Ε^ΕflιΘΕΡlοτνπrΑ-Ξ ι4 ΑγνογΞτον 2οοΞ

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΥΝΟΙΑ ΕΠΙΦΥΛΑΣΣΕΙ
η ιýχη σε ορισμÝνουò ανΒρßδπουò που
τουò δßνει ιην ευκατρßα να γνωρτσουν απü
κονιÜ κÜποτα οημανιτκÜ -Ýστω και
αμφιλεγüμενα- ισιορικα πρüσωπα.
Την τυχη αυτη εßχε κατ ο Δανüò Ρ.Ο,
Bründsted σιη δτÜρκετα μταò περτηγηοηò
του σιην ιουρκοκραιουμενη ΕλλÜδα.
Γνþρτσε Kar ουνομτλησε με ιον Αλη πασα,
ιον προικτσμενο ιυραννο ιων Ιωαννßνων
ΚαΙ ΠερτΥραφετ:
-Ο Αλη πασÜò πηρε εκδßκηση yra το
β σφαγτασμü τηò οτκογÝνετÜò του, εκιελþνιαò
750 ανδρþπουò 40 χρüντα μετÜ.
-ΚανÝναò δεν Üσκησε οποταδÞποιε
επτρροη πÜνω ιου ουιε αφÝδηκε ο ßδτοò να
ß{:.Þßr, συρδεß απü συμθουλÝò υποτελþν ιου.
Kr üταν συνανιηθηκαν:
«<Μου υπÝβαλε τüσεò ερωιησειò με
μτα
ανÜσα, που με δυοκολßα ηξερα ποlα να
απανιÞσω πρωια».
Και δεν παρÝλειιμε να πει:
«Αν κÜνετò ανασκαφÝò σιην ΑλΒανßα θα
Χαλκογροφßο σε σχÝδιο C.R. CockerelI κοι χÜραξη J. Smith
Ýχω ιο μερßδιü μου απο ια πολυιτμα
πρÜγματα που δα Βρουμε,».

Αßßò
Και ο... Üλλοò Αληò:

0 ιρOμερüò
«Αποχατρειωνταò ττò κυρτεò ιουò δωρτΖε
ενα ΖευγÜρτ δταμανιεντα σκουλαρßκτα, μτα
διαμανιεντα καρφßισα και ενα μικρο

0 ΠανOυργOò πασαò μονüλιθο δαχτυλßδτ»...

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Ο ΔΕΣΠΟΤΗΣ ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ
Α/ιΗ πΑΣΑΣ ΤΗΣ ΝtΚΟΠΟΛΗΣ
Συνομιλßεò Η αγαπημÝνη
με ενOν του Αυγοýστου,
τυρανν0 η παρακμÞ,
που γοÞτευε το .. λατομε(ο

γπòýθυνοò Ýκüοσηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Σýποξπ ýληò ΣýμΒουΛοò Ýßωοπò Το τεýτοò ουτü περιλαμΒÜνε] μετÜφροση περhγητπýγ χαμÝγωγ, Δημιουρψßü
ΝΑΣΟΣΓΚΟΛΕΙνΗΣ ΣΤΕΡΙΟΣΦΑΣΟγΛΑΚΗΣ μfrαφροομωων μα ττμüm φοβÞ στην ελλπηκÞ οπü το ΒιΒλßοι ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
ΡΠΕR OLUF BHONDSTED, ΑΤΕ^ΙΚΗ ΤΖΑΝΠΟΠΟΥΛΟΥ
Συπογτσμüò . επιμÝΙαο ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑλΙΠΑΣΗΣ ιntΘMews with Νß Pacha of Joanina, ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ
tΙüsμοι ουγεργüτÝò ΦΑΙΔΩΝ Ι\ΙΑ^ΙΓΚΟγΔΗΣ επιμ κοι ασογωγÞ Jacob lsager, ΠορσγωγÞ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΠΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ The Danish lnstitute at Athens, ΑθÞνο 1999 ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α,Ε
ΗλατρονικÞ δΕýθυγσπ istoιika@enet.gr Το παρον περτοδι(ü παρÝχεται δωρεüν
μοΖß με ιην ΕΔΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Απογορευειατ η αυτοιελÞò πþλησß ιου
 σημειωσειò
Ενοò σκοπανÝοò
τπò αΡχοιοßογικÞò
«...ακüμη κυ τ μικρÜ Βι8λιαρÜκια
εχουν τη δικη τυò μοßρα..,»
ο παρÜθεμα αυιü, απü κÜποτο δτδακιτκü
ποßημα ενüò -λησμονημcνου πra απü ια
περτσσüιερα γραμματολογτκÜ εγχετρßδτα-
Δατßνου γραμματτκου ιου 3ου αιþνα
(Terentianus Maurus, De litteris: «habent
sua fata libelli>»), εßνατ εκεßνο με το οποßο θα
ταßρταΖε κανεßò να επτγραψετ ια περτεχüμενα του
σημερτνοý τεýχουò των «Ιστορτκþν». Πρüκεττατ
yra ια αποσπÜσματα απü Ýνα Βτβλßο, το οποßο
εμελλε τελτκÜ να εκδοθεß περτοσüτερο απü
ενÜμτση ατþνα μετÜ το θÜναιο ιου συγγραφÝα
ιου. Or «Συνομτλßεò με ιον Αλß πασÜ», που
εκδüθηκαν απü ιο Δαντκü Αρχατολογτκü
Ινσιττοýτο των Αθηνþν με ετττμÝλετα του
καθηγηιη Jacob Isager ιο 1θθθ, περτÝχουν ττò
ταξτδτωιτκÝò εντυπþοετò του Peter Oluf
Bründsted (17Β0-1Β41) απü ιην Ηπετρο, καθþò
ΚαΙ ιην ΠροσωΠτΚη ΚαιαΥραφη ιου συΥΥραφεα
απü μια συνÜνιηση που εßχε με ιον Αλη πασÜ
ιο 1Β12.
Μ
ιº';:#l:¹
λεπιομερη περτγραφη ιηò ουνÜτ,ιησηò απü ιο
Δανü αρχατοδßφη. ακüμη μια Üμεση πηγη που
ρßχνετ περτοσüιερο φωò οτην πολυσχτδÞ
προσωπτκüτητα του σαιρÜπη των Ιωαννßνων.
Η ουνÜνιησÞ τουò Ýγτνε οιην ΠρÝθεΖα, το
ΝοÝμΒρτο ιου 1Β12, üπου ο Αλη πασÜò
εντυπωσßασε τον επτσκÝπτη απü ιο Βορρα (ο
οποßοò δα καταγρÜψετ με κÜδε λεπιομÝρετα ιην
εξωτερτκη ιου εμφÜντση) με ιη φτλüφρονα
διÜθεση απÝναντß του. ττò περιποιησειò που του
επιφυλαξε, αλλÜ kar ιην προοωπτκη ιου
γοηιεßα. Στη δτÜρκεια ιηò μακρÜò ιουò
συνομτλßαò, αποκÜλυψε ο Αληò οτον Bründsted
üιτ υπßρχαν στην επτκρÜιετÜ ιου πολλÝò
«αρχαßεò πÝιρεò», üπου 8α μποροýσε να κÜμετ
ÝΡευνοò
ανασκαφÝò kar üττ ηιαν πρüθυμοò να ιου
διαθÝσει ο ßδιοò δωρεÜν τουò αναγκαßουò
εργÜτεò, με την προýπüθεση üττ θα εßχε kar ο
ßδιοò ο Αληò ιο μερßδιü του «σια μÜρμαρα και
σια Üλλα πολυιτμα ανιτκεßμενα» που θα
ÝΒρισκαν. ΜετÜ κÜποτουò αρχτκουò δτσιαγμοýò,
ο αρχατοδßφηò επτσκÝπτηò θα συνατνÝσετ ιελτκÜ.
Ετσι θα ξεκινηοετ η πρþτη συσιημαιτκη
αρχατολογτκη ανασκαφη σια ερεßπτα ιηò αρχαßαò
Ντκüποληò, τα ευρßματα τηò οποßαò (ιρειò
μαρμÜρτνεò πλÜκεò kar δυο ρωμαßκα νομßσματα)
θα παραλÜ3ει ο Αληò, που παρακολουθοýσε με
αμεßωιο ενδταφÝρον την πρüοδο των ανασκαφþν.
/ Cν γνωριΖουμε αν. μειÜ ιη συνÜνιηση
/Ι ουι.r, συνÝχισε ο ΑλÞ πασÜò να
/ l .rrοÝr*νυει ιο ßδτο ενδιαφερον yra τα
αρχαßα ευρηματα. Η εξÝλιξη των πραγμÜιων
καιÜ ιην ιελευταßα δεκαετßα ιηò Ζωηò ιου (μÝχρι
ιο φüνο του απü τουò Üνδρεò του Οδωμανοý
οουλτÜνου σια ΓτÜννενα το 1Β22) δεν θα του
Üφησε Üλλωστε πολλÜ περτθþρτα. Οσο yra ιον
Bründsted, αφοý επτστρÝψετ στη χþρα του θα
δημοστεýοετ (ιο Ι826 kar το 1Β30 οιο Παρßστ)
Ýνα δßιομο Ýργο που περτλαμθÜνετ ια
αποιελÝσματα των αρχατολογτκþν ανασκαφþν
ιου σιην Κεα, καθþò Kar περιγραφÝò απü ιον
Παρθενþνα των Αθηνþν («Voyages dans La
Grüce Accompagnü de Recherches
ArchÝologiques, et suivis d'un apercu sur
toutes les enterprises scientifiques qui ont
eu lieu en Grece depuis Pausanias jusqu'a α
nos jours»).
Σια επüμενα χρüντα ιου θßου του θα διαιελÝοετ
ο ουνομτληιηò αυτüò του ΑλÞ παοÜ υρεσθευιηò
ιου βαστλτÜ τηò Δανßαò οτην Αγßα Εδρα,
καθηγητßò τηò φτλολογßαò kar αρχατολογßαò στο
Πανεπτστημτο τηò ΚοπεγχÜγηò kar δτευθυντηò
τηò Βασιλτκηò Νομτσμαιτκηò Συλλογηò τηò
Δανßαò. Θα πεθÜνετ το 1Β41, πÝφτονταò απü το
Üλογü ιου.
ΦαßÜ,ιν ΙνΙσλιγκοιfrηò
ο 1Βο ατþνα or Ευρωπαßοτ περτηγηιÝò Ýρχονιατ σιην ΑνατολÞ: στην ΕλλÜδα και σε
Üλλεò περτοχÝò τηò Οθωμαντκηò Αυτοκραιορßαò επηρεασμÝνοτ απü ιο Δταφωιτσμü. Τα
κßνηιρÜ τουò εivar αντδτοιελÞ. Ζηιοýν να αποκομßσουν μοναχÜ γνþσετò.
Το 19ο ar. καιαφιÜνουν or περτηγητÝò αρχαιοκÜπηλοτ. Αυτοß επτδßδονιατ σε
λαOρανασκαφÝò. Συγκενιρþνουν αγÜλμαια, αγγεßα, αμφορεßò, νομßσματα kar
χετρüγραφα αρχαßων ΕλλÞνων συγγραφÝων απü τα μοναστηρτα kar τα πουλοýν σε
μουσεßα, τδτωττκÝò συλλογÝò και βýλτοθηκεò ιηò Δýσηò αποκομßΖονιαò σημανιτκÜ
κÝρδη.
Στο τÝλοò συγκροιουν kar « πολυεθνικÝò » συεßρεò- ετατρεßεò αρχατοκαπηλων

χρημαιοδοιοýμενεò απü εμπüρουò αρχαιοτητων ιηò Ευρþπηò. «Or Üθλοι kar ια

τρüπαια ιου Ελγιν οιην Ακρüπολη -γρÜφετ ο Στμüπουλοò- κÝνιρτσαν ιη Βουλτμßα
üλων των αρχατüφτλων. Πολυ συντομα η αρχατοσυλλεκιτκη μανßα ιαυιßστηκε με ιην
επτχεßρηση καθαρÜ κερδοσκοτττκþν επτδτþξεων... Το 1Β07 δημτουργηθηκε οιην Ιταλßα
Ýνα εßδοò πολυεθντκηò ετατρεßαò γτα ιη δτενÝργετα ανασκαφþν οιην ΕλλÜδα kar τη
δτÜθεση ιων ευρημÜτων στην ευρωπαßκη αρχατοουλλεκιτκÞ αγορÜ» (Κ. Σημüπουλοò,
ΕÝνοι ταξιδι,þτεò στην Ελ,λτßδα, Αθηνα 1θθ2, ι. Γ2, σ. 132).
Τα μÝλη ιηò ειατρεßαò ßταν αρχτιÝκιονεò, κλαστκοß φτλüλογοτ, ιοπογρÜφοτ kar
καλλττÝχνεò: ο Αγγλοò Κüκερελ, ο Βαυαρüò ΧÜκεν, ο Εσθονüò ΣτÜκελμπεργκ, ο
Δανüò Μπροντστεντ κ.Ü.
Η ιελτκÞ σýνθεση ιηò ομÜδαò, «τηò ουμμορßαò θα ιαßρταΖε περτσσüιερο --οημετþνετ ο
Στμüπουλοò- ιων αρχατοκαπÞλων αυτþν», θα yivεr σιην ΑθÞνα. Εκεß θα προστεθοýν ο
Αγγλοò Φüστερ, ο Γερμανüò ΧÜλερσιαßν, ο Αυστρτακüò Γκρüπτουò.
Στüχοò τηò ειατρεßαò, or αρχατολογτκοß χþροτ ιηò Αßγτναò, τηò Ολυμπßαò Kar ιηò
Φιγαλεßαò.
Το θÝροò του 1813 δημτοýργησαν ολüκληρο εργοτÜξτο yra τη συληοη ιου ναοý ιου
Απüλλωνα των Βασσþν. Εκττσαν καλýΒεò γýρω απü ιο ναü, δουλευαν yr' αυιοýò 50-Β0
εργÜιεò απü ιην Αρκαδßα.
Γτα ιτò αναοκαφÝò ιων Βασσþν εßχαν πÜρετ φτρμÜντ απü ιον Βελη πασÜ ιηò
ΤρτπολτισÜò που ετσÝπραξε ιειρακüστεò λßρεò για την εξαγωγη ιων γλυπτþν του ναου.
«Τα γλυπιÜ μεταφÝρθηκαν σιη ΖÜκυνθο, απ' üπου η οπεßρα Ýστετλε σττò ευρωπαßκÝò
εφημερßδεò ανακοτνþσετò, ορßΖονταò ημÝρα τηò δημοπραοßαò ιην 1η Μαßου 1Β14 kar
ελÜχτσιη προσφορÜ 60.000 τσπαντκÜ τÜληρα.
ΤελτκÜ πουλÞδηκαν στον σιρατηγü ΚÜμπελ, δτοτκηιÞ ιων Επτανησων, που ενεργοýοε
yra λογαρτασμü τηò Βρεταντκηò Αυληò, Kar σιτò 12 Ιουλßου 1Β13 ο θηοαυρüò
φοριþθηκε yra ιο Λονδßνο» (Σψüπουλοò, ü.π., ο. 140).
Το επßλεκτο μελοò τηò σπεßραò, ο Δανüò Μπρüντστενι -που τη συνÝνιευξη του με ιον
Αλη πασÜ παρουστÜΖουμε- γεwηθηκε ιο 17Β0 απü Ýναν αγελαδοτρüφο kar ιο 1Β02
αττοφοßιησε απü ιη Θεολογτκη ΣχολÞ του Πανεπτσιημßου ιηò ΚοπεγχÜγηò παßρνονταò
πιυχßο θεολüγου. Γτα μßα δτειßα συνÝχτσε με φτλολογτκÝò σπουδÝò.
Απü νεαρη ηλτκßα Ýθεσε οιüχο την αποκÜλυψη κυρßωò τηò αρχαßαò Ελλαδαò. Τα
ενδταφÝροντÜ του οτρÜφηκαν γýρω απü την τστορßα. ιην ιοπογραφßα kar την ιÝχνη.
Καρπüò των περτηγησεων του Μπρüνισιεντ υπηρξε Ýνα ογκþδεò ετκονογραφημÝνο
χροντκü -κυκλοφüρησε ιο 1Β26- που αναφÝρειατ κυρßωò σιτò αρχατολογτκÝò Ýρευνεò
kar τα ευρηματα ιων λαθρανασκαφþν του. καθþò kar οιην τοιορßα και την ιοπογραφßα
κÜθε υερτοχηò.

Νßκοò ΒαρδιÜμιιασηò

5
Η Σγιι,ηΝτΗΣΗ

Αλßò αυü ιο ΤεπελÝντ, Ýναò

Üνιραò ο ουοßοò με ια σπανια
προιερηματÜ ιου, καθþò kar
με τα εγκλημαιÜ του, Üσκη-
σε, yra υÜνω απο μτσο ατωνα,
ιερÜσιτα επτρροη οιτò καλυ-
ιερεò ευαρχßεò ιηò Ελλαδαò
καΙ στα Προσφατα ΥεΥονοια
που Ýχουν αλλÜξετ ιην üψη
εκετνων των χωρþγ κÜττοτε ιüσο üμορφεò και ακο-
4. Το σερüι του μη και τþρα ιüσο ενδταφÝρουσεò, ηιαν. χωρßò αμ-
ΑλÞ ποσü και το φýολßα, μßα απü ττò πτο αξτüλογεò προσωπτκüτη-
κüστρο των τεò στην ιερÜσττα Οθωμαντκý Αυτοκραιορßα, η
Ιωοννßνων σε πτωση τηò οποßαò, ενω προετοτμαΖüταν για πανω α-
fuθογραφßο του πü μιοü ατþνα, Ýχετ καθυστερησετ μÝχρι ιτò μÝρεò
Louis DuprÝ μαò εξαττßαò ιηò αμοτΒαßαò ανττΖηλßαò kar τηò δß-
(Γεννüδειοò ψαò yra εξουσßα ιων ηγετþν τηò Ευρþπηò. Ο Ü-
ΒιβλιοθÞκη, ντραò αυιüò, τον οποßο η τστορßα, χωρßò αμφτΒολßα,
ΑθÞνο) θα ξεχωρßσετ ωò Ýνα εßδοò φυστκοý φατνομÝνου. κα-

Β
§.

5. Προσωπογραφßο
ιαγüταν απü μτα μουσου-\μα\ιτκη οτκογÝ\ιεlα ιηò του ΑλÞ πOσü σε
ΑλΒανlαò, αν üχτ Üγνιýσιlιò. ιουλÜsτσιοτ- μÝοηò þριμη ηλικßα απü
κοτνωντκηò καταγιýγηò. [ΙαρÜ ια αι,αρßΒμιητα εμπü, το ζωγρÜφ0 Σπýρ0
δra, καθιερþδηκε ιdò ο απüλυιοò Üρχοτ,ιαò μιιαξυ Βεντοýρο που
ιων καλýιερων ευριDπαικ0)\τ επαρχιιυ\- ιιτò Οθι,-ιμα- προσκλÞθηκε
ντκηò Αυιοκραιορταò και ενοò πλιτθυομου δυο ε- ειδικþò στο
κατομμυρßοιν καιοßκων. Τολμηροò kar με πολλουò ΓιÜννινο (ΙδιωτικÞ
πορουò, ηξερε πωò νο υπουιηριΖι ι ο.ιι οψι ιερι- ΣυλλογÞ, ΑθÞνο).
6. 0 ΑλÞ ποσÜò με
σιηκε, καθþò kar ια εγκλημαιÜ του. με ε\,α σιρατü
αξιωμοτικοýò του
περßπου 35.000 ανιρþν Üρτσια εκπατδευμεινων,
σε βορκýδο στη
ιουλÜχτσιον yra να δτεξÜγουν ιοι- πüλεμιο σε εκεß-
λßμνη του
νεò ιτò περτοχÝò kar ενανιßον τι,ιν Τουρκοιν- Kar με
Βουθρωτοý,
üλα εκεßνα ια μεσα που παρÝχουν ιερασιτο πλουτο
Λιθογροφßα του
σε κÜΒε χþρα, αλλÜ κυρßωò στην Toupkra,
Louis DupιÝ
Ο Αλη πασÜò, ο πτο ολοκληριdLιενοò ΑλΒανοò
ιηò εποχηò ιου, μüνοαυτüò γνþριΖε πþò να λυσετ Ý-
να υπερθολτκÜ δυσκολο πρüΒλημα -εκεßνο τηò συ-
νÝνωσηò υπü το λÜβαρü ιου ιου πτο Üγριου kar εθτ-
ομÝνου οιο πλτÜιστκο λαου ιηò Ευριιτιηò, που πρτν

9
Η ΣγΝΑΝτΗΣΗ

7. 0 ΑλÞ ποσüò σε
χαλκογροφßα
εποχÞò.
8. Αλβσνüò
οξωμοτοýχοò με
την τυπικÞ
φορεσιü τηò
περιüδου,
ζωγραφισμÝνοò
απü τον 0θο
Magnus υοπ
Stackelbεrg το
1811 (ΓεννüδαOò
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνο)

απü αυιüν ηιατ διατρεμενοò σε χßλτεò δταφορεττκÝò

kar ανεξÜρτηιεò φυλÝò, or οποßεò ακαιÜπαυσια λε-
ηλαιοýσστ kar δολοφονοýσαν η μια την Üλλη. Αυ-
τüò ßτστ ο μüνοò που ßξερε πþò να επýληθεß σε ü-
λουò αυτοýò, να δταλýσετ τα φÝουδÜ ιουò Kar να
ιουò υποιÜξετ υπü το στδηροýν σκηπιρο ιου, Ýτστ
þστε να εßνατ απüλυτα αληθÝò üττ ο ΑλÞ πασÜò,
yra ια ιελευταßα εßκοστ χρüντα τηò μακρüχρονηò ε-
ξουσßαò του, Þταν ο αποκλετσττκüò ληστηò στα εδÜ-

Τοf,μηρüò κοι μΕ ποf,f,οýò πüρουò. þξερε
πþò νο υποστηρßζει ουτü που σφ€τòΡßστηκ€,
κοΕþò κοι το cγκΠÞμοτü του
φη ιου kar üιτ υπηρχε μεγαλýτερη ασφÜλετα στα
ταξßδια εκεß απü οποταδÞποτε Üλλη χþρα τηò νü-
τταò Ευρþπηò. Αλλωστε, Ýχω την ενιýπωση üττ Ý-
ναò μοναδτκüò προνομιουχοò πλταιστκολüγοò εßνατ
προτιμüιεροò απü Ýνα πλη8οò κατþτερων τυρÜν-
νων, üχι μüνο yra ιουò ταξιδτþτεò, αλλÜ κατ yra
ιουò κατοßκουò οποτασδßποτε χþραò. ΤουλÜχτσιον
με ιον Ýνα μπορει να yivεr καποια συνεννüηση,
πρÜγμα αδυνατο με μτα στραιιÜ ασημανιων πλια-
τσικολüγων. ΕπτπλÝον, ο δεσποιτσμüò, που απü τη
φýση του εßνατ ιεραιþδηò kar στεßροò, σε ορτσμÝνεò
περτπιþσειò μπορεß να παρÜξει κÜιτ καλü, ενþ η
αναρχßα, η πληγη κÜθε κοτνωντκßò ευιαξßαò, ποιÝ
δεν αποφÝρετ κÜυ χρßστμο. Η ολÞθετα αυιη, φο-
θÜματ, πρÝπετ να λεττουργεß ωò παρηγορτÜ üχτ μü-
νο πÝρα απü την Αδρταιικη, αλλÜ kar ουουδÞποιε
αλλοý. Αυτüò, ο Αλη πασÜò, or Üθλοτ του και η or-
κογÝνετÜ ιου, iτarr κατÜ ιην παραμονη μου στην
ΕλλÜδα Ýνα απü τα δημοφτλß θÝματα ιων δημοττ-
κþν τραγουδτþν, που συχνÜ ακοýγαμε οε üλεò ττò
περτοχÝò ιηò ΕλλÜδαò και τηò Ηπεßρου. Απü τον
Ταýγετο μÝχρτ τον Ολυμπο kar απü τα Ακροκεραυ-
vra Ορη μÝχρτ την ΚÜρυστο τηò Ευθοßαò.
ν εßχα ουναντÞσετ ιον ΑλÞ πασÜ την πρþ-
τη φορÜ που ηρθα οιην ΕλλÜδα, δεν θα
γνþρτΖα, ßσωò, πþò να ιον καιαλÜβω κολÜ
ßπþò να επωφεληθþ απü αυιü yra το δτ-
κü μου στοχασμü. ΑλλÜ τον εßδα κατÜ ιην
επτσιροφß μου, ýστερα απü μτα φτειη υqιαμονη
σε αυιÞ ιην ενδταφÝρουσα χþρα, üταν Þδη εßχα
μÜθετ υολυ καλÜ να κατολαθαßνω ιη μεγÜλη ευτρ-
ροß του ασυνÞθτστου αυιοý ανθρþπου σε ολüκλη-
ρη την ΕλλÜδα. Μýþνταò ιüιε με κÜποτα ευκολßα
ια νÝα ελληντκÜ, εßχα ιην ευκαιρßα να συΖηιÞσω
μαΖß ιου χωρßò ιη βοÞθετα δτερμηνÝα kar σε περτ-
στÜσετò αρκετÜ Ýντονεò, kar υποθÝτω üττ τüτε εντυ-
πωστÜσιηκα απü ιην πρωτοτυπτα ιου Üνιρα αυτοý.

