρευιτκü σκÝλοò
Η πρþτη μcγüηη ιστοΡικÞ φυσιογνωμßα του
Μπουτüν civoι ο Λüμο ΝγοΒüνγκ ΝομγκιüßΙ,
σημοντιΚüò ηγCτηò Κοι οΡαμοτtστηζ
,*-
Ξα€
ουνδÝονιαν Üρρηκια με το δτοτκηττχο_
με τη 8εοκραιτκη ανιßληψη του 8ýε
ευρυτερα.
να πληθοò ηγετþν
ξουοßα ιο μεγÜλο ηγεμüνα,
χρüντα απü το 1651 þò ιο 1Φß.
ιο τδτüιυπο θεοκραττκü
γρÜψαμε πτο υÜνω. Στο
1773, or Αγγλοτ ετσÝβαλαν οιο Μ
πüμενο χρüνο υυÝγραψαν συνθηκη
πεýονταò κυρßωò σιο Üνοτγμα
Εναν ατþνα αργüιερα, kar αφοý ει.ιατ
ενιÜσετò ανÜμεοα στο ΜπουτÜν kar m
Αγγλοτ θÝλησαν να επτΒÜλουν κα.l
ρουοßα ιουò. κÜττ που οδηγησε στην
vrkn σýγκρουση του 1Β64-65 και οε
θρεταντκη υποχþρηση.
Το 1θ07, ο θαστλτÜò ΟυγκτÝν
(Ugyen Wangchuck), «ο Üνθρωποò τπ
κοý πεπρωμÝνου», τδρýετ ιην κληροι
χßα, κÜιτ που αττοιÝλεοε πραγματτκο
πολτττκÞ τστορßα ιηò χþραò. Στην
να ανιιμειωπßσετ επÝκταση τηò κrι
απü το ΘτθÝι, ανÝπιυξε σιενουò
δßνο, αλλÜ Kar με ιο Ν. Δελχß. Στη
ΠουνÜκαò δÝχδηκε ιο συμθουλευυs
 7. 0 σημερινüò
βασιλιÜò του
ΜπουτÜν Jigme
lΛlangchuck σε
παλιüτερη
φωτογραφßα του
με τουò Ινδοýò
πρüεδρο Kalam
και πρωθυπουργü
Vaipayee

a'r
ι}ο
ι

Αγγλßαò, αλλÜ kar τηò Ινδßαò, στιò εξωτερτκÝò υ-
ποθÝσετò του ΜπουτÜν. Or δτÜδοχοß του αποιüλμη-
σαν πολλÝò δτοτκηττκÝò kar κοτνωντκÝò κατνοτο-
μßεò, προχωρþνταò kar σε αναπτυξτακÜ προγρÜμ-
ματα που ξεκτνοýσαν απü ιη δημτουργßα στοτχετþ-
δουò υποδομηò, ουσταοττκÜ ανýπαρκιηò þò ιüτε. Or
δυσχÝρειεò με την Κßνα στο μεταξý συνεχßΖονταν,
üπωò αποδετκνυεται kar απü Ýνα μηνυμα ιου Πα-
ντßτ ΝÝρου προò τον Τσου Εν ΛÜτ, το 1θ5θ, που α-
ναφÝρετ ρηιÜ απαρÜδεκτεò απεικονßσετò περτοχþν
του ΜπουιÜν ωò τμημα του ΘýÝτ, σε δτÜφορουò kr-
νεΖτκουò χÜρτεò ιηò εποχηò. Εναò παλτüò Αγγλοò
αξτωματουχοò στο Στκßμ, ο σερ Τσαρλò Ι![πελ (Sir
Charles Bell), εßχε δεκαειßεò νωρßτερα συλλÜβετ
ιτò κτνεΖτκÝò ορÝξειò Ýναντι του ΜπουιÜγ που επα-
ληθεýθηκαν αργüτερα ιüσο ιραγτκÜ üχτ εκεß, αλλÜ
στο ΘτθÝτ: « . ..Το ΜπουτÜν προσφÝρει Ýνα ορεκτικü
χþρο yra κτνεΖτκÞ δτεßσδυση kar επÝκταση... Κι-
νÝΖοι Ýποικοι θα μπορουσαν να ακολουθηοουν...».
Ο σημερνüò θαστλτÜò, ο ΤΖßγκμε Βανγκτοοýκ
(Jigme Wangchuck), εßνατ το φωιετνü πρüσωπο
ιου νÝου ΜπουτÜγ ουνεχτστηò εμπνευσμÝνων με-
ιαρρυθμßσεων κατ Ýνθερμοò κηρυκαò περαττÝρω
εκδημοκραττομοý. Ο ρüλοò του εßνατ βÝβατα πολý
λεπτüò, καθþò.οφεßλετ να εξτσορροπησετ üχτ μüνο
ττò δυνÜμειò τηò παρÜδοσηò με εκεßνεò του εκσυγ-
χροντσμου, αλλÜ kar ιην επτρροη ανÜμεσα στην
Ε
Κßνα kar την Ινδßα --αμφüτερεò ενδταφερüμενεò
ΖωηρÜ yra την υερτοχη- καθþò kar ττò δταμÜχεò α-
νÜμεοα σια βαστκÜ ιμημαια ιου πληθυσμου, τουò
ΜπουτανÝΖουò γηγενεßò Kar ιουò ΝεπαλÝΖουò πρü-
οφυγεò. Τα τελευιαßα χρüντα, σειρÜ κρßσεων γýρω
απü ιην τελευιαßα αυιÞ δτÜσταση, απεßληοε την η-
ρεμßα ιου βαοτλεßου, αλλÜ μεßΖονα υροΒληματα
μÜλλον αποοοβÞθηκαν.
Το ΜπουτÜν, Ýνα εßδοò «ΕλΒετßαò Üλλων ατþνων
στην Ασßα», αντλþνταò αυü τα πτκρÜ δτδÜγμαια του
απερτüρτσιου τουρτσμου οτο γετιοντκü ΝεπÜλ, ε-
λÝγχει πολý προσεκιτκÜ τη σιρüφτγγα ιων τουρτ-
σττκþν αφßξεων, εξτσορροπþνταò Kar εκεß το τουρτ-
σιικü συνÜλλαγμα με ττò πατροπqιÜδοιεò αξßεò και
ιην εσωστρεφη Ζωη ιων ΚατοιΚων ιου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bikrama Jit Hasrat, History of Bhutan
ν.Η. Coelho, Sikkim and Bhutan
Jonathan Gregson, Kingdoms Beyond the C]ouds Ι
Το !9Ο7 ιδρýετοι η κηπρονομικη μοναΡχßα,
κüτι που απατÝßΙ€σ€ πρεγματικü σταθμü
στην ποßΙιτικÞ ιστορßο τηò χþβοò

21
 Ξߧ-|

ò,

º
ξ
Ιßξ
**
"ι

r ΠρωτοΙ ΚαιοΙκοι,
ταν or ΔÝυτòρ<
φυλα που
ΑοÜμ κατ τη
ρη ομÜδα εßνατ α
(Bhutias), θτβε
λευσηò Kar με
ΧαραΚτηρτσιτκα-
ΝεπαλÝΖοτ που
σαν εκεß απü ιο ΝεπÜλ, kar τÝταρm r
(Tsongs), υροερχüμενοτ Üλλοιε οιü ιο
τþρα απü ιο ΝεπÜλ. Σ' αυιουò προο
θεν kar πολλοß Ινδοß, κυρßωò εμ
β,,
Μßα πρþτη τστορτκß φυστογνωμßα
ντσονιº« ΝαμγκτÜλ (Phuntshog
λαβε ιον ιßτλο ιου Τσογκýλ (Chog} α_l
ΠΟυ εΖησε με ΚαιαΚΤησεΤ§ σε Ι}Τη}lαΤα ßιτ:
ΙνΙπουιÜν, ιου ΜπιχÜρ Kar ιηò Βεγγο_\η
Ακολουδηοαν δýφορεò Ýριδεò, ενþ το ß
φη μßα ουν8Þκη με το ΝεπÜλ, καθqιε,:
ιαξυ τουò μεθüριο.
Or μακρτνÝò απαρχÝò τηò Βαοτλικτη
τουΣτκßμ σταιρÝ>τουν σιην περτοχη Kq:
κοý ΘιβÝι. Με τον κατρü, kar ουμφ{ΔτΞ Ε
πρüτυπα σττò Üλλεò χþρεò του 8ýεττcητΓ ι
ΤσογκιÜλ αποδÝχθηκαν κτ αυτοß Ýιη εß:ιq
ουνδÝομου με τη ΛÜοα. Πολυ παλωüιεμτ-
πεκτετνüταν περτσσüτερο απü ü,ιι σηιτ;l:

24
t
t
πασßγνωστεò περτοχÝò καλλτργειαò ιου ιοαγτοý σιην
Ινδßα, ΝταρτΖßλτνγκ (Darjeeling) κατ Καλιμυüνγκ
(Kalimpong), ακüμη kar μÝχρτ την κοτλÜδα Τσουμπτ
ιων Ιμαλαßων. Το βασßλετο υπθσιη ετσθολÝò kar απü

t
ιο ΜπουτÜν kar απü τουò f¸ουρκαò του ΝεπÜλ. Η αγ-
γλικß εμπλοκÞ οτην Ινδßα δεν μποροýσε να μην Ý-
χετ αιτßκιυπο κα1 σιο Σικßμ: or Βρετανοß το επτοημα-

t
ναν καθþò επτχετρουσαν να δτανοßξουν μßα οδü υροò
το ΘýÝι κατ ιην κενφτκß Ασßα. Το 1ω5, ο ΤσοιºtτÜλ
τουò ιαραχþρησε ιτò εκιÜσειò ιου σιο ΝταριΖßλτιγκ
Ýνανιι μταò οτκονομτκηò α\,ºτπαροχηò.
Σια ιÝλη του 19ου ατþνα υπηρχαν υερτοοüιεροτ
ΝεπαλÝΖοτ στο Στκßμ αιτü Μπουτταò kar ΛÝυτοαò. Or
Ι Αγγλοι εγκαιÝστηοαν Ýνα δτκü τουò «πολτττκü α-
ξτωματουχο» στην πρωιεýουσα Γκαντüκ kar στγÜ σr-

t γÜ το θασßλετο απÝθη αγγλτκü προιεκιορÜτο.Το

1θ47, με ιην ινδτκÞ ανεξαριησßα, το βασßλετο εßχε
δýο ευιλογÝò: -Η να παραμεßνει προτεκτορÜιο, οε

t
μßα επαμφοτερßΖουσα θÝση οýτε ιελεßωò ιμηματοò
αλλÜ kar οýτε ιελεßωò ανεξÜριηιου απü το Δελχß, Þ
να τονßσετ ιη νεπαλτκÞ ιου πλετονüτητα Kar να προ-
ΒÜλετ δημοκραττκÝò δτεκδτκßσετò.
Το 1θ50, ο ΤσογκτÜλ και ο Ινδüò πολτυκüò αξτω-
ματουχοò σιην Γκαντüκ υπcγραψαν μßα οημανττκη
Ι συνθηκη που καθüρτΖε ιτò σχÝσετò μεταξυ των δýο
μερþν. Το Σχßμ περτγρÜφειαι εκεß ωò «προτεκιο-
ρÜτο τηò Ινδßαò» που ιηò παραχωρεß με ιην ελεýθε-
Ξ ρη δÝλησß του, ýσιερα απü δταπραγματευσετò, τουò
ιομεßò ιων εξωτερτκþν οχÝσεων, Üμυναò Kar επτκοτ- 1, 0ρεινοß δρüμοι ßπο προσορτημÝνο στην Ινδßα κρατßδιο Σικßμ.
,l642
νωνΙων. 2. Το Γτυκσüμ, üπου το ενθρονßοτηκε ο Phunishog Namgyal
Το 1975, kar ενþ ο ΤσογκτÜλ δτατηρουσε απüλυ- ωò πρþτοò «Chogya]» του Σικßμ.
Ι ιη εμπτσιοοýνη οιουò Ινδουò, οι τελευιαßοτ προχþ- 3. Η ενθρüνιση του Νομγκιüλ, τελευταßου Τσογκιüλ του Σικßμ, και ο ßδιοò
ρησαν σε δυναμτκÝò ενÝργετεò εναντßον του φυλακß- με τον Ινδü πρωθυπουργü Νεχροý (4) με τον οποßο το 1950 υπÝγροψε
ΖοντÜò ιον μÝοα στο παλÜτι του. Το Δελχß εßχε απο- τη συμφωνßο με την οποßα το κροτßδιü του γινüτον προτεκτορÜτο τηò Ινδßαò

