Ε^ΕγΘΕΡο,fνηιΑ-ξ ,, ηΑΡτrογ 2οο1

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ. ΤΙ ΜΑΣ ΕΜΑΟΑΝ
οιην Ισιορßα; ΑτμοσιαΥηò τυραννοò,
δολιοò, αlμοβüροò σατρÜπηò. Αυιüò, καλÝ, που
Ýπντεε ιην κυρα-Φροσýνη κα1 ιτò Üλλεò
γυναßκεò στη λßμνη, που καιÝσιρεψε το Σοýλτ,
που εσφαξε τουò Ι-αρδτκτþιεò, που, που...
\ Ηταγ Üραγε, Ýτοι ο γεννημÝνοò σιο Τεπελεντ
τηò ΑλΒανßαò ξακουστοò την ειοχη ιου πασÜò
ιων Ιωαννßνων;
ψÜφει σε μτα επτστολη ιου προò/και yra ιον
πασÜ ο Νεüφυτοò Δουκαò üτι ιον «Ýσιειλε ο
Θεüò για να υαιδευη ιουò κακουò και να
ευεργειη ιουò καλουò, να ολτγοστευετ ια κακÜ
και να αυξÜνη ια καλÜ». Kar ο ανþνυμοò
συγγραφÝαò συριπληρþνετ: «Ευρηκεν ετò αυτüν
η ευκαρποò γη ιηò Ηιιεßρου Kar ιηò Θεσσαλßαò
κατ ο1 κÜιοτκοτ αυιþν Ýναν δταυθεντευιην Kar
ενα Πατερα...)).
Ηθελε ο\ττιýò ο Αλη τιασÜò να σιησετ Ýνα
ελληνο- η αλΒανο-ελληντκü κρÜιοò η να γßνετ
μεγÜλοò ΒεΖτρηò, ακüμη κατ οουλιÜνοò; Οτ
συγχρονοτ τστορι,κοß δεν βλεπουν να σιηρßΖετατ
κÜττ ιÝιοτο σιτò πηγÝò. Αντßδεια, Dεωρουν üττ
μÜλλον η παρουοßα ιου εξυπηρετουσε και την
Πυλη yra τη δτοßκηση αυιþν ιων εδαφþν.
0 ΑλÞ ποσüò üπωò τον απεικüνισε ο Cailιvright Γεντκü ουμπÝρασμα, üσο μπορεß κÜιτ τÝτοτο να
υπÜρξει: or παρÜμειροτ τηò δτακυθÝρνηοηò του
υπηρξαν δεττκÝò kar ο ßδτοò υιιηρξε Ýναò
Εγαò τýραννOò πOυ Οθωμανüò με το ΒλÝμμα σιραμμÝνο σLnv
Ευρþπη. Σκληρüò, βÝβατα, kar αυτο δεν
((
α f, ßπOþρζε)) ευρωπαßΗÜ αμφτσΒηιεßιατ.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΟΟΩΜΑΝΟΣ ΚΑΙ a ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ

ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ Α/\Η πΑΣΑΣ ΔΕΣΠΟΤΙΣΜΟΣ
Ποιοò Þταν Γιατß δεν Τα χßλια
ο ΑλÞ πασÜò Þθελε πρüσωπα
0 ευρωπαικüò ανεξÜρτητο τηò απολυταρχßαò
προσανατολισμüò του κρÜτοò του ΑλÞ πασÜ

Υπεýθυνοò Ýχüωηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓOΠΟγΛΟΣ

Σýποξπ ýληò ΣýμOουλοò Ýκüοσηò Σ' αυτü το τεýχοò σwεργüαηχα Δημιουργιχü

ΝΑΣΟΣ ΓΚΟΛΕΜΗΣ ΠΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟγΛΑΚΗΣ ΕγΑΓΓΕΛΗ ΑΡ ΝΤΑΤΣΗ ΓΕΩΡΓιOΣ Α ΣιOΡοΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚOΡΩΝΑΙΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΟΛΙΑΣ ΝΙΚOΣ ΚΕΧΑΓΙΑΣ
Συπονιομüò . .πιμÝλεια ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΑΓΓΕ^ΙΚΗ ΤΖΑΝΕΤΟΠΟγΛΟΥ
ιΙüγιμοι συνεργüτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑ^ΙΓΚΟΥΔΗΣ ΠοραγωγÞ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ _ ΑΠOΣΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α Ε
ΗλεχτρονιχÞ διεýΘWση
istorika@enet gr
 σημειωσειò
Τα ΠÜwcνο του Λüρδου Βýρωνο
«Τ:Ι;::::γΙ;:
,,,Ι μεγÜλη σωλη μ ο Βυρων, αποτελοýν Ýνα σημαδτακü τüπο yra
με ενα πολý υπÝροχο ξßφοò κ.λπ. Ο ΒεΖßρηò
με δÝχτηκε σε μlα μεγαλη αßOουσα ντυμÝνη
στο μÜρμαρο κα1 με ενα σιντριΒανι να παßΖει
στο κÝντρο. ΝΙε δεχτηκε ορθιοò -ενα
θαυμÜσιο φιλοφρονημα απü εναν
ΜουσουλμÜνο- κα1 με εΒαλε να καθßσω στα
δεξιÜ του. Εχω μαΖß μου εναν ελληνα
δτρμηνεα για γενικý χρηση, αλλÜ Ýναò
γlατρüò του Αλη ΠαοÜ με τ' üνομα Fem]ario
που καταλαΒαßνει λατινικÜ μου χρησßμευσε
στην περßπτωση αυτÞ ωò διερμηνεαò με τον
αυOÝντη του. Η πρωτη ερþιηση τυ ηην: πþò
σε τüσο νεαρη ηλκßα εßχα εγκαταλεßψει τη
χþρα μου; Οι ºουρκοι δεν Ýχουν ιδÝα üτι
μπορεß να ταξιδεýει κανεßò μüνο για ιη
διασκÝδαση του...».
Η τελευταßα αυτη φρÜση απü ιην επτστολÞ που
δα στεßλετ απü την ΠρεθεΖα οττò t2 Νοεμθρßου
1ΒOθ ο Λορδοò Βυρων προò τη μητÝρα ιου,
ΠερτΥραφονταò ιτò εντυΠωσετò ιου αΠο ιη
δßμηνη παραμονη ιου στην Ηπετρο του ΑλÞ
πασÜ, μαò δßνετ kar το μÝτρο τηò διαφορÜò στη
νοοτροπßα που χþρτΖε τουò δυο συνομτλητÝò:
τον 21χρονο νεαρü απü το Aberdeen, που,
ακολουδþνταò ιτò προφοπÝò ιηò ρομανττκηò
του ιδτοσυγκρασßαò, εßχε σαλπÜρει για το
πρþτο του ταξßδτ σιτò χþρεò ιου Τουρκου
σουλιÜνου και του εΒδομηνιÜχρονου σατρÜπη
των Ιωαννßνων.
.Γ ου
ιων
L' υμισε
στο Βýρωνα ιη Σκοτßα των πατδτκþν ιου
δτακοπþν. Η συνÜντηση ιου με ιον Αλη παοÜ
θα αφησετ στον Βýρωνα ΖωηρÝò ενιυπþοειò:
τδιαßτερα ο ανυπüκρτιοò νονκορφτσμüò και η
περτφρüνηση του οαιρÜττη απü το ΤεπελÝντ σε
κÜθε συμΒαττκü κανüνα ηθικßò θα εßνατ τα
χαρακιηρτσττκÜ εκεßνα που θα αποδþσετ ο
ποτητßò αργüτερα (το 1814) σε Ýναν απü τουò
ηρωÝò του, σιον «ΚουρσÜρο».
Τα ΓτÜwενα, üπου θα φιÜσετ οιτò 5 Οκιωθρßου
την ποτηιτκÞ του δημτουργßα. Εδþ θ' αρχßσει
(αφοý ξεπερÜσει το σοκ απü ιο θÝαμα ενüò
κομμÝνου χερτοý που θα δετ να κρÝμετατ απü
Ýνα δÝνιρο στην εßσοδο τηò πüληò) να γρÜφετ
ιτò πρþτεò στροφÝò του μεγÜλου ποτηματüò ιου,
του «Childe Harold»
Σιιò 3 ΝοεμΒρßου ο Βυρων. Ýπετια αυü μτα
πλουστοπÜροχη φτλοξενßα του Αλη παοÜ, θα
εγκαταλεßψετ τα ΓτÜwενα, κατευθυνüμενοò yra
ιην ΑθÞνα, üπου 8α γßνετ μÜριυραò ενüò
ΥεΥονοιοò Που, τοτε οΠωò Kar οημερα,
απασχολοýοε ιην korvÞ γνþμη. Πρüκεττατ γτα
την αφαßρεση ιων ΜαρμÜρων του Παρθενþνα
απü ιο λüρδο Ελγιν. Mra τιρÜξη υου δεν θα
παραλεßψετ να στιγματßσετ και γραπτþò ο
Λüρδοò Βυρων.
τ- να ενθυμιο απü ιο πρþιο αυτü ταζßδι του
}-{ νεαρου ποιητη οτα ΓτÜννενα, òßναι το
Ι- ιολυ γνωστü πορτρÝιο του με μτα τοπικη
φορεοιÜ (που αγüραοε εδþ το 1ΒOθ) ποιι
φτλοτεχνηθηκε ιο 1ΒΙ3 απü ιον Thomas
Phillips, πουφÝρετ τον τßτλο «ποριρÝτο
ευγενουò με αλθαντκη στολη» kar το οποßο
σημερα Βρßσκετατ οιη αγγλτκη πρεθεßα των
Αθηνþν.
Δþδεκα χρüντα αργüτερα ο Δορδοò Βυρων θα
επτσκεφOεß yra δεýιερη φορÜ την ΕλλÜδα. Τη
φορα αυιη üμωò ιτποιε οιη συμπερτφορÜ ιου
πρüωρα γερασμθνου ποτηιß δεν θυμßΖετ το
νεαρü ρομανιτκü με ιο αουγκρατητο
ταμπεραμÝντο. Ο þρτμοò Βυρων Ýχει κατεΒεß
τþρα με το σκοπü να βοηθÞσετ τηò
επαναστατημÝνη ΕλλÜδα. δταθÝιοτταò κυρßωò
ΧρημαιτΚα μεσα αΠο ιßΙ ΠροσωΠΙκη ιου
ΠερτουσΙα.
ΧτυπημÝνοò απü μια μυσιηρτþδη ασθÝνετα
(«κρυολüγημα»). θα αφησει ιην ιελευταßα του
πνοη σιο Μεσολüγγι. σε ηλτκßα 36 ειþν, σιτò
19 Απριλßου ιου 1Β24.
ΦαßÜον Μσλιγκοιιδηò
προλÞαs

πü τα δεκαοκτþ του επαγγελματßαò ληστηò, επικεφαληò συμμορßαò. Πουλαγε

«προστασßα» στουò οτκονομτκÜ ευκαιÜοτατουò. Το 17Β4 διορßΖειατ απü την Πυλη
γε\ηκüò επüπτηò των δρüμων ιηò Ρουμεληò. Ο πρþην ληστηò καιορθþνετ να
καθqιßσετ τον ιüπο απü ιουò ληστÝò. Σε ανιαμοýη η Πυλη ιον δτορßΖετ πασÜ σια
Τρßκαλα (Ι7Β5) και το 17ΒΒ αναλαμΒÜνετ «μüνοò ιου» ιο παοαλßκτ των Ιωαννßνων.
Ο διοριομοò θα Ýρδει αργüτερα.
ΠροοδευττκÜ αυξÜνετ την περτουσßα του, Το 179Β φτÜνει να Ýχει σε Αλβανßα,
ΣερΒßα και ΕλλÜδα θ24 τστφλßκτα (!) kar στην ΕλλÜδα -μονο- 1.366 «τδτüκιητα»
χωριÜ (!) με κολßγουò να ιου δουλευουν νυχOημερüν. Του ανηκει πλÝον το 1,/3
ιηò καλλτεργßοιμηò γηò.
Σφειερτστηò. Αφδασιοò σιτò τδτοποτησετò γατþν Kar σττò αναγκαστικÝò εκποιηοειò.
Πολλοß Οθωμανοß γατοκιημονεò. με τη μορφη ιηò νüμιμηò αγοραπωληοßαò. του
δτα8Ýιουν σε εξòυτελτοττκη ττμη τα υπÜρχοντÜ τουò και φεýγουν.
Πprv απü ιον ΑλÞ, or ειýστεò πρüοοδοτ αυü την εκμειÜλλευση των γαιþν
εκμτοθþνονιατ οχεδüν διÜ Βßου στα μÝλη μταò τοχυρηò αρτστοκραιßαò Οθωμανþν
αγτÜνηδων kar Ελληνων κοτΖαμπÜσηδων. Αυτοß or τοτφλτκÜδεò _που
δταδÝχτηκαν τουò πÜλατ ποτÝ ττμαρτουχουò φεουδÜρχεò- συγκενιρþνουν ττλÝον
την οτκονομτκß, σιραιτωιτκη και πολτιτκη εξουσßα. Αυιουò ÝΒαλε οτο χÝρτ ο
Αληò. Στη θÝση ιουò, οτο κρÜτοò που δημτουργεß, τοποδετεß ορθüδοξουò Ελληνεò
και Αλβανοýò, κυρßωò Ελληνεò.
Η δρηοκευιτκη ελευθερßα, η νομικη προοτασßα ιων ορθοδüξωγ η δτÜδοση ιων
γραμμÜτων κατ η ßδρυση ελληνικþν οχολεßων kar δευιερευüνιωò αλβαντκþν,
συντστοýν τουò δυο πυλþνεò τηò πολτττκηò ιου. Ο Αληò χρησιμοποιουσε Ýξυπνα
τα αντιιουρκικÜ ατοθηματα του λαοý ιου, που αριθμεß 1,5 εκαι. Γτ'αυτü εξÜλλου
δτασπεßρει φημεò kar «προφηιεßεò»» για τη δημτουργßα ανεξÜρτητου βαστλεßου
απü την Οθωμαντκη Αυιοκρατορßα. Σε δυο περτπιþσετò πÜνιωò, ιο 17θ1 kar ιο
1Β20, Ζηιει τη βοηθεια τηò Ρωσßαò yra ιην ανεξαρτηιομοßηση.
Τρßτοò πυλþναò του Αλη Þιαν η ενßσχυση του εμπορßου με αναπτυξιακÜ Ýργα.
Στα χρüνια ιου ανοßχτηκαν kar επτοκευÜστηκαν δρüμοι ασφαλεßò απü λησιÝò.
Χιßσιηκαν γÝφυρεò.
Η δωροδοκiα ιων αξτωμαιουχων τηò Πυληò ßταν επτστημη yra τον Αλη.
ΕξαγοραΖει με «μηνταßο μτοδü» ιουò υπουργοýò του οουλιÜνου Kar ιουò
εμΠτστουò του.
«Ηξερε να αποσπÜ ιην επßοημη αναγνþριοη των πρÜξεþν ιου αττü την Πýλη,
ακüμη κατ εκεßνων που ιην Ýπληιιαν. Για τρτÜντα δυο ουνεχÞ χρüντα (17ΒΒ-lΒ20)
-που Ýχουν αλλÜξει ιÝοσερτò σουλτÜνοτ πληρþνετ kar προκαταΒÜλλετ οε
περßπιωοη ανÜγκηò τουò φüρουò και εξαγορÜΖετ πλουστοπÜροχα ιη θÝοη ιου οτο
πασαλßκτ Ιωαwßνων Kar ττò θÝσετò των γιων του» (θλ. φηγüρη Αρò, Αλ6ανßα
και Ηπειροò, εκδ. Γκουιεμπεργκ, σ. 266, 304).
ΠαρÜ ια ιερÜσιτα «λαδþματα» ο προýπολογτσμüò ηταν πÜνια ενεργηιτκüò και or
θηοαυροß του οιτò ιρÜπεΖεò ιηò Μαλταò Kar ιηò ΚÝρκυραò αμυθηιοτ.
Ο Αληò ηιαν χαρτσμαιτκüò. «ΕξεφραΖε ιη θÝληοη τηò εποχηò του». ΣτÜθηκε
-üπωò ο ΜοχÜμει Αλτ- «Ýνα μεγαλοφυÝò üργανο στην υιιηρεοßα ιων
παραγωγτκþν σχÝσθων» τηò εποχηò του, αυτüò ο «φωιιομÝνοò δεουüιηò», καθþò
or κολßγοτ συνOλßβονιαν οτο «πατερναλτοιτκü του κÜιεργο».

Νßκoò ΒαρδιÜμιασηò

5
ποψη τηò λßμνηò
Τωγ ΙωOννßνων.
(αλκογραφßα του
Η. Holland
(1 81 2-1 3)
derbendler basbugu (αρχηγüò σþμαιοò φρουρþν
οδτκþν αριηρτþν kar ορετνþν δια3ασεων). Συμφω-
να με μερτκουò Βιογραφουò του το αξßωμα αυτü α-
ποτÝλεσε kar το βαστκü θεμÝλτο τηò κυρταρχßαò ιου
yra πολλουò kar ευνüηιουò λüγουò, ΠραγματτκÜ η
θÝοη ιου γενßκου επüπτη ιων δερΒενßων εßχε αρ-
κειÜ πλεονεκτημαια, γταιß, εκιüò αυü ιο üτι γνü-
ταν Οθωμανüò αξτωματοýχοò, ιου Ýδτνε τη δυναιü-
ιηια να αναπιυξετ πολυιτμη συνεργασßα με ιουò
Ελληνεò καπεταναßουò kar αρματολοýò, απαραßτη-
τη για ιην εξÜσκηση εξουσßαò στην περτοχη.
Ωò ηαιδß προτιμαýσ€ να τΡιγυΡßζει
και να εξασκεßταß στιξ ποηεμικÝò τÝχν€ò
ποΡÜ νο ακοý€ι τοL,ζ διδασκÜf,αυζ ταυ
Στα 17Β4 η αρχÝò του 17Β5 υρωτοδτορßστηκε μου-
τασερßφηò στα ΓτÜwενα, αλλÜ γρηγορα παýθηκε
απü ιο σουλτÜνο εξαιτßαò ιων δταμαριυρτþν επτφα-
νþν μελþν ιηò τοπτκüò κοτνωνßαò. Ο Αλßò αρχτκÜ
αρνη8ηκε να εγκαταλεßψετ ιην πüλη αλλÜ τελτκÜ
εκδτþχθηκε απü ιον Κουρτ πασÜ.
ΜειÜ το θÜναιο ιου τελευταßου ο Αληò επανακτÜ
ιην εξουσßα σια ΓτÜwενα ιην Üνοτξη ιου 17Β7, η ο-
ποßα επτκυρþνετατ αυü ιην Υψηλη Πýλη ωò αντα-
μοτΒß τηò λαμπρηò εκσιρατεßαò ιου, το καλοκαßρτ
του rδiou Ýιουò, εναντßον του ανυπüιακτου Kqý
Μα:ψοýντ Μποιισατλß (Κατα ΙνΙα}ιmυd Bushat-
Ιß), πασÜ ιου Σκουταρτ.
Εδþ ολοκληρþνετατ η πρþτη περßοδοò τηò σια-
δτοδρομßαò του, με ιην αναρρßχησÞ ιου σιο οθωμα-
ντκü δτοτκηιτκü οýσιημα Kar ιην παγßωση του σιην
εξουσßα μÝσα απü τουò παραδοοτακουò μηχανl-
Στη μÝση, τα
σμοýò ιηò Οθωμανικηò Αυιοκραιορßαò.
ονüκτορο και το Η δευιερη και πιο σημανττκη περßοδοò (17Β7-
κüστρο του ΑλÞ ΙΒ22) πολυ λßγο εχετ να κÜνετ με τα πρüτυπα του
στη λßμνη των παρελθüντοò. ΑρχικÜ εκμεταλλεýεται ιην ευνοßκη
Ιωοννßνων συγκυρßα ιηò αποδτοργÜνωσηò των παραδοοτακþν
οπü τον Louis σχÝσεων εξουσßαò ι<ar τηò εξασθÝνησηò τηò δυνα-
DuprÝ (18,19) μηò τηò κενιρτκηò δτοßκησηò. Ετστ, μαΖß με Üλλουò
Β
ΠερΙφερετα-
κουò πασÜδεò,
üπωò ιον ΠασβÜ-
νογλου ιου Βτδτνßου,
ιον Ισμαηλ μπÝη ιων Σερ-
ρþν και ιον ΜοχÜμετ Αλτ τηò
Ατγυπτου, rιapouσrÜzouv Ýντονεò απο-
οχτοιτκÝò-αυιονομτσιτκÝò τÜσετò kar αποτελοýν r-
οχυρÝò κενιρüφυγεò δυνÜμειò, ιτò οποßεò ο σουλιÜ-
νοò διστÜΖει να ανττμειωπßοει.
Στο πλαßστο αυτü πρÝπετ να ευτσημανθεß ιο γε-
γονüò üττ ιην περßοδο αυιÞ ο Αλüò εßνατ Ýναò απü
ιουò μεγαλýτερουò τστφλτκÜδεò ιων Βαλκανßων,
φατνομενο το οΠοΙο, εΚτοò αΠο οτΚονομτΚεò Kar
κοτνωντκÝò δταστÜσετò, Ýχει kar πολτττκÝò προεκιÜ-
σετò, αφοý ο θεσμüò του ιστφλτκτοý ηιαν μτα μορ-
φη αμφτσθηιησηò ιηò κεντρτκηò εξουσßαò, ωò αντß-
θειοò με ιουò νüμουò τηò Οθωμαντκηò Αυιοκραιο-
ρταò.
Σιτò αρχÝò ιηò δεýτερηò δεκαειßαò ιου 1θου ατþ-
να φτÜνετ στο απüγετο τηò δυναμηò kar ιηò δüξαò
ιου, εξουοιÜΖονταò μια περτοχη τσοδυναμη περß-
που με τα 3/4 ιηò σημερτνηò ΕλλÜδαò kar ιη μτσß
Αλβανßα, με πλη8υσμü γýρω στο 1.500.000, Ακü-
μη υπüρχαν σια ΓτÜννενα ιÝσσερα προξενεßα με-
γÜλων ευρωπαßκþν δυνÜμεων: τηò Γαλλßαò, τηò
Αγγλßαò, ιηò Ρωσßαò Kar τηò Αυσιρßαò.
Την ßδτα εποχη γßνειατ πασßγνωοιοò στην Ευρþ-
πη και προσελκυετ ιην προσοχß τηò. Οι συχνÝò ε-
πτσκÝψετò υου δÝχετατ απü Ευρωπαßουò περτηγη-
ιεò, με ανιΙΚεΙμενΙΚο σΚοΠο να τον Υνωρτσουν αΠο
κοντα, κα1 ια Ýργα που αφτερþνονται στη ΖωÞ kar

ιην πολιιεßα
του απü Ευρω-
Παιουò συ\¾ραφετò
και λογοιÝχνεò αποιε-
λουν τουò καλυιερουò μÜρ-
ιυρεò τηò ακττνοΒολßαò του.
Οπωò ευοιοχα Ýχει τοντσιεß, η Δυοη Ý-
ντωθε μτα βασαντοττκÞ, επßμονη Ýλξη yra ιον
Αλη, ο οποßοò ανταπÝδτδε ιο ενδταφÝρον που Ýδετ-
χνε η Ευρþπη και συγκÝνιρωνε πÜρα πολλÝò πλη-
ροφορßεò, κυρßωò yra ιουò Γαλλουò και τουò
Αγγλουò, προσπαθþνταò σε αρκετÝò περτιιτþσετò
να αοπαοτεß kar να υτοθετησετ χαρακιηρτσττκÜ των
δτκþν ιουò πολτιτσμþν.
φηνονιαò ΠΙσω ιου συμΠεριφορεò Kar νοο-
τροπßεò ενüò Αναιολßτη Οθωμανου δτοτκη-
τη, προσεγγßΖετ Ýναν κατνοýργτο ρüλο που
δεν Ýχετ καμßα σχÝση με ια αποοιεωμÝνα
οθωμαντκÜ πρüιυπα δτακυβÝρνηοηò Kar
ιην απαρχαιωμÝνη δτπλωματßα. Ετστ σιτò διÜφορεò
δτυλωματτκÝò σχÝοετò kar συνεργασßεò με ιουò
Γαλλουò Kar τουò Αγγλουò δεν Ζηιεß καμτÜ Ýγκρτ-
ση και νομτμοποßηση απü το οουλτÜνο.
Το οχεδτασμü ιηò εξωιερτκßò ιου πολτττκηò τον
υπαγορεýουν πρωιßσιωò οτκονομτκα συμφÝροντα.
Ολεò or κτνßσετò του εßνατ πολυ προσεκιικÝò kar
χαρακιηρßΖοντατ απü ευελτξßα Kar προσαρμοοττ-
κüτηια σττò πολτττκÝò αλλαγÝò που συντελοýντατ
ιüτε. Πßσω απο üλεò αυιÝò ιιò καλÜ σχεδτασμÝνεò
ενÝργετεò σßγουρα πρÝπετ να αναΖητηθουν διÜφορα
πρüοωυα με εμπετρßα kar τδταßιερεò τκανüτηιεò, με
0χυρÝò
εγκαταοτÜσειò
οτο Σοýλι.
Χαλκογραφßα του
Η. Holland
(1812-13)
μακρüχρονη παρουσßα κονιÜ του. ΑναμεσÜ τουò ξε-
χωρßΖουν ο ΜÜνθοò Οικονüμου αυü το Κουκουλτ
Zayoprou, ο Κþσταò Γραμματικüò απü ιην Κüνττσα
κατ ο Σπýlηò ΚολοΒüò απü τα ΓιÜwενα.
Εκιüò üμωò απü ιο επττελεßο ιων «γραμμαιτκþν»,
ο Αληò χρηοτμοποßησε kar Üλλα τκανÜ Üιομα yra τη
σιελÝχωση ιου δτκτυου πληροφορτþν, εßτε αυτÜ ηταν
Ελληνεò Ýμποροτ δτασκορπτσμÝνοτ σε δτÜφορεò ευ-
ρωπαßκÝò πüλετò εßιε πρüσωπα εγκαιαοτημÝνα στην
Κωνστòιιτττνοýπολη, ια οποßα ιον πληροφοροýσαν Ý-
γºΩτρα Kar Ýl.κυρα, üχτ μüνο yra ιτò αυοqýσετò αλ-
ΕξουσßοζΕ μιο π€ριοχπ ισοδýνGμη μ€ τCI 3/4
τπò σημΕΡινπò Εηηüδοò κοι τπ μισÞ Af,Bavia,
μ€ πηηδυσμü γυρω στο 1.5ΟΟ.ΟΟΟ
λÜ kar yra ττò προθÝοετò τηò Υψηληò Πýληò.
Ενα αυü αυιÜ εßνατ ο Χρτστüδουλοò Μαρßνο-
γλου απü ιο ΚαπÝσοβο Ζαγοριου, ο οποßοò σε επτ-
στολη του προò τον εμπορτκü ιου συýιροφο ΔημÞ-
τρτο ΣεμττÝλο σιην ΤεργÝστη, γραμμÝνη οτην
ΠρÝΒεΖα οττò Β Δεκεμθρßου 1Β16, kar σιαλμÝνη α-
πü ιην Πüλη, εξηγοýσε γταιß Ýπρευε να λυοουν
την εμπορτκη τουò ουντροφßα. «Ο υψηλüτατοò κα1
πολυχρονεμενοò ΒεΖηρ εφÝντηò μαò με επρüστα-
ξεν και με στÝλνει ειò Κωνσταντινοýπολιν διÜ να
σταθω παντοτινÜ ειò ταò υποθÝσειò του,.. Εγþ ωò
σκλÜΒοò πιστüò του οτΖακßου τηò υψηλüτητüò του
δεν ημπορþ νακÜμω αλεωò πqη να αποOÜνω ειò
|ο χουσμετ1 του, καOþò και ο Μακαρßτηò πατεραò
μου. ΕστοχÜσOην και στοχÜΖομαι διÜ την συ-
ντροφlαν üπου Ýχωμεν üτι δýω διαφορεττκÜ επι-
χεlρηματα εγþ δεν εßμαι ειò κατÜστασιν να κυ-
νηγησω η γκοτΖαμπασιλßκη με αυθεντικÜ ου-
μοýρια ý πραγματευτιλßκη. Το πρþτον δεν μπο-
ρþ να το αμελησω αλλÜ μÜλλον πρεπε1 να fo ε-
νεργησω... το δε δευτερον με δυσαρεσκειÜν μου
σαò λÝγω, üτι δεν ημπορþ να το ακολουθÞσω»,
ΑλλÜ kar yra ιην εσωιερτκη δτοργÜνωση ιου
«κρÜτουò» του στηρßχθηκε σιο ελληντκü σιοτχεßο )
9
Ποιο: ΗτΑΝ

Το κυνÞγι του ΑλÞ

πασÜ στη λßμνη yra ιη στελÝχωοη ιων δταφüρων υπηρεστþν. Kar
του Βουθρωτοý,
σιον τομÝα αυιü or προσπÜΒειεò σιÝφθηκαν με επτ-
τον Απρßλιο του
ιυχßα. Ετστ, τρßα χρüντα μετÜ την Üνοδü ιου η Εφη-
181θ. Λιθογραφßα
του Louis DυρτÝ
μερßò ιων Μαρκßδων Ποýλτου τηò ΒτÝwηò δημοσß-
ευε στο φυλλο ιηò 30ßò ΔεκεμΕρßου 17θ1: «Γραφαß
απü πολλÜ μερη τηò Ρουμεληò κηρýττουν την ευ-
τυχßαν των ραγιÜδων υπü την ηγεμονßαν του υ-
ψηλοτÜτου ηγεμüνοò πÜσηò Ηπεßρου και πασιÜ
των Ιωαννßνων ΑλÞ πασιÜ. Η Υψηλüτηò ωυ α-
φοý Ýκαμεν ειò εκεßνα τα μερη να απολαμΒÜ-
νουν ο1 χριστιανοß μßαν Üκραν ειρýνην και ε-
λευθερßαν, ηθÝλησε να τουò αλαφρþση και απü
τα δοσßματα και εξωτερικαò αδτκταò κα] συμφω-
νþνταò μαΖß τουò εναν διωρισμÝνον ελαφρüν δü-
σιμον üπου να δßδουν δýο φορÝò τον χρüνον με
την ηρυχßαν τουò, εσýκωσε να μην εßναι τελεßωò
κοτΖαμηÜσηδεò... Ο8εν ειò ΙωÜννινα ευρßσκεται ο
λαüò ειò μεγÜλην χαρÜν επειδý τα δοσßματÜ των
εßναι ασυγκρßιωò ολιγþτερα, ýγουν το 7/5 απü το
τι Ýπρεπε να δþσουν πρωτýτερα üλαιò αι πολιτεß-