10

tr
Θα επτχετρßσω να δþσω εδþ μερτκÜ τμηματα ιων
συνομτλτþν μου, αφου πρτν παραθÝσω μερτκÝò α-
πλÝò παραιηρßσετò yra τουò σημερτνοýò ΑλΒανουò
kar τη ΖωÞ του ΑλÞ πασÜ, μÝχρτ τη σττγμß που ιον
συνÜνιησα στην ΠρÝΒεΖα, προò ιο τÝλοò του Ýιουò
1Β12.
ΑνÜμεσα σιτò φυλÝò που κατοτκοýν τþρα την
Ηπετρο και ιην ΕλλÜδα, οι ΑλΒανοß Ιι, ΑλΒανß-
rar, η üπωò υροφÝρειατ σιην ΕλλÜδα οι ΑρΒανß-
rar, εßνατ εκεßνοτ υου τραθοýν την υροοοχß του ξÝ-
νου. Και' αρχÜò απü ιη γραφτκη φορεστÜ που μοτ-
ÜΖετ με τηνπολεμτκß στολÞ των Ρωμαßων καιÜ την
εποχÞ των αυιοκρατüρωg kar, κατÜ δεýτερον κατ
υιο εντυπωστοχü, αυü ιην τδτοσυγκρασßα ιουò Kar
ιη συμπερlφορÜ τουò, που δταφÝρετ απü εκεßνη ιων
ΕλλÞνων αλλÜ kar ιων Τοýρκων. ΓεντκÜ τα σþμα-
τÜ τουò εivar λεπιÜ kar νευρþδη, η üψη ιουò χλο-
μη, το προφßλ τουò Kar τα χαρακιηρτοιτκÜ ιουò Ý-
ντονα, το κεφÜλτ ωοετδÝò, το μÝιωπο ψηλü αλλÜ
στενü kar προθÜλλον, Τα μÜττα ιουò εßνατ μτχρÜ
ολλÜ πολý ΖωηρÜ, ακüμη kar φλογεlý, που συχνÜ
αποσυροντατ σιτò θαθτÝò τουò σκÝψετò. Το θλÝμμα
ιουò Ýχετ σχεδüν πÜντα κÜιτ αυοφαστσττκü, μÝχρτ
θ. 0 Δονüò
περιηγητÞò
ΠÝτερ 0λοφ
Μπρüντοτεντ.
ΣχÝδιο (1813) του
Henrik ΡΙütΖ
(ΒοσιfuκÞ
ΒιβλιοθÞκη,
Κοπεγχüγη)
kar σκληρü, και ποτÝ δεν εßδα Ýναν Αλβανü με ε-
κεßνο ιο μελαγχολτκü κατ ηπιο υφοò, που εivar τü-
σο κοτνü μειαξý ιων Τοýρκων. Το σιüμα ιουò εßνατ
μτκρü με πολυ ωραßα δü,"ττα, ιο uryouvr μεγÜλο kar
προθÜλλοg ια χÝρτα kar τα πüδτα μτκρÜ αλλÜ πο-
λυ μυþδη, kar ακüμη και οι πro αδýναιοτ Ýχουν πü-
δτα καλοφιταγμÝνα kar με οωστÝò αναλογßεò. ΑυιÜ
ια εξωτερτκÜ χαρακιηρτσιτκÜ ιονßΖονται απü ιην
ττοικτλüχρωμη κατ εντυπωστακÞ εθντκÞ φορεστÜ,
Ο ΑΠÞò συνÝνΦσ€ υπü το ßΙüΒαρü του
τουò Αf,Εονοýò, τον πιο üγριο ι(òιι εδισμÝνο
στο πΑιüτσικο ηοü τηò Ευρþπηò
που θα ηταν περτιτü να περτγρÜψω ιþρα που υπÜρ-
χουν μερτκοß σωοιοß Ýγχρωμοτ πßνοχεò δταφüρων
Αγγλων ιαξιδιωιþν, kar απλþò θα παραιηρησω ü-
ιτ η φορεστÜ αυιη επτδρÜ περßεργα στην προτομη
των Αλβανþν συνδυασμÝνη με ιον ανοιχιü λατμü,
τα μαλλτÜ του τντακοý που κυμαιßΖουν ελεýθερα
πÜνω απü τουò þμουò kar το θρεγμαιτκü που εßνατ
πÜντα ξυρτσμÝνο kar καλýπιετατ αυü Ýνα μτκρü
σκουφο απü κüκκτνο βελουδο, σιολτομÝνο με μτα
μειαξÝντα φοýνια Üλλου χρþμαιοò. Or γυναßκεò,
που δεν ξυρßΖουν ποιÝ ιο μπροσττνü μÝροò του κε-
φαλτου, αλλÜ φιτÜχνουν τα. σε γεντκÝò γραμμÝò,
υπÝροχα μαλλιÜ τουò σε πλεξουδεò, που πÝφτουν
στουò þμουò και την πλÜτη. φοροýν επßσηò σκουφß.
αλλÜ μεγαλυτερο αυü το ανιρτκü kar ιο γεμßΖουν )
11
Η ΣγχηΝτΗΣΗ

10. Αλβονüò του

,l8ου πιωση δεν προκαλεß Üσχημη εντυπωση.
οιþνο σε
λιθογροφßο τηò Εχω κρατησει διÜφορα στα χÝρτα μου που
εποχÞò. ÜξτΖαν περßπου 200 γρüστα kar üπωò εßνατ φυ-
1ß. Γενßτσαροò σικü μτα νεαρη Αλθανßδα ιο θεωρεß Ýνα ου-
των Ιωοwßνων στασιτκü μÝροò τηò προßκαò ιηò. ΜετÜ το
ζωγραφισμÝνοò γÜμο υαυετ να φορÜ αυτü το στολßδι
το 1811 σπü τον του κεφαλτοý kar το θυστÜΖετ, φυ-
Στüκελμπεργκ σικÜ. στον Üνδρα ιηò, kar μπορεß
(Γεννüδειοò να συμΒεß, μερτκÝò φορÝò, Ýναò
ΒιβλιοθÞκη, νεαρüò Αλθανüò που κοτιÜΖετ με
ΑθÞνο) ιρυφερüτητα το κεφÜλτ τηò αγα-
πημÝνηò του να μην eivar αδτÜ-
φοροò Kar yra ιο πλουοτο σκουφß
που ιο καλýπτετ.
Eivar α-
ναμφτ-
θολα
Ι
αΠο-
ιÝλε-
ομα ιων
εξατρειτ-
κþν ιαλÝνιων
τουΑλÞ υασÜ που or Üντρεò
αυτßò τηò φυληò, μοναδτκÜ
δραστßριοτ, yεwaior κατ πο-
λεμιστÝò, Ýχουγ ια τελευιαßα
50 χρüντα, μετατραπεß απü λα-
üò λησιþν και ημτÜγρτων σε Ý-
να Ýθνοò πολεμτσιþγ που σττò
με üσα ασημÝντα kar χρυσÜ νομßσματα Ýχουν, ανÜ- μÝρεò μαò παßΖετ αξτοσημεßωτο
μεοα στα οποßα συχνÜ θρßσκονιατ αρχαßα νομßσμα- kar λαμπρü ρüλο ανÜμεσα οττò
ια. ΚÜθε ταξτδτþιηò που ενδταφÝρετατ yra ιÝτοτα φυλÝò που κατοικουν σιην απÝρα-
κετμηλια Ýχετ συχνÜ τη δυναιüιητα να δταπραγμα- νιη Οθωμανικη Αυιοκρατορßα.
τευιεß με ττò νεαρÝò Αλθανßδεò yra μερτκÜ νομß- Γτατß η φημη των Αλθανþν
σμαια απü το οκουφß ιουò, που σε γεντκÝò γραμμÝò yra τη γεννατüτητÜ ιουò τουò
δßνουν με ευχαρßστηση, αρκεß να πÜρουν ωò α- καθτστÜ περτΖητηιουò απü
ντÜλλαγμα συγχρονα κομμÜιτα πολý μεγαλυιερου ττò τουρκτκÝò κυΒερνη-
μεγÝθουò, με ιην προýπüδεση üιτ δεν θεωρουν τα σετò, αΚομη ΚαΙ των πΙο
νομßσματα που Ζηττοýντατ φυλαχτÜ, πρÜγμα ιο ο- απüμακρων επαρχτων,
ποßο συμθαßνετ πολý ουχνÜ μειαξý των απλþν αν- που θÝλουν να ιουò ε-
θρþπων. Αυιü συνÝβη οε μÝνα, κυρßωò σιη Borω- ντÜξουν στο στραιü
ιßα, στα χορτÜ υου θρßσκοντατ κονιÜ σιη ΔτθαδεÞ ιουò η σιη φρουρα τουò.
και στη λßμνη Κωπαßδα, üπου ουχνÜ Ýχω δετ υολý Kar üτιωò Þιαν κÜποτε or
üμορφα αρχαßα νομßσμαια, χωρßò να μπορÝσω να α- Ελβετοß, kar ακüμη εßνατ
ττοκιÞσω ουιε Ýνα, πρÜγμα που οφεßλειατ σττò προ- σε πολλÝò χþρεò ιηò Δýσηò, με
ληψετò που μüλιò ανÝφερα. Ενα τÝτοτο σκουφß με ανÜλογο ιρüυο σιτò μÝρεò μαò οι
χρυσÜ kar ασημÝντα κομμÜιτα kar προοεκττκÜ το- Αλβανοß Ýχουν εγκατασταθεß στη
ττοθειημÝνο σε Ýνα üμορφο κεφÜλτ, οε καμßα περß- ΖÜκυνθο, üχι μüνο σε ορτσμÝνεò
επαρχßεò τηò Ευρωυαßκηò Τουρ-
Ηταν ο αποκfl€ιστικüò frηστþò στο €δüφη κßαò, αλλÜ, επßσηò, στη ΜτκρÜ
Ασßα, ιη Συρßα, την Αßγυπιο kar
του, üπου unnpx€ μΕγαΠýτΕρη οσφÜη€ιο òπü αλλου.
οποιαδÞποτε üßf,η χþρο τηò νüτιαò €υρþηηò Or επτιυχßεò
αυτεò εΧουν πε-
ρτλÜΒει τουò ΑλΒα-

Ι2
 12. Αλβανοß με τιò
νοýò ιηò εποχÞò μαò σττò σελßδεò τηò τστορßαò ποροδοσιακÝò
και ορτσμÝνοι Αγγλοι περτηγηιÝò Ýχουν πρü- στολÝò τουò σε
σφατα αφοστωθεß σε Ýρευνεò yra ιτò ρß- λιθογροφßα των
Ζεò αυιοý ιου λαου.'Οτ Ýρευνεò Preziosi κοι
αυτÝò, εκιüò ιου üττ εivar πολý Lamerder
δýοκολεò, λüγω τηò Ýλλετ-
ψηò εθντκηò γραμματεßαò
σε αυιÝò ιτò φυλÝò, δεν
περτλαμΒÜνοντατ
σιην ερΥαοτα μου.
Απλþò κÜνω μτα
Παραιηρηση, ο-
τι επειια απο
ΠροσεΚιΙΚη
συΥΚρτση ιηò
γλþσσαò των
φυλþν που με-
ταναστευσαν
σιτò Χωρεò αυιεò
καιÜ το Μεσαßωνα
' με ιο παρüν τδßωμα
ιων Αλβανþν, 8α Ý-
θγατνε, κατÜ ιην Üπο-
ψη μου, το ουμΠερα-
σμα οιτ or ΠραΥμαιτΚοτ
κÜτοτκοτ ιηò Ηπεßρου
ΚαιαΥονταΙ
απο ε-
να
μτΥ- στρατü μειÜ την καιÜκτηση τηò Μακεδονßαò απü
μα τθαγε- ιον Ατμßλτο Παýλο.
νων (πprv kar καιÜ Or αποσαφηνßσετò επß του δÝματοò θα μπορουσαν
τη δτÜρκετα ιηò ε- να γßνουν με ιη μελÝιη ιων δταλÝκιων τηò Σκτπ
ΥΚατασιασηò ιων (Skipetarik) (üπωò οι iδror or Αλβανοß ονομÜΖουν
αρχαßων ΕλλÞνων το γλωσστκü τουò τδßωμα) kar θα ßταν πολý σημα-
στην Ηυετρο) με νιτκü yra την τστορßα αυτοý του λαοý or ενδταφÝ-
ττò τλλυρτκÝò φυ- ρουοεò Ýρευνεò, που apxroav απü το συνταγματαρ-
λÝò, or οποßεò ηρ- χη ΜÜρττν Λκ, να συνεχτσιοýν. Με Üλλα λüγτα,
θαν απü ιο Βορ- δεν υπÜρχετ κßνηιρο να μελειßσει κανεßò Ýνα τδßω-
ρÜ, καθþò Βαθ- μα το οποßο δεν προσφÝρετ κÜττ που να μοτÜΖετ με
μτατα η ιοΠΙΚη γραμματεßα, αφοý η γλþσοα των Αλβανþν εßνατ ε-
ρωμαßκη δτα- νιελþò προφορικη κατ εßνατ υποχρεωμÝνοι να
κυΒÝρνηση χρηοτμοποτοýν ελληντκουò χαρακιηρεò üταν ιη
Που εΚΠορευο- Υραφουν.
ιαν απο την ΚÜθε χρτοιτανüò Αλθανüò που Ýχετ κÜποτα μüρ-
Κωνστανττ- φωοη καιαλαβαßνει τα νÝα ελληντκÜ, συχνÜ καλý-
νοýπολη Ýυε- ιερα απü ιη δτκÞ ιου γλþσσα. Ολη η λογοτεχντκη
σε σθ ΠαραΚ- kar η λüγτα πατδεßα, στα θρησκευττκÜ κατ Üλλα )
μη. Θα Ýλεγα α-
κüμη üττ η Ýναρξη ιηò Ο ΑηÞ πασüξ, οι ÜδßΙοι κοι η οικογÝνΕιÜ
μετανÜσιευσηò ιων Ιλλυ-
ρτþν προò ιην Ηπετρο χρονο- του Þτον Ýνα αηü τα δημοφιηη
λογεßτατ σε μτα εποχη πολυ παλατü- δÝμοτο των δημοτικþν τραγουδιþν
τερη, δηλαδÞ απü ιη φοθερη καια-
σιροφß τηò Ηυεßρου απü το ρωμαßκü

13
 κþν τδεþν μτα Ýλλετψη που εivar ιüσο ατσθητÞ α-
νÜμεσα σε μτα φυλη που περτλαμΒÜνετ πÜνω απü 1
εκατομμ. Üτομα kar υου θρßσκειατ σε δταρκη ουνα-
ναοιροφη, πολτττκÞ η Üλλη, με δýο μεγÜλα Ýθνη
(Ελληνεò kar Τοýρκουò), το καθÝνα απü ια οποßα
Ýχετ ιη δτκÞ ιου λογοιεχνßα- αυτü ιο φατνüμενο
προφανþò μαριυρÜ μτα τδταßιερα αξτοσημεßωιη α-
πουσßα ανιτλßψεων kar τδεþν, μτα μεγÜλη σιετρü-
τητα πνευματοò. Εχω ιην ενιýπωοη επßσηò üττ η
δτÜθεση ιων πνευματικþν τκανοτÞτων στον πολτττ-
σμü, μτα συγκεκρτμÝνη κλßση ιηò ψυχηò η μÜλ-
λογ σýμφωνα με τη φρασεολογßα ενüò ουγχρονου
ουστημαιοò, ιο μÝσο τηò ιελετοποßησηò, αποιελεß ιο
ανεκτßμηιο προνüμτο τηò ελληντκηò οε αντßθεση
με ιην αλβαντκη. Kar αγ üπωò οτ Αρχαßοτ, μπορþ
να κÜνω χρηση μταò συ¾º{ρτσηò, θα Ýλεγα üιτ η τε-
λευιαßα μοτÜΖετ με την πρþτη üπωò ο λýκοò μοτÜ-
Ζετ με Ýνα σκýλο συγκεκρτμÝνηò ρÜισαò. Οι ΑλΒα-
νοß εßνατ μυαλωμÝνοτ, επτδÝξτοτ kar δρασιßρτοτ σε
üλα ια κα8ημερτνÜ Ζητηματα και σε üλεò ττò υπο-
θÝσετò που δεν υπερΒαßνουν ιο επßπεδο τηò ευ-
φυßαò ιουò. Eivar πτστοß, σiyoupor kar προοκολλη-
μÝνοτ οιην υπηρεσßα αυιοý rrou γνωρßΖετ πþò να α-
ναγνωρßΖετ ιην προσκüλληση τουò, kar αυτü με
ιρüπο kar σε θαOμü απßστευτο. ΑλλÜ εßνατ υολý
πονηροß, υποκρττÝò Kar aypror σαν τßγρετò απÝναντι
σιουò εχθροýò ιουò.

α χαρακτηρτσττκα αυιÜ μου φαßνειατ üιτ εß-

var ια πλÝον εθντκÜ κατ πιο καδολτκÜ σε
σχÝση με ιο χαρακτηρα r<ar ιη φυστογ¾ω-
13. Λιθογροφßο μßα ιου λαου αυιοý σε γεντκÝò γραμμÝò. Tr
με σκηνÝò σχολεßα, μειαδßδειατ σια νÝα ελληντκÜ. Εξαιρου- μπορεß να γινετ με αυτουò, κυρßωò καιÜ ιον
απü τη ζωÞ του ΑλÞ νιατ μερτκÝò φυλÝò,
or οποßεò yra πολλουò αιþνεò πüλεμο, Ýχετ καταδετχθεß με τον πτο σαφη ιρüπο α-
ποσÜ. Η μÜνο τσλαμτσμü, στον οποßο ειß τη
του Ýχουν αοπαστεß ιον πü τον ΑλÞ παοÜ, ιο τελετüτερο μοντÝλο Αλβανοý
ΧÜμκω υποδεΙκνýεΙ ευκατρßα δεγ προσκολλþγιατ πολý αυσιηρÜ. ΠαρÜ που υπßρξε ποτÝ kar, αν μιορþ να ιο εκφρÜσω Ý-
ΤΟυò εΠOνΟßΠÜΤεò τη συγολτκη αλλαγη σιτò πολτιτκÝò σχÝσετò που υ- τσl. το Üνθοò ιου Αλθανιομοý.
που την πηρχε απü ιην αρχατüτηια μεταξý ιων δυο λαþν Εßδαμε ιελευιαßα εκεßνο ιο κομμÝνο κεφÜλτ α-
κOκOμετOΧεΙρΙ γεγτκÜ η ψυχτκß συγγÝγετα τωγ Αλβαγþγ με ιουò ποχρωματτσμÝνο απü χρüντα εγκλημÜιων Kar φορ-
ιτσμÝνο με ιτò κατÜρεò των χτλτÜδων θυμÜιων του
μειαξý ιων ΕλλÞνων που Ζοýσαν σττò επαρχßεò
ιου.'ΑλλÜ δεν Þιαν τα εγκλημαια ιου ΑλÞ υασÜ
που τον οδηγησαν σιη μοßρα ιου. Αυτü πραγμαιι-
κÜ θα Þταν υαρßγορο yra την ανθρωπüτηια. Δυ-
στυχþò, ηταν ακρτΒþò ιο αντßθετο, γτατß Þταν ιο
καλÜ οργανωμÝνο kar συνεπþò ακολουθουμενο σý-
οιημα των αδτκημÜιων του που τον ανýψωσαν,
Βα8μταßα, σιην τσχυρß θÝση ενüò τρομερου Αναιο-
λßτη δεσπüιη. Ενα μοναδτκü ελÜιτωμα τον κατÝ-
ΠοτÝ 6εν εßδα Ýναν Αfrβονü μG Gκ€i\fo οτρεψε, η φτλαργυρßα ιου. Αυτη ηιαν η πραγμαιτ-
κη ατιßα ιηò καιασιροφßò ιου Αλη πασÜ. Τον ιυ-
τΦ μ€ηαγχαΗικü κ6ι Þπιο ýφοò, ποξJ €ß\ιGι
φλωνε σε ιÝιοτο Βα8μü þστε üταν ηιαν κλετσμÝνοò
τüσο κοßγü μΕτGξý των Τοýρκων σιο κÜστρο ιων Ιωαwßνων με μτα μικρη ομÜδα πr-
στþν ακολοýθων του, ακüμη Ýτρεφε ιη φροýδα ελ-
πßδα απελευθÝρωσηò ιου χωρßò να ανοßξετ τουò θη-

Ι4
 'l5. 0 ΑλÞ πασÜò
σαυρουò του σιουò Ελληνεò Kar στουò ΑλΒανουò, εßνατ να παρουσιÜσετ ο ßδιοò τον εαυιü ιου, üπωò παßρνει Ýπειτ0
που ηιαν εξßσου rkavoi να τον οþσουν η να ιον τον εßδα εγþ. οπü 40 χρüνια την
πουλÞσουν yra χρυσÜφτ, Ο ΑλÞ πασÜò γεwηθηκε ιο 1740 στο ΤεπελÝντ, πιο φρικτÞ
Or συνθηκεò που οδηγηοαν οτη μοßρα του συγ- μτα μτκρη πüλη κατ πεproxn θüρετα των Ιωαννß- εκδßκηση. Δßνει
χρονου ιυραwου ιηò Ηπεßρου, μου θυμßΖουν απü- νων, Ο παιÝραò ιου, ο Βεληò, ηταν δτοτκητηò η πα- εντΟλÞ νο
λυτα εκεßνεò που προηγηθηκαν τηò πτþσηò του τε- οÜò, αλλÜ καιþτερηò Βα8μßδαò, kar κυθερνουσε το σφΟγΙασΤΟýν οΙ
λευταßου ανÜξτου ιυραννου ιηò αρχαßαò Μακεδο-
νßαò, ιου ΠειτÝη, ιου οποßου η αισχρη φτλαργυρßα
ηταν, σýμφωνα με ιον ΙΙλοýταρχο, η αττßα yra την
καλÞ ιýχη ιου Ατμßλτου Παυλου και των Ρωμαßων
ιου, ακρτΒþò üπωò η τυφλη εμμονη ιου Αλß προ-
σφατα επηρÝαοε εκεßνη ιου Χουρσßτ πασÜ kar ιων
Τοýρκων του, or οποßοτ Þιαν πολυ αδυναμοτ yra να κροß ιουò τýραννοτ συγκρουονιαν δταρκþò kar
αλυσοδÝσουν τη yÝprKn βαοτλτκÞ ττγρη των Αλβα- οφÜγταΖαν ο Ýναò τον Üλλον. Θεωρουοαν ιην επτ-
νþν, αν αυτü το πÜθοò, ο κακüò δαßμονÜò του, δεν κρÜτετα του νεαρου Αλη ωò εýκολη λεßα και yr' αυ-
τουò εßχε βοηθÞσετ, τü ιου επττßθονταν. Η μητÝρα του, μτα τολμηρη kar )
ΜειÜ ττò δυο ενδταφÝρουσεò αφηγησετò που μαò
Ýδωοαν ο Ντ. Χüλαντ kar ο Πουκεβßλ'δεν Ýχω ιß- Η φþμτι των Αftδονþν για τη γ€νναιüτητü
ποτα νÝο να προσ8Ýσω yra ιη Ζωη του ΑλÞ πασÜ.
Αυλþò δα απαρτOμησω μερτκÜ γεγονüια γýρω απü
τουò τοýξ κααιστü πΕριζÞτηταυò οπü
αυιην, ανÜμεοα οια αξτοσημεßωτα κατ τα πλÝον κα- τιò τουΡκικÝò κυΒ€ρνÞσ€ιò üßfrων ΕποΡχιþν
ιÜλληλα να εκθÝσουν ιο χαρακτηρα αυτοý του εκ-
πληκιτκου Üνδρα, καθþò ο κυριοò οιüχοò μου εδþ

