Ξο ΞΕΠτΕΜΒΡΙογ 2οο4

255

..¸Τº
*<.*- Ιg
:ξ_*
;t

\
ι

ι
 Ξ^ΕΙΘΕΡσfνηιΑ-Υ\ rο ΕΕΠr/ΕΙrΒΡrον 2Φ4

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΑιΛΣ, ΑΝτιΓοΝΗ, τΡΑΧιΝιΑι,
Οιδßπουò Τýραννοò, Ηλεκτρα,
Φιλοκτητηò και Οτδτπουò επß
Κολωνω εßνατ or επιÜ δτασωΒεßσεò
τραγωδßεò του μεγÜλου Αθηναßου
ποιητη ιηò κλαστκηò περτüδου.
ΓεννημÝνοò το 4θ6 η 4θ5 π.Χ., ο
Σοφοκληò, σýγχρονοò του Ατσχυλου
και του Ευριπßδη (λιγο νεüτεροò
απü ιον πρþτο, λßγο μεγαλυτεροò
απü ιον δευτερο), πÝθανε σε βαδý
γηραò (περßπου 90 ειþν) Kar υπηρ-
ξε, συμφωνα με ττò λßγεò πηγÝò που
μαριυρουν ιη ΖωÞ ιου, Ýναò ανθρω-
ΜαρμÜρινη ποò απü ευπορη οτκογÝνετα, ευοεΒηò
προτομÞ Kar αφοστωμÝνοò στην αδηναßκη
του μεγÜλου πολττεßα Kar ιουò θεσμουò τηò, με
ΤρOγΙκOυ
εξατρεττκÜ καλλττεχντκÜ χαρßσματα.
πOΙηΤη Τηò
αρχαιüτητοò, ΜαΖß με ιον Περτκλη, ωò σιραιηγοß,
ΣοφοκλÞ. διεξηγαγαν το Σαμτακü πüλεμο kar
Ρωμοßκü οντßγραφο
ελληνικοý
μειÜ ιην κατασιροφÞ των ΑΒηναßων
πρωτOτυπOυ
οτη Στκελßα εκλÝχδηκε ωò Ýναò απü
του 4ου οιþνα π.Χ. ιουò 10 προΒουλουò ιηò πüληò.
(ΓλυπτοθÞκη Νγ ΣυνολτκÜ ο Σοφοκληò Ýγραψε
Carlsberg,
123 Ýργα και η ιυχη -καλη μαΖß
Κοπεγχüγη)
ιοι;- δεν ιον Üφησε να δετ ιην παρÜ-
δοοη ιηò ΑΒηναò σιουò ΣπαριτÜιεò

Εγαò ((τραγιΗüò 0μπρOξ»» το 404 π.Χ.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

πffifl
Η ΖιΗ. ΦΙ^οκτΗτΗΣ ΤRAGEDIES
ΣοΦοκ^ΗΣ
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ κΑι ΑιΑΣ SOPΙIOCLES, κΑι Ε^ιοτ
aΕιLGιΕΕßß
Πολιτικü ον 0 επικüò ΚειμενικÞ και
με θεολογικÝò και τραγικüò διακειμενικÞ
αναζητÞσειò λüγοò του επισΚOΠηση
και 1 23 Ýργα ΣοφοκλÞ του 0ιδßποδα

Ηwη Ýßüοοηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟγΛΟΣ

bτοξη ýrιηò Σιýμωυλοò ÝχδΦηò Σ' οwü ω τεýτοò οwΕργüοτπßον Δημιωρμßü

\ΑΣΟΣ ΠΟΛΕΜΗΣ ΠΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟΥ^ΑΚΗΣ ΟΡΕΠΗΣ ΚΑΡΑΒΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
bιwμÞ. επιμÝλασ ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΡΚΑΝΤΩΝΑΤΟΣ ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΧΡΙΣΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΖΑΝΠΟΠΟΥΛΟΥ
Ειτο. συγεπιßπ.ò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑ^ΙΓΚΟγΔΗΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΙΧΕΙΑΚΗΣ ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ
ΠορογωγιÞ
ΞηΣ^ΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΠΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α Ε
&τρουτþ δεýθυνσπ istorika@enet gr
Εßτýηωοη.ΒιΒλτωεσßο
]] ]αρογ πιρýδικü ηαρεχεται δωρεον μαΖß με ιην χ.Κ ΤΕΓοηογΛοΣ ΕΚΔοΣΕιΣ Α.Ε
1':-\¼ΕΡΟΤΥΠΙΑ Απαγορaýεßοι η αυιοιεληò Dωληοη ιου
 ,
ιμειωσειò
Ο «Οιδßπουò»:
τον ΣενÝκα στον
αι οι λεξειò Ýχουν τη δπý τουò
φοßρα-.. Αξßωμα που επαληθευειατ
κÜθε φορÜ που ο ερευνηιßò θα
επυ<ετρßσει να τχνηλατÞοετ ια μονοπÜτια που
ακολοýθησε μτα λÝξη μÝσα σιο Χρüνο. Η λÝξη
(για να μεßνουμε μüνο στο παρÜδειγμα που
εßνατ συναφÝò με το σημερινü μαò σημεßωμα)
classicus χρηστμοποτεßτατ καιÜ τη ρωμαßκη
περßοδο αρχτκÜ ωò ιεχντκüò üροò σιη δημüοτα
οτκονομßα kar σημαßνετ τον πολßιη που
θρßσκετατ σιην πρþιη, ιην υψηλüτερη
φορολογτκß κατηγορßα. Απü το 2ο ατþνα μ.Χ.
θα συναντησοιητε üμωò την ßδτα λÝξη με τη
σημερτνß ιηò σημασßα: ωò classicus
χαρακτηρßΖειατ Ýιστ, yra πρþιη φορÜ, σιτò
«ΑιττκÝò νýχτεò» του Αýλου ΓÝλλτου (Aulus
Gellius) (περ. 130-180 μ.Χ.), ενüò Λατßνου
γραμματτκοý, ο συγγραφÝαò εκεßνοò που ανÞκετ
σιην υψmλüιερη κατηγορßα kar αποτελεß το
πρüιυυο yra ιουò μειαγενÝσιερουò. Σημασßα με
την οποßα θα καθτερωθεß ο üροò «κλαστκüò» σε
üλεò ττò ευρωπα'ßκÝò γλþσσεò αυü την περßοδο
τηò ΑναγÝwησηò, üταν η ελληντκÞ kar η
ρωμαßκß Αρ>ιατüτητα θα αποιελÝσετ ιο ιδεþδεò
πρüτυπο yra τον Πολτιτσμü, ιτò ΤÝχνεò και τα
ψÜμμαια.
τ ανÞκετλοτπüν,
) rιnpra που
/Ξ Σοφοκληò με ιο
Ýργο του. Ο μικρüò χþροò ιου σýντομου αυτου
σημετþματοò, αλλÜ, κυρßωò, or περτορτσμÝνεò
δυναιüιητεò του συνιÜκτη του, ωò μη ετδτκοý,
δεν επττρÝπουν εδþ μτα περτσσüιερο
εμπερτσιαιωμÝτm αξτολüγηση ιου Σοφοκλß ωò
κλαστκοý προτýπου.
Θα περτορτστοýμε, λοτπüν, εδþ σιην
επτσßμστση μταò κÜπωò δευτερευουσαò
Ýκφαιτσηò: οτο λογοιεχντκü μοιýο ιηò
πατροκτονßαò, που, απü την εποχÞ ιου
Σοφοκλß, παραμÝνετ, με ιτò παρολλαγÝò ιου,
Ζωντανü στην παγκüσμτα λογοτεχνßα. Σε Ýνα
Üρθρο ιου με τßιλο «Ο ΝτοστογιÝφσκι και η
απü
Φρüππ
πατlηκωνßα» θα σημετdτετ ο πατÝραò ιηò
Ψυ><ανÜ_λυσηò Ζ. Φρüτντ (S. FYeud)
[Dostoiewski und die Vatertütung, ΝΚ
792Β]: «Δεν εßναι τυχαßο üτι τρßα απü τα
αρΙστουρΥημαtα τηò ΠαγκοσμΙαò
-ο "Οιδßποιη ºýlηννοò" του Σοφηκλß, ο
"Αμλετ" του ΣÝξπιρ και οι "Αδελφοß
ΚαραμαΖüφ" του ΝτοστογιÝφηκι- Ýχουν
ωò κεwρικü θÝμα τοψ την πατòηκτνßα
στα τρßα αυτÜ αριστουργýματα κυριαρχεß
εξßοου το μοτß-Βο τηò γενετýσιαò
που διακατεχει τον καταπιεσιιÝνο γιο
πατÝlη-αφÝwη»l. Δταπßστωση, η οποßα ιη
δßνετ το μÝφο τηò πρüσληqmò του μεγÜλω
ιραγτκου απü ιουò μετòτενÝστερουò.
Ιι ι παρολλαγÝò ιου αρχτχοý π
( | «οιδßποδα», που θα ιο ακολ
\-/ χροντκÜ, θα φÝρουν üλεò ιη
ιων κατρþν τουò, Ετστ, στην Ýμμετρη
που θα συνθÝοετ ο Σενεκαò ιο 57 μ.Χ,
παρουστÜΖειατ ωò κýρτο θÝμα το μεγαλαο
κενιρικου ßρωα μετÜ την πτþση του.
η οποßα θα παραμεßνετ με διασκευÝò
στη Δýση κατÜ τουò 16ο και 17ο ατþνεò.
Τη σφραγßδα ιηò ανθρωποκενιρτκÞò
δτδασκαλßαò ιου Διαφωιισμου φÝρει
Ýμμετρη φαγωδßα που θα αιτεθÜσετ στη
ο ΒολτÝροò το 1718.
Ο ατþναò τηò ψυχανÜλυσηò αντανακλÜτα
απü το Ýμμειρο δρÜμα «Ο Οτδßπουò kar η
Σφßγγα» που θα ανòβÜσετ στη σκηνÞ ιω
Βερολßνου ο Γερμαιτüò ποτηιßò Ου. ιρσιι
Χüφμανσιαλ (Η. νοη Hoffmansthal) το
ατμομτξßα κατ οτ ουνÝπετÝò ιηò
ιο μεγαλυιερο μÝροò του Ýργου.
Στον «Οτδßποδα», ιÝλοò, ιου ΑντρÝ Ζτντ
Gide) (1931) επσταλαμθÜνετατ ωò
μοιýο yra Üλλη μτα φορÜ η πεποßθlm
δημτουργοý του üττ ιο Üτομο και η
δεν δεσμεýοντατ απü καιτενüò εßδουò
δογματτκÝò επτταγÝò.
 Σοφοκληò «κÝρδτΖε ιο κοτνü του και εξαοφÜλΖε οταδερÜ την εýνοτÜ ιου» (Α.
Lesky, «Ιστ. Αρχ. Επ. Λογ.», εκδ, Κυρτακßδηò, σ. 3θ2).
ΑνÝβαοε ιον αρτθμü ιων χορευτþν απü δþδεκα σε δεκαπÝντε. Ετσßγαγε ιον
ιρßιο υποκρτιÞ kar επτνüησε τη σκηνογραφßα [Αρτοι. Περß ΠοητκηòΙΥl.
Η ιεχντκÞ του στη συγγραφη -εκτüò απü ττò μεγαλüπνοεò σκÝψετò- εßνατ
ευρηματτκη. Σιον ΟτδßΖοδα Τýραννο λ.χ. «συνθÝιετ» με «μÝιρο)» τον τερü
αρτθμü τρßα.
Οι θεαιÝò περτμÝνουν να «ιρττþσει το κακü», ηου ξεκτνÜετ «προò ιριπλεò
αμαξιτεò» (σι. 72Β), σε κÜποτο ιρßσιρατο [παιροκιονßα].
Ο χορüò καλεßιατ να πει την τρßτη γνþμη <(ε7 κα7 τρßτ' εστß,,.» (στ. 2Β3) Kar με
την τρτπλÞ παρηχηση ιου γρÜμμαιοò Ταυ r«...ra τ' þτα,... τα τ' üμματ'» (σι. 371)
δßνετ Ýνα... «μουστκü ρυθμü» οτο Ýργο.
Ετα ο Οτδßπουò μειÜ την πατροκιονßα, ιην ατμομτξßα και τον απαγχοντομü
(ιηò γυναßκαò-μÜναò) φεýγετ σια... ιρßα (üπωò σιο αßντγμα τηò Σφßγγαò),
ακουμπþνταò σε Βακιηρßα, τυφλüò.
Σε συνολτκÜ 123 Ýργα σημεßωσε 1Β Þ 24 πρþτεò νßκεò, ΠοιÝ δεν κατατÜχθηκε
σιην ιρßτη θÝση.
Το 441 π.Χ. στο Σαμτακü πüλεμο εκλÝγειατ yra την Αντιγüνη ιου [32ο εργο]
σιρατηγüò (!). Η εκλογη αυτÞ στο ýπατο αξßωμα τηò Αθηναßκηò Δημοκρατßαò
Þιαν η αναγνþρτση τηò αξßαò του ποτηιτκοý ιου Ýργου.
Το 443 π.Χ, γßνετατ Ελληνοιαμßαò Kar ιο 413 υ.Χ., μειÜ τη Στκελτκη
καιαστροφη -Β4 χρüνων- ορßΖειατ «πρü-θουλοò». Or ουμπολßιεò ιου τον ττμοýν
τδταßιερα.
Με ιον Σοφοκλß «ανδρþνειατ»» η ιραγωδßα που γεwηθηκε -{υμφωνα με την
εντυπωστακÞ δτατýπωση ιου Walter Nestle- «απü τη στιγμý που κÜποιοò
κοιτÜΖει το μýθο, με τα μÜτια του πολßτη»,
Η δταδρομη απü ιο Μυθο σιο Δüγο ηταν παρÜλληλη με ττò δεσμτκÝò
καιακιησετò του νÝου πολτιεýμαιοò που ετσßγαγε ο ΚλετσθÝνηò το 50Β π.Χ.,
üταν ο Σοφοκλßò ηταν 12 ειþν.
Η τραγωδßα, με τον Ατσχýλο κυρßωò, αυιονομεßιατ απü τη θρησκεßα, παρÜ ττò
ηχηρÝò διαμαριυρßεò ιων πιστþν που φþναΖαν απü ττò κερκßδεò ιου
Δτονυοτακοý 8εÜιρου: «Τι ταυτα προò ΔιüνυσονΖ [Tr σχÝση Ýχουν αυιÜ με τον
Θεü;]. Ωò νÝο θεατρτκü εßδοò υπηρετεß κυρßωò ιτò αξßεò των πολτιþν, ιηò
Ισονομßαò Kar ιηò Ισοτιμßαò, Ηδη ιο ßσον ιο 0εωροýν δikarov. Το Üντσο, Üδτκο
kar υΒρτσττκü. Υβριò εξαλλου εßναι ιο «υπÝρ-το δÝον πολý» [η αυθÜδηò Sßα, η
αßσθηοη υπερΒολικßò δυναμηò kar αλαΖονεßαò], που ξεπερνÜετ ιο αποδεκιü
μÝτρο Kar «ΥΒριò φυτεýει, τýραννον...», λÝετ ο χορüò οιον Οτδßποδα ºυραννο
«ΥΒριò ειò πολλþν υπερπληθý μÜταν» [Τον τυραwο ιον φυτευετ η ýθρτò.
ΑυτÞ ιου υπερπλÜθετατ και γτγανιþνετατ μÜτατα] [σι. Β73].
Με τον Σοφοκλη ιο θÝατρο γßνειατ πλÝον «εξÜρτημα», «üπλο» ιηò
I Δημοκρατßαò.
ß
Σια νεüιερα χρüντα (1587), ο Οιδßποδαò Τυραννοò παρουστÜοιηκε yra πρþτη
[τηò ΓαληνοιÜτηò Δημοκρατßαò ιηò Βενειßαò], οιο
ι
ß φορÜ σιη ΒτισÝνιΖα
περßιεχνο Ολυμπτακü ΘÝαιρο ιου ΑνδρÝα ΠαλλÜδτου [Andrea Palladio] (J.P.
ß
ß
Vernant, «Μýθοò και ºραγωδßα», εκδ. Ζαχαρüπ., ι. IΙ, σ. 260).
ι

Nikq ΒαιβιÜlιπαστιò
5
ι
Η Ζοιι Κeι Το Epro Τογ
3. Η κλοσικÞ
ΑθÞνο οποτÝλεσε
το πλοßσιο δρÜσηò
κοι δημιουργßοò
του μεγüλου
τραγικοý.
Γκραβοýρο με
φOντOστΙκη
0νOπOρOστOση
τηò Ακρüποληò,
4. Επιτýμβια
στÞλη νεκρþν του
Πελοποννησιοκοý
πολÝμου. 0
ΣοφOκλÞò
διοβλÝπονταò την
Þττο τηò ΑθÞνοò -**
0πεφυγε ν0 ; .J
ποροσυρθεß σε
υπερπατριωτικÝò
--.,ß"-{^-}ξ
εξÜρσειò
Ι{ ιιροειριlμÝνι1 ακρατq)νþò κοτνωνιολογτκη
προοÝγγιßjη ιηò αιιτκηò φαlι,ιδßιιò, που εδρßιΖειατ
σε μι,γÜλο Βαθμι) ιrtιvιu σε ουγχρονεò 8εωρßεò στε-
ιτκÜ ιιι] ιηι, alι;Onιτkτl ιιτò ιιρüι;ληqιηò ενüò λογο- L-,
η
ΙεΧνιΚου ερΥοι) ιιεοα αΙΙ() ια l(jι(ψlΚα συμφραΖομε-
τ"ακιιτ ι,ποßjηλουμειτι ιου, δει, πρÝπετ σε κιψτÜ πε-
'ι*
ρßπιι,ισιτ \-ιι (jυγχÝεται 1ιε προγενιστερεò. εν πολ-
λοßò μιονοδιασιαιεò κ(ιι απλουσιευιτκÝò, Βα λÝγαμε.
αΠοΠε]τρεò ανt\νευ.jΙlò μεß,α στο ιραΥΙΚο Corpus ε- ß.,
νüò αυστττρÜ προκαθορισlιÝιου πο.\τιτκοý υποσιριυ-
μαιοò. ι1 Ýστω. κατ' Üλ.\οιò. μιαò (ι\οιιlò Kar τσωò
\_ß ι
ò\
αυιÜρισκηq εθνικηò απüχρωσηò. ΠρÜlμαιι.. ο Σιß-
qιokλιrc, ιδßι,-ιò σε προχωρημÝνη ιl-\ικßα, ενιυ π_\Ýον L Ν,,.1
_fu
δταqιαßνειατ ευκριι,þò σιον ορßΖιινια η ειιικι,τμενη
ιτια και συτ,ιρτβη ιηò Αθnναò απο ιη ΣπÜρτιτ προò
.ß\
ιο τελοq ιου ΓΙελοποννιτσιòικου ηιßλÝμου, αιιοφευ- , *'»_
γετ να παρα.jυρειατ σε μεγα,\üοιομτ:ò εξßτροειò ιra- ι
ιρτιι]tτΚηò ιΙερττιÜOεΙιιò. Σιη διιφκετα ιιιυ ιtολυΧρο-
\ι
νου βßου ιου υπηρÝτηc,ε ιιrv ιτολυιιγαπημÝνι-ι πüλη
ιου απß) ιην πι-ρßΒλειιτη θÝσιτ ιου ,E \,\rryorrψιia ιο
-1]3,'.1,12 π.Χ. εξελεγη σιραττlγüò ιουλÜχτò;ιον δßιο
(ρορÝò Kar μÜλισια ευιυχησε να εßναι ουστρατηγοò
του Περτκλη. τι;ι,ιò ακüμιτ του Θουκι_l,δßδη ιου yrou
ιου Μελησßα kar ειτßοιτò ιου Nrxia, του μοτραßου
οιραιη\¼υ ιιιò ι;τκε,\τκηò εκοιραιεßαò. καια τη δταρ-
κιτα ιηò μακρι)χροι,ηò και ιιολυαßμòικιηQ πολτορ-
κßαò ιιτò Σßιμου αιιü ιον αθι-ιναßκü σιολο (440-439
π.Χ.) και πιθανþò εßιε ι;ιον πüλεμιτ ιων Αθηναßων
ετ,,Üνιτα οτουò σαμτακηò καιαγιυγηò Αναιττεò