Ι φασßσετ ιην πλßρη ενοωμÜτωση του Στκßμ, προ-

ΒÜλλονταò λογουò αοφÜλειαò Kar επÝκιασηò ιηò δη-
μοκραιßαò σε Ýνα απαρχατωμÝνο φεουδαρχτκü κα-
t θεσιþò. ΝομτκÜ, ιο θÝμα ηταν αμφτσΒηιηστμο, üπωò
φαßνειατ kar απü üσα εßχε ιüτε δηλþσετ ο ßδτοò ο
προÝδροò ιου ανþιαιου rvδrkou δτκασιηρßου, Xrvιa-

t γταιοýλα. Ο ΤσογκτÜλ ÝΖησε ακüμη Ýξι χρüντα σε

απομüνωοη Ýωò üιου πÝθανε απü καρκßνο του λÜ-
ρυγγα σε Ýνα νοοοκομεßο τηò ΝÝαò Υüρκηò. Σημε-
ρα, κανÝναò δεν μτλÜ γτα Ýνα ανεξÜριηιο Σικßμ...

t Eivar μÜλτστα χαρακιηρτσττκü üττ οε μßα απü ττò

κατÜ τα Üλλα αξιüλογεò kar υολυσÝλτδεò ισιορßεò
τηò Ινδßαò που κυκλοφüρησαν μüλτò υρüσφαια -κα-

t
λýπτονιαò δηλαδÞ Üμεσα kar ττò τελευταßεò δεκαε-
ιßεò- üχι μüνο δεν επτχετρεßτατ οποταδÞποιε ανÜλυ-
οη ιηò προσÜριησηò, αλλÜ οýιε καν υπÜρχετ μνεßα
του Στκßμ, Ýστω kar στο γεντκü ευρετßρτο...'

t ΣΗΜΕΙαΣΗ
1. John Keay, Α History,India, 2ΦΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
t ν. Ooelho, Sikkim and Bhutan r

t
Προτοπτ
Βοιlδαò
Ο ιστορικüò Βοýδαò Σακιαμοýνι
(6οò οl. π.Χ.| εßναι ο ιδρυτþò
αυτοý του ευρýτοτου
φιλοσοφικοý.θρπστευτικοý
συστþματοò, του Βουδισμοý,
που, αν κσι σχεδüν
εξαφανßστπκε στον τüπο
κοτογωγþò του, την !γδßο,
εξαπλþθητε με τα χρüνια ο'
ολüκλπρπ την Ασßο. Πρßγκιπαò
τηò φυλþò ΣÜκια, προτßμησε τη
ζωþ του ερημßτη σε ονοζþτηση
τηò τελικþò αλþθεισò. Οι
ΘιΒετισνοß, σιιτλþττταò οπü ουτþ
τη ΒσσικÞ ππγþ, δημοýργησαν
τη δικÞ τουò Ýκφραση του
«ΘιΒετιανοý Βουδισμοý».
2Β
ΔαλÜι ΛÜμα
(1935-)
Η κεντρικþ φυσιογνωμßο του
Βουδισμοý του ΘιΒÝτ και ßοωò ο
κυριüτεροò εκπρüσωποò τπò
üλπò Βουδιστικþò διδαοκαλßοò
στην εποχþ μοò. Γεννþθηκε το
t935 και ζει ουτοεξüριστοò
στην Ι{τορομσÜλα τηò Ινδßοò.
ΒραΒευμÝνοò με το ΒραΒεßο
Νüμπελ Ειρþνηò, δεν παýει, απü
το αξßωμο του ß4ου υπüτου
πγετπ τηò Χωροò του, να
κηρýσσει την κατοχýρωσπ τπò
ΘιΒετιανþò πολιτιστικþò
τουτüτηταò μÝσσ απü Ýνα
σýστπμα ουσιαστικÞò _κοι üχι
ιοτ' üνομα- αυτονομßσò. Πιστüò
στσ ΘεμÝλια τπò πßστηò του,
επιμÝνει στηγ επßτευξη του
στüχου του χωρßò τπν καταφυγþ
στη Βßο. Η οκτινοΒολßο του εßναι
πλÝογ πογχüσμια, τüσο γιο τπ
δρüοη του üσο ßßτ yra το
ουγγροφικü του Ýργο.
ΠÜντμα ΣαμπÜθα
(Βοò αιþναò)
Ο κατ' εξοχþν Üγιοò τοιτ
ΘιΒετιανοý πανθÝου τιω
δÝσποσε τον 8ο οιþνο
ζþνη τηò ΘιΒετιανþò
Σýμφωνο με την
γεννþθηκε στην
Ιγδßαò, που τüτε
τουò μüγουò τηò. Η
συνδυüζεται τüσο με
ικσνüτητεò üσο κοι με
τατττρικÝò διδαστολßεò.
Θεωρεßται επßσπò ωò
ΘιΒετιανοý ΒιΒλßου τωγ
ΜýαρÝπα ΤΖßγιτμε Σßνρκτε Εναò «ΛÜμω»
(1052-1135) Βανγχτσοýκ Η ετκüνα τωυ μοναχþν σ'
(1955-) ολüκληρο το ΘιΒετιανü χüσμο.
Ο γνωστüτεροò ΒÜρδοò του
ΘιΒÝτ, μαθητþò του μεγÜλου
Ο τÝταρτοò ΒοσιλιÜò του
ΙßÜρπο (ßΟΙ2-1(Ε6| που
ΙιΙπουτÜν τηò δυνοστεßαò
εισþγαγε στο ΘιΒÝτ τογτρικÝò
Βανγκτσοýκ. ßlετü τιò σπουδÝò
παραδüσειò σπü το ΜπιχÜρ και
του στο Ι{ταρτζßλνγκ τηò Ινδßαò
τη Βεγγüλη τπò Ινδßοò. lιΙÝγαò
κστ το Λονδßνο, διαδÝχθηκε στο
ασκητþò, ακüμη θαυμüζεται για
Θρüνο το δυνομικü πστÝρα του
την ικανüτητü του νο φι
το ß974. Συγκειιτρþνει εποßνουò
απομονωμÝνοò στα ογριüτερο
τοπßσ και να δημιουργεß με την γτq τιò συνεχεßò προσπÜθειÝò
του νο ονοπτýξει και νο
τερÜστιο εοωτερικþ του δýναμη
εκδπμοκρατßσει περισσüτερο το
κσι συγχÝτττρωση Ýνο εßδοò
απομονωμÝνο Βασßλειü του,
.(εσωτερτκþò θερμüτητοξ» που
καθþò κατ να το ονοßξει στον
τον προστÜτευε σπü το σκλπρü
Ýξω κüσμο, πÜγτα üμωò με
φυσικü περιΒÜλλον. Εßναι ο
κýριοò εκπρüσωποò τηò μÝτρο και με Βασικü γνþμονο
τη διατþρησπ τπò Βουδιστικþò
ΘιΒετιονþò θρπσκευτικþò
πολιτιστικþò ταυτüτπτüò του...
ποtπσηò.

29
Προ: Το ΛΕ
1, Πορεßα
ανθρþπων κοι
ζþων οτο υδικü
ΙμαλÜιο του
Λαντüκ
ο καλοκαßρτ του 1999, το απüμα-
κρο ΛανιÜκ θρτσκüιαν σε μεγÜ-
λη Ýνταοη: yra μταν ακüμη φο-
ρÜ, κρßση σιτò τνδοπακτσταντκÝò
σχÝσετò, Üρα υqmλß ειοτμüτητα
σττò αμοτΒαßεò επÜλξετò, σττò
δυο πλευρÝò ιηò αμφτσΒηιοýμε-
νηò δταχωρτστκηò γραμμÞò.
Οστüσο, ιο πολεμχü σκηντκü
δεν καταφÝρνετ να σβÞσετ απü τη μνημη Üλλεò ει-
κüνεò, γοληντεò, πανÝμορφεò, απü Ýνα παλτüτερο
προσκýιmμα σ' αυιÝò ττò εσχαττüò ιων Ιμαλαßων.
Ητστ το καλοκαßρτ του 1987 üτωτ ατιοφýστσα αυ-
ιü ιο περτπετετþδεò ταξßδτ απ' το ΣρτνÜγκαρ, του
Κασμßρ, σιο Λε (Leh), την πρωτεýουσα του Λα-
ντÜκ. Ητσι τüιε μüλτò δεκαιρßα χρüντα απü ιην
πρþιη εμφÜντση Ευρωπαßων τουρτστþν στην πε-
proxi, το 1θ74. Πρωιυτερα, or εκιÜσειò αυτÝò ηιστ
στòεδüν τελεßωò παρθÝνεò yra ιουò «εξωττκοýò», ε-
30
κτüò θüΒατα απü το προατþντο εμπüφ
στουò γεßιονεò των υψτπÝδων.
Ο ταξτδτþιηò üφετλε να,Ýχετ εξ αρξ
επßγνωση δýο βαστκþν προκλησεων: ο
μοò που Ýνωνε αυιÝò ιτò δýο πüλειò,
ποιÜμτουò ματÜνδρουò σε τλτγγτþδη
ταν ανοτκτüò yra ελÜχτστουò ιουρßστεò η
νÜχα ιουò μηνεò Ιουλτο kar Αýγουσιο,
νια κÜπωò υποχωροýσωτ. ΠÝρα απ' αυþ.
νταν τþβετα υττομονη, δßνονταò το
αΠτσιευιεò σετρεò στραττωττκων
ατεβοκατÝβατναν, μπλοκÜρονιαò ιο
ρεò αιελεßωιεò, Ο στρατηγικüò kar
ρακτηραò τηò οδοý υπεριεροýσε κÜθε
ξßωσηò. ΜιλÜμε Üλλωστε για Ýνα apclι
που χαρÜχθηκε ιο Ιθ62, μετÜ την Üγια
σýρραξη και που ολοκληρþθηκε Ýπεπα
νßαστεò προσπÜθετεò kar θυσßεò. «Ισιη
αΠο τουò πro φανταστlΚουò, τρομεροιξ Ε