15
Η Σγπ,ηΝτΗΣΗ
16. Η ΠρÝβεζο
σε ηιÝδιο ('Ι800) θαρραλÝα γυναßκα, που δεν Þταν ττλÝον σε θÝση να
του A.G. Saint- υποστηρßξετ ια δτκατþμαια ιου yrou τηò, αναγκÜ-
Sauveuτ απü το στηκε να φýγετ μαΖß ιου αυü το ΤεπελÝντ. Or κÜ-
βιβλßο του τοικοι του Γαρδτκßου (μταò κωμüποληò kar ορετνßò
περτοχηò κοντÜ στο ΤεπελÝντ), or ouoior ßταν opkr-
σμÝνοτ εχθροß τηò οτκογÝνεταò του Αλü, προσπÜ-
θησαν να παγτδÝψουν μÜνα kar yro, που ατφντδτÜ-
στηκαν σε Ýνα χωρτü απü μτα ομÜδα τουò η οποßα
ιουò Ýσιησε ενÝδρα. Ο ΑλÞò δραπÝτευσε, αλλÜ η
μητÝρα του αυηχ8η και Ýτυχε ιηò χετρüτερηò μεια-
Οι Εf,Rπν€ò €ßνοι οι καΕοδηγητÝò των
ΑßΙΒανþν σò οτιδÞποτ€ οφοΡÜ τον ποßΙιτισμü
ΚοΙ την πν€υμοτtΚþ καßßhÝργ€ιü τουò
χεßρτσηò. Ομωò αργüτερα την απελευθÝρωοαν
παßρνονταò λýιρα kar απü εκεßνη ιη σιτγμß, καδþò
η δýναμη του ΑλÞ προοδευττκÜ μεγÜλωνε, δεν
σταμÜιησε να του υπενθυμßΖετ την υπüσχεσÞ του να
εκδτκηθεß ιουò ανττπÜλουò. ΣαρÜντα χρüντα αργü-
ιερα πßρε αυιÞν ιην εκδßκηση με Ýναν τρüπο α-
λη8τνÜ φρτκτü kar ανÜλογο με το χαρακτßρα του.
ΥποοιηρτΖüμενοò απü μερτκουò Τοýρκουò κυ-
Βερνßιεò των γýρω περτοχþν, ο νεαρüò Αληò Ýγτνε
πÜλτ κυρτοò του Τεπελενßου Kar τηò περτουσßαò του.
Σια 20 του, και θεοτρουμενοò ο λαμυρüιεροò νÝοò
Üνδραò σε üλη την Αλβανßα (πολλÜ δημοττκÜ τρα-
γουδτα τον υμνουν) μπηκε στην υπηρεσßα ιου
16
Κουρτ πασÜ ιου Βεραιßου, ο οποßοò φατνüιαν üιτ ε-
νοχλοýνιαν απü τη φιλοδοξßα kar το φτλοπüλεμο
πνεýμα ιου. Ο Αληò, ωò εκ τοýτου, Ýφυγε ξαφντκÜ
αυü ιο ΒερÜιτο με λßγουò πτστοýò ακολοýθουò. Or
δταπραγμαιεýσετò που Ýκανε, καιÜ ιη δτÜρκετα ιηò
απουσßαò ιου, με ιον πασÜ του Βερατßου Þταν τüσο
επττυχεßò þστε ο τελευταßοò του Ýδωσε ιην κüρη ιου
σε γÜμο. Or δýο μεγαλýιεροτ γιοτ ιου, ο Μουχþρ
kar ο Βελüò (που εξορßοιηκε ιο 1Β2Ι στη ΜτκρÜ
Ασßα kar εκεß αποκεφαλßστηκε με εντολη ιου
σουλιÜνου) Þταν or καρποß αυτοý του γÜμου. ΚαιÜ
ιη δτÜρκετα τηò παραμονηò μου σιην ΕλλÜδα, ο
ΜουχιÜρ εßχε ιον ιßιλο του πασÜ kar Þταν δrorkn-
ιηò του σιρατοý του πατÝρα του. Συνηθωò Ýμενε στα
ΙωÜwτνα. Ο Βεληò το 1812 ßταν ακüμη πασÜò στον
ΜορτÜ, αλλÜ or συνεχεßò εκΒτασμοß kar τα αδτÜκο-
πα παρÜπονα που μεταφÝρονιαν οτην Κωνστανττ-
νουυολη εναντßον ιου απü τουò Ελληνεò ιου ΜορτÜ
(or oπoior εßχαν οτκονομτκß δυναμη) Ýπετσαν το
ΜεγÜλο ΑφÝνιη να ανακαλÝσει και να τον υπο-
Βαθμßοετ στην πολý λτγüιερο οημανιτκη δτοßκηση

κÜποτων καιþιερων περτοχιßιν στη Θεοοαλßα, üπου
διÝμενε στη ΛÜρτσα, απü üπου μειαφÝρθηκε, ιο
1Β21, στη ΜτκρÜ Αοßα.
δυναμη ιου Αλη ηταν ακüμη πολυ περιο-
ρισμÝνη. üιαν μτα ιολμηρη επιχεßρηοη
καιÜ ιου παοÜ ιων Ιωαννßνωγ ενüò αδý-
ναμου Kar δετλου Üνδρα, ιον ανÝδετξε σε
Üρχοντα τηò πüληò, kar με αρκετÜ Ýσοδα.
Ηξερε πωò να δτκατολογεß ιτò αρπαγÝò ιου σιην
Κωνσιανττνουπολη και απÝκτηοε απü ιην Πυλη Ý-
να φιρμÜντ που ιον Ýκανε πασÜ στα ΙωÜνντνα, Στο
μειαξυ, ια πλουτη και τα φυστκÜ χαρτοματα του
Αλη Üρχτσαν να προσελκυουν ιτò αλΒαντκÝò φυ-
λÝò, ακüμη Kar ιτò πro μακρτνÝò, πολλÝò απü ττò ο-
τιοßεò -παρÜ ιτò κÜποτεò ουμφωνßεò με ιην Πυλη-
εβλεπαν üττ ηιαν διαρκþò εκτεΒετμÝνεò στην κατα-
πßεση ιων γυρω κυSερνηιþν, με τη δτκη ιουò 0Ý-
\ηοη ενþ8ηκαν με ιον Αλη κατ αναΖητηοαν προ-
στασßα kar πλουιο υπü το λÜθαρü του.
_\παοχολημÝνοò yra μερτκÜ χρüνια με ιην ε-
17. Το ΜÝτσοβο
σε σχÝδιο (,Ι815)
του Η. Holland και
χýραξη R. Sands
απü το βιβλßο του
(ΕθνικÞ
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνο)
δραßωοη τηò εξουοßαò του οτην Αλβανßα, ο Αληò
κατüρΒωσε να εξασφαλßσετ απü ιην Κι,-ινσιαντßνου-
πολη, πρþτον ιη μßσθωση του μεγαλυτερου μÝρουò
ιων προσüδων ιων γειιονικþν επαρχιþν. και στη
συνÝχεια τον ιßιλο του γεντκοý επüπτη ιων ΔερΒε-
νßων στη Ρουμελη. Or θÝσετò αυτÝò, κυρßωò η δευ-
τερη, εßχαν μεγÜλη σιουδαιüιηια yr' αυιüι., üχτ τü-
σο yra την εξαοφÜλιση ιων κτησεων ιου στην
Αλβανßα üσο yra ιην αυξηση ιηò επτρροηò σε ε-
ιιαρχßεò καδαρÜ ελληντκÝò, αφου ια ΔερΒÝνια εß-
var ια στραιιωιικÜ περÜσματα Kar οι ορεινοß σταθ-
μοß απü üπου ελÝγχεται η επικοινωνßα μειαξυ των
δταφüρων περτοχþν. Eivar ευκολο να ανττληφθεß
κανεßò üιτ ο Ýλεγχοò αυτþν των περασμÜτων απü τα
οιρατευματα του Αλη πασÜ πρÝπετ να του Ýδωοε αρ-
κειÝò ευκατρßεò ιιar προσχημαια να αναμτχOεß σιτò
υποθÝσετò Üλλων παοÜδων κατ δτοτκηιþν με σκο-
πü να κερδßοετ ιη ουμπÜθετα ιων λαοlν Kar να γνω-
ρlσετ üλα üοα συνÝβατναν.
Γτα να αναφÝρω Ýνα παρÜδειγμα, ο ρολοò του πα-
σÜ ιων Δερθενßων ηιαν αυιüò που του Ýδωσε τη δυ- )
Ιº
 ι b.
*\
Τ
a
18. Η εμπλοκÞ
των ΓÜλλων του νατüιηια να δτετσδýσει στην πλοýστα επαρχßα τηò
ΒοναπÜρτη στην Θεσσαλßαò, üπου Ýγτνε πανßσχυροò, πρτν ο γτοò ιου
Αßγυπτο κατÜ τηò Βεληò εγκατασιαθεß σιη ΔÜρτσα το 1812.
Πýληò, Ýδωσε την Δεν μπορþ üμωò να αποφýγω ιη σκÝψη üιτ Þιαν
ευκοιρßο στον απü τα μεγαλýιερα λÜθη του ΑλÞ πασÜ να μην υ-
ΤεπελενλÞ νο ποστηρßξετ σθεναρÜ ιο yro του στη θÝοη ιου υασÜ
κατοκτÞσει την του ΜορτÜ [ΜορÜ-ΒαλεσÞ]. Ο Βεληò ηταν Ýναò λα-
ΠρÝβεζα.
μπρüò Üνδραò, αρκετÜ τκανüò kar ταλανιουχοò, και
Γκροβοýρα με πολý ευχÜρτσιοò συνομτληιßò, αλλÜ υπερθολκÜ
πορÝλαση ΓÜλλων
συÜιαλοò. Γτα να ανιτμειωπßσετ ια υπερΒολτκÜ Ý-
οτη ΡοζÝτο
ξοδÜ ιου, υποχρεωνüιαν να επτβÜλλετ μεγÜλεò φο-
ρολογßεò σιουò πλουστüτερουò Ελληνεò ιου ΜορτÜ
kar or επακüλουθεò δταμαρτυρßεò στην Πυλη προ-
κÜλεσαν την εξορßα του σε μτα λτγüτερο σημανιικη
δτοßκηση στη Θεσσαλßα, üυωò ανÝφερα πprv.
Εναò Τουρκοò, γονοò δτακεκρτμÝνηò οτκογÝνεταò
τηò Αναιολßαò, ο ΜεητÝτ του Αδραμυτιßου, δτορß
σιηκε τüιε παοÜò σιον ΜορτÜ. Τον ουνÜντησα δýο
φορÝò σιην ΤρτπολττσÜ ιον ΟκτþΒρτο του ιΒ12. Θε-
Ο ΑηÞ ποσüò πÞρε κ€ δßκηση γιο το
σφαψασμü τηò οΙt(ογÝν€ιüò του ΕΚ¸€f,þντοò
75Ο ανδρþπουò, 4Ο χρüνια μ€τü
1Β
ωρουνιαν σαφþò εχδρüò ιηò αυληò του Αλη πασÜ
kar Üρχτσε ια καθÞκοντÜ του κüθονταò ια κεφÜλτα
δυο Ελληνων, ευνοοýμενων του ΒελÞ, kar μετÜ
την αναχþρηοη ιου ΒελÞ yra ιη ΔÜρτσα συνÝχτσε
να καιαγρÜφετ ιουò ανθρþπουò ιου οτην Πελοπüν-
νησο. Ο Αληò, ΒÝθαια, ηιαν τκανüò να δτατηρßσετ
ιο yro ιου στον ΜορτÜ, εÜν η φτλαργυρßα του δεν
τον εßχε εμποδßσετ να ανοßξετ το πουγκß του, üπωò
eivar αναγκαßο να κÜνετ κανεßò στην Κωνστανιτ-
νοýπολη, γταιß Ýιστ ανττμετωπßΖοντατ οι κραττκÝò
υποθÝσετò στη ΜεγÜλη Πýλη, αρκειÜ σκουληκο,
φαγωμÝνεò, χωρßò αμφτθολßα, αλλÜ που ακüμη υ
υοσιηρßΖοντατ, καλþò η κακþò, απü δυο καρυÜττ-
δεò με ευρεßò þμουò, τη ΖÞλτα kar την Απτòπßα ιων
ΧρΙστΙανων.
ο 17θΒ ο Αληò προχþρησε επτκεφαλüò
15.000Αλβανþν καιÜ ιου Brδrviou και του
ανιÜρτη ΠασΒÜνογλου που Þταν εκεß οχτß
ρωμÝνοò. Εδωσε δταιαγη στο 2ο σþμα του
στραιοý να επττεδεß εναντßον ιου μÝρουò ε-
κεßνου. Τüτε ονομÜσιηκε ΒεΖßρηò η πασÜò πρþιηò
ιÜξηò (των τρτþν τπυουρßδων).
Ο υεθερüò ιου, ο Κουρτ παοÜò ιου Βεραιßου, σκο-
ιþθηκε kar ο δτÜδοχüò του Ιμπlηßμ πασÜò σýντο,
μα δταφþνησε με ιον ΑλÞ. Ο ιελευιαßοò üμωò Ý

Kprvε πro συνειü να τα βρετ μαΖß ιου, σ' εκεßνη την
περßσταση. Αρχτσε δταπραγματευσετò, αποτÝλεσμα
ιων ουοßων Þταν ο δπλüò γÜμοò των δýο γτων ιου
ΑλÞ, ΜουχιÜρ kar Βελη, με ιτò δýο κüρεò
του
Ιμπραßμ.
Η γαλλτκη εκσιραιεßα στην Αßγυπτο, υπü την
αρχηγßα ιου ΒοναπÜρm, και οι ακüλουθεò εχΕρο-
πραξßεò τηò Πýληò με τη Γαλλßα, οδßγησαν ιον
ΑλÞ να κατακιÞσετ ιην ΠρÝθεΖα, ιο πιο σημανττ-
κü σημεßο τηò ηπετρωιτκηò ΕλλÜδαò που κατεßχε η
Γαλλßα, Προò το ιÝλοò του Ýιουò 17θΒ, με πολυÜ-
ρτθμη δυναμη απεßρωò ανþιερη, νßκησε ιουò ΓÜλ-
λουò κοντÜ στα ερεßπτα ιηò αρχαßαò Ντκüποληò,
ΚατÝλαβε την πüλη ιηò ΠρÝθεΖαò kar Ýστετλε σιην
Κωνστανιινοýπολη üσα κεφÜλτα μπüρεσε να κü-
ψετ απü ιουò ΓÜλλουò Kar τουò Ελληνεò, που πο-
λÝμησαν ενωτιßον ιου, Ο ιρüποò επßσηò που μεια-
χετρßσιηκε την πüλη φÜνηκε αρκετÜ ανÜρμοσιοò
kar αδτκατολüγηιοò.
ΑνοτχτÜ κακομεταχειρßστηκε ιουò Ελληνεò ιηò
πüληò, δηλαδÞ το πτο δρασιßρτο και πιο χρßστμο
τμημα ιου πλη8υσμοý τηò, ο οποßοò, απü 10 η
12.000 ψυχÝò υου αρι8μουσε πprv απü την καιÜ-
κιηση απü ιον ΑλÞ, Ýχετ περτορτστεß σιο Ι/3. Με-
prkoi καλÜ πληροφορημÝνοτ Ελληνεò απü ια
ΓτÜwενα με δταθεθαßωσαν üιτ ο θεΖßρηò ßταν α-
_J
19. Γκροβοýρο
ποφαστσμüνοò, λüγω πολιιτκþν αλλÜ kar προσω- με φοιιταοτικÞ
πτκþν απüψεων, να παρενοχλεß τουò καιοßκουò τηò πορüσταση του
ΠρÝΒεΖαò yra να τουò εκιοπßΖετ Βα8μταßα. Iσχυρß- Σουλßου, που
Ζονταν üιι γνþρτΖαν υωò ο Αλßò υπÝβλεπε την πθ- γΙα
'16
χρüνυ
ρτοΧß ωò την πro καιÜλληλη yra εγκαιÜσταση ιου ΟΙΙΠΟΤüθηκε οτον
ΑλÞ ποσü
(Γεννüδειοò
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνα)
ρουσε να οιηρτΧιετ σε ΠερτΠιωση τετοταò òιΚροτη-
ιαò. Τα πρÜγμαια εξελßχθηκαν διαφορειτκÜ, αλλÜ
η σημασßα που Ýδτνε στην κατÜληψη ιηò ΠρÝθεΖαò
kar το υπερΒολτκü ενδταφÝρον για την οχυρωοη
ιηò rιar την εγκατÜσταοÞ ιου, καθþò Ýχιτσε δυο υα-
λÜιτα yra το σκοπü αυτü, δτκατþνουν την Üποψη
των ΕλλÞνων, üιαν ημουν στην ΠρÝΒεΖα και σια
ΓτÜwενα, ιο χετμþνα του 1Β12-1Β13.
ΜετÜ ιην κατÜκιηση ιηò ΠρÝΒεΖαò, ο Αληò υÝ-
ρασε στην Ακαρνανßα kar κατÝλο3ε τη Βüνττσα kar )
Ο ρüßΙοò του ποσü των ΔòΡΒ€νßων
τοý Ýδωσò τη δυνοτüτπτα να διεισδýσει
στπν πf,οýσιο Gπορχßο τηò ΘΕσσαßßοò
19
Η ΣγιτηΝτΗΣΗ

20. 0 ΑλÞ πασÜò

σε λιθογροφßα του
το ΚÜρλελτ, εκτüπτσε ιουò δýστυχουò δτοτκητÝò που
D. Cartwright. υπßρχαν σε δτÜφορα μÝρη, υπÝταξε ολüκληρη ιην
21. 0 ΝαπολÝων επαρχßα kar, επτπλÝοß απÝκιησε απü την Κωνσια-
οτην Αßγυπο. νιτνοýπολη ιο φτρμÜντ που ιον εδραßωνε σε αυιü ιο
0ι ΓÜλλοι νεο οφετερτομο.
επιχεßρησον να Το σýνολο ιηò νüτταò Αλβανßαò αποτελοýσε Þδη
στρÝψουν τον ΜÞ ιον πυρßνα ιου κρÜτουò του. γταιß or yεwaior κÜ-
ποσü κατü των ιοικοι των βουνþν ιου Σουλßουη -αυιοß οι ßρωεò-
Τοýρκων, σλλü κλÝφτεò, or οποßοτ (μειÜ βßαò αποιελþνιαò μτα φυ-
αυτüò δεν λÞ 5-6.000 αν8ρþπωγ üλοτ ΑλΒανοß χρτσττανοß) α-
προσχþρησε νττστÜδηκαν 16 χρüντα στη δýναμη του ΑλÞ- εß-
χαν εκδτωχθεß απü τιò παιρογοντκÝò ιουò εστßεò.

πü ιη σιτγμß που ο Αλßò, σιιò αρχÝò του

παρονιοò ατþνοò, πßστευε üττ Þταν αρκετÜ
τσχυρüò, εmδßωξε σýγκρουση με ιον πε-
θερü των δýο γτων ιου, Ιμπραßμ πασÜ του
Βερατßου, ο οποßοò, σε συνεργασßα με τον
ΜοχÜμετ πασÜ του ΔÝλβτνου, ανττστÜθηκε στην r-
σχý ιου ΑλÞ, αλλÜ η συνηθτσμÝνη καλÞ ιýχη ιου
δεν τον εγκαιÝλετψε οýιε σε αυτüν ιον πüλεμο. Τε-
λτκÜ ξεπÜστρεψε ττò ενωμÝνεò δυνÜμετò των δýο Ü-

Στην ΠρÝΒεζα, μ€τü την κοτÝκτησþ τηò

οπü τον ΑΠþ, Ýμεινον π€Ρßπου 4.ΟΟΟ
οπü τουò Ι?,ΟΟΟ ΕßΙßΙπνεò τηò πüηηò

ιυχων πασÜδων, που Ýπεσαν σια χÝρτα ιου Kar φυ-

λακßστηκαν στο κÜσιρο ιων Ιωαwßνων. Τα γεγονü-
ια αυιÜ, που αυξησαν ττò κιησειò ιου κατÜ 300.000
ψυχÝò, εßχαν συμθεß λßγο καιρü uprv απü την Üφτ-
ξη μου σια ΙωÜwτνα, προò ιο τÝλοò ιου Ýιοò 1812.
Η πτþση του ΔÝλβτνου οδηγησε και σε εκεßνη
του ΑργυροκÜσιρου r<ar ιου Γαρδτκßου, του οποßου
or κÜιοτκοτ, ονομαστοß στην Αλβανßα ωò τολμηροß
kar πολεμοχαρεßò, εßχαν πρτν απü 40 χρüντα εκ-
δτþξετ ιο νεαρü Αλη kar ιη μητÝρα του Kar μεια-
χετρßσιηκαν ιüσο αττμωττκÜ την τελευταßα. Εδωοε
εντολÞ να δτασκορπτοτοýν üλοτ οτ κÜτοτκοτ ιου
Γαρδτκßου, περßπου 6.000 ψυχÝò, ωò δοýλοτ σε δτÜ-
φορα Ýργα, üπωò δρüμουò και Üλλεò κατασκευÝò,
στη νüιτα ΑλΒανßα. Or μπÝηδεò ιον πιο δτακεκρτ-
μÝνων οτκογενετþν φυλακßσιηκαν στα ΙωÜwτνα,
Απü ιουò 6.000 καιοßκουò του Γαρδικßου, επτλÝ-
χτηκαν Β00 απü ττò οτκογÝνετεò που εßχαν εγκαια-
σιαθεß στο Γαρδßκτ πρτν απü 40 χρüντα, üταν ο λα-
üò αυτüò εßχε αττμÜσετ τη μηιÝρα ιου. Τα Üιομα αυ-
τÜ συγκεντρþθηκαν σε Ýνα χÜντ κονιÜ σιο Αργυ-
ρüκασιρο. Ο ßδτοò ο πασÜò πηγε εκεß με την ÜμαξÜ
ιου, ουνοδευüμενοò απü αρτθμü σιραιτωτþν, Απü Ý-
ναν κατÜλογο που κρÜταγε στα χÝρτα του, δτÝταξε

20
 22.οι
50 Üτομα, ιουò οποßουò θεωρουσε λτγüιερο φταß- Σουλιþπσσεò
χτεò, να θγουνε απü το χÜντ Kar να ενω8οýν με πεφτOυν ßπOν
τουò δυστυχουò χωρτÜτεò που εßχαν οδηγηθεß ηδη γκρεμ0 του
στα καταναγκασττκÜ Ýργα. Το χÜντ σφραγßστηκε, οτ Ζολüγγου μετÜ
σιραττþτεò cβαλαν κατÜ των ιοßχων και τηò σκεπηò την παρOßιπονδß0
ιου Kιrpiou kar ο ßδτοò ο πασÜò Ýδωσε ιο ουν8ημα του ΑλÞ πασÜ ν0
yra ιη σφαγη τιυροΒολþνιαò με ιο πτοιüλτ ιου. επΙΧειρÞσεΙ ν0 τιò
Σχεδüν üλοτ or 750 Γαρδικτþιεò εκτελÝσιηκαν α- συλλÜβει το
πü τουò πυροΒολητÝò! Μερτκοß απü αυτοýò ιουò δυ- ΔεκÝμβριο του
1803, ΦανταστικÞ
στυχουò, που επτχεßρησαν να κρυφτοýν σιο κτßρτο,
λιθογραφßα
σφαγτÜστηκαν με σπÜθεò. Τα πιþματα ιων Üμοτρων
(ΓεννÜδειοò
δυμÜιων ιηò θηρτωδßαò αυτοý ιου τÝραιοò αφÝθη-
ΒιβλιοθÞκη,
καν σιο χÜντ, που απü ιüτε ερημþθηκε. Το φθινü-
ΑθÞνα)
πωρο το 1Β12 ια Üθαφτα οσιÜ ιουò παρÝμεναν ακü-
μη εΚετ.
Ο Αληò Ýδωσε ενιολÞ να βÜλουν μτα πλÜκα πÜ-
νω απü την εßοοδο του κτιρßου με ιην παρακÜτω ε-
πτγραφη σε νÝα ελληντκÜ: «Ειοτ ιτμωρουνιατ üοοτ
ιολμουν να ενανττþνονται στον Αλη αυü το Τεπε-
λÝντ η αττμÜΖουν την οτκογÝνòιÜ του».
ΜερτκÜ χρüντα μετÜ τη γαλλτκü εκσιραιεßα
στην Αßγυπτο, üταν ο ΒοναπÜριηò, τüτε ýπατοò, Þ-

Αρνþδπκε πρüταση νο σι!μβοχÞσ€ι

μc τουò ΓÜΠΠουò, φοΒοýμΕνοò μÞπωò γßν€ι
δýμα τηò ποηιτικηζ των μòγÜf,ων δυνüμιεων