7.L
 --: J2i π.Χ.) εßτε αργüτερα κατÜ ιην περßοδο 5. ΠορÜσταση
-,, ]ι,οτηò
τηò
Νικιειαò ειρηνηò (421-4Ι5 π.Χ.). Ανα- ερυθρüμOρφου
_ : στα πολτιτκÜ αξιþματα του μπορεß ειßσηò να 0γγεßου (5οò
---,:r-ιειρηθουνor πολυÜρτδμεò «πρεοΒεßεò»,
-611ò
οιþναò π.Χ,) με
..ò ÝλαΒε μεροò ωò λαοπρüΒληιοò σχηνÞ οπü τουò
.r.rρJοrrοò
_, _òιιρßδαò του προò Üλλεò πüλετò..rò 0γωνεò Των
Ελλαδο" σιηρtα, η αρχαßα ελληντκη τραγωδßα
- .: αμφτλεγüμενη, καθ. üτι üχι
--.ενη, συμμειοχη
.r.ι"ρrò «;;Ý;"j
αντανακλÜ ΜεγÜλων
ιου ωò ΠροΒοýλου οτο ολτ Διονυσßων.0
--,,ßκü κßνημα ιων Τετρακοσιων, το orιoio, ωò ΣοφοκλÞò
- ].οι., οδηγησε στην προσωρινη αναιροπß βραβεýθηκε 18
ιηò
..- .,αικßò δημοκρατßαò (411 π.Χ.).
φOρεò στOυò
0γωνεò 0υτοýò
(Μητροπολιτικü
Μουσεßο ΝÝαò
Υüρχηò)

,,-ßΡο
Lιι_ Λιγο μεγαλυτερο ιων φτÜνια ειþν (443-
- Χ.). ειδικüιερα, η Ýνιονη πολττικÞ δρÜση ιου

òε_
ΚαΙ
_ , \ριιηò ευοÝθεταò του Αθηναßου δραματουργου
]ι αρρηκτη δτασυνδεση του
ιιò λαιρετεò του
, με
ριου δεου Ασκληπιου κοτ ιου ηρωα Αλωνα
_, οιατα δε ο ßδιοò
μειÜ το δÜνατü ιου αφηρωß-
: _ :,αι Λατρευειατ οιην Αιιτκη με ιην επrνυμßα
-'.,, ,,, Αναμφßλεκτα, η ετλικρτνηò ογο.r,l .ου γ,ο
.θλιο ιüπο ιου και ο πηγαßοò θαυμοσμüò
: ι λυ
ανυπÝρΒληια επιιευγμαια του αδηναßκου
§ν € Κ§τ€ €ß € "ζην ,º\Ι§ γ:& ,;α ιߺε:ξ*νττ ει
§¾ß3§Ι {:}{&ξ,}
Þγ€tj ν
,. tΙò υΠαρξηò δεν αφηνουν περτθþρτα yra
*{Ι{λ3ζ οß Α{ iJ ßΠßδRζ
:-ιιτκÜ πυροιεχνηματα», που συχνÜ
λειτουρ-
Η ΖΩΗ Krι Το Ερτο Τcιγ

ΝΚιλιινιιιι ιι ιßιιqιιικλειο1, ιlριιcιζ ß)ιειιδικ, _

ιιαι]ßjια Γ\,α Ι()ßιι) γλßιßΧριι 1ιι:ρßδιο Οlι1\, 1τ .]

ι,υι ι]\ι(ι. ιι ιδιιιò σι]\(ιLι(ι }ιτ, ßι\,ιιποχι,ιριlιι ,

ιlcιι ιιιτι,\ιινιε:ιιιο φρι)ι-ιτμιι επι.\ßγιι (ιιιο .

ιι()ιι (ιν(ιιι()q)ειικια ß)ιι ιιιν εκμιιδι:νßοß,ι ι,ιι
ΙΙΙ)ò ('tΙΙ\' ΙΙΙ'Ι]ΙtΙΙ(ι)(rΙ1 ΤΙΙò αΥεΙJΙ,)ΧΙΙò Κ(ΙΙ (Ι-
(jι ιιßι]ò .\ι ι ιlυτ,ιtι ιjι(ι ι)ιιι\'ι,ιι(} ι ρ\η
ιΙι, -

ιι.Χ.). ιι (ι(jι]\,ι,ιιι ιü_\1ιιι ιν ιι,λι,ι ;ιι ιιι.\\ιιι,,

ιιι ιοßΙιιι ιι(ιιßιιι \,ι νν(ιιοι|ιι \ι(ι. ι\ιιι η (;ι,\'ι\
ιιιι π ιιßιι;τι ι()υ ιιτρ(ι\ινικου Κρι,οντιι ιιριικιι ,
ι ιι ι 1ιι ιι;ßιοιιτι ι τ1 Q\ Qι[ιL]\ιι ιο !1 ι ου t)ιτlιοιιρι ιι ι ιr,

\,ιιμ(ιι(ι(. οιι , \ι 1ι ι(α\ι ι(, ()Lι ιο (ι\,ιιοι(ιι:ι ,

1ιιιt)ι,ιγlιιι ιιτι, ιιιτιι)τιιηò ß\ν ιιγονιτò κιιδιι,.

{ι, ι,üιι,lιιι για ι()\ ιιß)ιττ,αßκιj iiιrlιo ιην (ι\,(ηιß]
χοß;ò, ε,ιιιιlρι,τι\,ιτοlτò για ιη διαι;qιßι.\ιι;ιτ ι.,
kcι ι,ιριμιßιιεlιιιιι ιιιι-\τιτκοßι βßοι,. ΝΙι, ιιòιριιlτ,
(,ι ιι() ('iιι(] ºριι,ιßι,lι,ò (45()--l4() ιι.Χ.) ιιι ι ξιπ,
ιιι \(ι ιΙ(ιι)Οß, (Ι\,(ι \ι ι ιßιι |,ιιο Ι(ι Ιιι)ι(;ιΙ(ι ιιιιι,
[_ΙιιΙΙΙΚΙlß, Ι('tΟρΙ(Ι(,. ΟΙΙΟΙ] ΙΙ (Ι\'Ι υ ()IJ(]\ Ι
ß, [)ΙΙζ Ι

\ιτ ι()ι] τιιιlιιιλüγοι; ιßιττν ιιι,δlιþιιινπ Ζ(ι)ιι (ι

ιιι(t\, (ι\lιΚ()ι,(ιιι(jιΙΚΙΙ tι1]()οΙΙtιΚιΙ ι,ν ()ι],ι,ι Ιι
ιßι(ι('ιι}ß]ι(, ß)ιιιδιιχι-ιq ε,ιιßι.\_\η.\ι,ιι, αι,αιιüß)ò_, .

\ι, ιlιιυt ι,ιι' tJιιr'aι ι,ιτ'.

,, t)ι,ιιιρικιι δlιατ;ιιιριι)ιιτιιι ιιιι, )-, ,

"' ιlιιιιτ,ι ιιιι ιιιι tjι,ι, ι<ßιμιlιOιικι, ιιιιιl ,

ιιι)ο(, (ι\ ιßθι,τιι ο ιιoιιrιιrι, ι;ι:ι-ι δ]

\
.,, (]ß)ι(,ι()ι.ß)\ιlιιαια ιjIιl t)ιιò;ιι ιιτι, κ
,], \\,ιιßιιò òßιιιüιοδροlικιq ιοι;. () Φ; -

ιιιò (1()θ υ Χ ) ι ιr ιιι 1.1ια ιριιl,ιυδßιι ιτιικου 1ι

()ι., (rιιι\ ()π()ιτ] () ο]ι( )\-ι]μ()ò ιlι]ιυ(ιò ιο ι,ι]

6. ΑνÜγλυφο με ι{,ι (ιι Ι(ιΚιßι\ ιιß{,ι _\Ι(ι\,ιιι ιι(ιρ(ιμι \ι ι (ι\ ] :

ψÞφισμ0 πρOò «ιισß\ιιοιου ιιßιlοι;ι,ιß ο )ßιιqιιικ \ιßò ιοι ιοß)ιι ιι ιιι ßßlιιι ι()q (jι() ιlιτ\ειßtßικιι ιιει(jιια ιοι). ιrκQ]ιιιß()ι, }ι

τιμÞν Αθηναßων σι1 στιlν Ελλαß)α κ(ιι Lιι,ιßι(ι)ι ι)ι ι ι()\- (ιιιß)ιτ\() ι ιι(, ( ι Υι(ßιΟ(, Ιιε(jCι ΟιΠ\, tιq)()ρΙlιι1 εΙ)η}ιΙα ιοι-
χOρηγων δυσιυιτηι ηò (,υγκι]οι)οιι( Ε\\ ιιιι, ιr, κι ι'Γ1 ιιßιι υι 1,ιι,ιßιι
ι ι,ιιß ιι,.\ιιι, ßιιι ιò,ιιυß)ε,ιι,)\,ι ι(ιι (ιπ() ιιι tjι,ιιι_
θεοτρικþν (,ιο ασq)υκ ιιιßÜ σιε,τ,ü τι\ιι ßι;ιιι ιιιιι; ι ιι ι\ι:ι ιιιß)ιιι; ιιι
1
- νιιι, ßιι,ß(ι)ικι()ι ιιριιιιι(οι) ιδιινικιιυ. ιιλ.\ιι ,

πOρOστOσεων κογÝνι]ι(ιò, üιιου δυιι-ιι, κιιι δυμιιι (ι\-ιιl\ι,ι\,ι7()\ ι(ι] ι - Κ\,ι ι t ιι ι(ι ιιιιt ι]ιι αt,ιιιη111ια μιιρ()(;ια C 111
,

(Εθνικü ιιß ιrκιιντιò κιιι ι:νßοιε ι,κιο(, (,κιι\ ιι(, ι_ιι ι \ ιι\.\ιιι;ι;ιι, ι(L\ιι)\,ι(jιι) ß)ι ιι<ιι Βιιι:\ηr;ιτ. ιικροβτιιι,ιl,ι
Αρχοιολογικü
ιιενη ιιεισιικη υυ\,λι,ιιιßιι.'['ιι (ινι,ιιι 1ιιι ü\ι,ιι,(,ι ιρ(ι- (, ι ι (, ] Ia11.)ι] (| )ε ι, 1ι ιιιι, 1ιε ιι.\ιι; ι ι κüι ι,lιττι, θι,ι, ιρ ι,.
Μουσεßο, ΑθÞνα) ιμκιρlιßνιιò Το ιο
γικüιιlι(ι ßρl,ο Οιδßπι)ι,ι,, º'ι,lιιιι,ι οò ( Ι3()-,Ι2() ιι Χ ) τιιιt)ρι,ιιιιτ,ιιò ε ιι, . κιικι,,ι
oει,ιpιrθιrkε ßιΠο ιοι.Q I_ιε tα\Ι\ε(jιι ι)ιιι
(, ιßι)Ιιιλι)ι (, ι|ιa, ,\Βιιιιιι,ιι ιιι{ι\ ιι.ßοι και ι ιtιι|ιß) ι Πιυιι\(ιι
ιο ατιοκορυ(J)ιýι,ι(ι ιιτò θι òιιl»κιιò ιτ,\\ ιι(, ιιιυ ))ιιqιιι ιι(ι}ßρ()τß)ο\,ιιò ιιcιιι-ιιττιι-ιι, ιιοl_ιεßιιò εßι,ιιι ιß ( )

kλιr, ιδßι,_ιι; ι;ιcι δlι(ιlιcι αι,ιß) ιιτ (;(ι ßιιι(ι ιιιßι (;ι ιιι(ι ιι()|-
palij\' ΚαΙ ()Ι]\'Ι(ΙΙ](ΙΚtΙΚ(,)\ (Ι\'ßΙΙ\'ιιι[)ΙιΙι'( ι\ ι) ιΙ)(ι\ Ι-
κüò ιτßιι:lιμινιιò ιιιι, ()τιΒιιò ιι,\ιιιιι οι \ ι ιßιιιιιιιοιι ι
ι ιτ θε ικιß ιτλι,κιανιτ. ιιÝ(,α (,iι ιι\, οι ι()]Γι (,ι ιò,ιß)ι(]ß)()L(,ι
ι ιαγιß)ε υμßττιò τιι,ι,ιιß1, νι,ιι; ι ιι ι ;ι, ιjλη ι ιι ß) ιαlικι, ιι ι ι ι ιι.
ι rι Ιιιι_\οιι ι,ß (]06 ιι.Χ.). lιιι; πιφαι;ιßιθιιιτ
(ιιß)() ιοι,,\ιιιτ,ιισιτιι ιιι, (τν(ιμεν()μι νιι ß)ριòι.ι_
ιιιι ι ιßιι ιιι,τ(ι ι() t)ßτι,αιü ιοι] (.1()6,,',1()5 ιι.Χ :
τιι\ο1 ιιι ιιροò ιο προιι\º)υ}ιι,νο Ýρl,ιι. ιοτ ß
/ß ]. ι() ιι λι ι,.ιαßιι (ιl,Lo οτι)Ζ()|ιιßνο ι;ιιιριικ\ε :

tßρ(ιμαιοò. ιιι (ßα ηΙΙ(ι Πß)\ι,ιιιι,\ι ( ßιιιιΚι ιιιι \,ιΚι ( (ßι

ιßαι (ι\'ιιπιιlιιι[ßο\ß( (ι\(ι(;ι(οιιτ ι ι|]\ ι(ßιιι|Jι
ß)ιιιι)ß,(ι Κ(ιι ι Ιιι\ß ιι)ι,ι \(Ι (;ιΙ)υι ι \ι ιιtι,ιιι,
\Ιαò ιιt ιιιν OιüιrloΙ)a Τ(,ριινν,ιt κ(ιt ιlΙ\
.] ß. ß
ι /ι. ιιι)()ι;ß)|ß)υ\ ι(ι(_ μι ιß)ν ιρß)ιιß) ßιι,ιο (ι\ ι ,

ι;ιιιχιιò;ιικιΙ Ι}ιιδοò ι;ιιι t)ριυlιενα º'ßι ιιι1,1,1,. ;