πασττκοýò δρüμουò σ' ολüκληρο τον κüσμο», ση-
μετþνετ Ýναò ταξτδτωτκüò οδηγüò. Mra απερßγρα-
υτη περτπÝιετα 434 χτλτομÝιρων, μτα αιελεßωιη υ-
πüκλτση μπροοιÜ σιη μοναδτκüτηια του τοπßου kar
Ýναò εμπνευσμÝνοò διαλογτσμüò γυρω απü ια ατþ-
vra θÝματα τηò Ζωηò και ιου θανÜτου.
Αφηνονταò πßσω ιο ΣρτνÜγκαρ kar προχωρþνιαò
προò το ΛαντÜκ εßνατ σαν να απομακρýνεσατ απü
ιη Γη και να υροσεγγßΖεlò ιη Σεληνη... Η ετδυλ-
λτακÞ κοτλÜδα ιου Κασμßρ, με την παρθεντκη ο-
μορφÞ τηò, Ýρχετατ σε ευθεßα αντßδεση με ιο αυ-
στηρü, Üγονο kar γυμνü σεληντακü τοπßο του Δα-
ντÜκ, με ιτò ψηλÝò θουνοκορφÝò ιου και ιην αρατÜ
βλÜστηση kar ανθρþπτνη υαρουσßα. Δεν εßνατ πα-
ρÜδοξο λοτπüν üιτ το Κασμßρ εßνατ yra τüσα χρüντα
ιο μηλον ιηò Ερτδοò ανÜμεσα σιην Ινδßα kar το Πα-
κτσιÜν! Αναμνηοειò απü την ηρεμη kar αρυτßδωιη
επτφÜνετα των λτμνþν Ναγκßν kar Νταλ σιο ΣρτνÜ-
γκαρ, απü ποτÜμτεò καιοτκßεò, πολÜιτα, κηπουò kar
2. Η ανατολÞ τηò
ΣελÞνηò οτην
Αναποýρνα των
νεπαλÝζικων
Ιμολιßß'ων
λουλουδτα με συνιροφεýουν καθþò το αυτοκßνητο
δταιρÝχετ ια πρþτα ογδüνια χτλιüμειρα μÝχρτ τη
μεδüριο του ΔαντÜκ. Αναμνησετò και αυü Ýνα θερ-
μü, φτλτκο κασμτρτανü δεßπνο στην καιοικßα του ιο-
πτκοý πρωθυπουργου, ιου σεßχη Αμντοýλα, yrou
ιου θρυλτκοý «λÝονια του Κασμßρ» στα ματωμÝνα
χρüντα ιου δταμελτσμοý kar των υρþτων θημÜιων
τηò ανεξαριησßαò μετÜ ιην αγγλικß aπorKroκpa-
τßα. Μτλþνιαò πÜνιωò yra «μεθüρτο», εwοοýμε α-
πλÜ ιη δτοτκηττκη, καOþò, ψηλüιερα, υπÜρχετ Kar
μτα Üλλη μεθüρτοò, «θρησκευιτκη», που χωρßΖετ τη
μουσουλμαντκη απü τη θτβειτανη-βουδτσιτκÞ
οφατρα.
Το ιüλμημα να ξανακÜνουμε τα θηματα ενüò τÝ-
ιοτου προσκυνημαιοò κοντÜ στη ΣιÝγη ιου Κüσμου
δα απατιοýσε ßσωò Ýνα ολüκληρο βιθλßο, Ýνα κεß-
μενο που να μην περτορßΖετατ σε περτγραφÝò φυο1-
κηò ομορφτÜò, αλλÜ kar πνευματτκßò εξερεýνησηò
σια βÜθη ιοý εßνατ. Ωστüσο, κÜποτεò σýντομεò ετ-
31
Προ: Το ΛΕ
3. 0ρεινοß δρüμοι
οτα 3,500 μÝτρα, κüνεò σε σττλ ταπωντκου χÜτκου ßσωò να δßνουν κτ
οτην Jo!i-Ia, αυτÝò Ýνα Üρωμα...
προσεγγßζοντοò Καθþò περνουμε απü ιην πρþτη δτÜΒαση, ιην
το ΛαντÜκ. ΤΖüτΖι-λα (Joji-la), οε υψüμετρο 3.529, xrüvra kar
4. Ερεßπια του πÜλτ χιüντα, ο κßνδυνοò χιονοσττβÜδων που μαò
βουδιοτκοý περιμÝνετ σε κÜθε στροφý, ΒαθιÝò χαρÜδρεò kar,
μνημεßου ΤσορτÝν μÝσα ιουò, το φρτκταοττκü θÝαμα απü τσακτσμÝνουò
σκελετοýò φορτηγþg τΖτυ, λεωφορεßων κÜθε Üλ-
λου οχηματοò που Ýπεσε θυμα τηò ιüλμηò ιου οδη-
γου του ιον περασμενο χετμþνα κι αψηφησε ιο πε-
πρωμÝνο οε καποια μοιραßα σιροφß...
Στην περτοχη Ντραò (Drass) ουνετδητοηοιουμε ü-
ιτ Βρτσκüμαστε σιο ψυχρüιερο σημεßο του πλανÞ-
ιη. Παραλληλα, συνατσθανüμαστε üιτ εßμαστε πÝ-
νιε με δÝκα χßιüμετρα μακρυιερα απü τη οτρατη-
γικη ,ι<Γραμμη ΕλÝγχου», αυτü το τüσο ευαßσθηιο
δταχωρτστικü συνορο των δυο ατþντων ανττπÜλων.
Σιην πüλη Καργκßλ, που περτΒÜλλετατ αυü Βε-
ρτκοκτÝò kar μελαγχολτκÝò ττιÝò μτα απ' τιò ελÜ-
χτοτεò περτοχÝò ιεχνητηò ιτδρευοηò- ντþθω ιη σο-
φßα ιου κυΒερνητη του Κασμßρ που εßχε επτμεßνει
στη συνÜντησß μαò σιο ΣρινÜγκαρ να με εφοδτÜσετ
με... μßα φταλη οξυγüνου, καθþò εßχε με οξυδÝρ-
κεια συλλÜΒει ια περιορτσμÝνα üρια φυσικηò αντο-
Ο δρüμοò οπü το Κοσμßρ στο Λοντüκ
«ßσωò εßνοι οπü τουò πιο φοντοστικοýò
Κοι συνοΡΠαστιΚοýò σ' üf,ο τον Κüσμο»
χßò μου. .. Σε Ýνα υψüμετρο 2.650 και Ý
να εξαιρεττκÜ κοπτασιτκü ιαξßδι, αρχßΖει
ατοθÜνειατ αναπνευσττκÝò δυσκολßεò πα-
γßνοντατ οδυνηρüιερεò. Αργüιερα, και
σκεπτüμαστε διÜφορεò ΒουδισττκÝò
χρετÜΖονιαν μεγÜλη προσπÜθεια kar πο]
yra να ανεΒοýμε ακüμη και Ýνα σκαλοπÜd
ναι Üλλωστε παρÜξενο üιτ, συχνÜ,
ξιδιþτεò χρετÜΖετατ να δταμετακομτστουι-
με αεροπλÜνο απü το Δε, αν η αναπνοη 1
προθλημαιικη.
μουσουλμαντκüò χαρακιηραò ιπ
γκßλ ειναι υροφανßò, αν Kar
-προερχüμενοτ απü ιο Γτλγκlτ_
σηò ανÜμεσÜ τουò. Σιη δεκαειßα
μαò λÝνε, ΠÝρσεò kar Αραθεò
Βßωναν kr αυιοß οτο Καργκßλ. Kar μÝχρι
δεκαειßα, υπηρχαν ενδεßξειò üιτ πορÜξενα
η πολυανδρßα -Ýνα κοτνü χορòικιηρτστικο ιι
βÝι- Þ η «muta» -Ýναò γÜμοò με
δýρκετα- αποιελοýσαν εκεß κÜττ ιο σ
ΜετÜ ιο Καργκßλ μπαßνουμε στον
θτβεττανü κüσμο, Ýναν παρÜδετσο yra
θουν τη μαγικη Ýλξη ενüò μυ8ικοý
Στη θÝση ΜουλμπÝκ θαυμÜΖουμε τη
Βοýδα, χαραγμÝνη οτο θρÜχο με διαμετρ
τρων, την εποχÞ ιων ΚουσÜν, κοντÜ σια
γÝwησηò ιου hτοοý. Μια ακüμη διαβοση,
ιου-λÜ, φÝρνει τον οδοτπüρο στο ψηλüτερο
σια 4.0θ4 μετρα. Ακüμη kar ο üροò