ιαν πÜλτ ντκητüò σιην Ιιαλßα, φαßνειατ üτι Ýγτναν

προιÜσειò εκ μÝρουò τηò γαλλτκßò κυΒÝρνηοηò
στον ΑλÞ πασÜ με σκοπü να ιον πεßσουν να κÜνετ
Ýναν αντττιερτσπαομü καιÜ ιων Τοýρκων kar υπÝρ
τηò Γαλλßαò, Μερικοß Ελληνεò που γνþρτΖα σια
ΙωÜwτνα εßχαν ιην Üυοψη üτι το δελεαρ yra τον
Αλη ηιαν το στÝμμα ιηò ΕλλÜδαò, η μÜλλον ιηò
Ρουμεληò. Φαßνειατ, επßσηò, üττ δεν ηιαν καθüλου
αδýφοροò yra την πρüταση που του Ýγτνε yra συ-
νεργασßα. ΑλλÜ φοθουμενοò μηπωò γßνει θýμα τηò
-Kar η συμμαχßα τηò Πýληò με ιην Αγγλßα ιον δτ-
καßωσε- Üλλαξε αμÝοωò πολτιτκÞ kar δημιοýργη-
σε Ýχθρα με τουò ΓÜλλουò, kar ακüμη (üπωò με
δταθεΒαßωσαν σια ΙωÜνντνα) εξομολογηθηκε σιουò
Τουρκουò Kar τουò ΑλΒανουò αρχηγουò ιτò δελεα-
σττκÝò προτÜσετò που του Ýγτναν λÝγοντÜò ιουò ιαυ-
ιüχρονα με ιο συνηθτσμÝνο ξεσπασμα γÝλτου: «Tr
πßσιευε αυιüò ο ιρελοò ΦρÜγκοò κüνσουλοò, üιτ θα
με Ýκανε υυοπρüξενü του οτην ΠρÝθεΖα;». Οπωò α-
ποδεßχθηκε απü ιη μειÝπειια στÜση του Αλη -ßλ-
λοιε σκληρη Kar υπcροπτικÞ, Üλλοτε ευγεντκη
στην επτφÜνετα αλλÜ πÜντοιε δüλτα σιο θÜθοò- α-
πÝνανττ οιουò ΓÜλλουò που εγκαταστÜθηκαν σιη
ΛευκÜδα, ιην ΚÝρκυρα kar τα Üλλα Ιοντα νηστÜ, )
2L
Η ΣγχτΝτΗΣΗ
23. Σφραγιδο-
φýλοκοò του
ΑλÞ ποσü
σε λιθογραφßα
του L. DuprÝ.
24. Το γεφýρι τηò
Αρταò σε σχÝδιο
του G. Bereslord
δεν εßχε καμτÜ επτθυμßα να γßνετ αυτü που Ýλεγε ο
ßδιοò, Ýναò ΓÜλλοò υποιρüξενοò οτην ΠρÝΒεΖα.
Με ιην κακη του πßστη kar την υπερθολτκß υ-
ποκρτσßα του εßχε εξοργßσετ ιον αυτοκρÜιορα Να-
πολÝονια, ο οποßοò, μιλþνταò με Ελληνεò Üρχο-
ντεò ιων Ιονßων ΝÞοων -που οτÜλθηκαν στο Παρß-
σr ιο 1Β06 yra να εκφρÜσουν το 8αυμασμü τουò στον
αυτοΚραιορα- Yra ιτò σΧεσετò των νηστωτων με το
δüλτο γεßιονÜ τουò, ανÜμεσα στα Üλλα πρÜγματα,
τουò εßπε üττ Þταγ ΒεΒαßωò πολιτικý θÝση του να
παραδωσει κÜποια μερα |ην κÜρτα επισκεπιηρß-
ου του στην κατοlκßα του κυρßου ταξßαρχου του
Τεπελενßου. Δεν υπηρχε αμφιΒολßα üττ ο Ναπο-
λÝων πραγματτκÜ εwοουσε üιτ κÜποτα μÝρα θα Ý-
δτνε ιην κÜρτα επτσκεπτηρßου του οπισ8ογραφημÝ-
νη με μτα δυναμη 60.000 ανδρþν, αν η Θεßα Προ-
vora δεν εßχε αυοφασßσει δταφορειτκÜ yra ιο πε-
Πρωμενο ιου.
Τßποια δεν με ενιυπωοßαΖε περτσσüτερο στην
Αλβανßα üοο αυτü ιο εßδοò θαυμασμου και προσω-
Afrrι ιτ*σÜζ μ€ την κακÞ του πaσ¸η
Κα§ την UΠ€pBamιKn un*kpισia ταυ òΙΧε
εξοργßσει ταν αωτοκρüταρα ΝαποßΙÝοντα
22
λησηò, με ιο
οΠοΙο ο ιυραν-
νοò ετΧε εμΠνευσε1
ιουò Αλθανοýò. Τα ar-
σθημαιÜ τουò εκδηλþνο-
νιαν με Ýναν ιρüπο που δεν Üφη
νε καμßα αμφιΒολßα üχτ μüνο απü τουò α-
ξτωματουχουò του, ιουò φρουρουò του (λαμπρü και
ευßλεκτο σþμα) και αλλουò or ouoior εßχαν ευκολη
πρüσθαση οιο πρüσωπü ιου, αλλÜ επßοηò απü ιη
μεγÜλη μÜΖα του στρατοý και ιου λαου. Αυτü το
φατνüμενο θα ηταν απßστευτο yra μÝνα, αν δεν εß-
χα δετ τον Αλη απü τüσο κοντÜ,
Üθε Üνθρωποò που Ýχετ ενÜρετεò αρχÝò
kar ηθτκÝò αξßεò. εýκολα φανιÜΖετατ üιι
or ßδιεò αυιÝò αξßεò -οι μüνεò που εßναι
0εττκÜ kar ετλτκρτνÜ καλÝò στον ανθρþ-
πινο χαρακιηρα- δα Ýπρεπε να αποτε-
λουν ια μüνα Kprιnpra υπακοηò kar εκτßμησηò των
συνιρüφων ιου. ΑλλÜ δεν εßνατ Ýιστ. Ο Üνθρωποò
εßνατ Ýνα ιιλÜσμα τüσο πολυπλευρο Kar στερημÝνο
λογτκηò, þοτε φαßνετατ μÜλλον μτα σýνθετη kar
ευφυßò μηχανη παρÜ Ýνα ηθτκü ον. ΠροτκτσμÝνοò
καθþò εßμαι με ιην πτο πλαιτÜ υßσιη στη Θεßα

Πρü-
νοΙα, ΠΙ-
στευω σθενα-
ρÜ üιι ο Üν8ρω-
ποò εßνατ Ýνα ηθτ-
Κο ον αΠο ιη μοτρα
του. ΒλÝπω, επßσηò. üττ αυ-
τüò ο υψηλüò προοριομüò εßνατ α-
ποτυΠωμενοò με τον Πro ενιονο ιροΠο σε
κÜποτα Üτομα ιου εßδουò μαò, κατÜλληλα οργανω-
μÝνα kar γεwημÝνα υπο ιην προστασßα ιηò τυχηò.
ΑλλÜ οε ü,ιτ αφορÜ τον Üνδρωπο γεντκÜ, δεν βλε-
πω κÜιτ που να εξηγεß ιο αßντγμα ιηò ýπαρξηò απü
αυτÞν την αποψη, ουτε στην τοτορßα των περασμε-
νων χρüνων ουιε στη σελßδα ιηò κα8ημερτνηò ε-
μυετρßαò. ΒλÝπω, μÜλλον, ιη μεγÜλη μÜΖα τηò αν-
θρωπüιηιαò σχεδüν πÜντοτε ωò θυμα ιηò αιομτκηò
τσχýοò, η οποßα, με ιην επßδρασß τηò, επενεργεß
σιην πλετονüιητα σε ιÝτοτο θαθμü ωστε να υποτÜσ-
οετατ χωρßò επτφυλÜξετò, yra να γßνετ ιυφλü üργα-
νο τηò τυραwßαò. Αν η τστορßα ιων πιο φωττσμÝνων
λαþν ιου αρχαßου κüσμου παρουοτÜΖετ σε μαò αυτü
το δλτΒερü θÝαμα, αν τσχýετ το ßδτο με τα περτοσü-
τερα αιü ια Ýθνη που σττò μÝρεò μαò αυτοαποκα-
λοýνιατ πολτττσμÝνα kar, επτπλÝον, αν εßνατ αλÞ-
θετα üιτ ο δεοποιτσμüò καιαοιÝλλετ σια 8ýμαιÜ ιου
ακüμη και ιη συνεßδηση ιηò κατÜσταοηò σιην ο-
25, Αλβανüò
στρατιþτηò.
ΣχÝδιο (,l811)
του 0το
Μüγκνουò φον
ΣτÜκελμπεργκ
(ΓεννÜδειοò
ΒιβλιοθÞκη,
ΑθÞνα)
tr
ποßα τα Ýχετ βυθßσετ, ΒεΒαßωò δεν πρÝπετ να νιþ-
θουμε Ýκπληξη üττ εναò λαüò, που ελÜχτοτα ξÝφυ-
γε απü μτα Üγρτα κατÜοταοη, ελÜχτοτα φωιßσιηκε
απü την πρþτη αναλαμπÞ του πολτιτομου, ακολου-
θησε, καιÜ ιη δτÜρκετα μτσοý ατþνα, τα ατματοθαμ-
μÝνα λÜΒαρα ενüò φρτκιοý ιυρÜwου, ο οποßοò, υα-
ρα ια εγκλημαιÜ ιου, ια οποßα δεν Ýμπατνε σιον
κüπο να αττοκρýψετ, εßχε ιüοο πολλÜ ιαλÝντα που
εφαρμüοτηκαν πÜνω σιουò σκλÜθουò του, yra να
τουò εμπνευοετ το θαυμαομο προò το πρüσωπü του.
ΑξßΖετ τον κüπο να κÜνουμε μτα παýση, yra να
σιοχασιοýμε πþò μπορεß να χαρακτηρτσιεß η kτvn-
ιßρτα δυναμη που κτνουσε αυτüν τον ασυνηθτστο
Üνδρα, ο οποßοò εßχε ιüσο αποφαστσιτκη Üνοδο σε
ολüκληρη την ΕλλÜδα. Or παραιηρηοετò που ακο-
λουθουν Ýγτναν απü τουò Ελληνεò τηò Αριαò kar
ιων Ιωαwßνων που εßχαν Ζßσετ πολý ιον ΑλÞ πα-
σÜ kar or οποßοτ εßχαν την εukarpia να τον παραιη-
ροýν απü κονιÜ καιÜ ιη δτÜρκετα των ιουλÜχισιον
20 ειþν που αποτÝλεσαν ιην πro δραοιηρτα περßο-
)
εν€ßζ δεν ασκιτφ€ §mδßα *ττοτε €πιρρOft
ιτÜνω τΦßJ ΦýτÝ α Ýffrιkε α ßδι*ζ να
συρδεß §πÜ αLßμmουfrÝζ ωπΦτξmþ\f τΦι.ι
23
26. Η πλουσιüτατα
διακοσμημÝνη δο τηò πολιττκßò ιου καρτÝραò.
οßθουσο Ο ΑλÞò εßχε
σε υπερθÜλλοντα Βαθμü το ιαλÝντο
οκροÜσεων του να επτβÜλλεται σιη φρουρÜ ιου καιÜ των Üμεσων
ΑλÞ στο ΙωÜνγιγα, συνεργατþν ιου και Üλλων αξιωμαιοýχων Kar να
σε λιθοτßιιτα του προσιατεýετ τον εαυτü ιου με αξτοΖßλευτη επτδε-
't9ou αιþνα
ξýτηια.
(Μουσεßο ΚανÝνα πρüσωπο δεν εßχε ποτÝ τη χαρÜ να α-
Μπενüκη, ΑθÞνο) σκÞσετ οποταδÞποτε επτρροη επÜνω ιου οýιε ποτÝ
αφÝθηκε ο ßδτοò να συρθεß απü ιτò συμθουλÝò ο-
ποτουδÞποιε απü ιουò υποιελεßò ιου, üποτοò kr αν
ηταν αυιüò, kar ακüμη λτγüιερο να δταταχθεß να ια
δεχθεß ωò αποφαστσμÝνα μÝιρα. Ταυτüχρονα, ßξε-
ρε πþò να προσαρμüσετ κÜ8ε λεπιομÝρετα οποιασ-
δÞποτε σπουδατüιηιαò αποκλετσιτκÜ σιο δτκü ιου
προσωπο.
Η ακαταπüνηιη ενεργηττκüτητÜ ιου και η εκ-
πληκττκÞ μνημη ιου Þταν or κýρτεò πηγÝò που του
Ýδωσαν ιη δýναμη να ανιÝξετ αυιü το δýσκολο ρü-
λο. ΟποταδÞποτε υπüθεση, συχνÜ ησσονοò σημα-
σßαò, που αποδεχüταν ο θεΖßρηò με εμφανη rkavo-
ποßηση, εντελþò ξαφντκÜ, συχνÜ μερτκοýò μßνεò
μειÜ, kar ενþ üλοτ πßστευαν üιτ η υπüθεση αυιÞ εß-
χε ξεχαοιεß, καλοýσε üλα τα ενδταφερüμενα μÝρη
να συγκενιρωθοýν σιο παλÜττ. Τα Üιομα αυιÜ, με-
Ο Αf,Þò εßχε σε υπ€ΡΒüηΑοντα Βαδμü
το τοηÝντο να €πιΒüf,flεται κοι νο
πΡοστοτòýετοι με οξιοζÞßευτη επιüεξιüτητο
24
ρτκÝò φορÝò απλοß χωρτÜιεò, η Üλλοτ απλοß
θρωποτ που γßνονταν δεκιοß απü τον πασÜ, και
αρχÜò ατσθÜνονταν τρομοκρατημÝνοτ απü την
ß
ρουσßα ιου και αμßχστοτ ΖαλτσμÝνοτ απü ιη
γαλοπρÝπετα των δταμερτσμÜτων ενüò
Τοι4ικου αφÝντη, γρηγορα ατσθÜνονιατ Üνετα
τα γλυκÜ kar ευγενικÜ λüγτα του πασÜ, απü
φüπο ιου που Þιατ γεμÜτοò συμπÜθετα kar
συττη, Ηξερε πþò να συΖητÜετ μαΖß ιουò yra το
νο τουò η το Χωριο ιουò, rζar συΧνα Yra ιΙò
νετÝò ιουò Kar τουò συγγενεßò ιουò. Η μνημη
ΑλÞ ηιαν μοναδτκÜ συνεπßò, οκüμη r<ar yra
ματα αυτοý του εßδουò, kar τα ιαραγμÝνα χρüντα
νεüιηιÜò του ιον Ýκαναν να γνωρßΖετ την
μÝχρτ ττò ακατοßκηιεò περτοχÝò τηò. Εναò
απü ιην Αρτα μοý εßπε κÜποιε üττ Þιστ
Üν8ρωποò να ιου πετ ψüμαια, γιατß οττδßποιε
ανÝφεραν yra Ýνα θÝμα, συγκρτνε τη μαριυρßα
με λεπτομερη αναφορÜ ιων αξτωματοýχων του
αλßμονο σε üποτον ουλλαμβωτüταν να ψεýδετατ.
Ενα Üλλο πλεονÝκιημα, που απÝρρεε απü
στÜση του αυτÞ, Þταν üιτ üλοτ οτ Üνθρωποτ που
νττμειωπßοιηκαν καλÜ, κατÜ την επισιροφη
χωριÜ ιουò δταφßμτΖαιτ παντοý ττò χÜρεò ιου,
πνευμα δτκατοσýνηò, τη δτετσδυιτκüιηιÜ ιου,
κολοσýνη ιου, ιη στοργη του και την ευγεντκη
μπερτφορÜ ιου.
Μπορεß να υπÜρχετ η cντßληqm üττ,
στην Αλβστßα, ιÝτοτα συμπερτφορÜ προò ιον
Þιαν απüλυια υπολογτσμÝνη, αφοý η
ση ενüò ημτÜγρτου λαοý στον αφÝντη ιου δεν
 ]{
φ
Φ.
,ß
δ
h,
ξξ..
ΚαιοΠτρΙΖεΙ με Κανεναν ιροπο ιη φυση rζar ιην
γαθüιητα τηò δτακυθÝρνησÞò του. Αυιü δεν τσχýετ
οýτε στα πτο πολτιτσμÝνα Ýθνη, υαρÜ μüνο yra Ýνα
μτκρü αρτθμü ατüμων. Η προσκüλληση ενüò ακαλ-
λτÝργητου λαοý στον αρχηγü του εßνατ πÜντα ιο α-
ποτÝλεομα παρÜδοοηò kar εθßμων πÝρα απü τη
γνþμη ιων υπηκüων του (που γεντκÜ εßνατ λανθα-
σμÝνη r<ar υπερβολτκη) yra τα προοωπτκÜ χαρα-
ΚιηρτσιτΚÜ ιου κυΒερνηιη ιου.
Αληò γνþρτΖε απü την αρχη ιηò μακρü-
χρονηò καρτεραò ιου πþò να κερδßσετ την
εýνοτα ιων Αλβανþν kar να ενδυναμþοετ
το ρüλο του ωò του ιελετüιερου πολτττκοý
ηθοποτοý σε üλη την Τουρκßα, kar δεν
ντþθω καμτÜ Ýκπληξη Ýχονταò δετ με ια ßδτα μου
ια μÜττα αυτüν ιο φοΒερü δεσπüιη, τταρÜ ια ιερα-
τþδη kar αναρßδμηια εγκλημαιÜ του, να απολαμ-
βÜνετ ιÝτοτα δημοιτκüιητα που θα Þιαν αδυναιο να
την Ýχετ ουοτοσδÞποιε ενÜρετοò πρßγκτπαò. Μου
φαßνετατ üττ τα ατσθηματα ιων απλþν αν8ρþπων
προò το ΒεΖßρη ηιαν ανÜμτκια με μτα προληπιτκη
δτÜθεση αρκετÜ παρÜξενη. Εφταναν οτο σημεßο να
συγχωροýν τα εγκληματα ιου δεσπüτη παρηγορþ-
νταò τουò εαυιοýò ιουò, yra εκεßνα που ανοτχτÜ δτα-
πρÜχτηκαν, λÝγονιαò üιτ αυτÞ Þταν η θÝληση ιου
Θεοý kar üττ οι πρÜξετò του πασÜ κατευθυνονταν α-
υü το χÝρτ τηò Θεßαò Πρüνοταò κ.τ.λ. Εχω γßνετ
μÜρτυραò κÜποτων περτσταττκþν αυιηò τηò παρÜξε-
νηò Kar πονηρηò στÜσηò ιων καιþτερων τÜξεων. Θα
εκθÝσω εδþ κÜττ που με εντυπωσßασε τδταßιερα.
27. Επßσκεψη
α- Φεýγονιαò απü την ΠρÝθεΖα για το εσωιερτκü στον ΑλÞ Πασü
ιηò ΑλΒανßαò, εßχα μαΖß μου Ýναν Αλβανü απü ιη στα ΓιÜννενο.
φρουρÜ ιου θεΖßρη, ο οποßοò εßχε λÜβετ α-
δταιαγÝò ΑκουαρÝλα του
πü αυιüν να με ακολουθεß üπου Kar αν πηγατνα Kar WiIIiam Heygarih
να φροντßΖετ yra τα συμφÝροντÜ μου. Ο οτραιτþτηò
αυιüò ονομαΖüιαν Δßτμοò απü το Αργυρüκασιρο, Ý-
ναò λαμπρüò θαρραλÝοò νÝοò, Ýξυπνοò kar πτστüò.
Αργοιερα ιον Üφησα ελευθερο στη ΣαγτÜδα, απü-
λυτα τκανοποιημÝνοò αυü ιτò υπηρεσßεò ιου. Καθþò
ηιαν χρτσιτανüò kar μßλαγε ια ελληντκÜ πολυ κα-
λÜ, συχνÜ κουβÝνιταΖα μαΖß του γτα ττò πρÜξετò ιου
πασÜ kar yra ια γεγονüτα στην Αλβανßα, ια ουοßα
γνþρτΖε καλÜ. Και' αρχÜò εßχε πολεμησετ κατÜ ιου
στρατοý του ΑλÞ, αλλÜ üταν συνεληφ8η ατχμÜλω-
ιοò Kar φυλακßστηκε σιο Αργυρüκαστρο, πηρε τη
συγγνþμη του πασÜ kar μπηκε σιην υπηρεσßα του.
Αυιüò ο θαρραλÝοò νÝοò συχνÜ μου αφηγουνιαν
χωρßò ιον παραμτκρü ενδοτασμü üλεò τιò τρομακττ-
κÝò πρÜξετò που εßχαν συνοδÝψετ ιην κατÜληψη
του ΑργυροκÜστρου απü τουò σιρατιþτεò του καια-
κτητÞ. Ολüκληρη η οτκογÝνετÜ ιου, η μητÝρα του,
οτ δυο αδελφÝò του Kar ο μεγαλýτεροò αδελφüò ιου
εßχαν σφαγταοιεß καιÜ τη λεηλασßα ιηò πüληò. Ο
θεßοò του αποκεφαλßστηκε 8 μÝρεò μετÜ, με δτατα- )
Παρü το τ€Ροτþδπ κοι ονορßδμητα òγκf,Þμοτü
του. αποßΙομΒüν€ι τÝτοιο δημοτικüτητα που
δεν Ýχει οποιοσδÞποτ€ ΕνÜρ€τοò πΡßγκιποò
,,5
Η ΣγπηΝτΗΣΗ

28. Το σερÜι του

ΑλÞ πασÜ στην γη του θεΖßρη. ΠÜνω αυü üλα μιλοýσε με οληθτνη
ΠρÝβεζο, üπου ο συγκßνηση yra τη φρτκτη μοτρα τηò μηιÝραò του
Δανüò περιηγητÞò kar ιων δýο αδελφþν του, που τüσο αγαποýσε. Πor-
συνÜιιτησε το οò δεν θα φανταΖüιαν αυτüν τον τρüμο που εßχε γε-
δεστüτη τηò μßσετ ιην ψυχη αυτοý του τßμτου Üνδρα με πßκρα
Ηπεßρου, ΣχÝδιο kar θλßψη, αλλÜ ιαυιüχρονα και με Ýνα ασßγαστο
(,l81ß)του Καρλ
μßσοò καιÜ του ιυρÜwου που Þιαν η κýρτα αττßα αυ-
Χüλερ φον ιþν ιων απωλετþν; Εντωσα μεγÜλη Ýκπληξη πα-
ΧÜλερσταßν
ραιηρþνιαò ακρτθþò ιο ανιßθετο. Or συμφορÝò τηò
(ΕθυκÞ κοι
πατρßδαò ιου και τηò οτκογÝνετÜò του εßχαν ιüσο
ΠανεπιοτημιακÞ
χιυπÞσετ kar Ζαλßσετ ιη φαντασßα του. þσιε καιη-
ΒιβλιοθÞκη
Στροσβοýργου)
γοροýσε μÜλλον ιην ξεροκεφαλτÜ kar την ιρελη ε-
πτμονß ιων συγχωρτανþν του, αντß yra την ωμüτη-
τα ιου πασÜ, ωò αττßα αυιþν. Εν ολτγοτò, η πτþση
του ΑργυροκÜσιρου τον εßχε πεßσετ υλßρωò üττ ο
θεΖßρηò Þιαν ανßκηιοò kar üιτ εßχε δτκαßωμα στην
kuprapxia σε ολüκληρη την Αλβανßα. Δßγο καιρü
μετÜ, φßλησε ιο ατματοθαμμÝνο χÝρτ του καιαστρο-
φÝα ιηò πατρßδαò του και Ýγτνε Üνθρωπüò του. Μß-
λαγε yra üλα αυιÜ με δÜκρυα στα μÜιτα, αλλÜ με

Εßχα ηαροτηρÞσει ποf,f,Ýò πòΡιπτþσ€ιò üπου
οι Τοýρκοι αρχοντ€ò γßνονταν €πηρμÝνοι σε
üτομα που ÝδΕιχναν ταπ€ινÜ κοι δουf,οπρεπþ
ιην πιο ετλτκρτνß παραßιηση, προφανþò ιαυιßΖο-
\,ºαò ιη θÝληση του Θεοý με εκεßνη του πασÜ! Μπο-
ρεß εýκολα να γßνετ ανττληπτü üιτ σιη θÝση που
θρτσκüμουνα δεν Þιαν ευκολο να ξεδταλυνω αυιß
τη μεγÜλη σýγχυση σιο μυαλü ενüò Üξτου και τß-
μτου νÝου Üνδρα, που με υπηρÝιησε τüοο καλÜ.
Εχετ ετπωθεß συχνÜ üιτ ο δεσποττσμüò εξαχρετþ-
νετ ιην ανθρþπτνη καρδτÜ, πρÜγμα που εivar αλη-
θτνü kar εßνατ εξßσου αληθινü üιτ περτπλÝκετ και
30. Το φροýριο
συγχÝετ ιην ανιßληψη. Η πρþτη συνÝπετα αφορÜ
του Αργυρο- τον ßδτο ιο δεσπüτη Kar τουò προνομτοýχουò σκλÜ-
κÜοτρου. θουò ιου. Η δεýιερη συνÝπεια εμφανßΖετατ στουò
Χολκογροφßο σε μη προνομτουχουò δοýλουò του και στη μÜΖα του
σχÝδιο Η. Holland λαοý. Η πρþιη εßνατ η8τκüò ευτελτσμüò, η δεýιερη
και χÜραξη Β. εßνατ δτανοηττκη υποιßμηση. Η καθεμτÜ αλλÜ kar
Sands (ΕθνικÞ or δυο μαΖß, ωò αυοτÝλεσμα του δεσποιτομοý, εßνατ
ΒιβλιοθÞκη, εξßσου αξτοθρηνητεò. Eivar οýνιροφοτ, üπωò ιο ρß-
ΑθÞνα) Υοò Kar η Ζεσιη ενοò
πυρετοý. ΔταστρÝφουν την ýπαρξη kar α
νουν ιον Üνθρωπο. Ο ΑλÞò με ιτò προσωπτκÝò
τκανüιητεò εßχε εξßσου εκμειαλλευιεß ιουò
λεßò ανþιερηò ταξηò, ιουò αξτωματοýχουò ιου Üμε-
σου περτθÜλλοντüò ιου, Τοýρκουò kar
κ.τ.λ. Το αßσθημα του αλβανικοý λαοý yra τον
φÝνιη ιου ηιαν μτα ετλτκρτνßò προσκüλληση,
ποτÝλεσμα συνß8εταò kar ατφντδταομοý, ενþ εκεß
νη ιων ακολοýθων υψηλüτερου θα8μοý Τ
kar Ελληνων ηταν αποτÝλεσμα φüθου. Ολεò or ιÜ
ξετò kar ια Üιομα συνÝπτπιαν στην τυφλß
kar Βρηκα δßκατη την παρομοßωση που Ýκανε
Ýξυπνοò νεαρüò Ελληναò κÜποlα μÝρα που κουθε
νττÜΖαμε yra την καιÜσταοη οιη χþρα του: «Ο
πασÜò εßνατ σαν μlα ιερατþδηò αρÜχνη, που Ýχετ α
πλωθεß σε ολüκληρη ιην ΑλΒανßα kar Ýνα
τηò ΕλλÜδαò, Ýναò μαγτκüò τσιüò τüσο λεπτüò
περßυλοκοò που χρετÜΖετατ μüνο μτα λεπιÞ κß
σε οποταδÞποτε κλωστÞ ιου τστοý, yra να
στο κÝνιρο kar Ýδρα του τÝραιοò ια χτλτÜδεò
που κτνοýνιατ σιην ευτφÜνετÜ ιου με μτα ελε
η οΠοΙα εrvar φατνομθντΚη».
Δεν συνÜντησα τον ΑλÞ σιην πρωιευουσÜ
αλλÜ οτην ΠρÝθεΖα, üυου Βρτσκüταν, με
μο σιραιü, üταν Ýφιασα εκεß yra δευιερη φορÜ
ιÜ την ευτστροφß μου απü την ΕλλÜδα, ιο ΝοÝ
θpro το 1812. Η ττρþιη μου επßσκεψη σ' αυιüν
νε, κατÜ κÜποτον ιρüπο, λüγω ανÜγκηò. Εßχα πÜα
με συντροφτÜ μου ιο νεαρü κομη Ντε ΛοýντΖι,υ ττπ
ημÝρα μειÜ την Üφιξη μαò, να επανεξετÜσω τα ε-
ρεßπτα ιηò αρχαßαò Ντκüποληò. ΚατÜ ιη δτÜρκετ
τηò απουσßαò μαò, ο ΒεΖßρηò, Ýχονιαò μÜθετ üιτ διχ
ξÝνοl. ΦρÜγκοτ, εßχαν φιÜσετ την υροηγουμενη μÝ
ρα, Ýοτετλε ιουò φρουροýò να ανακρßνουν τη δυ
 29. ΤμÞμο του
αρχοßου τεßχουò
τηò Νικοπüλεωò
(Πολοιüκαοτρο)
σε qÝδιο (28
Αυγοýσου 18,11)
του Καρλ Χüλερ
φον ΧÜλεροταßν
(ΕθνικÞ και
ΠανεπιοτημιοκÞ
ΒιβλιοθÞκη
Στρασβοýργου)