ιιιιι ι;ι'\ιιlιδιι,ι,\ßιι'\ ι(ι ιlιßιι,ιι,ι,

\ ιιιι(ιι(ι. ,

]ιαια (,ι 1ιια t)ιινιßlιει θιιβòιικιι ιl,ιι.\ο1 ιιι,

10

οε Üγονη επανÜληψη kar Üχαρη αναδßπλω-
υον παρελθονιτκþν γεγονüτων, üπωò θα περß-
κανεßò, αλλÜ üλωò δταφορεττκÜ or απροσδü-
συμφτλιωττκÝò απολßξετò των prima facie
ανττπαραθÝσεων στην ΑθÞνα εγκαρ-
τουò θεατÝò, ενþ ο ευτκÞδετοò ενθουσια-
ιηò εξüδταò σκηνηò προειοτμÜΖει με δραμα-
οßστρο kar ετρωντκß δτÜθεση ιην επüμε-
μυθολογτκη εμπλοκß στη μακρτνη üσο kar
πüλη ιων Καδμεßων.
μποροýσε να λεχ8εß λοτπüν üιτ ο Σοφοκλßò,
απü ενεργüò πολßτηò kar Üγρυπνοò σιοχα-
υπηρξε πρωτßσιωò Ýναò γνηστοò Üνθρωποò
0εÜτρου, ο οποßοò μÝσα στην Ýξαρση ιηò πor-
δημτουργßαò δεν Ýπαψε να αναΖηιεß πρα-
λýσετò yra να αναπτýξει και να ιελετουοτ-
mv τÝχνη ιου. ετδτκüτερα, συμφωνα με ιην
παρÜδοση, ο Αθηναßοò τραγωδτογρÜφοò εr-
ß
σιο αιιτκü δρÜμα τουλÜχτστον προþθη-
μιαξυ πολλþν Üλλων αλλαγþν, κυρßωò τρετò
τκüτατεò κατνοιομßεò: α) την αυξηση των υ-
απü δýο σε τρετò, Β) την αýξηση των με-
ωυ Χοροý απü δþδεκα σε δεκαπÝντε. kar ν)
7. Το θÝοτρο του
Δονýσου, üπου
για πρþτη φορü
ποραοτüθηκε
μετÜ το θüνατο
του ΣοφοκλÞ η
τραγωδßο του
«Oιδßπουò επß
Κολωνþ»
καιÜ το ατοχυλετο πρüτυπο την περαττÝρω απο-
οýνθεοη ιηò τσιορτκομυθικßò ενüιηταò ιων ιειρα-
λογτþν, δηλαδÞ τη συμμετοχη κÜθε φορÜ των rior-
ηιþν οτουò 0εατρτκουò αγþνεò με ιÝσσερα αυτüνο-
μα δρÜμαια,
ΚαιÜ ιην Üποψη Ýγκρττων οýγχρονων μελειη-
τþν, που ανÜμεοα σια Üλλα δτερευνοýν ττò λανθÜ-
νουσεò αφηγημαηκÝò δομÝò των δραμαιτχþν Ýργων
με απþτερο σκοπü να δτερμηνεýσουν ιτò δατδαλþ-
δετò θεαιρικÝò κατασκευÝò ιηò αρχαßαò δραματουρ-
γßαò, or προαναφερθÝντεò νεοιερτσμοß πqιÝχουν
μεγαλýιερη ελευθερßα κτνÞσεων σιον ποτητη yra
να τεραρχßσετ ιουò δτηγηττκοýò ιρüυουò του, προ-
κρßνονταò κατÜ περßπτωση το λεττουργτκüιερο kar
δρασττκüιερο, Η αýξηση των υποκρτιþν απü δýο σε
ιρετò, καθþò επßοηò η συμμετρτκüτερη παρÜταξη
)
Το κýκνειο üσμο του Αδπνοßου τρογικοý
κοι €πüξιο €πιστÝγοσμα μιοò μοκΡüχρονηò
ηορcßοò του €ßνοι ο «Οιδßπουò Gπa Κοßωνþ»
Η ΖΟΗ I(ΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
8. Πορüστοση με
σκηνÞ τρογικοý του Χορου σε δυο ημτχüρτα των εφτÜ μελþν με ιην
ηθοποΙοý απü ιαυιüχρονη ανÜδυοη ιου κορυφαßου σε ρüλο τÝιαρ-
αγγεßο (Μουσεßο του υποκρττη, δτευκολυνουν συν ιοτò Üλλοτò δταδο-
Martin νοπ χτκÝò αλλαγÝò σιηγ οπττκη γωγßα κατ στο χρüγο ε_
Wagner) ποπτεßαò των συμΒÜντων. ΕπτυροσθÝτωò, η σταδτα-
κη αποδυνÜμωοη τηò μυθτκηò αλληλουχßαò ωò ε-
πß ιο πλεßοτον ουμθÜλλει στην αδιÜσυαστη παρου-
σßαση των κεντρικþν γεγονüτων και σιη ραγδαßα ε-
πτιÜχυνση ιου oKnvrκou ρυθμου.
Αξτοοημεßωτο εßνατ üιι ο φιλüοοφοò ΠολÝμων,
που ÝΖηοε κατ Ýδρασε κατÜ ιη δτÜρκετα ιου 3ου ar-
þνα π.Χ., απÝδωσε σιον Σοφοκλß τον εýσιοχο χα-
ρακτηρτσμü «τραγτκüò Ομηροò», ενþ παρÜλληλα
αποκÜλεοε τον παιρτÜρχη ιηò ελληντκηò λογοιε-
Ο Σοφοκßþò, πÝρα 0πü €ν€ργüò ποηßτπò
κOι üγρυπνοξ στοχαστÞò, υπþρξε πρωτßστωò
Ýνοò γνÞσιοò üνδρωποò του 6εüτροιι
12
χνßαò «επτκü Σοφοκλη» (TrGF, τüμ. 4οò. ΤΕ
115). ΠρÜγματτ, η θαυμÜστα εναρμüντση μτοò :-
υερτÝλεταò δταγραφηò ιων χαρακιηρων. που ει*
δετατ κυρßωò σε εδραßουò αφηγηματτκουò αρμòΕτ-
με μτα εξüχωò οιοχαστικη θÝαση ιηò ανOρþπτq
μοßραò, υου καθαßρετ το παραστÜοτμο υλτκü ò-τ
απρüσφορεò ßσωò τδεοληπττκÝò προσμßξετò_ Ξ
κατολογεß απολýιωò ιη δraxpovrkn αξßα και το ζ-
νυπÝρΒλητο οφρßγοò ιηò σοφüκλεταò δραματòψτ
Υταò.
ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μ. W. Blundell, Helping Friends and Harming Ener-ε
Α Study ßη Sophocles and Greek Ethics, ΚÝμπρττΖ ι9Ξ
C. Μ. Bo,,vra, Sophoc]ean Tragedy, ΟΕφüρδη 1944.
F. Budelmann, The Language ofSophocles:
CommunaLity, Communication and Involvement.
ΚÝμπριιΖ 2000.
R. G. Α. Buxton, Sophocles [Greece & Rome Νει-ι
Surveys ßη the Classics Νο. 16Ι, Οξφüρδη ιθ84.
ν. Ehrenberg, SophocLes and Peric]es, ΟΕ,φüρδη 15:_
Η. Flashar, Sophok)es: Dichter ßm demokratischen
AfÞen, Μüναχο 2000.
G. Μ. Kirkιryood, Α Study of SophocIean Drama, ΙτllΖ=
και London Ιθθ4'.
Β. Μ. \ry. Κηοχ, ?}e Heroic ºemper: Sfudjes jn
Sophoclean Tragedy, ΜπÝρκλε1 κατ Λοò ΑντΖελεò lsr-
Μ. R, Lefkovvitz. The Lives of the Greek Poefs, Λοιý:π
Ιθθ1, σελ. 75-87.
Α. Lesky, Η ΤραγΜý Ποßηαη ιων Αρχαßων Ελλhι-ωτ
τüμοò Α Απü τη γÝννηση του εßδουò þò τον Σοφοκ,|ιι
μτφρ, Ν. Χ. ΧουρμουΖιÜδηò, Αθßνα 1θ87, σελ. 28τ-4δ6.
Η. Lloyd-Jones, Sophocles Volume 1 [Loeb Classica_
Library Νο. 20], ΚÝμπρτιΖ, Μασ. kar Λονδßνο Ι994. oL.- _
24.
Α. Machin, CohÝrence et continuitü dans le theatτx τ
Sophoc}e, ΚεμπÝκ Ι98l.
Α. Markantonatos, Tragic Narrative. Α Narratoιog:.a-
Study of Sophocles' Oedipus at Colonuq Βερολßνο s:-
ΝÝα Υüρκη, ιου τδßου, Sophodes: Oedipus at Co]onu,
[Duckv,Iorth Companions to Greek and Roman Τ!αα.-_ττ,
Λονδßνο 2ω4, κεφ. l.
Γ. ΜαρκανιωνÜτοò, Εισαγωγη στην Αττικý Τραγι,ιδια
Αθηνα 1θθl. οελ. 137-152.
Κ. Reinhardt, Sophocles, μιφρ. Η. Harvey kar D. Η:_τΒ
Οξφüρδη 1979.
W. C. Scott, IlIusica] Design ßη Sophoc]ean Theaτe:
ΑνüΒερο Kar Λονδßνο 1θθ6.
D. Seale, Vision and Stagecraft ßη Sophocles, Λοτει-ξ Ξ
ΚαμπÝρα 1θ82.
C. Segal, Tragedy and Civi]ization: Αη Interpreta,;,-ε ß
Sophocles, ΚÝμπρττΖ, Μαο. 1θΒ1, ιου ιδßου, SopJrocla-
Tragic World: Divinity, Nature, Society, ΚÝμπριιΖ. l.&π,
1995.
T.B.L. Webster , Αη Introduction to Sophocles. φ =._9τýι
r969'.
C, Η. whitman, Sophocles: Α Study ßη Heroic
I/umanism, ΚÝμπριτΖ, Μαο. 1θ51.
Τ. νοη Wilamorryitz-Moellendorff, Die dramatischx
Technik des Sopiokles, Βερολßνο Ιθ17.
R. Ρ. winnington-Ιngram, Sophoc]es: Αη 1nterprε:=-:Lπ.
ΚÝμπριτΖ 1θ80.

με ιο ΠÜpro Χρονικü,
γεwτÝιαι ο Σοφοκληò στο
Ιυπßου Κολωνου, γτοò του
εýπορου τδτοκιÞιη
ιη θρταμΒευττκß επτκρÜτηση
ΕλλÞνων επß των Περοþν
στη ναυμαΧτα ιηò
ßναò, οτ Aθnvaior επÝλεξαν
νεοlιü Σοφοκλη ωò κορυφαßο
χοροý ιων συνομηλßκων ιου,
aoior τραγοιýηοαν τον επrvikro
παρθεντκß ιου εμφÜντση
δραματικουò αγþνεò στÝφετατ
Ýνανιι του Ατσχýλου.
ιται οτι θνα απο τα
τηò ντκηιρταò τετραλογßαò
η ιραγωδßα Τριπτüλεμοò
χρονολογεßτατ η δημτουργßα ιηò
τραγωδßαò Ηλεκτρα, Ýργου ιου
τρωτκοý κýκλου του δραματουργου
4ß 3.4ß ß
ΜειÜ την καιασιροφß ιων
Αθηναßων σιη Σικελßα, ο
Σοφοκληò εκλÝγετατ Ýναò απü
τουò δÝκα προθουλουò ιηò πüληò
4ο9
Φιλοκτýτηò. Kar αυιü το Ýργο του
τρωικου κýκλου κυρταρχεßιατ απü
ττò συγκροýσετò τηò ανθρþτπνηò
συνεßδησηò
1ω6/4ο5
φÜφει ιην ιραγωδßα Οιδßιιοη επß
Κολωνþ. Πρüκεττατ για ιην
αποκαιασιαση, την απενοχοποιηση
ιου Οτδßποδα yra ια
ανοστουργηματÜ ιου. Την ßδτα
περßοδο εκττμÜτατ üττ πÝθανε ο
Σοφοκληò
rωl
Ο εγγονüò του Σοφοκληò ο
Νεüτεροò, γτοò του νüθου yrou ιου
Αρßστωνα, δτδÜσκετ σιο θÝατρο ιον
οιδßποδα επß Κολωνþ
ΨηφιδωτÞ πορÜστοση που
πιαεýετοι üτι απεικονßζει του
ΣOφοκλÞ

ßαò ιηò πüληò των

ιην ιραγωδßα Αντιγüνη,

Που ιου Προσφερετ Yra
μτα φορα ιην Πρωτη vrKn
δραμαιτκουò αγþνεò. Σιο
η ανθρþπτνη συνεßδηοη
r ανττμετωΠη με ιον
τσμü ιηò κραττκßò
.lνΙε ιην Αντιγονη
ο θηΒαßκüò
κýκλοò σιο
rKo ερΥο ιου ΠοΙηιη

στραιηΥοò, μαΖτ με
Περτκλη δτεξÜγουν ιον
πüλεμο

αυτÞν την περßοδο

r η συΥΥραφη ιου
αδßιτοδα ºqιαννου,τον
ΞΙ)υφατου ερΥου ιηò
λεταò δημιουργßαò.
Κιρταρχουν η τραγτκη ετρωνεßα
mò αμφτσημßαò ιων λüγωγ
kar η αδυναμßα αποφυγηò
ID πεπρωμενου

Γßνετατ ξανÜ στρατηγüò

Σ αυιÞν ιην περßοδο

1α
 ?ζ{.ξ1 ß ,"

ξ'?ξ§ Ý
*&?Ι
*ξ

ÝÝlιξß ß.
ι]
Φι,ηοκτυτΗ:-Αιι:

,Ι
ι} Τροßα ιοποδειεßτατ μειÜ ιο ΒÜνατο ιου Παριι
Ιß
*
κιüò /,λιαδαò). Γιναι Γνοωμαιυ)μΓ\,Γò υιΟ\, ι.
ιιυν πλοßων που απαρτδμεß ιτò συνολτκεò ß,.
ßÜ. ιι,ιν Ελληνων στην ιρωικη εκστραιεlα (Β ;1 ' --
{
εκεß αναφÝρειατ η εγκατÜλειqιη ιου ßΙ)ι,\οκιι,.
ιουò Ελληνεò στη Δημνο εξατιßαò ιηò πλιι,,
ιου ιιροκÜλεσε το δÜγκωμα ιου qιlδrou σιο πι,'
ακüμη. οε μτα προληιιικη μνεßα ιιου ξεπε 1,
αφηγηματικη εμΒÝλετα ιηò Ι\ταδαò, η α\,ι],
πιη αναγκατüιητα που θα ανÜγκαΖε ιουò Ε,_ .

ουνιομα να ιον θυμηδουν ξανÜ (Β º2l-º2ο) Σ

γο ιου ο Σοψοκ\ηò ιονßΖει ιnv ι,ρημιÜ ιοι
,,

λι ιμμÝνου Φιλοκιηιη. ηαροιι';ιÜΖοι,ιOò ιο ,,

]

Λημνου ακαιοßκηιο Και ΧρησιμοΠοιιιινι(ιò

ιουò ναυιεò απο Lo πλοßο rιou οδηγησε ιοτ
tΞ
,

σÝα Kar ιον Νεοπιüλεμο ßrιη Λιιμνο. Ανιlθ.

4. Αχιλλεýò κοι σο οιο Ýργο του Ατοχυλου üσο kar ιτßυ Ευρι_
Αßοò ποßζουν πü τον Αιι;χυr\ο, την επlκη αφηγηση ιου μυθου. Η χορüò αποιιλουνιαν απο ιοιò καιοßκοι,ò ιι
πεσσοýò. επικη αυτη αφηγηοη αοφαλþò παρουσταΖüταν α- μνου. Αν σιο ιπßπι δο ιων ιιροσþπι,ιν και
ΠορÜσταση απü γαλιιτκÜ σιη ,ΔιΙ,ικρτß L\raδa ιου ΛÝσ:ατια. χαμÝγο ραΚιηριDν δεν μπορουμε, σιο οοφüκλεtο Φι :
μελονüμορφο Ýρ\¼ ιου επτκοý κυκλου που πραγ}ιαιευüιαν ιη δra- ιη. να διαπισιυ)οουμΓ αμß σΓò α\,ιΙσιο]ΧιΓß ι.
ομφΟρÝα τΟυ μÜτη Αßανια-οδυσσÝα yra ια οπ_\α ιου Αχτλλεα, δρασιιò ποι,οδηγουν σιο o1ιnpιkü cιιοò κßιι
Εξηκßο (Μουσεßο τηγ αυιοκιογßα ιου Αταγια καß ιηγ εßοοδο του Δου_ πτκü κυκλο (ο ΟδυοοÝαò ιου (Ιτλοκτηιη αò
ΒΟΤΙΚΟνΟý)
ρειου Ιππου οιην Τροßα. οτ πληροφορßεò που πα- σε σχÝση με ιον οδυοσετακü, δτατηρεß μüτ oι
ρεχετ η Ι,Ιιαδα γτα ιον Φτλοκτητη, αναγκασττκα πτνοηττκÞ πανουργßα, üχτ üμωò τη qιιλÝιατριι
συ\¼πιτκÝQ. òιφου ι,ι δρÜση ιου ΦτλοκτÞιη οιην ΧαραΚιηριοιτΚο Kar ανιtΠροσωΠευτ]Κο συΙιΓ -

μα ιηò ΠροσιýΠΙΚοιηιαò ιου ΚεντρτΚου 11ρ

Οδ υσσ ε ι αò), ιιπορου}τε ιτßινιιυò να εντοιτßι; ι:
εßδωλο ιου ηδουò ιου ομηρτκου ΑχτλλÝα οι
ιü δταφαßνειατ κατ δηλþνειατ οιη ραψιυδιι,
ΙλτÜδαò («μιοþ σαν ιlò πυλεò ιου Αδη αυτ
,

Üλλα λεει kar Üλλα οκÝφιειαι», Ι 312) ιιòι ιι

'::, ΙlΙß]aιΙ: ιοΠιρτΖετατ σιο ΧαραΚτΙlρα ιΟ-
:;:-;,]:ß:]..
με ΠΙοιοτηια

5. 0 Αßοò
προετοιμüζει την
0υτOκτOνΙ0 τOυ.
ΠαρÜστοση οπü
μελονüμορφο
ογγεßο

16

ι\ετου Νεοπιüλεμου που δεν μπορεß ιελτκÜ, παρÜ
υò οδηγßεò και ιην επßδραση ιου ΟδυσσÝα, να α-
mρνηOεß, απÝνανιτ στον Ýρημο kar πονεμÝνο Φτ-
]οκτÞιη, την ετλτκρßνεια Kar ιη γεννατοφροσυνη
πχ, ο πατÝραò του, ο ΑχτλλÝαò, του Ýχετ εκ φýσεωò
τ-\ηροδοτησε1 (121Β- 140Β).
μεσüιεροò και ενιυπωστακüτεροò εßνατ ο
δτÜλογοò που ο Σοφοκληò δταιηρεß με το ε-
πτκü υλτκü ατον Αßαντα, ÝIryo με αθÝβαιη
χρονολüγηοη αλλÜ, κατÜ πÜσαν πτδστüτα-
τα, το πρþιο χρονολογτκÜ σωΖüμενο δρÜμα
π Σοφοκλη, Οπωò εßνατ γνωσιü, το Ýργο αυιü πα-
ια,ταωετ ιην τρÝλα που Ýσιετλε η ΑθηνÜ στον Αßα-
ττJL τη σφαγη ιων κοπαδτþν του ελληντκου στραιο-
πδου αυü τον κενιρτκü ηρωα, που νüμτΖε, στην πα-
ιΕχρουση ιου, üττ ττμωρεß ιουò Αχατοýò επετδÞ Üδι-
π απÝνετμαν, ατ,τß στον ßδτον, ια üπλα του ΑχτλλÝα
ασι, ΟδυσσÝα, τη ουντρýß και, σιη συνÝχεια, ιην
ιιοκτονßα του ηρωα αιü ιην ουοßα οýτε η ομüκλι-
τη του ΤÝκμηοσα οýτε η υπqιξ,η του μτκροý ιου yr-
c. ιου ΕυρυοÜκη. δεν αρκοýν yra να ιον αποτρÝ-
τιι¾. ιη διαμÜχη yra ιην ταφη του νεκροý σþματüò
Ε που or Ατρεßδεò òιπαγορευουν kar ο αδελφüò του
Ιιι*κροò διεκδτκεß kar, τÝλοò, ιη μετρτοπÜθεια ιου
(DιοσÝα που, cτv kar κýρτοò αποδÝκτηò ιηò οργηò
α- Αßανια, συνατνεß και πετυχαßνετ να αποδοθουν
r ιρÝπουσεò ιτμÝò οτη σορο του νεκροý ηρωα.
-\v Kar η σχÝση με το Ýποò εßνατ συχνÜ το πρþιο
τΡαγμα που αναΖηιοýν γεντκüιερα or μελετηιÝò
π δρÜμαιοò, κοτνÞ εßνατ η πεποßδηση üιτ στη ου-
μΕò,ρψÝνη τραγωδßα οτ αναφορÝò σιο ομηρτκü κεß-
1:το εivar uro Ýντονεò και πιο SαθτÝò. αυτü εßνατ ε-
L\ou αναμενüμενο αν 0υμηθεß κανεßò τη σημα-
που Ýχετ το υρüσωπο του Αßαντα στην 1Ζ\ττßδα.
-{ßανταò φτÜνετ οιην Τροßα απü ιη Σαλαμßνα με
υλοßα (Β 557). Η σκηνÞ ιου εßνατ η τελευ-
τηò αρτστερηò (δυιικßò) πτÝρυγαò του στραιο-
6. Η ΤÝκμησσα
ονακαλýπει το
ιπþμο του Αßοντα.
ΠαρÜσταση οπü
μελονüμορφο
αμφορÝο του
Εξηκßο (Δημοτικü
Μουσεßο
Βουλüνηò).
7.0 ΦιλοκτÞτηò
εγκαταλειμμÝνοò
οτη ΛÞμνο.
Παρüοτοση σε
ερυθρüμορφη
λÞκυθο του
430 π.Χ.
(Μητροπολιπκü
Μουσεßο ΝÝοò
Υüρκηò)
πÝδου συμμετρτκÜ ωò προò τη σκηνÞ ιου ΑχιλλÝα,
που εivar η τελευταßα ιηò δεξτÜò (ανατολτκηò) πιÝ-
ρυγαò (Δ 7-9). Θεωρεßιατ ο γεννατüιεροò Ελληναò
πολεμιστηò μειÜ ιον ΑχτλλÝα (Β 76S-9), χαßρετατ
ιον πüλεμο kar παρομοτÜΖετατ με τον Αρη (Η 20S-
212), εßναι ενιυπωστακÜ μεγαλüσωμοò κατ δυνατüò
(Γ 226-º) κατ χαρακτηρßΖετατ με το γνωσιü λογüιυ-
πο Ýρχοò ¶χαιþν (Γ 229 πβ. πυργοò, Οδ. λ 556).
Αμýνετατ με εντυπωσιακß ευψυχßα σιην επßθεση
του Εκτορα σιο ελληντκü στραιüπεδο και σια κα-
ρÜθτα kar μονομαχεß μαΖß ιου (Η 182 κ.εξ.) σιην
υερßφημη μονομαχßα που δεν καταληγετ σιην επι-
κρÜιηση κανενüò απü τουò δυο, αλλÜ σφραγßΖετατ
με την ανιαλλαγη δþρων, Ýνα θÝμα που αξτοποτεß-
τατ δραματτκÜ στην τραγωδßα του Σοφοκλη, αφου
με το σπαθß που πßρε ωò δþρο ο Αßανταò απü τον
Ο «Αßοντοò», ΕΡγο μ€ οΒÝΒαιη χΡονοßΙüγηση,
eivoι κοτü πüσον πιδανüτοτο το πΡþτο
απü το σωζüμ€νο δρüμοτο του Σοφοκf,η
Εκτορα, με αυτü θα αυτοκιονÞσετ. ΣυμμειÝχετ σιην
πρεσθεßα σιον ΑχτλλÝα (Ι 624-642) kar Βρßοκειατ
πÜντα στο πλευρü του Τευκρου (Θ 266). Η ενιυπω-
στακüτερη ßσωò αμυνÜ του καταγραφετατ στη μαχη
υου Ýγτνε γýρω απü ιη σορü ιου Παιρüκλου (Ρ
132). Εκτüò απü τη συγκρτση με τον Αρη υπÜρχετ
σιην 1,ΙτÜδα η σýγκρτση του Αßαντα με λτοντÜρι (Ρ
133) kar η σýγκρτση με πετσματωμÝνο γÜιδαρο (Δ
55Β-55θ) κατ με θüδι (Ν Β24), η πεισμαιτκß ιου αυ-
τη φυση εßνατ ßσωò εκεßνη που θα αξτοποτηθεß πε-
ρτοσüιερο στο δρÜμα, γτατß η σωφροοýνη, η λογτ-
κÞ kar η ευοÝβεια (που δεν τον χαρακτηρßΖουν
σιην τραγωδßα του Σοφοκλü) δεν ιου λεßπουν στην )
.1η
ΦιΖιοκτυτΗ:-Αιτ:

-'
8. πορÜστοση οπü
τOν κρOτηρ0 τOυ
--Ξ -- 'lJ
«ζωγρüφου τηò
Γ-
ΦΙüληò» (450
Ι
π.Χ.) με σκηνÞ ,J }
οπü τη χομÝνη :

τρογωδßο του ,ß

ΣοφοκλÝουò
.,ΑνδρομÝδο,, e
(Εθνικü
Αρχοιολογικü
Μουσεßο
,']
ΑκρÜγοντοò) ß,,
,'ß

\/
επτκιß του προσιι)πο\ιρaι(lιιιοι-ι (πρθ. ειtjεικτικιß Η
21]t], Ι) 645 κ.ιι.). Η ι:τκüνα ιιιυ Λßανια σιην ΟÝjι)σ-
σε,τα δταρκεß λßγο kar εßνιιι ι;υγκλονισιικη. Ο
Οδιι;ι;ßαò αq,ιιγι ιιαι αιγιομ(ι ιιι\, ι(,ιοριο \ ια ιιι\
κρßση ιι,ιν üπλι,ιν με αγι,ιιοOÝιη ιη ΘÝτιß)α Kar κρ1-
τß:ò τιιιιò º'ριr.ιεò και ιην ΑθιινÜ. ιιι τιιτοιι,λει;τια ιιιò
οιιοßαò εγινε η ιιιτßα yrrι την οργη του Αßανια (λ
Λρκιßνου. ιιε,ρßιιου 776 ττ.Χ. ) και ιr ,\flιpcι
(πεò-ιßπου 700 π.Χ.). Απιj ιòι ελÜχισιιι πρtηlιιιι
γνωριΖουμε για ια ßßυο αυιßι Ýπιι σι,ν(ιγι,ιαι υι]
.4ΙαΙ()πιò,α\,ι ψCρΓ ιΙιν ι(;ιορι(ι ιιιò ΚριυιΙò ιω\,, ,,
και ιιι\,ιιιιιικιοι,ßα ιοι Αßατ,ια υ\ι απαραιιι],
ιρελα ιοι oUιr ειιομßνωò και ιην ι\º)χιι ιυι,ßιπ
οιουò Ελληνεò. ΑνÝqιερι: ιιδανüιατα και ιπ,ει_ ,

513-J47). Σιη ΝÝκυτα ο ΟδυσσÝαò προσπòιΒει να μτ- συμ(ι)ωνα μι: ιην οποßα τ1 επτλογη ιου νικηιιι ,,,

ληοει εξιυμιτιτσιτκÜ στον Αßατ,ια arpo\ ια(, ιη\, Ý- (;ΙΙΙΚß σΙΙΙ \'\'ωμη Ιω\- º'ρþ(,)\' ΠΟι' ι ΚρΙ\'α\' ll, ,
χΒρα μεταξυ ιουq, αλλÜ ο Λßανιαq δεν του απα- πü ιιιυò Ελληνι ò πυ,\εμισιι,ò nιav ιιιο ι,πικ]\
ντÜει αντττασιßονιιιò μτα σιωπη που θιιυμÜσιιτκε συ- για ιουò ßδτουò (ιην εκδοχιτ αυιη avaqιÝpιι .
χνßτ oιιrv ισιορßòι ιιrc qιιλο,\ογßαò (λ 53Β 565). ()δυò;σε:κι).2) Η ,Llιkpri 1,ΔιÜò ιηρÜλλα()στ ι] ,

Δυο Üλ.\α ßρ\α ιοι] επικοß; κυκ_\ου. lιου ß)ι,ν ι;ιυ- t)oxτ-ι αιιιτ,τ για ιιι γνþμιι τ(ι)ν εχδριýν συμιι,,.-
ΖΟνΙαΙ, μνημΟνεΙ)αν Ιην ΙσΤΟρΙα Ιηò ΚρΙσηò tΙι")ν Ο- Ýνα ι;χüλτο ιßιου( 7ττεß; ιου ΑρισιοqιÜνη (στ -

πλων και ιου δανÜτου ιου Αιανια: η ArOlorriò (ιου η Μιχφßι '/,ßιιß< ιινÝqιερε üττ tjuo Τρι,ιαδßτιοτ,ι
μιλιιßισαν ι;ια ιε:ßχττ Kar Ýγτνcιν ανιτληπιε
''!, ]]" , .:1j ] ]; |' , ] ι ] Ι]_\λιιι,εò κατιßσκüπουò ειδτκ(ι σιαλμÝνουq, εκι-,
1_ιια ανδρειüτερο ιον Αßαντα και η Üλλιß ι.._
σμÝνη απü την ΑδηνÜ. ιον ΟδυσσÝιτ με ιc) 1.
ριlμα οτι και μτο γυναικα θα μιιοριιυσε νòι 1.,
ρεΤ ß'να πιþμα 1-19μ Αχιλλιττ), ιιρÜγμα ποι ..,
,ιξ{,ψÝ*gÝμ*Φξξ¸&tΦξΦιξr-s.Jß] Αιαò. αλλÜ üχτ να ιολεμιηοετ. Με Βßιση òιυιιι

1R
 ,'
'ιβ'

9 Ποραστοση
ιιιι)]ß.,ιιιιι ,ιι,ß(ι\ιßιιιιι\ιιιßιιιι()ßιι,ιι, ιιιΒlιßι,ιιιιΑιιιιι(ι}((ιιιι(ι(,ι)ι\()\ι]ιι)ι_:ΙΙ, òγγεßOιj με σκηνη
,, \ßιlßι, ß]ι.;] \ ιι)ß\(ιt)ι]ιßι ε(jιιιιιι!,ι ιιß \ιιtιιι ιτι(|(jσι,ι(ιι ιιι(ι ιιιß)ιιßιι ι;ι \\ιιιßßιι ι 1ι.ιßjl!ι,ß!μι]ßΙΙ με
ι, ιι ß,] Ι\,ιι\ι,, ι\ι] ßιι\ι)\ΙΙ(jΙ ΙΙι (ιΙΙ()(Ι)(ι \i)aqrι'l ιΙΙ(Ι εΚΙ()(,(,\τ)ρ]ι(ι(, ;ιß]ι )ι ßι, -' ,υßι: ßπΠειò,, τOυ
'\,ßιιιι ]ι\1]\ι] Lß ]Ι ι \ ΙΙß\ι ι]ΙΙ ι(, ι ι Ι\'ßι] () _\ιßι\'τι1(, ι;l ,' Αρ ιστοφονουò
,ι, ,ι| ::ι ' ,rlι ßι ,, ι,\,ι ß (jιιιΒιιιιι.ß(ι (Αρχοιολογικο
ι ßla(;(ι I

.,ι ιΙ,.ßß ιlΙ(]|ΙΙ\(ιι Ιι!ιß ,' ] "] ()ιa]\ ιι ιιι}ß,,, Μουσεßο

,,|ι, Ι'Κ|ι,|||,ι,ι)| ( ,Ιß,,,,,,,,, | ι,,ß ßιΙ(' \,ι Βερολßνου )

ι( ιιι(l\ι j)1) ()ΙΙ Ι(] ()[)(]|Ι(Ι ß()Ι ;.(ßι ιι :. , ,l,, (,

ιι()\()\ \ |
(ßι ι()

ß)ι (,){,
LΙι Ι!Ι\ΙΙ{j()\'ι \ι (ßιß ρΙΙ 1 ΙΙΙΙ\Ιß ß]ß]ι,ßιι ß, 1 ]ßß )( ßι ιιιßι ιιß ß)ι ιta ι ßΙι fιιιrι ιι
'lι ιιΙ ι( ()ιι(ι(ιιι|ι\(ι ι(ι ß)ε\(]\ι(Ιι J]]it ιι] ιΙι ß ßι ,11 ι ι.,,(ιι ι ιß ιιlιιιιιι1 ι ιιιι ß',ι

ι ιι)ß (.jιιß)ιιιιιtΙ ιßιι()ιιι\ ιι{]1-ιιßßιιιι;ι]ιιιι!)ιι\ß: ,_ι, ,]ιι1 , ιß ιßιιιι ιι ιlιι\ιι (]Ιι(ι( ιt()ι ιιßιtlιι
,(ßß\(ιι ι] ()|)ιι;ιßι /ß/ιι|\(ιιμι ß\(ιι(ι\ριι(ßιιιßlι \] ,ι1 ι\().,\ιß(ι]ιß\(]\,ιι ιßιιιιιι l.]λ,\ιιιι(, ιι\(ιι (ιiι()ti
]]ß ]Ι 1r\,ι (,ιι tιιι -ιtιιι ßιι ιι. ßßß ß,ι ι] (ιι|ιιιιι}-ß ':,, ι(ι ι\(ιι ιι\] (ιιιιιι L]ιιιι ιι ι Βlιιι ι()ι ßjß)ιι)()ι\ \ι'ι()ι
ι,ι)ιιJ)ι1 ,ιι(ß \(ιι]ιι(ι(,ιι ιιιßιιtlιιßιιlιιιι ß)ιι: '\],ι, (| |Ιιιß)(ι}ιιιιι ιιι),\ι,ιιßιι,τιηιtι 1ιιι\\ιιι ιιι;ιιlι
,ßa)ιι,)ι,Ιι(,ß)ι,ιßι ιιιιι(,ιι ιιιß,\t(,ιι ιι)ι ßιΙ)ιΙ||ιßιι)(] ιιιj ι]ιßι) ι()\,ΙΠ)ιιιι]ι 1ι)(] ß)ιιι(ι ιj()ι ι,\ιß υι{()ιι(),,ιι ι-
)
|ι, , Ι \ι,\ι, ΙΙΙι ,']|\Ι]Ι ']ι |ιιΙιι(ιι,||, Ι|ι,:
ι ι ι(ι] ιιß ι(ιι ι]]ι ιιι\ι)ι ι\ι'ι\\ιιι ιßιιι ι ιßιιιrιιιι
ι\ .lι(|ßßßιllß(jßß κιιι ιιι ,\/J;ιl;ιß Ι \ιιιßιιι ιιιιιß ι]
]ιι ι(ιι ι.,ιιι ι,ι Ιjιιιιßιιιι ßΙιιιιι
ιιι(ß(ιLι]ι ()]ιι )ι, ιjι ; \,(ι ΙΙι}ι(ι L]()ι ιι)(]ι\ι ι(ι] \ιι
(;ιιιι(ιι\()\ ιιι 1ιι.ι\ιι ß,ι]ι\, ßι|ι(ι\ ßιιιιι ι (l]ι ßι)ι]
\ι(ß\ ι(ι (ιιι(ι ιι)\ ).()ßι,(Jι. \ιι Ι Ιι ι(, ι)ι)ιιι ι(]ι

]s]
ΦιηοκτπτΗ:-Αιe:
ξυπηρειησετ ιτò ανÜγκεò ιου συγκεκρτμÝνου Ýργου
. Kar να ατιτολογηοετ με üρουò ηθτκßò τη μανßα του
Αßαντα, ενιÜοσονιαò οε Ýνα λογτκü σχημα εγκλη-
ματοò Kar ιτμωρταò ιην ανανιιστοιχßα που υυÜρχετ
ανÜμεοα σε μτα σωματτκη kar ψυχτκß δτÜπλαση
που ξεπερνÜετ τα συνÞθη ανδρþπτνα μÝιρα Kar
οτην ανÜγκη συνδταλλαγßò αυιþν των μεγεδþν με
ττò κοινωνικÝò ιροιερατüτητεò που δεν ια προθλÝ-
πουν. Or υπÝρμειρεò αρετÝò ιου Αßανια εßνατ επτ-
θυμητÝò kar αποτελεσμαιτκÝò σε συνθßκεò πολÝμου
Kar μÝσα σιον αδτÜλλακτο πολεμτκü κþδτκα ιτμηò,
αλλÜ ανευτ8υμητεò και αναποιελεσματτκÝò σε ουν-
θηκεò ετρηνηò kar μÝσα στο δταλλακιτκü κοτνωντ-
κü κþδτκα ιψηò. Ωò προò ιο θÝμα τηò δταλλακττκü-
τηταò, η Οδýσσεια μαò προσφÝρετ, νομßΖω, Ýνα μÝ-
ιρο σýγκρτοηò η, τουλÜχτσιον, προοÝγγτσηò τηò συ-
γκεκρτμÝνηò ιραγωδßαò kar ιο μÝτρο αυιü εßνατ η
προοωπογρÜφηοη ιου ßδτου του ΟδυσοÝα. Ο σοφü-
κλειοò ΟδυοοÝαò οτον Αßαντα εμφανßΖετατ με μτα
σβ Φκm€§Φζ ιjσσÝαζ €Lι αιγθζαται §J€ μ§α
ßΙ€¸ρßΦΠÜ €ια tr}aω €\f§ Χýει ακÜμm m€ρι§ Üτ*ρα
τΓι\Ý Ν« §Κ ßΚmτΙΚΦτιºτα ¸ΦtJ ßαντα
«οδυοοετακÞ» μετρτοττÜθετα που εντοχυετ ακüμη πε-
ρτσσüιερο την Üγρτα εκδτκηττκüτητα του Αßανια. Η
μετρτοπÜθετα, αυτÞ ιου ΟδυσσÝα aπÝvcπrιr στον Αßα-
νια -που δα φανεß κυ-
ρßωò σιο δευιερο μÝ-
ροò ιου ερΥου, οιαν ο
ΟδυσσÝαò θα ιαχθεß
υπερ τηò ταφηò ιου
10. Η ουτοκτονßο
του Αßοντα με
πτþση στο ξßφοò
του. Ετρουσκικü
ογολμüτιο
Αßανια- καθορßΖετατ αποφαστσιτκÜ απü m
νιηση ιου ΟδυσσÝα με τον Αßαντα στη ΝÝκυη
Οδýσσειαò. Δεν ξÝρουμε με ποτο Ýποò
ποτηιßò ιηò Οδýσσεταò Kar πora ετκüνα ιου
σÝα, παραδοσηκÞ Þ νεοτερτκη, θÝλετ να διßιο
τον βÜΖετ να εξευμενßΖετ τον Αßα,υτα οτη
var πÜνιωò πολυ δυσκολο μετÜ ιη οκηνÞ αιπß
Οδυσσειαò να θεωρησετ Ýναò ιραγτκüò
ιο μßσοò ιου ΟδυοσÝα yra τον Αßαντα
Εχουμε Ýιστ μτα ετρωνικη υπüμνηση αυτηò
δυσσετακßò σκηνηò που μπορεß, νομßΖω, rπ
χνευδεß σιην ιελευταßα φρÜση που κλεßνετ ισò
κü μονüλογο του Αßα,υτα (τÜ δ'ßjλλα Ýγ'¶ιδου
τω μυθÞσομαι, Β65), δεν ξερουμε ιτ εßπε ο
οιον Αδη, πÜντωò στον ΟδυσσÝα δεν εßπε
Σε σχÝση πÜντα με την προσωπογρÜφηοη
Αßανια θα πρÝπετ να προσιεθοýν ακüμη δýο
δτκÜ θÝματα που ανιχνευονια1 στην εικüνα
δßνετ η ιραγωδßα ιου Σοφοκλη.
ο Ýνα εßνατ η σκηνÞ με ιην
τον ΕυρυσÜκη, üπωò σωοιÜ kar συχιτÞ
υποδετχ8εß, η σκηνη αυτÞ εßνατ τòωß
πorov ιρüπο μτα «ρÝπλτκα», Ýνα
ομα ιηò γνωστßò τλταδτκηò
ιου Εκτορα με την ΑνδρομÜχη κατ τον
κια. Το θÝμα ιου πολεμτστß υου αγκαλτÜΖετ
ιου, το θÝμα του φüΒου ιου πατδτου, τα ε
ια τηò ΤÝκμησοαò σε σχÝση με την τυχη υ(π
αερτμÝνετ σε περßπτωση θανÜτου ιου Αßαντη
Üλλοτ υπατντγμοß ιου κετμÝνου που Ýχουν
κÜ υποδετχθεß σττò περτσσüτερεò σχολ
δüσειò (Jebb, Kamerbeek, Stanford) δη
ιτ πρüκετιατ yra χρηση kar μÜλτσια σκüτηη
σκηνηò του Ζ 3θ2-4θ6.
Το Üλλο μεßΖον τλταδτκü 8Ýμα προκýπτει
να Üλλο πρüσωπο που ανακαλýπιετ κστεßò üα
Παντοιε ΖωΥραφτομενο Καιω αΠο το ΠροοýΧD
Αßαντα: το πρüοωπο του ΑχτλλÝα. Η αναφqρÜ
ξεκτνÜετ ßσωò ηδη απü ιην ΙλιÜδα, αλλÜ üιατ
νουμε πτα στον Σοφοκλη or συσχειτσμοß
πληθýνετ. Ο Αßανιαò εßνατ ο πro γεwαßοò
ιον ΑχτλλÝα», ο πιο φοΒερüò «μετÜ τον
(αò υπενθυμßσουμε üττ εßνατ kar πρþτοò
του ΑχτλλÝα), ακüμη εμφανßΖετατ kar αυτüò
νατ θυμωμÝνοò με τουò Αχατουò kar τδßωò μ
Αιρεßδεò üπωò ο ΑχιλλÝαò. να εμπιστετΣται
κονττνü του Üνθρωπο, οχεδüν αδελφü ιου.
ΑχτλλÝαò (Τευκροò-ΠÜτροκλοò), να Ýχετ
Ýνα yro μακρτÜ απü ιο σπßιτ ιου (Eupucürq
πτüλεμοò), να zεr με μτα γυναßκα (üχι
που ΒρÝδηκε σιο πλευρü του ωò λÜφυρο ιω
μου (ΤÝκμησσα-Βρτσηßò) και να οδηγεßιοτ
να επιλÝγετ) στο θÜναιο σε μτα πολεμχη
ιεßα, μακρτÜ απü την πατρßδα ιου οε νεορý
 11 Η συγκρουση
μετOξý Αßαντο κοι
0δυσσÝα.
παρOυσι0 τOυ
} ΑγομÝμνονα γιο
τ0 üπλα του
}, ΑχιλλÝα,
Πορýσταση απü
ερυθρüμορφο
0ττικ0 0γγει0 τOυ
5ου αιþνο π Χ
-.Ξ-
.,