(πÝρασμα» παßρνετ εδþ üλη τη σημαοßα ιου, ουμ-
θολßΖονταò ιην απüλυτη καδαρüιητα τηò ατμüσφατ-
ραò, ιην Ýλλειqτη σχεδüν κÜθε θορυθου, τη μεγα-
.\οπρÝπετα των γυρω βουνþν και ιων χειμÜρρων,
τυτü ιο μοναδτκü ηχο ιηò οτωπηò μταò Φυοηò αμü-
.\υνιηò Kar τεραιτκηò. Τα ßδτα ουνατοθηματα δυμÜ-
ματ πωò με εßχαν καιακυρτευσει και σε Ýνα ανÜλο-
1ο παλατüιερο προσκυνημα στην Ινδßα, ιο 1973,
;ιην περßφημη ΡοτÜνγκ Παò (Rohtang-pass), πÜ-
ß,ιυ απ' ιη γραφτκη κοτλÜδα Κουλου, σττò παρυφÝò
:ι_ý\-IμαλαΙων, üπωò kar σ' ολüκληρο ιο οδοτπορτ-
δυο χρüντα πßσω, το 19Β5, σια βÜθη ιου Μπου-
^ο
:α\-: οαν να'ιαν Ýναò Üλλοò ουρανüò εκεß, Ýναò Üλ-
ιοò θολοò, μ' αλλτþιτκα συννεφα, με μτα δταυγετα
ιου δεν υπηρχε πουθενÜ αλλου οιον κüομο. Μπο-
]ουσεò να περÜσετò þρεò ολüκληρεò παραιηρþ-
,'ιαò ιουò διαρκþò εναλλαοσüμενουò οχηματισμουò
: ι\, νεφþν, μεσα σιο γαλÜΖιο του ουρανου και τιò υ-
ιεροχεò κλßμακεò του πρÜοτνου κÜτω οιη γη, με
-ο\,ιο ια υπÝροχα αοπροκüκκτνα παλÜιτα
Dzongs». Mra αποθÝωση χρωμÜιων σ' Ýνα πλαß-
, ιο ιεραιικηò υιωπηò. Μηπωò üμωò or πραγμαιικÝò
:αφορÝò δεν εßναι ανÜμεοα σ' Αναιολη kar Δýση,
-rpa αναλογα με ιη Βαδυιερη δτÜθεση ιου αιüμου;
{rι σιην Ελλαδα ια συννεφα μτλοýν σε üποτον Ý-
-ι ιη δυναμη να ι' ακοýσετ: οτ τσοπÜνηδεò, λÝετ ο
,-.,ιlσßοò Αγτορεßιηò μοναχüò Παßστοò, εßνατ οτ κα-
,_-,.εροτ
μετεωρολüγοτ, γτατß περνουν ττò þρεò τουò
_,,tι ιι,ι\'tO§ ιην ΠορεΙα ιω\' νΓφþν...
-\ιγα χτλτüμετρα πro κατω φτανουμε σε Ýνα οημα-
,_κο οταθμü ιου ταξτδτου, ιο Λαμαγτουρου. Eivar
ΞΞ.
F
5. Λατρευτικü
Ýνα υποβληιτκü μονασιηρτ ιου 10ου ατþνα, δομη- σνÜγλυφα οτην
μÝνο μÝοα σιο βρÜχο, που σιτò μÝρεò τηò μεγαληò περιοχÞ Ντραò
του δüξαò εßχε τετρακüστουò μοναχουò μÝσα στα τεß- σΤ0 ΛOντýκ
χη ιου. Τþρα θÝΒαια Ýχει ια οημÜδτα ιηò φθοραò,
μτσοερετπιýμÝνο και σχεδüν ακαιαιοßκηιο, αλλα α-
κüμη με την αßγλη ιων παλτþν κατρþν. Γυρω απ'
το Δαμαγτουρου και ιο Αλτστ -ßσωò τη μεγαλυτερη
μονη του ΔαντÜκ- σ' üλη αυιÞ την περτοχη μÝχρτ
ιην πρωιευουοα Λε, ιο iδro σκηντκü θτΒειτανηò
κουλτουραò: Γκüμπαò kar ΤσορτÝν κττσμαια με
βουδτσττκÜ ενθυμηματα, λεßψανα μεγÜλων ΔÜμα-
πÜντνεò σηματουλεò που κινουνιατ σιο ρυθμü του α-
νÝμου, μοναχτκοß ιιÝιρτνοι οχηματτσμοß «που ψτθυ-
przouv τκεστεò οιον αΥερα». μοναΧοι, ΠροσΚυνητεò,
ο κüσμοò ιων «μανιÜλαò)) -ιων περßφημων δτβειτα-
νþν ουμΒολικþν διαγραμμαιων- χοροß μασκοφü-
ρων, η περßεργη μυρωδτÜ ιηò «τσÜμπα»» Ýνα εßδοò
kpιθaprou, ιηò κυρταò ιροφηò ιων εκεß πληθυσμþν-
η θÝα ιων «γτακò» ιων πιο ανιτπροσωπευιικþν θι-
βειτανþν Ζþων των υψßπεδων η ψαλμωδßα ιηò μÜ-
ντραò «Om Μαηß Padme Hum» «χαßρε δταμÜνιτ
σιην καρδτÜ ιου λωιοý».
Ταυιüοημη η ετκüνα και στο ΜυουτÜν, απ' ιην
τνδτκη μεθüρτο στην Μπαγκνιüγκρα, ανηφοριΖο- )
€Χ § ßιº €ß{α€ξßο ιΟυ ' ξΓßßß( *i§tj αν
ηα θναη η ,] ζη,ßýfrßJfiν ßΩ
Κò]ß § γÜ Φζ Li€ ff οι(s ýρß Ýνߺ , «€Ý*
ρý
Προ: Το ΛΕ
6. Η πρωτεýουσα
του Λοπüκ, Λε,νιαò το μακρý kar ελτκοετδÞ δρüμο προò ιην πρω-
οτ0 3.505ιεýουσα Τßμπου kar συνεχßΖονταò προò ια υπο-
υψüμετρο βληιτκÜ «Dzongs» των μτκρüτερων υüλεων ΠÜρο
kar ΠουνÜκα. Προσκυνημαια σε καιαπληκττκÝò
μονÝò, üπου, μεò στο σκοιÜδτ, μυρτα θουδτσιτκÜ κα-
ντηλτα καßνε το λÜδτ τουò μπροσιÜ στη μüνη φω-
ιετνüτηια, τη γαληντα μορφÞ ιου Βοýδα, ενþ ολü-
γυρα, πλßθοò μοναχþν τυλτγμÝνων στα καφεττÜ
ιουò ρÜσα δταλογßΖοντατ αμßληιοι, καθτσμÝνοτ σιη
σιÜση τοý λωτοý...
ΚÜποιε φτÜνουμε στον τελτκü προορτσμü μαò,
Επειια αυ' αυιÜ ια εξατιληττκÜ 434 χτλτüμετρα, τα
πιο δýσβαια στην επτφÜνετα ιου πλανÞτη, αιενß-
Ζουμε ιο Λε. Εδþ, 3.505 μÝτρα πÜνω απü την επι-
ψýνετα ιηò θÜλασσαò, ατσθημαια νοσιαλγßαò γτα Ý-
νστ απü τουò σημανττκüτερουò σιαθμουò τηò Οδου
ιηò ΜετÜξηò, Η ποτκτλüχρωμη Kar πολυΒουη αγο-
ρÜ, η ποτκτλßα ανθρþπτνων χαρακιηρτσιτκþß τα
παλτÜ κιßρια, üλα συμΒολßΖουν τη μοναδτκß μα-
γεßα τηò Ασßαò ιων υψτπÝδων, ΥπÜρχετ βÝβατα kar
η ατμοσφατρα ιου KalvoυIryloυ, του ουΥΧρονου, τηò
Το Λοιιτüκ αποτcηοýσε ονÜ τουò οιþν€ò
μιο €νδιüμ€ση ζþνη, ονüμ€σο σε θρησκεßεò,
ποΑιτισμοýò κοι εδοφικÝò διεκδικÞσειò
34
αναπüφευκιηò δυτικηò επßδρασηò,
τελτκÞ ενιýπωση γτα την πρωτεýουσα
με την υαραμυθÝντα ετκüνα των
λιοý τστορτκοý αναχιüρου ιηò που
ιην ΠοιÜλα τηò ΛÜσαò, καθþò φαßνετπ
κττκÜ σστ να κρÝμειατ στοιχειωμÝνο
πüλη. Τα χαλασμÝνα τεßχη ιου, η
kar κßνησηò, üλα δημτουργουν μταιß
vεrprkn kar απüκοσμη που θυμßΖετ τα
η πüλη αυτÞ αποτελοýσε Ýνα σημαντττþ
λτττσιτκßò κατ εμπορτκηò
ιψπληρþνουμε με μερτκÝò
ψετò στα ΠερτΥυρα: σε ενα ΧωρΧ)
δßνετ καταφýγιο σε Ýνα πλßδοò
πο το ΘýÝι, σε μτα «στοýπα»τ
ενüò λüφου με καιαπληκυχÞ θÝα
την πüλη, Εκεß συναιΖτοιητε Ýνα εßδοò
Ýνα συμπαθÝσταιο ΙÜπωνα βουδτοιη
χε δτανýσετ üλη ιην απüσταση απü τη
χþρα σε αταΖÞτηση μταò γττηστüτερηò
Ýκφραοηò. Πηγαßνουμε επßσηò στο
δτκþν σιραιευμÜιων συναντþνταò την
yra να πÜρουμε μτα γευση Kar τηò
πραγματτκüιηιαò, στο υλαßστο τηò
κηò ανττπαλüιηταò. ΜτλÜμε Kar με
κοýò κοτνωντκοýò λετιουργοýò, που
τα Περατα ιου Κοσμου Προσφερονιαò
γνþση kar εμπετρßα, συνδυÜΖονταò τττν
υροσφοlý τουò με την αφομοßωση ιηò
σοφταò καΙ ΠνευματιΚοτηταò, οπωò την
ευθεßσι απü αμüλυνιεò πηγÝò.
Γτα üλουò üσοτ γοηιεýοντατ απü το
λτιτσμü, το φßτπυχο ΜπουιÜν-
λεß μιατ απαρÜγραπιη προÝκιαση
Εκεßνο υÜντωò που r<Üvεr ιο ΔσιτÜκ ιüσο
εrvar, συμφωνα Kar με μτα συγ¾ραφατ
σε γlα πολλÜ χρüνια, ιην'ΤΖÜνα PirÞ
Rizvi), «το üττ πατιουστÜΖετ ιη μεγαλυτqη
ια με ιο υαλτü ΘýÝι». Η κενιρτκß λÝξη
ιο «υαλτü», üπωò το Ζßσαμε σιο
γτοýρου. Οιωτ ο περßφημοò τησουßιηò
Ιπüfuτο ΝτεΖτντÝρτ γρÜφετ ιο 18ο
«δεýιερο ΘýÝι», ιο ΛαντÜκ ακριθþò
ΛαντÜκ που εmσκεπιüταν πρΝ
ΛÜσα, στην καρδτÜ ιου θýεττανοý
Η μοßρα του ΔαντÜκ φαßνειατ να ιο
ιουò ατþνεò μια ενδτÜμεση Ζþ,τη, ανÜμεω
σκεßεò, πολτιισμοýò kar εδαφτκÝò
νÜμεσα οτο Βουδτσμü κατ ιο ΙσλÜμ, το
ΙνδουσιÜν, τα υψßπεδα ιηò κενιρτκηò
τνδτκÝò κοτλÜδεò, ιην Ινδßα kar το
φυστκÜ, δεν παýετ ν' ανÞκετ σιην πμüιτL
üμωò να επτμεßνουμε σ' Ýνα βαστκü
κü, θα εmτ<ρατοýσε ο Βουδτσμüò σιη
 7. Πüπυροò με
§', .,}Ε|Ε...,_l παρüστοση

ξ
.'j'ie
-* ,μΙ) συνÝλευσηò
βουδιστþν
fu,ιW" θεοτÞτων με
κειιτρικÞ φιγοýρα
τον Τανγκ-Κο,

.
$_,Ζ ιδρυτÞ μιαò απü
f 7
τιò μοναοτικÝò
τüξειò του θιβÝτ.
8. Τα «ΜετÝωρα»
του ΛοντÜκ, το
μογευπκü
Λαμαγιοýρου

φραση του. Kr αυτü, υαρÜ το γεγονüò üττ το ΛανιÜκ
ηταν Þδη βουδτσιτκü πprv απü το ßδτο ιο ΘτβÝι, χÜ-
ρη στον Ζηλο Ινδþν τεραποστüλων σιαλμÝνων απü
το μεγÜλο ηγεμüνα Ασüκα ιον 3ο ατþνα υ.Χ.
Ενα ταξßδτ σιο ΛανιÜκ συμΒολßΖει μτα απü ιτò
Βαθυτερεò πνευμαιτκÝò εμπετρßεò που θα μποροý-
σε κανεßò να αποκιÞσετ. Ο συνδυασμρò αυιßò ιηò
τüσο δτεισδυττκηò θουδτσιτκηò ατμüσφατραò, σε
αυθενττκÞ Ýκφραση kar χωρßò ßχνοò αλλοßωοηò η
καταδßωξηò, νüθευοηò ü ανταγωντομοý, μαΖß με ιο
θεαμαιτκü σκηντκü, kr αυτü ιο ßδτο καθαρü κατ α-
μüλυντο, εμπνÝετ üχτ μονÜχα θαυμαομü αλλÜ kar
Ýνα συναßσθημα θαθυιατηò γαληνηò Kar εσωιερι-
κηò αρμονßαò. Ακüμη και οιιγμÝò οτωπηò εivar τü-
co γεμÜιεò νüημα kar αξßα. «Eivar η ποτüτηια αυ-
ýò τηò στγßò που λüγτα δεν μπορουν να περτγρÜ-
ψουν, η oryn αυτß τüσων ατþνων, η στγü ιων χιο-
ττþν kar των θρÜχων και των νερþν...», γρÜφετ ε-
\¼ò συγχρονοò μýοτηò, ο Αντρτου ΧÜρΒεß
(Αηdτeτηι Harvey), με δτκατολογημÝνο υοτηιτκü
ει-θουστασμü.
Mra ιελτκÞ απορßα με SασανßΖετ εκεßνο τον Ιοý-
_\ο ιου 1987 καθþò ανεβαßνω σιο αεροπλÜνο του
\τρισμου στο Δελχß, yra ιο πεΖü, συμθαττκü ιαξß-
δτ τηò ευτσιροφηò στον «πολτιτσμü», ολüτδτα, υπο-
δειω, üπωò Kar τον ευτφανÝσταιο Ιταλü θτθετολüγο
º2οwÝπε Τοýτστ, üταν ξανÜπαιρνε ιο δρüμο προò
m Ρωμη, Ýπεττα απü Ýνα απü ια τüσα ταξßδτα του
στο ΘτβÝτ... [Εκεßνοò, γρÜφονταò ιο 1956, προχω-
ρουσε μÜλτστα υολý υερτσσüιερο απο τα δτκÜ μαò
((ετσαγωγτκÜ)» δßυλα στον üρο «πολτιτσμüò», απο-
δßδονταò τον üρο σε μτα «πονηρη γλωσσολογτκη
λοξοδρüμηοη»...]. Γτα πüσον ακüμη χρüνο Üραγε
αυιη η απüμακρη Ýκταση τüσων θησαυρισμÜτων,
που Üντεξε επß ατþνεò ττò κατατγßδεò ιων Ιμαλαßων,
θα μπορÝσετ να ανιτμετωπßσει kar τουò συγχρονουò
ανÝμουò ιου μοντερντσμου; Το ßδιο ερþιημα με εß-
χε βασανßσετ kar δυο χρüντα πprv σιο ΜπουιÜγ κα-
θþò αυολÜμθανα απü το δωμÜττο του γραφτκου ξε-
νοδοχεßου σιην πρωτεýουσα Τßμπου ιην αδτατÜρα-
κτη ηρεμßα ιηò νýχταò, δßχωò ουτε Ýνα πÝρασμα
αυιοκτνÞιου Þ üποτον Üλλο ενοχληττκü δüρυΒο, με
μüνη φωιετνη εξαßρεση, την αυγß, ιο κελÜηδτσμα
αναρßθμητων υουλτþν. . . Αδιüρθωτοò ρομανττσμοò;
Αδυναμßα επαφßò με την πραγμαιτκüτηια; Οποτεò
ανιτρρησετò kr αν υπÜρχουν -Kar δεν θα 'ιαν πα-
ρÜλογεò- ο προσκυνηιηò των Ιμαλαßων ανιχνεýετ
με το δτκü του φακü κÜποτεò Üλλεò αξßεò πßσω απ'
το γαληντο θλÝμμα του Βοýδα... I
€γα τοξßδß στο &αντÜκ συμΒοmßζΕ! μι§
οπü τιò Βαδýτερεò πν€υμοτικÝò €μπΕιΡßGò
που δο μποροýσ€ καν€ßò νο αΓ|οκτÞσξß