Ο ΑflÞò εßχε Ýνο οργανωμÝνο δßκτιιο
πηηροφοριþν για να μοδοßν€ι Ýγκαιρα τι
συμΒοßνΕι στην Πüf,η κει την €υρþπη
εò και χþραιò τηò Ρουμεληò αφου κα1 ηκουσαν ε-
τουτο το Üξιον τηò Υψηλüτηò του κατülfrωμα χαß-
ροντα1 ελπßΖωνταò να απολαýσουν και αυταß
0 Νεüφυτοò μßαν τÝτοιαν σοφην και φρüνιμον διÜταξιν και
Δοýκαò ýμνησε προσιρÝχουν 0εληματικþò εξ την σκεπην του ý-
Ψουò του».
οτο 1820 τη
φωπσμÝνη
Παρüμοια Üποψη για ιον Αλη πασÜ φαßνετατ ü-
διοßκηση του ΑλÞ ττ Ýχετkar ο ανþνυμοò συγγραφÝαò τηò ΕrΙ,ληντκηò
και την προστοσßο Νομαρχßαò, üταν ιο 1Β06 τσχυρτΖüταν üιτ «ευρηκε
που Ýχαιραν στην ειò αυτüν η εýκαρποò γη τηò Ηπεßρου και Θεσσα-
εποχÞ του τα λßαò και οι κÜτοικοι αυτþν Ýνα διαυ8εντευτÞν
ελληνικÜ και Ýνα πατÝρα».
γρÜμμοτο ΑρκειÜ χρüντα αργüτερα ο Νεüφυτοò Δοýκαò το
1820 απü τη ΒτÝννη ατο «Λüγο προò τον περιΒüη-
τον ΒεΖυρην ΑλÞ ΠασÜν των Ιωαννßνων» Ýγρα-
φε: ««Ετò τουò απερασμÝνοψ καιροι4 προ τριÜκο-
ντα πÝντε χρüνων Þτον ο τüποò üλοò ειò αρπαγην
κα1 αφανισμüν, κλÝπται εßò τουò δρüμουò, κλε-
πτα1 εlò τα ΒουνÜ... τοýτο βλÝπονταò ο Θεüò, ηθÝ-
λησε να το διορθþση,.. Εστειλε λοιπüν ειò ημÜò,
ýστερα απü τüσα κακÜ τον υψηλüτατον και εξα-
κουσμÝνον εlò üλον τον κüσμον ΒεΖýρη Αλη Πα-
σιÜν, και του εδωκεν εξουσßαν να παιδεýη τουò
κακοιη κα1 να ευεργετý τουò καλοýò, να ολιγο-
στεýη τα κακÜ και να αυξÜνη τα καλÜ, το οποßον
και Ýγινεν ευOυò ειò üλα τα μερη aurcu.
Απü εδþ λοιπüν τι ΒλÝπομεν; ΒλÝπομεν τα
ΒουνÜ ημερüτερα απü τουò λüγκοιξ κα1 τουò λü-
γκοψ απü τουò κÜμπουò και μÝσα εßò ταò χþραò
ειρýνην και ησυχßαν, ο οδοιπüροò δεν Ýχει χρεß-
αν απü φυλακÜτοραò να πεlηση τα αδιÜΒατα δÜ-
ση αò Ýχη ασημι, αò Ýχη φλωρß φορτωμÝνον το η-
ξευρει εßναι εδικüν του, απερνÜ τον δρüμο του Ü-
φοΒα την ημÝραν ßσα με τnv νυκτα κατ την νýκτα
ßσα με την ημÝραν δια τοýτο... ευχαριστουμεν κα1
τον Θεüν».
Kar ουνÝχτΖε λßγο πτο κÜιω τονßΖονταò ιην προ-
σφορÜ ιου στον τομÝα τηò πατδεßαò: «Η υιlmλüτηò
σου üμωò Ýχει πολλην φημην, üτι αγαπÜò τον Ρα-
γιÜν, και τα γρÜμματα, και διÜ τουτο εστεßλατε
νεουò ειò την φραγκßαν να μÜθουν γρÜμματα και
ιατρικýν». Σιο πλαßσιο αυιü του Ζηιουσε να θοη-
θßσετ γη ιην ßδρυση ενüò κοτνοý σχολεßου ατο Ζσ-
γüρι, Ýνα σχολεßο yra ιουò φτωχουò συμπατριþιεò
ιου, που σιο υπÝρδυρο τηò ετοüδου του θα υπßρχε
η χρυοογρÜμματη επτγραφη: «τοýτο εßναι το σχο-
λεßον του υιlmλοτÜτου ΒεΖýρη Αλη ΠασÜ». Γγω-
ρßΖονταò μÜλτστα ο Δοýκαò το ενδταφÝρον ιων πε-
ρτηγητþν για τον Αλη kar τη σημαοßα που Ýδτνε ο
τελευταßοò σιτò εντυπþσετò που προξενοýσε σε αυ-
ιουò, Ýκλεινε την επτσιολÞ ιου ωò εξηò: <<ΔιÜφοροι
περιηγηταß περνουν απü την επικlιÜτειαν τηò υ-
ιlmλüτητüò σου, Τοýρκοι, ΦρÜγκοι, Ρωμαßοι, πÜ-
σα φυλη κω γλþσσα ειò διÜφορα μÝρη ΒλÝπουν
τα μνημεßα τηò δüξηò σου, παλÜτια, Βρυσεò, δρü-
μουò, κÜστρα, και Üλλα πολλÜ και θαυμÜΖουν
τnv γνþσιν σου κα1 rnv δýναμΙν σου, κÜμετε α-
κüμη και τουτο, το οποßον 0Ýλει αυξηση ακüμη
περισσüτερον κα1 των περιηγητþν την περιÝρ-
γεlαν, κα1 mò υqmλüτητüò σου την δüξαν, ποßον

10
 JJ
Üλλον φαινüμενον 0Ýλει φερη Ýκπληξιν περlσ-
σüτερον εlò ενα φρÜγκον... τουτο τη αληOεßα εκ-
πλÞττει κα1 |ου οδοιπüρου τον νουν, τ.ουτο στε-
φανþνει την υψηλην σου κεφαλην με τον αμÜ-
ραντον στεφανον τηò αληθπηò δüξηò».
ßγα χρüνια πro πprv, ο Γιανντþτηò ΔημÞ-
τρτοò Αθανασßου οε κεßμενο φτλοξενημÝ-
νο σττò σιηλεò ιου γνωοιοý προεπαναοτα-
ιτκοý περτοδτκοý ιηò ΒτÝwηò «Ερμη του
Λüγιου» το 1Β17 ανÜμεσα στα Üλλα σημεß-
ωνε: ((καl την εκ ταò μαOησειò υπερÜσπlσlν κα1
προστασßαν του υψηλοτÜτου ημþν ΑυOÝντου α-
πολαμΒÜνομεν, üστιò, ωò ηδη γνωστüν τοιò πÜ,
σιν, απÝστειλεν εlò την σοφην Ευρþπη με ßδιÜ
του Ýξοδα τüσουò νÝουò διÜ να σπουδÜσωσl...».
Σιη δτÜρκετα τηò δτακυθÝρνησßò ιου δταμορφþ-
θηκαν επßσηò ευνοßκÝò συνθηκεò yra την ανÜπτυ-
ξη και ιην Üνθηση του εμπορßου και των τεχνþν
που συνειÝλεοαν üπωò ßταν φυστκü και στην οικο-
νομτκß και πολιιτσιτκÞ Üνοδο των καιοßκων των
Ιωαννßνων. Σ'αυιü ουμφωνουν üχι μüνο οι ανττ-
κετμεντκοß κρττÝò του Ýργου του αλλÜ kar οι επι-
κρτιÝò ιου, που παραδÝχοντατ üττ στα χρüνια του ια
ΓτÜwενα ηιαν Ýνα απü τα σπουδατüιερα κÝνιρα ερ-
Υαστηρτακηò ΧετροτεΧνΙαò Kar εμΠορτου σιο νοιτο-
δυιικü τμημα τηò Βαλκαντκηò χερσονησου.
ΜερτκÝò φορÝò μÜλτσια ο ßδτοò ο Αληò συμμετÝ-
χει σττò εμπορτκÝò δραστηρτüιηιεò σιÝλνονιαò τα
δτκÜ του καρÜSτα üχτ μüνο σε Δýοη kar ΑναιολÞ,
αλλÜ και στην Αφρτκη kar ιη Συρßα, δτατηρþνταò
Ýιστ με ιτò αγορÝò αυιÝò γτα δτκü του λογαρταομü Ý-
ιυ ετδτκü εμπüρτο, ενεργηιτκü kar υαθηττκü.
Ενα ακüμη στοτχεßο, ιο οποßο ιον δταφοροποτεß
Στα χρüνιο του, το Γιüw€νσ Þτον Ýνα
απü το σπουδοιüτ€ρο κÝντρο
òργοστηΡιαΚηξ Χ€ιροτεΧνßοò και €μΠοΡßου
απü ιουò Üλλουò Οθωμανουò πασÜδεò, εßναι η δτα-
μετρτκÜ αντßθειη υρακιτκη που εφÜρμοΖε σττò πε-
ρτυιþσετò εκεßνεò υου ενÝσκηπιε ετιτδημßα πανþ,
λουò στα σýνορα του παοαλτκτοý ιου. Απü ιτò σχε-
ττκÝò πηγÝò γνωρßΖουμε üττ με ιην παραμτκρη υ-
υοψßα υτοθειουσε üλουò ιουò μηχαντσμουò αντß-
-
δραοηò ενÜνττα στην εξÜπλωση ιηò επτδημßαò.
Σια βαοτκÜ προληπττκÜ μÝιρα κατÜ τηò πανþλουò
εντÜσοονιατ kar ια λαΖαρÝια. Αν kar γεντκüιερα
σιο χþρο τηò Ο8ωμαντκηò Αυιοκραιορßαò ια μÝ-
ιρα αυτÜ απουστÜΖουν, μτα Kar η σýσιαοÞ ιουò ερ-
χüιαν σε αντßθεοη με ιη μουσουλμαντκη θρηοκεßα
και τη θεßα πρüνοτα και ιο πεπρωμενο (kismet),
σιο πασαλßκι του ΑλÞ παρατηρουμε üιι εφαρμü-
Ζονται, yra πρþιη φορÜ, μÝτρα ανÜλογα με εκεßνα
που ουνηθßΖονιαν στην Ευρþπη σε ανÜλογεò πε-
ρτΠιωσετò.
Ειστ δταπτστþνουμε üιι μüλτò εκδηλþθηκε η πα-
νþληò στη Θεσσαλονßκη το 1ΒΙ2 ο Αληò δτÝκοψε
κÜθε επτκοτνωνßα ιηò Θεσοαλßαò kar Ηπεßρου με
τη Μακεδονßα, ενþ ιαυτüχρονα ανÝθεσε σιον apxr-
γραμματÝα του συμΒουλßου του (Divan Effendi ) ιο
σχηματτσμü λαΖαρÝιων, ιüσο yra ανθρþπουò üσο
Kar yra εμπορεýμαια, σε üλα ια υερÜοματα. Οτ Ý-
νοπλεò φρουρÝò των λοτμοκαθαρτηρßων που τοπο-
θειÞδηκαν οε υποχρεωτικÝò δταθÜοετò kar κυρßωò
σια γεφýρτα αυοιελοýνιαν απü Αλβανουò, ενþ η )
,ι1
 δτεýθυνση τουò αναιÝθηκε σε Ελληνεò που πßραν
üλα ια δυνατÜ μÝτρα yra να αποκρουσουν τη μετÜ-
δοση ιου νοσßματοò. ΑνÜλογη δρασιικüτητα πα-
ρουστÜΖουν kar or προφυλÜξειò που λαμΒÜνοντατ
σιτò παρÜκττεò υερτοχÝò. ΜÜλτστα Ýδετχνε τδταßιε-
ρη αυστηροιηια στην εφαρμογη των υγετονομτκþν
μÝιρων, ττμωρþνιαò με την ποτνÞ του θανÜτου ιουò
παραθÜτεò.
Η διαφοροποßηοη αυτÞ σιο φατνüμενο τηò πανþ-
λουò εξηγεßιατ þò Ýνα μεγÜλο Βαθμü απü την α-
διÜφορη στÜοη ιου απÝνανιι σια θρηοκευττκÜ Ζη-
τημαια. Αυιü Üλλωστε φαßνειατ καθαρÜ kar απü
ιην προνομτακη μεταχεßρτοη του ορθüδοξου πλη-
θυσμοý απü την πλευρÜ ιου.
Eivar γνωστü üττ or χρτσιτανοß Γταwιþιεò Ýφε-
ραν ενδυμασßα kar υπüδηση με χρþματα που επι-
Τραò σκηνÝò απü τη ιρÝπονιαν μüνο σε ΟΒωμανοýò. ΜÜλτσια Þταν ιüσο
λοßκÞ εικονογρα- καλονιυμÝνοτ που, συμφωνα με ιον Λυ (Leake),
φημÝνη ζωÞ του ΑλÞ κÜποτε Ýναò δερΒßοηò που επτσκÝφθηκε ια ΓτÜν-
πσσÜ, που εξÝδωσε νενα Ýμεινε Ýκπληκτοò και παραπονÝθηκε σιον
ο Davenport οτο ΑλÞ οττ ηιαν πολυ δυσκολο, αν üχι αδυναιο, να α-
1823. ΕπÜνω, η νττληφθεß κÜποτοò τιò δταφορÝò ανÜμεοα στουò
μÜνο του ΑλÞ, Τοýρκουò Kar τουò Ελληνεò.
ΧÜμκω, επιβÜλλει το Με ΒÜση ττò σχεττκÝò αφηγßοετò ο Αληò εμφανß-
γιο τηò στο ασκÝρι Ζειατ «,Ιò πτστüò του ιÜγματοò των μπεΧιασßδων kar Ý-
και τουò πιστοýò
δετχνε ενδταφÝρον yra θρησκευιτκÜ Ζητημαια μüνο
οκολοýθουò του
οττò περτπτþσετò που οσμιΖüταν πολτιτκÜ οφελη.
ποτÝρο του.
Δεξιü, ο ΑλÞò και η Κτοò ομωò αΠο ια εκουΥΧροντσιτΚα Χαρα-
αδελφÞ του Χαßνßτσα
κτηριστικÜ kar ια θετικÜ στοιχεßα που συ-
ορκßζοντοι εκδßκηση
ναντÜ κανεßò οτον ιρüπο διακυΒÝρνησηò
πüνω απü τη σορü
του, υπÜρχουν Kar μερτκÝò πρÜξειò kar ε-
τηò μÜνοò τουò,
νÝργετεò του με αρνηιτκη xpora, σιιò οποß-
ΧÜμκωò. ΚÜτω, ο
εò στηρßΖονιατ αποκλετσιτκÜ μερτκοß θτογρÜφοτ ιου
ΑλÞ ποσÜò διατüζει
την επßθεση κοτü Kar ττò υπερτονßΖουγ γτα να οδηγηΒοýν σε Ýνα α-
των Γαρδικωτþν πορρτπττκü οχßμα. Ο πντγμüò τηò κυρα-Φροσυνηò
Kar ιων Üλλων νεαρþν γυνατκþν arrü ια ΓιÜwενα,
η σφαγß των Γαρδτκτωτþν, η καταστροφη του Σου-
λßου, καθþò kar Üλλεò ωμüτητεò kar Βτατοπραγßεò
ιου οτα πεδßα ιων μαχþg ια θασανισιηρτα, οι ου-
νωμοσßεò kar or δτττλωμαιτκÝò του δολτüιηιεò θεω-
ρýθηκαν τκανÜ ιεκμηρτα απüρρτψηò και στοιχειο-
θÝτηοηò διαφüρων καιηγορτþν. Στα κεßμενÜ τουò
δεν δτσιÜΖουν να ιον αυοκαλοýν ατμοσταγη ιυ-
ραννο. αιμοθüρο σατρÜπη και νÝο μτνþταυρο.
Η τστορτογραφτκÞ αυιη παραγωγη σημερα δεω-
ρεßται ξεπερασμÝνη, αφου ευκολα μπορεß κανεßò
να αποδεßξει üιι ακρωιηρτÜΖει την αληθετα, μια
kar αγνοεß η προσυερνÜ πολλÝò kar θεττκÝò παρα-
μÝτρουò τηò δτακυΒÝρνησηò του, που αναπιýξαμε
ΠαραΠανω.
Σε αυιÝò Βα μποροýσε να προστεθεß ακüμη το γε-
γονüò üιτ Ýνα μεγÜλο μÝροò ιων αγωντστþν του 1Β21
ß
εßχε συνδεθεß, Ýμμεσα Üμεσα, με ιο αληπασαδτ-
Κο φατνομενο. Ι
Ι74ο
ΠιδανÞ χρονολογßα γÝwησηò ιου
Αλη (απο πολλÝò που υπÜρχουν)
ττò
Υονου μταò αρισιοκραιτκηò
μιουοουλμαντκηò αλΒανι κηò
οτκογÝνεταò σιο ΤεπελÝντ. Αλλεò
πηγÝò αναφÝρουν ωò ενδεχüμενη
γενÝ8λτα χρονολογßα ιο 1752. Η
νεαντκη ηλτκßα ιου Αλη σημαδεýειαι
απü λησφτκη δρασιηρτüιηια. η οποßα
θα αναδεßξει ιιò στρατιωιτκÝò
ικανüτητÝò του και θα ιον βοηθησετ
να υροωδηθεß μειÝπετια σιτò
Βαθμßδεò ιων αξτωμαιουχων τηò
Οθωμανικηò Αυιοκρατορßαò
ß786
Η Πυλη δτορßΖετ ιον ΑλÞ πασÜ στα
Τρßκαλα
7787
Οτ Οθωμανοß διορßΖουν ιον ΑλÞ
κυθερνητη των Ιωαννßνων, διÜδοχο
ιου Κουρτ πασÜ
ß7α9
Πρωιεò συγκροýοετò Αλη ττασÜ kar
Σουλιωτþν που κρατοýν ιÝσσερτò
μηνεò
ß 79ß
Or Σουλιþτεò επττßθεντατ στα πεδτνÜ
χωρτÜ ιηò επτκρÜιεταò ιου Αλη πασÜ
1792
ΑποτυγχÜνει. η εκοτρατεßα Ι0.000
σιρατιωιþν του Αλη πασÜ ενανιßον
ιου Σουλßου
1797
Ο Αληò ουμμcτcχει οτην τουρκικη
εκσιρατεßα ενανιßον ιου εξεγερμÝνου
πασÜ ιου Brδrviou ΠαοΒÜνογλου.
ΝÝεò επιδρομÝò ιων Σουλτωιþν
ενανιßον χωρτþν ιηò επτκρÜτεταò του
Αλθανοý ηγεμüνα. Η συνOηκη του
Καμποφüρμιο δßνετ ια ΕπιÜνησα σιη
Γαλλßα του ΝαπολÝονια. Ο Αληò
ειιτδετκνýετ προσωρτνÜ δτπλωματτκη
φτλßα προò τη ΓαλλικÞ
Αυτοκραιορßα, εξασφαλßΖονταò
ελευθεροπλοΙα yra τα ττλοßα ιου σια
οιενÜ ιηò Κερκυραò. Γτα πρþιη φορÜ
εφαρμüΖετ συγκροιημÝνα ανεξÜριητη
δτπλωματτκη πολτιτκη. Ο Αληò
επττßθεται στον πασÜ ιου ΔÝλθτνου
ß798
Ο ΑλÞ πασÜò επεκιεßνεττα üρια τηò
εΠτΚρατεταò του Προσαρτωνταò τα
πασαλßκια τηò Εδεσοαò Kar τηò
ΝÞα)οα(. Παραλληλα, δτακüπιονταò
ιη φιλßα με ιη Γαλλßα, προσΒÜλλει
ΓÜλλουò και Ελληνεò στο Βου8ρωιü
και στην ΠρÝΒεΖα. ΣιρÝφειατ kar
εναντßον ιηò ΠÜργαò
ß 799
Οι Ρþσοτ καταλαμΒÜνουν ια
ΕπτÜνηοα
Ι8οο
Ιδρυετατ η ΕπιÜνηοοò Πολτιεßα. Ο
Αλη παοÜò ηροβαßνει σc νÝεò
επτχετρησετò εναντßον ιων Σουλτωτþν
σιο Σουλι. αλλÜ αποιυγχÜνει kr αυιÞ
τη φορα
ß8ο2
ΝÝα ειßθεση του Αλη πασÜ.
αΠοΚρουεταΙ αΠο ιουò ηρωτΚουò
υπεραοπτστÝò ιου Σουλßου
Ιαο3
Mra ακüμη ενÝργετα ιου Αλη στην
καιοχυρωση ανεξÜριηιηò
δτπλωμαιικηò πολτιικηò: Ζηιεß απü
την αγγλτκß πρεσθεßα τηò
Κωνστανιτνουποληò να ενδιαφερΒεß
yra την εγκατÜσταοη Αγγλου
δτπλωματικου εκυροσþπου στα
ΙωÜwτνα. Επιχετρημαιο,\ογεß üττ
επιδυμεß ιτò συμΒουλÝò ιηò αγγλικηò
διηλωμαιßαò. Μια ακüμη εκσιραιεßα
ιου ΑλÞ παοÜ εναντßον ιων
Σουλιωιþν. Εκμεταλλευüμcνοò ιιò
διχüνοτεò ανÜμεσα στουò ηγÝτεò του
Σουλßου καταλαμΒÜνετ το Αβαρßκο.
Οι Σουλιþτεò συνθηκολογουν και
αποχωρουν Ýνοπλοτ σια ΕπιÜνησα, Ο
Αλη υασÜò γßνετατ Ρουμελι-Βαλεσß
(δτοτκηιηò τηò ΣτερτÜò)
Ι8ο4
Ο Αγγλοò D.R. Morier αναλαμΒÜνετ
διηλωμαιικüò απcοιαλμÝνοò ιηò
Αγγλßαò σια ΙωÜwτνα. Οτ δυνÜμετò
ιου Αλη παοÜ επττßθενιαι ενανιßον
των Μποισαραßων σιο ΡαδοΒιΖτ. Τουò
εξαναγκÜΖετ να καταφυγουν
υποχωρþνιαò στα χωρτÜ ιου ΒÜλτου
και σια ΕπιÜνηοα. Ο Βεληò, γτοò ιου
Αλη, ορßΖειαι Μüρα-Βαλεσß
(δτοτκητηò ιου ΜορτÜ). Στο κρÜιοò ιου
ΑλÞ Ýχει οργανωθεß cκτcιαμÝνο
δßκιυο δρüμων kar καταλυμÜιων
ßαο5
Ο Αληò αναπτυσσει διπλωμαιικÝò
οχÝσετò με ιη Γαλλßα ιου
ΝαπολÝονια. Ο ΓÜλλοò
Pouqueville, παλτüò φßλοò ιου
Αλθανου ηγÝιη, ορßΖετατ πρüξενοò
τηò Γαλλßαò σια ΙωÜνντνα
Ι8ο7
Η kuprapxia ιου ΑλÞ πασÜ στο
ατιοκορυφωμÜ τηò. Η επτκρÜιεια ιου
κρÜτουò του περτλαμΒανει ιην
Ηπετρο, ολüκληρη οχεδüν τη ΣιερεÜ,
μεγαλο ιμημα ιηò ΕυΒοταò, ιηò
Μακεδονßαò και ιηò Θεσσαλßαò.
Επττßδειατ χωρßò επττυχßα στη
ΔευκÜδα
ßαο8
Ο Αληò «ερωτοιροπεß» με τα αγγλτκÜ
συμφερονια στην ΠερτοΧη,
επτδετκνυονιαò πßστη στη
δτπλωματικη πολτιτκη ιηò Αγγλßαò.
Οι Αγγλοι υπüσχονιατ ιην ΠÜργα
σιον Αλη
ß8ßο
Ο Βρειανοò λοχαγüò William Martin
Leake ορßΖειατ ανιτπρüσωποò τηò
Αγγλßαò σια ΙωÜννlνα
t8l ß
Οι Αγγλοτ δεßχνουν απüλυιη
εμπιοτοουνη προò ιον Αλη
,t8Ι2
Ο Αληò εκδτκεßτατ τουò Γαρδτκτþτεò
yra ενÝργειεò σε ΒÜροò ιηò μητÝραò
του ΧÜμκωò κα1 ιηò αδελφßò ιου
Χαßνßισαò οχεδüν μισü αιþνα πprv:
εξολοθρευει 600 Γαρδιτþτεò σιο χÜντ
του ΒαλταρÝ, ανÜμεσα σιο Γαρδßκτ
και οτα ΙωÜwτνα
ß8ß5
Ενδυναμþνονιαι or διηλωματτκÝò
σχÝσετò με τουò Αγγλουò
ß8ß8
Ο Αληò fßληροφορεßιατ την υπαρξη
τηò συνωμοττκηò οργÜνωοηò Φτ.λτκηò
Εταιρεßαò
ß8ß9
Οι Αγγλοι «παραδßδουν» ιην ΠÜργα
στον Αλη κι ο τελευταßοò εποτκßΖcι
την πüλη με οτκογÝνεlεò Αλθανþν
ß82ο
Η χρüνια ανιιπαρÜθεοη ανÜμòοα στα
δυο μÝρη οδηγεß ιην Πýλη οιην
καθαßρεση ιου ΑλÞ απü το πασαλßκι
ιων Ιωαννßνων
ß α2Ι
Ο Μüρα-Sαλεοß Χουρσßι εκσφαιευετ
ενανιßον του ΑλÞ πασÜ
1α22
ΘÜνατοò ιου Αλη πασÜ οιη μονη ιου
Αγ. Πανιελεημονα. στο νησÜκτ ιηò
λßμνηò ιων Ιωαννßνων
,ta
Η Aroπιe Τογ

Ελληνικüò και
γολλικüò χÜρτηò να ξεκαθαρßσετ κÜπωò ιο ιοπßο.
τηò ΕυρωπαßκÞò Η ανεξαρτησßα του ΑλÞ πασÜ
Τουρκßαò απü τον Or απüψειò περß ανεξαριησßαò ιου Αλη παοÜ η-
Gaetano Palma ταν διÜχυτεò καιÜ την εποχÞ του, με Üξονα και Kpr-
(ΤεργÝστη,1811). ιßρτο την πραγματτκη η υποττθÝμενη ανυπακοÞ
Στο χÜρτη ιου πασÜ προò την Πυλη, αλλÜ kar τα κρατοýνια
σημειþνεται η σττò απüλυιεò μοναρχßεò ιηò Δυιτκßò kar Κεντρτ-
επικρÜτειο του κηò Ευρþπηò. ΑνÜλογεò απüqιετò δτατυπþνονιατ
ΑλÞ kar απü Ρþσουò αξτωματουχουò, σýγχρονουò με ιον
ΑλÞ και τουò πro αρμüδιουò μÜλτστα, üπωò ηταν ο
ναυαρχοò Οι:σακüφ kar ο υπουργüò ιου ισÜρου I.
Καποδßστρταò (Αρò, 19θ4).
Την de facto ανεξαρτησßα του ΑλÞ παοÜ δÝχο-
νιαι Kar νεüιεροτ ερευνηιÝò. Αλλοò πτσιεýετ üττ ο
Αληò εßχε «λαξÝψετ» μια μι.κρη ανεξÜριηιη ηγε-
μονßα, αλλα kar üιτ ηταν Ýναò απü τουò υιο φιλü-
ýοξουò kar δυσαρεστημÝνουò «ανττΒαστλεßò» του
σσυλιÜνου [ΜÜρτοτ (Marriott), 1θ40]. Αλλοò, πÜ-
λτ, θεωρεß οιι ο Αληò, üπωò kar Üλλοτ, κατÜφερε

Q ΑßÞò ανÝμεν§
κÜffε φορü ανßJηÜμο\{α
Κοι μC αγωνßα τα Ψ}ßρμÜνßα moqJ αγαν€ γ§ν
τα αξ! §τΦ κα§ ξΦιJζ τßξααιJζ τΦι.}

να εγκαθιδρυσετ ανεξÜρτηιη kar αυιüνομη ηγεμο-
νßα kar να αποσπαοιεß απü ιην Üμεση οθωμαντκη
kuprapxia, αλλÜ kar üιτ η εδαφικÞ του δτκατοδο-
σßα ηταν ιüοη þστε να χρηστμεýσετ ωò ΒÜοη ενüò η-
μτανεξÜρτητου ηγεμüνα [Σ. kar Ι![π. ΓιÝλοβιτò (C.
kar Β. Jelavich), 1θ77]. Την ημτανεξαριησßα του
ΑλÞ δÝχετατ και Üλλοò ερευνηιηò [Μßλερ
(Miller), 1θ66], επεξηγþνταò ιην ημτανεξαρτηοßα
ωò ανεξαρτησßα στην πρÜξη. ΕκφρÜΖετατ, ωστüσο,
kar η Üποψη üιι στüχοò του Αλη ηιαν η εγκαθß
δρυση αυιüνομου κρÜιουò μÝσα σιο πλαßστο ιηò
Οθωμαντκηò Αυτοκρατορßαò (Μπ. ΓιελαΒιιò, 19Β3).
Παλατüιεροτ kar νεüτεροτ μελετητÝò του ΑλÞ, ε-
πßοηò, θεωρουν üττ ια σχÝδτα ιου πασÜ απÝθλεπαν
στην αΠοοΧΙση ιου αΠο ιην αυιοΚραιορτα, aΠoσxr-
ση λτγüτερο ß περτσοüιερο Üμεση kar yra δτÜφο-
ρουò λüγουò. Οτι δηλαδÞ αυιü επτβαλλüταν απü
ιην αναπüφευκτη καιÜλυοη τηò αυτοκρατορßαò κα-
τÜ το ευρωπαßκü ιηò τμημα [Αραθανιτνüò, Χüλαντ
(Holland), ΒουρνÜò] Þ απü τη δυναμη που ο Αληò
εßχε αποκτÞοει (ΒουρνÜò). Or αποσχτσιτκÝò τÜσετò
ιου ΑλÞ πασÜ τοποθειοýνιατ οτα πρþτα Ýιη του
19ου ατþνα (Μßλε), ενþ οι σχεττκÝò δτα8Ýσετò του υ-
ποδηλþνοντατ απü ιτò προσπÜθετεò να δημιουργη-
σετ κρÜτοò με rσxupn δτοτκηττκÞ. οικονομτκη kar
στραττωττκß υποδομß διαρκεßαò (ΜακρÞò - Ποπα-
γα,)ργßου, 1θθ0).
Μερτκοß ερευνηιÝò θεωρουγ επτπλÝογ üιτ ο
Αληò σχεδßαΖε να τδρυσετ ανεξÜρτηιο ελληνοαλ-
βαντκü κρÜιοò. Τη θÝση δταιυπωσε ιιρþτοò Kar με
μεγαλη οτγουρτÜ ο Συ. ΑραΒαντινüò (1Βθ5), παρ'ü-
λεò ττò επτμÝρουò επιφυλαξετò. Την επανÝφερε δε
αργüτερα (1θ7Β) ο ΒουρνÜò, με την προσθÞκη üιτ η
αρχß του αληπασαδτκου σχεδßου ανÜγειατ σε εδντ-
κτσττκÝò τÜσειò, που θα απÝληγαν οτην απελευθÝ-
ρωση ιου αλβαντκοý σιοτχεßου, η, ιουλÜχτοιον,
οιην αυτονομßα kar ιην αυτοδτοßκησÞ του, αργüτε-
ρα, κατÜ τον ΒουρνÜ, δα περιληφθεß kar το ελλη-
ντκü στοτχεßο. Η Üποψη πÝρασε και στη γεντκüιε-
ρη ΒτΒλτογραφßα, με ιην εκδοχη üιτ σιο κρÜιοò ιου
Αλη πασÜ δα ουμπεριλαμβÜνονταν ελληντκÜ kar
αλΒαντκÜ εδÜφη.
λεò or εκδοχÝò περß κρÜιουò του Αλß πα-
σÜ -ανεξÜριητου, ημτανεξÜριηιου, αυιü-
νομου κ.λπ. - δεν φαßνειατ να σιηρßΖο-
νται σε αδιÜσετσια επτχετρηματα οýιε kar
παραπÝμπουν σε πηγÝò. Δτκατοýμαστε,
λοιπüν, να υποθÝσουμε üττ or αυüψειò αυιÝò, περß
ιων προοπαθειþν δηλαδη ιου ΑλÞ πασÜ γτα ανε-
ξαρτησßα, σιηρßΖονιατ μÜλλον, λτγüτερο ß
περτσ-
οüιερο, Üμεσα η Ýμμεσα, Üκρττα Þ üχτ, σε ιρÝχοι}
οεò απüψετò Ευρωπαßων, δτπλωματþν ß
περτηγη-
τþν-πρακιüρων, που ÝΖησαν κονιÜ σιον Αλη η πÝ-