\ι"
λ

ιι ιι.\ \ιι ι;ßιι,ιιιιιιι Ζι,ιιι () ιtιιιιι,

ι (ιlι() ι-ιL(ι ι νι')ιιg Ι]ΙΙ] \Ι()Ι ΙΙ\ιΙ)] \
\ ι(ι(, (ι\ºι(ιιt,[)ι ι (Ι]Ι llJ) ιιιι ιιι, Ζ()ι.()ι () r\\ι,\- Ι)Ι-, {,ιιòtι,ιlιιι!. ,,l'Ιιιl,ι, lι,tι,ò ιιιι(Ι \ΙιιιΙι, ιι ι' ]ß ( ]-ιιι
,ιt ß)ιι ι,ιιι-ιιιχι ιιι,[)ιιιιιιιι;ι) ι(ι ιιιι \ιι ιrιU ιιι ß)ιι, lii('.S]] (ΙΙ);Ι]) ( 1\,]; ]](
ιι\.\ιιι. ιιιιòιιι ι;ιòιι, ,\ßιιτ,ιτι ιι Αιιιι,ιιιι, ()ι ι(ι)(, ]ι, \ (,;ιι ι ßι, ,.l, Ιιι Ιιι ιò ι]ßιι ι]( ιιjι,,ι ι,ιιιι,ι]' ι ](,, \ιß , Lι,
\ \Ιιιι'Ιιßιι Ι, !'ι,ι ιιι,ι,ιι,1|,ι \ιι7ιΙ7,ι1 /ι,ι, r,, 1ι:
,ι;ΙΙΙΙΙ

/]ι]5/]/]/]"ι!ι)ò. ll, ιιτ [Ιlιι,Ιßιιιι ΙιΙ(ιß ι,ι"ι \ ]ß Ι ].];

Ιιι ι Ι\ι ß\'ιι ιΙ\(|ιΙJι Ι(ΙΙ ι;ιΙΙ Ιιιι]Ι ,ι,Ι ßιΙι Ι\
ι,ι

ιιι(, ι(ι ]lριιιιß)ι(ι ι(ιιι ι() ιιß)ιιι, ιι,ιl, ιßρ(,)\

\ι ,] S Ιß;ιιιιι,ι,Ιιeι,|., '|']ι,, Ι'Ιιιι. /)/ ò,)ß ]/ιι)ß /,,τ 7'ß ι, _ \ι,ιr
ιι \(ι(jIkι ι-ιι(ι(, ιιι ι)ι(ι)ιιι]|ι( ιλLιιß)ικιιι, (';ι(ιι\ η(, \ι \ ιι \ Ι|ΙΙΙΙ Lι)ι ιι)ι()ι Ι']ιι, ['Ιιιι - 1,/ ,\117ιΙlιιι /r,ι
ιιιι. ιι \ιιι,. \(ι ι,ß\(ιι ιßιιι ιιι ιι.\ι ι,ιßιιιιι ι;ιιχιιι /)Ιιj/ιιι,tι,tι,s \ι ιι, ιι \ ](ι Ι)
ι( )υ ('()(ι)()ι, \ι ιιιι, .\ßιιτ ιι ι
, ιOιιι,ßι ι ιιιι- ι ιι)\º)_\()\τ)ι, \ Ι ι'.l,τ /)ßι' |ι:ιιl.ι'/ιι, Ι)Ιι ΙιΙτιιι:,, ιΙι,ι Ι [ι. lΙι ιι, ß,
,,lJ). ßßιιιν ιιß)ι\ τιι (,ι ι ι ιι(ι\ß ι ι;ιο ιßιιιιßΙß αιιι ι, l'ιτιιιιlιιιτ Ι9r](1 \\]ι\ ιιι ιιιι]ιß] ,]Ιι(ι] ι
(jι ]ιρ()(,ι υ\]l. (jι()\ ΙΙ \ιιι krιι ιßιß) {|ß{ιι(, ,] Ι( \Ιιιιι,Ιι ,,Sι,lιΙιιιιΙι,s \;Lr ιΙιι ΙΙι ι ι ] :ιΙ ι)ι
.] ι. (l(ι\,
ß

ΙΙι,L,ιι,, /j/(5 j, Ιιι,ιß Ιιιιι:]ι (]ι \ Ι ],

ιιt()ρι,1 ιι(ιßχι ι,ιι ιιι,ιιχß)ι,ß ιßιι\ι ι(, ß;Lιι\ ]ιι Γ)ι(ιιιι ('l., Ρ S ::ιΙ ,Ι )]r ß ιι, ,, ιιιιιι ιιι, ,ι, òιιΙι,ι ]ι,,,
.ιιιßßtιιιι ιιι)()(,ι,ι,\ιι ιιιι,,,\ι(ινιιι ιιlιιιι, ιιιι .\ιιι iyr1 ß r ii'',(j) (,ι\ ιj;
,il;l-ij-l7 ιιι (,τι\ ι,ιιι ιιιιι ιι ιιμιιχλιι τιιι,,\ßιι ιßιßιß ß \ ßτß;ιΙ \ιι(ιιιι,1 ,,Γ_ι, Ι'Ιι:Ι,,ι . ι]ιιιι ι (,Lιι ] Ι'
7ι ι ι(,)\, ()ιΙ[)(ι\,Ο ΙιΓJι\ ιιΓt() tιl\ (ι\(ι]ιι ιι)ιΙ('']ι ]ιι \ ι,ι ιι;ι ι Ι' \'ιιΙι Ι \ι,ι ι,ι I 'ß ß ß, ß, ßιι!ι\tιι, ι,]1 (;ι !,(,|,

ilti)p(ι Ii{ιJ ι()ι ( º'[)(,)ß ò: ι,[Ιιιιι,ριι ,\ιßι ι;ι,ι(;ι] (ι ;ιιιι']ι,]] ι)(| Ι Ι( ιß)ι, ι ι ι,
'|'IΙ Ι, \\(,l)sl('ι ,rι ß )ßι,,, 1, . ß'ß)ιιιιι ιι,|ι,, Ιßι ιι ιι)ιι7 ΙΙιΙ(ι
,ιιιηιttßt ι()υ(, \ ι()ι](, ι(ι)\ ι\\(ιι(ι)\ tιι,ιι)ι, κιιß)òιlιιι
(, Ζ;ιιιΙιι,ι ,,\ιιlιlιιιι,lL τ \ιιιι ιιιι,Ι Llιι |Ιι, ,ιßι \ 11Ιl ι,, ιι
ß) }(ι (tι,ι \(ι fJ\ι,ιι()ι,\ ιßι ιι(ιιι(ι ιι(ι(, ιßι (ι(ι)()ι, ι
ΙΙιι, ] ß;LιΙ ('(J Ι] ß ]ιß,ß:]ι ι,ι \, ]ι] ]
,
)

.ι)(ι)(ι(,iι(jι ζ (ßκ{)ι{ι){ßι, 1ιιιι, ιοι.\ßιχιòßι()\- ]]ι (ßιι ('ι() \Ι \,,ι,,,, ι,,, \,,, \ß /, Ι,ι\,,,Ι,|ι,] ,, ι\]ι], ,ι,
,'l ι)ß q ιßι ι Ζιιι ßß).ι,τιιιιι,). ]]|1ι)ι)ι )ιι/ ßιι \Ι)ιιτι ](Ιι)ßι ,,ι \ ι Ι
'
1( (ι1(,)\,| (, ι,ιι ι(ι ι()\ ()1ιιιριι ιι ι\ιιιß)ιιrιι ιιριι
ιι)ι] ]\ιßι\ΙΙ(ι (,ιιι\ '|'ι)οι(ι ε ι(j(]ι(()L,('iιιΙι.ßι ι,ιιJι,ι
,.1ι ιρ(ι\ιιß(ι ι ιι[)()λρ()\ι('ιιι\ιl. 1,ιιι;ιι ι;ιιι ß)ιιι
,\ιιιι υι;ιιι ι;ι ιιι, .\t)ιßιτι, cι \ιιμιι.ιτ,ιι ιιιι,. \ι,ιlιιι,
.ιι\, t() Χ()ρ() \/(ι t()ι (,υιιιιßιι]((]ιι,Κι,ι(ιι ειΙιιò(ι,
ι)(, ]ßτιι ιι(ι \ι τιι ιlιι,ιι,. () (j()(ι|()ιß \ι ιιιι, ,\ιιιτ,ιιιι,
,)\,ι1(,ε
Lιι \ιßιß,ιιιò σιιιι [Ι.\ιο

2ι
Σοοοκτε¶ ΕκΔοχΗ
ff
1υ

74'
Ι
'*ψ
κ,
νΙ
¸',
jr
f
ri

ιJ,
ι

22
 τουΑινιρε,η 'l. 0 0ιδßπουò και

Μ,ηρκηι.ιτοινητογ η ΙοκÜστη οκοýνε

λÝκτορα Αρχαßαò Ε.\\ηικfò το γÝροντα
Φιλο\ογßαò, Τμιψα Φιλολογßοò ογγελιαφüρο.
Πανεπιιßτημßου Πατρþν Πορüσταση
σκηνÞò οπü τον
«Oιδßποδο
Τýροwο» οπü
ερυθρüμορφο
μυθολογικοò κýκλοò των Λαβδα-
αγγεßο του 4ου
-_,..]\,με ττò πολυÜριOμεò παραλλαγÝò ιου αποιÝ-
,,ε εκλεκιü οπüρο yra τη γüντμη καλλτιεχνικη οιþνο π.Χ.
(Αρχαιολογικü
_,:.,τασΙα των τραΥτκων ποΙηιων, or οΠοΙοΙ με ιη
Μουσεßο
1ß]τι ιουò προσÝδωσαν μεγαλýιερο οιοχασιτκü βÜ-
Συρακουσþν).
- παραδεδομÝνεò τσιορßεò yra την πολυπαθη
,. σττò
2. 0 γενüρχηò
]-.-rÜ ιου ΚÜδμου, συνεπþò, δεν εßνατ καθüλου τυ-
των Λαβδακιδþν,
;.ι üττ ιρειò απü ιτò εφτÜ σωΖüμενεò τραγωδßεò του κüτηια παρακÜμτττετ ια αυοιηρÜ, αλλÜ εκ πρþτηò ΚÜδμοò, σε
;φοκλθ ιιερτσιρÝφονιατ γýρω απü εμβληματτκÜ üψεωò δßκαια επιτÜγματα του νüμτμου εκπροσþ- πOραπαση
.j,-ιoωπa τηò θηΒαßκηò Sαστλτκηò οτκογÝνεταò. που τηò θηΒαßκηò πολττεßαò, επτλÝγονταò με τον μελανüμορφου
-' -ι, Οιδßποδα Τυραννο παρακολουθουμε ιη ου- τρüπο αυιüν ιο δρüμο ιου μαρτυρßου, δεν Ýπαυοε αγγεßου.
,-_''.οντσττκÞ υιþση του YroU ιου Λαßου, η οποßα να θεωρεßιατ εξατρεττκÜ αμφιλεγομενη απü την 3. 0 0ιδßπουò
;ατοδοιεß μτα ολοοχερη üσο kar ανηκουσιη α- πλειονüτηια ιων σýγχρονων μελειητþν. ΠρÝπετ λýνει το οßνιγμο
-
-,ροπη των ανθρþπτνων πραγμÜτων, παρουοτÜΖο- οτο σημεßο αυιü να υπογραμμτσιεß üττ αυοκλετσιτ- τηò ΣφßγγOò.
:ò στο τÝλοò τον ευστροφο λýτη ιου ατνßγματοò κÜ kar μüνο σιην Αντιγüνη του Σοφοκλη η ανα- Αποτýπωση
--,. φοθερßò Σφßγγαò üxr απλþò παιÝρα, αλλÜ συ- πüτρεπτη ρηξη μεταξυ τηò ομþνυμηò ηρωßδαò και παρüστασηò απü
_ja και ομομητρτο αδελφο των δυομοτρων τÝκνων του ΚρÝονια φιÜνετ σε τÝτοτο σημεßο σφοδρüιηιαò, θροýαμο
- ΠαρÜ το γεγονüò üιτ ο Οτδßπουò δτÝπραξε ια yra να αποκαλυφθεß ηροφανþò εναργÝστερα Kar ορχαßκοý ογγεßου
ιηò παιροκιονßαò kar τηò εποττιτκüτερα το ηυΙ,Ιο fine δτευρυνüμενο χÜσμα, σιιò
=.,ßτακττκÜ εγκλημαια
που βρÝθηκε
: .,ομτξßαò εν αγνοßα του, η δυναμτκη τηò θεßκηò που χωρßΖετ τα δυο συγκρουüμενα μÝρη. Ενδετ- ΔαφνÝò
: ,απüδοοηò θα εξουδειερωθεß μüνον üιαν, τυφλüò κιτκÜ αναφερουμε üιτ, οýμφωνα με αρχαßεò μαρ-
. - ] ανημποροò πτα, ο ιραγικüò εοιεμμÝνοò τηò Θη- τυρßεò, ο Ευρτπßδηò σιη δτκÞ ιου Ατ.ττγüτΖη φÝρε-
:,_. περιΒλη8εß με τη συμπÜθετα ιων μεγαλüψυ- ται να προοÝδωοε τδταßιερο ιüνο οτην απροσδü-
_ Αθηναßων οιην ευλογημÝνη γη του ατττκοý
,.-
Κητα ευιυΧη κατÜληξη τηò ρομανττΚηò σΧÝοηò )
Ξ,_\ι'ινου, η μακρüχρονη üοο kar επþδυνη πορεßα
,,, προò ιην απÜμβλυνση ιου μτÜσματοò εκιυλßσ-
,::ar με τρüπο μοναδτκü σιον Οιδßποδα επß Κο-
_ ι-ω, üπου το ψυχτκü Üλγοò του Οιδßποδα ανα-
ι, -,φιΖειατ απü τα φτλÜνθρωπα αισOημαια τηò
-".,ιιγüνηò. Εν ανττθÝσετ προò την αναλγησßα του
:,ιοκλÞ και ιου Πολυνεßκη, η παρηγορητικη üοο
-ι γενναιüψυχη σιÜση ιηò Ανττγüνηò προò ιο γÝ-
,,",,ια παιÝρα τηò παραπÝμπει οτο προγενÝσιερο
!F-ριOνυμο δρÜμα ιου Σοφοκλη, στο οιοßο τα Ýμφυ-
-_ ουνατσΒηματα ιηò οιοργηò κατ ιηò ευσπλαχνßαò
-. οò ια μÝλη ιου παιρτκου οßκου οδηγουν την αγÝ-
_:. \ι1 παρδÝνα σε φρτκτασττκü θÜνατο.
Ι{ σοφüκλετα εκδοχη ιου μýδου ιων Δαβδακτ-
,.,ß. συμφωνα με την οποßα η Ανττγüνη μθ ευγε-
-jη εΥκαρτÝρηοη kar αιαλÜνιευιη αποφαστσιτ-

ΟΙ

ηο,
 4 Η ολληλο
εξονιωση Ε{εOχλη ΙΙΙΙ)ι)(Ι('ιι (,ιιι\ ι Ι ι \ιß ιι ιιιι, ßιlιιιι,ιιι 1ι, ,ι
ιιιß Πολυνι:ικη σε ι)ι ι| () \ι ι)Ι \(ι 1
ι)\1)\ Ι(ΙΙ ι]ι \(ΙΙΙ()Ι Ιß()]\ß

νωιιOγρOΦια \()ι ,ß)ι ι ι]\()ι

ò Ι-ß Αντ ινονιß
οδηγειτιιι μ.ßρι]ýιιj
]Ιι]ι ßΙ()ιι)(ι\ ιιι ßιlιιlιι ιßιιι] ιιι(, ι

$ßυ βαýßλιý ιßßß] ι;ιι(, ]ιι ι(ιι. ι ιιΙ(, \ι ι ιlιιι-]ιι, tι,Lι

{:Ιιlβαι; Κοι;ιιυ;α \ ι(] ß,ι() (,(ι(ιι()ß{ \ι ιιι ßιlιιιlιιι ιιτ ι ι

: Ιιιß]ßιOτOýßι \,)]ιß \ ιι ιßιιι,ιι 1ιι ιι(, ι ι (ιß)ιß)ιιι (

λι]υΚυνΙΚOυ ιjιι) ßιß)(){ιιι)ι]() ιtιι, \ι ιι\()\ ιι( ι .