l:L*r- L t.,.*-

σιυχη ελληντκÞ οτκογÝνετα που μαò φτλοε,ενοýσε,
yra να μÜθετ πoror Þιαν αυτοß or ξÝνοτ. Mra απο-
σιολÞ που εκιελÝσιηκε με μÜλλον Üγρτο τρüπο, ε-
πετδÞ ο πασÜò ηιαν δυσαρεστημÝνοò υου εßχαν ε-
γκατασιαθεß ηδη 24 þρεò δýο ΦρÜγκοτ που του Þ-
ταν Üγνωστοτ. Ειοτ, καιÜ ιην επτσιροφη μαò απü τη
Ντκüπολη, θρηκαμε τη δýσιυχη οτκογÝνεια σε κα-
τÜσταση ανησυχßαò εξατιßαò μαò. Γτ'αυιü αμÝσωò
αποφÜστσα να ΖηιÞσω ακρüαση απü το ΒεΖßρη, ιην
επüμενη κτüλαò ημÝρα. Αρνηθηκα την προσφορÜ
Ελληνα εμπüρου, yra τον οποßο εßχα φÝρετ μερτκÝò
συσταττκÝò επτστολÝò, να με συσιησετ, εξατιßαò του
ακραßου φüΒου ιου, καθþò προÝΒλεπα μτα ιαπετ-
νωττκÞ σκηνÞ, αν αυτüò ο δýσιυχοò Üνδραò Βρι-
οκüιαν μπροστÜ οιο θεΖßρη. Γτατß Þδη εßχα παρα-
τηρησετ πολλÝò περτπιþοετò üπου or Toupkor Üρ-
χοντεò γßνονταν πÜνια πro επηρμÝνοτ üσο ια Üτομα
που Βρßσκονιαν μπροοιÜ τουò Ýδετχναν ταπετνÜ
kar δουλοπρεπß.
Üθε ανεξÜρτηιο kar ιßμτο πνεýμα Βρßσκε-
τατ σε δυσκολη 8Ýση με μτα συντροφτÜ
μτκρüψυχη Kar ιαπετνωμÝνη, καθþò φαß-
νεται σε Ýνα Βαδμü να ουμμειÝχετ στην
ταπεßνωση αυιη. Ωò εκ τοýτου, υροτßμησα
να παρουσταστþ απü ιον Αγγλο δτπλωμαιτκü ανιτ-
πρüσωπο κýρτο Φ.,' που πρüτετνε να με συσιησετ
ωò Αγγλο περτηγητη, αλλÜ αυτü το απÝρρτψα yra
δυο λüγουò: πρþτον, δτüιτ ποτÝ δεν μου Üρεσε να
εμφανßΖοματ ωò κÜποτοò που δεν εßματ, kar μετÜ,
γτατß υποοχÝθηκα σιον εαυιü μου μτα ευχÜρτστη
συνομτλßα Þ κÜποτα υερßεργη απορßα απü ιη μεριÜ
ιου θεΖßρη, στον ουοßο η χþρα μου πρÝπετ να Þταν
ιüσο Üγνωστη üσο or Üνθρωποτ στο φεγγÜρτ στον
Ε
Πüντοτε Εοýμοζο την κεδορüτητα κοι
την ταχýτητα μC την οποßο Εf,f,ηνεò
και Τοýρκοι €γΡοφον πÝνω στο γüνοτο
Νßκολαò Κλτν στο ιαξßδτ του δrkou μαò Χüλμπερ-
γκ.'Απλþò συμφωνησαμε να μην αναφÝρουμε λÝ-
ξη yra τον υüλεμο, που συνεχτΖüιαν το 1812 μετα-
ξυ Αγγλßαò κατ Δανßαò, αποφεýγονιαò üλεò ιτò πα-
ρατηρησειò απü ιον πασÜ yra την παρουσßαση ενüò
Δανοý απü Ýνα δταυτστευμÝνο Αγγλο. Την επüμε-
νη μÝρα, üταν φτÜσαμε την ωρα που üρτοε ο παοÜò,
θρηκαμε ιο παλÜττ γεμÜτο σιραιτþτεò, που aprθ-
μοýσαν υερßπου 4.000, τουò οποßουò εßχε φÝρει μα-
Ζß του απü ια ΙωÜwτνα. ΣχημÜιτΖαν πολυ δταφορε-
ττκÝò Kar ΖωηρÝò ομÜδεò σιην αυλÞ του παλαττου
Kar or περτσσüτεροτ απü αυτοýò ηταν αυασχολημÝ-
vor μθ ιον καθαρτσμü των üπλων ιουò. Μαò εßπαν
üιτ ο ΒεΖßρηò θα Ýκανε επτθεþρηση το απüγευμα. 31, τα βüρεια
ΚαιÜ την εßσοδü μαò στο κιßρτο, δτασχßσαμε μερl- . τειχη τηò
κÝò απü ε- ) Νικοπüλεωò üπωò
εßναι σÞμερο
η
 32. ΖευγÜρι
Αλβανþν
σε παλικÞ
λιθογραφßα των
DalI'Acqua κοι
Lazareιιi.
33. 0
δραγουμÜνοò.
Λιθογραφßα των
Haussard κοι
Scotin
κεßνεò ττò ευρυχωρεò, σκοιετνÝò kar Üδετεò αßθου-
σεò που συνßθωò προηγοýνιατ ιων δταμερτσμÜτων
μταò τουρκτκßò προσωπτκüτηιαò, αλλÜ που μοτÜ-
Ζουν περτσσüτερο με αßθουσεò μταò στταποθηκηò
η, μÜλλογ με Ýνα σιραιþνα υαρÜ με τον προθÜλα-
μο μταò μεγÜληò προσωπτκüιηιαò. Συναντησαμε
καμτÜ ετκοσαρτÜ φρουρουò, που μαò δÝχιηκαν με
ευγÝνετα. Ο κυρτοò Φ. ιοýò ßταν γνþρτμοò kar Ýναò
τον αγκÜλτασε χατρετþνταò στραιτωιτκÜ και αποκα-
λþνιαò τον ακριΒÝστατον φßλον. ΜειÜ αναγγελ-
θηκαμε στο ΒεΖßρη kar αμÝσωò μετÜ γßναμε δεκτοß.
Η πρþιη προσÝγγτση αυτου ιου ασυνηθτσιου γÝρο-
νια, τον οποßο απü τüσο κατρü επτθυμοýσα να δω,
Þιαν πολυ ενδταφÝρουσα yra μÝνα. Το δταμÝρτσμα
σιο οποßο Βρßκαμε το ΒεΖßρη ηιαν μεσαßων δια-
στÜσεων, αλλÜ πολý επýληττκü kar πλουστα δτα-
κοσμημÝνο κατÜ τον τουρκτκü ιρüπο, χωρßò να εß-
var υπερφοριωμÝνο. Η οροφη, ωοειδηò η μÜλλον
επτκλτνßò καιÜ ιον ελλετπιτκü τρüπο, ßιωτ ΒαμμÝ-
lm σε χρþμα Βαθý ουρÜντο γαλÜΖτο, με μερτκÜ α-
νÜγλυφα ασιÝρτα, επßχρυσα kar δταφüρων μεγε-
θþν. Αυτüò ο καλλωπτσμüò, που συχνÜ εßχα δετ σε
Ο ΑαÞ πασüò μου υπÝΒοßε τüσεò
€ ωτÞσ€ιò
Ρ μò μ!α ανÜσα, που μΕ δυσκοßßα
Þξερο ποιο νο gποντÞσω πρþτG
2Β
τουρκτκÝò αßθουσεò στην Κωνσιανττνοýπολη
αλλοý, μου φαßνειατ üιτ δημτουργεß Ýνα πολý
μονικü αποιÝλεσμα, κυρßωò σε μεγÜλα
σμαια, τα οποßα ταυτüχρονα εßναι πλοýσια σε
θουργηματα, αλλÜ Ýναò παρüμοτοò δτÜκοσμοò
δßνει την ενιýυωση üττ εßνατ πολý χτυπηιüò σε
κρÜ δωμÜττα. Το σαλüντ ßιαν στενüμακρο Kar
ρτσμÝνο σε δýο ßσα μÝρη αυü τÝσσερτò
σπετροετδεßò κßονεò που Ýφιαναν απü ιο
μÝχρι το ταβÜντ. Ηταν θαμμÝνοτ üπωò kar η
στο γαλÜΖτο του ουρανοý Kar με επßχρυσα
ετδß ανÜγλυφα υου ενþνονιαν στα στενüμακρα
νüκρανα με ια μεγÜλα φýλλα ιηò ακÜνθου,
χρυσα, επßσηò, kar καλüγουσια. Or κßονεò αυιοß
Ζß με Ýνα επßχρυσο κτγκλßδωμα χþρτΖαν το
τερο μτσü του δταμερßσμαιοò απü ιο Üλλο μτσü,
οποßο Þταν δýο σκαλιÜ ψηλüιερα kar
σιτò ιρετò πλευρÝò του με Ýνα μεγÜλο νττθÜντ,
τελευταßο αυιü καλυπιüταν με κüκκτνεò
κουριßνεò, κομψÜ προσαρμοσμÝνεò σιην ιαπε
ρßα, με μεταλλτκÝò επßχρυσεò ημτσεληνουò
πλοýστα δτακοσμημÝνο με κροσσοýò kar ιαφιÜ
χρυση κλωστη.
Ο ΒεΖßρηò καθüταν κονιÜ σιο παρÜθυρο, σιη
ντÜ του νττβαντου, σιαυροπüδτ πÜνω σε Ýνα
λÜρτ μÜλλον μεγαλýτερο απü τα υπüλοτπα. Στα
ριστερÜ, και λßγα θηματα μακρτÜ απο αυτüν,
νττβÜντ και οιην ßδτα στÜση, καθüιαν Ýναò
μÝνοò Τοýρκοò, προφανþò Ýναò υψηλüθα8μοò

ξτωμαιοýχοò, Ýναò εμφανßστμοò Üνδραò με πολý σο-
θαρüιερη Ýκφραση απü εκεßνη του ΒεΖßρη, Πολý
πτο κÜιω kar πÜνω στο ποτκιλüχρωμο χαλß, που κα-
ιαλÜμθανε το χþρο που περýαλλüιαν απü ιο νττ-
θÜντ, Βρßσκονταν τρετò γραμματεßò η ανττγραφεßò,
δýο απü ιουò οποßουò, Ελληνεò, θρßσκονιαν μπρο-
στÜ σιο ΒεΖßρη, ενþ ο τρßτοò, Ýναò Αλθανüò, η του-
λÜχισιον Ýτστ ντυμÝνοò, κοντÜ στον Τοýρκο υου
μüλτò ανÝφερα. Kar or τρετò üιαν σιαυροπüδτ kar
απασχολοýνταν με το γρÜψιμο, με το μελστοδοχεßο
μπροσιÜ ιουò, καθ' υυαγüρευστν ιου ßδτου ιου βε-
Ζßρη kar ιου Οθωμανοý αξτωμαιοýχου, Εγραφαν ü-
λοτ χωρßò να στηρßΖουν το χαρτß κÜπου υαρÜ μüνο
στο αρτστερü ιουò χÝρτ Þ πÜνω σιο γüνατü ιουò. ΠÜ-
ντοτε θαýμαΖα την καθαρüτηια και ιην ταχυτηια με
ιην οποßα Ελληνεò και Τοýρκοτ Ýγραφαν με τον
ιρüπο αυτü, αλλÜ συι,τιθτσμÝνοò να γρÜφω σε Ýνα
γραφεßο ß τραπÝΖτ, ποτÝ δεν ια κατÜφερα με ιο δτ-
κο ιουò τροΠο.
αθþò πληστÜσαμε σιο ντýÜντ, ο θεΖßρηò
μÜò χατρÝτησε με ιον τουρκτκü τρüπο
--σκýΒονταò ιο κεφÜλτ Kar φÝρνονταò το
δεξß χÝρι σιο σιηθοò. ΜετÜ μαò Ýκανε Ýνα
νüημα να καθßσουμε πÜνω στο ντýÜντ, ü-
xr μακρτÜ απ' αυτüν. Εßπε λßγα λüγια σιουò γραμ-
ματεßò kar εκεßνοτ αποσýρθηκαν αμÝσωò. Εμετνε
μüνο ο ηλτκτωμÝνοò Τουρκοò, που Þταν το Üφωνο
πρüσωπο τηò σκηνßò υου πρüκετιατ να περτγραψω.
34. Ηπερþτηò
των Ιωοννßγων,
σε λιθογραφßα του
19ου οιþνο
(Γεννüδαοò
ΒιβλmθÞκη,
ΑθÞνο).
35. Χαρακτηρι-
οτικüò τýποò
Σουλιþτη σε
qlÝδτ του L.
DυριÝ
(Γεwüδαοò
ΒιβλτθÞκη,
ΑθÞνο)
Ο αξιωματτκüò ιηò φρουρÜò, που μαò εßχε συσιÞ-
σετ, Ýμετνε σιη θÝση ιου κονιÜ σιην πüρια, στην
Üλλη Üκρη του δταμερßσματοò. Ο θεΖßρηò Þξερε ü-
ιτ δεν χρεταΖüιστ Üλλο δτερμηνÝα αν Þταν παρþν
ο κýρτοò Φ. kr εγþ με ιη σετρÜ μου εßχα ΖηιÞσετ α-
πü ιον τελευταßο να μου επττρÝψετ να επτχετρησω
να συνομτλησω με τον πασÜ χωρßò Üμεση Βοηθετα.
Με αυτüν ιο συνοπττκü kar Ζωνιανü τρüπο, kar σια
ελληντκÜ που μßλαγε στην κοτνÞ τουò μορφß kar
με ιον καλýτερο ιρüυο, ο Αληò ρþτησε ιο üνομÜ
μου, τη χþρα μου, ιο σκοπü ιου ταξιδτοý μου, αν εß-
χα ξαναεπτσκεφθεß ιην ΕλλÜδα πρτν, αν μου Üρε-
σαν or Χωρεò.
Μου υυÝβαλε ιüσεò ερωιησθτò με μτα ανÜσα, που
με δυσκολßα ßξερα ποτα να απωιτÞσω πρþια. Του
εßπα το üνομÜ μου, ιη χþρα μου, üττ ηδη ßμουν
σιην ΕλλÜδα 2 η 3 χρüντα kar üιτ ταξßδευα κυρßωò
περιÝργειαò χÜριγ [ελληντκÜ σιο πρωτüιυπο], yra
να δω ια αρχαßα μνημεßα κ.λπ. Πρüσθεσα εmπλÝ-
ον, ιο παραδÝχομαι, üττ τþρα θρτσκüμουν εδþ yra
να δω ιην αρχαßα Ηπετρο, και yra να δþοω τα σÝ-
Βη μου στην ΥψηλüιητÜ του, που ουΖηιτüιαν πολý )
Το unepBof,ιkü γÝßιο Þτον μßο οπü
τιò ιδιομοΡφßεò του κοι ποτÝ μου δεν üκουσο
üßßον üνδρο νο γ€ηü μ€ ουτüν τον τρüπο
29
Η ΣγΝΑΝτΗΣΗ

36. 0 περßφημοò
πßνακοò (181θ) σιην πατρßδα μου. Ακουγονταò ια λüγτα μου στρÜ-
του ΝππρÝ που φηκε με Ýνα δüλτο χαμüγελο σιον κýρτο Φ. και του
δεßΧνεΙ ΤΟν ΑλÞ εßπε: «ΑγττλαμθÜγοματ üττ ο ξÝγοò αυιüò θρßσκε-
ποσÜ με τοτατ αρκετü χρüνο σε αυτÝò ττò χþρεò þστε να Ýχει
σΚΟýφΟ, ΤΟ μÜθει την ιÝχνη να κÜνετ φτλοφρονησετò σια ρω-

Αν Ýχετò Ýρθει εδþ yra να με δετò, ελπßΖω να δra-

πτστþσετò üττ δεν εßματ τüσο κακüò üσο με περτ-
γρÜφουν σττò γαλλτκÝò εφημερßδεò». Kar ακολοý-
8ησε Üλλο ξÝσπαομα γÝλτου.
Ο θεΖßρηò, üταν μπηκαμε, κÜπντΖε ναργτλÝ, μτα
συσκευÞ üπου ο καπνüò περνÜετ μÝσα αυü ιο νερü
ß
που υπÜρχετ σε μια γυÜλα κýλτνδρο που θρß-
ß
σκειαι πÜνω σε μτα μεγÜλη ασημÝνια μπρου-
νιΖινη θÜση, που συχνÜ εßνατ üμορφα δουλεμÝνη
απü φßλνττστ. Λßγα θημαια απü ιον ΑλÞ πασÜ πÜ-
νω οιο χαλß υπßρχε μτα παρüμοτα συσκευÞ απü
ιην ουοßα Ýθγανε Ýναò σωλßναò απü μαροκτνü
δÝρμα, μακρυò, ελασιτκüò kar υφασμÝνοò με χρυση

Αf,þò: «Βρßσκετοι οΡι(€τü χΡüνο σΕ ουτÝò

τιò χþΡòò þστε νο Ýχ€ι μüδει την τÝχνη
να κüν€ι φιηοφΡονÞσ€ιò στο Ρωμοßικο»

κλωστÞ που καιÝληγε σε Ýνα κεχρτμπαρÝντο Üκρο,
πολý κομψÜ στολτσμÝνο με δταμÜνττα, ιο οποßο ο
ΒεΖßρηò κρατοýσε σιο χÝρτ του. Η φορεστÜ ιου ΑλÞ
37, Η Νικüπολη εßχε δýο αξτοσημεßωια πρÜγμαια που ιρÜ3αγαν α-
και το Ωδεßο σε μÝσωò ιην προοοχß: Ýνα ξιφßδτο που φüραγε στη
λιθογροφßο του Ζþνη ιου, η χετρολαθü του οποßου καλυπτüταν απü
Edιιard Lear
δτα-
μανττα, καΙ ενα
καπÝλου, η μÜλλον ψηλου σκοýφου απü μοθ
λοýδο με πλαττÜ χρυση δαντüλα. Η αχριΒηò
ιου σκοýφου μυορεß να τδωθεß σιο εκπληκττκüò
μοτüιηταò πορτρÝτο που Ýκανε ο κ. ΝυπρÝ. Εχει
Κρη ομοΙüτητα με ιο σκουφο που οΙ αρΧαßοΙ
ροýοαν üιτ φοροýσε ο ΟδυσσÝηò.
Αληò εßχε ανÜοιημα κÜιω ιου μειρßου.
κεφÜλτ ιου ενιυυωσßαΖε τδιαßτερα,
δεν ÝμοταΖε καθüλου με κεφÜλτ
νου, ουτε στο σΧημα ουιε σιο Χρωμα,
μου φÜνηκαν εντελþò ελληντκÜ. Το
ιωυο Þιαν ψηλü kar πλαιý, ια μÜιτα μÝσου
θουò kar χωρßò καμτÜ αποφαστσιτκüιητα, αλλÜ
ξατρεττκÜ ΖωηρÜ. Η μυιη μεγÜλη kar γαμψη, ß
μÜγουλα φαρδιÜ kar γεμÜια, χωρßò να εivar σαρκþ
δη. Το πryouvr πλοýστο, σιρογγυλü kar σκεπασlý
νο απü μτα λευκη γενετÜδα, που δεν Þταν τüτε τü
σο πυκνÞ üσο Ýπετια απü 6 χρüντα, üιαν ο κ. Νυ
υρÝ Ýκανε ιο υπÝροχο σχÝδτü του, αυü το ουοßο Ýχ
 εγκατεστημÝνοτ στην ΑλΒανßα. Στην πραγματτκü-
ιηια, εκεßνα ια πετσμαιÜρικα και υπεροπττκÜ πλÜ-
σματα φαßνονταν λτγüτερο νωχελτκÜ Kar πτο πρÜα
οιην Αλθανßα απü οποταδηποιε Üλλη περτοχß τηò
Τουρκßαò, γτατß ατσθÜνονταν üιτ εßνατ σιο ßδτο επß-
πεδο με ιιò Üλλεò φυλÝò, τουò Ελληνεò ι<ar τουò
Αλθανουò, επετδη ο Αληò ßταν υπερΒολικÜ δε-
οποττκüò yra να εκτιμÜετ Þ να ευνοεß οποτοδÞποτε
Üτομο, παρÜ μüνο yra ττò τκανüτητÝò ιου, δηλαδη
yra την ικανüτητÜ του να τον υπηρετεß σιην υλο-
ποßηοη των σχεδßων του, καλþν η κακþν. Οπωò
παρατηρεß ο αθÜνατοò Αρατοò. or περτσσüιεροτ πρß-
γκιπεò, με αδταφορßα kar εγωτσμü στο θÜθοò τηò
καρδýò τουò, εκττμοýν οτο Üτομο, ακüμη και το πιο
ευΥενεò, μονο τα μεοα Που ΚαιεΧεΙ Yra να ιουò ετ-
var χρηστμο, kar üττ η φιλßα ιουò, η υεριφρüνηση
ιουò Kar ιο μßσοò ιουò αποφασßΖοντατ αποκλετσττ-
κÜ απü αυτüν ιον υπολογτομü. Αν τσχυετ αυιü, θα
μποροýσε κανεßò να περτμÝνετ απü Ýναν Αλβανü

Φοροýσε Ýνα σκοýφο ποι.! εßχε μικρη

CIμοιüτητσ μ€ αυτüν πΦιJ, σýμφωνο μ€
Τουζ αρΧοÝουζ. φοΡοýσ* ο ΟδιΙσσÝòò

μτα ΥΚρα- δεοπüτη, μτα τδτοφυΙα, αλλÜ ακαλλτÝργητο, να Ý-

θοýρα. Η πro ενδτα- χετ μτα καρδιÜ λτγüτερο στεγνη kar ατσθηματα λτ-
φερουοα καΙ ΠΙο ΧαραΚτηρτσττ- Υοιερο εΥωτσιτΚα;
Κη εΚφραοη ιου ΠροοωΠου του ΠροερΧοιαν Ο Αληò εßχε κÜνετ Ýνα νευμα στον αξτωματτκü
απü ια μÜιτα η, μÜλλον, απü το Βλεμμα kar απü ε- ιηò φρουρÜò ιου που οτεκüιαν στην πüρτα, να μαò
κεßνο το μÝροò που περιΒÜλλετ το σιüμα και τα χεß- προσφÝρουν καφÝ kar πßπα. Ο ΑλΒανüò, που σερ-
λη. Το συχνü χαμüγελü του δεν εßχε, συνηθωò, τß- Βßρτσε ια γλυκÜ κατ ιον καφÝ πÜνω σε Ýνα αοημÝ-
ποτα κοροßδευιτκü Þ πανουργο, αλλÜ συχνÜ πολλη vro δßσκο, λýγτσε ιο Ýνα γüναιο μÝχρι το πÜτωμα ü-
38. το Ωδεßο
ευγÝνετα, kar üταν ΖωνιÜνευε απü την κουβÝντα, Ý- ιαν ια παρουοßασε πρþτα σιο ΒεΖßρη kar μετÜ σε ε- που οικοδüμησογ
μÜò. Ο Αληò με ρþιησε πÜλι αν εßχα πετ üττ ημουν τον
ναò ευχÜρτσιοò Kar χαρουμενοò αÝραò απλωνüιαν 'lο αιþνο
μ,Χ.
στα χαρακτηρτσιικÜ του. ΓεντκÜ αυιüò ο υπÝροχοò Δανüò. ΑυÜντησα καταφαττκÜ. ι<Μου φαßνετατ», ε- οι Ρωμαßοι
Üνιραò φυοτογνωμτκÜ, kar απü τουò τρüυουò του, πανÞλθε, «üττ ο λαüò σου και οι Αγγλοι εßναι σε
οτη Νικüπολη,
φατνüταν να μοτÜΖει ελÜχτοια με Ýνα γÝρονια εμπüλεμη κατÜσταση ια τελευταßα χρüντα» [«ΝΙου )üπωò εßνοι
Τουρκο ανþτερηò ιÜξηò. Δεν εßχε ιßποτα απü ιο αιò μερεò μOò
λευκü kar δτÜφανο χρþμα υροοþυου που Þιαν τü-
σο κοτνü μεταξυ ιων Τοýρκων αφεντÜδων. Το δτκü
του Þιαν κασιανü kar αρρενωπü. Or τρüποτ του δεν
εßχαν ιßποτα απü ιη θραδυιητα και τη Βαρýτηια
που ηταν χαρακιηρισττκÜ των Τουρκων ανþτερηò
τÜξηò. Ο Αληò, üπωò μου εßυαν or Ελληνεò, συχνÜ
περτÝπατΖε αυιü το δεατρτκü εßδοò Βαρýτηιαò. Μß-
λαγε kar κτντüιαν γρßγορα Kar, με μτα λÝξη, δεν
εßχε ιßποτα κοτνü με Ýνα γÝρονια Τοýρκο, εκτüò α-
πü τη φορεοτÜ του. Το οþμα του ηταν αυτü ενüò
Ελληνα kar η ψυχη του ενüò ΑλΒανου.
Τα προσωιτκÜ αυιÜ χαρακιηρτοιτκÜ ιου πρÝπετ
να επηρÝασαν τουò ßδτουò τουò Τουρκουò, που ηταν
Η Σγκ,ηι\ιτΗΣΗ PoULAιN