16

ρασαν απü τα οερÜγτα του. Kar εßνατ λογτκü üττ ü-
λοι αυιοß, üταν δταιυπιυναν ιιò αποφÜνσετò ιουò, εß-
τε υπηρειουοαν ευλογεò σκοτιιμüιηιεò εßιε συνÝ-
Kprvav προò «τα παρ' αυιοßò κραιοýνια».
Η σqýατüτητα ΑλÞ - Πýληò
Or απαντßσετò που προσφÝρετ η ΒτΒλτογραφßα
σιο ερþιημα αν ο Αληò επτδßωκε να δημτουργüοετ
n/kar δημτουργηοε ανεξÜρτητο κρÜτοò, δεν πεß-
θουν. Οýιε η τοχýò ιου πασÜ των Ιωαννßνων ηιαν
ιüσο αδταμφτσΒητητη ουιε kar η αδυναμßα ιηò Πυ-
ληò, με ια üσα κατ üποτα προΒλημαια, τüσο μεγÜ-
λη, þστε να μην επτχετρηθεß νωρßτερα, πprv απü ιο
1820, κÜττ ενανιßον του «επαναοιÜτη» και «φτρμαν-
λÞ» πασÜ (φτρμανληò, δηλαδη ανιÜρτηò και απο-
στÜτηò, κηρýχτηκε ο Αληò με το «χÜττ σερßφ» ιου
Ιουλßου 1Β20). ΑπομÝνετ να δτερωτηδοýμε μηπωò η 0 Ρþσοò
παρουσßα του εξυπηρετουσε και ιην Πýλη, μηπωò ναýαρΧοò
δηλαδη ßιαν συμθατη. Kar αυτü üχι μüνο στην πε- 0υσακüφ περß
ρßπιωοη ιου ΑλÞ, αλλÜ kar γεντκüιερα. Το ερþ- τO'Ι800
τημα Ýχετ Þδη ιεθεß, αν kar καιÜ πüσο η Οθωμανι-
κß Αυτοκραιορßα θα εßχε καιορδþσετ να δτοτκεß ιτò
ευρεßεò ειαρχßεò ιηò χωρßò τον ΑλÞ kar ιουò Üλ-
λουò τσχυροýò τοτττκοýò δτοτκηιÝò [Π.Φ. Σουγκαρ
(P.F. Sugar), 1977 Kar ελλ. μει. 1994].
ΕνδιαφÝρουσα στο σημεßο αυτü εßνατ η γνþμη
ιου ΓÜλλου Φ. Πουκεβßλ (Ε. Pouqueville), που
δτατυπþθηκε üχτ üσο ηιαν γεντκüò πρüξενοò ιου
Κýριοò στΡοτπγικüò στüχοò του Þταν
η διατþρηση κοι διεýρυνση τηò ιδιüτυπηò
κοι de facto διοικητικÞò ουτονομßοò του
Αλη, αλλα αργüιερα, ιο 1Β24, «εν ψυχρþ» και üταν
üλα εßχαν ιελετþσετ, με ιην Üνεση ιηò απüσιασηò
του χρüνου και ιου ιüπου. ΚατÜ ιο συγγραφÝα Που-
κεβßλ, λοτυüν, ο Αληò ποτÝ δεν εßχε οκεφιεß να
αλλÜξετ ιη μορφη δτακυΒÝρνησηò, καθþò Þταν βα-
8τÜ χαραγμÝνη μÝσα ιου η πεποßθηση yra το αμε-
τακßνηιο τηò δυναστεßαò. Ειστ, kar τfπροδοσßα yra
την οποßα καιηγορηθηκε ο πασÜò των Ιωαννßνων
δεν ανιανακλουσε την επτθυμßα να αποοχτσδεß α-
πü την αυτοκρατορßα, αλλÜ ιην ανησυχßα ιου yra
ιην Üσχημη εξÝλιξη ιων πραγμÜτων Kar την αγω- Αλβανüò
αξιωμαπκüò οπü
νßα yra την προσωπτκÞ του τýχη οε περßιιιωση δτα-
τον 0ι. Μ. νοη
μελτσμου ιηò αυτοκρατορßαò. Αλλωστε, üττωò ση-
Siackelberg,
μετþνετ kar Üλλη σýγχρονη πηγß ( Χüλανι), η δη-
0 ζωγρüφοò
μτουργßα μταò ανεξÜρτηιηò δýναμηò σιη μÝση ιηò επισκÝφθηκε την
επτκρÜτεταò δεν eivar ουιε Karvoupylo ουιε εξατρε-
περιοχÞ οτα 1811,
ιικü γεγονüò. συντροφιü με
Κλßνω, λοτπüν, να δεχτþ ιτò παραπÜνω απüψετò, τον Cockσell κοι
εντσχυοντÜò ιεò Kar με Üλλη συλλογτσιτκÞ; ο Αλη τον Hughes
τιασÜò δεν δημτουργησε κρÜιοò, üχτ μüνο γτατß δεν
μποροýσε, αλλÜ kar επετδÞ δεν ιο ηθελε. Αυτü
τεκμαßρειατ kar απü ιη στÜση του ωò προò ττò Βα-
στκÝò προò ιην Πýλη υποχρεþσετò κατ απü ιο οθ-
Βασμü προò τα σουλταντκÜ φιρμÜνια.
Η θαστκüιερη ßσωò υυοχρÝωση üλων των πασÜ-
δων-δτοτκηιþν επαρχτþν τηò Οθωμανικηò Αυτο-
κρατορßαò Þταν η kavovrkÞ αυοοιολÞ προò ιο κρα- )
Ιº
Η ΑΓΩΝΙΑ ΤΟΥ

Κýτω, το
Μπερüτι. ΑπüιΙη ττκü ταμεßο ιων ετσπραιιüμενων φüρων. Η υποχρÝ-
τηò πüληò ωοη αυτη. μÜλτσια. ηιαν Ζωτικßò οημαοßαò κατÜ
ζωγροφισμÝνη ιην εξεταΖüμενη περßοδο, λογω ιηò προφανουò πα-
απü τον C.Β. ρακμηò, αλλÜ kar των σχεδταΖüμενων μειαρρυθμτ-
CockereIl, σεων. Or επαρχτακοß δτοτκητÝò εßχαγ λοτπüν, ωò
Η χαλκογραφßα βαστκü καθηκον την εßσπραξη και ιην Ýγκαιρη α-
δημοσιεýθηκε υοοιολÞ των φüρων. Η περßφημη συμφωνßα ιου
οτην Ýκδοση τηò σουλτÜνου Μαχμοýτ Β'με τουò ισχυροýò επαρχτα-
περΙηγησηò τOυ κοýò δτοτκητÝò (Οκτ. 1ΒOΒ) αφτÝρωνε ετδτκÜ Üρθρα
T.S. Hughes
σιο καθηκον αυιü. Kar ο ΑλÞò φρüνιτΖε πÜντα να
(1830). 0 ΑλÞ
ιο εκπληρþνετ οιο ακÝρατο.
πασüò Þταν
Qò προò ιο Üλλο Ζηιημα, ιο σεΒαομü δηλαδÞ του
σε διαρκÞ
Αλη ιροò ια οουλταντκÜ φιρμÜντα, or αναφορÝò
οντιπαρüθεση με
των πηγþν εßναι πολλÝò kar οε δτÜφορεò ευκατρßεò.
τον ΙμπραÞμ πασý
τηò πüληò
Ο Αληò ανÝμενε καθε φορÜ ανυπüμονα και με α-
γωνßα την Ýκδοση kar Üφτξη στα ΓτÜνντνα των φτρ-
μαντþν που ανανÝωναν ια αξτþματα kar ιουò τßι-

Η δρüσιτ πασσδΦν ωξ αν€ξÜρτητων ηγ€μü\fων

Þταν συμδατÞ προξ τη συγκ€κΡιμÝνΩ διοικητικþ
οργÜνωση τηζ Φδωμονικηζ ΑυτοΝ(βατερßαζ

λουò ιου. Iδιαßτερα ενδετκττκÝò σιο σημεßο αυτü εß-
ναι οτ αναφορÝò τηò «Α,ληπασιÜδαò», ιου γνωοτου
μακροσκελουò ποιημαιοò του Αλβανου ΧατΖÞ Σε-
χρÝm, απü ττò οποßεò τεκμαßρειατ üτι ο Αληò δεω-
ρουσε τα σουλιαντκÜ φτρμÜντα ωò αναμφτσθητητη
ΠηΥη νομτμοτηταò.
Το Ζßτημα ιων
σχÝσεων τουΑλη με
ιουò τσχυροýò δτοτκηιÝò
Üλλων γετιοντκþν περιοχþν Ý-
χει και αυιü τη σημασßα του yra ιο θÝμα
μαò. Οι σχÝσετò αυιÝò ßιαν συνη8ωò τεταμÝνεò. Αυ-
ιü συνÝβατνε Kar με τ9γ ΤμπιηÞμ πασÜ του Μπε-
ραιτοý kar με ιον Ισμαýλ υπÝη των Σερρþγ αλλÜ
Kar με Üλλουò μτκρüιερουò, Η Ýνταση, ωστüοο, ο-
δηγησε οε ανοτχτÞ ρηξη. οπωò οτην περßτττωοη του
πασÜ τουδ4περαιτου, μüνο üιαν ο Αληò εξασφÜλι-
οε την Ýγκρτση ιηò Πυληò. στο üνομα ιηò οποßαò
Kar ενεργουοε. Kar ουτε μπορουμε να δεχτοýμε ü-
ιτ ο Αληò δρουσε κατÜ τηò Πυληò «ωò εκτιρüοωποò
τηò αλθαντκηò φεουδαρχχηò ιαξηò» (Μßλε), η
οιÜση του απÝνανττ οιην πρωτοθουλßα του μεγÜλου
ΒεΖßρη ΙνΙουστατρÜ Ι\fuαßρακτÜρ πασÜ, πανßσχυρου
μÜλιοια κατÜ ιην εναρξη ιηò Βαστλεßαò ιου Μαχ-
μουτ Β, συνηγορεß με ιτò επτφυλÜξειò μαò. Αν, τε-
λοò, ο Αληò δροýσε κατÜ ιηò Πυληò kar «προò ß-
διον üφελοò», πþò συμSιθÜΖειατ η ενιολÞ τηò Πυ-
ληò προò αυτüg στα 1Βlθ, να παραλÜθετ απü ιουò
Αγγλουò την ΠÜργα σιο üνομÜ τηò;
Η οθωμανικη πραγματχümτα
kar η θÝση του ΑλÞ πασÜ
Ο σουλτÜνοò Σελßμ Γ' (178θ-lΒ07) καιαγρÜφεται
ωò ο πρþιοò μεταρρυ8μισιηò, ο δημτουργüò τηò
«νÝαò ιÜξηò»», του περßφημου Nizam-i-Cedid. Οι
υροσπÜθετÝò ιου επτκενιρþθηκαν στη δημιουργßα
 Η τελικÞ αιιτßοταση
Ο Αληò υληροφορηθηκε ασφαλþò ιαχýιαια τα του ΑλÞ πασý κOι
τηò ανÜρρησηò ιου νÝου σουλιÜνου. Or πληροφο- τηò φρουρÜò του
ρßεò των πηγþν yra ιη οτÜση ιου πασÜ των Ιωαν- οπÝνοιιτι στουò
νßνων απÝνανιß του εßνατ σποραδτκÝò Kar ανττφα- 0πεπOλμÝνουò του
ιικÝò, ενþ μερτκÝò δεν αποιελουν παρÜ εκιτμη- σουλτüνου, Απü το
οετò ü φßμεò. ΠληστÝσιερεò προò την πραγμαιτ- λαßκü
κüτηια θεωρþ ττò μειαγενÝοτερεò κατ νηφαλτüτε- εικονογραφημÝνο
ρεò εκιτμηοετò του συγγραφÝα Πουκεθßλ, üτι ο βßο του ΑλÞ
(Davenport, 1823),
Μαχμοýτ εντυπωστÜσιηκε απü τη γεννατüδωρη
ΚÜτω, το ιιτιβÜνι
προσφορÜ ιου ΑλÞ (2.000 υουγκτÜ, δηλαδη 1 ε-
του ΑλÞ πασü,
κατομμýριο πτÜσιρα) kar Ýδειξε την τκανοποßησÞ
ΑκουορÝλα του
ιου, ανανεþνονιαò üλα ια αξτþματα ιου ΑλÞ kar
Αγγλου ποιητÞ Μl.
ιων Υlων του.
Haygarth που
Η σαφηò επßγνωση των δυσχερετþν kar η συνεση
ταξßδεψε στο
ιου Μαχμοýι Β'δταπτοτþνονται και απü την προ- ΓιÜννινα στο 1811
σπÜθετÜ του να συνδταλεχθεß με τουò φýσετ kar θÝ- (ΓεννÜδειοò
σετ ανιτπÜλουò των μεταρρυθμßσεων, ιουò τσχυρουò ΒιβλιοθÞκη, ΑθÞνα)

ΑßΙηò: «€ναò ΒεζßΡηò εßνοι σκεπασμÝνοò

μ€ ποηýτιμ€ò γοýν€ò, af,ilÜ και
κüδετοι πüνω σ€ Ýνο ΒορÝΠι μποροýτι»

μταò νεαò ΚαΙ α- δηλαδη επαρχτακουò δτοτκηιÝò, τουò περßφημουò α-

ποιελεσματτκηò οιρα- γÜνηδεò, επτφανßò εκπρüσωποò των οποßων θεω-
ιτωττκηò μηχανηò. κα8þò ρεßτατ kar ο ΑλÞ πασÜò. Ο νÝοò σουλτÜνοò, λοτπüγ
και σιην εξαοφÜλτση ιων προý- ηταν αναγκασμÝνοò να προθεß σε κινßσετò ουμθτ-
ποθÝσεων γτα ιη οτηρτξη ιηò. Ετετναν, Βασμου kar καληò θÝληοηò, καλþνταò ιουò rσxu-
επομÝνωò, στην απομÜκρυνση απü ιην παραδοοτο- ρουò δτοκητÝò ιων ευαρχιþν στην Πüλη, για να θÝ- )
κραιßα Kar προò πτο ορθολογτκÝò, δυιτκου ιυπου,
μορφÝò οργÜνωσηò. Η 8Ýση ιου ΑλÞ απÝνανιτ σιτò
πρþτεò αυιÝò μεταρρυθμτσιτκÝò προσπÜθετεò ηιαν
σαφþò αρνηιτκη, αφου απü ττò συγκεντρωττκεò ια-
σετò του Σελßμ Ýθλεπε να αυετλεßιατ η δτκη ιου ε-
ξουσßα (Αρò). Αποδüθηκε δε μερßδιο ιηò αποτυχßαò
ιων μεταρρυ8μßσεων του Σελßμ Γ'κατ στον Αλη πα-
σα [Στ. Σο (St. Shaιv), 1θ77].

ευüμενοò σουλτÜνοò ΜουσιαφÜ Δ (1Β07-

1ΒOΒ) φÜνηκε αρχτκÜ üττ δικαßωσε πλÞ-
ρωò ιην αντßδραση kar εκπλüρωσε τουò
στüχουò ιηò, καθþò καιÜ τη Βραχεßα Βα-
στλεßα του πρüλαΒε να κατεδαφßσετ ττò
μεταρρυθμßσειò ιου εξαδελφου ιου Σελßμ Γ', lprv
δολοφονηθεß kar ο ßδτοò. Ο μειÝπετια σουλιÜνοò
kar αδελφüò ιου Σελßμ Γ, ο Μαχμοýτ Β' (1ΒOΒ-
1Β3θ), αποδεßχιηκε πιο προοεκττκüò στο μειαρρυθ-
μτσττκü του Ýργο. ΑφτÝρωσε σχεδüν ια υρþια εßκο-
σr χρüντα τηò μακραò θαστλεßαò του στην προετοτ-
μαοßα kar τη σιηριξη των μεταρρυθμßσεωγ και μü-
νο ιο 1826 προχþρησε στη δτÜλυση του σþματοò των
ΓεντιοÜρων.

1Λ
Η Ατοχι,η Τογ

0ι εγγονοß του
ΑλÞ, ΙσμαÞλ σετ υπüψη ιουò ττò σχεδταΖüμενεò μεταρρυθμßσετò.
μπÝηò κοι ΜεχμÝτ ΑνÜμεσα σ'αυτοýò που ιßμησαν ιη σουλιαντκη υρü-
ποσüò, γιοι του σκληση δεν ηταν, ωοιüσο, kar ο Αληò. Η Üρτmση
ΒελÞ. Το ζÞτημο δεν φαßνειατ να υπηρξε αποφαστσττκη yra ττò σχÝ-
τηò διοδοχÞò και οετò ιων δýο ανδρþν, kar μÜλλον ερμηνεýτηκε ωò
τηò δυναοτεßαò αντßδραση κατÜ ιου μεγÜλου ΒεΖßρη, γτα ιον οποßο
οπασχολοýσε ιο θανÜστμο μßσοò ιου ΑλÞ ηιαν γνωσιü. Η σουλ-
διορκþò τον ΑλÞ. ταντκÞ πρωτοθουλßα εκδηλþ8ηκε ενιονüιερη το
Λιθογροφßο
1Β11, με ιην αποσιολÞ στα ΓτÜwτνα ενüò υψηλü-
(1819) του L.
θαθμου kar Ýμπτσιου εκπροσþπου, του ΤΖελÜλ
DuprÝ
Ειρνm, ωò κομτσιη συγκεκρτμÝνων προιÜσεων.
Γτα να ανττληφθοýμε τη θÝση κα1 του ΑλÞ πασÜ
στο γεντκüιερο οθωμαντκü σýσιημα kar, επομÝνωò,
ιτ επτθυμοýσε ß üχτ ο πασÜò των Ιωαννßνων, θα
πρÝπετ να Ýχουμε υπüψη ιη συγκεκρψÝνη δrorkn-
ττκη δτÜρθρωση και ιτò ελλεßψετò ιου μηχαντσμου,
την παρακμη τηò αυτοκρατορßαò kar ιη ουνακü-
λουθη δταφθορÜ, ιτò πτεσιτκÝò δημοστονομτκÝò α-
νÜγκεò και τουò συχνουò πολÝμουò, üλα δηλαδη ü-
σα εßχαν καταστÞσετ αναγκαßα γτα ιην Πýλη ιη συ-
νεργασßα τηò με τουò τσχυροýò επαρχτακοýò δror-
κηιÝò (Μπ. ΓιÝλαΒιιò, 1θ83). Εκφραση και συνÝ-
πετα τηò αναγκαßαò αυτηò συμπραξηò υπηρξε ο με-

Η αγωνßο του Αηη ποσü Þτον

οι «ξενüφ€Ρτ€ò» μ€ταΡΡυεμßσειò του
σουΑτüνου που Ýδτον και δικü του πΡονüμιο

γαλοò θαθμüò δτοτκηιτκηò αυιονομßαò ιων ισχυρþν
κυρßωò δτοτκητþν. Oxr μüνο ο Αλη παοÜò αλλÜ κατ
Üλλοτ, üπωò ο ΠασθÜνογλου σιο Brδivr Þ ο ΙνΙαι-
μα Αλτιò σιην Αßγυπτο, δρουσαν εκ ιων πραγμÜ-
των ωò ανεξÜρτητοτ ηγεμüνεò οττò επαρχßεò τουò.
Mra καιÜσταοη απüλυια συμθαιß προò ιη δεδομÝ_
νη δrorknιrkn οργÜνωση. Δεν απατιοýνταν, επομÝ-
νωò, τδιαßιερεò προσπÜθετεò εκ,μÝρουò του Αλη
πασÜ Þ των Üλλων τσχυρþν δτοτκηιþν, yra να κα-
ταστοýν ανεξÜρτηιοτ, ημτανεξÜρτητοτ, αυιüνομοτ
ημταυτüνομοτ (Χüλαντ, Αρα6ανιτνüò kar, κυρßωò,
Σταυρτανüò, 1θ63). Η πολυθρýλητη, λοτπüν, ανε-
ξαριησßα δεν μπορεß να αποτελοýοε κýρτο σιραιη-
γτκü στüχο του ΑλÞ πασÜ Ýνανττ τηò Πýληò.
Κυρτοò σιραιηγτκüò σιüχοò του Þιαν, αντßθεια,
η δτατηρηση kar δτεýρυνση τηò τδτüιυπηò kar de
facto δτοτκηιτκßò αυιονομßαò του. Το μÝσο δε yra
την επßτευξη του στüχου αυτοý Þταν πÜνια η or-
κονομτκη ευρωοιßα, προýπüθεση κατ ιηò στρα-
ττωττκηò τσχýοò. Η ισχýò, με τη σετρÜ ιηò, κα8þò
ενεργουσε νομτμοποτηττκÜ, δτεýρυνε ια περτθþ-
pra πρωιοΒουλτþν ωò προò την κεντρτκη δτοßκη-
ση, αλλÜ kar ενßσχυε την εξÜρτηση ιων υποκεß-
μενων στρωμÜτων, απÝΒη, λοιπüν, κυρτοò στραιη-
γτκüò στüχοò kar ανιτκεßμενο ποτκßλων σχεδτα-
σμων.
Κατ αν Ýτστ Ýχουν τα πρÜγματα, ο Αλη πασÜò δεν
ηιαν δυνατü να επτδτþκετ την οργÜνωοη kar στηρτ-
ξη αυιüνομου κρÜιουò, αλβαντκου, ελληνοαλβαντ-
κοý Þ üποτου Üλλου, εκτüò ιου πλατσßου ιηò αυιο-
κρατορßαò. Η στηρτξη ενüò τÝτοτου πολτιτκοý μορ
φþματοò απαττοýσε, εκιüò των Üλλων, υψηλη η kar
η δυσβÜστακτη κατανÜλωοη πüρων. Απü ιην Üποψm
αυιÞ δεν συμθτθÜΖειατ με ιουò σχεδτασμοýò ιου
πασÜ των Ιωαwßνων, που στüχευαν ακρτθþò στη σι}
γκÝντρωση πüρων Kar με τουò δýο δυναιοýò τρα
πουò: την ακραßα εκμετÜλλευση κÜθε πηγßò kar
ιη σφτχτη kar ελεγχüμενη δαπÜνη.
ΣιηιπÝρασμα
Or περß ανεξÜριηιου κρÜιουò του ΑλÞ πασÜ
πüψειò, με Üξονα Kar κρττηρτο ιην πραγμαιτκη η
ποιτθÝμενη ανυπακοÞ ιου και με ΒÜση ια ιüτε
ιουντα στην Ευρþπη, δεν τεκμηρτþνονιαι
κþò, μÜλλον στηρßΖοντατ στιò γνþμεò
με ιον Αλη Ευρωπαßων, χωρßò να γßνειατ
αναφορÜ στη φýοη kar το εýροò ιηò ανεξαρτ