ιιγγειOυ ß4Oι; ß,.ιΙ]Ι Ιι(ι] ßι) (],\ι ι ΙΙ\(ι ß)ι ι_Ιι ß,ι ι ()ι ('(ι(, (,LΙß] ι

ßJιωνOòηΧιßΟιJ ιιι)ι ι ßιιιι \ι ι ß,ß ιt]ι(ι ιßι ιιlι,ι\ιιl,ιι tιlιιιlιιιιι

0ι!σΙετιζε ιfl! υι |ß:\ι)L ι|ι(ι\ ιßßι)ι ι,(ιι'|)ΙΙS ()()ιι\ΙΙ(,ι ()Ι)ι,
τηυ ßDOγωδι0 |Οιß ß)ß ι \ ßιιι (, ,,ß ι ιιιιß)ι ι;ιιι \ ()ι ι. ι ι]\ ]ιιι()ι)ιι
.',-υσυκ Þεουι: \ ιι ß\ιΙΙιΙ \Ιι. , l , / |\ιι|Ιι,Ιιß ι;ι \ Ι\τ,ιιιι \ιΙΙ,
ßΒρετ,.!νιτ,J ,ι,ßι\ι)]ι ι)ßι(ι\ ιlι])(ιι)( Lιι ι)ι \ ιßι ιß|ιι|Lι\ Lι,, ιι
ΙιÞ(;ιιιιι;ιυ Λονδßνιι! ιι]ι]}.ιι ιß{)()()ι\\ ι(,ιι, ιιι. ß]ιιιjιιιιßι)ß |ιι ß)ιι
,ßßß)ι ιιι ()ι \ιι\:ι(;ιι)\ \ßι ßι\(ι\ \(,)ß)ι(]ι ι L ι

\ \(,}ιιιßι ιι)ι. Ι{Ι)ι ()\ ι(ι ιi(jt ιιt ι \ι \,ßι ι ιιι\

,ιι, ι\ | |ι |,ιι\ιι l.ι Ι i|ιr ,Ι\,,Ζ'',\ι,,'
iiLι]|)ι( ι !ßιι ιι\]ιΙ)ι)(j(ιßιι(] ]ιι(ιß, ιι ι()ιιι(. L(ιι,ι ,

\ι)ιι\ ßιι ιlιt \ιß\ιι1 ]Ιßιι(, ιßι)ιιßι\ιι(, (ιιι()ιι \ι 1 ]

ß\(ιßßιι\ ι ιι| ΚρτσιιÜνε ΣουρΒßνου-Ινγ()L\

)ι(ι
,lj:ιιιι, S,ιιßι\ jßι(ιι| Ιιι\\ιι,ιιΙι ιιιιι |\(ι ]

ιιι)\ι (ιι)ιΙΙιι(ι ι]ι ι(,ιιι((ι ι ι]]\ι ι|)ιι]ιßιßιι {,\ι ιιß

ι ιß] )( ι ιιι\, ι(, ι( j ι( )ß )ι ιß ιι tßΙßιιßιιιι ;ιι ι ιΙζ (r( )(ιι( ιι\
ι ι ι ι

,, ,ß)ιßι(, ι ιιιß\ L(ιιι (,ιιι\ ιιΙ)()ιßιιιιß)ι ι(t t ιιι, ,,,ι

\ιιι]ι Ι ()ι)!(ιΙΙι \,ι ( ()|Ι(ι\,()\ι)ι ΙΙι \( ι(, t)ι (ι\()ΙΙι
Ι ΙΙι alι ( ιι)ιß..lΙ(, ι)Ιr(Ι(,ΙΙι.) ι ΙΙΙΙtt \ι ] \(Ι ß)ι, ,

.ιß\ ιιι ιιιι (ιß(]Ι]ι ιι.,() ιι(ιß)ιΙι)ι ι1 1ιιι,, ιιτι .\ι L

r]ιi ι !jι)ι(ιιτι ι]ι\ (ι\(]]Ιι\()ιιι \ ι] (]ttιι]\ιι()ι

,,]ι,ß ( \ßßßΙß(.]ι,ι ι ß)ι ι]Ιι ( ι Ι\ι Ι\ ΙΙ( Ι]Ι( ι ΙΙ( \

--ι.Ιt7 -Jιl**_j-
=-i--,-l_L-__ -.L_
-Ξ.}

7^
(

\
ι-

)

ιποσιηρßΖετ η δτακεκρτμÝνη φιλüλογοò σττò εμπε-
;αýταιεò μελÝιεò ιηò αναφορτκÜ με τη οοφüκλετα
--l,ιττγοτΖη, or ποτκßλεò ερμηνευττκÝò απüιετρεò
σsεττκÜ με την prr'rna facie αμφßρροπη συγκρουοη
αò κüρηò του Οτδßποδα με ιον αυθενττκü ιαγü ιων
Εοδμεßων πολτιþν δεν λαμθÜνουν καθüλου υπ'ü-
ψπ, τουò ιο τστορΙΚο ΠερτΚετμενο ιου ερΥου Kar ττò
διαßιερεò κοτνωντκÝò παραμÝιρουò ιηò Αδηναò ιου
ωυ ατþνα π.Χ. Με αλλα λογια, ενþ or ανιßδρομεò
,ßl-=νÜμειò, που αδυ ο þπ ητα αλληλογρ ονθοκοπου-
ßτατ Ýωò üτου ιο δρÜμα αποληξετ οιο θλιθερü του
τι\οò, δημτουργοýν με τη σφοδρüιητÜ ιουò ιην
τ\ανερß ενιυπωοη στουò συγχρονουò μελειητÝò ü-
η η Ανττγüνη ανυποχþρητη υπεραμýνεται
m_\λοτρßωιων δτκατωμÜιων του ανθρþπτνου γÝ-
τ¼υò, μτα πτθανη θεþρηοη ιηò δραμαιτκηò δταδι-
τοοßαò μÝσα απü τα μÜιτα ιου αρχαßου δεαιß με τη
σι-νεπτκουρßα τσιορικþν kar αρχατολογτκþν δεδο-
ιενων θα αποκÜλυπτε μτα ολωοδτüλου δταφορειτ-
τr ετκüνα: η αδτÜλλακιη οιÜση ιηò Ανιτγüνηò δα
-φταλλασσüιαν σε
μυωπικη τσχυρογνωμοοýνη kar
], αγÝρωχη γυνατκεßα φυση ιηò δα μεθερμηνευü-
!ßΠ, ωò επτκßνδυνη kar αυτüΧρημα «μαtναδtκη»
mραφορÜ, τκανÞ να επτφÝρετ ανÞκεσιο βλÜβη σια
παδτερωμÝνα θÝσμτα μιαò ευνομουμενηò πüληò, ü-
ιrò εν προκετμÝνω ιηò δημοκραιτκηò Αδηναò.
ΒεΒαßωò, οι ττερτσποýδαοιεò εργασßεò ιηò Σουρ-
ýτνου-Ινγουνι Ýδωοαν το Ýναυομα yra περαττÝρω
qιοθληματτσμü οßεττκÜ με ιη δηδεν πετομαιτκη
6. Ετοιμασßα
ηθοποιþν πριν απü
την παρüστοση
τραγωδßαò.
ΠαρÜοτοση απü
ερυθρüμορφο
αγγεßο του 5ου
αιþνα π.Χ.
(Μουσεßο Καλþν
Τεχνþν, Βοστüνη)
kar αστüχαστη περτφρüνηση ιηò Sαοτλικßò προ-
κηρυξηò απü ιην πλευρÜ ιηò Ανιτγüνηò εν üψετ
αλλων, αυτÞ ιη φορÜ Üγραφων και απαραοÜλευτων
θεßκþν νüμων. Iδταßιερα, η δτακεκρτμÝνη Αμερτ-
κανßδα φτλüλογοò Ελεν Π. Φüλεß (Helene Ρ.
Foley) -θαοτΖüμενη εν πολλοßò στιò ρηξικελευθεò
*
τ§ s μ€\ι€ζ τ§3α Ýòζ
¾ ò*ζ α;,ι τßζ
¾,ξ}υ ΓΝζ {{§¾ Ý &ν¾§§ ιj §Γ§ ξ ßßπ *tιk
§,§ § ßºα §,ºζ ft *'Χ q §§§ ßΚ§ºξ ΟιΚΟ €\j€ι{3ζ
ανα-
δταπτοιþσετò ιων Λ.ΤΖ. ΜπÝνετ (L. J. Bennett) και
Ου. Μπ. ΤαßρÝλ (W. Β. Tyrrell) yra ιο Ýνιονα δη-
μοκραττκü υπüσιρωμα ιηò εν λüγω σοφüκλεταò
ιραγωδßαò επτχεßρηοε επßμονα να ανασκευÜσετ με
εξατρεττκÜ πετσττκÞ ευγλωιτßα ιη θεωρßα που προ-
αναφÝρδηκε. Η ενδταφÝρουοα συΖÞιηση, που επα-
κολουθησε οιο πλαßοτο ιηò ευηρεποýò üντωò φιλο-
λογτκηò ανιτπαρÜθεοηò, καθωò ειιßσηò η εν εßδετ
αφορτσττκοý επτλüγου πρüσφαιη δημοσßευση τηò
δτεξοδτκηò μονογραφßαò οχειτκÜ με την Αντιγüνη
ιου Σοφοκλη απü ιουò Λ. ΤΖ. ΜπÝνει κατ Ου. Μπ,
ΤαßρÝλ υπü ιο χαρακιηρτσττκü τßτLο Recapturing
Sophocles' Antigone (Lanham, MD 19θΒ), εριξε
Üπλετο φωò σε δυσερμßνευιεò πτυχÝò.ου ο»γο.- )
25
Αχτιτοχιι
7. Επτü επß
0Þβοò. κρτμÝνου δρÜματοò κατ καιÝδειξε για Üλλη μτα φο-
ρÜ üτι η αταλÜνιευιη αφοοßωση τι-ιò Ανιτγüνηò
Πορüστοση απü
ερυθρüμορφη
οιουò ιερουò και αιιαραΒßασιουò νüμουò των δεþν
κÜλπη του
ουνεχßΖετ να Ýχει ιη δÝση ιηò σιην ανþιαιη SαΒμι-
470 π.Χ.
δα τηò ηθικηò κλßμακαò. ΜÜλτστα, με τιr θοηθετα
το-ιν μεΒοδολογικο_ιν εργαλεßων ιηò δομτσιτκηò αν-
θρωπολογßαò Kar τηò θεο,ιρßαò ιηò πρüοληιμηò or ε-
πτκριιÝò ιων πορτσμÜιων ιηò ΣουρΒßνου-Ινγουντ r-
οχυρßΖοντατ üτι ιο οοφüκλετο Ýργο αυιü καθαυιü α-
ποοκοποýσε στην πολτττκη καιÜφαση ιου αOηναß-
κου κοι\¼υ, επετδττ μÝοα απο ιη συνιαρακιικη συ-
μπλοκη τι,ιν συνατσθημÜτωγ ιων παδþν kar ιου η-
θουò των δρþντων προσOJπι,)ν προOÜλλετ η Ζοιογü-
νοò ακττνοΒολßα του βαδυιαια nθrkou kar εν ιαυιþ
δημοκρατικου μεγαλεßου τηò ιμυχηò ιηò Ανττγü-
νηò, ενþ ο υτιερφταλοò Κρειυν απαγορευετ επß ποτ-
νη θανÜιου ιον ενιαφτασμü ιου Πολυνεßκη τυραν-
ντκÞ οιÜση που απÜδετ προò τα δημοκραιτκÜ φρο-
νηματα τιον ΑΒηναßων θεαιι,-ιν κατ ανιlκετιαι οε
κÜδε Ýννοτα δτκαßοιι η οισιρηλαιημÝνη αδταλλα-
26
ξßα τηò Αντιγüνηò, που συμπαρασυρει σιß
,
συμπαντα ιο βαστλικü οßκο, καδßοια πε1
ανÜγλυφη ιη qιενÜκη, σιην οποßα εßναι
νη καθε ιι,ρα\,\,ικη ιÝιιυιιßα. "
Συμιqιι,lνα με ιη νÝα οπιικη. αναμqιß_\ε.,
üιτ ιο αλαΖοντκü πρüσταγμα κατ οι με,γ(]
κοτνοιοπßεò του ΚρÝονια θα Ýτφειιε αυιοß, ,
ηχησαν απÜνθρωπεò kar ανιτδημοκρ(ιι]:
ΑΒηνα,ßουò θεαιÝò ιιιò εποχηò ι,κι,ßνηò. οι
χαν επß δεκαετßεò γαλουχηθεß με ια διr;.
Κηρυγμαια ιυ|ν Γκλι,\,μι,νιιιν ον ι ι Προσι, ιΓ
δßωò αυτι.ιν που κατÜ περßπιßJση επ1_\ε,.
βÜσιτ ιη ρηιορτκη δετνüττττα, ιο ηθτκιl .
την πολτιτκη ακτινοβολßα τουò yra ντι εß.,
τουò επτιÜφτουò λüγουò στον Kεpalrcrλr
στüν, Ýναò απü ιουò θεμαιικουò Ü|,ονεò ι. '
ιρτου λüγου ιταν η εκτενηò προΒολη τοι ,,
θηναßκου ιαρελδüνιοò. ιο ι-lπ()ιυ (,υν ιοιτ
τε να επιδòιξετ αξιομνημü\,ει,ιι,ò οι,\ κ
ραμιλληò ευιlιυχßαò kar θαυμασιηò αι]ιιι
üπωò οιην περßπιωση ιηò απüδοοηò ι(,]\,
Αργειυιν εισΒολÝων. οι οποιοι εßχα\, πι ,:, , ,
σιιò πυλεò ιηò ΘηΒαò στη δταρκετα ιτ, ,
ικσιραιι,ßαò ιου Πολυνεßκη ενανιßοτ, ιιι,
πüληò ιου.
ΕνδετκιτκÜ πρÝπει να επισημανθει ,
πεßò ρηιορεò ιου αναστηματοò του Δυοιò
 8. 0 Αθηνοßοò
7-Ι0) και του Ισοκlýτη (Ιlανιιγυριχüò 5Β,
ρÞτοραò Λυσßοò.
.ß θιι ι;α;κüò 16B- 1 7 αßσθημα υπερηqιÜνεταò
1) μ ι: Ρωμαßκü
ιιryιl8ιrkav τ1 Ýστ('l σκτα\?α(ιηlσ(ι\, yra ιτò κα- αντßγραφο
aò γενιÝò ιι,lι. Αθτιι,òιßι,ιν ιτò ατιτt)τοιε:λειι, προ- ελληνικÞò
1.1εò των ευκλεþν πριιγüνιυν ιουò για το ßßßκιιιο προτομÞò τOυ 4ου
.1,ιιισ}-ιü ιων Αργεßων νεκρþν ανÜλογει; απü- οιþν0 π.Χ.
, :ò. αυιιι ιιι φ()ρÜ δριιμαιιιποτησηò ιων (jλι τι- (Εθνικü
_τιΒικοlν γιγονüιß)\,,, ιτποιεκιυν ιπτσηò ()ι ιρα- Αρχοιολογικü
_.ò Eiεoσrιrror ιου Αισχýλου και 1κε'τ,ιß)ε,ò του Μουσεßο
:,_-,ιπßδη, οι οποßεò με: τιr σειρÜ ιουò διιξολογοß-τ- Νüποληò).
_..γαλοqτυχßα ιων Αθηναß(ιν. Ο Δυσßιιò. 1ιÝτοι- 9. Κοι ο ΙσοκρÜτηò
ι ßδτοò σε μlα οπαρòιßjοüμενιl αιιü τιολτιτκÝò εßχε τοχθεß υπÝρ
_ιιασßεò και Ýρτδεò
ΑOττττι, σε Lιια εκτει(ιμß\-η τOυ εντOφιOσμOυ
- .,,,θηκη οτον επιιÜιlιτο λüγιι. που ουτιεδεοε πι.ιοò των Αργεßων
]-\ τιýν Αθηναßι,ιν ιιεσüνι(ι)ν ò;τον Koprr-θraιrü νεκρþν. Ρωμοßκü
αντιγρOφ0
-.μο (3θ5 3Β6 π.Χ.), υπογραμμτΖετ ιm,επιι(ικιι-
κλOσικÞò
ι\Üγκη ιηρησηò τοιν κιτδτε:ριοllÝνι,)\, εθιιι(,)ν ια-
προτομÞò του 4ου
ιιιν νεκριιιν μειÜ το τÝ,λοq ιι,ιι, εχθροπριιξιιßιι,,,,
οιþνα π.Χ.
- ιΒÝιονιαò ανÜμεσα οια Üλ.\α ιιι òικü.\ουΒιι ειιτ-
_-ΙlμOτα: ((Οταν ο Αδρασιοò κòιι ο Πο_\υγε:ßκηò
ρατευσαν ενανττον τηò ΘιιΒòιò κ(ιι ιlιιτιδιlκαν
εν(, οι Καδτιετοι αιιαγüρει_(ι\, ιον ενιιι-
.(ι\11,
:;ιü ιων νεκρυ]\ß οι ΑΘιι\ιατοτ 0ι,ιυριισαl, üιτ. ε(ιν
ι ειχαν tßιατιρÜξει κßιπιι,ια ιιδικßα ιτ \ιιpιι](lcι\- ιο
, _ ]ιο ιΙμημα με ιο θαναι() τουò kar (,ιΙ tιΚοΙΙη ιιε
,ι)üπο αυιüν δεν αποδτt)ονιαß οι πρÝιτου(jεò ιι-
, -,ιιουò θεουò του ΚÜιιυ Κüσlιου, καθιυ( ι πßιjιτò ι;-
.πτδι:ικι.υετατ ασÝβεlι1 προò ιουò Ο.\υlιιιιουò
,ò
με το να μιταßνονιιιτ ια τι,ρÜ [ενν ιιιτü ιιι σιr-
_, ιν ιιτO]μÜιιυν]»» (Ezrrriφroc 7).