3θ. 0 μικρüò
ΓÜλλοò φαßνεται οτι εßοτε πλακισμενο1 με Lουò Ιγγλε-
τυμπOνΙαηò (πη σουò ετοýτουò Lουò χρονοýò» (ελλ. σιο πρωτüτυ-
μOΧη Τηò πο)] και πρüσθεσε: «Εχω διαΒÜσετ κÜιτ γι' αυτü σε
Νικüποληò εφημερßδα ιηò ΚÝρκυραò». Με την ερþιηοη αυτη,
(,l798), ιßτον οι που ο κ. Φ. kar εγþ ευχαρßστωò θα αποφευγαμε να
Τοýρκοι απανιηοουμε, κοτιÜξαμε ο Ýναò ιον Üλλο και χα-
κοτÝσφοξαν τη
μογελÜσαμε. ΑπÜνιησα üιι σιγουρα υπηρχαν κÜ-
γαλλικÞ φρουρü ποτεò δταφορÝò μειαξυ των δυο κυΒερνησεων που
τηò ΠρÝβεζαò. ηλιτΖα üιτ σýντομα θα δτευ8ετουνιαν.
ΕικονογρÜφηση «Λοτπüν», εßπε, «ια πρÜγμαια αλλÜΖουν συχνÜ
χωρßò ιοτορικÝò εκεß πÜνω, σιτò χþρεò σαò, Kar οι φιλßεò μειακι-
απαπÞσειò οπü
νουνιαι προò ια εδþ η προò ια εκεß,,.
διοφÞμιση
Εζεφερε ιιò λÝζειò αυτÝò μc ιüοο ευχÜριοιο ιρü-
σοκολÜτοò
πο, που με ενθÜρρυνε να απανιÞσω: «ΜÜλτσια,
Υψηλüτατε, ιο ßδτο üπωò εδþ στην Τουρκlα».
Σιο οημεßο αυτü ετιανÝλαθε το ξÝσπαομα γÝλτου,
kar εßπε: «Eivar αληΒετα - εßνατ αληθεια» [«ΑΔη-
0εια λεγειò - αλýOεια λεγειò» (ελλ. στο πρωτüιυ-
ιο)] επαναλαμΒÜνονταò ιιò λεξετò αυιÝò μερτκÝò
φορεò.
Δεν ουνÝχτσε το θÝμα, κα1 ημουν πολυ χαρουμε-

Τα συχιιü χαμΦγ§ηü ταυ δ€γ €ßχ€.
σι"§νηδωò, τßmQτα κοροι'δευτικε Þ πΦν§υργ§,
αη Ü αντιδÝτωζ πΦηηÞ €υγÝν€ßα
νοò yr' αυιü. Στη συνÝχετα μου Ýκανε ορτσμÝ\,εò ε-
ρωιησετò σχεττκÜ με τη χþρα μου, ιον π-\ηθυσμο
τηò, την κυSÝρνηση τηò κ.λυ. Δυο πρÜγματα ιον ε-
ντυπωοιασαν αΠο tτò αΠανιησετò μου: Πρωτο\ι οτ1 η
κüμη αποσπαοιεß απü τη Δαντκη Μοναρχßα, εκιε:
νüιαν ιüσο ψηλÜ προò ΒορρÜ. Εßχε ακουσετ kc.:
yra ιην Ισλανδια, κυρßωò yra ιο ηφαßοτετο ΧÝκ,\ι
αλλÜ δεν ηταν ενημεροò üττ ανηκε στη Δανßα. r:
στευονιαò üττ εßναι κιηση τηò Αγγλßαò. Με ρþτ:
σε αν ηταν αληθετα üιτ το ηφαßσιετο ΧÝκλα ετ:
κοινωνουσε με ιην Αßτνα στη Στκελßα, Ýτσ1 þστε :
εκρηξειò ιουò να γßνονται ιαυιüχρονα.
ΑπÜντησα üττ, σýμφωνα με ολεò ττò ενδεßξειò. ,
μεγÜλεò ηφατστειακÝò εσιßεò του πλανÞτη Ýχο,:
μτα φυστκη επτκοτνωνßα. αλλÜ üττ αυτüò δεν εßτ,;
λüγοò να μην εßνατ η Ýκρηξη κÜθε ηφατσιεßου ,

Δανßα ιην εποχη ιηò ακμηò ιηò δτÝθειε 22 πλοτα νιελþò ιοπτκÞ και üιτ αν τα δυο που ανÝφερε εßχò
ιηò γραμμηò Kar 14-15 φρεγÜτεòkar, δευτεροι,. üττ ταυτüχρονεò εκρηξετò, αυιü μÜλλον ηιαν μτα ι,
η ενδταφÝρουσα χþρα ιηò Ι{ορ- ΧαΙα συμΠτωση.
Sηγßαò, που δεν ετχε α- «ΠÜντα επτθυμουοα,»» απÜντηοε, «να δ

ενα ηφC
 μηνεò ιιprv, ΓÝλαοε πολυ που ιου εßπα üιτ Ýφιασα
στην ΚαλαμÜια οχεδüν γυμνüò kar με μüλτò 4 πα-
ρÜδεò στην τσÝπη και ρO]ιησε πþò ελαθα Üλλα
χρημαια κ.λπ.
Σιη ουνÝχετα μου εßπε: <<Οιαν αναχωρησετò απü
εδþ Βα σου δþσω Ýνα δτα8ατηριο (μπουγτουρντß)
kar Ýναν απü ιουò ανδρþιουò μου ωò ακüλουθο.
Τüιε Βα δουμε αν μπορεßò να θρετò Ýσιω και Ýνα
ληστη οε ολüκληρη ιην Αλβανßα. Εσυ ττ λεò γι'
αυιü κυριε Φ.;».
Ο ιελευταßοò εßιιε μερτκÝò κολακευιτκÝò κουβε-
νιεò yra ιην ασφÜλετα που Ýχουν or ταξτδτþτεò σε
ολüκληρη την επτκρÜτετÜ ιου κ.λπ. Σε ü,ιτ αφο-

ξν hßξ* ι;ιιυιι,; ΗΟΙν* μξ γξρΟνºfi- ΙΦ

-ß"^
}ζ*"

Τ* εγ μfi ß*υ Þταν αυτü €νÜζ ftftnva

§αÝ η *Χßß ξ*υ eνffζ ffi αν**

οτειο, üμωò üχτ το δτκü οαò. εκε]. οιητ: Üκρη ιου ροýοε εμÝνα, δεν μπüρεσα να αποφυγω ιη σκÝψη
ΒορρÜ, κÜνετ πολυ κρßο εκεß. αλλÜ τηò Αßτναò η üττ γνþριΖα Ýνα λησιη οιτò περτοχÝò ιου, kar μÜλτ-
του ΒεΖουβτου. Το κλßμα πρÝπει τ,α ειτ,ατ καλü σια ιο μεγαλυτερο απü üλουò αυτουò, αλλÜ φυστκÜ
στην Ιταλια, αλλÜ απü ιην Üλλη, εχουν Üλλα rιpo- κρÜιησα τη σκÝψη μου για τον εαυτü μου. ΜετÜ μß-
θλημαια. Μου λÝνε üττ υπÜρχουν ληοιÝò στουò με- λησε μαΖß μου γτα τα ταξßδια μου οτην Τουρκßα,
γαλουò δρομουò εκεß οτην Ιταλßαιι. ιην Κωνσιανττνουπολη, ιην Τροßα kar τη Σμυρνη, 40. Αποψη
,,Δεν Γχω ουνανιησCι κανÝναν απü αυιουòιl. 6ηq- και πÜναι απü üλα την ΑδÞνα. μια πüλη που üπωò του γOοý
βορεßωò
ντησα, <<αλλÜδυοιυχιßιò αυιü ουνÝβη εδþ στην μου εßπε ειιτθυμουοε του Επικοýριου
Τουρκßα». «Σε loro μÝροò;». «ΠÜνω σιην οροοετρÜ πολιι να δει. Απüλλωνα στη
του ΠενταδÜχτυλου (Ταýγειοò) πηγαlνονταò α- Μτλþνιαò yra φιγüλεια.
πü ιον ΜυσιρÜ σιην ΚαλαμÜια, üχι μα τα αρχαια) Λιθογροφßο σε
κριÜ απü τα συνορα τηò ΜÜνηò». σχÝδιο του
ΜειÜ ιου αφηγηΒηκα κÜιι αηο Stackelberg κοι
ιη συνÜνιηοÞ μου με τουò λη- ß εκτÝλεση Jacottet
Η Σγßτι.,η.I.{τΗΣΗ
41. Η Νßκη
οτεφονþνει τον
0κτοβιανü οτο
Ακπο μετü την
επικρÜτησÞ του
επß του Αντωνßου
και τηò
ΚλεοπÜτροò.
Χαλκογραφßο
üγνωστου
χαρÜκτη
μνημεßα τηò Αθηναò, ο κ. Φ. παραιßρησε, εντελþò
Üστοχα, üιτ or φßλοτ μου Kar εγþ εßχαμε κÜνετ ανα-
σκαφÝò σε δτÜφορα μÝρη ιηò ΕλλÜδαò kar üιτ, με-
ρτκουò μηνεò πρτν, εßχα θοηθηοετ σε μτα επτχεßρη-
ση αυτοý ιου εßδουò οτην Αρκαδßα, σιον ΜορτÜ (η-
ταν η εκσκαφÞ του ναου ιου Επτκοýρτου Αυüλλω-
να στη ΦτγÜλεη).'Τα λüγτα αυιÜ του κ. Φ., που ετ-
πþθηκαν ασυναßσθηια kar χωρßò καμτÜ Üλλη προ-
8εση υαρÜ μüνο yra να πει κÜττ, ηταν κατÜ Ýναν
τρüπο μοιραßα yra μÝνα, καθþò μου σιοßχτσαν κα-
θυσιÝρηση υÝνιε ημερþν στην ΠρÝθεΖα. Ανταμεß-
φθηκα üμωò γεwατüδωρα για ιο χÜστμο χρüνου, α-
πü το πλεονÝκτημα να δω ιον Αλη πασÜ υπü αλλεò
ουν8ηκεò, πro ενδταφÝρουσεò. Ο ΒεΖßρηò, αρπÜΖο-
νιαò την ευκατρßα που του Ýδωσαν τα λüγτα ιου κ.
Φ., με ρþτησε απ' ευθεßαò αν ημουν Ýναò απü τουò
μτλüρδουò που τελευταßα εßχαν δþσετ Ýνα μεγÜλο
ττοσüν στο yro του, τον ΒελÞ πασÜ, yra να πÜρουν
Üδετα να κÜνουν κÜπου ανασκαφÝò. Του εßπα üιι οι
φßλοι μου, δυο Αγγλοτ kar δýο Γερμανοß, εßχαν α-
ναλÜθετ ιην ανασκαφÞ εκεßνη, στην οποßα ημουν
παρþg και του δτηγηθηκα κÜιτ απü τον ιρüπο με
ιον οποßο Ýγινε, ιον αρτθμü ιων εργαιþγ τα αποτε-
34
λÝσματα τηò επτχεßρησηò κ.λπ.
Φατνüιαν να ενδταφÝρειατ τδταßιερα για το ρüλο
ιου ΒελÞ οτην υπüθεση kar yra το κüοτοò. «Δοτ-
υüν, πρÝπετ να Ýχειò τκανüτητεò με ττò πα,Ιτεò πε-
τρεò. Χαßροματ yr' αυτü. Ο γτοò μου μου Ýγραψε
για ια μαρμαρα που θρÝ8ηκαν οτον ΜορτÜ. Εχω
kar εγþ παλιÝò πÝιρεò οτη χþρα μου. Εχω επτπλÝ-
ον πολλÜ Üλλα (και γÝλασε πολυ λÝγονιÜò ιο) και
αν οκεφτεοατ να Κανετò ΚαΠοτεò ανασΚαφεò στπ
Αλβανßα, θα σου δþσω üσουò ανθρþπουò θÝλειò.
αλλÜ θα Ýχω το μερßδτü μου απü τα μÜρμαρα kar τα
πολυιτμα πρÜγματα [απü τα τßμη πρÜγματα (ελλ.
σιο πρωιüιυιο)] που θα θρουμε. Tr γνþμη Ýχειò
ΥΙα την Προταοη αυτη;».
Παρ' üλο που üλα αυιÜ ετπþθηκαν με üπτο τüνο.
ατσθÜνδηκα üττ η πρüιαοη ηταν σοθαρη Kar αρνη-
θηκα, με τον πιο ευγενικü ιρüπο, να αναλÜβω α-
νασκαφÝò παρÜ ιη θÝλησÞ μου, λÝγονιαò üιτ απομ
σßαΖα Þδη 6-7 χρüνια απü ιην παιρßδα μου kar üò
πτεΖüμουν απο ιουò συγγενεßò μου να επτσπεýòχ,
την επτσιροφη μου μÝοω ΚÝρκυραò, Ιιαλßαò, Γερ
μανßαò, σιη Δανßα. Γτ' αυτü ΖÞτησα απü την Υψm
λüιηιÜ του να με συγχωρÝσετ.

«Εχετò
παρ' üλ' αυιÜ
αρκειü χρüνο», ανιαυÜντηοε ο πασÜò (kar εßδα κα-
θαρÜ üιτ ηιαν λßγο ενοχλημÝνοò απü ττò δχατολο-
γßεò υου πρüΒαλα), «να Ýρθετò μαΖß μου στα ερεß-
πra τηò Ντκüποληò, Δεν εßνατ υαραπÜνω απü μτα
λεýγα απü εδþ».
ρπÜΖονιαò την ευκατρßα να μειρτÜσω ιτò
συνÝπετεò ιηò προηγουμενηò Üρνησηò
μου, απÜνιησα üιτ ημουν απüλυτα σιτò
δταταγÝò του yra το σκοπü αυτü kar αν εß-
χε ιην ευχαρßστηση, να κανüνιΖε ιην επü-
μενη η ιη μεθεπüμενη μÝρα yra τη μτκρη εκδρο-
μη μαò.
«Θα γßνετ aupro, παρακαλþ, kar εσεßò κ. Φ. πρÝ,
πετ να Ýρθειε μαΖß. Θα σαò στεßλω κÜποιον ιο ΒρÜ-
δυ yra να κανονßσειε ττò λεπτομÝρετεò».
Με ιην ανακοßνωση ιηò Üφτξηò ενüò τατÜρου λß-
γα λεπιÜ υρτν, βρηκα ιην ευκατρßα να αναχωρßσω.
Ο πασÜò εßυε πÜλτ üιτ ευχαρτσιßθηκε πολý που
κουβÝνιτασε μαΖß μου kar üττ την επüμενη μÝρα θα
πηγαßναμε στη Ντκüπολη [«Kar αýριον πÜμεν ειò
mν ΝΒüπολ]γ» (ελλ. στο πρωιüτυπο)].
Μαò χατρÝτησε εγκÜρδτα και ο κ. Φ. kar εγþ α-
ποσυρθßκαμε.
Η πρþιη επßσκεψη μου σιον ΑλÞ ΠασÜ με εßχε
ενιυπωστÜσει, αλλÜ η εκδρομη ιηò επüμενηò ημÝ-
ραò δεν Þιαν ü,ιι καλýιερο. ΣυμΒουλευιηκα τον κ.
Φ. ανυπßρχε τρüποò να την αποφýγω, αλλÜ με Ýμ-
φαση με απÝιρεψε απü οποτοδÞποτε τÝτοτο εγχεß-
ρημα. Ημουνα Ýτστ υποχρεωμÝνοò να υποκυψω.
Ο SεΖßρηò εßχε δεχθεß το αυüγευμα μερτκοýò kar-
νουργτουò επτσκÝυιεò, ξÝνουò ευγενεßò μειÜ ιων
συΖýγων ιουò. Ο Αγγλοò συνταγμαιÜρχηò Μ.Ο. kar
ο ταγματÜρχηò Α.'που Þιαν στη Βρεταντκθ Υπη-
ρεσßα εßχαν φτÜσετ ιο ΒραδÜκτ απü ιη ΛευκÜδα (ü-
που εßχα την ευκαιρßα να κÜνω γνωρτμßα μαΖß
τουò). Συνοδεýονιωτ απü τη σýΖυγο του συνταγμα-
ιÜρχη, την κüρη ιου, Ýνα üμορφο κορτισÜκτ, και
κÜποτα κ. Ε.,'Ο τη σýΖυγο ενüò Αγγλου αξτωμαιου-
χου σιη ΖÜκυνθο kar ιη φßλη ιηò συΖýγου του συ-
νιαγματÜρχη. Or κýρτοτ ηρθαν yra να αγορÜσουν
καλαμπüκι απü ιο θεΖßρη, yra ια Ιüντα ΝηστÜ, kar
οι κυρßεò επωφελßθηκαν απü ιην εukarpia yra να
επτσκεφθοýν μτα τουρκτκη πüλη και το δτÜσημο
Αλη πασÜ. ΕÜν ο ΒεΖßρηò, η ακολουθßα του kar η
πüλη Þιαν ανιτκεßμενα ενδταφÝροντοò yra ττò κυ-
ρßεò, σßγουρα or ßδτεò, με ιη σετρÜ τουò, δεν ηιαν
λτγüιερο yra ιην καλÞ κοτνωνßα τηò ΠρÝθεΖαò.
ΠρÜγματτ, ßιαν φυστκü üιτ or αξτωμαιοýχοτ του βε-
Ζßρη, or οποßοτ ηρθαν μαΖß του αυü τα πro απüμα-
κρα μÝρη ιηò Αλθανßαò üπου εßχστ συνηθßσετ να
βλÝπουν αξτοσÝθαστεò γυναßκεò να κυκλοφοροýν
Αfrþò: «Αν κüνειò ονοσκοφÝò στπν
ΑΠΒονßο δο Ýχω το μΕΡßδιü μου οπü
το ποηýτιμο πΡüγματο που δο Βροýμε»
με φερετΖÝ kar με πολλη προσοχß, δα Ýντωθαν με-
γÜλη Ýκυληξη θλÝπονιαò αυιÝò τιò κυρßεò, μßα α-
πü ιτò οποßεò Þταν πολý νÝα kar üμορφη, να περ-
παιοýν οπουδηποτε, μαΖß με τουò κυρßουò, χωρßò
φερετΖÝ κατ με αυιüν ιον αÝρα ελευθερßαò που or
πro απλοß kar αυθüρμητοτ ιρüποτ ιων χωρþν μαò ε,
ΠτιρεΠουν.
Η Ýκπληξη των αξτωμαιτκþν τηò φρουρÜò kar
ιων Üλλων ΑλΒανþν μεγÜλωσε με ιο θαθμü προ-
οοχßò rrou Ýδετξε σιτò κυρßεò Kar σε μαò ο θεΖßρηò,
καθþò ο ιελευιαßοò, που προφανþò εßχε κÜνετ μτα
καλß αγοραπωλησßα με τουò Αγγλουò κυρßουò, εμ-
φανßσιηκε απü ιην αρχη υπερθολτκÜ ευγεντκüò
προò ιιò κυρßεò, πρÜγμα το οποßο, φυστολογτκÜ,
πρÝυετ να Ýκανε εντυπωση σε üλουò τουò σκλÜθουò )
 ρßεò δεν Þιαν ιüσο εξοτκετωμÝνεò, kar μπορþ να
βεβατþσω üττ ο Αληò με κÜ8ε ευκατρßα φερüταν
kar δτασκÝδαΖε τουò επτσκÝπιεò με ευγÝνετα και α-
ξτοπρÝπετα, που μαò εντυπωσßασε üλουò. ΠροοÝφε-
ρε ιην ÜμαξÜ του σιτò γυναßκεò τηò παρÝαò kar τα
σελωμüνα ÜλογÜ ιου σε μαò yra να πÜμε μτα εκ-
δρομη το απüγευμα οιη Ντκüπολη. Τüιε μÜλτσια,
απευθυνüμενοò σε μÝνα, εßπε: «Οσο yra μαò, 8α
πÜμε μαΖß Üλλη φορÜ. Εχουμε συμφωνßσετ οε αυ-
τü ιο σημεßο, Ýτστ δεν εivar;». Εγþ, φυστκÜ, απÜ-
νιησα καταφαιΙΚα.
Επßσηò προσκÜλεσε ττò κυρßεò να γευματßσουν
μαΖß ιου σιο χαρÝμτ ιο θρÜδυ, μειÜ την επτοτροφη
τουò αΠο ια ερετΠτα, Ζητωνταò συΥΥνωμη με ενα
χαρττωμÝνο τρüπο που δεν εßνατ σε δÝση να τουò υ-
ποσχεθεß πολυÜρτθμη παρÝα (εßχε φÝρετ μαΖß του
μüνο 4 απü ττò γυναßκεò του) οýτε πολυ κομψÜ δτα-
μερßσμαια, καθþò το κιßρτο του χαρεμτοý σιην ΠρÝ-
θεΖα δεν εßχε ακüμη ολοκληρωθεß. ΜειÜ εßπε σε
μÝνα στα ελληντκÜ üιτ λυπüιαν που δεν μποροýσε
να πÜρετ Kar τουò κυρßουò σιο γευμα, εξατιßαò ιων
τουρκτκþν εθßμων που πρÝπετ να γνωρßΖουμε.

αιÜ ιη διÜρκετα üληò ιηò συΖηιησηò ιο θß-

42, Η διÜβαση τηò
Πßνδου. 0 πßνακαò ιου. Με ιην ÜφιΕÞ ιουò ο πασÜò, που δτÝμενε στο
απü το «τOξßδι παλÜιτ στο Üλλο τειρÜγωνο τηò πüληò, ιουò ετδο-
οτην Ελλüδο ποßησε yra ιην πρüθεση ιου να επισκεφ8εß ττò κυ-
κOι τηυ ρßεò.
Κωνσταντνοý- Μτση þρα αργüτερα ηρθε με ιην ÜμαξÜ του, φο-
Πολη» του τüλλου
ρþνταò ιην τουρκτκß φορεσιÜ, Kar με ιη μεγαλο-
ζωγρüφου Λουß πρευη συνοδεßα του. Ημουν παρþν σε αυτÞ ιην ε-
ΝηπρÝ (ß823, πßσκεψη και, οε ορτσμÝνεò περτπιþσετò, Ýκανα ιο
Παρßσι)
δτερμηνÝα γτα τον Ελληνα δραγουμÜνο του θεΖßρη,
ο οποßοò εßχε πληρη Üγνοτα τηò αγγλτκηò γλþσ-
σαò lζar μΠορουσε να εΠτκοΙνωνησετ με ττò Κυρτεò
μüνο στα ιιαλτκÜ, μτα γλþσσα με ιην οποßα or κυ-
Ο ΑßΙÞò μ€ κüδ€ Ευκαιρßα φ€Ρüτον ι(οι
διοσκÝδοζε τουò €πισκÝπτ€ò μΕ €υγÝν€ιο και
οξιοπρÝπειο, που μοò €ντυπωσßασΕ üflουò
aro ξÝσπασμα του γÝλτου του ιοý ξÝφυγε
μüνο μßα φορÜ, σιην παρακÜιω περßπιω-
ση: εßπε στο δραγουμÜνο να ρωτησετ το
συνιαγματÜρχη αν θα επÝτρεπε στη σýΖυ-
γü ιου να πÜει το ΒρÜδυ με το ΒεΖßρη να δετ ιο χα-
ρÝμι. Δεν πρüσεξα ιην απÜνιηση του ßδτου του συ-
νταγμαιÜρχη, αλλÜ Üκουσα με ακρßθετα ιη μειÜ-
φραση του δτερμηνÝα. «Ο συτ,ταγματÜρχηò δεν Ýχετ
ανιßρρηση yra την πρüιαση ιου ΒεΖßρη kar εßνατ
πετσμÝνοò απüλυτα üιι η σýΖυγüò του δεν θα μπο-
ροýσε να Ýχετ καλýτερη συνοδεßα απü την Υψηλü-
τητÜ οαò». Επεττα απü τα λüγτα αυιÜ, που συν τοτò
Üλλοιò ηιαν αξτοπρεπÝσταια, ενÝδωσε, δεν ξÝρω
γταιß, σιο παρÜξενο εßδοò γÝλτου. ΚÜυοτο οικονο-
μτκü Ζßτημα με εμπüδτσε να συμμετÜσχω σιην α-
πογευματτνη εκδρομß στη Ντκüπολη.
Την Üλλη μÝρα Βρηκα ιτò κυρßεò πολý ευχαρτ-
στημÝνεò απü τη θραδτνη επßσκεψη ιουò στο χαρÝ-
μι. Εξυμνουσαν ιη χÜρη Kar ιουò λεπτοýò ιρüπουò
μερτκþν απü ττò γυναßκεò ιου ΒεΖßρη, καθþò και
την ευγÝνετÜ τουò. Ο ΒεΖßρηò ηρθε yra πρωτνü kar.
üπωò kar ιην προηγοýμενη μÝρα, ηταν πολυ εξυ
πηρειτκüò kar πολý χαρουμενοò. Μαò προσκÜλεοι
üλουò να περÜσουμε ιο θρÜδυ σιο Üλλο πολÜιτ, ü
που κατοικουσε ο ßδτοò. ΦιÜσαμε εκεß με τη δýσι
του Þλτου. Ο συνιαγματÜρχηò M.C. εßχε φÝρετ μο
Ζß του 3-4 μουστκοýò ιου τÜγμαιüò του kar μετÜ ι
σερθßρτσμα ιων αναψυκττκþν ρþιηοε ιην Υψηλι
ιητÜ ιου εÜν θα επÝιρεπε να εκιελÝσουν μερτκÜ ε1
θατηρτα kar Üλλα στραιιωττκÜ κομμÜττα. Ο θεΖßρι
δτασκÝδαοε πολυ με αυτÜ. Αφοý or μουστκοß εßχ