2ο
γ
ιου πασÜ ιων Ιωαννßνωγ στιò στραιηγτκÝò του συμ-
μαχßεò, σιο Ζωττκü Ζητημα τηò δταδοχηò, Ο Αληò
δεν δημτουργησε üυοτου τυπου ανεξÜρτητο κρÜτοò,
καθþò ουιε νüμισμα Ýκοψε ουιε πüλεμο κßρυξε σιο
üνομÜ ιου. Kar üχτ μüνο δεν μποροýσε να τδρýσετ
ανεξÜρτητο κρÜιοò, αλλÜ kar δεν ιο Þθελε: Þιαν α-
πολýτωò συνεπÞò στην καταβολÞ των φüρων, ενþ
θεωροýσε ττò σουλταντκÝò εντολÝò ωò αδταμφτσθη-
τητη πηγß νομτμüτηταò. Αλλωσιε, η δρÜση roxu-
ρþν αγτανηδων, üπωò ο Αλßò, ωò ηγεμüνων σττò ε-
παρχßεò ιουò, Þταν απüλυτα συμΒαιη προò τη συ-
γκεκρτμÝνη δτοτκηττκÞ οργÜνωση τηò Οθωμαντκηò
Αυτοκραιορßαò.
Ýβατα, ο Αληò επÝσυρε ιο σουλιαντκü μÝ-
νοò, οπωò σημερα ΥνωρτΖουμε αΠο ιτò με-
τÝπεττα εξελß6ειò, τον πüλεμο δηλαδÞ ενα-
ντßον του και την πολτιτκÞ Kar φυστκη του
εξüντωση, Ο Αληò φαßνειατ üττ απü πολυ
νωρßιερα υυοπιευüταν ιην αυüληξη ιηò πορεßαò,
üιαν επαναλÜμβανε οε κÜδε ευκατρßα üττ «Ýναò Βε-
Ζßρηò εßνατ σκεπασμÝνοò με πολýττμεò γουνεò, αλ-
λÜ kar κÜθετατ υÜνω σε Ýνα ΒαρÝλτ μπαροýττ, που
Προσωπογραφßο
τOυ ΑλÞ 0πü τον
Jos. Gariuιιτighi
(Ýκδοση 1822}.
0 ΑλÞò
αρεσκüταν να
επιδεικνýει
τον πολýημο
οπλισμü του
Ο ΑΠÞò ητον οντßδετοò στιò μ€τοΡΡυ6μιστικÝò
πΡοσπüΕòιεò του Σεdßμ Γ' γιοτß πßστ€υ€
üτι οπ€ιηοýσαν τη δικÞ του ξ€ ουσßο
μτα σπßθα μπορεß να ιτνÜξετ οτον αÝρα» (Πουκε-
θßλ, ΡεμερÜν). Η σπßθα αυτÞ δεν ßπαν or προσπÜ-
θετÝò του να αποσχτσιεß ß να ανεξαρτηιοποτηθεß,
κÜιτ που ο σουλτÜνοò Μαχμουτ Β γνþρτΖε καλÜ, α-
φοý σια 181θ ανÝθειε στον ΑλÞ την παραλαθη ιηò
ΠÜργαò εκ μÝρουò ιου. Η πραγμαιτκη αγωνßα του
Αλη πασÜ, üιωò kar Üλλων τσχυρþν επαρχτακþν
δτοτκητþν, Þιαν or «ξενüφεριεò»» μειαρρυθμßσετò
του σουλτÜνου, που Ýθεταν σε κßνδυνο ιην ýπαρξη
τηò αυιοκραιορßαò, αλλÜ πολý περτοσüιερο ια δτκÜ
του προνüμτα που δεν Þιαν πλÝον συμΒατÜ με το
νÝο κενιροποτημÝνο δτοτκηιτκü μονιÝλο.
Η «σπßθα» που τßναξε ιελτκÜ ιον ΑλÞ πασÜ
σιον αερα ηιαν οΙ rσxυpor εσωτερΙΚοΙ ανιαΥωνl-
οτÝò, που απü κατρü εποφθαλμτοýσαν τη δυναμη
kar ια πλοýτη ιου. Αυιü Þταν που πÜντα Ýιρεμε ο
πασÜò των Ιωαννßνων, yra ιην αποτροπß του δεν
Ýπαψε να σωρεýετ πλοýτο kar δýναμη ß να νομß-
Ζουν οι Üλλοτ üττ τα Ýχετ. Αν ιελτκÜ Ýγτνε «επα-
ναστÜτηò» στα 1820 και σε προχωρημÝνη ηλτκßα,
Ýδωσε αγþνα γτα ιη ΖωÞ ιου. Θα ιον Ýδτνε, μÜλ-
λον, πολυ νωρßτερα, αν Þταν να δημτουργÞσετ ιο
δτκü ιου «κρÜιοò». Ι
,.1
 lporoπr
Αλη πασÜò
(1744-1Β22)
Γτοò του Βελþ (αηü τη γενιÜ του
Οθωμανοý Χουσειν που χατοßκησε στο
ΤεπελÝνÞ κατ τπò ΧÜμκωò. Σε νεαρÞ
ηλτχßο Ýθεσε υπü τον Ýλεγχü του τουò
ληστÝò τηò περιοχþò, εξαπολýοτταò
επιθÝσειò στπν περιοχþ τπò Ηπεßρου κοι
των Ιονßων. Ο Κουρτ ΑχμÝτ ποσüò,
Ýπαρχοò τηò περιοχþò Αυλþνσò, τον
Ýφερε στο ßiπερüτι, προοπαθþνιαò να
στοματþσΕι τη δρÜση του, χωρaò üμωò
οποτÝλεσμο. Το 1 768 παγτρεýτηκε τπν
κüρη του ΚοπλÜν ποσü του ΔÝλβινου,
ΕμΝÝ. ΠροσΒλÝποντοò στο ανþτερο
αξιþμοτα συκοφüγτησε τον πεθερü του
ΚαπλÜγ στουò Οθωμανοýò, üτι
συμπεριφερετοι με αγειßτΙι(οτητο
απεναΥτι στουò ΧριστιÞrουò τηò
Χειμüρραò. Ο ΚαπλÜν Οονατþθπκε το
ß768. Ο Αλþò συνÝχισε τη δρÜσπ του.
ΚατÝστρεψε το ΧüρμοΒο, εξοιττþνοιττοò
τουò ΧορμοΒßτεò στο μονσστþρι του
Τριμπουχßου, σουΒλßζοτ.ταò και
ψÞνοψταò ζωιττανü τον αρχηγü τουò
Τσαοýò Πρßφτη κατ χρÝμοσε τουò
περΙσοοτερουò ßοτοικουò του Χωριου
ΛÝκλι. ]Þετοξý των ετþν ß784 χαι Ι788
σνολομΒÜνει την ορχηγßα του στρατοý
στην περaοΧη, ουμμαΧωνταò με τουò
προýχοι.τεò του Ζογοριοý, ενþ μετü τη
συμμετοΧη του στο ρωσοτουρκικο
πüλεμο του Ι 788, κερδßφι κοι τη
διοßκπση των ΤριχÜλων. Το κρÜτοò του
Αλþ στερεþθηßε κα! δτευρýνθηκε, ενþ ο
ßδιοò, με οφüγτοστη σßληρüτητα,
πανουργια Ι(αι σποφασtστικοτητο
χτýπησε κüθε ατ.τßσταση, εδροιþνοττταò
παρÜλληλα μια οργονωμÝνη κειττριχþ
εξουσßα. Το Ι8ß8 η ΠýΛη στρüφηκε
εναι.τßον του και το Ι82Ο τον αποκþρυξε.
ΣτÜλθηκον στροτεýματο στο ΙωÜννινα
και στιò 24 Ισνουαρßου 1822
αποßεφολßστηκε μαζß με τσ παιδιÜ του
ßαι τον εγγονο του.
22
Μαηιοýτ Β
(17Β5-1Β39)
ΣουλτÜνοò τηò ΟθωμανικÞò
Αυτοτ(ρατορßαò ß ß 8Ο8. ß 839l.
Ανομüρφωσε τιò στρατ.ωτικÝò κοι
πολπικÝò υπηρεσßεò και οναδιοργÜνωσε
το στροτü. ]ΙßΙετü τη σýγχρουση του Αλþ
με τον Ιμπροfrμ πασü και την απαßτπση
του πρþτου να πÜρει τη θÝση του
Ιμπραþμ ο γιοò του ΜουχτÜρ, ο
σουλτÜνοò εξÝδωσε Ýνο ουστηρü
φßρμÜνι με το οποßο προειδοποιοýσε τον
ΑλÞ νο αποχατοστüσει τιò σχÝσειò του με
τον Ιμηροþμ. Η επιμονÞ του ΑλÞ þτον η
πρþτη οφορμÞ γτο τη σουλτονικÞ
üυσαρÝοκε.ο. Η επüμενη σýγκρουση του
Αλþ με τον Ποσσüμπεη ι(οι η απüπειρο
δολοφογßοò του στην Κωνσßατrτινοýπολη
ουνετÝλεσσν στην ορισττχþ απüφοση του
]ΙΙαχμοýτ νο χοθαιρÝσει τον ΑλÞ ποσü
οπü τη δτοßχηση των Ιωαννßνων κοι νο
προχωρþσει στην εξüτ.τωσÞ του. Η
Gασικþ κατπγορßο των αντιπüλων του
ßΑλþ, οι οποßοι Ýπεισαν εν τÝλει το
σουλτÜνο, þταν ηωò δεν υπακοýει στην
Υψηλþ Πýλη, πωò Ýχει τÜσειò
σχισμοτικÝò χαι συνεννοεßται με τουò
επανσστοτημÝνουò Ελληνεò, κατηγορßεò
σσφαλþò υπερΒολικÝò ολλü αρχετÝò γισ
νο πεßσουν το σουλτÜνο. Θ Ιtßαχμοýτ Β'
κστÜφερε εν τÝλει να εξογτþσει τον Αλþ
πασü, αλλÜ Þταν υποχρεωμÝνοò να
υποστεß τπν απþ^εrα τηò ΒεσσαραΒßοò
και τηò ΣερΒßαò κοι να δεχτεß την
ανεξορτησaα τηò ΕλλÜδοò.
Φραμιßσκοò ΚÜρολοò
Οýτπòο Δοlýν wε
Πουκεβßλ
(1770-1Β38)
Γüλλοò περιπγητÞò κοι ιστορικüò.
Ιrετεßχε στην επιστημονικÞ εηττροπþ που
συνüδευσε τον ΝοπολÝοrττο στην
Αßγυιττο κοι χστÜ την επιστροφþ του
συνελþφθη απü Αλγερινοýò πετρατÝò κοι
φυλοχßστηκε γισ δýο χρüνια, Ηταν
γνιßστηò τηò ελληνικþò, μετÝφροσε
ΑνοχρÝοντσ χσι δημοσßευσε στο Παρßσι
τιò τοψδιωτικÝò του εγτυπþσετò απü το
ΙrßοριÜ, την Ηπειρο, την
Κωνστσντινοýπολη χοι Üλλο μÝρη τηò
οθωμσνικþò επιχρÜτειοò. Ο ΝοηολÝων
τον τοποθÝτησε πρüξενο στσ ΓιÜννενο
επß μιο δεκαετßο περßπου, κατÜ την οποßο
συνδÝθηκε σfενü με τον Αλþ πασÜ,
ΔιοδραμÜτισε αηοφοσιοτικü ρüλο στο
διπλωματικü πεδßο, διομεσολαΒþτ.ταò
ανüμεσα στον ΑλÞ χοι τη γολλικþ
κυΟÝργηση. Ο ΑλÞ ποσÜò χρηστμοποßησε
με ευφυια τογ αγγλογαλλικü
οι.ταγωντομü για να εδραιþσει τη θÝση
του στην περιοχþ και ο ΠουκεΒßλ υπÞρξε
κεντριßü πρüσωπο σ'ουτþ την
προσπüθειο. lτΙσζß με τον Λιχ και τον
Χüλοιπ Ýδωοον εξοιρετ.κÝò πληροφορßη
γιο την προσωπιχüτητο και την πολιπχÞ
του ΑλÞ. Αγοκλþθηκε εν τÝλει κοι
επÝστρεψε εκ νÝου το ß8ß7 ωò πρüφνοò
σιην ΠÜτρα. Κυριüτερα Ýργο του εßναι το
«Ταξßδι στπν ΕλλÜδα,, (ß82ο} χαι «Ιστορßα
και περιγροφþ τηò Ελλüδοò» (ß835l.
Φιßιτοò ΤΖαΒÝλαò
(1774-1Β09)
Σουλιιßππò οπλορχπγüò, γτοò του
ΛÜμπρου ΤζοΒÝ*ο οπü την ηρωικÞ
οικογÝνειο των Σουλιωτþν που
συγκροýσfηχαν με τον Αλþ στο τÝΛη του
ß8ου σιþνο. or ΤζοΒελαßοι þταν μßο απü
ττòß9 φÜρεò του Σουλßου και μαψ με τη
φÜρα των Jιßποτσορσßων εßχαν την
ηγεπκþ θÝση ωò πολÝμαρχοτ του
Σουλßου, ενþ οργüτερα ÝλαΒον εγεργü
μÝροò στον αγþνο γτο τηγ εθνιßþ
ανεξαρτηοßο τηò ΕλλÜδαò χοτ δε!ßÜδεò
μÝΛη των ο!τßογενετþν ΤζοΒÝßο χο!
ßsπüτοορη Ýπεσον στον εθντκο-
οπελευθερωτιτßü αγþνα. Οτσν ο ΑλÞ
πασÜò το ß792 τον ßρÜτησε üμηρο στσ
ΤτÜννενο, ο Φþτοò ΤζοΒÝλοò με ιδιοßτερη
ευψυχßα δÝχτηκε την απüφαση του
πßττÝρο του νο μη συυθηιολογÞσετ με
τον ΑλÞ, θυσιüζοντüò τον. Ο ΑλÞò δεν
θανüτωσε τον Φþτο, πορÜ την þττα του
αηü τουò Σουλιþτεò τον Ιοýλο του ß792Ι,
συνΟηχολογþνταò μοò τουò.
Συγχροýστηχε ωò πολÝμαρχοò των
Σουλωτιüν με τουò Jιßποτσαραßουò, οτ
ο,ποßοι συμμüχΕαν με τον ßΙλþ.
γει^rσßο σßο πüλεμο με τον
^γτιστ.Þθηχε
ΑλÞ ßßθα)-ß8Ο3Ι, ολλü τÝΛοò
συυθηχολüγηοε χοτ, μετÜ την πτþσπ του
Σουλßου το ΔειßÝμΒβο του ß8Ο3,
ηγþθηßε περßπου üýο χτλýÜ.γ
Üωιüμαηων Σουλτωτþν, τουò οδÜμτσΞ
στην Πüργο τ(στ μετÜ στην Ι(Ýρχυρο. Ετεß
wÝλοΒε στροτrωπκÞ υπηρεrßο ωò
εßστüγτορχοò υπü ρι,τσιχß δτοßιηση κοτ
τÝθοτ,ε στιò t2 1ιΙοεμφßου ßαΟ9. Ο
Φιßτοò ΤφΒÝλοò συμΒολßφι την ηρωικþ
αντßßrτοση των Σουλιωτþν απÝναντ! στου
Αλþ πασÜ, η οποßα, μοζß με την ονοτßναξη
του κολüγερου Σομουþλ στο Κοýγκι χαι
το θÜνστο των γυγοrχþν του Σουλßου στο
ΖÜλογγο, συγισßοιß|ν μßα οπü τιò πλÝον
τσρακτηριστ.ßÝò παροÜüσειò αγτßστοσηò
του θÞ,τιοý οττελευθερωτιχοý ογιßνα.
ΑθανÜστοò Ψαλßδαò
(1767-1Β29)
Λüγιοò, σημσντιχüò εκπρüσωποò του
νεοεΛληνιχοý διοφωτισμοý, γεννημÝνοò
στα ΤιÜγνενο. Σποýδοσε στη γενÝτειρü
του κοι στη ΒτÝννη, üπου απü το ß 787
παρακολοýθησε μαθþματα ιοτριχþò,
φßοσοφaαò, φυσικÞò κοι μαθηματικþν.
Το Ι795 επÝστρεψε στο ΓιÜγνενα üπου
κοι Ýμεινε μÝιχρι το ß 82Ο. Στο διÜστημο
αυτü ο Ψαλßδαò ανÝλοΒε τη διεýθυνση
τηò Ιßορουτσαßαò κοι τηò Κοπλανεßου
Σχολþò, διδÜσßογταò στη δημοτικþ κοι
αναüετχνυüμενοò οε Ýναγ οπü τουò
χορυφαßουò δασχüλουò του υπüδουλου
γÝνουò. ΣυνδÝθη.(ε στευü με τον Αλþ
ποσÜ, ο οποßοò τον εκττμοýσε οε μεγüλο
Βοθμü, αναθÝτοντÜò του χατ σημσντßßÝò
διπλωμοτικÝò αποστολÝò στο πλοßσιο των
συνεννοησεων του κυρaωò με τΙò
ευρωποßκÝò δυνÜμειò. Ο ψοΠδοò
εξÝφροοε Ýτσι στο πνευμοτικü και
κοτγωνικü πεδaο τιò üποιεò
εκσυγrßρογιστικÝò τüσειò
παρουσιÜστηßογ στο κρüτοò του ΑλÞ
ηασÜ, ιδιαßτερο οτον τομÝα τηò
οργανωσηò τοß, εμηορtου και τηò
εχßοßδευσηò. Απü το Ι822 ζοýσε στην
ΚÝρßυρα, ενþ το ß828 δ!ορßστηχε
διευOυντþò σχολεßου στη üπου
κοτ πÝθονε στιò 2ο ßουλßου^ευχüδο,
Ι829.
Σημσγτικüτερο Ýργο του εßυοτ η
../ßογικþ», «Ειοσγωγþ eτò τηγ προιστκÞν
φÞοοοφßοψ, και «Jιßεταφυσιßþ».
Ισιιαfý Πασσülπεηò
(1770-1Β21)
ΠασÜò ολΒουχÞò κοταγωγþò,
γεννημÝνοò στο ΓιÜγνενο. ΑρχικÜ
υποσπ.στÞò του ßΑλþι αλλü ωστüσο
θανÜστμοò εχθρüò του, ο Üνθρωποò που
πρωταγωνßστησε στrò ενατττßον του ΑλÞ
εκθÝσειò προò το σουλτÜνο ΙtΙΙαχμοýτ Β'.
ΑντιμετωπßζοιπÜò τον ωò εχθρü του, ο
Αλþ ποσÜò τον ανüγκοσε γβ λüγουò
οσφüλειοò νο εγτ(αταλεßψει τα Τιüννενα
κοι να χατοφýγει στη Δρüμο, στην
προστασßα του ßΙßαχμοýτ μπÝη.
Δτωκüμενοò οπü τουò σνθμßπουò του
Αλþ εγκαταστÜθηκε στην
Κωνστοντινοýπολη και συνδÝθπκε με
τουò σνττπüλουò του Αλþ ποσÜ, οι οποßοι
προετοßμοζσν την εξüντωσþ του. Εγτε
οýμΒουλοò του ΧοΛÝτ ΕφÝντπ, ο οποßοò,
επηρεοσμÝνοò ασφσλþò οπü τογ
Ποσσüμπεη, ουνÝτοφ μιο χοτοδιχασπχþ
γιο τüν Αλþ Ýκθεση προò το σουλτüνο. Εγ
τω μεταξý ο ΑλÞò στο Γιüννεγα εßχε
συλλÜΒει την οιιßογÝγεΕ του Ποσσüμπεη
ßοτ την εßχε φυλσκßσει σßο Τεπε^Ýνι, Τηυ
ß η Ιιßαßbυ Ι 82Ο δυο ιßνθρωποι του Αλτß
σποπετρÜθηχον να δολοφονþσουν τον
Ισμαþλ, ο οποßοò εχεßνη τη σττμþ
κοθüτον aπο πσρüθυρο του σππιοý του,
χοντÜ οτηυ ΑγrÜ Σοφrü. lß σποτυχημÝνπ
αυτιß απüπειρο ουησýχησε σφüδρο τον
ΧολÝτ ΕφÝντη, ο οποßοò φρüγττσε γιο την
ορισττκÞ ßοτοδßκη του Αλþ με
οουλτοντχü φτρμÜυ. Ο Ποσσüμηεηò
τοποΟετþθηκε στη θÝση του ΑλÞι ωò
διοικητþò Ιωαννßγων και ΔελΒßνου, σλΛÜ
ο Χουρσßτ ποσüò, εξσιτaαò τηò
αυιανüτητüò του νσ εξοντιßισει τον Αλþ,
τον χαθοßρεσε, τον συνÝλοΒε, τον
Ýσταλε στη Φτλτπποýπολη, αλλü χαΘ'
οδüν δολοφονþθηrßε κοντü aπο
Δδυμüπαχο. Τη θÝση του ßοτÝλCΒε ο
ΟμÝρ Βρυßß,νηò.
ΠροτòιπικοΣ Δε:ποτιΣΜοΣ

0 ΑλÞ πασýò
ωò Þρεμη,
πατριορχικÞ
μορφÞ. Η
προσωπογραφßα
δημοσιεýθηκε στη
βιογροφßα του
ΑλÞ απü τον W.
Μ. Leake
(Λονδßνο,,1823)

αυτüò Üνθρωποò ýταν στ' αληθπÜ Τοýρκοò και

του ΓιορτογΤο;ιια
ερευνητß ΚΝΕ/ΕΙΕ
σωò να μη λεßπουν ανþτεροι Üνδρεò απü την παλαιÜ ασιατι-
κη ΒαρΒαροτητα, üπωò ο πολιτι,σμüò μαò θα ηθε-
λε. Αò 0υμηθουμε üτι η ΒαρΒαρüτητα αυτη παρη-
γαγε το μοναδικü κολοσσü που ο αιþναò μαò
μπορεß να αντιτÜξει στον ΒοναπÜρτη, αν ο Βονα-
πÜρτηò γßνεται να συγκριθεß. Κι ο πολυμηχανοò
ΤÜταροò, ηταν ο Αλη πασÜò που εμπρüò στον Να-
πολεοντα ηmν ü,τι η τßγρη μπροστÜ στο λεονια.
ο γυπαò στον αετü.
Με αυτÜ τα λüγτα ο Βßχτορ Ουγκü μνημüνευε
στον πρüλογο των Orientales, στα 1Β2θ, τον ΑλÞ.
συνδÝοντÜò ιον ενσττκιωδþò με ιο σýστημα των α-
νιτπÜλων σχÝσεων Ανατοληò kar Δýοηò. Ο Αλη
πασÜò υπηρξε σßγουρα μτα απü ττò πro συΖητημÝνεò
προσωτττκüιητεò ιηò εποχηò του. Απασχüληοε τη
δυττκÞ korvn γνþμη οε θαθμü þοιε να επτσκτÜσετ
αλλουò πρωιαγωντστÝò ι<ar να αποΒεß κενιρτκü
πρüοωπο ιηò ττερτüδου. Ειστ ο Αληò μειατρÜπηκε
yra ιουò Δυιτκουò σε οημεßο αναφορÜò τηò Ανατα

24

ληò, πprv ολτσθÞσετ τελεσßδτκα στο χþρο του μυ-
θου, τροφοδοιþνιαò πλÝον υοßηοη kar μυθτσιορßα.
Or Δυττκοß γνþρτσαν καλÜ τον Αλη, Οτ αναφορÝò
των δτπλωμαιþν yra ιο πρüσωπο και τιò κτνησετò
ιου ιον οχολουδοýν απü νωρßò. και η παρουοßα ιου
υπολογßστηκε σοΒαρÜ σιο διπλωματικü τραπÝΖτ. Ο
ΒοναπÜρτηò kar αργüτερα or Αγγλοι προσπÜθηοαν
να ιον χρηοτμοποτÞσουν yra τα δικÜ τουò κÜδε φο-
ρÜ συμφÝροντα κατ ο Αληò, απü ιην πλευρÜ ιου,
εκμειαλλευτηκε üσο μποροýσε τιò ουγκυρßεò.
Η ετκüνα ιου Üρχτσε να σκοτεινιÜΖει απü νωρßò,
με τη σφαγη των δημοκραττκþν ΓÜλλων οιην ΠρÝ-
βεΖα σια 17θΒ. Η κßνηση αυτη απÝδετξε τη οιρατιω-
ιτκÞ ιου ευφυτα kar ξεσηκωσε ταυτüχρονα τη δυττ-
κη κοτνη γνþμη. ΕπιπλÝον. Ýκανε ιτò ευρωπαßκÝò
κυΒερνηοετò να καιαλÜβουν üιτ or üποτεò ουναλ-
λαγÝò μαΖß ιου μποροýσαν να οδηγηθουν σε ανεξÝ-
λεγκτεò κατασιÜσετò. Τον iδro κατρü, or υüλεμοß του
με τουò Σουλτþιεò αποτÝλεσαν Üλλη μτα ΒÜση þστε
να στοιχειοθετηδεß πληρÝστερα η κατηγορßα ιηò α-
πÜνθρωπηò θηρτωδßαò που του προσÜφθηκε.
Πολλοß, αν üχτ or περτσσüιεροτ περιηγητÝò στον
ελληντκü χþρο καιÜ ιτò δυο πρþτεò δεκαειßεò ιου ar-
þνα, τον εmσκÝφθηκαν στην πρωτευουσÜ του, ια
ΓτÜwτνα, kar αρκετοß απü αυτουò συνÝιαξαν μακρο-
σκελεßò περτγραφÝò των εγκÜlýτων συνομτλτþν ιουò
με τον Αλη, σιηνονταò με ττò διαδοχτκÝò αφηγßσετò
τουò ιο θρυλο ιου εξωτικοý κατ ατμοσιαγη σαιlýπη,
οτο üνομα του οποßου Ýτρεμαν or λαοß ιηò νüτταò Βαλ-
καντκηò. Or ιιερτσσüτερεò περτγραφÝò αποσκοποý-
σαν ακρýþò οτο να επβεβατþσουν το θρýλο.
.h
Η ετκüνα του Αλη δταμορφþOηκε απü παρατη- Τα ονÜκτορο του
ρηιÝò που Ýιρεφαν οκλüνηιη πßσιη σττò αξßεò ιουò. ΑλÞ οτο Γιüννινο.
Ειοτ, η ουνηθηò μεροληψßα ιων ξÝνων περτηγη- Χαλκογραφßο του
τþν γßνετατ κανüναò σιην περßπιωοη ιου Αλη. Τα C.R, Cockelell
παραδεßγματα εßνατ υολλÜ kar δεν εivar εδþ ο κα- (1811)
ιαλληλοò χþροò yra να απαρτ8μηθουν. Οι ξÝνοι
παρατηρητÝò αναγκÜΖονιατ, για παρÜδετγμα, να
δταπτστþσουν üττ ο Αλßò προοιÜιευε kar ενθÜρρυ-
νε ιην πατδεßα, η οποßα κυρτολεκιτκÜ Üνθηοε σττò
μÝρεò του στην πρωτευουσÜ ιου, ουμπληρþνουν ü-
μωò οιτ αυτο ιο εΚανε αΠο σατραΠιΚη αΥνοια ιων
μακρουρüθεομων επτπιþσεþν ιηò. Η περτοχη που
κυΒερνοýσε δεν εßχε γνωρßσετ ποιÝ ιüση ασφÜλετα,
αλλÜ αυτü οφετλüιαν στο γεγονüò üιτ ο δεσποττκüò
Αληò ηθελε τουò πÜντεò να υπακουουν και να α-
ναγνωρßΖουν ιυφλÜ ιην εξουσßα του. Η ευημερßα,
Που Παραιηρεττατ σΙτò ΠερτοΧεò τηò εΠτΚρατεταò
του, με Üλλα λüγια οιην ΕλλÜδα, καιÜ ττò δυο πρþ-
ιεò δεκαειßεò του 1θου ατþνα, χρεþνειαι ουνηθωò
σιην εμπορτκÞ kar ναυττλτακη δραοιηριüτηια ιων
ΕλλÞνων Kar ποιÝ οτη δτακυθÝρνησÞ του. Κατ ü-
ιαν αναγκÜΖονιατ να ομολογÞσουν üττ φερüιαν κα-
λÜ σιουò χρτσιταντκουò πληθυσμουò τηò επτκρÜιετ-
Üò ιου. μιλοýν για την εýνοια ιου χρτσιιαντκοý
πληθυσμοý, που προοπαθοýοε να εξασφαλßσετ ο
πασÜò αποΒλÝπονιαò σε Üμεσα ωφεληματα. ΤÝλοò,
η πολυθρυλητη υπüθεοη τηò Φροσýνηò kar ιων 16
Üλλων γυνατκþν που εκτελÝοτηκαν δτÜ πντγμου
στη λßμνη των Ιωαννßνων, Ýκανε να χυθεß πολυ με-
λÜυ. Or ΑλÞ ιην πε-
περτσσüτεροτ επτσκÝπτεò του
ρτÝγραψαν οτα κεßμενÜ ιουò, παρουστÜΖονιαò την )
¸
ΠροτòιπικοΣ Δε»ποτιΣΜοΣ

0 ΑλÞ ποσüò κοτü

τον lbrahim
Maniour (Ýκδοση
1827). Η
προσωπογροφßο
συμπληρþνει την
πορουσßαση του
ΑÞ ωò
πορüφρονα κοι
φοβικοý. Δßπλα, ο
ΑλÞò üπωò τον
οπεικüνισε ο
Ελληνοò
ζωγρüφοò Σπ,
Βειιτοýραò (176'l-
1835). ΑθÞνο,
þιωτικÞ συλλογÞ

εßτε ωò ξÝσπασμα ιηò Ζηλταò ιου ιυρÜwου εßτε ιοò

Ýκφραση τηò θÜρΒαρηò kar ατμοχαροýò του δτÜ8ε-
σηò, αποσιωπþνιαò (αν δεν αγνοουσαν) το γεγονüò
üιτ με ιον τρüπο αυιü ανττμετωπτΖüταν επτσημιοò η
πορνεßα kar η μοτχεßα στην ο8ωμαντκÞ ΑνατολÞ.
Η ßδτα μεροληψßα θα εκδηλωθεß kar γτα ττò υπü-
λοτπεò προσπÜθετεò του ΑλÞ, yra το οδτκü δßκιυο
(το χρεταΖüιαν yra να μπορεß να επεμθαßνετ γρß-
γορα), την καιασιολÞ τηò λησιεßαò (μüνο or Αρθα-
νßτεò οιη δοýλεψß ιου μποροýσαν να λαφυραγω-

Ο ΒοναπüΡτηò κοι οι Αγγηοι πΡοσπÝ6ησαν να ποχρεþνεται να δεχεται, σαν πολιτικÜντηò που

τον ΧρησιμοποιÞσουν γιο τα συμφÝροντÜ τουò
κοι ο Αf,þò το €κμGταflßΙεýτηκε
γουν), ιον εκσυγχροντσμü του στραιοý του κατÜ τα
δυττκÜ πρüιυπα, ιην ανεξτθρησκßα ιου. Ολα χρησß-
μευαν yra να οτκοδομη8εß το πρüτυπο του Οθωμα-
νοý σαιρÜυη.
Ενιοýτοτò, στη συμπερτφορÜ του ΑλÞ πασÜ δεν
δτακρßνονιαν kar τüσο αδρÜ τα σιοτχεßα τηò ουνη-
θουò συμπερτφορÜò ενüò Οθωμανου υqmλου αξτω-
ματουχου, αρτσιοκρÜιη και yrou πασÜ, που κυθερ-
νοýοε üλη τη νüιτα Βαλκαντκη. Ο συνταγμαιÜρχηò
Δτκ, που δοýλεψε κατ' εντολÞ ιηò κυθÝρνησηò ιου
yra ιον ΑλÞ, δεν μπüρεσε, yra παρÜδετγμα, να α-
νττληφθεß ιην Üμεση συντροφτκüιητα του ΑλÞ, την
παρÜδοξη Ýλλετψη υπεροψßαò που üφετλε να επι-
δετκνýετ κÜδε υψηλüò αξτωματοýχοò ιηò εποχηò
του. Εχετ τüσο πολý εξοικειωOεß με τη σκληρη
αρΒανßυκη Ζωη που δεν νιþOει διüλου ενüχλη-
σιι απü τη λÝρα των ανθμýπων τοη θα παρατηρß-
σετ kar θα το ερμηνεýσετ με ιον ιρüυο του: Οπωò υ-
εßναι, τοιη ταπεινοιξ ΑρΒανßτεò πρüσχαροò και
με υποκριιικη εμιιιστωýνη κα1 να τουò επιτρÝ-
πε1 να ασπÜΖοwαt τnv Üκρη του ιΖουμπÝ του,
πολλÝò φορÝò γεμßΖουν ψεßρεò τα μανßκια του. Κι
üταν προσκαλεß τοιη συντρüφοψ του να καθß-
σουν στο οοφý Βλεπειò να σεργlανοýν οι ψεßρεò
ανÜμεσα στα κεwητÜ Βελοιsδα και τιò χριισοýφα-
ντεò τσοΧεò.
r ανττιρÜσετò σττò περτγραφÝò üσων ιον ε-
τησκÝφθηκαν εivar τüσεò που αΕßΖει
αναΖηιησει κανεßò ια κßνηιρÜ ιουò.
απü τουò πρþιουò Ευρωπαßουò
ανολυιÝò που συνÜνιησε τον ΑλÞ kar
πτχετρηοε να εκιτμhσετ ιην προσωπτκüιητÜ του
ιαν ο Πρþσοò δτπλωμÜτηò Τ2þ<ομπ
Ι![παρτüλνττ (Jacob Salomon Bartholdy). Η
νÜντηση ιων δýο ανδρþν υρÝπετ να Ýγτνε σια
πρτν απü την αναχþρηση ιου Μπαρτüλνιτ απü
ΑναιολÞ. Η εκτßμησß ιου Ýχετ ετδτκÞ Βαρυιητα γ
ιο συγ¾ραφÝα, μταò r<ar κλεßνει το δßτομο Ýργο
Eivar Ýνα πρþτμο αλλÜ πυκνü ψυχογρÜφημα
ΑλÞ, που συνοψßΖετ ια üσα Ýγραψαν οι επüμενοτ
πτσκüπτεò του. Αφοý εξÜρετ την α

26

τηια τηò δτοßκησηò του, παρατηρεß:
...ºα πÜντα τρεμουν στο üνομÜ τ.ου κα1 μüνο...
Εßναι τυραννοò με τnv πραγματικη σημασßα του
üρου, ενεργþνταò Üλλοτε καλÜ, Üλλοτε Üσχημα,
ανÜλογα με τη διÜOεση του κα1 τιò ιδιοτροπßεò του.
Εξασκημενοò στην πιο βαΘιÜ υποκρισßα, ποτÝ
δεν παρουσιÜΖεται πιο χαρουμενοò üσο üταν τον
κατατρþγει ο καημüò, πüτε πιο γλυκüò üσο üταν
σχεαιÜΖει το φονικü. Σαγηνεμενοι συχνÜ τον α-
φηνουν κÜποιοι Üνθρωποι, γοητευμÝνοι απü την
καλοσýνη του, μüνο και μüνο γlα να του φÝρουν
το κεφÜλι τουò ýστερ' απü ενα τ.Ýταρτο mò þραò.
Οσο για την εγκαρδιüτητÜ του κα1 τnv τÝρψη τηò
συναναστροφηò του, αψευδηò μÜρτυò εßμαι εγþ ο
ßδιοò... Λατρεýει τιò γυναßκεò, καθüλου ξÝνοò
δεν εßναι αυò πlο ακüλαστεò ηδονεò που κυ-
ρlαρχουν απ' Üκρου ειò Üκρον σ' εκεßνα τα κλß-
ματα, αλλÜ ποτÝ δεν αφýνεται να κυριαρχηθεß α-
πü τα πÜθη του...
Ο Αληò εßνατ στα μÜιτα του Μπαριüλνττ η Ανα-
τολη. ΣυνοψßΖει, στο πρüοωπü ιου, üλεò ιτò αρετÝò
kr üλα ια ελατιþμαια με τα οποßα or Δυττκοß ανα-
γνωρßΖουν ιουò αμεοουò γεßιονÝò τουò: ετνατ γεν-
ναßοò, πολυμηχανοò kar αποτελεσματτκüò, επτδÝ-
r,^" διπλωμÜτηò Kar φιλüδοξοò πολτττκüò. ΘÝρετ
Προσωπογραφßα
του ΑλÞ ωò
απüνθρωπου
τυρüννου.
Χολκογροφßα απü
την Ýκδοση
Voyage dans Ια
GrÝce του F.
Pouqueville
(Πορßσι, 1820-
21). Δßπλο,
φαντοστικÞ
απεικüνιση του
ΑλÞ, απü την
ιταλικÞ Ýκδοση
του ταξιδιοý του
PouqueviIIe
(Μιλüνο, 1816)
να κρýΒετ τα ανιτφαττκÜ αιοθηματÜ του και στα πα-
ρÜφορα πÜθη του, μπορεß να εßνατ εγκÜρδτοò kar
αν ιο επιθυμεß γοητευιικüò. Ýωò Kar σαγηνευτικüò.
Ταυτüχρονα εßναι σκληρüò Kar τυραwτκüò, απÜν-
θρωποò Kar υποκρττηò, φιληδονοò Ýωò εκφυλτσμου.
Η γεννατοδωρßα ιου Μπαρτüλνιτ kar üλων ιων Üλ-
λων επτσημων ξÝνων, üoor συνÜνιησαν Kar συνα-
νασιρÜφηκαν τον ΑλÞ, περτορßΖειατ σιη δταυßστω-
ση üττ, αν η Αναιολη δεν Þταν Ανατολη, αν ο πο-
λιττομüò ιηò ßιαν Üλλοò, κÜιτ σαν ιον δτκü ιουò, τü-
ΠεριηγητÝζ Ýστησαν το δρýηCI του εξωτικοý
Και §ιμοσταγοýò σατρÜߺη, τCIΨ οΠαßο Ýτρeμαν
οι ηαοß τηζ νOτιαò Βαf,κsνικßlζ
ιε ο Αληò δα ερχüταν σια μÝιρα ιουò, θα γτνüταν εν
τÝλετ κατανοηιüò: ΑτΖ ra πρÜγματα ηταν διαφορε-
rrkci, θα σημετþσετ, αν εßχε γεννηOεß σ' Ýνα 0ρü-
νο üπου η επιεßκεια και η δικαιοσýνη θα ýταν
κληρονομικεò, η ανατραφεß κÜτω απü την επι-
δραση μιαò κατÜλληληò παιδεßαò, 0α ηταν ßσωò
εναò πολý μεγÜλοò μονÜρχηò.
Την ßδια σιÜση θα ιηρßσουν ο Λτκ (Leake), ο
Πουκεβßλ (Pouqueville), ο ΙμπραÞμ ΙνΙανΖοýρ
(Ibrahim Manzour) (που Ýοιησε την ετκüνα ενüò
Αλη παρανοßκου και φοθτκου), ο Κüκερελ
(Cockerell), ο Βýρτrιν. Γτα τον τελευιαßο μÜλτστα ο
Αληò εßνατ Ýναò ανελÝηιοò ιýραννοò που Ýχετ δra-
πρÜξετ ανομολüγηιεò αγρτüιηιεò, μολονüττ εξαl,ρε-
τοò σιραττωττκüò, που ιου φÝρθηκε σαν πραγμαιτ-
κοò Πατεραò,
Σßγουρα ιο Ýδαφοò ßταν πρüσφορο yra να εκφρα-
σιουν üλεò or ανττφÜσετò. Σßγουρα ο Αληò θα Ýδινε )
οη
ΠροτοπικοΣ Δε:ποτιΣΜοΣ