35
ΜΟΝΑΣΤΙΚΗ ΖΩΗ
4. ΑγολμÜπο του
μεγÜλου
«δοσκüλου» του
βουδισμοý
Ποπμοσομπüβα,
οτσ χρüυο του
οποßου
εμφανßοτηκαν οι
πρþτοι Οβεπονοß
μονοχοß.
5, 0 μÝγιστοò
ποιητÞò κοι
μýοτηò του ΟβÝτ,
ΜιλαρÝπα
ιηιαò ιου θýειτανοý πατθÝου- kar εμυεδιßýηκε η
αντßληψη -που συνεχßΖετατ þò σημερα- üττ üλοτ οι
επακüλουθοτ μονÜρχεò Þ Δαλfu ΛÜμα εßνατ μειεν-
σαρκþοετò αυιοý. Η βουδτσττκη λαφεßα εßχε απü ιτò
αρχÝò ττò ευλογßεò του κοσμτκοý Üρχοντα, μολονüττ
δεν Ýλετψαν kar κÜποτεò αντιδρÜσετò, ακριθþò ü-
πωò στην πφßπτωση τηò πρþτηò ετσüδου του βουδι-
σμοý στην Ιαπωνßα, με ιτò κυρτüτερεò ομÜδεò επτρ-
ροηò μοιρασμÝνεò ωτÜμεσα στην αυοδοχÞ Þ την α-
υüρρτψm ιηò νÝαò δτδασκαλßαò. Αυιη üμωò δτετσÝ-
δυε στο ΘýÝι διqρκþò Βα8υιερα. Ειστ ιο 77θ μ.Χ.,
στα χρüντα του μεγÜλου Παντμασαμπü6α, or πρþτοτ
Θýειτανοß μοναχοß περýλßθηκαν το μοναχτκü Ýν-
δυμα. Λßγα χρüντα μετÜ, μοναχοß αναλαμΒÜνουν υ-
υουργτκÜ καθÞκονια, ενþ ο ηγεμüναò κα8ßΖετ σε
μßα τελειη Ýνστ απü αυτουò «στα δεξιÜ του», δηλα-
δÞ σε 8Ýοη ιτμηιτκß σýμφωνα με ιτò θýεττανÝò α-
νττλßψετò, επηρεασμÝνεò στο σημεßο αυτü απü ιην
rvδrkÞ πqιÜδοση kar αντßθετα στην kνεzrkn, που,
ια χρüντα εκεßνα, Ýδτνε την πρωτοκαθεδρßα στην
«αρτστερη» πλευρÜ ωò προò την ορολογßα ιων συμ-
βüλων.η Γßνονταττ πλÝον φαιτερü üιτ or μοναχοß α-
ποκιοýσαν στγÜ στγÜ προνομτακü κα8εσιþò, απαλ-
λασσüμενοτ απü κÜθε ποτνÞ Þ ττò διατÜξειò τηò α-
Στη μονοστικÞ ζωÞ οι διüφορεò σντινομ߀ò
μποΡοýσον νο συμΒιþσουν μÝσο σ€ Ýνο
òυΡýτΕΡο οποδ€κτü σýνοßΙο κ€ντΡικþν στüχων
συκηò νομοθεσßαò. ΠqρÜλληλα, ανÝβατναττ
χþò kar σε Üλλα αξτþμαια: πρÝσθετò,
Eivar χαρακτηριστικü üιτ η συνθÞκη
ιαξý ΘιΒÝτ kar Κßναò ιου 821-2 εßχε
γßνετ ανιτκεßμενο δταπραγματευσεων απü
και Θýετταιτοýò μοναJζουò, (Το σχεττκü
φυλασσüταν, τουλÜχτσιον μÝχρτ προ ειþν, οιη
σα). Ακüμη και στην κραιτκß τεραρχßα, το
δτσμα Ýχετ «ο μÝγαò υπουργüò ιων μονοχþν»,
αρχτοτρÜτηγοò Ýπετατ!
κεßνα τα χρüντα συντελÝσ8ηκε kar
ξτοδαýμαστο μεταφρασιτκü' Ýργο: η
φραση βουδτσιτκþν κετμÝνων κυρßιη
τη σανσκρτιτκß στη θτβειτανÞ. Στο
σιιο αυιü Ýργο συνεργÜσιηκαν Ινδòß
Θýειιανοß λüγτοη εργαΖüμενοτ καιÜ ομÜδεò
ιονταò Ýτστ ια θεμÝλτα τηò 8τΒειτανηò
γλþοσαò, Η θτβεττανÞ βουδτσττκÞ
γτνüταν Ýτστ Üμεσοò κληρονüμοò τηò rvδrkÞ.
σιο ευετσüδιο αυτü δεν μποροýμε να μη
τησουμε την προτßμηση προò τουò Ινδοýò
παρÜ στουò ΚτνÝΖουò: αυτü, ιÝρα αυü τουò
κουò λüγουò, βασßΖετατ Kar σßτò πραγμαιιχÝΕ
σκολßεò ιων ΘτΒειτανþν να δουλÝψουν πþο
δυοπρüστιη κτνεΖτκÞ, ΠÝρα üμωò απ'αυτÜ,
να κÜνουμε στο σημεßο αυιü Ýνα διÜλετμμα ιαι
Üλμα, ατþνεò μετÜ, σια χρüντα ια δτκÜ μαò,
δταπτστþσουμε yra ακüμη μτα φορÜ πüση
xεra» δτακρßνει ιην πνευμαιτκß-8ρησκευιυþ
ιηò Αοßαò: σιη στροφß του 20οý προò τον 2Ιο

να, στην Μπανγκüκ ιηò ΤαßλÜνδηò, μßα μεγÜλη ο-
μÜδα θουδτστþν ετδτκþν σιτò συουδÝò kar ιη γλþσ-
σα «ΡαΙß» τηò qιχαßαò Ινδßαò, αφτερþ8ηκαιτ σε Ýνα
κολοσσιαßο Ýργο αυüδοσηò ολüκληρηò ιηò «Trm-
τÜκα», των τρτþν καλÜδων ιου Βουδτσμοý (Β4.0ω
θεματτκÝò ενüτητεò, πφßπου 22.000 σελßδεò Þ
24.300.000 χαρακτηρεò!)" απü ια κεßμενα ιηò πιο
υρüσφατηò δτεθνοýò θουδτσιτκßò Συνüδου τηò
Ρανγ,κουν τηò ΜιανμÜρ το 1θ55, σε 40 τüμουò με
ρωμαßκοýò χαρακιßρεò. Αυιü εßνατ Ýνα αξιοπρü-
6. 0 Ινδüò
μονOΧüò Ατßσα,
δüσκολοò του
βουδπμοý τον
11ο οιþνο.
7.0ραχüλκνο
αγαλμüπο του
Μüρπο, μýστη τηò
εσωτερικÞò
διδσσκολßοò.
8. ΒιβληθÞκη τηò
«ΤιιπτÜκο», των
«τριþν κολοθιþν»
του βουδυμοý
σεκιο γεγονüò σιην τσιορßα του πνεýμαιοò σε üλο
ιον κüσμο, καθþò συμθαßνετ yra πρþιη φορÜ kar
μüλτοτα με χρηση üλων των σýγχρονων ηλεκιρο-
ντκþν μÝσων δτüρθωσηò ß συγκλισηò χτλτÜδων
αμφτσθητουμενων λÝξεων ß
εκφρÜσεων. Κι εδþ
Παντωò, το μειαφρασιτΚο θρΥο θΧετ Kυpro ΧαραΚτη-
ρτσττκü ιου ιη συλλογτκη προσπÜθετα λüγτων, ü-
πωò Kar σε εκεßνα ια μακρτνÜ χρüντα ιηò «πρþτηò
δτÜδοσηò» ιου θουδτσμοý στο ΘτβÝτ..,
Αργüτερα üμωò η καιÜσταση ανττστρÜφηκε Kar ο
Βουδισμüò, γýρω στο θ00 μ.Χ., υυÝστη Ýκλετψη
γτα 150 χρüντα πφßπου. Ετστ κλεßνετ η λεγüμενη
«πρþιη περßοδοò διÜδοσηò τηò Δτδασκαλßαò».
Η αρχη τηò «δεýτερηò υερτüδου» ιουοθετεßτατ
γýρω σια 1055 μ,Χ., üιαν ο ΒασιλτÜò Γý-στò'οτπ
(Ye-shes'od), δεßχνονταò τδταßτερο ενδιαφÝρον yra
ιην αποκαιÜσταση τηò μονασυκüò πετδαρχßαò, α-
πÝστετλε μτα ομÜδα νÝων σπουδαστþν στο Καομßρ
kar σε Üλλεò περτοχÝò τηò Ινδßαò. Εναò απ' αυιοýò
ÝΖησε οιην Ινδßα Ι7 χρüντα μελετþνιαò ιη BrvÜyra,
που Þιαττ ακüμη δταδεδομÝττη σια θüρετα kar ια δι>
ττκÜ τηò χþραò. ΕπτοιρÝφονταò σιη χþρα του, Ýγι-
νε δταπρýστοò κηρυκαò τηò BrvÜyra kar ßδρυσε
πολλÝò μονÝò, ακüμη κα1 στο ΛανιÜκ και ιο Σπßυ )
Τον Βο οιþνο μ.Χ. οι μονοχοß οποκτοýσον
πΡονομιοκü κοθεστþò, οποαΑοσσüμενοι οπü
κüθε πονÞ Þ διοτÜξειò τηò ο(π!κÞò νομοΕ€σßοò
39