36

παßξετ μερτκÜ κομμÜττα, ο πασÜò εßπε üττ θα ar-
σθανüιαν τδταßτερα υποχρεωμÝνοò σιτò κυρßεò, kar
οε üλουò εμÜò, αν ιου δεßχναμε κÜποτουò απü τουò
χορουò ιων πατρßδων μαò, yra τουò οποßουò δεν η-
ξερε ιßποτα kar πολý θα ηθελε να παρακολουθη-
σετ. Orκυρßεò δεν εßχαν καμτÜ αντßρρηση. Ημασιαν
μüνο Β Üιομα, ανÜμεσÜ μαò ηταν üμωò μüνο 3 γυ-
ναßκεò, αλλÜ στα ταξßδια ιÝτοτα Ζηιηματα ρυθμß-
Ζοντατ γρηγορα, ετδτκÜ κÜιω απü τÝιοτεò ουνθüκεò.
ΑμÝσωò χüρεψαν Ýνα Βαλò με πολý καλü μουσικη
και σιη συνÝχετα Ýνα γαλλτκü kar Ýνα σκοτσÝΖτκο
χορü. Οι κυρßεò χüρεψαν πολυ üμορφα, αλλÜ ιο μτ-
κρü κορßτοι του συνταγματÜρχη, Ýνα üμορφο υατδß
üχτ πÜνω αυü 10 χρüνων, δτασκÝδαοε πολý ιον ηλι-
κιωμÝνο θεατÞ, που οριομÝνεò φορÝò γÝλασε με
την καρδτÜ ιου. Απü μτα Üλλη Üποψη, ηταν λÜθοò
του θεΖßρη που θαýμαΖε αυιοýò τουò ουνηθτσμÝ-
νουò χοροýò, που εivar η μονüτονοτ kar αργοß η, ο-
πωò üλεò or εφευρÝσετò τÝχνηò τηò εποχηò του Λου-
43. Αλβανοß
δοβßκου ΙΔ', γεμÜιοι επτιÞδευση kar προσποßηοη. πολεμιστÝò.
ΕπτπλÝογ δεν εßχε κανÝνα λüγο να επατνεß αυτÝò Χολκογροφßο του
ιτò παρÜλογεò στροφÝò, καθþò πρÝπετ να εßνατ ε- 18ου οιþνα σε
ξοτκετωμÝνοò με Üλλο εßδοò, απεßρωò ανþτερο, δη- σχÝδιο του J.B.
λαδÞ τον εθντκü χορü ιων Αλβανþν, που εßνατ Ýναò Hilalre κοι χüραξη
απü ιουò ωρατüτερουò που Ýχω δετ ποιÝ. Με ιη συ- J.B. Tilliard
νατοθηματικη του Ýκφραση προσεγγßΖει τον ιοπα- (Γεννüδειοò
ντκü φαντÜγκο Kar με ιτò γρηγορεò και δýσκολεò ΒιβλιοθÞκη,
κτνßσετò ιον ανþιερο νορΒηγτκü εδντκü χορü που ΑθÞνα}
λÝγετατ ΧÜλτνγκ. Εχω δετ ιον αλβαντκü χορü να ε-
κτελεßτατ μεμονωμÝνα ßοε ΖευγÜρια. Οτ οτραιτþτεò
üταν το χορεýουν φÝρουν ια üυλα ιουò, εκιüò αυü )
Οι ΑγγΠßδ€ò κιJΡ߀ò Ýμειναν ποfrý
GυΧαριστημÝν€ò απü τη Βροδνþ
επßσκεψþ τουò στο χαρÝμι τοιJ ΑηÞ πασ8
eΓ7
Η ΣγκηΝτΗΣΗ

44. fuθογραφßα
οπü βιβλßο με ια μουσκÝτα, kar ιüτε μοτÜΖει θεωρηττχÜ μθ ιον αρ-
σκηνÝò απü τη χαßο σιραιτωττκü χορü των Ηπετρωιþν, που συχνÜ
ζωÞ του ΑÞ αναφüρειατ απü πολατοýò συγγραφεßò, kar ονομÜ-
ποσÜ. Ενοò Ζετατ πυρρτΧη.
Ýμπιστüò του Οι Αγγλοτ αξτωματτκοß, Ýχονταò ιελετþσει τη
βρßσκα θησουρü δουλετÜ τουò με τον πασÜ, επρüκετιο να επτβýα-
οτα ερεßπιο στοýν με τη συνοδεßα ιουò yra ΔευκÜδα νωρßò την
του ναοý. επüμενη μÝρα. Οò εκ ιοýτου, Ýφυγαν απü τον ΑλÞ
45. Επιτýμβη
ιο ßδτο βρÜδυ. Οταν αποχατρειοýσε ττò κυρßεò, δþ-
πλýκα οπü την
ρτσε Ýνα ΖευγÜρτ δταμwτÝντα σκουλαρßκια οιη σý-
αρχοßα Νικüπολη
Ζυγο ιου συνταγματÜρχη, μια διαμωιτÝντα καρφß-
σε fuθογροφßα του
ισα στην κυρßα Ε. kar Ýνα μτκρü μονüλτθο δακιυ-
Σεν ΣοβÝρ
λßδτ στην κυρßα Μ.C. Εκανε αυτÜ τα δþρα με πολ-
λß χÜρη, kar σηκdýηκε απü το ντιβÜντ (σπÜνιακß-
ιmση ευγÝνεταò yra Ýναν υψηλüΒαθμο Τουρκο)
yra να ιουò ευχηθεß καλü ιαξßδι Kar yra να επανα-
λüθετ üτι θα ευχοριστοýσε πολý περτοσüτερο ττò κυ-
ρßεò αν κÜποτα μÝρα ιον επτσκÝπιονιστ σιην κα-
τοτκßα του στα ΙωÜwτνα. Ηταν γοηιευμÝνεò, καθþò
εßχστ λüγο να εßνατ, με την ευγÝνετα ιου ΑλÞ υα-
σÜ kar üταν το θρÜδυ, καθþò ττò συνüδευα σιο Üλ-
λο παλÜττ, ρþιησα ιην κυρßα Ε. ττ γνþμη Ý>ιετ yra
ιο ΒεΖßρη, μου απÜντησε: «Σαò διαθεθαιþνω üττ εß-
ναι ο mο αξιαγÜπητοò κυρτοò που Ýχω συναντÞσετ
ποτÝ». Πηρα ιο θÜρροò να παραιηρησω üιτ αυιÜ τα
εγκþμτα για τον πασÜ δεν αποτελοýσατ σε καμτÜ
πφßπτωση μτα φτλοφρüιmοη γτα μαò.
Ο ΒεΖßρηò Þταττ απασχολημÝνοò την επüμενη μÝ-
ρα r<ar η επτσιημοντκη εκδρομη που εßχε προ-
γραμμαιßσετ yra ιη Ντκüπολη δεν πραγματοποιÞ-
θηκε. Μαò ετδοποßησε üμωò üιι εßχε προγραμμαιß-
σει την επüμενη μÝρα για ιο σκοπü αυιü kar συγ-
χρüνωò ρωτοýσε αν θα πηγαßναμε μοΖß του με ιην
Üμαξα ß θα επτλÝγαμε να πÜμε τππεýονιαò. Προιß-
μησα ιο τελευιαßο, καθþò Ýτστ θα ατσθανüμασταν
ΠΙο ανεια.
Την καθορτσμÝι,τη þρα παρουστασιηκαμε σιο πα-
λÜττ. Ο ΒεΖßρηò φατνüταν να Ýχετ τα κÝφτα του.
ΜπÞκε και' ευθεßαν στην Üμαξα kar εμεßò κα-θα-
λησαμε δýο υπÝροχα Üλογα που ηιαν σελωμÝνα

Αποχαιρετþντοò τιò ιωΡ߀ò τοýò δþρισε

διομοιιτÝνιο σκουαορßκιο κοι κορφßτσο.
κοδþò κο! Ýνο μικΡü μονüßιδο δοκτυßßδι
yra μαò. Εκατü φρουροß συνüδευαττ την Üμαξα του
ΒεΖßρη, μερικοß Ýφτπποτ, αλλÜ or περτσσüτεροτ με
τα πüδτα,
Ο κ. Φ. και εγþ ξεκτνησαμε με τα ÜλογÜ μαò, αλ-
λÜ δυσιυχþò αυιÜ δεν μποροýσαν οýτε να τροχÜ-
Ζουν οýτε να θηματßΖουν, αλλÜ πnyaιvaιr συνεχþò
Φ
καλπÜΖονταò, υρÜγμα το οποßο ßιαν ακüμη mo Ü-
θολο yra μαò, αφου ο δρüμοò ητατ ανυπüφοροò κα
η Üμαξα ιου ΒεΖßρη προχωρουσε πολυ αργÜ. Επα-
νετλημμÝνα μαò μßλαγε απü το παρÜθυρο ιηò Üμα-
ξαò, πρÜγμα ιο οποßο σε μτα απü αυτÝò ττò περτπιÜ
οετò οδηγησε σε Ýνα περτσταττκü κωμτκοτραγτκü.

38

Δýο απü τουò Ýφτππουò αξιωμαιικουò που περι-
στοßχιΖαν την ÜμαξÜ του, θÝτ\ονιαò να κÜνουν χþ-
ρο Yra μενα ωσιε να αΠανιησω μερτΚθò απο ιτò ε-
ρωιησετò του θεΖßρη, γλßστρησαν με ια ÜλογÜ τουò
σιην Üκρη ιου δρüμου προò Ýνα μεγÜλο χαντÜκτ.
Ενα απü ια Üλογα Ýυεσε kar ο τππüαò, Ýναò αξτω-
46,47. ΡωμαßßκÜ
ματτκüò πλοýστα ντυμÝνοò, λερþθηκε. Εξολλοò α- νομßσμοτο τηò
πü ιο αιýχημα, ξÝσπασε στο Üμοιρο το Ζþο, αλλÜ Νικοπüλεωò με
δεν γýρτσε στην πüλη. Οταν ο πασÜò ιον εßδε σε πOροπÜΦιò του
αυιÞν την κατÜσιαση στη Ντκüπολη, γÝλασε με ιην ποτομοý τηò
καρδτÜ του και ιου εßπε üιι Ýτσι üπωò ßταν ÝμοταΖε περιοχÞò κοι με
πολý με Ýνα οιü εκεßνα ια apr<aia ετδþλτα yra ια ο- τον αετü τηò
ποßα επρüκετιο να σκÜψουμε. αυτοκρατορßοò
τωτ φιÜσαμε σια ερεßπτα, πληστÜσαμε μτα
απü εκεßνεò ιτò καλýΒεò ιων Βοσκþν,
πολλÝò απü ιτò οποßεò εßνατ δτασκορπτ-
σμÝνεò σε μτα μεγÜλη Ýκιαση που περτ-
ΒÜλλετατ απü ια ερετπωμÝνα ιεßχη kar
κιßρτα ιηò αρχαßαò πüληò. Ο θεΖßρηò μπηκε σιην
καλýβα, üπου εßχαν ετοιlýσετ yr' αυτüν Ýνα χαλß,
μερικÜ μαξτλÜρια, Ýνα σερθßιστο καφÝ κατ ιο ναρ-
γτλÝ ιου με πßπεò yra μαò. ΠροσκÜλεσε τον κ, Φ.
kar μÝνα να καθßσουμε σιο μαξτλÜρτ κοντÜ ιου. Or
Üλλοτ Ýμετναν Ýξω, üπου Ýφιταξαν Ýναν υπÝροχο
καφÝ. ΠερτμÝνονταò ιον καφÝ, ο πασÜò συΖητοýσε
με ιον Üμοτρο χωρτÜτη, που εßχε την καλýΒα, yra το
κοπÜδτ του, την οτκογÝνετÜ του κ.τ.λ. Ο κολüò Üν-
θρωποò φατνüιαν να Þιστ πολý κεφÜιοò και ευχα-
ρτστημÝνοò kar μßλαγε με ιο ΒεΖßρη χωρßò την πα-
ραμικρß συστολÞ. Η δτÜλεκτüò του Þιαν ελληντκÜ
ιηò επαρχßαò ανßÜμτκτα με αλΒαντκÜ. Καθþò πßνα-
με τον καφÝ μαò kar καπνßΖαμε, ο θεΖßρηò με υα-
ρακÜλεσε να του κÜνω μτα περτγραφη ιηò αρχαßαò
Ντκüποληò, ιων καιοßκων τηò Kar τηò μοßραò τηò.
Αφοý εßχα δτηγηθεß üσο υερτσσüιερα μποροýσα να
σκεφιþ yra τα σπουδατüιερα γεγονüια υου συνδÝο-
νιατ με την ενδταφÝρουσα αυιÞν περτοχη, μου εßπε
üττ ηδη γνþρτΖε üλα üσα ιου εßχα πετ kar απλþò με
ρþιησε επß ιου θÝμαιοò για να συγκρßνετ ιη δτÞ-
γησß μου με εκεßνη που Ýναò Αγγλοò εßχε κÜνετ
πprv απü κατρü για την τσιορßα τηò Ντκüποληò,
Μου εßπε üττ ια λüγτα μαò συμφωνοýσαν απüλυια
kar εξÝφρασε μεγÜλη Ýκπληξη υου εμεßò οτ ΦρÜ-
¾τοτ, στην Üκρη του κüομου, γνωρßΖαμε τüσο πολ-
λÜ yra ττò χþρεò kar ττò πüλετò ιουò. Ο πασÜò ιüτε
ΕξÝφροσ€ μ€γüηη Ýκπßηξη που €μ€ßò
οι ΦΡüγκοι, στην üκρη του κüσμου,
γνωΡßζομΞ τüσο ποηηü γιο ιò πüßειò τουò
σηκþθηχε Ζηιþνταò μου ν,α πÜω Ýξω μαΖß ιου yra
ιου δεßξω κÜιτ üμορφο |«Να μου δεßξηò ευμορφüν
rr» (ελλ. σιο πρωτüτυπο)]. Δßστασα με αυτην την α-
παßιησÞ ιου, παρατηρþνταò üττ πτθανüν να μην η-
μουν σε θÝση να δεßξω στην ΥψηλüτηιÜ ιου οιτδÞ-
υοιε πÝρα απü ü,ιτ εßχε Þδη δετ πro συχνÜ απü υÝ- )
αο
Η ΣγκτΝτΗΣΗ

48. 0 ΙσμοÞλ
μπÝηò και να. «Εχετò δßκτο», εßπε, «αλλÜ εσυ εßσατ γνþοιηò,
ο ΜεχμÝτ ποσüò, ια μÜιτα σου εßνατ κÜλýιερα απü τα δτκÜ μου» [«κα-
γιοι του ΒελÞ, λητερα μÜτια Ýχετò» (ελλ. σιο πρωτüτυπο)], και γÝ-
εγγονοß του ΑλÞ λασε κα8þò Ýλεγε αυτü, Προχωρηοαμε προò Ýνα
ΤεπελενλÞ. μεγÜλο τειρÜγωνο απü τεßχη κονιÜ σε μαò. Αυιü το
Πßνακοò του μεγÜλο τετρÜγωνο τηò εποχüò ιου Αυγοιßστου, πο-
L. DuprÝ λυ καλßò και γερηò καιασκευηò, περτκλεßειατ απü
(ΓεννÜδειοò την παλατÜ ιüλη. Ο πασÜò Ζητησε τη γνþμη μου
ΒιβλιοθÞκη, yr' αυτÝò ττò οχυρþσετò. ΑπÜνιησα üιι ττò δεωροý-
ΑOÞνο)
σα ωò τον περßΒολο τηò καιοτκßαò των Ρωμαßων αυ-
τοκραιüρων üταν Ýρχονιαν, μερτκÝò φορÝò, σιη Nr-
κüπολη. Πρüοδεοα, καιÜ ιην Üυοψη μου, üιτ αυτü
Þιαν ιο οχυρü, προορτσμÝνο να περτÝχει Ýνα φυλÜ
kro, στραιþνεò, αποθßκεò üπλων κ.λπ. Εν ολτγοτò
üιτ αυτü ιο τερÜοιιο ιετρÜγωνο ηταν yra ιην πüλη
τηò Ντκüποληò, που ηιαν χιτσμÝνη σε πεδτÜδα, ü,ιτ
Þιαν η ακρüπολη yra ττò ελληντκÝò πüλειò πÜνω η
κοντÜ οε βουνÜ. Ο θεΖßρηò θαυμαοε ιην υπÝροχη
τοιχοποτßα. μßλησε με ευφυη τρüπο yra ιη ρωμαß-
κη μòθοδο οικοδüμηοηò kar ρþτησε αν και εμεßò σιÜσετò μου που Ýyrvav πprv απü λßγεò μÝρεò επß
εßχαμε οιη χþρα μαò ιεχνßτεò που ηξεραν να φττÜ- ιου θÝματοò kar Üρχτοα να φοθÜματ üßι θα επανερ-
χνουν τÝιοια τουΒλα Kar να προειοιμÜΖουν ιüοο γε- χüταν σιο ßδιο δÝμα. Ωò εκ τοýιου, του επανÝλαβα
ρß λασυη που κολλÜετ τüοο καλÜ. ΜειÜ πßγαμε ü,ττ του εßχα Þδη πετ, üιτ δηλαδÞ δεν πßστευα üιτ or
στο μτκρü θÝαιρο, arι' üπου υπÜρχετ μτα ωραßα θÝα ανασκαφÝò στη Ντκüπολη θα εßχαν κÜποτα σημα-
σχεδüν üλων των ερετπßων τηò αρχαßαò πüληò. Μου νιικÜ αυοτελÝσματα οε ü,ττ αφορουσε τα γλυπιÜ,
Ζητησε μερτκÝò πληροφορßεò yra το μεγÜλο δÝαιρο γτατß εßχε αποδετχιεß επαρκþò τσιορτκÜ üιτ αυτÞ η
που θλÝπαμε σε κÜποτα απüσιαση. Εßχε δτασκεδÜ- μεγÜλη πüλη εßχε λεηλαιηθεß απü τον Κωνστα-
σετ με τη λαν8αομÝνη ανιßληψη üττ Þταν Ýνα εßδοò ντßνο τον ΙνΙÝγα kar οιη συνÝχεια απü ιον ΑλÜρτ-

€ßχε διασκ€δÜσ€ß μG τη frανδασμÝνη Gντßηηψη

üτι το δÝατρο ¸ηζ Νικüπααηζ Þταν Ýνα εßδοò
στρατοπ€δου ιr μýrΙf,ον οχιJρωμÝγου φßJfrσκßοL,

σιραιοπÝδου ß μÜλλον οχυρωμÝνου φυλακßου. Το

επüμενο θÝμα μαò Þταν το στÜδτο που επßοηò Βρι-
σκüταν μπροστÜ μαò Kar κοντÜ στο μεγÜλο θÝαιρο.
ΑυτÜ που του εßυα yra ιην προÝλευση και ιον προ-
ορτομü ιου σταδßου φαßνονιαν να του εßνατ Üγνω-
στα. Με δταβεβαßωσε üττ 8α Ýδτνε εντολÞ να στρþ-
οουν τον εσωτερτκο χωρο γτα να κÜνουν εκεß or
Αλβανοß αγþνεò ιαχυτηταò üπωò στην αρχατüτηια,
αλλÜ προοθεοε «ο λαüò μαò εßνατ ελαφρýò kar
σθελτοò χωρßò αυτü». Εßχε δßκτο, γιατß συÜντα θλÝ-
πετò μτα φυλη ανδρþν σιην Ευρþυη πτο ευκßνητη
απü τουò ΑλΒανουò. «Οταν ημουν νÝοò». συνÝχισε,
«ημουν οΒÝλτοò σαν ελÜφη αλλÜ ιþρα εßματ γÝρο-
νιαò Kar πολυ ογκþδηò».
ΜειÜ μου Ζηιησε να του δεßξω μερτκÜ μÝρη üπου
εμεßò Βα μπορουσαμε να οκÜψουμε yra να Βρουμε
αρχατα μÜρμαρα κατ αξτουερßεργα ανττκεßμενα. Το
εμεßò ιο πρüφερε με κÜποτα Ýμφαση, παρα ττò εν-

40

χο. Πρüσδεσα üτι 8α Ýδετχνα σιην ΥψηλüτητÜ ιου
δýο ερεßπτα οιο εσωτερτκü τηò πüληò, που προφα-
νþò ηταν ναοß kar üπου ßσωò μποροýσαν να Βρε-
δοýν κÜποτα κομμÜττα αν Ýσκα3αν προοεκττκÜ.
Προχωρησαμε προò Ýνα απü εκεßνα τα ερεßπτα και
ο πασÜò, ευχαρτστημÝνοò απü ιην τοποθεσßα, Ýκανε
νευμα σε Ýναν απü ιη φρουρÜ ιου, που Βγηκε εξω
μιλþνιαò αλβαντκÜ με δυναιη φωνη, Kar σε μτα
σττγμη περßπου 20 χωρτÜιεò θγηκαν θτασιτκÜ αττü
49. 0 φüνοò
μτα απü ιτò καλυΒεò κουβαλþνταò αξßνεò, φτυÜρτα του ΑλÞ ποσÜ
κ.λπ. Μη γνωρßΖονιαò τßποτα yra ιτò προειοτμα- σε γερμονικÞ
σßεò αυτÝò, Üρχτοα να φοΒÜματ οοΒαρÜ üττ θα Ýκα- λιθογροφßα
να ανασκαφÝò παρÜ τη θÝλησÞ μου, Οι ανησυχßεò
επß του θÝματοò μεγÜλωσαν üταν ο θεΖßρηò ιοýò Ý-
δωσε εντολη να φÝρουν ια μαξτλÜρτα kar ιην πßπα
απü ιην καλýβα üπου εßχαμε πÜρετ πρωτνü. Απ' ü-
λα αυιÜ φατνüταν üττ εßχε αποφασßσετ να αναλÜβετ
δρÜοη Üμεοα.
Το ερεßπτο στο οποßο στεκüμασιαν ηιαν Ýνα τετρÜ-
γωνο οτκοδüμημα, πολυ πτ8ανüν Ýναò ναüò, αλλÜ
χωρßò περτοτýλτο. Μου φÜνηκε üττ ο θωμüò η το μÝ-
ροò ιηò λαιρειαò ηιαν λßγο πιο ψηλÜ αυü ιο δÜπε-
δο του υπüλοτπου κττρßου, πρÜγμα που υπÜρχετ kar
σε δýο μτκρουò ναουò στην Πομπηßα, παρ' üλο που
το σýνολο Þιαν σχεδüν στο ßδτο επßπεδο λüγω ιων
σκουπτδτþν του θprykou, το μεγαλυιερο μÝροò ιου ο-
ποßου εßχε πÝσετ σιο εσωιερτκü του κτιρßου. Σε τρετò
πλευρεò υπßρχαν οηκοß κανοντκÜ τουοθετημÝνοι.
ποχρεωμÝνοò καθþò ημουν να βοηθÞσω σε
αυτü το παρÜξενο εßδοò ανασκαφßò και ü-
νιαò ανημποροò kar απρüθυμοò να προχω-
ρησω με ιÜξη, πρüιενα ιουλÜχτσιον να κα-
θαρßσουμε το χþμα κÜτω απü δυο σηκοýò
σιη μακρÜ πλευρÜ του κττρßου, πρÜγμα ιο οποßο ε-
πτδοκßμασε kar ο πασÜò. Or Üνθρωποß του Ýπεσαν α-
ποφαοτσιτκÜ στη δουλετÜ, η οποßα παρ' üλ' αυιÜ Ý-
Στην òνοσκοφÞ ΒρÝδηκαν δýο μπροýντζνα
νομßσματο. Το Ýνα μου το ÝδωσΕ
και το üßΙßtο το κΡüτησ€ γ€ßΙþνταò
yrvε πολý κουρασττκß, üπωò εßχα προΒλÝψετ, επετ-
δß υπηρχε ανÜγκη κατÜλληλων εργαλεßωγ κυρßωò
οτδερÝντων λοστþν, που ηταν απαραßτητοι yra να
μετακτνηθοýν οι μεγÜλεò πÝτρεò που Ýπεοαν απü ιο
θριγκü, αλλÜ και δυναιÜ σxorvrÜ yra να απομακρý-
νουμε τα Üλλα ΒαριÜ κομμÜττα που εμπüδτΖαν τουò
εργÜιεò. ΕπτπλÝον, χρετÜΖονταν μεγÜλα καλÜθια
yra να απομακρýνειατ ιο χþμα. Παραιηρησα στο
ΒεΖßρη üιτ üλη η προσυÜθεια ηταν χαμÝνοò κüποò
χωρßò ια απαραßτητα εργαλεßα. Το ανττληφθηκε και
Ýδωσε ενιολÝò να φÝρουν την Üλλη μÝρα üλα ια
χρεταΖοýμενα και να κατασκευαστεß ενα οιÝγαστρο
üπου θα φυλÜσσονταν ια εργαλεßα kar τα ευρημαια,
Σιο μεταξý συνÝχτσαν, yra καλü κατ yra κακü, να
σκÜθουν ανÜμεσα στα οκουπßδτα σε δýο σημεßα.
Υστερα απü μßα þρα σε μια απο αυτÝò ιιò ανασκαφÝò
ΒρÝθηκαν ιρειò ωραßεò ιετρÜγωνεò μαρμÜρτνεò πλÜ-
κεò, mθανüν μÝροò του πατþματοò ιου κιτρßου. Ο θε-
)
4Ι
Η ΣγχηΝτΗΣΗ