Η λßμνη των
Ιωαννßνων απü με ιη συμπερτφορÜ Kar ιο χαρακιηρα του το Ýναυ-
τον Ed. Leare. σμα. Το πρüσωπü του συνδÝθηκε με ιüσεò δολοπλο-
ΑκουαρÝλα κßεò, ιραγτκουò ερωτεò, περτπÝτετεò kr εγκληματα ü-
(1857), οο ελÜχτσια Üλλα οτη νεüτερη Ισιορτα. ο Αληò, α-
ΓεwüδεΙοò κüμη kar κατÜ τη δτÜρκετα του ιαραχþδουò θßου του,
ΒΙβλΙοθÞκη εßχε υποχωρησετ ανεπαßσθητα απü ιο χþρο ιου
ιραγμαιτκοý kar εßχε περτΒληθεß με την αßγλη του
καιαραμÝνου ηρωα τηò ρομανιτκηò λογοτεχνßαò.
Δεν θα περßμενε κανεßò απü τη δτανüηση του αρ-
χüμενου 1θου ατþνα να σκýψετ με δταφορεττκü τρü-
πο πÜνω απü το πρüσωπο του ΑλÞ. Σιην περßπτω-
σÞ ιου or Δυττκοß Ýδετξαν Ýνα χαρακτηρτσιτκü μßγ-
μα μεροληψßαò, ουμπαθειαò Kar αποσιροφηò. Ο
Αλη παοÜò, καρπüò kar παρÜγονιαò μιαò Sßατηò kar
αναρχουμενηò πολεμτκηò παρÜδοσηò kar ιαυιüχρο-
να συνεπßκουροò τηò δτοτκηττκηò δτÜλυοηò τηò
Οθωμανχßò Αυιοκραιορßαò, δεν θα μπορουσε να
τýχετ καλýιερηò μεταχεßρτσηò. Στο πρüσωπü του οτ
Δυιτκοß εßδαν üλα ια ελαττþμαια του ανιτπÜλου κατ
οι Ελληνεò τη σκληρüτερη Ýκφραση τηò τυραννßαò.
Ο Λικ θα παρατηρßσετ αυιÞ την πληρη απομü-
νωση του ΑλÞ: οι Ελληνεò ιον βλÝπουν ωò το φο- ',*.ι r ι,3 .
',,..\Ý , .,
ρÝα τηò οθωμαντκηò εξουσßαò, ο οουλιÜνοò τον θε- .- j'. *:- ºτ''.
ωρεß εχθρü του, οι Οσμανληδεò τον irroouv γτατß

§ιjv䀧πK€
βgº ,ºααζ}q μ* ß σ*ζ προκοπη ετοò _\αοι. απü üσο η τυραννßα που μο1-
ρÜΖεται σε πο\,\ουò, Και ο ΒεΖßρηò ιηò ΑλΒανßαò ε,
Φ§º ΚÝ€ , Τ α ,Κ§ ζ ξ€ζ, Π§ ιΠ τ€ι§ Κ§
* Κ §Ι§¾α * §
Χ,§ξ*} sξߺ ν€ τ€ η ßστ* ι*
γτνε δεοποττκοι κυΒερl,ηιηò. μονÜχα αφ'üιου ε-
ξουδειÝρι,-ιοε ιουò τυρατ-ι,ßσκουò που εξουθÝνωνατ,
αυτÞι. τητ- ÝιL,)ò τι.,ιρα διαιρεμÝτ,η r<ar κατακερμαι1.
Ομε\-η \ι]ρα,,

ßδτοò αι-α_\υτηò ιιροσπÜΒηοε να καιανοÞ-

εßνατ ΑλΒανüò, οι kupiapxor των ΕπτανÞσων (ΓÜλ-
λοτ, Ρþοοτ η ΑγγλοÞ ιον υποθλÝπουν.
Εξαßρεοη οιο πληθοò αυτü των αρνηιτκþν στÜ-
σεων αποιελεß ο ΧÝνρτ Χüλαντ (Henry Holland),
ο μετÝπεττα προσωπτκüò γταιρüò τηò Βαοßλτοσαò
Βχτορßαò, ιου ÝΖηοε αρκειÜ σιην Αυλη του ΑλÞ
Kar με ιο λεπιü, δτετοδυτικü kar μετλßχτο ιρüπο ιου
επτχεßρηοε να ερμηνευσετ ιο παρÜδοξο φατνüμενο
υου παρουσßαΖε ο ΒεΖßρηò. Ο Βρετανüò γταιρüò ο-
ρτσε ιη δτακυΒÝρνηση του ΑλÞ ωò Ýναν απüλυια
προσωπτκü δεοποττσμü, ο οποßοò καιÝστη δυνατüò
χÜρη οιο συνδυαομü ιων εξατρειτκþν ικανοιÞτων
ιου. Την εξατρειικη ιου επτιυχßα ιην ενιοιßΖετ
οιην υποιαγß των πολυÜρτθμων πολεμτκþν φυλþν
τηò περτοχηò. «Ολοτ εßνατ υποχρεωμÝνοτ να παρα-
δεχτοýν», ουμπληρþνετ, «üττ η επτκρÜτεια ιου
ΑλÞ Ýχετ εξαοφαλßσετ μεγαλυτερη ευημερßα ενω-
μÝνη κÜτω απü μßα μüνη στυγνη κυριαρχßα ιαρÜ
κατακερμαιτσμÝνη σιη δτκατοδοοßα ιολλþν ο-
πλαρχηγþν και αναοιαιωμÝνη απü ιουò ουνεχεßò
πολÝμουò. Η τοτορτκη πεßρα Ýχετ δεßξει üτι εναò
kar μüνοò τýραννοò εßναι λτγüτερο επτΖημτοò σιην
οCΙ Kat ιο (,μιοιηρ]ιιJδη τρüμο» Που ΠρG
κα_\εß αχüμα kar ιο üνομα του Αλη σε α
λεò τιò ιαξειò ιων υπηκüων ιου. Ο δεσπα
ιτσμüò του òßι,ατ απüλυια προοωτιτκüò.
Ολεò οι υποδÝσειò τηò επτκρÜτετÜò του fιερνουν α-
πο τα χÝρτα του. απο ιη σημανιτκοιερη εωò τητ
πλÝον μηδαμτη. Εξ ου και η μοναδτκη ενüιητα
ιηò εΠτΚρατεταò του, ο μυστηρταΚοò τρομοò Που ε-
μπνÝετ σε υπηκüουò kar γεßτονεò, ιου üλοι ντιrτ
θοιτ, ιη δß,ιυμη τηò θÝλησηò του.
Ισωò Ýτσι να ηταν ο Αληò. Ο κυρßαρχοò ιου κα-
θει,οò ξεχωριοτÜ. ο δεσποιτκüò ηγεμüναò που γνιý
ρτΖε τουò πÜντεò κατ τα πÜντα. Ο fΚτγτüμ ντε
ντονκοýρ (Guillaume de Vaudoncourt) παρατττ
ρουσε üιτ ο Αληò δεν χρεταΖüιαν καταστÜσετò
ΒιΒ.\ßα λογαρταομþν για ιην περτουοßα kar ιο
οαυρü του. «Το μυαλü του Þταν Ýνα απcρανιο
τÜοττχο üπου θρßοκονταν καιαγραμμÝνα ια πÜνια
Ο Xroιz (Hughes) μαò πληροφορεß üιτ στην ε
κρÜιετÜ ιου δòν υπηρχε χωριü που να μην το ε
οκεπιüταν, ο ßδιοò προσωπτκÜ, ιουλÜχτστον
φορÜ ιο χρüνο. Ο Χüλανι üττ εκδßκαΖε μüνοò

2Β
και ιην παραμlκρη διαφορÜ.
Δεν μαò ενδταφÝρετ ιüσο η αποκατÜστασι1 τοι ο-
νüματοò του Αλη. αυιο εßι,ατ εργαοßα α_\_\ιυι,. or ο-
ποßοι. σιηριΖοιιε\,οι σC ιcεò πη\,εò και σΓ c\-α νÝο
προΒλημαιισμο. θα ιιροτετ\,ουν μια ιτσιüιερη ει-
κüνα ιων ιιραγμÜτι,ιν. Qστοοο το Ζηιημα ιου τι α-
κριOþò συγκρατεß η Ιστορßα κατ η λεγüμενη συλ-
λογτκη τσιορτκη εμπετρßα. παραμÝνετ πÜνιοιε α-
νοτκτü κατ ευÜλωιο. Το ιτ συγκρατετ Ýναò περτη-
γητηò απü ιο κουτß ιηò Ιlανδþραò, εßνατ ουνηδωò
ü.ιτ ιον ενιυπωστÜΖετ, ü,ιτ του λεßτιει kar, κυρßο-ιò,
ü,ιι ιον δτκατþνετ. Ο θταοττκüò περτηγηιηò του Ιου-
λßου Βερν, ο ΦýÝαò Φογκ, συγκρÜιησε αυü ιη
θρειαντκη αυιοκραιορßα μτα Ινδη πprykiπrσσa υου
Ýσωσε απü ιιò ΒαρΒαρεò παραδüσετò ιου τüπου ιηò
και ο κüμηò Μοντεχρßστοò. ο ρομαντικüò περτφε-
ρüμενοò ηρωαò ιου ΔουμÜ, μÝσα απü τη δτÜλυση
τηò ναπολεüνιειαò αυιοκραιορßαò, 0α συγκρατηοετ
με ιη σετρÜ του μταν Αλβανßδα πρτγκßπτοσα, την
οποßα οþΖετ απü ιην καιασιροφη ιου Αλη.
Θα μπορουσαμε kr εμεßò να αντληοουμε «ωφÝλτμα
δτδÜγμαια» απü ιην περßπτωση ιου. Ηδη η τσιοριο-
γραφßα μαò ιον ανττμειωπßΖετ μÝσα απü εθντκü και
φυλετικü πρßσμα. ΕυιλÝγονιαò αρνηιικÜ επτχετρημα-
ια καθþò kar εμπετρτεò αιü üσα δυοÜρεστα διαδρα
μαιßΖοντατ σιην ευρυτερη περτοχη μαò, θα μπορου-
σαμε να δουμε κÜποτεò τστορικÝò, συλλογτκÝò νοο-
ιροπιεò κατ ουμπερτφορΓò να συνοψßΖονιαι στο ιρü-
σωπο ιου Αλη πασÜ. Ο πειραομüò εßναι μεγαλοò. Ο
Üνθρωποò προσφÝρειατ yra ηολλαιλÝò αναγνþσετò,
ß. i]*,Ιd;; {r\J **ι,;:.:-ιrιι;_.. :. ]ι,lι,ι ι.ß ß ,,".
;..-
:,* η , Ý! ζ β-ι:ß ß,l.jß:ιlßß:ß}l*ßΙ
Ανι'
αυτου, κατ yra να επτσιρÝψουμε οιο δÝμα
μαò, θα ηιαν καλυιερο να κλεßναμε με μτα συμπε-
ραομαιτκη εκιßμηση ιου ΧÝνρι Χüλαντ. Ο Αγγλοò
γτατρüò εßδε στη δεσποττκη δτακυOÝρνηοη ιυυ
Αλη μια πρþιη κατ οιδηρÜ ενοποßηοη ιου ελληντ-
κου χþρου, απαραßιηιη προýτιüθεση -αν üχτ προ-
αγγελο- τηò ελληντκßò χετραq)Ýτιlσηò. Ο λüγοò του
εrvar προσεκιτκüò κατ δτειοδυττκüò:
ΑξßΖει να σημετOεj üτι οι ε,λ,\ηντκε'ò ττερ]οχτ"ò
που επ]σκεφθηκα... παρουσιÜΖουν αυτüν ιον κα1,
ρü μlα Üκρωò ε:νδιαφÝρουσα ε,τκüνα ι,ια ra rlo,1r-
τικÜ πρÜγματα τηò Ευρþπηò. Η αιφνιδια συσταση
μιαò δραστýριαò ]ια] δεσποτικτιò διακυΒερνησηò
σε αυτh τη χωρα, διακυΒερνησηò η οποßα συνOτ:-
τει μια ενιαßα εξουσßα απü τα πο,Δ,Ια, εLερογενιτ
εωò τþρα, στοιχεßα, εßναι ακρωò ε,νδιαψερουσα,
Lüσο auτn καθεαυτη, üσο και για rl] μεß,lογß]fifi
επßδραση τηò στην καιÜσταση ττιò Ε,\,\αδαò.
Ανοßγει Lην προοπτlκη προò μιαν ειιοχη, ιτιOα-
νüν οχι και τüσο μακρινιß, üταν μια πτο δραατη-
ρlα κα1 ευφυηò διακυΒερνηση ενδεχεται να ε"
γκατασταOεß σε αυιÞ τη γιονιÜ τηò Ετ;ρþπιιò... l
29
Aεoιrι εr - Μ HxeN ιΣΜο I -Τικτικυ

του ΓΕορπογΑ Σιοροκ,η

καθηmτý Πανεπιστημßου Ιωαιγßνων

'ΑλÞò Τεπελενλßò, πασÜò των Ιωαwßνων επß 35 ολü-

κληρα χρüντα (17SS-1S22) kar θεΖßρηò ιηò Οθωμα-
ντκηò Αυιοκραιορßαò, απü ιουò οημανιτκüιερουò ε-
παρχτακουò δτοτκητÝò (αγηνηδεò) ιηò εποχηò ιου,
Þταν εκ των πραγμÜτων αναγκασμÝνοò να Ýλθετ σε
επαφη με διÜφορεò ευρωπαßκÝò δυνÜμετò. Η περτο-
χÞ δικατοδοσßαò ιου αποιελουσε την κýρτα δυιτκÞ
πυλη ιηò αυτοκραιορßαò, ιην υυλη απü kar προò
τον ευρωπαßκü κüομο, ενþ ιο Ιüντο kar η Αδρταττ-
κη συντοιοýσαν ανÝκαθεν σημανττκÜ πεδßα orko-
νομτκþν, πολιιτκþν και στραιηγτκþν οχεδιαομþν
διαφüρων ευρωπαßκþν δυνÜμεων. ΕξÜλλου, η ευ-
ρωπαß,κη δυναμη που καιεßχε με ιον Ýνα η ιον Üλ-
λο ιρüπο τα ΕπτÜνησα και ια εξαριηματÜ ιουò επß
ιηò απÝνανιτ οδωμαντκηò ακτßò ηιαν εξ οριομου ο
συνομτληιηò ιου παοÜ και ο εν δυνÜμετ ειαßροò η
ανιßπαλüò ιου.

Ij
Επß μßα δεκαειßα kar πλÝογ μÝχρτ δηλαδη ιη
συνΒηκη του Καμποφüρμτο (Campo-Formio)
(17θ7)και ιη διÜλυση ιηò απü μακροý παραπαßου-
οαò Βενεττκηò Δημοκραιßαò, η πολτιτκη ιου Αλη
πασÜ επτκενιρþνεται σε περτορτσμÝνεò òμπορτκÝò
σχÝσετò, οε Ζηιηματα δταμφτσθηιουμενηò Kuprap-
χßαò kar, κυρßωò, σττò προοπÜθετεò να ουμυερτλÜ-
θετ σιη δτκατοδοσßα του üλεò ß κÜποτεò απü ιτò
τÝσοερτò παρÜλτεò υπü θενειτκη καιοχη δÝοετò
(Βüνßτσα, Βουθρωιü, ΠÜργα, ΠρÝΒεΖα). Οιαν οι
«Δημοκραττκοß» ΓÜλλοτ δταδÝχθηκαν ιουò Βενε-
ιουò σια ΕπιÜνηοα kar τα εξαρτßμαιÜ τουò (17θ7-
17θθ), ο Αληò μπηκε σιη Βüνττοα kar κατÝλαβε
ιην ΠρÝθεΖα, αφοý κατÝσφαξε την ολτγÜρτθμη
γαλλτκη φρουρÜ, ιüτε Þταν που πηρε απü το σουλ-
ιÜνο ωò ανιαμοτΒη ιην ιρßιη «τππουρßδα» και ιον
ιßιλο του ΒεΖßρη. Η ßδρυση τηò Επτανßοου Πολτ-
τεßαò (1Β00-1Β07), υπü την οθωμαντκη κατ τη ρωστ-
κη συμπροσιαοßα-συγκαιοχÞ, Ýδωσε στον Αλη το
Βουρθωιü και τον Ýφερε σε επαφη με τουò Ρþσουò.
ΚαιÜ την πρþιη αυιη φÜση, λοτπüν, μεχρτ ιο 1Β07,
ο Αληò αποκιÜ ιτò πρþιεò εμπετρßεò αυü την επα-
φß ιου με ευρωπαßκÝò δυνÜμετò: την υπü κατÜρ-
ρευση Βενεττκη Δημοκραιßα, την υπü δταμüρφωοη
ναπολεüνιετα Γαλλßα και την ευκαιριακη σýμμαχο
Ρωσßα.
Τα μυσιτκÜ Üρδρα τηò συνθηκηò σιο Τßλσιτ
(Αýγ. rS07) Ýφεραν kar υÜλτ ιουò «Αυιοκραιορτ-
κοýò» ΓÜλλουò σια ΕπιÜνησα, αλλÜ kar οδηγησατ,
σιην κορýφωσÞ του ιον αγγλογαλλτκü ανιαγωντ-
σμü στην περτοχη. Or Αγγλοτ, μÝχρ1 το ΙΒ10, καιÝ-
λαβαν διαδοχτκÜ ια νηοτÜ ιου Ιονßου εκτüò απü ιητ-
ΚÝρκυρα, σιην οποßα μπÞκαν, üπωò kar οιην ΠÜρ
γα, μετÜ ιην ορτσττκη ητια ιου ΝαπολÝοντα kar το
ΣυνÝδρτο τηò ΒιÝwηò (1Β14/1Β15). Απü ιüιε Kar με-
ιÜ, γεßιοναò ιου Αλη πασÜ θα εßνατ μτα ισχυρη ναυ-
ττκη δυναμη, που δεν τον Ýχετ πra ανÜγκη yra νο
σιαθεß σιην περτοχη, υποχρεþνετατ, ωσιüσο, ,,η
παραδþσετ ιην ΠÜργα (1Βlθ) σ' αυτüν, ωò εκτιρüοι,τ
πο ιηò οθωμανικηò αρχßò.

30

)
ß κατ προοπÜθησε να δημτουργησετ κρÜτοò üποταò
,Ε}-Ý
Απü ιη συνιομη αυτη αναδρομη γßνετατ φανερü
üττ ιο διÜοτημα 1Β07-1Β15 προσφÝρετατ τδταßτερα
yra ιη μελÝτη ιηò εξωιερτκßò πολτττκßò ιου ΑλÞ
παοÜ: συμπßπτετ με την περßοδο τηò ακμηò του πα-
σÜ, που κορυφþνειατ περß το 1Β12, αλλÜ Kar με τον
Ýντονο ευρωπαßκü ανταγωντσμü στην περτοχη. Τα
δυο αυιÜ σιοτχεßα, καθþò kar η θÝση ιου στο οθω-
μαντκü σýσιημα, δταμορφþνουν ιην εξωιερτκη πο-
λτιικÞ του πασÜ ιων Ιωαννßνων, ωò στρατηγτκη Kar
ωò ιακττκη, ΚαιÜ το χροντκü αυιü δτÜσιημα, συ-
γκεκρτμÝνα, πατρνουν σÜρκα kar οοιÜ οτ σχÝοετò
ιου Αλß κυρßωò με την αυιοκραιορτκß Γαλλßα kar
τη βαστκÞ ανιßπαλü τηò Μ. Βρειανßα kar δευιε-
ρευüντιοò με ιη Ρωοßα kar με Üλλεò ηοσονεò δυνÜ-
μεΙò.
Or Üξονεò τηò πολττκüò
Or στραιηγτκοß Üξονεò ιηò εξωιερτκηò πολτττκηò
ιου Αλη υασÜ χαρÜχθηκαν με σημεßο αναφορÜò ττò
οχÝσετò του με ιην κεντρτκη οθωμαντκη δroiknon.
Πρüκετιαι δηλαδη για πολτιτκη υποιαγμÝνη στην
Η φυγÞ των
εσωιερτΚη ΠραΥμαιτΚοτητα καΙ οιο ΖωττΚο Χωρο Ποργινþν τον
που ο παοÜò επτθυμουσε Kar επτδßωκε να καιαλÜ- Απρßλιο του 18'Ι9,
Βει ενιüò του πλατοßου ιηò αυτοκραιορßαò. Απü ιην üταν οι Αγγλοι
Üποψη αυιη, σημεßο-κλετδß αποιελεß η φυση ιηò ε- ΠαρÝδωσOν την
ξουσßαò ιου Αλη παοÜ οιην περτοχη ιηò δτκατοδο- πüλη στον ΑλÞ
οßαò του, or νομτμοποτηιτκÝò αναφορÝò τηò εξουσßαò (Μουσεßο
αυιÞò, or οιραιηγτκεò του συμμαχßεò Kar το xpovr- Μπενüκη, ΑθÞνο)
κü θÜθοò. Οπωò εßδαμε στο προηγουμενο οημεßω-
μα, ο πασÜò των Ιωαννßνων ουτε δημτουργησε οýτε
μορφηò εκτüò ιου πλατσßου τηò Οθωμαντκηò Αυτο-
Κρατορταò.
Κυρτοò οιρατηγτκüò στüχοò του Αλη πασÜ υπÞρ-
ξε, λοτπüγ üχτ η απüκιηση üποταò ανεξαρτηοßαò,
αλλα η δταιηρηση Kar δτεýρυνοη τηò de facto δι-
οτκηττκηò αυιονομταò ιου, ιην οΠοτα εΠετρεΠε
Þ/κατ επιΖητοýσε η συγκεκρτμÝνη δτοτκηιικη ορ-
γÜνωση τηò αυτοκρατορßαò, αλλÜ kar ενßσχυε ιüοο
η απüσταοη απü το δτοτκηττκü κÝντρο üσο κατ η
πραγμαιτκη η θρυλουμενη τσχýò του πασÜ. Απα-
ραßιηιη ητατν,. επομενωò, η οτκονομτκη ευρωοττα,
προýπüθεση ιηò στραττωτικηò τοχýοò, αλλÜ και
τηò δταιηρησηò ιων αξτωμÜιων ιου iδrou του ΑλÞ
και ιων γιων του. Η οτκονομικη και η εξ αυτηò
οιραιιωιικη τσχýò, ιÜλτ, καθþò ενεργουοε νομτμο-
ποτηττκÜ kar δτεýρυνε ιη δτοτκηιτκÞ αυιονομßα, ε-
ντσχυονιαò παρÜλληλα και την εξÜριηση απü αυ-
τüν των υποκεßμενων δτοτκηιτκþν μονÜδων, απÝβη
οΙονει αυτοσΚοΠοò, Κυρτοò στρατηΥτκοò στοΧοò ΚαΙ
ανιτκεßμενο ποτκßλων σχεδτασμþν και κατÝστη ο
κυρτοò στρατηγτκüò Üξοναò κατ ιηò εξωτερτκηò πο-
λτιτκßò ιου Αλη πασÜ.
Ωò παρÜμειροι ιου κεντρικου αυτου οτρατηγικου
Üξονα μπορουν να 0εωρηθουν: α) η με κÜθε μÝοο
επýßωξη τηò οτκονομτκßò ευρωστßαò ωò θÜοηò κÜ-
δε τσχυοò, θ) η δτευρυνση ιου ρüλου του στην πε-
proxn, γ) η ανα-ΒÜθμτση του ρüλου αυτοý ενιüò ιου
πλατσßου ιηò αυιοκραιορßαò, kar δ) η διαιηρηση
τηò φημηò ιου ΠανΙσΧυρου ΚαΙ ακαταμαΧηιου στουò
κýκλουò των Üμεοων υποτελþν και ιων επßδοξων
δτεκδτκηιþν. Or παρÜμειροι (Β) και (γ) εμφανßΖουν
οαφß σιοτχεßα αντßθεσηò, εξηγþνταò kar την üποια
ανττφαττκß üψη τηò εξωτερτκηò πολτιτκηò ιου Αλη
πασÜ. Γßνοντατ, ωοτüσο, καιανοητÝò, αν δεχιουμε
üττ ο Αληò, üυωò kar οι Üλλοι σημανττκοß επαρ )
31
ΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΟ,
A.goI\Tε: - ΜπΧηΝ ΙΣΜΟΙ -ΤΑΚΤΙΚΗ

Η μεγολοπρεπÞò
οßθουσο xrakoi δτοτκητÝò, δεν ταýττΖαν κατ' ανÜγκη την r-
αΚρΟÜσεων ΤΟυ σχý τηò αυτοκρατορßαò με τηγ τσχý ιου εκÜστοτε
ΑλÞ στο ΓιÜwυα σουλτÜγου. Η rσxupn κεγιρτκß εξουσßα δεγ θεω-
(ΜΟυσεßΟ
ροýνταν αναγκαßα προýπüθεση yra ιην υπαρξη
ΜπενÜκη, ΑθÞνα) kar επτβßωση τηò αυιοκρατορßαò, kr αυιü üχτ μüνο
επετδÞ θßγονταν Þ αυετλοýνιαν Üμεσα ΖωττκÜ συμ-
φÝροντα ιων σημανττκþν επαρχτακþν δτοτκηιþν,
αλλÜ κυρßωò επετδÞ η ενßσχυση ιηò κεντρτκηò ε-
ξουσßαò δτÜ του εκσυγχροντσμοý kar του ενοφθαλ-
μτσμου δυττκþν προιυπων θεωρßθηκε ωò η κυριü-
τερη απετλß, Η παρÜμειροò (δ), ιÝλοò, συνÜγετατ
απü τη συνßθωò απρüθυμη συμμειοχη ιου Αλη
πασÜ στουò πολεμουò τηò αυιοκραιορßαò, με εξαß-
ρεση αυιοýò κατÜ των Ρþοων. Η μη Üμεση kar üχτ
υληρηò ανιαπüκρτση, δηλαδÞ, οφετλüιαν üχτ μüνο
σε λüγουò ανττκετμεντκηò αδυναμßαò και σιην ανÜ-
γκη να εξοτκονομηθοýν πüροτ, αλλÜ kar στην
υροσπÜθετα να μην αποχαλυφθοýν or πραγμαιτκÝò

Ο ΑηÞ ποσüò εξοσφüflιζε Ýγκοιρη κο! Ýγκυρη κιυο πληροφüρησηò rιar ο μηχαντσμüò σχεδτα-
σμου.
πf,προφüΡησπ, υποκηÝπτοντοò ακüμη κοι την Or επτρροÝò ευß του Αλη προÝρχονταν: απü ια
οf,ßΙηßογραφßο των πΡοξÝνων πρüσωπα του στενου ιου περτΒÜλλονιοò, ιουò α-
ξτωμαιοýχουò δηλαδÞ του «δτΒανßου» ιου και ιουò
τκανουò, Ýμπετρουò kar αφοστωμÝνουò συμθοýλουò
Kar γραμματτκουò, απü την ιρουη και ιην εξÝλιξη
ιηò γεντκßò καιÜστασηò σιην Ευρþπη kar τδßωò,
στραττωττκÝò ιου δυνατüτητεò, υποδεÝστερεò μÜλ- κατÜ την ευοχη τηò ακμßò ιου ΑλÞ, απü την πο-
,\ον καιÜ πολý απü ττò θρυλουμενεò. ρεßα των ευτχειρησεων ιου ΝαπολÝοντα, απü ττò
Εκιüò του κενqικοý στρατηγτκου Üξονα τηò εξω- δετσιδαιμονßεò ιου παοÜ kar ιο φüΒο του ενþπτον
τερτκßò πολτττκηò του ΑλÞ πασÜ, μπορουν να επτ- του θανÜτου. Θεωρηττκüτερου ιýπου επτρροÝò, üυωò
σημανθουν kar Üλλοτ Üξονεò, παρÜλληλοτ ß ε- οι διδασκαλßεò των φτλοσüφων kar or πρακττκÝò
νολλακττκοß. Qò παρÜλληλοò Üξοναò, π.χ., μπqρεß των «φωττσμÝνων» μονqιχþν που εßχαν προηγηθεß
να θεωρηθεß η προÝκιαοη παραμÝτρων ιου κενφτ-
κου Üξονα, η ευτδßωξη δηλαδη τηò τσχυοò μÝσω
παρεμθÜσεων προò εξασθÝντοη τηò κενιρτκßò ε-
ξουσßαò. Or εναλλακττκοß Üξονεò, πÜλτ, εντοπßΖο-
ντατ κυρßωò στη δημτουργßα απü ιον Αλη γραμμþν
Üμυναò, üχτ μüνο κατÜ ιων τοπτκþν ανιτπÜλων, αλ-
λÜ κυρßωò καιÜ ιηò πÜντοιε πτθανηò σουλιαντκηò
επτχεßρησηò ενανιßον του. Or Üξονεò αυιοß, που κα-
8ßσιαντατ πτο συγκεκρτμÝνοτ μειÜ τη ρωσοτουρκτ-
κÞ συνδÞκη του Βουκουρεσιßου (1Β12), εκδηλþνο-
ντατ με ττò ενιαιτκÝò σιρατολογßεò, με την επτδßω-
ξη ευκατρτακþν συμμαχιþγ με τη φατνομεντκÞ υ-
πακ9η, με ιην οχýρωοη και ιον εξοπλτσμü ιου
ΑργυροκÜσιρου.
Or μηχαντσμοß παραγωγÞò
mò εξωτερικüò πολτυχýò
Η εξωτερτκß πολτιτκÞ και σιο επßπεδο ιηò πα-
ραγωγηò εξαριτüιαν, αναμφßθολα, απü τον ßδτο τον
Αλη πασÜ ωò κÝντρο kar σημεßο αναφορÜò. Δτα-
φαßνετα r. ωσιüοο. κÜποτοò μηχαντσμüò παραγωγηò
εξωιερικηò πολτττκηò, Ýσιω kar υποιυπþδηò, ιον ο-
ποßο συντστουσαν or επτρροÝò επß ιου ΑλÞ, το δß-