9. θιβετηνüò
μοναχüò σε (Spiti) των δυττκþν Ιμαλαßων.
προσκýνημο οτη Ενα Üλλο μεγÜλο üνομα του 11ου ατþνα εßνατ ο
μονÞ Γηυμποý μοναχüò Ατßσα απü ιη ΒεγγÜλη ιων Ινδτþγ επτφα-
Λακüνγκ νηò στην κατηγορßα των λüγτων-μοναχþν ιηò επο-
χßò. Επτσκεπιüμενοò ιο ΘýÝτ, μεταφýτεψε εκεß kar
ιο σýστημα ταντρτκþν σπουδιßν που Þταν πολý δια-
δεδομÝνο στα περßφημα μονασττκÜ πανεπτσιημτα
τηò Ινδßαò, üπωò η ΝαλÜντα. Ταυτüχρονα, Üλλεò τα-
ντρτκÝò ειιρροÝò δταδßδονταν απü το ΜπτχÜρ kar ιη
ΒεγγÜλη, με Ýμφαση στο δταλογτομü kar ττò
σετò «Γιüγχα». Κýρτοò υπεýθυνοò yr' αυτÜ Þταν ο
ΜÜρπα (1012-1096), μÝγαò γνþστηò τηò λεγüμενηò
«εοωιερτκüò»» διδασκαλßαò kar ο γνωσιüιεροò ακü-
μη μαθητßò του ΜýαρÝπα (1052-1135), ο περßφη-
μοò ασκηιηò kar ποτητηò του ΘýÝι, που εßχε, üυωò
λεγüταν, τη μαγικß δυναμη να Ζετ μεò στα xrüvra
φορþνταò μüνο Ýνα λττü θαμΒακερü Ýνδυμα, αλλÜ
τκανüò να δημτουργßσει στο σþμα του την περßφη-
μη «εσωτερτκη θερμüτητα», μοναδτκü üπλο στην
πÜλη ενÜνττα σε τÝτοτεò καιρτκÝò ανιτξοüιηιεò.
Στουò ατþνεò που αχολουθοýν εμφανßΖονιαι πor-
κßλεò «σχολÝò», με Ýμφαση Üλλοιε στη μονασττκü
πετθαρχßα, Üλλοτε οιη συμΒßωση ανÜμεσα στην
πνευματτκη kar κοσμτκη εξουσßα μÝσω μταò τδτü-
Η μονοστ!κÞ ηγ€σßο του ΘιΒÝτ ποΡÝμ€νc
μÝχρι το Ι959, üτον το ΘιΒÝτ υπòκυψ€
στπν «ΚομμουνιστιΚÞ δυνοστεßο» τηò Κßνοò
ιυπηò δυαρχßαò, «θεßου kar ανεψτοýι), που ο
ιουò γßνετατ ηγουμενοò ενþ ο Üλλοò, δταιημßι,
την οικογενετακη γενεολογßα, εßνατ δτοτκητυòÜ
πευθυνοò yra ιη μονη. Ειοι θαθμιαßα προχοτρεß
συσιημα ιηò θιθεττανηò θεοκρατßαò η καλυιεlη
ροΚρατταò.
Ο 13οò ατþναò σηματοδοτεß τη θεμελτιßδη ε
με ßουò Μογγüλουò. Ενα περßπλοκο πλÝγμα
ων αναδυετατ. που θα μποροýσε να χαρακτ
σαν η ασιαυκη Ýκφανση του «Graecia
Romam coepit»: or ΧÜνοτ επýÜλλουν τυπυ<Ü
ηγεμονßα ιουò σιο ΘýÝι, ιο οποßο üμωò τουò
λαμθÜνετ με τη σετρÜ του «θρησκευττκÜ kar
σττκÜ». Ολη η μειÝπεττα μοlγολτκη κουλτοqτα
σßΖειατ σε θýειτανÝò αξßεò, κÜιτ που δεν
κε ολüτελα ουιε κÜιω απü τη σοβτεττκη ουτε κÜτω
πü την krvεzrkÞ καιοχÞ , εßτε τηò «εξωιερτκßò» εß
ιηò «εοωιερτκηò» Μογγολßαò. (ΛÝγεται üττ
Μογγüλοτ πqτακολου8ησαν μτα ομτλßα του
νοý ΔαλÜτ ΛÜμα σιη χþρα τουò ιο 1979). Το 124Ι
ΧÜνοò Ζηιησε kar Ýλα3ε ιην υποταγη του ΘýÝτ
τον ΣÜσκια-ΔÜμα, ο ουοßοò üμωò αμÝσωò
αΖτýασιλÝαò ενüò απüλυτα αυτüνομου ΘτβÝι. Ε
μοναχüò στην κορυφη τηò πυραμßδαò!
Kar μÝσα στα χρüντα, or Μογγüλοτ δÝχονιατ ιο Oι-b
ττανü πρüιυιο ωò θÜση τηò μονασιτκßò κατ
σΚευτιΚηò Ζωηò τουò, μειαφυιευονιαò ΚαΙ ττò
μετενσÜρκωοηò. Καλμουκοτ του Βüλγα και
ρτÜτεò ιηò λßμνηò ΒαßκÜληò Ζουν ΒουδτοιτκÜ. Το
δταφÝρον τουò επτκενιρþνεται σ' αυτü παρÜ σιηι,
σκηση πληρουò εξουοßαò σιο ßδτο το ΘýÝι.
Ακüμη κι ο μÝγαò ΚουμπτλÜτ Χαν εντ
στηκε απü ιτò μαγτκÝò τκανüτητεò των Θτβετ
ασκη- μοναΧων, κατι Που μαρtυρεττατ ΚαΙ αΠο ιον
Πüλο που το εßχε δταπτστþσετ κατÜ την παραμòτß
ιου στην ΑυλÞ του ΧÜνου. Or ΘτΒειτανοß ανττμει>
πισαν σε Ýνα αγþντσμα μαγεßαò Üλλουò
Kar νεσιορτανοýò τερωμÝνουò, Ο Κουμπτλατ Ý1
μÝγαò προσιÜιηò του Βουδτσμου Kar εξαßρεσε
κÜθε φορολογßα ιτò δτ6εττανÝò μονÝò. Η θιβετηsß
μονασττκη διπλωματßα εßχε επττýχετ το αξτομιηlη,
νευιο κατüρθωμα να αποφυγετ την ουοιαστικη Ε-
ΠοταΥη τηò Χωραò οτον ΚαταΚτητη, ο οΠοτοò, α- η
εξÝφραΖε την Κßνα, δεν Ýπαυε να εßνατ ο ßδτò σqι
Βολο μιαò ξενüφερτηò δυναστεßαò οιο ΜÝσο Βα*
λετο. Η μονασττκü ηγεσßα του ΘτβÝι παρÝμεττ
στην αρχη αυü εκεßνα τα μακρτνÜ χρüνια των λΙq.
γüλων μÝχρι ιο 1959, üταν το ΘτΒÝι υπÝκυψε σιτ
«κομμουντσιικÞ δυναοιεßα» τηò ΚßναòΙ
Στο καθαρÜ θρησκευττκü επßπεδο, ο 14οò aιanò
εivar η περßοδοò ιων δυο μεγÜλων 6υλλογþι: b
ντΖοýρ (Kanjur) kar ΤεντΖουρ (Tenjur). Η πμ,η,
που απαρτßΖετατ απü 10Β τüμουò, περτÝχετ κεßμπ
ΒνÜγτα -μονασιικηò πετθαρχßαò δταφορεò Σα-
φεò τηò σχοληò ΜαχαγτÜνα καß Üλλα κεßμει-α ω
ΤÜντραò. Η δευιερη, αποτελοýμενη απü 225 τü-
μουò, συγκεντρþνετ ιο συναφÝò πλουστüτατο υλτκü
σχολßων kar δταιρτθþν. Οταν γßνειατ λüγοò yra
«σχüλτα», πρÝπετ να Ýχουμε υπüψη üττ üλα τα βα-
στκÜ κεßμενα ιου Βουδτσμοý συνοδεýοντατ απü
πληθοò ερμηνευιτκþν Ýργων kar σχολßων. Σαν Ýνα
παρÜδετγμα, αναφÝρουμε üιι σε μüνη ιη BrvÜyra
προστß8ενιαι πÝνιε θεμελτþδετò ουλλογÝò σχο-
λßωγ δυο απü το μÝγα Μπουνταγκüσα ιου 5ου ar.
μ.Χ., μßα απü τον Σαρτπουια το 12ο ar. μ,Χ. απü ιη
Σρτ ΛÜνκα, μßα απü τον ΚασÜυα, ιον ßδτο ατþνα α-
πü τη Σρτ ΛÜνκα, kar μßα απü τον Νανακßιτ το 18ο
ar. μ.Χ. απü τη ΜτανμÜρ.Ο

ατÜ τη δεýιερη αυιη περßοδο, kr ενþ or

δτÜφορεò σχολÝò («Μαýροτ Σκοýφοτ»,
« Κüκκτνοτ Σκουφοτ», «Kiιprvor Σκοýφοτ»

κ.Ü.) δτατηρουσαν στενη επαφß με ποτκß-

λα βουδτσιτκÜ κÝντρα στο Κασμßρ, το Νε-
πÜλ kar τη ΒεγγÜλη, εδρατωνüταν η ιüσο χαρα-
κτηρτσττκß θτβεττανÞ αντßληψη περß «δταδοχηò
δτÜ μειενσαρκþσεων», üπου üιαν Ýναò ΛÜμα πÝ-
θατνε, αναΖηιοýσαν ιο διÜδοχü του σ' Ýνα μτκρü
πατδß υου εμφÜντΖε τδταßτερα σημεßα ομοτοτηιων με ß0. 0ρειχÜλκνο
ιο νεκρü. Το σýοιημα απÝβατνε ακüμη πτο πολý- ΚουμπτλÜτ Χαν. Mra σχÝση προσωποποτημÝνη με- αγολμüτιο του
πλοκο καθþò, θεωρηττκÜ, κÜθε ΛÜμα μποροýσε να ιαξυ των δυο ηγεμüνων r<ar «χωρßò ποτÝ να ιßθετατ Tsong-kha-pa,
εΧετ τρθτò μειενσαρΚωσετò, μτα ιου «σωματοò», μτα Ζητημα Üμεσηò κτνεΖτκηò δοßκηοηò», üυωò ρηιÜ ιδρυτÞ τηò
τηò «ομτλßαò»» kar μßα ιου «πνεýμαιοò». τονßΖετ ο μελειηιηò ΚΒüρνε. «κßτρΙνηò
Μßα μεγÜλη μορφη του θτβειτανοý θουδτσμοý Εναò Üλλοò δτακεκρτμÝνοò ΔαλÜτ ΔÜμα ηιαν 9 0ßρεσηò» 19μ
ιηò εποχηò εivar ο Τσονγκ-κα-πα (Tsong-kha-pa) βουδισμοý
(1357-141θ) που ανÞκε οιη σχολÞ Γκελοýκπα, των (ανÜκτορο

«Κßτρτνων Σκουφων» -üπου ανÞκει και ο σημερτ- ΠοτÜλο)

νüò ΔαλÜτ ΛÜμα. Ο εμπνευσμÝνοò αυτüò τερωμÝνοò
-που ΧαραΚτηρßΖετατ απü μερτΚουò σαν «ο Λουθη-
ροò ιου ΘτΒÝτ» yra ττò μεταρρυθμßσετò ιου- Ýδτνε
ξεχωρτστη Ýμφαση στη μονασττκη πετθαρχßα kar ß-
δρυσε μερικÜ απü τα μεγαλýτερα μονασιßρτα τηò
χþραò, ιο ΓκανιÝν, το Νιρεπουνγκ Kar ιο ΣÝρα,
που σιην πρÜξη τσοδυναμουσαν προò μονασττκÜ
πανεπιστημτα. Αυτüò ευßσηò εγκατνßασε τον ετÞοιο
πανηγυρτκü εοριασμü τηò «ΜεγÜληò Προσευχßò»
στο θτβεττανü καθεδρτκü ναü ΤΖοκÜνγκ, μßα παρÜ-
δοση που συνεχßσιηκε Ýωò το δραμαιτκü 1θ5θ.
Η αρχη τηò γενεαλογßαò των ΔαλÜι ΛÜμα τοπο-
θετεßτατ το 13θ1, με ιο οημερτνü 14ο σιη σειρÜ δτα-
δοχηò. Μερτκοß απü αυτοýò ξεχωρßΖουγ üπωò ο πε-
ρßφημοò 5οò (1617-16Β2), υου θεωρουνιαν αδταμ-
φτσθητητοò Üρχονιαò ολüκληρου ιου ΘτΒÝτ. Αυιüò
Þταν που, üπωò εßδαμε στην αρχη, επτσκÝφθηκε
τον ΚτνÝΖο αυιοκρÜιορα στο Πεκßνο σαν «ßοοò
Προò roov».
Το 1644 η δυναστεßα των Mrvyk κατÝρρευσε σιην
Κßνα κατ τη δταδÝχθηκαν or Μαντσου, or οποßοτ α-
ναθßωσαν ιο 18ο ατþνα την τστορτκη σχÝση μεταξυ
ιων δýο χωρþν, üπωò αυιÞ εßχε δταμορφωθεß ευß
την κτνεΖτκÞ φρουρÜ απü ιη ΛÜσα. Θλýüμενοò
yra ιη δßωξη των μοναχþν τηò Μογγολßαò απü ιο
κομμουντσιτκü καθεσιþò, Ýγραψε ιην «πολιιτκÞ
δταθÞκη» του, στην οποßα προφητεýετ Kar την επα-
κüλουθη θλιθερη τυχη ιου ΘτβÝι.
Τα πληγματα που υπÝστη ο θτθειτανüò μονασιτ-
κüò δεσμüò μειÜ ιο 1θ50 εßνατ γνωστÜ kdr περτι-
τεýετ η επανÜληψη τουò. Αρκεß να σημετωθεß üττ or
δτþξειò κορυφþθηκαν καιÜ ιρετò πθρτüδουò: απü το
1θ54 Ýωò ιο 1θ5θ, üταν Βρßσκονιστ σε αναθρασμü
or αναιολτκÝò περιοχÝò Καμ kar Αμνιο, το 1θ5θ r<ar
ιο 1θ60 στο δυιτκü ΘýÝι κατ, φυστκÜ, σια χρüντα
τηò Μορφωιτκüò ΕπανÜσιασηò. ΜετÜ ιο 1θ78, πα-
ρατηρεßτατ πÜνιωò κÜποτα σχειτκÞ ανοχÞ, με κτνε-
ΖτκÝò πρωιοθουλßεò αναστηλωσηò μερτκþν μονþν
kar με -πÜντα ελεγχüμενη- παρουσßα μερικþν μο- )
Η ζωþ των μοναχþν του ΘιΒÝτ θυμßζει
eK€ivn των ομοηüγων τουò €ßτΕ στον
οΡδüδοξο €ßτG στον κοδοf,ικü μοναχισμü