πομινωò. 91 αι]ιει ιηò ευδιÜκρττιτò ιδε,ολιι-

ß
¸-
του σοφüκλετου ß)ρÜματοò
§ γικιτò συνÜιl)εl(ιò
f μ. ιιροαlιrνιοιò δισlιουò ιηò αδηναßκιτò
ß πολτιεßαò, η αλαΖονlκιι και συνÜμα (ινÜλ-
Ý,, γηιη σιÜοη ιου ΚρÝονια ιιιν ιοποOειει ιι-
1πü ιον ΙΙριιλογο ιου Γργου ò;ιουò ανιßιιοδι,ò
_\Βηναßιιν 0ειατιßιι.. οι οιτοßοτ ηιιι\, (ι\,αιιι)qιι υκιο
"1ιýσουν Ý]\/τονη αττß:χΒετα yra εναν ιÝιοι()ι,] ιι,
, ò σιυγνü εξουσταστη με αδüνηιτ1 κιφt)ιÜ. ()οτü-

τε,ρα απι) την πρüδιτλα ανιτδημοκρατικη νοο-

]1(ι του νÝου Üρχο\,ι(ι ιιτò ΘιτSιιò, οι σuyxpovor
_aιητÝò εντüπτσαν και Üλλα οτοιχε:ßα σιο \αριι-
-,ι]ιι ιου ΚρÝονια. πιιυ ανιτβιττlουν σιο αδη\,òιß-
:ροιυπο ιου δημοκραιικου ιιγß ιη. υ ιιιιοßιιò ι ß-
, πaινιοιε Ýιοιμοò να δτδαχθε]τ αιιü ια λÜθιτ ιου
_ l,α ειιιδεßξει διαλλακιτκττ δτÜΒεσι-ι }ò(ιτ ιτεγα-
_ ιχα ιιτσOημιιια. ιδτιιιτερα ιιπενα\,ιτ σιιò (ιπατ-
:1ò ιηq λαßκηò θουλιτσηò. Υπü αυιη τιιν προο-
<ιι η Ανιτγüνη δι:ν Ýχει αν(ιγκιτ αιιο καμι(ι συ-
, rpia για ιτ1 φαlνομενικτι υπεροητßα τηò, επετδιι
. _ ι,òι ανιτπαλß:ιμει με ß,να βÜναυσο ιι]ρα\ νο. ο ()-

_τò με αοιüχαστη σκατüιιτιòι και ιυqιλιτ πεισμο

, aπιμÝνει να δταπρÜιιετ συνεχιýò σqιÜλμιατα επτ
, .ι_\μÜιι,ιν. θÝτον.ταC Ýιι;ι αουνειδιτια ,. εrrιοτε ι.ι- )
,,7
 10. 0 ΕτεοκλÞò
ξεκινý για να
οιτπμετωπßσει τον
οδελφü του.
ΦαντοοπκÞ
γκροβοýρα του
ßθου αιþνα
Ο ΚρÝων οΠοΙτCß τυφηÞ υποταγÞ οπü
τουò συμποΑßτCò του, ο!(üμη Κοι üτον
η γνþμπ του €ßνοι οf,ωσδιüf,ου σφοη€ΡÞ
κüμη kar συνετδητÜ σε θανÜστμο κßνδυνο ιην ßδτα
την πüλη ιου.
ΑυιÞ η ολÝθρτα αδυναμßα ιηò προσωπτκüτηιαò
ιου ΚρÝοντα καθßσιατατ περτσοüιερο παρÜ ποιÝ Ýν-
δηλη σιη συγκλοντσιτκη ανιτπαρÜθεσß ιου με ιο
yro του Αßμονα, ο οττοßοò ετò μÜιην προσπαδεß να
ιον μεταυεßσετ, αναφερüμενοò σκüπτμα σιη θÝληση
τηò κοτνηò γνþμηò και σττò μυχτεò πεποτθßσετò των
Θηβαßων πολττþν, ωσιüσο, ο ΚρÝων παραμÝνετ α-
μειακßνηιοò σττò θÝσειò ιου, απατιþνταò αυιαρχτκÜ
τυφλη υποιαγη απü τουò συμπολßτεò του, ακüμη
kar üταν η γνþμη του εivar ολωοδτüλου σφαλερη:
«Oπorov üμωò η πüλη Üρχοντα θγÜλετ, σ' αυιüν
πρüπετ να υπακοýνε üλοτ/ kar στα μκρÜ και σια
δßκατα και σια αντßθειÜ τουò» (666-667). Ευλογο εß-
ναι üιτ τÝτοτεò απüψετò, που αντßκετνιαι σε κÜθε Ýν-
vora λογτκηò kar δτκαßου, ηταν αναμενüμενο να
προκαλÝσουν την Ýνιονη αντßδραση ιου αθηναßκου
κοτνοý, δεν εßνατ μÜλτοια ουμπτωμαιτκü üιτ, σýμ-
φωνα με αρχαßεò πηγÝò, ο Σοφοκληò εξελÝγη
σιραιηγüò οιην Α8Þνα (440 π.Χ.) μετÜ τη θρταμΒτ-
κÞ επττυχßα τηò Ανττγüνηò οια ΜεγÜλα Δτονýοτα.
Ανεξαριητωò τηò üποταò αξιοπτσιßαò ιων παραπÜνω
θτογραφικþν σιοτχεßων, δεν θα ηιαν υπερΒολτκü
να τσχυρτσιεß κανεßò üττ ο Σοφοκληò «ευδοκßμηοε»
òπη δτδασκαλßα τοý εν λüγω Ýργου, δτüιτ ια υψη-
λüπνοα τδαντκÜ, που με τüσο πÜθοò
η αγÝρωχη Ανττγüνη, δεν Þταν τßποιε üλλο
ια iδra ια τδαντκÜ ιηò δημοκραττκηò
λτσια, σιο υλαßστο τηò δημοκραιτκßò
ιηò ιραγωδßαò αξησημεßωιοò εivar ο
λüγοò ιου Αßμονα: «ΚαμτÜ πüλη δεν υπÜρη
ν' ανÞκετ σ' Ýναν Üνθρωπο» (737).
πομÝνωò, εÜν δεχθοýμε üιτ με ια
κρττßρτα ιηò εποχηò εκεßνηò ιο
δρÜμα συσιοτχεß με κομθτκÜ σημεfoτ
θηναßκßò δημοκραιτκßò ιδεολογßοΕ
φωνα με ια οποßα η υπεροψßα, η
νη και η δυσβουλßα ιου ΚρÝονια δεν
μüνο οιην προοωτττκη ιου εξουθÝνωση,
ρßωò αποιελοýν θανÜστμη απετλß yra τιw
μη λεττουργßα ιηò δημοκρατßαò, τüτε μ
εξηγßσουμε ακüμη και ιον παροξυσμü τω
δελφου συνατσθßματοò απü την πλευρÜ q
γüνηò, üιαν με στενιüρετα φωνß δτακ
λüγουò που ιην παρþOησαν να μην αφßτοε
κρü Πολυνεßκη θορÜ σια σκυλτÜ και στα
νþ ανÜλογη στÜοη θα αυοκλετüταν εκ
yra χÜρη πτδανοý συΖýγου Þ τÝκνων: «
εßχα Üλλον, αν πÝθατνε αυιüò,,/ kar πατδ 7
χιοýσα απ'Üλλον Üνιρα αν Ýχανα αυιü,/
μωò Που η μηιερα Kar ο Πατεραò μου
Βεß στον Αδη,/ κανÝναò αδελφüò δεν
πra να γεwηθεß» (909-912). Μολονüιι ιο
λοýò ερμηνευιÝò ανανιßρρηια «οοφτστυ<üι
ρημα ιηò Ανιτγüνηò ενÝΒαλε ιουò
υΠοψτα Yra τη ΥνησΙοιητα ιου συΥ
ποσπÜσματοò, η αμεßλτκια λογτκÞ
:.ηξεων ιηò απηχεß απαρÝγκλτιεò αρχÝò τηò αθη-
τιlκηò πολτιεßαò, η οποßα σε κατρü πολÝμου αιαι-
Ξι ιην υπÝριαιη θυοßα απü τουò Üρρενεò πολßιεò
Ξα ιην προÜσπτση ιων δημοκραιτκþν ελευδερτþν
Ξ]ι ιων δτκατωμÜιων ιουò. ΕιτλÝγονιαò τον «ÜΖυ-
Ρ θιο», η Ανιτγüνη κυρτολεκττκÜ αποδετκνυειατ
ται,ιι-γονη)), δηλαδη θυοτÜΖετ εν προκειμÝνω ιη
οτκογÝνετÜ ιηò («τι)ι, γιινιjν») σιο βωμü
=_\_\ουοα
:ηεριατων ηθτκþν αξτþν, or οποßεò ωοτüοο αποιε-
ιrlυν ιτò ακλüνηιεò κρηπßδεò ιου δημοκραιτκου
:.ßτιεýμαιοò.
Ξ3^\ΙΟΓΡΑΦΙΑ
- J Bennett και W Β Tyrrell, «Sophocles'Antigone
;:,] Euneral Oratory», AJP ΙΙΙ (1θθ0), σελ. 44Ι-456.
Ξ Ρ Eoley, «Tragedy and Democratic ldeology: The
-α_òe of Sophocles' Antigone», οιο Β. Goff (επιμ.),
Ξ_<τοτγ, Tragedy, Theory: Dialogues ου Athenian
_:αιηα, Οσιτν 1995, οελ. 131,150.
ΞΡ Foley, «Sacrificial Virgins: Antigoιιe as ΝΙοταΙ
,:j.nt», σιο Η Ρ Foley, Fenla]e ACts ßD Greek TΓagedy,
:-_,ινστον και Οξφüρδη 200Ι, σελ. 172,200.
}Ι Griffith, SophocJes Alltigone, ΚÝμπρlτΖ 1θθθ.
]ß Loraux. The Inventior1 of Athens: The Fυηeι,α]
-raτion ßι t]le C]assica] Ciry, μτφρ Α Sheridan.
Ξ;]πρττΖ, Μασ ].986.
,:- \Iarkantonatos, ?ragic Narrative. Α NarratologicaL
of Sophocles' Oedlpus at Co]ollus, Βερολßνο-ΝÝα
-i_-,:d_r.,
Ξ,rκη 2002, ιου τδßου, Sopiocles: oedipus at Cο]οιιιιs
].,ιckιη,orth Companions to Greek and Roman Tragedy],
Λονδßνο 2004, κεφ. 4.
Γ. ΜαρκανιωνÜτοò, Σοφοκßε'ουò Αντιγüνη. Kp]τMn κα1
Ερμηνευυκη Εκδοση, ΑθÞνα Ιθθ5'
C W. Oudeιnans κατ Α. Ρ Μ. Η Lardinois, ?ragjc
AπbiquitJI : AnthropoIogy, PhiLosophy and Sophocles'
Antigone, ΛÝlνιεν 1θ87
Α Παναγοπουλοò, Θουκυüßδηò: ΑlχμÜλωτο1 Ομηροη
Εξüριστοι, ΦυγÜδεò και Πρüοφυγεò σιον Πελοποννιισιακο
Ιlüλεμο, ΑδÞνα 2002'
C. Sourvinou-Ιnlvood, ιιAssumptions and the Oreation
of Meaning: Reading Sophocles' Antigone», JHS rOθ
(19Β9α), σελ. 134-].48, ιηò ιδßαò, «The Fourth Stasimon of
Sophocles' Alltigone», B/CS 36 (1θ8θΒ), σελ. 141-165, τηò
τδταò, «Sophocles' Antigone as α "Bad Woman"ιl, σιο F.
Dieteren καß Ε Kloek (επlμ.), l4lΙjlrJτg WoIneI1 into
History, Αμστερνταμ 1θθ0, σελ. 1ι-38, ιηò τδιαò,
«Sophocles' Antigone θ04-20: Α Reading», Α.lΟ Ν. ΙΧ,Χ
(1987-1θ88), σελ Ιθ-35.
W Β Tyrrell και L J Bennett, Recapturing Sophoc]es'
Aιltigone, ΛÜνχαμ. MD 1998
Μ. Χρτοιοπουλοò. ,\{τρτισειò Πραξει,ιι, Αιρýγηση κα] Δομη
οτιò Τραγωδßε:ò των Κλασικþτ, Χροιιυι, .\θηνιι 2002. σελ
54-57 Ι
º'ò: υ ηߺε*νσο ß *νßκ§ ßº ß"} ijriξ α§ßιιζ€ξζjß
η νtßγÜνft δαν ξ§ν ߺα τα a ,ζ3
ι * §νßΚ ξݺ{, ß3 Κß:, ξ*Κ ζ τ} Ýτξßιt