32

στην Ευρþπη, δεν φαßνειατ να δÝχτηκε, ιουλÜχι-
στον Üμεοα, παρ' üττ δτÝθετε κÜποτα σχεττκÞ πλη-
ροφορηση.
Ο ΑλÞ πασÜò εξασφÜλτΖε Ýγκατρη kar Ýγκυρη,
με ια μÝτρα τηò εποχηò, πληροφüρηση ωò προò ιο
σιενü kar το ευρýιερο πολτττκü περýÜλλον. Προò
το σκοπü αυτü δτÝθειε μÜλλον εκιεταμÝνο δßκτυο,
που αξιοποτουσε κÜθε δυνατη πηγη. Qò τÝτοτεò πη-
γÝò μπορουν να θεωρη8οýν or Ευρωπαßοτ, και κυ-
ρßωò οτ Αγγλοι, or κυθερνηττκοß κýκλοτ ιηò Πü-
ληò, το εκτειαμÝνο kar τσχυρü δßκτυο των υυü την
εξουσßα ιου ΕλλÞνων εμπüρων, η συστημαιτκÜ υ-
ποκλεπτüμενη αλληλογραφßα ιων Ευρωπαßων
προξÝνων στην περτοχη τηò δτκατοδοσßαò του, or ετ-
δrkoi πρÜκτορεò και απεσιαλμÝνοτ.
Ο σχεδτασμüò τηò εξωτερτκηò αυιηò πολτττκηò
δεν μποροýσε, αντικειμεντκÜ kar υποκετμεντκÜ,
παρÜ να Ýχετ ωò κÝνιρο τον ßδτο τον ΑλÞ πασÜ.
Παρ' üττ δεν εßνατ δυνατü να τεκμηρτωθεß η ýυαρ-
ξη συγκεκρτμÝνου μηχαντσμοý, δικατοýιαι, ωστü-
σο, να υποθÝσετ ΒÜστμα κανεßò üττ or Ýμπετροτ, r-
κανοß kar γλωοσομαθεßò σιητθουλοτ του πασÜ εßχαν
λüγο kar στο σχεδτασμü τηò εξωτερτκηò ιου πολττι-
κÞò. Η χρηστμοποßηση, εξÜλλου, ποτκßλων απε-
σταλμÝνων σε ad hoc δτπλωμαιτκÝò αποσιολÝò, με
τα απαραßτητα περτθþρτα ελτγμþν kar πρωιοΒου-
λτþν, υποδηλþνετ επßσηò ιην υπαρξη μηχαντσμου
ελÝγχου, Üρα kar σχεδτασμοý, εξωτερτκηò πολτιτ-
Κηò.
Η μορgηποßηση mò εξωτερυýò πολτττχηò
Ολοτ or σιρατηγτκοß Üξονεò τηò εξωτερτκßò πολτ-
τικßò ιου Αλη πασÜ μορφοποτοýνιαι και αναδετ-
Εßχε Βf,Ýψ€ιò γιο τη Λcυκüδο, χωΡßò üμωò
νο ονοßüΒει το ο!κονομικü κüστοò
τηò ΚατüΑηΨπò Κοι ΚοτοΧþò
κνýονιατ σιτò σχÝσετò ιου με ιτò δýο σημανιτκÝò
ευρωπαßκÝò δυνÜμειò υου ανιαγωνßΖονταν στην πε-
proxn, τη Γαλλßα δηλαδη kar ιη Μ. Βρειανßα, αλ-
λÜ kar σττò επαφÝò ιου με τη Ρωσßα,
αιÜ ιτò σχÝσετò ιου με τουò ΓÜλλουò ο πα-
σÜò ασκεß πολτιτκÞ που αναδετκνýετ ü-
λουò ιουò στρατηγτκοýò ιου Üξονεò. Συ-
γκεκρτμÝνα, or ΒλÝψετò ιου Αλß πασÜ yra
κÜποτα νηστÜ του Ιονßου, τδßωò τη ΔευκÜ-
δα, kar ια μÝσα που μετýλ8ε ενανιßον ιων Επτα-
νησßων, τüσο σιο οτκονομτκü üσο κατ σιο πολτιτκü
επßπεδο, κρßνονιατ απüλυτα συμΒαιÜ με ιουò στρα-
ιηγτκοýò στüχουò τηò οτκονομτκηò ευρωσιßαò και
ιηò επÝκτασηò τηò πολτιτκßò τσχýοò. Η Ýλλειψη
πρωτοθουλßαò καιÜ ιηò γαλλοκραιουμενηò ΔευκÜ-
δαò kar η συμΒολτκη μÜλλον συμμειοχß του υασÜ
σιτò αγγλικεò επτχετρησετò κατÜ ιου νηστοý ενιÜσ-
σοντατ σιην πολτιτκß τηò εξοτκονüμησηò υüρων,
αλλÜ kar σιην αποφυγη εμυλοκßò καιÜ ευρωπαß-
κηò δυναμηò, η οποßα δεν Þιαν επτσßμωò εχθρüò
ιηò αυτοκραιορßαò. Επτχετρησετò του Αλη να επε-
κτεßνετ τη δτκατοδοσßα του οια ΕπτÜνησα, εκιüò α- Η συνüιιτηση του
πü κÜποτεò περτπιþσετò νομτκÜ δταμφτσΒηιουμε- ΝαπολÝοντο με
νων νησßδων, δεν εκδηλþθηκαν, αλλÜ kar δεν Ý- τον τσüρο
παψαν να υφßοιαντατ ωò δτεκδικßσετò. Αυτü ση- ΑλÝξανδρο Α'τον
μαßνετ üτι ο ΑλÞò δεν επτ8υμοýσε να δταθÝσετ δυ- Αýγουσο του
νÜμετò kar πüρουò, να αναλÜβετ δηλαδη το orko- ) 1807 στο Τßλσιτ
33
 , ,j;i,j-i - ß!'_ '
';. ιJ
.' .ß::-Ι*. ι\
:'\11,
, |ò_-].r,-
,,. ß.rρΙ",
,,,,--:ß ß.;ß 1.1]
ß ,ß l.-
,!''f 'Ο1?:ßιι |
, '-J
ι ).!-ι| !..
,-1,1ß"'2ò,?_,,)"'
- ι:,],,
0 σφρογι- νομτκü κüοιοò ιηò καιÜληψηò kar κατοχßò. Οι ßδι-
δοφýλοκαò του or Üξονεò αναδετκνυονται Kar μορφοποιουνται και
ΑλÞ απü τον σιο Ζßιημα τηò Παργαò, Παρ' üττ η κατοχη ιηò θÝ_
Louis DuprÝ.
Λιθογραφßο
(1819)
ταν σε θÝοη να αναλÜθετ το κüσιοò οýτε kar επτθυ-
μοýσε να εμπλακεß οε Ζητηματα κυριαρχßαò χωρßò
τη νομτμοποτηιτκη συναßνεση ιηò Πυληò. Το αξτü-
λογο αυτü λτμÜντ, το μüνο μÝλοò τηò παλατÜò Βενε-
ττκηò «τετρÜυοληò» που παρÝμενε εκτüò ιηò δτκατ-
οδοσßαò ιου επß μακρüν, παραδüθηκε απü ιουò
Αγγλουò (1819) οτον Αλη ωò εκπρüσωπο τηò Πý-
ληò kar αφου καταθληθηκε σιουò Παργτνοýò
ιÜ απü μακρÝò διαπραγμαιεýσετò ουμφωνηθÝν ιß-
μημα.
Ιδταßιερα σημανιτκý κρßνετατ η λιγüτερο γνω-
Πορü την π߀ση των ΑγγΑων.
ο ΑßΙÜò δεν στομÜτησε τΓ* ροþ αγOδþν
ΠΡοò τα γοRηοΚΡοτοýμòνα νησιü
34
::
-
Ι_ 1
σιÞ, αλλÜ απüλυια αρνηιτκß σιÜση ιου ΑλÞ πασÜ
ωò προò το γαλλτκü αßτημα δτÝλευσηò δτÜ ιων εδα-
φþν του σιραττωιτκþν δυνÜμεων, υου θα κτνοýνταν
διÜ ξηρÜò απü ιο ΚÜιαρο προò ιην ΚÝρκυρα.Η αρ-
νηιικη οιÜση αποδßδεια1 στη βοýληση ιου ΑλÞ να
εμφανßΖειατ, kar να εßνατ πρÜγμαιτ, ο σιυλοθÜιηò
ιηò αυτοκρατορßαò οιην Üμεση kar την ευρýιερη
περτοχß. Η συγκεκρτμÝνη πολτιτκÞ εγγρÜφετατ, ε-
Πτσηò, στη σιρατηΥτκη τσΧυοò, ΠραΥματτκηò η υ-
ποττθÝμενηò, υÜντοιε ενιüò ιου πλατσßου ιηò αυτο_
Κραιορταò.
ο ελÜχτσια γνωοιü επßσηò Ζηιημα τηò με-
ταφορÜò κεφαλαßων σιη γαλλοκρατουμε-
νη ΚÝρκυρα yra ιην κÜλυψη πτεσυ.κþν
δημοστονομτκþν αναγκþν kar η εμπλοκη
ιου ΑλÞ σ' αυιü, Ýχετ επßσηò τη σημασßο
ιου. Ο πασÜò δεν τκανοποßησε τα συνεχÞ γαλλτκÜ
αττημαια yra παροχη δανεßου. κα1 yra προφανεßò
λüγουò ευτοφαλουò αυοπληρωμßò, αλλÜ kar επετ-
δÞ η αποδοχη παρüμοτων ατιημÜιων θα θεωροý-
νιαν απü τουò Αγγλουò ωò εχθρτκß ενÝργετα. Συ-
νεργÜστηκε, ωστüσο, στη μειαφορÜ κεφαλαßων, κυ-
ρßωò διÜ του δταýλου ιηò Κωνστανιτνοýποληò, απο-
κομßΖονιαò υολλαπλÜ οτκονομτκÜ οφÝλη, ιüσο α-
πü ιτò αναγκασιτκÜ υψηλÝò προμßδειεò üσο και α-
πü ιην εßσπραξη οφειλüμενων εμπορτκþν χρεþν.
Η συγκεκρτμÝνη συνεργασßα τονßΖετ τον κýρτο
οιρατηγτκü Üξονα ιηò οτκονομτκηò ευρωοιßαò. Απü
ιην Üλλη, ο παοÜò δεν δÝχιηκε να δτευκολýνετ ιη
μεταφορÜ κεφαλαßων απü το Οιρανιο στην ΚÝρκυ-
ρα. Κτ αυιü γιαιß, εκτüò απü ιην ανιßδραση του αγ-
γλτκου παρÜγονια, η δημοστονομτκß rriεσn τηò
γαλλοκρατουμετmò ΚÝρκυραò Üφηνε ευρυτερα πε-
ρτθþρτα κÝρδουò επß των ττμþν των προßüντων kar
επß ιων συναλλαγματτκþν τσοττμτþν, παρεßχε επτ-
πλÝον τη δυναιüτηια δταρπαγηò των δτÜ θαλÜσσηò
μεταφερüμενων κεφαλαßων. Κι ακüμη, αποφευγü-
ιαν ο κßνδυνοò τηò üποταò παρακþλυσηò εγγυημÝ-
νων μεταφορþν, κÜττ που θα Ýπλητιε σοθαρÜ ιην α-
ξτουτσιßα του πασÜ, αλλÜ κατ θα αποκÜλυπτε αδυ-
ναμßα επτΒοληò.
Ο κýρτοò σιρατηγτκüò Üξοναò τηò εξωιερτκüò
πολτιτκηò ιου ΑλÞ πασÜ, η επßδετξη δηλαδÞ orko-
το με- νομτκηò ευρωσιßαò, μορφοποτεßτατ τδιαßτερα καιÜ
ιο Ζηιημα ανεφοδταομοý των νησιþν Kar προπα-
ντüò ιηò ΚÝρκυραò, ΠαρÜ ττò δταπτστωμÝνεò δηλα-
δη εχθρικÝò ενÝργειεò του πασÜ kar παρÜ την πßε-
ση του αγγλικοý παρÜγονια, η ροη αγαθþν προò
τα γαλλοκραιοýμενα νηστÜ δεν ανακüπηκε. Το or-
κονομτκü συμφÝρον ιου ΑλÞ kar ωò Üμεσου δταθÝ-
τη Kar εν πολλοßò μονοπωληιß ιων απαραßτηιων ε-
φοδßων (δημητρτακþν, κρÝαιοò, ξυλεßαò κ.Ü.), δεν
επÝιρεπε την απþλετα τηò υπü γαλλτκη καιοχÞ ε-
υια,τηστακηò αγορÜò, üταν η απþλεια αυιÞ δεν κα-
 ι
ι

λυτιιüιιτν ειιαρκι,ιò Εξειδικευονιαò κÜπι,ιò. 0α λε- Η Ýνιονη και ουνεχηò διιτλωμαιικη συνεργαοßα Η πüλη και το
γαμε üιι τt)ιαßιειρα αναπτυγμa]νη υπηρξε η αγορÜ Αλη και Αγγλιυν αποßυπþνειαι οτßò αγγλτκÝò προ- λιμüνι τηò
κρß:ατοò ulro μ()ρφη Ζιýντων Ζ(rων και λιιγο-ι ιιον ε- σπÜθετεò προò ι;ιηρτξη ιου Αλη σιην Πýλη. στην ΚÝρκυραò 0πü τον
ξαιρετικÜ ελκυσιικιον τlμO)ν ιιου διαμορψþνονιòιν ατ,τßσιοτχη σιηριξη απü ιοι. παοÜ ιηò φιλοαγγλι- JOS. CarlWright
ιιπü τη òλλειιlιη εναλλακιτκι,-ιν ιιηγιß,ιι., αλλÜ κατ κηò μερßδαò ιηò Πüληò και, κυρßιιιò, ι;τη μεοολÜ- (1821), 0Ι ΓÜλλοΙ,
λüγι,ι ιηò μικριlò αγγλτκηò απορροψητικüτηιαò. Η βηοη του Αλη γτα ιιιν υπο\ραφη ιηò αγγλοτουρκτ- ΚΙ εΠεΙΤ0 0Ι

αγορÜ δημιττριακιυν και ζυλειαò προò τα γαλλο- ου ιΒ09. Βασικο( Αγγλοι κυρjαρχοι
Των ΕΠΤOνησων
ΚραιουLιε\,α \,lΙστα εμφαν-ιΖε μlκροιερο οΥΚο, Κυ- ηιαν η εητδιι,ιξη
στOθηκOν οΙ
ρßωò εξαιιßαò ιηò γαλλικττò ιιαρßιμΒασηò. η οπιιßα «οθ,υ,ουο. ,οß-
ΚυρΙ0l
αtΙορροq)ουοε ειι,Ιò κατ ιο συνολο ιηò ιΙαραΥßýΥηò με τιαραßιηιο σιηριγμα τηò κλοντΖüμε]νηò αυτοκραιο- .
συνΟμΙληΤÝò ΤΟυ
εττι,ιφελÝσιεροι]ò Yra ιον ß:μττορο-παιßÜ üρουò. Τε- ρταò, αλr\Ü Βα ιιιυ ιιροι;πορτΖε Kar ετδτκÜ πλεονε-
.hκÜ ο Αληò καιορΒO)σε. ιιε προσεκιικεò κτνηοετò κιημαια. ιδιαιιι ρα \ρηυιμυ σιηι, πι ρßπιωση ποι, η
'-"I

και εκμειαλλευüμενοò ιη συγκυρßα, να αποβετ η πτþση ιηò αυτοκραιορταò καθßσιαιο αναπüφευκιη

κιρια η kar μοναδτκη, καιÜ καιρOυò. πηγη ανεφο- η που εκδηλωνüιαν ενεργÜ η δταφαινιψενη σουλ-
διιισlιου ιηò ΚÝρκυραò, μÝχρι ιο 1Β15 τουλαχτσιον, tavrKn οργη.
ιß(ιι \,òι ιιεγτστοποιησει εισι ια κÝρδη ιου, ια εμπο- Η σιραιτωιτκη ουνεργαοßα Αλη και Αγγλων υ-
ιιιhι ι ιιιδιιοlιο,\ο1 ικÜ. ακομη και ια πειραιικα, λοποιÞθιτκε στην παροχη προò ιον πασÜ. δωρεÜν η )
Οι οτεòιιò _\\η και Αγγλιυν υπηρξαν κατÜ κα-
νο\,ιt (j\ειjεΙò Οτε\,ηò ουνεργασταò, Παρα tτò μτ-
κρßιò ιι μεγα,\υιερεò κατ(ι κατρουò δτακυμÜνσετò.
Η συνειργòισι(ι τιιιιι οιι-ιριòθττκε στη σταθερη θÜ-
ση ιου αμοτΒιιτου συιιq)ιρο\,ιοò κατ εξετδτκευιη-
κε σε (rυνερΥαοlα δτΙΙ.\ι,ιιιατιΚη ΟτραττιιΙtΙΚΠ ΚtΙΙ
οlΚονομlκη.

R5
Αεοιττε: - Μ HxeN ιΣΜο ι -r^«r, «*,

Αλβονοß Ýμποροι
στο λαζαρÝτο τηò επß πληρωμη, σιραιτωττκþν εφοδßων και ιεχνο-
ΛευκÜδαò. Εργο
γνωοßαò, καθþò και σιην κÜλυψη των δαλÜσστων
του Jos. συνüρων ιηò περτοχßò δτκατοδοσßαò του. Αποτυπþ-
Cartιuright (1821) θηκε ευßσηò στη στÜση του ΑλÞ σιο 8Ýμα ιηò δτÝ-
λευσηò γαλλκþν δυνÜμεων δτÜ των εδαφþν του,
üπωò r<ar σιο Ζßιημα ιου χετρτομοý λτποτακτþν α-
πü ιτò γαλλκÝò δυνÜμετò. ΕκφρÜσιηκε, ακüμη,
στη συνεργασßα ιου πασÜ γτα την επτιυχßα αγγλι-
κþν οιρατολογτþν στην υερτοχη kar προμηθεταò
αλüγων, αλλÜ kar σττò αγγλτκÝò επτχετρησετò κατÜ
ιηò ΛευκÜδαò. Or Αγγλοτ, εξÜλλου, ανÝλαβαν ση-
μανττκü μÝροò ιηò συντηρηοηò των στρατιωτικων
δυνÜμεων του ΑλÞ και των γτων του, κÜττ που δr-
ευκüλυνε τδταßτερα ιτò ντκηφüρεò επτχετρησετò κα-
τÜ τουΙμπlηßμ πασÜ του Μπεραιτοý. Η στραιτωττ-
κη συνεργασßα υπηρξε επßσηò εξατρεττκÜ αποιελε-
σμαιτκß γτα την υπαγωγß ιηò Αυλþναò στη δrkar-
οδοοßα του ΑλÞ, σε θÝμα δηλαδÞ εοωιερτκηò κα-
τανομßò, αλλÜ δεν καριοφüρησε οιο Ζßτημα ιηò
ΠÜργαò, που συντστοýσε Ζητημα κυρταρχßαò.
Εκδηλþθηκε, τÝλοò, εντονüτερη οτα 8Ýμαια εξο-
πλτσμοý kar Üμυναò ιου πασÜ, συμπερτλαμθανομÝ-
νων τηò τεχνογνωσßαò Kar τηò εκπαßδευσηò προ-
οωΠtΚου.
Αλλα ο κυρτüιεροò παρÜγονταò σταθερüτηταò
οιτò καλÝò σχÝσετò ΑλÞ υαοÜ kar Αγγλων υπηρ-
ξε η αμοτθαßα επωφελßò οτκονομτκη συνεργαοßα.
Οτ δοσοληψßεò κλτμακþνονται σε δτÜφορα επßπε-
δα, απü τα απλÜ εκατÝρωθεν δþρα kar ιη δτανομß
πετραττκηò λεßαò μÝχρτ ιτò σημανττκÝò εμπορτκÝò
σχÝσετò και την υαροχß δωρεÜν οτκονομτκηò Βοη-
θεταò προò ιον ΑλÞ. Αυιüò αποκüμιΖε και επι-
πλÝον κÝρδη δτευκολυνονταò υοικιλüτροπα ιο αγ-
0 οτρατηγüò γλτκü εμπüρτο, τη δτεßσδυση του σε γαλλοκρα-
ΜÝτλοιττ, ýπατοò τουμενεò περτοχÝò, ιην υπÝρΒαση ιου ηπετρωττκου
αρμοοτÞò των αποκλετομου, τη συνεργαοßα με Ελληνεò εμπü-
Ιονßων ΝÞσων οπü ρουò Kar πλοτοκτηιεò. Το üφελοò ιου πασÜ προ-
το 1816 κοΙ μετÜ ερχüταγ απü ιηγ εßσπραξη δασμþγ και φüρωγ, α-

Η τεκτικÞ του ΑηÞ πflσÜ στουò χαιρισμοýò
ζητημιüτων €ξωτ€βικηò παflιτικηò συνÝδαfrò
στη μεΚροημÝρ€υση τηò ηγ€μονßαò ¸αιJ
πü την ευχερÝσιερη επτβολÞ Ýκτακτων ετσφορþν,
απü ιτò προμηθετεò επß ιων συμφωντþν. ΕμφανÝ-
στερη, ιÝλοò, αν και λιγüιερο σημανττκη. υπηρξε
η αγγλτκη οτκονομτκη βοηθετα προò ιον Αλη.
Αυü ττò αποστολÝò νομτσμÜτων που καιαγρÜφο-
νιατ δεν εßνατ, ωστüσο, δυνατü να καθορτστεß το
μÝροò ιηò δωρεÜν θοηθεταò kar εκεßνο που αφο-
ροýσε πληρωμÝò αγαΒþν.
Or κýρτοτ kar or εναλλακιτκοß σιραιηγτκοß Üξο-
νεò τηò εξωτερτκηò πολιττκηò του ΑλÞ πασÜ μορ-
φοποτηθηκαν κυρßωò. λοτπüν. κατÜ τη συνεργασßα
του με τουò Αγγλουò, πprv αυτοß γßνουν Kupror ι<ar
τηò ΚÝρκυραò στα 1Β15. Απü ιη ουνεργασßα αυτÞ ο
Αληò αποκüμτσε οημανττκÜ ποοÜ kar τσχυροποßη-
σε Ýτστ την orKovoμrKn του θÝση. Με τη δτυλωμα-
ιικÞ kar σιραιτωιτκη στηρτξη των Αγγλων ανα-
θαθμßστηκε ο ρüλοò του πασÜ ιων Ιωαννßνων, ο ο-
ποßοò απÝθη Kupro σιηρτγμα τηò αυιοκραιορßαò,
πüλοò κατ σημεßο αναφορÜò yra ττò ησσονεò τοπτκÝò
δυνÜμετò. Με την υαρÝμθαση του οιην υπογραφη
ιηò αγγλοιουρκτκηò συνθηκηò ιου 1Β09, ο Αληò
ιüντσε τδταßιερα ιο σιρατηγτκü του οιüχο να δταιη-
ρηθοýν τα υφτοτÜμενα πολτττκÜ πλαßοτα, καθþò
συνÝΒαλε, ßοωò καθορτσιτκÜ, να συνδεθεß καιÜ τη
συγκεκρτμÝνη συγκυρßα η Οθωμαντκη Αυτοκραιο-

36

ρßα με ιη μüνη υυολογßστμη ευρωπαßκß δυναμη, η
οποßα εξ ορτσμου δεν εßχε ηπετρωττκÝò θλÝψετò κατ
επτθυμουσε, ετιομÝνωò, τη δτατßρηοη ιου status
quo, την ακεραιüιητα δηλαδÞ ιηò αυιοκρατορßαò.
Με ιην αποφυγη αποφαστσττκηò εμπλοκηò στο ΖÞ-
ιημα ιηò ΛευκÜδαò κατ ιη συνεχÞ αναβολÞ πρωτο-
8ουλτþν κατÜ τηò ΠÜργαò, ο Αληò υπηρÝτησε το
σφατηγτκü ιου σιüχο να δταιηρßσε1 και να ενισχυ-
σετ τη φημη ιου τσχυροý με ιο μτκρüτερο δυναιü
Κοστοò.
Εξßσου επττυχþò υπηρετηθηκαν kar οι Üλλοτ
σιρατηγτκοß αξονεò τηò εξωτερτκηò πολτιτκßò ιου
ΑλÞ διÜ τηò συνεργασßαò του με ιουò Αγγλουò. Το
αγγλτκü χρημα, μÝροò ιου οποßου καιευδυνüταν οε
1οχυρουò παρÜγοντεò τηò Πüληò, αλλÜ kar or σο-
θαρÝò υαρεμΒÜσετò ιου πασÜ στουò κýκλουò ιου Δι-
Βανßου, εßνατ πολý πτδανü να επÝτειναν ιην κυθερ-
νηττκÞ αποοιαθεροποßηση, που συνιστουοε yra ιον
Αλß παρÜλληλη στρατηγτκη. Kar εivar, τÝλοò,
δταπτστωμÝνο üττ δτÜ τηò συνεργασßαò του με τουò
Αγγλουò, τδταßιερα ιηò σιραττωττκηò, ο Αληò υλο-
ποßησε μÝγα μεροò των εναλλακιτκþν σιρατηγτ-
κþν ιου αξüνων.
αδταμφισΒßιητη εχθρüτηια του ΑλÞ πα-
σÜ καιÜ ιων Ρþσων οδηγεß στη θÜστμη υ-
πüθεοη üττ ο παοÜò φοΒüιαν Kar ιη συρ-
ρßκνωση τηò περιοχηò δτκατοδοσßαò του,
αλλÜ kar το δταμελτσμü τηò αυιοκρατο-
ρßαò, ενþ δεν εßχε να προσδοκÜ κÜποτο üφελοò α-
πü ενδεχüμενη επανÜκαμψη των Ρþσων σιο Ιüντο.
Or φüΒοι αυιοß ιου Αλη ιασÜ αναδετκνυουν rδrai-
τερα το στρατηγτκü του οτüχο να αποκτÞσετ ισχυ ε-
ντüò του πλατσßου ιηò αυτοκραιορßαò.
ΗταχυχÞ
Or στρατηγτκοß σιüχοτ τηò εξωτερτκηò πολτιτκηò
τουΑλÞ παοÜ υπηρετηθηκαν με σαφþò επεξεργα-
σμÝνη τακττκη. Απü ιη σuyKprτrκn μελειη διαφü-
ρων οτοτχεßων μπορεß να οδηγηθεß κÜποτοò στον ε-
ντοπτσμü μερτκþν «σταOερþν» τηò τακιτκßò αυτüò,
üπωò: α) Πολυπολτκüτητα: αποκαλýπιετατ απü τη
σαφþò διαφοροποτημÝνη μορφη ιων χειρισμþν kar
προσδßδετ σιην εξωτερτκÞ πολτττκÞ του ΑλÞ χα-
ρακιßρα ανττφαττκü και απρüθλεπιο. ο παοÜò δεν
επτθυμοýοε να εßνατ προΒλÝψτμοò kar δεδομÝνοò.
Β) Η περτστροφη περß σταθερüν Üξονα: καταγρÜφε-
τατ απü τη μüνη συνεχÞ θειτκÞ ιÜση των σχÝοεων
του ΑλÞ με τουò Αγγλουò. γ) Η επεξεργασμÝνη
χρηση ιων οξυνοεων και των υφÝσεων τηò μεια- 0 H,F.L.
θαλλüμενηò συγκυρßαò δηλþνει üχτ μüνο παθηττ- Pouqueville,
κß εκμετÜλλευοη, αλλÜ kar παρÝlΙΒαση στη δυ- γενικüò πρüξενοò
ναμτκη τηò συγκυρßαò.δ) Η σταθερÜ ιων μετα_Βαλ- τηò Γολλßοò οτο
λüμενων συμυληρωμαιτκþν τσορροπτþν εντοπßΖε- Γιýννινο (1806-
ιar σιτò σχÝσετò του Αλη με τουò ΓÜλλουò προξÝ- 1816)
νουò, σιτò μελετημÝνα εναλλαοσüμενεò δταθÝοετò
ωò προò τον ανεφοδτασμü τηò ΚÝρκυραò, σιη θÝση
ιου παοÜ σιον αγγλογαλλτκü ανταγωντσμü στην
υερτοχη. ε) Τα περιορτομÝνα υερτθþρτα: ιο ευροò
των τακτικþν επτλογþν ηταν περτορτσμÝνο και α-
πατιοýνταν μελετημÝνεò τακττκÝò κτνησετò προò
μεγτσιοποßηση τηò σχεττκηò ωφελεταò. σι) Το χρο-
ντκü κρτιηρτο (timing).
Η τακττκÞ του Αλη υασÜ στουò χετρτομοýò Ζητη-
μÜτων εξωιερτκßò πολτττκηò κρßνετατ και εκ του α-
ποτελÝσμαιοò üιτ Ýκανε καλη Ýωò Üρτσιη χρηση ü-
λων των δταθÝστμων στοτχεßων. Πρüκετιατ yra ε-
μπετρτκß ανττμειþπτση πολυπλοκων θεμÜιων ατιü
Ýναν χαρτσμαιτκü, ευφυη kar τσχυρü επαρχτακü δr-
οτκηιÞ τηò Οθωμαντκßò Αυιοκραιορßαò. Αυιü ου-
νÝβαλε ασφαλþò οιη μακροημÝρευοη Kar τη γενι-
κüιερη σημασßα τηò παρουσßαò ιου. l
3º
Η ΑκιιηΗ
του ΑποΣτοΛογ ΔιeνιRπτΗ
ιστορικοý
εμφÜντση του κρÜτουò του Αλη υασÜ σφραγßΖετατ
απü ιτò κοσμογοντκÝò υολτιτκÝò kar κοτνωντκÝò αλ-
λαγÝò που χαρακιηρßΖουν ιην Ευρþπη τηò εποχßò.
ΑυτÝò or εξελßξειò εξηγουν και ιην τδτομορφßα ιου
καθεσιþτοò ιου ΑλÞ.
Και' αρχην or δρüμοτ ιηò 8Üλασσαò αρχßΖουγ α-
πü ια μÝσα ιου ΙΗ' ατþνα, να υποδÝχοντατ ιουò
Ο8ωμανουò εμπüρουò. Η ευνοßκÞ συγκυρßα αποδß-
δεια1 αφ' ενüò σιουò ευρωπαßκοýò πολÝμουò, που
ιην εποχÞ αυιü ευτδροýν αρνηιτκÜ στη γαλλτκß
kar αγγλτκη εμπορτκη ναυττλßα κατ αφ' ετÝρου στο
ρωσοτουρκτκü πüλεμο (176Β-1774) ß καλýτερα στα
αποιελÝσματα αυτοý του πολÝμου, που επτκυρþνετ
η συνθßκη ιου Κτουτσοýκ-ΚαßναρτΖß (1774). Η
πληρηò προστασßα υου θα προοφÝρετ Ýκτοιε η Ρω-
σßα στουò ομüθρησκουò εμπüρουò, τδταßτερα η δυ-
ναιüτηια yra ελεýθερη ναυστπλοßα υυü ιη ρωοτκη
σημαßα, ολοκληρþνετ το ευνοßκü yra τουò Ελληνεò
εμπüρουò πλαßστο Üσκησηò ιων δρασιηρτοιÞτων
τουò. Ενα νÝο ρεýμα ΕλλÞνων εμπüρων κατευθý-
νειατ προò ια λτμÜντα ιηò Μαυρηò ΘÜλασσαò, ενþ
οπωσδηποτε ευνοεßτατ ακüμη περισσüτερο kar η η-
δη αν8ηρη εμπορικη κßνηση ανÜμεσα στην Ηπετ-
ρο, τα Ιüντα νηστÜ kar ια λτμÜντα ιηò Ιιαλßαò. Τα ε-
μπορεýμαια οδεýουν με üλο kar μεγαλýιερη συ-
χνüτηια προò τη θÜλαοοα, αφου εκεß η δυνατüτηια
προσαρμογßò ιων μειαφορþν σε μτα ρευστη πολτ-
ττκß καιÜσταση εßνατ μεγαλýτερη και ια υψηλα
προσδοκþμενα κÝρδη πραγμαιοποτηστμα, ΚÜποτε
η αυιοκρατορτκη, Üλλοτε η ρωστκß σημαßα, θα ε-
πττρÝψουν την αοφαλß μειαφορÜ. Απü το ανÝκδο-
το αρχεßο ιου Ηπετρþιη μεγαλεμπüρου Γαοργßου
Δουροým δτο3ÜΖουμε:
«...ιò μεγÜλην απορßαν ýμεOα, διÜ το ιμπÜργκο
του αυ|ου πτηγματοò κα] μαò λÝγετε üτι να το ΒÜ-
λομεν ιò μπαwlÝρα 1μπερ]Üλτκη και εδιßι Ýχουν ß-
δησαιò Üλοι απü καιlýν οποý εΒεΒαιòßιOει η αμÜχι
μεταξυ φραντΖÝΖων και ιμπεòητωροò κω η αýt
wßασαò μüλον τουιο με την üλη υστÝρησßν σαò bv
μαò το γlηφεια1 κα1 διÜ το ιμπÜργκο θÝλω κÜμει. ε-
κεßνω οποý ο καηýò η8ελεν μαò γßνει οδηγüò...».'
Η περßοδοò των Ναυολεüνιετων πολÝμων εßνατ η
uro ευνοßκη yra τουò Ελληνεò εμπüρουò, or οποßοτ
kuprapxouv τþρα σιη δτακßνηση ιου ΒαμΒακτοý, ιου
οτταρτοý, των δερμÜτων και ιων Üλλων ττροßüνιων
που κατευθýνοντατ απü ια εμπορτκÜ κÝνιρα τηò
Ηπεßρου kar ιων Ιονßων νηστþν προò τα λτμÜντα τηò
ΤεργÝστηò, ιου Δýüρνου, τηò Αγκüναò kar τηò Βε-
νειßαò. ΑλλÜ η περßοδοò εßνατ ευνοßκÞ Kar yra ττò
επτδτþξετò ιου Αλτß, ο οποßοò υροσπαθεß να ισχυ-
ροποτßσετ ιη θÝση ιου, εμπλεκüμενοò οττò αγγλο-
γαλλικÝò διαμÜχεò. Απü üλη αυτÞ ιην τοτορßα κερ-
δτσμÝνοτ 8α θγουν οι τολμηροß Ελληνεò Ýμποροτ
κατ καραΒοκυρηδεò, or oπoior εκμεταλλεýονιατ τη
ουγκυρßα του αγγλογαλλτκοý ανταγωντομου, τουò
θαλÜσσιουò και ηπετρωτικουò αποκλεισμοýò, yra
να αποκομßσουν ια μεγαλυτερα δυνατÜ κÝρδη. Ο
Αγγλοò περτηγητßò ΧÝνρτ Χüλαντ, υου ταξßδεψε
σιην ΕλλÜδα στα 1Β12, κατ ο ΓÜλλοò πρüξενοò σιη
Θεσσαλονßκη Φελßξ ΜτιοΖοýρ (Felix Beaujour) ß
στα ιÝλη ιου ΙΙΙ ατþνα, θα αποδþσουν ττò εμπορτ-
κÝò επττυχßεò ιων Ελληνων τüσο σιην ανÜγκη δτε-
ξüδου απü μτα πολιττκη kar εθντκÞ καιαπßεοη ar-
þνων üσο kar σε Ýνα τδταßτερα Ýξυπνο χαρακτßρα
που αυτÞ η καταπßεση διαμüρφωσε.
οταν οια Lºº4 η συνθÞκη του Κτουτσουκ-Καß-
ναρτΖη ολοκληρþοετ αυτü το ευνοΙκü yra τον
Ορθüδοξο Ýμπορο κλßμα, Ýνα ηδη καλÜ οργανω-
μÝνο θεσμτκü πλαßστο θα υποδεχθεß ια υψηλÜ κÝρ