41
ΜοΝΑΣτικΗ ΖαΗ
11. Αποψη τηò
Λüσοò και του
ονακτüρου
, Ποτüλο
ναχþν, σε αρτθμουò ιολυ χαμηλüτερουò ΒÝθατα α-
πü ττò υερτüδουò Üνθησηò ιου θεσμοý.
Η Ζωη ιων μοναχþν του ΘýÝι θυμßΖει σε πολλÜ
εκεßνη των ομολüγων τουò εßιε στον ορ8üδοξο εßιε
στον καθολτκü μοναχτομü. Απü την Üλλη πλευρÜ,
Ο ΙτοßΙüξ ΤζουζÝπε Τοýτσι διÝσχισε
οκτþ φοΡÝò το Ιμοßüιο γιο νο γΡüψcι
το BιBRio του «Οι Θρησκεßεò του ΘιΕÝτ»
υπÜρχετ kar υλßθοò διαφορþν, üυωò Üλλωστε kar
ανÜμεοα στουò ΘτΒειτανοýò kar Üλλουò ΒουδτστÝò
μοναχουò, σε üλη ιην Ýκταοη εßτε ιηò Τερο3Üντα
εßτε ιηò ΜοχαγτÜνα. ΠολλÝò τδιατιερüιητεò πηγÜ-
Ζουν ιüσο αττü ιη μοναδτκß ιραχýιητα τηò Φυσηò ü-
σο kar απü ιτò δατμοντκÝò επτδρÜσετò ιηò προηγοý-
μενηò λαιρεßαò ιων «Μπον». ΒαστκÞ πqιαιηρηση
εßνατ üιτ εδþ Ýχουμε τρετò μεγÜλεò ομÜδεò «μονα-
Χων» υΠο την ευρετα εwοΙα, αυιουò Που Ζουν οτΙò
μονεò, αυιουò Που Klvoυvιar σαν τερωμενοτ των Χω-
ρτþν kar ιουò καθαυιü ερημßτεò-αναχωρηιÝò, που
Ζουν ιÝλετα αυομονωμüνοτ σε Üγρτεò kar δυσυρü-
σττεò ΠερτοΧεò.
Η λεπιομερßò περτγραφη ενüò τÝτοτου τρüπου Ζω-
ηò σια ΙμαλÜτα θα απατιοýσε ξεχωρουò kar ογκþ-
δετò ιüμουò. Σημερα, με περτορτσμÝνεò εξατρÝσετò,
αυιÞ η παρÜδοση Ýχετ εκλεßψετ. Αρα, 0α πρÝπετ να
42
αναιρÝξουμε σε παλατüιερεò αφηγηοετò yra rn
οουμε ιο ΒÜθοò kar το χρþμα, Θα
οιον περßεργο αναγνþσιη δýο κεßμενα που
κλοýν αυιÞ τη μακρτνß μαγτκß ατμüσφα4π
πρþιο γρÜφτηκε ιο Βθ5 απü ιον Αγγλο λ
Ουüνωλ (L. Austine Waddell) που
μοναδτκüò γνþσιηò αυτηò τηò «απüκρυφηò»
ιουραò. ΣιαθμευμÝνοò με ιον αγγλικü σφαþ
ΝταρτΖßλτνγχ ιηò Ινδßαò, απÝνανττ σιο ΘýÝι
ρτψοκτνδυνεýσετ πολλÝò φορÝò τη ΖωÞ του
ετσÝλθει κρυφÜ σιο ΘýÝι υου τüιε απαγüρειε
εßσοδο στουò ξÝνουò. Το 1θ04 εßχε μετÜσχετ
ποσιολÞ ΓτανγκχÜομπαντ με ιην ιδτüιητα
μπετρογνþμονα yra πολτττσττκÜ θÝμαια, Στο
μετþδεò Ýργο του, αφτερωμÝνο στο «θýειτωý
δτσμü», συμπερτλαμΒÜνει κατ Ýνα κεφÜλατο
yra ιην καθημερτνη ΖωÞ ιων μοναχþγ üπωò
νακλοýντωτ ια χρüντα εκεßνα σε üλεò ττò
τηò. Εκεß παρακολουθοýμε κÜθε ενÝργετα του
χοý, απü ιην þρα που δα ξυπνησετ, Ýωò ιην ιß
κατÜκλτσηò: προσευχÝò, απαγγελßεò απü
«μÜνιρεò», ψαλμωδßεò, δταλογτσμüò, Ολα αυτß
σα σε Ýνα αυσιηρüιαιο ιυυτκü, σε απüλυτη
kar πÜντα σιο πλαßστο ιηò μονασιτκηò
που και η θÝση που 8α κα8ßσετ καθÝναò
προσδτορτσμÝνη με akpiΒεra.'
ο δεýτερο γρÜφιηκε απü Ýνωτ απü ταχ
γαλυιερουò Θýετολüγουò σια
χροντκÜ, τον περßφημο Ιιαλü
º2οιΖÝπε Τοýτοτ (Giuseppe TuccD
1θ56. Σ' αυιü, που προηγηθηκε ιου
Ýργου ιου «Or Θρησκεßεò του ΘýÝτ», (1θ76),
yra ιο καιαπληκιτκü προσκυνημÜ του σε Ýνα
θοò μονασιηρτþν που ÝσφυΖαν απü Ζωη ια
κεßνα. Or αρτθμοß μοναχþν Üλλωσιε που δßνετ
εντυπωσιακοß kar δßνουν το μÝτρο μιαò
πνευματτκηò αναΖηιησηò που χÜθηκε ßσωò γη
ντα: στη μονß ΝρÝυουνγκ Ζουσαν 7.700
στη μονη ΣÝρα 6.60Ο, στη μονß ΓΚαντÝν 3.flΠ
περτγραφÝò ιου yra ιτò δταλογτκÝò συΖηιtιοεη
μοναχþν σε θÝματα θουδτστικßò λογτκßò
την Ýμφαση που στÝκαθεν δßνονταν στην
κß πρüοδο μÝσω δταλüγου. Συγκτνηιτκß εirnr
σηò η αναφορÜ ιου σιον ΔολÜι ΔÜμα που συτß
σε στη ΔÜσα kar που ιου χÜρτοε Ýνα αντßγιqρο
ποτου σημανιτκοý βουδτσιτκοý κετμÝνου,
κß Ýκφραση ευτορτσιτþν σε Ýναν Ευρωπαßο
τη ιηò θýεττατßò κουλτουραò «που εßχε
οχτþ φορÝò τα ΙμολÜτα» yra χÜρη τηò Ýρειτνοò-'
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
1. Joseph Kitagarva, Religion ßη Japanese Histoη,-G-
ΧΙΙΙ
2. G. Sioris, Monastic Discipline, νßηαγα and ffi
Monasticism: Αη Attelnpt at Comparison
Το ΜΕΓΑ ΒιΒΝο

4. 0 ΙÜπωναò
θιβετολüγοò Εκüι prkn επτσκüπηοη, Ýρχονιατ οτ τσιορτογραφοτ του ß-
Κοβογκοýτα εßχε διου του ΘτβÝι που προττμοýν να μην αναφÝροντατ
προβλÝψει την σε υολÝμουò, αλλÜ οε γεγονüια θρησκευιτκßò υ-
αφομοßωση του φηò. Για τουò ΘτΒεττανοýò, λιγüτερη σημασßα εßχε
θιβÝτ. ιο κρÜτοò ιουò αυü ιη θρησκεßα ιουò. Ακüμη kar τα
5. 0 ΔολÜι Λüμα τδαντκÜ ιου παιριωτισμοý και τηò νομιμοφροσýνηò
εκπροσωπεß γιο βασßΖονταν στη θρησκευιτκÞ πßσιη. Σε περßυτωοη
τουò θιβεπονοýò συρρÜξεων, πro πολý φοΒοýνιαν ιην απþλετα ιηò
τη θρησκευτικÞ
θρησκεßαò τουò απü εκεßνη ιηò ßδταò ιηò χþραò
κοι την κοσμικÞ
ιουò! Ο οýνδεσμοò ανÜμεσα στιò δýο Ýwοτεò ηιαν
ορχÞ (αγολμüτιο
πÜντα τδταßιερα στενüò, Ýτστ þστε να μην μπορου-
του 5ου Δολüι
Λüμο}
με να αποχωρßοουμε ιη μελÝτη ιηò μιαò απü ιην
Üλλη. ΠÝρα απ' αυτÜ, αξßΖετ να λÜθουμε υπüψη ü-
ιτ, ενþ στο ΘτβÝτ or ΛÜμα ασκουσαν δτοτκηιτκÜ κα-
θÞκοντα σε μεγαλυιερο Βαθμü απü ü,ττ παρÜλλη-
λοι λαßκοß αξτωμαιοýχοτ, σττò λοτπÝò χþρεò üπου ο
θουδτομüò Ýπατξε βαστκü ρüλο, στην Ινδßα, ιην Κß-
να Þ την Ιαπωνßα, συνÝβατνε συνß8ωò ιο αντßθειο.
ΣυνοψßΖονταò, θα λÝγαμε üτι or Θτθειτανοß ανεθÜ-
Ζουν μεν τη χþρα τουò σε Ýνα θιιθρο μεγαλεßου,
αλλÜ πτο πολυ σαν Ýνα θρησκευττκü ουμθολο, πα-
ρÜ σαν δßψα κατακιησεων Üλλων γεττüνων. Γτ' αυ-
ιü kar θεωροýν ιον κßνδυνο ετσΒολßò σαν κηλßδω-
ση ιων Βαθυιερων θρησκευττκþν ιστþν ιουò Kar
σαν ιτμωρßα του Βοýδα... Αραγε αυιÞ να εßνατ kar
η ερμηνετα τουò γτα ιη σημερτνß ιουò κατÜσιαση;
(Εναò Üλλοò ΙÜπωναò μελετηιηò του ΘτΒÝτ, που Ý-
Ζησε μÜλτστα εκεß τρßα ολοκληρα xpüvra ια πρþτα
χρüντα ιου περασμÝνου ατþνα, ο ΕκÜτ Καθαγι<οý-
τστ, ευτβεβατþνετ üλα üσα πro πÜνω αναφÝρετ ο
Νακαμουρα yra την «αρνηιτκß μοτρολαιρßα» ιου
λαοý αυτοý, αλλÜ, ωò ΙÜπωναò τηò εποχηò του ια-

Στπν ονüγκη πΕΡιοΡισμοý των γòwÞσΕων

Βοσιζüταν το Ýδ|μο τπò παßυονδρßαò
(μßο σýζυγοò γιο üΠουò τοιJζ αδòηφοýq}

πωνικου θρτÜμΒου κατÜ ιο στνοßαπωντκü πüλεμο, - ΛογικÝò τÜσετò

μÝμφειαι την Ýλλετψη του στοτχεßου του πατριωτι-
σμοý οιο θιθετιανü λαü.)'
- ΣαμαντστχÝò τÜσετò
Θα πρÝπετ να θυμηθουμε üττ πρτν απü ιην εßσο-
δο του Βουδτσμου, μßα αρκετÜ περßεργη τοπτκÞ λα-
ιρεßα, των «Μπον», με ανιμτσττκÝò Kar οαμαντσιτ-
κÝò ιÜσετò, επτκρατοýσε στη χþρα. Το φατνüμενο
ηαρουστÜΖει κÜποτεò αναλογßεò οιην Ιαπωνßα με το
Σßντο που ετσχþρηοε σιο Βουδτομü η με ττò αντμτ-
σιτκÝò ß ΒραχμαντκÝò δοξασßεò που προηγη8ηκαν
ιου θουδτσμου σιην ΤαßλÜνδη και που στοτχεßα
τουò εßνατ ακüμη αναμεμιγμÝνα στη σημερτνη πß-
στη του λαοý.
Η θτβειτανÞ γλþοσα, στη δομß ιηò, δετ
ναν πλοýτο που να επττρÝπει την Ýκφραοη q
μÝνων εwοτþν. Αργüτερα, καθþò το με
Ýργο ιων Σουιραò δτευρυνüταν, η επτρροη mζ
οκρτιτκηò επÝτρεψε ιον προοαναιολτσμü τcr_-
ιτανου γλωσσικου οργÜνου προò περτσσüτεΞι
γτκÜ πρüιυπα. Χαρακτηρτσττκü εßναι., πÜιτιò
θτβεττανÞ εμφανßΖετ μεγαλυτερη σαφßνετα
σανσκρτττκη. ΠαρÜ τη σχεττκÞ απλüτηια
μÜλλον χÜρη σ' αυιην, επττρÝπετ την αποξ
γρÜφηοη uro δυσνüητων σανσκρτττκþν üρ_,τ
λογεò λογικεò τÜσετò παραιηροýντοι κοι G-ι-τ
πο αποδοχηò του Βουδτσμοý απü ιουò ΘιΒτ
 6.0 μεγολýτεροò
üγιοò του
θιβετιανοý
πανθÝου,
Παντμοσομπüβο,
0 0πOΙOò
θεωρεßται
εμπνευστÞò του
«Βιβλßου των
Νεκρþν»