50. Το ΙωÜννινο
σε οκουορÝλα του Ζßρηò ιτò τοποθÝτησε μειÜ με πολλÞ υροσοχß σε
William Heygarth μτα κυλτüμενη Ýδρα yra να μειαφερθουν σιην Πρε-
βεΖα. Στην Üλλη κοτλüτηια BpÝθnkav δυο μπρου-
r,τzrva νομßσμαια σε σχεττκÜ καλÞ κατÜσιαση kar
ια δýο ιηò Νικüποληò. Το Ýνα του Κüμμοδου, ιο
Üλλο ιου ΚαlηκÜλλα. Ο θεΖßρηò μου Ýδωσε ιο ιε-
λευιαßο kar Ýβαλε σιην ισÝπη ιου το Üλλο, γελþ-
νταò yr' αυτÞν την αýξηοη του θησαυροý του.
Οιαν τελεßωσε ιην πßπα ιου, σηκþθηκε εμφανþò
ικανοποτημÝνοò με την ανασκαφη του. Συμμετεßχα
σιην ικανοποßηση ιου, αλλÜ yra Üλλη ατιßα. Εδω-
σε μερτκÜ χρηματα σιο φτωχο αγρüτη, που μαò εßχε
δεχθεß το πρωß στην καλýβα ιου, κÜναμε κι εμεßò ιο
ßδτο, kar μετÜ εκεßνοò μπßκε στην ÜμαξÜ ιου και
εμεßò ανεΒηκαμε οτα ÜλογÜ μαò yra να επτσιρÝ-
ψουμε σιην ΠρÝθεΖα. Προηγηθηκαμε kar υποδε-
χιßκαμε ιο γερο-αφÝνιη κατÜ ιην Üφιξη του στο
παλÜττ, συμφωνα με ιο τυπτκü ιηò ευγενουò αυληò
ιου πασαλικτοý. Χρηστμοποßηοα μερτκÝò δτκατολο-
γßεò yra να αποσυρθþ, που ιελτκÜ ο πασÜò μου ε-
πÝιρεψε να κÜντο Kar μου üρτσε την þρα ιηò τελευ-

Μια οηü πò ποηηÝò ιδιοτΡοπßGò του
ΑßÞ ποσü Þτον νο μπ μÝν€ι στο ßδιο
δωμüτιο γιο πòΡισσüτ€ΡΕò οπü δýο μÝΡεò
ιαßαò συνομτλßαò στο παλÜττ ιην επüμενη μÝρα.
Σιτò 11, ιο πρωß πηγα με τον κ. Φ. στο παλÜιτ,
συμφωνα με την πρüσκληση του θεΖßρη, Ýχονταò
προγραμματßσετ την αναχþρηση μου ιην ßδτα μÝρα.
Βρßκα εκεß μερτκοýò ορεσßθτουò απü ττò Βορειü-
τερεò περτοχÝò ιηò ΑλΒανßαò, με φυστογνωμßα ε-
ντελþò αλΒαντκÞ αλλÜ με χρþμα προσþπου λτγü-
τερο οκοýρο η ωχρü απü εκεßνουò που εßχα δετ μÝ-
xpr ιþρα. Μαò εßπαν στον προθÜλαμο üιτ or Üν-
θρωποτ αυτοß ηρ8αν με δταιαγß ιου ΒεΖßρη, εξατ-
ιßαò κÜποτων ταραχþν που Ýγιναν στην περτοχß
τουò. Δýο χωρτÜ ÝρτΖαν kar Üλλα Ýπαιρναν μÝροò
σιη δτÝνεξη kar απü ιον καθγÜ προχþρησαν οτη
σýγκρουση, υρÜγμα που üιαν το Ýμαθε ο ΒεΖßρηò
δυσαρεστηθηκε πολυ. Μαò ανηγγετλαν kar μπß-
Καμε αμεσωò.
Ο θεΖßρηò Þιαν σε Ýνα ωραßο δταμÝρτσμα, που Ý-
Βλεπα yra πρþιη φορÜ. Ηταν μτα απü ιτò μοναδτ-
κüιητÝò του να μη μÝνετ στο ßδτο δωμÜιτο επß 2 συ-
νεχüμενεò μÝρεò. Ο Αλüò και Ýναò απü τουò υ-
πουργουò ιου κÜθονταν πÜνω στο νιτθÜντ, Ýναò
Ελληναò γραμμαιÝαò Βρτσκüιαν σιο ανυψωμÝνο
πÜιωμα σιην Üκρη ιου οποßου, σιο Üλλο μτσü τηò
αßθουσαò, δýο σκαλτÜ χαμηλüιερα αυü το ντýÜντ,
γονÜιτΖαν 15 απü τουò ορεσß6τουò που μüλτò ανÝ-
φερα. Ο ΒεΖßρηò μßλησε χωρßò οργη σε αυιοýò ιουò
δυσιυχουò ανθρþπουò. Τον Üκουσα να γελÜ ιη
σιιγμη που μπαßναμε ι<ar μου Ýκανε Ýνα στντÜλο να
κα8ησω στο νιτβÜντ και γελþνταò εßπε: «Ιδοý μτα
αποδειξη τηò αλßθεταò που μου εßυεò ιτò προÜλ-
λεò üιτ φτλοντκοýν στην Τουρκßα ιüσο üσο και σιη
χþρα σου. Or Üνθρωυοτ αυτοß μÜλωναν kar ηρ8αν
σε συγκρουση kar Ýτστ εγþ πρÝπετ ιþρα να κÜνω το
δταττηιÞ ανÜμεσÜ ιουò». Εκανε μτα κßνηση με το
xÝpr ιου kar or χωρτÜτεò, που κατÜλαβαν το σιντÜλο
ιου, αμÝσωò αποσυρθηκαν στον προθÜλαμο. Εδω-
σε εντολÞ να ιου φÝρουν υßυεò kar καφÝ. Στην αρ-
χß μßλησε yra τη δικη ιου Ντχüυολη, δßπλα σε μτα
μεγÜλη Ýκιαση με ερεßπτα σττò θüρετεò επαρχßεò
τηò ΑλΒανßαò, yra ιην οποßα δεν ηξερα τßποτα, kar
üπου χωρßò αμφýολßα θα Βρßσκαμε υπÝροχα πρÜγ-
ματα, αν Ýμενα μαΖß ιου yra 6-7 μηνεò. Χρηστμο-
ποßησα την πρþτη δτκατολογßα που μου ßρθε σιο
μυαλü, αλλÜ ιον δταβεθαßωσα üιτ αν ξαναγýρτΖα
σιην Τουρκßα, δεν θα ξεχνουσα να παρουστασιþ
σιην ΥψηλüτητÜ ιου και να δεχθþ, üιαν or περτ-
σιÜσετò ιο επτιρüψουν, τη γεννατüδωρη προσφορÜ
του. ΜετÜ με ρþτησε ποτα Þταν ια σχÝδτÜ μου yra
το ιαξßδτ. Του εßπα üττ εßχα αποφασßσετ να πÜω δτÜ
ξηρÜò στην Αρτα kar μειÜ να περÜσω αυü τα ΠÝντε
ΠηγÜδτα και τα παρακεßμενα μÝρη των ορÝων ιου
Σουλßου προò ια ΙωÜwτνα. Με διεκοψε λÝγονιαò:
«Αν εßχεò πÜρετ αυτü το δρüμο δÝκα χρüντα πpry
8α σε λÞσιευαν». (Αυιü αναφερüιαν σιην κατÜστα-
ση που υπηρχε σε εκεßνα τα μÝρη πρτν υποταχθεß
το Σοýλτ.) «Τþρα μπορεßò να παò προò την Αρια
kar τα ΙωÜwτνα τüοο εýκολα üσο πüγαμε χθεò στη
Ντκüπολη. Θα σου δþσω Ýνα μπουγιουρντß kar Ý.

42

ναν απü ιουò Üνδρεò μου Kar θα μου γρÜψειò απü
ια ΙωÜwτνα Þ απü τη ΣαγτÜδα, αν Ýμετνεò rkavo-
ποτημÝνοò απο αυτον και αν Ýμετνεò ευχαρτστημÝ-
νοò απü το καιÜλυμÜ μου».
τÝταξε Ýναν απü ιουò φρουρουò, που λεγü-
ταν Δημοò απü το Αργυρüκασιρο. και ιου
Ýδωσε ενιολÝò να Ýχετ καλουò ιρüπουò, να
κÜνετ ü,ττ του ΖητÜω Kar να προσÝξετ να μη
φÝρετ πßσω κακÞ συσταττκÞ επτστολÞ.
ΕπτπλÝον, ιον δτÝιαξε να βεΒατωθεß üιτ ανοßχθηκε
ü,ττ Þθελα να δω σιο παλÜττ και σια Üλλα σπßιτα
ιου σια ΙωÜwτνα. Υσιερα απü αυτü υπαγüρευσε σιο
γραμμαιÝα του ιο μπουγτουρνιß μου. ΥπογρÜφο-
νιÜò ιο kar δßνοντÜò το σε μÝνα σχεδüν με Ýπετοε
να πÜω σιο Αργυρüκασιρο, να δω ιο μτκρüιερο kar
αγαπημÝνο του yro, Σοýλη μπÝη, Ýνα νεαρü τüτε
γýρω στα 12, ο οποßοò μορφωνüταν εκεß üπωò εκεß-
νοò δτÝταξε μακρτÜ απü ιην αυλÞ και ττò ßνιρτγκεò
των Ιωαwßνιον. Εßχε χωρßò αμφτθολßα μεγÜλα σχÝ-
δια yr' αυιü ιο καλü πατδß, αλλÜ η Θεßα Πρüνοια
εßχε Üλλα αποφασßσετ yra τουò χρüνουò του και για
ιουò χρüνουò του πατδτοý. Μου Ýδωσε επßσηò μτα
παραγγελßα για ταν Üνθρωπο που συνεργαΖüταν, Ý-
να Ελληνα στη Βενειßα, yra τον οποßο μου εßχε μτ-
λÞσετ Þδη οτην πρþιη μαò συνομτλßα. ΣχειτΖüιαν
με 76 καθρÝφιεò δταφüρων μεγεθþν για ιη δτακü-
σμηση μερτκþν παλαιτþν του. ΠρÜγμα ιο οποßο εκ-
πλßρωσα σιη Βενειßα. Οιαν απομακρýνθηκα αυü
αυιüν, με παρακÜλεσε με Ýνα τρüπο αληθτνÜ σιορ-
γτκü kar φτλτκü να του γρÜψω μερτκÝò φορÝò, kar
πÜνω απ' üλα να επτσιρÝψω σýντομα κατ να μεßνω
πολυ κατρü yra να μπορÝσουμε να κÜνουμε ανα-
οκαφÝò μαΖß σιτò θüρετεò περτοχÝò τηò ΑλΒανßαò.
Σηκþθηκε yra να με χατρειßοετ kar εßπε: «Να
πÜηò καλÜ, ο Θεüò να σε φιλÜξη, να ευρßσκηò πÜ-
ντα καλÜ εlò τον τüπον σου, κα] να γυρßσηò ο-
γλßγωραb» [ελλ. στο πρωιüτυπο]
Ομολογþ üιτ αυιüò ο ασυνÞθτσιοò Üνθρωποò μου
Ýκανε μεγÜλη ενιýπωση. Αλλοι τον Ýχουν δετ απü
Üλλη σκοπτÜ εντελþò δταφορειτκη. Εγþ ιον εßδα
ακρτθþò üπωò ιον περτγρÜφω εδþ. Η δταφορÜ εß-
ναι σιη φýση των υραγμÜιων. Ο Αλßò Þιαν Ýνα α-
πü εκεßνα τα ηφαßσιετα που Ýχουν 100 πλευρÝò, που
η Θεßα Πρüνοτα τα χρηστμοποτεß καιÜ ιη θεßα δτα-
χεßρτση üπωò σιο φυστκü κüσμο, yra να εκιελÝσετ
τα σχÝδτÜ ιηò. ΑλλÜ αυιÜ τα ηφαßσιετα δεν θγÜ-
Ζουν υÜντα χεßμαρρουò φωιτÜò, kar ξÝρω κÜποτουò
υπÝροχουò κηΓιουò σιτò πλαγτÝò τηò Αßιναò και του
ΒεΖουθτου rrou κÜθε χρüνο δßνουν την ωραιüτερη
πραστνÜδα κοντÜ οε εκεßνουò τουò φοΒεροýò σω-
ρουò που εχουν οπεßρετ με ια εμπρηοιτκα κυματÜ
τουò θÜνατο kar καταστροφß.
ΜετÜφραση: ΧρÞοτοò ΣιαθÜιοò
Ο ΑßÞò μ€ ποΡοκüßΙεσε μ€ Ýνο τρüπο
οßηδνü στοΡγικü κοι φιηικü νο του γρüψω
μ€ΡικÝò φορÝò και νο €πιστΡÝψω σýντομο
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
l. Βλ. yra παρÜδεηl-ια τιò εργασßεò ιων W.M. Leake,
Trave]s ßη Noπ1?ern Greece, Αμστερνταμ 1θ67 xar Η.
Holland, ºtavels ßη the Ιοηßαη isles, Albania, Thessa]y,
LIacedonia during the years ß8Ι2-]3, Λονδßνο 1815.
2. Ο Αλη πασÜò αποκεφαλßστηκε με δταταγη του οουλιÜνου
ιον ΙανουÜρτο του Β22 στη λßμνη των Ιωαwßνων. Απü το
1820 ßου εßχε αφαιρεθεß ιο αξßιομα του πασÜ kar εßχε
κηρυχθεß εχθρüò του οθωμαντκοý κρÜιουò. Βλ. ενδετκττκÜ
Κ.Ε. Fleming, Αλý ΠααÜò, ο ΜουσουλμÜνοò ΒοναπÜρmò,
ΟδυσοÝαò, ΑθÞνα 2Φ0.
3. F.C.H.L. Pouqueville, Voyage en Λ4οτÝε, Παρßσι 1805.
4. Γτα το Σοýλτ κατ ιη σýγκρουοη του με τον ΑλÞ παοÜ Βλ.
Β.Δ, Ψτμοýλη, Σοýλι κα Σου,λτþτεò ΚÝντρο
Νεοελληντκþν Ερευνþν/Ε8ντκü Ιδρυμα Ερευνþγ Α8Þνα
r998.
5, Πρüκετται γτα ιον τüιε 15ειÞ Ντκüλαο ΔοýντΖη, yro του
προξÝνου τηò Δανßαò στη ΖÜκυνθο.
6. ΑναφÝρεται στον George Foresti, πρüεενο τηò Αγγλßαò
στα ΙωÜwινα μετÜ το 1815.
7. Ο Ludvig Holberg (16Β4-1754) ηταν Δανüò
κωμωδτογρÜφοò.
8. Ο Bründsted μαΖß με τουò ΚοÝs, Stackelberg, Haller,
Linckh, Cockerell Kar Eoster εßχαν δημτουlτησετ μτα
ετατρεßα αρχατοθηρþν.
θ. Πρüκεττατ yra τον Αγγλο συνταγματÜρχη Mack-Combe
kar τον ιαγματÜρχη Arrata
Ι0. MrS. Echworth. Ι
4α
 }cyeaÝy *ρ* Ι}ο{ß«"*

ߧ 1Ý. r,$" ;'ξ

4
 / jΙιι ιι'l "
.frý'uL

ΒιβλιοθÞκη
Στρασβοýργου),
2, Ερεßπι0 τηò

",-.ßι,:iS'
if .rΦ.J
3β:---º,.. ;-, __τ,

4
ΙτΤικοποΛΗ

3. ΣπÜρογμα μνημεßου τηò νßκηò του 0κτοβιανοý

στο Ακτιο που βρÝθηκε στη Νικüπολη.

;ιι
4, Μαρμüρινο Üγαλμα τηò λýκουοò με τουò Ρþμο
και Ρωμýλο που βρÝθηκε στη Νικüπολη,
5. ΤμÞμο τηò επικρýτειοò του ΑλÞ ποσÜ ßι
σε χÜρτη του l. ΛοουρενμπÝργιο
ι
,,Ι

h oJ,

πετδÞ πολλÜ Ýχουν γραφιεß yra ια

ερεßπτα τηò Νικüποληò κατÜ τον
τελευιαßο ατþνα, θα αναφερθþ εν
συνιομßα στη δεýτερη μεγÜλη η-
πετρωιτκη υüλη οιον (Αμβρακι-
EPIRUS.
hοJrι ,Jgü
κο) κüλπο, τη νεüιερη απü üλεò.
ΧÜρη στη γεωγραφτκη ιουò θÝοη, ALB ΑΝΙΑ .

ια ερεßπτα αυτÜ Þταν εýκολα υρο- Λμtστc

σθÜστμα yra τον ταξτδτþτη, ο ο- La,r.τnbe
ποßοò, μη επτθυμþνταò να ερευνηοει το εσωτερικü
ιηò ΕλλÜδαò, επισκεπτüταν μüνο ιτò κιησετò τηò
Βενετßαò οε αυτÝò ττò ακτÝò kar, μεταξυ αυιþν, ιην
ΠρÝθεΖα κατ ττò γυρω περτοχÝò.
Τα ερεßπτα τηò Νικüυοληò Βρßσκονιατ ο. μ« )
46
 λ-
'-. t Qξε;

}.
.ι

ιΔ
Ýß
Ι
*! Α-
f*:;:ξ|
4.*-q€ Ι«,
γ τιι

#Fτηß*hftι
;-ß
Þß
[\ Ξ4,
ßλκυαο,"
ΔΗ,
;Ι..
ΙL
Ε* , τ,ß+ý
Δι*._*
§*- ,-,, -Ζ

J ιΙΝΙ ι/jι{ ηα.

LOpL*"fo,, , :,r#.
β ι" t, η6ν s ΙΞt-, "Ξò-{*ατ" ßß

\:-ri
ι :ι

τ ¸,α.",Ι Α .Α .π ß
-τ!.'* iJ

ι,

*º βΕ
+ \-.r.-
.+Ξ ,'\a fi,".-
?(.χ λ \S.
a',t*-
. ,arLj;z'- \τα

,º
,Εß&

'.i,J*
 εivar γνωστÝò οε μαò απü πολλÜ Üλλα ερεßπτα σιη
Ρþμη kar αλλοý. ΑυτÞ εivar επßσηò η Üποψη ιου
Βαρüνου ΧÜλερ,'φßλου kar συνταξτδτþτη μου. Τα
ιεßχη ιου αυιοκρατορτκου οχυροý του Αυγοýσιου
δτατηροýνιατ ακüμη. Απü τα Üλλα αξτοσημεßωια
δημüστα κτßρτα αυτÜ που δτατηροýντατ καλýτερα εß-
var: Ýνα πολυ μεγÜλο θÝαιρο, Ýνα Üλλο μιτιτιüτερο
kar Ýνα στÜδτο. Το μεγαλυτερο θÝατρο, το οποßο εß-
var κιτσμÝνο σιην υψηλüτερη περτοχη προò Βορ-
ρÜ, εßνατ σε πολý ωραßο σημεßο, απü ιο οποßο Ýχει
6. 0ιαξιωματικοß κανεßò θÝα των κατασκευþν τηò αρ:<αßαò πüληò, η ο-
του ΑλÞ πασü ποßα βÝθατα Ýχετ φιταχτεß με πτο επýληττκü σττλ.
προβÜλλουν Αυιü, σε συνδυασμü με ττò μτκρÝò καλýθεò ιων
σπßοτοση οτουò βοσκþν, or ουοßεò εδþ και εκεß εßνατ ενωμÝνεò με τα
Τοýρκουò που ιεlýοττα qlxaia ιεßχη, kar με τα κοπÜδτα προθÜτων
ζητοýν το κεφÜλι kar κατοτκτþν, που συνηθωò βüσκουν ωτÜμεσα στα
του. Λιθογροφßο
ερεßmα, δημιουργουν Ýνα ιοπßο πλοýστο οε χαρα-
απü βιβλßο με
ι κτηρτσυχÜ σιοτχεßα με ενδταφÝρουσεò ανττθÝσετò,
σκηνÝò απü τη
,ι
ζωÞ του ΑλÞ ποσý. ματατοδοξßα του Αυγοýστου ιον οδηγησε
ß,
7. 0 Καρλ Χýλερ
Ιι εν μÝρει να προσελκýσει και εν μÝρετ να
φον Χüλερσταßν mÝσετ μεγÜλο μÝροò του πληθυσμοý τηò
σε ηlÝδιο του 0το
Ακαρνανßαò Kar ιηò Ηπεßρου να εγκατα-
Μüγκνουò φον
λεßψουν ττò παφßδεò τουò κατ να εγκατα-
Στüκελμπεργκ
σταθουν στην πüλη τηò Νßχηò. Πρþτεò kar καλυτε-
I

ι
ι
μÜλλον χαμηλη λωρßδα ξηρÜò, που Ýχετ δημτουρ
ιß γηθεß απü τον κüλπο, αναιολτκÜ ιηò ΠρÝθεΖαò πε-
ρßπου 3,5 χλμ. απü την πüλη. Ο Αýγοι:οτοò εßχε το-
ποθειÞσει ιο μεγαλýτερο μÝροò αυιßò ιηò αγαπη-
μÝνηò ιου πüληò σε αυιüν το χαμηλü ισθμü, αλλÜ
κατÜ ιÝιοτο ιρüπο þστε η üλη καιασκευÞ να σχη-
μαιßΖετ Ýνα εκτειαμÝνο μακρüστενο ιεqýγωνο, ιο
οποßο ευßσηò περτλαμθÜνει μÝροò απü τα πqια-
κλÜδτα τηò οροσετρÜò, που οροθετεß προò ΒορρÜ
ιην ΠρÝθεΖα και τη Ντκüπολη. Ετδτκüιερα, απü
αυιη την υψmλüιερη περτοχß υπÜρχετ υπÝροκι θÝα
ιηò μταò πλευρÜò του Ακτßου, ιου κüλπου, και των
ακτþν τηò Ακοτινανßαò Kar τηò Üλληò πλεqηò του
Ιονßου πελÜγουò στα δυττκÜ. Τα εκιειαμÝνα ερεßmα
εivar üλα καιασκευασμüνα αυü τοýΒλα κατ εßναι
πολυ υqmληò ιεχντκßò. ΑλλÜ οιο πεδßο ιηò opxr-
ιεκιοντκηò, η Νχüπολη δεν συνετσφÝρετ κÜττ νÝο
στη Υνωση μαò Yra ιτò ρωματΚεò ΚαιασΚευεò Που
Η κοτοσκΕυÞ και το €ρcßπιü τηò μοΡτυΡοýν
ρεò η ΛευκÜδα, η Αμθρακßα, το Θýρρετον, ιο Ανα-
κιüρτο kar ιο Αμφτλοχτκü Αργοò, που or τελευταß-
εò επαναοιÜσετò στην ΕλλÜδα εßχαν σχεδüν ερη-
μιßισει, υποχρειßýηκαν να πqροχωρησουν τουò υπü-
λοτπουò καιοßκουò σιην ονομαστÞ Ντκüυολη. Η
τιατασκευß τηò πüληò kar ια ερεßπτÜ τηò μαρτυροýν
μια πüλη η οποßα μποροýσε να χωρÝσετ περßπου
2ω.Oω κατοßκουò. Η Ντκüπολη ανακηρýχιηκε
civitas libera (ελεýθερη ελληνικß πüλη) kar α-
πÝκτησε υρονüμτα τα οποßα δεν φαßνετατ να σεβÜ-
στηκαν or μειÝπειτα Ρωμαßοτ αυτοκlýτορεò. Ο αυ-
ιοτýτοραò Ιουλτανüò θεωροýσε ιη Ντκüπολη πα-
ροκμασμÝνη kar φτωχη πüλη το 362 μ.Χ., και πε-
ρßπου σαρÜνια χρüνια μετÜ ιην επßσκεψm του αυ-
ιοκρÜιορα αυτοý, καιÜ τη βαστλεßα ιου ΑρκÜδτου,
η Ντκüπολη τσοπεδþθηκε απü τον ΑλÜριχο, ο ο-
ποßοò προò το τÝλοò ιου 4ου ατþνα δτÝσχτσε με τουò
Βηοτγüτθουò του Kar λεηλÜτησε την Πελοπüwησο
και Üλλεò περτοχÝò τηò ηπετρωττκηò χþραò.
Μqρλοò αρýμüò μαρμÜρτνων κτüνων r<ar üλλων
υλχþν, που μποροýσατ να μειακπmθοýν απü τα ε-
ρεßmα, Ý:ιοιιν μειαφεlýεß τα τελευταßα αυτÜ χρüνια
με διαιòτÝò ιου ΑλÞ πασÜ yra να χρηστμοποτηθοýν
yra ιο χτßστμο ιοτ δýο παλαιτþν ιου kar δýο τΖqττþν
στην ΠρÝθεΖα, που ολοκληlχßιθηκαιτ πρüσφαια.
ΜετÜφραση: ΧρÞοτοò ΣταθÜτοò

μιG πüηη η οποßο μποροýσc νο χωΡÝσ€ι

ΣΗΜΕΙΟΣΗ ΕΠΙΜΕΔΗΤΗ
π€ρßπου ?OO.OOO κοτοßκουò 1. Πρüκεττατ yra το Γερμανü qιχτιÝχιονα Karl Haller νοη
Hallerstein (1774-18ι7), ο οποßοò υπηρξε στενüò φßλοò kar
ουνεργÜτηò του Bründsted. I
4Β