δη που εßχαν συσσωρευτεß σιο εσωιερτκü ιηò οθω-
μανχηò ευτκρÜιεταò, εξατιßαò τηò τδταßτερηò θÝσηò
που καιεßχαν or Ελληνεò Ýμποροτ στο μηχανισμü τ-
δτοποßησηò ιου οικονομικοý πλεονÜσμαιοò. Mra
θÝση yra ιην οποßα το κα8εσιþò ιηò ενοτκßασηò ιων
φüρων εivar η πλÝον χαρακιηρτσττκη περßπτωση:
«ΒλÝπω οποý σου εκακοφÜνη διÜ την επιχεß-
ρηση τυ αυ8Ýντου σου οποý επýρε το ΒηΒÜρη'
κα μην σου κακοφενεται επειδÞ αυτü εßναι Ýνα
καλüν επιχεΙρημα, περσι οπου το εΙχεν ο Ζιοý-
γκηò κα] ο γιÜνγκοò εκÝρδισαν παρÜνω απü 15
χιλιÜδεò γρüσlα».
ΑυτÜ γρÜφετ οτο Γταwτþιη Ýμπορο Κωνσmνý
Πqýσιaι ο επßσηò Ηυετρþιηò Γ. Δουρουτηò, μτ-
λþνιαò yra ττò φορολογτκÝò προσüδουò που Ýχετ
εκχωρησετ με ενοßχτο ιο κρÜτοò του ΑλÞ σε τδτþ-
ιεò. Εννοεßτατ πωò or αυξανüμενεò ανÜγκεò σε χρη-
μα του οδωμαιτχοý κρÜιουò, προßüν κυρßωò ιηò
σιραττωττκηò παρακμηò του, εßνατ η βÜση του αυ-
ξανüμενου εκχρηματτσμοý kar ιου σχημαιτσμοý ιου
σιρþματοò ιων Οθωμανþν εμπüρων. Qσιüσο, ο
σχημαιισμüò αυτüò προκαλεß πολλαπλαοτασττκÜ α-
υοτελÝσμαια απü τη σττγμη που γενικευειαι ο πα-
ρεμΒαττκüò ρüλοò του εμπüρου κατÜ ιη δτÜρκετα
ιου ΙΗ ατþνα, με την ενοτκßαση των φüρων. Η
γραφετοκραιßα του Αλη ιαυιßΖετατ εδþ με ιτò πρα-
κττκÝò τηò οθωμαντκηò δτοßκησηò. Η εκχþρηση σε
\
τδτþτεò ιων κραττκþν δτκατωμÜτων εßσπραξηò εivar Επüνω, Ηπειρþτηò
σημεßο τομηò yra την οτκονομßα των οθωμαντκþν Ýμποροò (ΑθÞνο,
υερτοχþγ χωρτò αυιü να σημαßνετ αναγκασττκÜ οττ Γεννüδειοò
ανατρÝπονιατ or παραδοσταχÝò οχÝσετò τδιοποτησηò ΒιβλιοθÞκη).
ιου οτκονομικου πλεονÜσμαιοò. Ο Πουκεθßλ, μτ- Στη μÝση,
λþνιαò γτα την ιαχεßα αýξηση των κερδþν που την πλαγüδια πωλητÝò
εποχÞ αυτÞ πραγματοποτουν or Ηπετρþτεò Ýμπο- γαλοκτοκομικþν
κοι λαχανικþν απü
ροτ, γρÜφετ: «ΑυτÞ η αýξηση των κερδιýν που δη-
τον Α. Castellan
μηυργηθηκε κατÜ τη διÜρκεια του εlκοσαετοýò
(1821).
ναυτικοý πολεμου εßναι πι8ανüν με τnv επικlιÜ-
ΑριοτερÜ,
τηση τηò ειρýνηò, που ξαναφÝρνει τα κρÜτη στην
Αρβονßτηò και
κανονικÞ τοι4 σφαßρα, να ξαναφερει κα1 τουò
Αρβανßτισσα απü
ΜεγαλοΒλαχßτεò στο παλιü τουò ε[ιπüριο».'
την παλικÞ
Βρτσκüμαοτε σια τÝλη του ΙΗ' ατþνα, εποχη κατÜ
Ýκδοση τηò
ιην οποßα το ρεýμα των Ηπετρωτþν εμπüρων -κυ-
περιÞγησηò του
ρßιοò απü το χωριü Καλαρρυιεò- προò ιην Ιιαλßα Ý- Pouqueville
χετ γεντκευτεß. Εχονταò ωò σημεßο εκκßνησηò την (Μßüνο,1816)
κτηνοιροφτκη παραγωγη τηò ενδοχþραò, ουμμετÝ-
χονιαò οιη δτακßνηση ιου Βαμθακτοý τηò Μακεδο-
νßαò kar τηò Θεσσαλßαò, ιου μειαξτοý ιηò ΑγτÜò kar
ιου Πηλßου και σιην ανιαλλαγη τουò με ια βτοτε-
χντκÜ προßüνια και το χρυσü ιηò Δυσηò, or Ηπετ-
ρþτεò Ýμποροι μειαφÝρουν θαθμταßα ιο κÝνιρο θÜ-
ρουò ιων δραοιηρτοτßτων ιουò προò ιο δανετσμü
και την ιοκογλυφßα.
Η συμμειοχη του Ηπετρþτη εμπüρου σιη δraki-
νηση των εμυορευμÜιων μοτÜΖετ, κατ' αυιüν ιον ιρü-
)
39
Η ΑκΙΖΙυ
πο, οαν να μην Þταν ιßποιε Üλλο παρα ιο αιιαραß-
ιηιο πρþτο θημα yra μτα πro φτλüδοξη προοπιτκß:
ιην εßσοδü ιου στο κυκλωμα ιηò ιοκογλυφßαò. Or
Καλαρρυτινοß Ýμποροι ιην cποχη αυιη Þιαν οι πιο
φερÝγγυοτ οτον τομÝα ιου δανετσμου. Ο ΜÜρττν
Λτκ αναφÝρει üττ «or ευπορο1 των Ιωαννßνων προ-
τlμουν να τοποOετησουν τα χρηματÜ τουò με τüκο
10%, παρÜ αλλοý με μεγαλýτερο κÝρδοò»,'
Αò ανακεφαλατþσουμε: η λανθÜνουσα, σε üλη τη
δτÜρκετα ιηò κατÜκτησηò, ροπη ιων Ηπετρωιþν
προò το εμπüρτο, θρßσκετ, μεσοýνιοò του ΙΗ'ατþνα,
την απαραßιητη δßοδο yra να εκφραοιεß. Η δßοδοò
αυιη περνÜ απü ιο ιÝλοò ιηò εποχηò ιων οδωμαντ-
κþν καιακιησεων και ατιü τη διαρκþò αυξανüμενη
ανÜγκη του κρÜιουò του ΑλÞ πασÜ οε χρημα. Mor-
ραßο αποιÝλεσμα η σταδτακÞ ανττκαιÜσταση, στη
δταδτκαοßα ιδτοποßησηò ιου πλεονÜομαιοò, ιου
Τουρκου οξτωμαιουχου απü ιον Ελληνα Ýμπορο.
Θεσμτκη Ýκφραση αυτοý του φατνομÝνου ηιαγ αφ'
ενοò ιο εκτεταμÝνο συσιημα των εμπορτκþν προ-
νομßων kar αφ' ετÝρου η εκχþρηση των κρατικþν
δτκατωμÜιων εßσπραξηò φüρων. Τον Τοýρκο αξτω-
μαιοýχο (sipahi) Ýχετ σταδτακÜ ανττκαιαοιÞοει ο
ΒαλκÜντοò òμποροò.
Θα ηταν θεμττü να εκλÜΒουμε ιην ανÜπιυξη του
εμπορßου ιων μεγÜλων αττοστÜσεων ωò ιην προý-
πüθεση yra την εμφÜντοη του ελληντκοý εμπορτ-
κου οßκου, αν συνυπολογßσουμε kar το γεγονüò πωò
η εμφαντοη αυτη προετοτμÜστηκε ενιοò ιου παρα-
δοστακοý ουντεχντακοý πλατσßου, το οποßο λετ-
τουργεß καθ' üλη ιην οθωμαντκη περßοδο και αντι-
ßα § *τÝΦΕ¿ ,ºΚ€ ߺτÜξη τ ν €f,ΩÜt* }Ι
€ m ν. ¿ Φ§ºΦ{§ Κ& } ζ Καß τߺν ΚΦΝν ν*Κ
,:*ι& ι ιßετ ,τ,τιι * ιγÝατg * aft rrι;
ΙJßJ;ω ρΙß: ιιτιι γξιι/υ ξ,, ,,"'ΙΚΟυ Κρ ΤΟυζ
προσωπεýετ απολýιωò δταπλεκüμενεò εμπορτκÝò
kar επαγγελματτκÝò πρακττκÝò. Ακüμττ Kar οια τÝ-
λη του ΙΗ' ατþνα η ιτò αρχÝò του ΙΘ', εποχÞ καιÜ
ιην οποßα οτ ελληντκοß εμπορτκοß oikor Ýχουν οια-
θεροποτησετ ιο δταμεσολαβηττκü τουò ρüλο ασκþ-
νιαò γεντκü εμπüρτο kar ιοκογλυφßα, η δταπλοκη
αυιÞ δεν ανατρεßτατ.
Στον ιομÝα ιων μειαφορþν ο Αλη πασÜò 0α υρο-
σπα8Þσετ να αλλÜξετ ια αρνηττκÜ δεδομÝνα τηò ο-
θωμα,υικηò περτüδου. Η Üμαξα δεν φαßνειατ να εß-
νατ το μÝσο yra ττò μειαφορÝò εμπορευμÜιων. ΕξÜλ-
λου, ιο καραθÜντ ιων φορτωμÝνων Ζþων εßναι η ιυ-
υτκÞ ετκüνα δτακßνηοηò που μαò παραδßδει η οθω-
μαντκη εμυορτκη πρακττκη. ΒαρυφορτωμÝνα Üλογα
με δÝματα ΒÜρουò περßπου 110 οκÜδων kar καμηλεò
yra ττò μτκρüτερεò αποσιÜοετò, συνßδωò δεμÝνα με-
40
ταξυ ιουò, μειαφÝρουν ια
εμΠορευμαια στουò ιο-
Πουò Προορτομου, ενω
or σιαθμοß δτανυκιÝ-
ρευσηò, τα xavra,
θα αναλÜ-θουν
ιην ξεκουραση
mò ΠομΠηò.
Δεν εßνατ μü-
νον ια εμΠο-
ρειηταια αλλÜ
kar or απλοß
ιαξτδιþιεò
που δτακτνοý-
vtal με τον
ιροΠο αυιο.
Σιο εσωτερτ-
Κο τηò αυτοΚρατορταò Παραμενετ ωò ΧαραΚιηρτοττΚο
η απουσßα αμαξτþν, δηλαδÞ η Ýλλετψη αμαξιιων
δρüμωγ αφου ακρýþò η Ýλλετqm τηò Üμαξαò δεν
δημιουργεß και την ανÜγτη yra δρüμουò. Η σημα-
νττκη προοπÜθετα εκσυγχροντσμου του οδτκοý δτ-
κτýου που καταβÜλλειατ απü ιον ΑλÞ παοÜ οττò αρ-
χÝò ιου ΙΘ'ατþνα, με ιη χÜραξη νÝων αμαξτιþν δρü-
μων (Αρια-ΓτÜwενα, ΓτÜwενα-ΜεισοΒο) Þ ιη βελ-
ιßωοη ιων παλτþν,'δεν θα επηρεÜοετ τον κüσμο του
εμπορßου, ια καραΒÜντα ιων φοριωμÝνων Ζοιων δα
παραμεßνουν ο μοναδτκüò ιρüποò μεταφορÜò εμπο-
ρευμÜτων. Ετστ, παρ' üττ or οδτκÝò συνθηκεò -ιου-
λÜχτσιον γτα κÜποτεò περτοχÝò üπωò η Ηπετροò- θα
επÝιρεπαν ιη χρηοη τηò Üμαξαò οιτò μεταφορÝò Kar
παρÜ ιο γεγονüò üττ or μεταφορÝò εμπορευμÜτων θα
γßνονταν Ýτοι ασφαλÝσιερεò κατ ταχυτερεò. εν ιου-
ιοτò ο Ελληναò Ýμποροò δεν θα δεßξετ κανÝνα εν-
δταφÝρον yra ιÝιοτου εßδουò νεοτερτσμουò. Ο εκσυγ-
χροντσμüò των συνθηκþν μειαφορþν δεν εßνατ στη
λογτκη του εμπüρου και ιουτο δεν αφορÜ καδüλου
ιο ýψοò των χρημαιτκþν κεφαλαßων ιrou δτακτνεß.
«...αυτüò απü Üσπρα χρεßα δεν Ýχει..» παραιηρεß ο
φßλοò του Δουρουτη ΘοδοιρÞò ΠαρÜσκηò yra ττò πε-
 ριπÝτετεò που εßχε ο Ýμποροò Κων,/νοò
Τουρτοýρηò, ο οποßοò, αγορÜΖονταò 120
φοριþμαια οκουτß απü ιο Βλαχολßβαδο, οια
1Β05, Ýπεσε στα χÝρτα κλεφιþν κατÜ ιη με-
ιαφορÜ.υ Ωσιüσο το Ζητημα τηò λησιεß-
αò οιο κρÜτοò του Αλη αναδεικνýε-
ιατ οε κενιρτκü, üxr μüνο απü πολτ-
ττκη αλλÜ Kar απü orkovoμrkn Üπο-
ψη:
«...ειò απüκρισιν δυων τlμßον
οου... ßδωμεν τα üσα μαò γρα-
φηò. π,Δnν δεν ευρßσκεται ε-
δω ο τουρτουρηò, ιlαη εrò
λιΒÜδτα κα1 εψþνησε
60 φορτομ. σκουτη ο-
μοßωò Üλα 60 ειò α-
σπροπüταμον και τελειþνονταò εκεß εlò το σπßτ1
του,.. χρßστου ειò Βατρινßκα τον Ýπιασαν η κλε-
φτεò κα1 τον απερΒατισαν δýο υμÝραιò. κα1 ΒÞκαν
ο1 στουρναρÝοι και τον εýγαλαν. Ýχει και ταιò
πραγμÜτιαιò mò φραγγlÜò üλαιò και αυτüò απü Ü-
σπρα χρεßα δεν εχεl.,.».
υτÜ αναφÝρετ απü τα ΓτÜwενα ο Θοδωρηò
ΠαρÜσκηò, σε επτσιολÞ ιου προò ιον Δου-
το ΜÜτο του 1Β05. Δεν γνωρßΖουμε ιτ
ρουιη
ακρτΒþò Ζητεß απü ιον Τουρτοýρη ο Δου-
ρουτηò, ποτο εivar δηλαδß το ανιτκεßμενο
τηò δταμεσολÜΒησηò του ΠαρÜσκη, ßσωò η παραγγε-
λßα yra το οκουιß, πτθòπτüιερα ο δανετσμüò Þ η υπο-
δοχη κÜποταò συναλλαγμαιτκßò, αφοý ο ΠαρÜσκηò
τονßΖει με Ýμφαοη την ταμειακη επÜρκετα του Τουρ-
τουρη. Εκεßνο üμωò που βεβατþνειατ με σαφηνετα
εßνατ ιο επετοüδτο ιηò απαγωγηò του απü ιουò κλÝ-
φτεò, η επÝμθαση ιων Στουρναραßων που τον απε-
λευθερþνουν, η δταπλοκη εν τÝλετ τηò ληστεßαò με
ιην εμπορτκη πρακττκη, αφοý η δτακßνηση απετ-
λεßιατ kar προστατευειατ ιην ßδια σττγμη απü ττò Ý-
ιοιλεò ομÜδεò, οτ οποßεò αποιελουν Ýτοτ το τδτüτυπο
«τελωνεßο»» τηò χεροαßαò δτακßνηοηò. Or Στουρνα-
paior, γνωστη οτκογÝνεια αρμαιολþν απü ιο χωρτü
Ασπροπüιαμο ιηò Ακαρνανßαò, λειτουργουν εν προ-
κετμÝνω ωò ανιßθαρο σιη δρÜοη των κλεφιþγ χωρßò
üμωò να δτασαφηνßΖεται και η αληθετα ιηò δικηò
τουò πρακιτκηò, Η φρÜση του ΠαρÜσκη «...εχε] κα1
ταιò πραγμÜτια]ò τηò φραγγlÜò üλαιò και αυτüò α-
πü Üσπρα χρεßα δεν εχε1...», πτθανüν εδþ να εξυ-
ιονοεß κατ ιτò δυνατüιηιεò του Τουριοýρη να αντα-
ποκρτθεß οε κÜποτα rιrθavn υποχρÝωοη ανιαμοτΒηò,
απÝνανιτ σιη σωιηρτα δρÜοη των Στουρναραßων. Ου-
τωò η Üλλωò, üμωò, εßμαστε στην εποχη üπου η δτα-
κßνηση προσþπων kar εμυορευμÜιωg που δτεξßγε-
το υαü την απετλÞ και την προσιασßα ιων ενüπλων
ομÜδων, αρχßΖετ να ομαλοποτεßιατ. Τοýιο συμΒαßνετ
κυρßωò μετÜ ιο 1Β05 -Ýτοò καιÜ ιο orιoio ÝλαSε χþρα
το επετσüδτο ιηò απαγωγηò του Τουρτουρη με ιον α-
φορισμü των αρμαιολþν απü ιον ΠαιρτÜρχη Καλfu-
νßκο τον Ε'κατÜ τη δτÜλυση των αρματολτκßων τηò
ΣιερεÜò.
Εν καιακλεßδτ, ο Ηπετρþτηò Ýμποροò κατÜ την
περßοδο αυιÞ, σιη συγκυρßα δηλαδη του φθßνοντοò
ΙΗ kar ιου αρχομθνου ΙΘ ατþνα, δτευρυνετ, κατÜ μßα
Ývvora, τον ορßΖοντα ιων δραστηρτοτητων ιου με ιον ß-
δro παραδοοτακü φüπο, με τη δταπλοκη δηλαδÞ ιων
εμπορτκþν kar κραιτκþν λεττουργτþν, που τþρα üμωò
μεταφÝροντατ σιο επßπεδο ιου δτεθνουò εμπορßου.
Αλλοτε Þιαν ο αι,ττκατασιÜιηò του Τουρκου αξιωμα-
ιουχου και τþρα εßναι, ιαυιοχρονα, ο εκπροσωποò η
ο προσιαιευüμενοò κÜποτου μεγÜλου ευρωπαßκοý
κρÜιουò, ιο οποßο, ουμφωνα με ιον Ν. Iüργκα (Ν.
Iorga), «μεχρ1 τοτε εκπροσωπεßτο απü μελη ηυ δτ
Ελληνοò Ýμποροò
κου του κlιÜτουò». Την εποχη τηò κυρτqιχßαò του κOτÜ τον 0,Μ νοη
Αλη παοÜ στην Ηπετρο σιαθεροποιηθ_ηκε Ýιοτ η ιÜ- Stackelbelg
ξη των trλλÞνων εμπüρωγ η ουοßα καOüρτοε και την (181 1)
korvω,urxn φυστογνωμßα του νεου ýληνικου κρÜιουò.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
l. Αρχεßο Γ. Δουρουιη, αποοτ. Θοδωρhò ΠαρÜσκηò
(ΙωÜννινα), παραλ. Χριστüδουλοò Δουροýτηò (ΤεργÝστη).
Ημ. 6-5-1779: Σχολτασμο του αρχεßου Δουροýτη δημοοßευοε
γτα πρþτη φορα ο Ι'. Παπαγεωργßου αιο Ι\Ιαρτυριεò για τιò
δραστημüτητεò Καλαρρυιινιßιν εμπüρων (τÝλη 18ου -
1821), με ΒÜση ιο αρχεßο Γεωργßου Δουροýτη,
Επτστημονικü Συμπüοτο, σιη μνημη Νßκου ΣΒορþνου.
Ετατρεßα Σπουδþγ Νεοελληντκου Πολιττσμου και Γεντκηò
Παιδεßαò (Σχολη Μωραßιη), ΑΒηνα 1θθ3, σελ. 75-Ι06,
2. ΒτΒÜρι εßνατ το τχθυοιροφεßο.Απü ιο λαιτντκü vivarium
Εδþ η φρÜση «επÞρεν ιο ΒηθÜρη» σημαßνετ προφανþò την
ενοικßαση ιου φüρου ιου ιχΒυοιροψεßου.
3. Φ. ΠουκεΒßλ, ΤαξßÜ στην ΕλλÜδα. Ηπειροò. «Τολßδηò»
Ιθθ4. σελ, 30θ.
4. Μ, Leake, Trave]s ßη Nofh e-rn Greece, London ΙΒ35,
ΤΙ, ρ. 20θ.
5 D. Anoyatis-PeιÝ, Les communications teITestIes dans ]α
pen-ιhsιrle IJeΙenique αυ XWIe sιÝcle EHESS τθ83, ρ. 27.
6. Αρχεßο Γ Δουροýτη, επ Νο 23. Απ Θ. ΠαρÜσκηò
(ΓτÜννενα). Παρ, Γ. Δουρουιηò (Αγκüνα). Ημ. 13-5-1805. l
4Ι
 7gλ
fF τ:
.,ι
.4ρi
Η ΑχοΗΣΗ

,Ý

ΤÜσι ασημÝνιο
επßχρυσο
(19οò αι.} με
ΑρΒανιτιò
διÜκοσμο απü
I\lhπηραν κι μι πÜιναν, στα ΓιÜννινα μτ πÜνòιυν,
σοβüτι στα Στα ΓιÜννινα κι στουν πασÜ, στη φυλακý μι
περßτεχνα ανθιχÜ βÜνουν.
κοσμÞμστα τηò Η τσιορτκη πραγμαιτκüτητα yra το ουγκεκρτμÝνο
επιφÜνειαò επετοüδτο μαριυρεß τα εξηò: «Σια 1ΒOΒ ο Καιοαντþ-
(Μουσεßο νηò αρρωσταßνετ απü ευλογτÜ μαλλον, ΑναγκÜΖε-
ΕλληνικÞò ΛαßκÞò ιατ να κρυφτεß σε μτα σπηλτÜ κοντÜ στο χωριü Μο-
ΤÝχνηò) νασιηρÜκτ ιων ΑγρÜφων. Προδßδετατ οτον ΑλÞ και

ξ* Κ Ý ξ*Κ§ §º sΤξΚ ξ * *υ ,* frm€§Κ&νß ατεΧg

Μτα Üλλη σταθερÜ ηθτκηò ιÜξηò συντσιÜ η απο-
σιροφη προò ιη μεταθανÜττα ιαπεßνωοη, δηλαδη
α ß? ßΙν Ιι{3Γ,# τ'ÞºΓ- fllf,", ,"*Τ§ ηζ Τ
r* ! ßτι
i.'{'t Ι γ προò ιην πρÜξη ιου αποκεφαλτσμου ιου ηρωα αιü
lrFlc ¾
tαaaξ ò ν ßa{¸ι
ι_. Ι\gΙ τιηιιητηFτ,lιJ
ΤaΗß*υΙΨßιwγ rrr,!
υΙΙ τι"}ι,
Ινν ftÜ
}ιιß ηετττττ
{ß*ψw το δτþκτη του και η επßδετξη ιου κομμÝνου κεφα-
λτου ιου στον Αλη:
Ποý εßσαι καΔ,Ý μου αδερφε και πολυαγαπημενε
γυρlσε πßσω πÜρε με, πÜρε μου το κεφÜλι
να μην το πÜρη η παγανιÜ και ο Γιουσοýφ
συλλαμΒÜνειατ με τον αδερφο του Γτþργο Χαστþτη αΙηΠηò
απü τον Αγο ΜουχουρνιÜρη. Τουò ιηγαßνουν arx- κα1 μου το πÜει στα ΓιÜννινα, τ' Αλη πασÜ του
μαλþτουò σια ΓτÜwτνα, üπου ο Αληò τουò οκοιþνετ σκýλου.
με φρτχιÜ Βασαντστηρτα, ιο 1ΒOΒ Þ το 1ΒOθ» (Αλ. Το ιραγοýδι αναφÝρειατ οτον fbφτÜχη ο οποßοò
Πολßmò). εßχε ιληγω8εß απ' ιον Γτοιιοοýφ ΑρÜτm, αμεßλι-
Η ανυποταξßα σιην εξουσßα του ηγεμüνα. η συλ- κτο διþκιη ιι,ιν αρμαιολþν. Η αγρτüτηιÜ του μÜλτ-
ληψη ýσιερα απü προδοοßα kar ενÝδρα συντστοýν στα εξυμνεßιατ με καμÜρτ απü ιον ΑλΒανü Χατπτ
επßσηò σταOερεò που υμνουνιατ σια κλÝφιτκα ιρα- ΣεχρÝτη οιην Α,ληΖαστòßδα ιου: «Αυιüò ισακßΖετ
γουδτα: κüκαλα kar πλÜτεò kar παγßδτα».
Δε στο εßπα, ΛιÜκο, μlα φορÜ, δε στο εßπα τρειò Αναλογεò αξßεò υμνουνιαι και στον κυκλο ιων
Στη μÝση, κα1 Πεντε, σουλτþττκων τραγουδτþν. Η Üντση αναμÝτρηοη με-
χορακτηριστικü
Προσκυνα ΛιÜκο τον πασÜ. προσκυνα ιο ιαξυ ιου οργανωμÝνου σιραιοý του ΑλÞ παοÜ kar
γιαννιþτικο ΒεΖßρη. ιων ανιÜριικων ομÜδων των ορεσßΒτων Σουλτωιþν
αρχοντικü, Οσο 'ναι ο ΛιÜκοò Ζωντανüò, πασÜ δεν αναδεικνυετ οε υπÝρτατο Βαθμü ιον αγÝρωχο χα-
σχεδιασμÝνο απü Προσκυναε1, ρακιηρα τουò. Σε πολλÜ ιραγουδτα εξαßρετατ ιο α-
τον C.R. Cockerell πασÜ 'χει ο ΛιÜκοò το σπαθß, ΒεΖßρη το καιαμÜχητο στοτχεßο ιηò ανυποιαξßαò kar τηò γεν-
(1811) νΙουφεκ]. νατüιηταò των Σουλτωτþν kar εμπαßΖετατ η αδυγα-

44
 στον ÜΔ,ιηο, στο κουτσουρο, στο Ýρημο τουμροýκι
ΚαΙ
Ενα πουλÜκι ξεΒγαινε απü μεσα αιτü την ΠÜργα
Σουλιþτεò το ρωτησανε, Σουλιþτεò το 1χοτÜνε
«ΠουλÜκι πεòραò τßποτεò, κανÜν καλü
ΧαμΠερl»
«ºο τι χαμπÝρι να σαò πω κα1 να σαò μολογýσω;
Πηραν το Σουλιο, πýρανε πηραν τον ΑΒαρßκον
Πηραν την ΚιÜφα την κακý, το Κουγκι

μja ιηò δυναμηò του ανιτπÜλου: Υδ

ιßJ δΛ.ι
ι,cJιJ ΙΙ fiirÞ
ι;Κι.' τξ ττ
ψ rr
ν ,fτ
,ν Πτß f,ι
ν Hfü*y*.
lllle\ili
*
Ενα πουλακι κÜθουwαν απÜν' σ' Ýνα γεφυρ1, 't
Μοιρολογουσε και ελεγε, τ' Αλη πασιÜ του λεγει: ß'l η!κ τΙºτα. I'§ijΤ Και €Ι §! €Π νυ §;
«δεν εßν' εδþ ια ΙÜννινα. να φκιÜσειò ξΦω ß ΚΦξ"§, τ{3ω oij, τ{lζ Ýσm ζ Κ"
σιαòιδýÜνια,
δεν εßν' εÜý η ΠρεΒεΖα, να φκιÜσετò πολαιομÝρι,
μüν' εßν' το Σουλι ξακουντο, το Σουλι
ξαχοιχßμÝνο,
που πολεμοýν μπτη παιδιÜ, γυναßκεò και ξακουνμενο
κορΙτσlα, Και 'κÜψαν τον καλüγερο με τÝσσαρουò
που πολεμÜ ΤΖιαβελαινα, με το σπαOß στο χÝρι». νομα|ουò».
ΕνδταφÝρον παρουστÜΖετ kar μßα Üλλη καιηγο-
λλÜ σια κλÝφττκα ιραγουδτα δεν υμνοý- Βορýτιμοò
ρßα κλÝφιτκων τραγουδτþν στα οποßα το πρωτογε-
νιατ μüνο θετικÜ σιοτχεßα üπωò: η γενναι- νεò ποιητικü υΖ\τκü εμΒολτÜΖειατ σε δταχροντκü- χρυσοκÝντητοò
επενδýτηò απü τα
üτητα, η ελευθεροφροσυνη και η ανυπο- ιερεò ποτηιτΚεò μορφεò, ενσωμαιωνονιαò τη συΥ-
ΓιÜννενο. Πυκνüò
ιαγη οιον ξÝνο δυνÜοτη, δεν καιαδτκÜΖο- χρονη τστορικß πραγματτκüτητα σιο παραδομÝνο ανθικüò διüκοσμοò
νιατ μüνο πρÜΕειò υροδοσßαò kar δολτüτη- απü ατþνεò συοιημα αξτþν:
απü επιραμμÝνα
ιαò, αλλÜ διεκιραγωδεßται ωò Ýσχατη κακοτυχßα ο Μα την τρομÜρα που εßδα 'γω σ'του ΛιÜκου τη
χρυσÜ κορδüνια
εγκλετσμüò σιτò φυλακÝò του Αλη kar θρηνεßιατ ü- γυναlκα, καλýπτει το
πωò συμΒαßνθτ στη μακραßωνη ελληντκη λαßκη 'ξηντ' ΑρΒανßτ,εò Lην κρατοýν κατ δÝκα την
μεγOλýτερο τμÞμ0
παρÜδοση η ηιτα και η ιελτκÞ πτþση: ξιτÜΖουν τOυ
Σημερα Δημο μου, ΠασκαλιÜ, σημερα πανηγυρ1 «ΛιÜκαινα δεν παντρεýεσαι, ºουρκον Üντρα να σκουρüχρωμου
τα παλικÜρια xailxlwal και ρßχνουν το σημαδ1 Παρηò;» κüμπου (Μουσεßο
κι εσυ. Δημο μ', σια ΓιÜννινα, στην πüρτα του - «ΚÜλλια να ιδþ ιο αßμα μου σLη γηò να ΕλληνικÞò ΛοßκÞò
Βυßρη, κοκκlνlση, )τÝχνηò)