ι
3

καθþò και στην επτλογη ιουò το 792 μ.Χ. üπωò ετ-
δαμε ιου «καλυτερα οργανωμÝνου τι,δτκου λογτκου
ουσιημαιοò» ΚαΙ ιην αΠορρτψη τουò του Πlο αφη-
ρημÝνου κτνεΖτκοý Ζεν, Για üλα αυτÜ, Kar τlα τον
πρüσθετο λüγο üιι πολλÜ παλατÜ οανσκρτιικα κεß-
ιιενα Ýχουν χαθετ, or Θτθειολüγοτ αποδßδουν μεγÜ-
\η οημαοßα οιη μελÝιη δταοωΖüμενων βουδτσιι-
ιßιυ\- ΚειμΓνων στη θιΒετιανη.
λΙηορεß η αρχαßα Αßγυπτοò να εßχε ια πρωιεßα
σιην εναοχüληοη με ιο ΘÜναιο, αλλÜ kar το Θτ-
βετ Ýχετ το δικü ιου Βτβλßο των Νεκρþν, Ýνα κει-
ßιε\,ο ιου Βου αιþνα μ.Χ. που ουναρηÜΖετ Kar τουò
οημερτνουò αναγνωσιεò με το κεντρτκü μηνυμα
_ου. üιτ η «ιÝχνη ιηò Ζωηò» εßνατ τσοδυναμη με ε-
κεßνη ιου δανÜτου.
Η προÝλευση αυιοý του Ýργου, «Bardo Thodol»
σια θιβειτανÜ, δεν εivar γνωστη, υποοτηρτΖε ιο
1933 ο Ζακ Μπακü (Jacques Bacot) προλογßΖο-
νταò ιη σχειικÞ Ýκδοοη ιου ΛÜμα ΚÜΖτ ΝτÜθα Σα-
μντοýπ (Lama ΚαΖß Dawa Samdup) kar του δροò
Ο.Γ. Εθανò-ΒενßΖ (W.Y. Evans-Wentz). ΑνιßΒε-
τα. κοντυτερα στα χρüντα μαò, ιο 1θθ4, ο γνωστüò
Θιθειολüγοò Ρüμπερι ΘÝρμαν (Robert Thurman)
αιτοδßδετ απερßφρασια ιην πατρüτητα του Ýργου στο
μεγαλο ΠαντμασαμπÜβα, του Βου arþva, Μπορετ
να πρüκετιατ yra μτα θτβεττανÞ προσαρμογη ενüò
rvδrkou πρωιüτυπου η yra ιη βουδτσττκη αφομοßω-
ση μταò κτνεΖτκηò παρÜδοοηò πριν απü τον 7ο αι- )
4º
ΤΟ ΜΕΓΑ ΒΙΒΛΙΟ

7, θιβετιονοß
μονοχοß
σαλπßζουν οτο
πλοßαο
εορτοστικþν
εκδηλþσεων
πüνω οπü τη μOνÞ
Τοσιλοýνπο οτο
ΣιγκατσÝ.
8. Η βουδιοτικÞ
θεüτητο
ΓημοντÜκα, ο
καταστροφÝοò
του üρχοιττα του
θονÜτου
(οραχýληνο
αγολμüτιο του
17ου αιþνα)

þνα μ.Χ. Οπωò kr αν Ýχετ ιο Ζßτημα, Ýχουμε μπροò ιου ΘÝρμαν, προλο6αßνετ τουò ενδοιασμουò
μαò «μτα μελÝιη θανÜιου 6αστσμÝνη σε Ýναν απω- ποψßφτου αναγνþστη: «Δεν θεωρεßιαι σαν
ανατολτκü αντμτσμü», «...μταν εσχαιολογßα σιημÝνη δτÜθεση η ενασχüληση μαΖß του.
κιηδεßσα απü Üτομα που επÝσιρεψαν α- πτο πολυ σαν απελευθÝρωση αυü το φüΒο ια
πü το καιþφλτ του θανÜιου»».' Ο πραγ- μη ευεργεττκß γτα ιην υγεßα των Ζþντων».'
ματτκüò του τßτλοò εßνατ ω- σουò δε ενδεχομÝνωò θα υυÝθεταν üττ Ýνα
στüσο μακρýτεροò: «Το ερΥο, αΠο τη φυοη ιου, ΠροτρεΠετ Προò τm-
μÝγα θιΒλßο ιηò φυστ- κιονßα, or σχολταστÝò θυμßΖουν üττ στο
κÞò απελευθÝρωσηò Ýννοια αυτη εßνατ απüλυια καιαδτκασιÝα
μεσω ιηò Κατανοηοηò στον τανιρτσμü, ιδταßτερα, η πρÜξη αυιη
ιου ενδτÜμεοου». πραγματτκη «θεοκτονßα», αφοý ιο σþμα,
ΧαρακτηρßΖο- ßδτο, εßνατ Ýδρα Üπετρων Üλλων μ
νιαò to Κετμενο αυ-
ιο σαν «ενα απο τα ο Ýργο αυτü, πραγμαιτκüò θησαυρüò
σημανττκüτερα βι- αυü 8ρηοκευιτκÞ kar απü φι
θλßα που παρηγαγε kar απü τστορτκη Üποψη, δταυνÝεια
ο πολτττσμüò Üκρη σ'Üκρη απü Ýνα βαθυτατο συ
μαò», ο ßδτοò ο σμο, σαν τμημα ενοò «αΠορρητοτ
ΔαλÜτ ΛÜμα, θνοýò κþδτκα ουμθüλων», απü τον ΙΙλÜτωγτ-
προλογßΖο- Ορφτκουò Kar ιουò Πυδαγüρετουò þò τα «λ
νταò τη νεο- ρια» που παρουστÜΖονιαν καιÜ το δυττκü 1\
tερη εΚ- να μπροστÜ στουò καθεδρτκοýò ναουò.
δοση θα λÝγαμε üιτ πρüκεττατ yra μτα εσωιερτχη
σιτκη δτδασκαλßα που μεταδüδηκε απü
Ακüμη κοι σημ€βο η κÜδ€ οικογÝνΕιο σιüμα kar που ουμπληρþνετ τον καθαρÜ <ι
κü» Βουδτσμü.
οφΕΡþν€ι τουηÜχιστον Ýνο οπü Το απüκρυφο αυιü κεßμενο εοττÜΖεται 1
τουò γtουò τηξ στο μονοστΙΚü σþμα πü τον αρτθμü «4θ», που kr αυιüò ανÜγετατ στο
γικü αρτθμü «7». δηλαδÞ σιουò òιτÜ κüσμοιò
πλανηττκηò αλυσßδαò ιηò «ΜÜγτα». Αφειηg.
 εßνατ το «Bardo» ιη οττγμη ιου θανÜτου με το κα-
θÜρτο φωò ιων αρχþν ιου Χρüνου. Στο δεýτερο στÜ-
δτο εμφστßΖειατ Ýνα πτο αδýναμο φωò αμÝσωò μετÜ
ιο θÜνατο. Σιο φßτο στÜδτο παρουστÜΖοντατ δτÜφο-
ρα καρμικÜ ορÜματα kar δτÜφορεò θεüιητεò απü
ιην υρþτη Ýωò την ÝΒδομη ημÝρα, με πληθοò nθι-
κþν παρατνεσεων yra ιη ματατüτητα του κüσμου.
Απü ιην 8η þò ιη 14η μÝρα εμφανßΖοντατ θεüιηιεò
ιρομακιτκÝò, γεμÜτεò θυμü, εξ αττßαò του φüθου.
Ακολουθοýν κεφÜλατα yra τον κüσμο μειÜ θÜνα-
τογ yra ιην περßφημη «ενδτÜμεση καιÜσταση», yra
ιη χαραυγß ιων «Ýξτ κüσμων», yra ιη δταδτκασßα
ιηò μειενσÜρκωσηò με υροετδοποτηττκÜ ορÜματα
του τοπου ιηò νεαò Υεwηοηò σε μτα αΠο ττò ιρετò η-
πεßρουò, νüττα, δυττκÞ η θüρετα.
ΑυιÜ θÝβαη σε αυüλυτα γεντκÝò γραμμÝò, yra να
σημετωθεß απλÜ η δομη ιου Ýργου. Σιην πρÜξη,
yra να το απολαýσετ κανεßò üπωò πρÝπετ, οφεßλετ
να ιο δταιρÝξει με μεγÜλη προσοχη και αυιοσυ-
γκÝντρωση, αντχνεýονταò την πληθþρα των νοη-
μÜτων πßσω απü κÜθε συμθολο. Πλßθοò ετκüνων
γεμÜιων απü φωò σε ποτκßλεò εντÜσετò η χρωμαιτ-
σμοýò (το λευκü ιων θεþν, ιο κüκκτνο των ττιÜνων,
το γαλÜΖτο των στθρþπτνων üντωγ το πρÜστνο ιων
Ζþων, το κßτρτνο των φανιασμÜτων, το γτ«ρßΖο ιων
θ. Η μετενσüρκωση αποτελεß κειιτρικÞ αιιτßληψη
κολÜσειον), αυü καλουροαßρετεò θεüιητεò Þ φρι-
του βουδισμοý,
κτουò δαßμονεò, φλüγεò κεριþν, υαρÜξενεò οπτα-
10. Αποτýπωση των χεριþν του 5ου Δολüι Λüμα
σßεò, üλα αυιÜ περτΒÜλλουν ιο κεντρτκü νüημα που
πÜνω σε φýλλσ χρυσοý
επαναλαμθÜνετατ συνεχþò: «Λησμüνησε ιην εγωτ-
σιικß αγÜυη σου προò τα αγαπημÝνα σου πρüσωπα
υου Üφησεò πßσω, δεν μπορουν να σε ΒοηθÞσουν
πια»... ΜÝσα στη ΒουδτσττκÞ αντßληψη γυρω απü
αιελεßωτουò καρμτκοýò κýκλουò γÝwησηò-ασθÝ-
νειαò-γηραιετþν και θανÜιου, μτα καιαπληκττκß
συμθολτκη προσπÜθετα συμφτλßωσηò με ιην Ýν-
νοια ιου θανÜτου. ΑυιÞ τη συγκλοντσττκß προειοτ-
μασßα Ýκαναν or Θýειτανοß «ψυχοναýιεò», που Ζþ-
νταò σε Ýνα τοπßο ιüσο υποβληιτκü, προσπαθοýσαν
χÜρη οττò μεθüδουò ιου Γτüγκα να καιακτÞσουν ιο
«εσωιερlΚο τουò συμΠαν».

ΣΗΜπαΣΕΙΣ
1. Hajime Nakamura, Ways of Thinking of the Eastern
Peop]es
2. ΕΚαß Kaιvaguchi, Tftree Years ßη Tjbet, 1θOθ/lθθ5 ο. 527
3, Jacques Bacot ßη «Bardo Thodol», ed. W.Y.Evans-
tWentz, σ. νΙΙ
4. Robert Τhυτmαη, ºhe Tibetan Βοοκ of the Dead, α.
ΧνΠ Ι
ΜÝσο στη ΒουδιστικÞ οντßßΙηψη σßJνοντÜ
κον€ßò μια συμΕοf,ικþ προσπüδειο
συμφιηßωσηò μ€ την Ýwοιο του δονüτου

49