45
Η ΑκοΗΣΗ

Δειγμοτολüγιο
κεντητΙκηò με παρÜ να ιδοι τα μÜτια μου Τουρκοò να ια
επεξηγημοτικÝò φιλýσιι».
Β}
επιγραφÝò στα Σε ολα ια ιραγουδτα ο ελληντκüò λαüò αντιμετω-
επΙμερOυò πßΖετ ιον Αλη οιò δυνÜοιη, ωò ιο aπo,\uro κακο. Η
θÝμοτο. ουνεργαστα μαΖß ιου δειορεττατ προδοσßα, ο ε-
ΠροÝρχεται οπü γκλεισμüò οττò φυλακÝò του οlκτρη μοßρα κατ ο α-
το ΓιÜννενο και ποκεφαλτσμüò ιου npila Üκρα ταπεßνωση.
κοτογρÜφει πολλÜ Τα κλÝφιτκα ιραγουδτα τηò θποχηò, δεμεινα με ια ι
στOιΧεΙ0 τOυ
κοtνωνΙΚα Kar τσιορτκα ΥεΥονοια ιηò ηΥεμονταò του ,,
φαντασιοκοý Αλη πασÜ, εßχαν ευρυταιη απηχηση kar αποδοχη,
κOσμOυ τηò
ΚοΙ θνΟιι)ρOΤι|ιΒηκαν ιιολυ νωρßò οιην πανελληντα
τÝχνηò τηò
δημοττκη παρÜδοση. Οτ αξßεò ιου αναδετκνυονιαν
Ηπεßρου (18οò-
οε αυιÜ Βρηκαν ανταιüκρτοη και καταξιωθηκαν με
ορχÝò 19ου οι.)
αλλουò üρουò σιηι, πραγματτκüιιlια και στη λaikιr
μυδοιλασßα ιηò ΕπανÜοιασηò ιου ηδη εßχε αρχßσετ.
Η βτοτεχντκÞ παραγωγη -rη. ρ7 >
òs- #
ωò Ýκφραση λαßχßò καλλττεχνßαò $
Το üνομια ιοι, Αλη πασÜ συνδÝετατ οτε\,Þ με ιην
,α
πü_\η που ÝΖηοε και μÜ_\ισια με την ελληντκη.
π\,ευμòιιτκη και οικο\¼μικη ελιι (Ψαλßδαò, Βηλα-
ρÜò, ΚωλÝιιηò, Γ, Σταýρου κ.λιι.). ΣυνδÝειατ προ-
πÜνιων με σημανττκÜ οτκοδομημαια (τα πειρßφημα
-t
Kar εμΠορευ-
μÜτων, δημτουρ-
γουσαν ηδη ττò
προýποθÝσειò yra μια
οτκονομτκη ανÜπιυξη ΚαΙ
ΚοΙνωνΙΚη ευημερτα.
Ωι;τüσο αττü το προßüν τηò οικονομτκηò
ανÜπιυξηò που ιρÜγματι σημειιυθηκε εκετνοò καρ-
παλÜιια ιου), με οχιρι,-ιμαιτκÜ εργα μÝσα σιητ, πüλη πιjθηκε ια μÝγτστα. συσοιdρευο\,ιαò θηοαυρουò και
{Λιδαρßιοια κ.λπ.). καOιßιò ειßσηò και μι, ιην ανÜ-
γεωκιησßεò κατÜ το Ýθοò ιηò προΒτομηταντκηò or-
ΑσημÝνιο
ληqτη kar δτεκπεραßωση μταò οετρÜò τεχνικþν Ýρ- κονομßαò, και üπιοò ευσιοχα επισημαßνει ο Γρ. Αlη:
επΙχρυσ0 Υιυν σιην ευρυτερη ΠερΙφερεlα tηò εΠlΚραιεταò ιου «Αφου απαλλÜχθηκε απü ιουò μτκρουò λησιÝò, ου-
ΠρÜγμαιτ or δρομοτ που συνÝδεαν ια ΓιÜνντνα με
περιλαßμιο με γκÝνιρωσε οια χερτα ιου το μονοπþλτο τηò ληοτεß-
ολυσιδωτü το ΤεπελÝνι κα] ιην ΠρÝθεΖα, η π,Δωτη δτωρυγα ιου
αò το,ιν εμπüριι)ν κOι ιιι]\ Βτοτεχνþν», η συντρτπττκη
εξαρτÞμοτο, Λουρου. η λειτουργßα ιων λτμαντι,ιν τηò ΙΙρÝΒεΖαò, πλετοψηφßα ιι,,ιι- οποßιυι, ηιαν Ελληνεò.
κορÜλλιο και ιηò Σαλαι,ιραò και τηò ΣαγτÜδαò, καΒþò kar η προ- Σε αυιη λοιπüν την πολυεΒντκÞ kar πολυπολτιτ-
πολýχρωμεò σπÜθετα εκμειÜλλευοηò του φυστκου πλουτου, μαΖß σμικη πüλιι οτιι\, οποια υπηρχαν: ((σπιιτα μικρÜ
πÝτρεò οπü την με την εκκαΒÜρlση ιß)\ι δρüμιον απü ιουò ληστÝò kar και μεl-Ü-\α ρ()μÝτκα χßλτα πενιακüσια, και ιoupKr-
Ηπειρο ιη ουνακüλουOη ελευθερη δτακßνηση ανθρþπων κα þò χτλτα κατ εΒραßτκα ιρτακüοτα σχεδüν» (Αθ.
(17οò-,l8οò οι.)
Ψαλιδαò) η κεντρτκη αγορÜ με ια xr,λra αργασm-
ρια αποιε\ουσε ιο οικονομικο και κοινωνικü κÝ-
νιρο ιηò. Η σημερνη οδüò Ανεξαρτησßαò, πλατστω-
μÝνη απü ιτò ποτκτλþνυμεò κλετοτÝò αγορÝò, ιιò
στοεò που συμΒÜλλουν κατÜ διαστημαια σιτò πλευ-
ρÝò ιηò kar απü Üλλεò παρÜπλευρεò, üπωò ιο kpr-
δαροπÜΖαρο, ιο αλευροπÜΖαρο, το χοτροπÜΖαρο, ιο
0ολογυρτστο μπεΖεοιÝνι, και ιιò παρÜμερεò üπωò η
Καλουιστανη kar η ΣκÜλα ιηò λßμνηò, ηταν οι χþ-
ροι üπου or ιρετò εθνüτηιεò, και or Üλλεò που παρε-
πτδημουσαν εποχτκÜ (Βλαχοι, κ.λπ.) με ιτò διαφο-
ρειτκÝò πολτιτομτκÝ ò παραδüσετò ηιαν υποχρεωμÝ-
νεò να ουνυπÜρχουν kar να συναλλÜσσοντατ σε κα-
 ιων χρυσικþν, των συρμακÝοηδων και ιων χρυσο-
ραιιÜδων, ακüμη kar οτ στδηροκαιασκευÝò kar ια
ορειχÜ.\κινα ανιικι ßμενα μαριυρουν για ιην ακμη
εκεßνοlν ιι,.ιν, μυδοποτημÝνων οιη λαßκη συνεßδη-
.ο§J, b ση, Χρονων.
2αυ
Ι
α^ \ ΑυτÝò or κατασκευÝò που, (υò ανττκεßμενα χρηοττ-
κþν και συμSολτκþν αξτοιν, αποιελουν κορυφαßα
d
οιlγμη ιηò ακμηò ιηò πüληò, δεν ανιτπροσωπευ-
<ι ουν παρÜ Ýνα ελÜχτσιο δεßγμα απü το μεγεΒοò τηò
' Þ-τ παραγωγτκηò δυναιüιηιαò ιων εργαστηρjων. Γτα
τρετò λüγουò: α) Ενα μεγαλο μÝροò ιων εργαστη-
ι
Ι)
ρßων παρηγε αναλυισιμα προßονια (γουναραδεò,
καποτÜδεò, ταμπÜκηδεò, κ.λπ.). β) Ενα μÝροò απü
αυιÜ εξαγüταν σττò αγορÝò τηQ κεντρτκηò Ευρþπηò
(κυρßωò or χρυσοκÝνιητεò φορεστÝò). Και γ) Η λη-
οιρτκη ουμπερτφορÜ του Αλβανου οαιρÜπη, ο ο,
ιιοßοò κÜθε φορÜ που ανιιμεßþπτΖε πρüΒλημα πρι,ι-
ιων υλþν (χαλκου, ασημτου κ.λπ,), το Ýλυνε λεη-
λατþνιαò τα εργασιηρlα κατ ια οπßιτα του ελληντ-
κου πληθυσμου.
Αλ,\α και με ιο τιεραομα ιοιν χρüνων, καδþò η
πü.\η περτ,ουσε ιο σιÜδτο τηò μειÜθασηò απü ιο Ý-

ß 1 , ,a ;-ß _"! ] !;* |-| ?'

ßaιJγr, ,] ι
'j:]1

ß Ξ_ _:, ; ιjlΙ: !ßιß__

: : ,,ξ_ J i. j_"!] ' ,

Που ΠαρηΥε ΚαΙ να αΥορασετ τα

εργαλεια. ια σκεýη, τιò εεαριυσετò των
αλüγιιτ,. τα κουδοýντα yra τα κοπÜδτα, τα ασημÝνια
κοομιr1ιαια για ττò γτοριτνÝò φορεοτÝò κ.λπ. Υπηρ- να ουστημα οτο Üλλο, απü την προΒιομηχαντκη
χε δη,\òιδιτ ΖιιJηρü αλτσ6ερτσ] ανÜμεσα στο χωρτκü Παρ aYι,rY η (με σημαν ιτκουò σ ιαθμουò επτ ιÜΧυνο ηò
πληδυσlιο ιιτò ειδοχþραò κα1 σια πολυÜρτΒμα ερ- ιην απελευθÝρý)ση τηò το 1θ12 και ιον πüλεμο του Πολýτιμο νυφικü
1940) και με ιην ανÜπιυξη ιου ιουρτσμου, ενα με-
γαστηρια ιιτò. Απü ιο Üλλο μεροò, εξßσου Ζωηρü α- διüδημο με
λισΒεριοι ιπηρ\ε ανÜμεσα στον ασιτκü πληδυσμü γαλο μÝροò αυτηò τηò παραγωγηò εκποτηθηκε μα- 0σημενι0
ιηò πü_\ηò και στα εργασιηρια, κατ μÜλισια αναμε- ΖΙΚα. επιΧρυσα
σα στιι\, τφ\ο\,ιlκη ιÜξη (κοομικη κατ εκκληστα- Σημερα οια μουοεßα κατ οιτò τδτωιτκÝò συλr\ογÝò σOιΧει0,
σιικι1) κα1 σε ορισμÝνεò κατηγορßεò επαγγελμα- μπορουμε να θαυμÜσουμε κυρßωò Ýργα μειαλλοιε- σφυρÞλOτ0 κOι
ιΙι|)\'. χνßαò (χÜλκτνα, ορετχÜλκτνα, οτδερÝνια Kar φυστ- διÜτρητα θÝμοτο
κÜ ασημÝντα) και κεντητικηò ιÝχνηò. κοσμτκηò Kar απü το Πωγþνι

ρ(ιγ ιιατ 1 οι α\τιικειμενικÝò προυποOÝσετò εκκληστασιτκηò. Μßα καιηγορτα αυιþν ιων αντι- ) τηò Ηπεßρου
('Ι8οò αι.)
(aιor\τo και ασφαλÝò οδτκü δßκιυο, ε-
πÜρκικι πριýιOJγ υλþν κ,λιι.), η ανÜπιυ-
ξη ιοι διαθα\και,ικου εμηορßου. ια κε-
φÜλατα του παροlκιακου Ελληντομου,
α.\λÜ kar η ευγοßκÞ για το ε\\ηντκü σιοτχεßο πο-
\Lιικη αυιηò ιηò ανιιqιαιικηò προσωπικüιηιαò. Ý-
διιοατ, μτα τελευταßα þθηση σττò εγγετ,εßò δυνατο-
ττιτεò ατ,απτυ,ξηò που διεOετε η προΒτμηχανικη
,6ιοτε,òι,ικη υποδομη ιων Ιωαννßνων ιηò εποχηò,
αρΚεΙΙ1 ι]_ιΟιοοο γlα να απελευθερþσετ, σιογ υπÝρ_
ιαιο Βαθlιο. ιιò δημιουργτκÝò Kar καλλτιεχντκÝò
δυναιüιττιεò ιου βτοιεsι,ικου δυναμτκου τηò ηπετ-
ροJττΚηò Πρ(.ιτευουΟtιò Τα εργα τιυι, Χαλκο,ιματÜδων,
Η ΑΝΘΗΣΗ

ΑσημÝνη πüρπη
ζþνηò οπü την κετμÝνων εκπλÞσσετ με ιην εργονομικý τελετüιη-
Ηπειρο και το ια, ιη χρησακη αρττüιηια και την καλλιτεχνκη
γιοτογüνι του ποτüιηια. Πρüκετιατ γιατα μακρüΖωα εργαλεßα, α-
Σουλιþτη νιτκεßμενα τα οποßα or πρþιοτ μελειητεò kar συλ-
οπλαρχηγοý λογεßò περτφρüνησαν, γτατß προφανþò δεν κολα-
ΦþτOυ ΤζαβÝλ0 κευüιαν με αυιÜ η εθντκη υπερηφÜνετα.
Για üλεò ιτò γεωργτκÝò, υλοιομτκÝò, οτκοδομτκÝò,
ΚτηνοιροφτΚεò ερΥαστθò Και Yra ια μεταΠοΙηυΚα ε-
παγγÝλμαια, δηλαδÞ yra την πρωιοθÜθμτα κατ ιη
δευιεροθÜθμτα παραγωγß, or στδηρουργοß τηò υü-
ληò καιασκεýαΖαν μτα μεγÜλη κλßμακα ενεργþν
Üκτχον, ια οποßα προσαρμüΖονιαν σε ξýλτνη υπο-
δοχÞ. Τα αλÝτρια,τα δρεπÜνια,τα πριüνια, τα τσε-
κοýρια,τα σκαπτικÜ kar τα οτχοδομικÜ εργαλεßα
ανηκουν σε αυτÞ ιην καιηγορßα. Αλλα, üπωò εκεß-
να ιων ><αλκουργþν, εßνατ εξ ολοκληρου στδερÝντα.

Η κεντρικÞ ογορü μΕ το χßßιο αΡγοστÞριο

ατßοτΕηοýσ€ το οιΚονομιΚü και ΚοΙνων!Κü
κÝντΡο τπò ποΑυεδυκÞò πüßηò

ΚÜθε κατηγορßα εργαλεßων περτÝκλετε σιο εσω- ξωθυρων κ.λπ.) εντυπωστÜΖουν yra ιην υψηλß
τερτκü τηò μτα ευρýιαιη κλßμακα μορφικþν πραγ- οιÜθμη τεχντκηò kar ατσθηιτκηò αγωγηò των στδη-
ματþσεων που ανιαποκρτνüιαν Üλλοτε σε μτα πτο ρουργþν των Ιωαννßνων.
εξετδτκευμÝνη χρηση kar Üλλοτε υπαγορευüιαν α- Η χαλκοιεχνßα απü την πλευρÜ τηò ανταποκρτ-
πü παρÜγοντεò που οφεßλονιαν στη δημτουργτκη νüταν σιη ΖÞιηση ιου xorprkoý kar ασττκοý πληθυ-
πρωτοθουλßα του στδηροτÝχνη. Οι στδηρÝò κατα- σμου. Εκεßνο που ξεχωρßΖετ δεν εßνατ η συνηθηò
σΚευεò Που μΠορετ να συναντησετ κανετò στην Πα- υαραγωγß ιων χÜλκτνων χρηοιτκþν σκευþν (υ-
λτÜ πüλη (στδερτÝò παραθυρωγ εξαριηματα ιων ε- δροφüρων, μαγετρτκþν κ.λπ.), αλλα οτ καιασκευÝò
που απευθýνονταν σιην ανþτερη πελατεßα, σιη ΖÞ-
Πογοýρι απü τηση ιων αρχüνιων, κοσμτκþν κατ εκκλησταοιl-
κοσσßτερο με κþν. Σε αυιÞ την καιηγορßα ανÞκουν: τα εγχÜρα-
παρüοταση του κτα σιντÜ-σοψýδεò, τα μπρτκολÝγενα, ια λουιροτÜ-
Αγ. Γεωργßου. Η σια, τα σεφÝρ-ιÜστα, or λýχνοτ, or απλÜδεò. ΑνθÝ-
παρογωγÞ του μτα, ανδοφüρα δοχεßα, Ζþνεò με γραμμτκÜ σχÝδτα,
εντοπßζετοι οτην σχημαιοποτημÝνα, κυπαρßσστα, ανθοφüροτ κυκλοτ,
Ηπειρο, γνωσßÞ φυλλüσχημα μοτßΒα κ.λπ. αποκαλýπτουν τον
γΙ0 τη πλοýιο των παραλλαγþν και την ευρηματτκüτηια
μετολλουργßα τηò των συνθÝσεων kar δßνουν ιο οιßγμα ιων ατσθηιτ-
και χρονολογεßτοι κþν επτνοÞοεων ιων χαλκουργþν τηò εποχßò. Δεν
οτο 18ο αι. εßνατ χωρßò νüημα yra την υαρÜδοοη τηò χαλκοτε-
χνßαò στα ΓτÜwτνα κατ or επτγραφÝò του Μανιεßου
ιηò Δωδþνηò:
«Ποτεlη μη εργÜΖηται ταν χαλκιι<Üν ΤÝχναν;»,
ΚαΙ
«Πüιερα μ(οι) κα ταν ιÝχναν εργαΖομÝνω
üναιον εl...αν χαλκεßον»
ΑλλÜ τα ΓτÜwτνα Þιαν kar εξακολουθουν να
παραμÝνουν η πüλη ιου ασημτοý. Στα χρüντα τηò
Τουρκοκραιßαò or Γταwτþτεò xpuσrkoi, δουλευο-
νταò συνßθωò ιο καιþιερο ασημτ, το ιειρακοσÜρτ,

4Β

παρÞγαν και'εξοχÞν ανιτκεßμενα συμΒολικþν α-
ξιþν και μηνυμÜτων με λανθÜνουσα φυστκÜ την
οικονομικý αξßα. Γτα ιο χωρτκü πληθυσμü κατ τα
λαßκα σιρþμαια παρηγαν κοσμßμαια, δηλαδÞ ε-
ξαριßμαια τηò γτορττνηò φορεστÜò. Τα κουσιÝκτα,
or πüρπεò kar ια κεμÝρτα, or Ζþνεò, ια κρεμαστÜ
σκουλαρßκτα, ια χαßμαλτÜ, or περüνεò, or τεπÝδεò,
τα θηλυκωιÜρια και τα κουμπτÜ αποιελοýσαν τον
απαραßιητο εξοπλτομü ιηò γτορττνηò φορεσýò.
ra τουò αρΧοντεò οΙ ΧρυσΙΚοΙ, θΚτοò αΠο Κο-
σμηματα, κατασκεýαΖαν kar χρησιτκÜ ανττ-
κεßμενα Kar σκευη εξειδτκευμÝνων χρησε-
ων (αοημÝντα μαχατροπßρουνα, ΖÜρφτα, κο-
σμημαιοθßκεò κ.λπ.). Γτα ιουò εκκληστα-
σττκοýò Üρχοντεò λαιρευττκÜ ανττκεßμενα (καλυμ-
μαια ευαγγελßων, δτσκοπüτηρα, εγκüλιια, πüρπεò
κ.λπ.). ΤÝλοò, yra ιτò πολεμτκÝò ανÜγκεò καια-
σκευαΖαν εξαρτηματα ιου οπλτκοý εξοπλτσμοý ιων
κλεφτþν, των αρματολþν και ιων καυειαναßων (πα-
λÜσκεò, σπαθτÜ, πτσιüλεò, τÜστα κ.λπ.).
Τα Ýργα ιων χρυσικþν ιων Ιωαwßνωγ αλλÜ kar
των εργασιηρßων ιηò ορετνηò ενδοχþραò (Καλαρ-
ρýιεò, κ,λπ.) αφηγουντατ kr αυτÜ με τη σετρÜ ιουò
m ÜχÞ τουò μυθολογßα, τη μυθολογßα ιων οχημÜ-
ιτrν, των θεματτκþν μοιýων, ττò εναλλαγÝò των α-
wßλDφßýν και ιων επßπεδων επτφανετþν, ιην αγω-
γßτττχýκλων και ιων ιρτγþνων, ιων φýλλων κατ
ιπ.}ωλωδτßτ- ΤÝλοò or γτορττνÝò φορεοτÝò ιων
qφτωιυιι QτουσουλμÜνων κατ χρτσιτανþν),
üσεò δτασþΖονιαι σια μουσεßα, καθþò ενσωματþ-
νουν υλτκÝò κατ συμΒολτκÝò αξßεò, μαριυροýν kar
θεβατþνουν την απqιÜμτλλη θτοιεχνικÞ καλλιιε-
χνßα ιων μαστüρων τηò πüληò. Τα χρυσοκÝντητα
kar μειαξοκÝνιηια φουστÜντα, με κορυφαßο δεßγμα
τουò επενδýιεò, τα πrpπ]prιi (το εßδοò που συνδÝ-
θηκε αποκλετσιτκÜ σχεδüν με τα ΓτÜwτνα ιων
χρüνων ιου Αλη), εκπλÞσσουν με την τελετüιητα
τηò πυκνηò ΒελονιÜò ιων συρμακÝσηδων και ιων
χρυσοραπιÜδων, με την ευρημαιτκüτηια των δτακο-
σμηττκþν συνθÝσεων Kar με ιην κλßμακα των χρω-
μαιτκþν συνδυασμþν.
Οσιüσο, υαρÜλληλα με τα τσιορτκÜ γεγονüια τηò
εποχηò, rιar yra ια ΓτÜwτνα του ΑλÞ πασÜ, λßγα
χρüντα μειÜ ιο θÜναιü ιου ÜρχτΖε η πορεßα τηò με-
ιÜθασηò προò ιη Βτομηχαντκη εποχÞ. ΑρχτΖε η
σταδτακÞ υποχþρηση ιων τοπτκþν τδιατιεροιητων
Στο μουσ€ßο κοι στιò ιδιωτικÝò συf,f,ογÝò
δουμüζουμò ÝΡγα μGτοηßΙοτ€χνßοò κοι κΕντπτικÞò
τÝχνηò, κοσμικÞò κοι €κκßΙησßοστικÞò
Kar η προειοτμασßα των μαΖþν γlα την κατωτÜλωση
των ομογενοποτημÝνων πολτιτσμτκþν αξτþν, που
διακτνεß ωò εμπüρευμα ιο σýγχρονο σýσιημα του l-
σιορτκοý καπτιολτσμοý. ΑυτÞ η διαδτκασßα yra ιην
παραμεθüρτα πüλη κρÜιησε σχεδüν ενÜμτση ατþνα.
Το ΚÜσφο, τα Λτθqιßιστα, η αγορÜ με ιτò οιοÝò kar
ιο νησß του Üδοξου τÝλουò εivar ακüμη εκεß yra να
θυμßΖουν τη σκτÜ ιου τρομεροý ηγεμüνα. I
Πογοýρι απü
μOλýβι σε η(Þμ0
γυναικεßαò
κεφολÞò. Στη
βÜση του εßνοι
χορογμÝνα το
üνομα του
ßοτοσκευOπÞ
(ΓεωργÞò ΣÝχηò),
το εργαστÞριü του
0τ0 ΓιÜννενσ κOι
η Χρονολογß0
κοτοσκευÞò στο
,t761
49
Α rrpzroιvr,lιrH τΣογΓκΑΡΑκΗ Ζορ,η,ρι.ττο» π.τ., στην Üνοδο του Αλη ΠασÜ των
Ε., Αλη Παþ: ΣυνOιßκη Ετπανησßων Γταννßνοιν (1750- 17Β4)», περ,
«Οψετò τηò εοωιερτκηò kar και ΑλÞ ΠασÜ Ýτει Ι8ßΒ, Αθηνα Θησαυρßσματα, τ. 6 (196Β), α.25º-
εξωιερτκηò πολτττκηò του Αλη 1921, 290.
ΠασÜ», Ο Εlηνισýò, 1θ (1θθ3), σ, Ζοτο» ι..η., Ψπιηογ.η.ττ s.,
136-1Β7.
Η δικαιοοýνη ειò το ηΤτοò του ΑλÞ hýλι και Σ,ουλιþτεò, ΚÝντρο
ΑρesΑ.ιrιτιΝοΣ π., Ζασιß, ΑθÞνα 193Β.
Νεοελληντκþν Ερευνþν του Eθvrkou
Συλλογý δημò,ιδιýν ασlιÜτων mò Ιδρυματοò Ερευνþν, ΑθÞνα 199Β.
Θο»προτο» κ.-ψΑΛιΔΑΣ Α.,
ΙΙιιεftηυ, ΑΒÞνα 1ΒΒ0.
Γεωγlηφßα ΑλΒαυßαò και ΙΙπεßòηυ, AιvonεRops α.,
Αραse}ßτιΝοΣ Σ. π., ΙωÜνντνα 1964. «ΑΙß Pasha de Tebelin: Economiste
et financier»», Revue des Etudes
Ιστορßα του Αλτß ΠασÜ του ΗοιιRκο Η.,
Grecques, 25 (1θ12),
Τεπελενλη. Συγγòηφεßσα επß m 42º - 460.
Ταξßδιαστα Ιüνια ΝησιÜ, Ηπειρ,
ffi,σει ανεκδüτου Ýργου του
Αλβανßα (1812-1813), μεταφρ. Χ. Asonlcnas s..r,,
Παναγιþτου ΑlηΒαντινοÞ α Ýκδ. «Quelques aspects du banditisme
Ιωαννßδηò, επτμ, Τ, ΒουρνÜò, εκδ.
1Β95, φωτ. ανατ. εκδ. Πυρροò, ΑθÞνα social en Grece αυ XVIIIe siecle»,
Αφþν Τολßδη, Αθηνα 19Β9.
1979. Εtιιdεs Balkaτιiques, 4 (|9º2), α.9º-
Λαιηπρο» ».,
Αρ» ι., «Περß Παιδεßαò σια ΙωÜνντνα επß
||2.
Η Αλβανßα κα η Ηπε4τq στα τÝλη
Τουρκοκρατßαò», ΝÝò ΒRòòαιιγ ,τ.ιηl.,
του ΙΗ'και στιò αρχÝò του ΙΘ'αιþνα, Α]ß Pasha and Great Britain,
Ελληνομνýμωγ, 13, 1916.
μετÜφρ. Α. ΔιÜλλα, ετοαγ. Β. Blackrvell, Οξφορδη 1θ3Β.
Παναγιωτüπουλοò, εκδ. Gutenberg, ΜRκρτ» Γ. - ΠΑπΑΓΕαΡΓιογ
Σ., Βορρο α..
Αθηνα 1994.
Το χεlισαßο δßκτιη επικοινωνßαò στο L' A]banie et Napoleon, Hachette,
ΒRρsRροτο» r., Παρßοι
κΝτοò του ΑλÞ Παþ Τεπελενλη. 1θ14.
Ο ΑλÞ ΠασÜò απü τnv Üλλην
πλευòΤν, ΑθÞνα 1930.
Ενßσχιηη mò κεντρικηò εξοιισßαò CοòκοηιιL c.R.,
και οιτüπε4η δημιουργßαò ενιαßαò ººανε]s ßη
Southern Ewope ατιd
BoRU.louR r., αγοφò, ΠαπαΖßοηò, ΑδÞνα 1990. the Levant (1810-1817), Λονδßνο
Πßναι<αò του εlιπορßου mò.Ε,Ι,tÜδοò
οικοιτοιηογ ιιη,, 1903.
σιην Τουρκοκρατßα, 7787-7797,
μετÜφρ. Ε. Γαρßδη, ετσαγ. Τ.
«Ο πρωδυπουργüò του Αλη ΠασÜ», Jειανιòτι s.,
ΒουρνÜò, εκδ. Αφþν Τολßδη, ΑθÞνα
Ηπεηmτιχη.Εστßα, Β, 1959. History of ýe Ba]kans, Eighteenth
Ι9º4. Πατ»ειΗ» υ., αηd Nineteený Centuries,
Η οιχονομιχý πολιακη και ο Cambridge University Press, ΝÝα
Boypue» τ., Υüρκη
πλοýτοò του Αλη ΠασÜ των 19Β3,
Αλη ΠασÜò Τεπελενληò. Τýμννοò
η ýιοφυηò πολιτικξ; Εκδ. Αφþν Ιωανυßνων, ΑδÞνα 1936. ΜRηηιοτ J.A.R.,
Τολßδη, Αθηνα 197Β. Pιoιvrpn τηl., ºhε Eastern Question, Αη
Το ΔιαμÜντι των Ιωαννßνων: Αλη Historica] Study ßη Ειιτορεαη
Εsρροτ υ.,
Diplomacy, Clarendon Press,
Σελßδεò ημερολογßοη με ιÜφρ. - ΠασÜò 7747-7822, Δωδþνη, ΑθÞνα
19Β7. Οξφüρδη 1θ40,
σχüλτα Α. ΦρανιΖη, εκδ. Τροχαλßα,
Αθηνα 1996. Πο,ιιτττ» α., PouQupvILLE F.C.H.L.,
ºο δημοτικü ηηγοιfiι, β Voyage en IVIoree, α
ΕγRττειυ.ΗΣ τ., αναι.,
Ερμηò, ΑδÞνα 19Β1, Constantinople, en Albanie,..
Ιστορßα του Αλη ΠασÜ του
pendant les anees 77θ8, 17θ9, 18ω
Τεπελενλý, σαηΤπου mò Ηιιεßlηυ, ΣReι» κ.lτ.,
et 1807, Παρßοτ 1Β05.
ΑθÞνα 1Β96. Ιστορικαß Διατρýαß, α' Ýκδ. 1Β70,
REMERAND G,.
Ειυηιιι ò., αναι. Ýκδ. Ν. ΚαραΒßα, ΑOηνα 197Β.
Α]ß de ºebeIen. Pasha de Janina,
ΕλληνικÜ δημοτιχÜ τlταγοιfrια, εκδ. Σιοροκeτ r.R., Librairie Orientaliste ΡαυΙ
επιμ. ΑλÝξη Πολßτη, Η εξωτεριχý πολιακη ωυ Αλη Gauthier, Παρßστ 1θ2Β.
Πανεπτοτημτακεò Εκδüσειò Κρηιηò, πασÜ των Ιωαννßνων, Απü το Τßλσιτ
2η Ýκδ., Ηρακλετο 1999. σm ΒιÝννη (1807-1815), εκδ.
- Μòγαλο μÝροò ιηò εικονογρÜφησηò
Fιειιιιινò κ.ο., Ειαιρεßαò Ηπετρωττκþν Μελειþν, του τευχουò αντληOηκε απü βιβλßα
Αλß ΠασÜò. Ο ΜοιηουλμÜνοò ΙωÜννινα 199θ. ιων εκδüσεων «Ολκüò» (L. Duprü,
ΒοναιιÜρmò, μετÜφρ, Β. Κουρηò, Σκιοτιτ» l.υ., «Τüποò kar Ετκüνα») και ιων
εκδ. ΟδυοσÝαò, Αθηνα 2000. «Απü ληστÞò πασÜò. Πρþτα θßμαια εκδüσεων «Δωδþνη» (ΑΙß Pasha)

50