,l1. «Oιδßπουò
επß
Κολωνþ».
Πßνακαò (1796)
του FuIchran Jean
Halriet

29
Προ:οπ,η
fΙλοýταρχοò
(45-120 μ.Χ.)
Ελληνοò ΒιογρÜφοò κοι φιλüσοφοò τηò
ýστερηò ορχαιüτητοò, γεννημÝνοò στη
Χαrρþνεια τηò Βοιωτßοò. Σποýδοσε στην
Αθþνο κογτü στον Αμμþνιο χοι
ασχολþθηχε αρχικü με τη φιλοσοφßο ßατ
το μαθηματικÜ. Ταξßδεψε ορκετÜ σfην
ΕλλÜδο, τη Βüρεrο ΑφριχÞ κοι τη λιΙικρÜ
Ασßα, ενþ επισκÝφθηχε τη Ρþμη
ανÜμεσο στο 7Ο ßαι το 9Ο. Ωστüσο, το
μεγαλýτερο μÝροò τηò ζωþò του το
πÝρασε στη γενÝτειρü του. Το
συγγραφιßο του εργο ειναΙ τεροστ.ο ΧοΙ
εßναι αποτÝλεσμα τηò ευρýτοτηò
μüρφωσþò του και τηò μεγÜληò του
πορατηρητικüτητσò. Το τερÜοτιο Ýργο
του αποτελεßτοι απü Ýργα φτλολογιßü,
φ!λοσοφrχü, ρητορικü κοτ χυρßωò
Βιογραφßεò. Οι παρüλληλοι Bior του
αποτελοýν πολýτιμη ιστορτßÞ πηγþ για
το πρüσωπα τηò ορχστüτηταò ολλÜ ßατ
για τιò ßοινωνικÝò συνθþκεò τηò εποχþò.
ΟυσιαστικÜ ο Πλοýτορχοò συνÝδεσε τη
ρωμοßχÞ πολιτιχþ ßυρτορχaα με την
ελληνιχþ πνευμοτιχþ χαι πολπικþ
παρÜδοση. Ητον οσφαλþò μια οπü τιò
κορυφοßεò μορφÝò του ελληνορωμοßκοý
κüσμου. Στο Ýργο του ΙΤλοýτορχου
Ορßσκουμε πληροφορßεò για τον
ΣοφοκλÞ χαι εκτενÞ οποσπüσμστα των
Ýργων του. ΕλοΟε χστÜ κοτροýò δημüσια
αξιþματα στην Αθþνο, στουò Δελφοýò
κα! στη Χοιρþνειο.
Δßων Χρυσüστομοò
(40-120 μ.Χ.)
Ε,λληναò στωικüò φτλüσοφοò l(ar
ρÞτοραò, γεννημÝγοò στην Προýσα τηò
Βιθυνßαò. ΥπÞρξε μοθητþò του
Jιßουσωνßου Ροýφου, ο οποaοò τον
Ýστρεψε προò τη στωßκÞ φτλοσοφßο. Το
82 εξορßσfητßε απü τον Δομπιανü κοι
Ýζησε για Ýνα διüστημα περιπλονþμενοò
ωò χυνιχüò φιλüσοφοò. Ταξßδεψε
αρκετüτ ασιþνfαò δημüοτο ρητοριχþ
διδüσκονταò. ΞπισκÝφθηχε κατ τη Ρþμη,
θεωρεßτοι δε ο σπμοντικüτεροò ρÞτοραò
τπò εποχþò του. Οι λüγοι του συνιστοýν
πολý σημοντικü Ýργο για τον πνευματιχü
πολιτισμü τηò ελληυκþò αρχαιüτηταò,
ενþ μεριχοß οπü αυτοýò αναφÝροττται
στο πρüσωπο του Φιλοτßτþτη ßατ στιò
τραγωδßεò του Σοφοκλþ, του Αισχýλου
και του Ευριπßδη. l{τον επηρεοσμÝνοò
στο γλωσακü του ýφοò οπü τον
ΠλÜτωνα κυρaωò, απü τον Σωιρüτη, τη
φιλοσοφικþ σχολþ τηò Στοüò και απü
τουò κυνιχοýò. Το Ýργο του επηρÝοσε
μετογενÝστερουò λογßουò, üπωò τον
ßιΤüψμο !(ατ τον ΣυνÝσιο. Το Ýργο του
Δßωνοò εκδüθηχε γισ πρþτη φορÜ στο
ΒυζÜντ!ο χοτÜ το ßΟο αιþνα οπü τον
ΑρÝθο. Οτ πρþτεò μεταφρÜσειò στη
Δýση Ýγτναν το ß492 στην κρεμüνο κοι
το ß 555 σfη Βασιλεßο, üπου και Ýχουμε
τηγ πλιßρη Ýκδοση του Ýργου του μετü
τη Βυζογπνý εποχþ.
Αθττνατοò
(2οò-3οò αlþναò μ.Χ.)
Ξλληναò φτλüοοφοò, γεννημÝνοò σπτ
Νοýχρατη τηò Αιγýπτου. Εζηοε κυaiξ
στην ΑλεξÜνδρεια τßοι τη Ρþμη. Ξßτε
ευρυτοτη μορφωση Χαι στην εποΧπ τΞ
þταν δτÜοημοò, ζþνταò στουò
αριστοκροττι(οýò κýκλουò τηò
πρωτεýουσαò τηò αυτοκροτορßαò. Το
σωζüμενο Ýργο του «Δειπνοσοφ|σπÝ
χαι οποτελεa Ýνο σýγγρομμο λογοτεχνιü
κοτÜ 3üση, στο οποßο üμωò οι ποιτßIι
ιστορικÝò, φιλοσοφιχÝò χοι üλλεò πò
χρησιμοποιοýντα! απü τον Αθþναρ Ξ
τετοΙον τροπο, ωστε το εργο, που ωΞ
στπ σειρü των πορüμοιων Ýργων
διαλüγου {πωò το «Συμπüσιο» του
Πλüτωνα- να συντοτü πολýτιμη πιηß
πληροφοριþν για τον αρχοßο ελληγΞ
και ρωμαßκü κüσμο. Στουò
«ΔειπνοσοφιστÝò» του Αθþναιου
Βρßσχουμε εκτενþ οποσπüσμοτο τΕ
Ýργων του Σοφοκλþ, αλλü και σιεδß- ß
üλων των αρχοßων τραγωδþν. Βρßιητ Ι
οκüμη πληροφορßεò για τον ιδιι,τπτü
των αρχσßων Ελλþνων, -
συνταγÝò
ß
μαγειρικÞò, μýθουò, φιλοσοφικþ r.
:
φιλολογικþ κριτικÞ κ.Ü. Ο Αθþναβò
Ýγραψε τουξ «|glπγ9gοφτστÝò»
1
σιΞ Δ
αρχþ τηò ηαροκμþò τηò ΡωμοιτÞ
Αυτοχατορßαò, περß το Ι9Ο μ.Χ., δτιΕ ]
μετÜ το θüνατο του ουτοßρÜτορο ß-
Κüμμοδου. Επßοηò, στο Ýργο του
Βρßσχουμε πολýττμεò πληροφοßýΞξ
τη μουσtκη ΧαΙ το οργσνα των οòΠΙ
-Ξ
Ελλþνων.
Οýρλχ φον
ΒþαμüΒιτò-ΜÝλεντορφ
ι 1Β4Β-lθ31)
Τ.ρμανüò φιλüλογοò, γεγνημÝνοò σιο
ΕρκοΟιτò. Σποýδασε σfο γυμνÜσιο
Σαrλπφüρτα χαι στο Πανεπιστüμιο τηò
Ειπò, κυρßωò αρχοßα ελληνιßfr κοι
&τνικþ φιλολογßο και φιλοοοφßα. Το
μγÜλο κσι οημστπικü Ýργο του ορχßζει
ýιι απü τα φοιτητικÜ του χρüνιο, üταν
ρτοφρÜφι το Ýργο «Αλκπστιò» του
Ξτριπßδη. Συγκροýστηκε Ýιπονα με τον
ΟDεrδερßκο Νßτσε, εξοιτßαò του Ýργου του
{ß γÝννηση τηò τραγωδßοò», το οποßο ο
ΙΛομüΒιτò επÝκρινε αυοτηρÜ, εκτιμþι.ταò
ιßλστα üτι, Ýπειτο απü την κατολυτικÞ
φmκþ του στο δοκßμιü του «Η φτλολογßα
ιι μÝλλοιττοò», ο J{ßτσε αναγκÜστηκε νο
qßαταλεßψει το πανεπιστhμτο κοι τη
ßΙολογßα. Η διστριΒþ του αφοροýσε την
tlλnνιxþ κωμωδaα και το ß 872 εργÜστπκε
ιßυω στο Ýργο του Ευριπßδη στη
bgχιανÞ ΒιΒλιοθþκη. Εγινε υφπγητþò
IJ Πανεπιστημßου του Βερολßνου και
τντρεýτηκε την κüρη του μεγÜλου
Ιtρμανοý τστοριßοý Τεοvτüρ Μüμσεν, Στη
σγÝχεια δßδαξε στο ΠανεπιστÞμιο του
ßΙÝτrνγκεν οπü το Ι883 þò το Ι897,
ΞρÜγοτrτοò τερÜσπο επιστημουκü Ýργο,
Ξ οποßο οσφολþò επÝδρσσε
ωφοσ.στικü οτην εξÝλτξη τηò
ιΑολογικÞò επιστÞμηò παγιοσμßωò.
και σχολßοοε τα
.qJαντικüτερα Ýργα τπò αρχοßαò
ΞΙΔηυκÞò γρομματεßαò. ΣημαντικÞ θÝσπ
ßο Ýργο του κατÝχει φυστκÜ ο Σοφοκλþò.
Θ ΒßαμüΒιτò εßνοι οσφαλþò Ýνσò σπü
υτò χορυφσßουò φιλολüγουò τηò
ττßßτερηò εποχÞò. πÝθανε στο Βερολßνο
e ηλικßα 83 ετþν.
ΠΗΓΕΣ: Εγκυκλοπαßδετα PAPYROS-LAROUS-BRITANNICA,
Τüμαò Ελτοτ
(1ΒΒΒ-1965)
ΠοιητÞò και κριτικüò, γεννημÝνοò σιο
Σεντ του Μ.οοýρι των ΗΠΑ. Οι
^οýτòτου l«ατüγονταν οπü την Αγγλßο
πρüγονοß
και πþγαν στπ Βοστüνη σßα μÝοα του
ß7ου οιþνα, ενþ η οικογÝνειο Ελιοτ
μετοßκπσε στο Μισοýρι στιò αρχÝò του
ß9ου αιþνο. Σποýδασε στο Σει.τ Λοýτò,
στη ΜασσχουσÝτη και στο ΧÜρΟαρντ.
ΕργÜστηßε ωò Βοηθüò στην Ýδρο τηò
φιλοσοφßοò του ΧÜρΒαρτττ. Το Ι9ßΟ
Ýφυγε στο Παρßσι, üπου παροκολοýθησε
τον 1ιßπερξüν. Τνωρßστηκε με τον Εζρα
ΠÜουτrτ και εργÜσfηχε πÜνω στο
φιλοσοφικü Ýργο του ΙßπρÜυτλι.
ΕργÜστηκε γτο Ýνο μιßρü διÜστημα ωò
υπüλληλοò τρÜπεζοò κοι στη συνÝχειο
εξÝδωσε πλþθοò φιλοσοφικþν δοκιμßων,
και κυρßωò ποιπτικÝò συνθÝσειò, που τον
σνÝδειξον σε Ýναν οπü τουò
σημαντικüτερουò ποιητÝò του 2Οοý
αιþνα. Ποτττρεýτπκε το ß9Ι5 τη ΒßΒιον
Γουγτ, η οποßα Ýπασχε απü ψυχικÝò
διατοραχÝò, και το ß957 τη ΒÜλερι
ΦλÝτσερ. Ο Τüμοò Ελrοτ στιò ποιπτιßÝò
του συνθÝσειò Ýκονε χρþση των μýθων
τηò αρχαßοò ελληνικþò τρογωδßαò και
χυρßωò του μýθου του Οιδßποδο. ΠÞρε
Νüμπελ το 1948 και πÝθονε
^ογοτεχνßαò
σfο Λονδßνο σε ηλικßα 77 ετþν.
Δημητρηò ΡοντÞρηò
(1Β99-19Β1)
ΣχηνοθÝτηò κοι ηθοποιüò, γεννημÝνοò
σfον ΠειραιÜ. Σποýδασε στη ßΙομικþ
Σχολþ Αθηνþν, στη Σχολþ τηò Εταιρεßαò
Ελληνικοý ΘεÜτρου κατ στη Δραματιχþ
Σχολü του Ωδεßου Αθηνþν. το ß93ο
συνÝχισε τιò σπουδÝò του στη ΒιÝννη κοι
στο Βερολaνο, κοτ.τÜ στον Μοξ ΡÜινχαρτ.
ΕργÜστηκε σε νεορη ηλικßα στο ΙΙßετοχιχü
Ταμεßο και απü το ß92Ο εμφαγßστηκε ωò
ηθοποτüò στο θßασο τπò ßΙßαρßκοò
Κοτοποýλη. Ο Φþτοò Πολßτηò τον
προσÝλαβε το ß932 ωò Βοηθü σκηνοθÝτη
στο Εθνικü ΘÝατρο και μετÜ το θüνατο
του Πολßτη, το ß934, ονÝΛοΒε
σκηνοθÝτηò και διευθυντþò του Εθνικοý
ΟεÜτρου μÝχρι το ß955 και του Ωδεßου
Αθηνþν. Ο Ροντhρηò αναδεßχθηχε σε
κορυφαßο σκηνοθετικÞ μορφÞ του 2Οοý
αιþνα κοι οσχολÞθηκε κυρßωò με την
αναΟßωση τηò αρχσßαò τραγωδßαò.
Ιστορικü ποραμÝνει το ονÝΒοσμο τηò
,,ΗλÝχτραò» του Σοφοκλþ το ß935 στο
Ηρþδειο, σε σκηνοθεσßα δικÞ του και με
πρωτογωνßστριεò τπν Κοτßνο Παξινοý ωò
ΗλÝκτρο κοι την ΕλÝνη ΠοπαδÜκη ωò
Κλυταιμνþστρα. Η πορÜσταση, μÜλιστα,
εγl(αaνιασε για πρωτη φορα στη νεοτερη
εποχþ και το θÝατρο τηò Επιδαýρου το
Ι938. Το ß95Ι ßδρυοε την ΕλληυχÞ
ΣκηνÞ κοι το Ι957 το Πειροματικü
ΘÝοτρο, ενþ πραγματοποßησε μεγÜλεò
περιοδεßεò στο εξωτεριßü.
πÝθανε στπν Αθþνα σε ηλικßο 82 ετþν.
2000, Ηλεκτροντκη Εγκυκλοπαßδετα Τομη 2004
31
ΜετRκ.η,η:ι κΗ Γρτνι νιΑτΕιΑ
0ι ΜελÝογροò,
5.
Λαοκüων (6) και
Τριπüλεμοò (7),
για τουò οποßουò
ο ΣοφοκλÞò
συνÝγραψε
τρογωδßεò
ιη μελÝιη του Φρεντ ΧÜουΖχολντερ (Fred W.
Householder) (Literary quotation and a]Iusion
ßη Lucian, ΝÝα Υüρκη, 1θ41, πßν. 1α, σελ. 44-45),
αφηνονιαò πολý πßοω Üλλουò ποτητÝò η συγγρα-
φεßò ιου θεληνεκοýò του Ατσχýλου, του ΑρτσιοτÝλη
η του Πßνδqηυ, Ο λεξικογρÜφοò του 2ου ar. μ.Χ.
Πολυδεýκηò 8αυμÜΖετ ιο πλοýστο ατιτκü λεξτλüγτο
του Σοφοκλη, ενþ ο Αθηναιοò kar ο Πλοýταρχοò
παραθÝτουν πÜνω απü εκατü φορÝò ο καθÝναò δß-
σιτχα Þ εκιενÝστερα αποσπÜσμαια απü ττò τραγω-
δßεò ιου. Or συγγραφεßò ιων ιριþν πρþιων μειαχρτ-
στταντκþν ατþνων μÜò δτασþΖουν τßιλουò Kar περτ-
ληψετò χαμÝνων ιραγωδτþν του Σοφοκλß, καθþò
kar πολýιτμα yra μαò αποσυÜσματα απü αυτÝò.
Οι αγαπημÝνοτ σοφüκλετοτ μýθοτ ιων συγγραφÝ-
ων τηò ýστερηò qιχατüτηταò εßνατ ο μυθοò των Δα-
βδακτδþν (Οιδßυοδαò, Αντιγüνη) και ιου Αßαντα, ü-
πωò ßσωò θα υποπιευüμαστστ. ΑναφορÝò üμωò γßνο-
νιαι και στο μýθο ιου Λαοκüοντα, του ΜελÝαγρου,
του Ιναχου κα1 ιου Τρτπιüλεμου, yra τουò οποßουò ο
Το Ýργο τOυ ΣοφοκßÞ κοτοτÜσσεται Ýνατο
σ€ συχνüτητο ποΡοδεμüτων þ υποινιγμþν οπü
τουò συγγροφεßò τπò ýστερηò οΡΧαιüτηταò
34
Σοφοκληò εßχε γρÜψει ιραγωδßεò. Ο ρητοραò
Χρυσüσιομοò (1οò-2οò αι. μ,Χ.) μÜλτσια Ý><ετ
ρþσει ιον 60ü ιου Λüγο στη δταπραγμÜιευση ι(τ
θου του ΚÝνταυρου ΝÝσσου Kar ιηò ΔητÜνετροò
ιτρτκü θεμα ιηò ιραγωδßαò ιου Σοφοκλη
ενþ ο 52οò Λüγοò ιου επτχετρεß τη συγκρτση τ(f
μþνυμων ιραγωδτþν που Ýγραψαν Kar or φετò
yrkoi ποτητÝò yra τον ΦτλοκτÞιη. «Νκητßò»
αυτÞ τη μελÝιη Βγαßνετ ο Σοφοκληò, καθþò
52, 15) «κρατÜ μτα μÝοη οδü, δßχωò να Ýχετ ουτε
αυθατρεσßα και την αυλοßκüτητα ιου Ατσχýλα:
ιη λεπτομÝρεια, την αυστηρüιηια και ιην
ττκüιηια του Ευρτπßδη. Ο ΦιλοκτÞτηò του, δdΕ
νταò μτα λαμπρß kar μεγαλοπρεπÞ ποßηση,
κüταιη kar εξüχωò εýγλωττη, οýιωò þστε να
με τη μεγαλυτερη σοθαρüιητα kar
Ýχετ χρηστμοποτÞσει ιην καλýτερη kar
επεξεργασßα των γεγονüτων».
Δυüμτστ ατþνεò πρτν απü τον Δßωνα
ο τοιορτκüò Δτονýστοò Αλτκαρνασσευò Ýγρα{Ε
σηò επαινεττκÝò κρτιτκÝò yra το Ýργο ιου
ιραγτκου. Στη θεωρηιτκη του ττραγμαιεßα Ζερτ
0Ýσεωò ονομÜτων θ εγκωμτÜΖετ την
ποτηιτκÞ τκανüιηια ιου Σοφοκλß, δηλαδÞ ιο
ντο του να λÝετ πολλÜ πρÜγμαια με λßγεò
ναλýονταò το απüσπασμα 774. Δßγο πro κÜτω (;Ι
κÜνετ μια επτλογη των καλýτερων ποιητþν xarql
 ανÜ γραμματετακü εßδοò, üπου ξεχωρßΖετ
Σ¸τσßχορο και τον Αλκαßο απü τη λυρικη ποß-
τον Σοφοκλη απü την ιραγωδßα, ιον Ηρüδοτο
ιην τσιορßα, ιον ΔημοσθÝνη απü τη ρητορτκη
ιουò Δτιμüκρττο, ΙΙλÜτοτνα kar ΑρτστοτÝλη απü
φιλοσοφßα. Mra ενδελεχÝστερη οýγκρτση -μετα-
ιων φτþν τραγτκþν ποιητþν αυτÞ τη φορÜ- επα-
ο Δτονýστοò Αλτκαρνασσευò σιο Ýργο
Περß μτησεωò, απüσπ. 31, 2, θ-Ι1: «Αò Ýλθου-
αουò τραγτκουò, üχτ επετδη δεν ιατρτÜΖετ να μτ-
)με yra üλουò τουò ποτητÝò, αλλÜ επετδÞ δεν
επß ιου πορüντοò να μνημονεýσοιητε τουò πÜ-
αρκεß να το κÜνουμε yra τουò πτο ξεχωρτοτοýò.
Ατοχýλοò λοτπüν πρþιοò kar με ýψοò λüγου και
ΥνωρτΖονταò οσα πρεπετ Υτα ιουò
ηρεò kar ια πÜθη, σιολτσμÝνοò τδταßτερα με
μεταφορικÝò και ττò κυρτολεκττκÝò του εκφρÜ-
εßνατ ο ßδτò σε πολλÜ σημεßα kar δημτουργüò
ποmιßò ξεχωρτσιþν λÝξεων kar πραγμÜιων, και
ιον Ευρτπßδη και ιον Σοφοκλη πro ποτκßλοò
τη)οò την ετσαΥωΥη νεων ΠροσωΠωνσιη οΚηνη.
Σοιροκληò τþρα δταφÝρει δταιηρþνταò ιην ποτü-
των προσþπων και οτο >ταρακιηρα kar οια πÜ-
ιου Ευρτπßδη, üμωò, ιου Üρεοε üλα να εßνατ α-
kar σχειτκÜ με ιο σημερα, εξ ου kar το πρÝ-
kar το χüσμτονπολλÝò φορÝò ιου δτÝφυγε, kar
πÝιυχε τουò εξατρειιχοýò kar μεγαλοφυεßò χα-
ρακιηρεò kar τα υÜOη ιων προσþπων, üπωò ο Σο-
φοκληò, εÜν üμωò υπÜρχετ κÜττ Üοεμνο και Üναν-
δρο kar ιαπετνü, το θλÝπετò με πολυ μεγÜλη ακρß
βετα σε αυιüν. Ο Σ,οφοκλßò δεν εßνατ περτιιολüγοò,
αλλÜ ακριθολüγοò, ενþ ο Ευρτπßδηò μακρηγορεß
με ρητορτκÝò ετσαγωγÝò. Ο Σοφοκληò εßνατ uornτr-
κüò σιιò λÝξετò και πολλÝò φορÝò απü υολυ μεγÜλο
μÝγεθοò πÝφτετ σε κοýφτο πομπιßýεò υφοò, οαν να
καιÝρχετατ οε πανιελþò Üτεχνη ταπετνüιητα λüγου,
ενþ ο Ευρτπßδηò ουτε υψηλüò εßνατ ουιε üμωò λι-
τüò, αλλÜ χρηστμοποτεß Ýνα ανÜμτκτο ýφοò μεταξυ
ποτηιτκοý kar πεΖοý λüγου».
Η ποτüιηια των τραγτκþν ηρþων ιου Σοφοκλß
kar ο ολοκληρωμÝνοò τουò χαραχιßραò, or σχεδüν
«αστυνομτκÝò» υποθÝοετò ιων ιραγωδτþν του, αλλÜ
κατ ιο ιαλÝντο ιου ιραγτκοý ποτηιÞ στην προθολß
ιου «πÜθουò»», εßχαν παρατηρηθεß kar επατνεθεß Þ-
δη απü ιον ΑρτστοιÝλη ατο Περß Ποτηττχηò του, ε-
νþ ο ΑρτσιοφÜνηò δεν εßχε συμπερτλÜβετ ιον Σο-
φοκλß οτη δταμÜχη τοý ποτοò εßνατ ο καλυιεροò )
Ο ΣτοΒοßοò υποστÞΡιζε üτι ο ΣοφοκßΙÞò
διÝδωσε πωò ο Αισχýf,οò συνÝθ€τ€
τιò τΡογωδßεò του μ€δυσμÝνοò
35
 8. ΠροτομÞ του
ΠινδÜρου
(Μουσεßο 0σλο).
θ.0 μεγÜλοò
οντßπολοò του
ΔημοσθÝνη,
ρÞτοραò Αισχßνηò.
Ρωμοßκü
0ντιγραφ0
προτομÞò του 4ου
οιþνο (Βρετανικü
Μουσεßο,
Λονδßνο).
-t0.
0 κορυφαßοò
ρητOρOò τηò
αρχαιüτηταò,
ΔημοσθÝνηò.
Αντßγροφο
ονδριÜντοò Ýργου
του Πολυεýκτου
(Μουσεßο
Βοτικανοý) ιραγτκüò ποτηιηò, θεωρþνιαò ιον «εκτüò ουναγωντ-
ομου». Στουò Βατριßχουò ιου βÜΖετ τον Ατοχýλο με
τον Ευρτπßδη να ερßΖουν για τον «ιραγτκü θρüνο».
Ο ΑOηναυò σιουò ΔετΖτΖοσοφιστÝò ιου θεωρεß τον
Σοφοκλη πρüιυπο yra τα «ιραγτκÜ πÜθη» (§ 14,
67), καθþò kar ο Δουκτανüò, ο οποßοò εκφρÜΖειατ
με εκιßμηση yr' αυτüν Kar ττò τραγωδßεò ιου (Περτ
τηò Περεγρßνου τελευτιßò 3 και Περß των επß μι-
σθþ συνüντων 4Ι).
Δεν εßνατ üμωò üλεò οι μειακλαοικÝò κρτιτκÝò ε-
πατνειτκÝò yra ιον Σοφοκλη, Ηδη στο κεßμενο που
παραθÝσαμε απü ιον Δτονýστο ΑλτκαρνασσÝα δτα-
πτστþνουμε ιιωò ο Σοφοκληò κρßνειατ yra τη ουχνÜ
απüτομη μειÜΒαση απü το «υψηλü υφοò» σιον
«κουφΙο ΚομΠασμο» ΚαΙ ιην «αιεΧνη ταΠεΙνοιηια».
Ο ΙΙλοýταρχοò σια ΙΙδτχÜ ιου κατηγορεß τον Σοφο-
κλη yra Ýλλετψη λογτκηò kar ομαλüτηταò σια Ýρ-
γα του (§§ 45Β kar g?E). Στη θεωρηττκη πραγμα
τεßα του 1ου αι. μ.Χ. Ζερß ýψουò Ýχουμε μτα παρü-
μοτα επτσημανοη, που καιαληγει üμωò σε Ýπαινο
του μεγÜλου ιραγτκοý (§ 33, 5): «Τι σημαßνετ λοτ-
πüν μεγÜλοò ποιητηò; Για τη λυρτκη ποßηοη θα
προττμουσε κανεßò ιον Βαχχυλßδη απü τον Πßνδα-
ρο Kar yra ιην ιραγωδßα τον Ιωνα τον Χßο απü τον
Σοφοκλη, μα τον Δßα; Μπορεß or πρþιοτ να εßνατ α-
ψεγÜδτασιοτ και να Ýχουν γρÜψει ια πÜντα με γλα-
φυρüιηια, ενþ ο Πßνδαροò Kar ο Σοφοκληò πüιε
πυρυολουν ολοσχερþò με τη φüρα τουò, πολλÝò
φορεò üμωò σβηνουν παρÜλογα ιιar πÝφτουν ατυ-
Ομηροq ητOν πΡþτοò κα! ο Σοφακfrηζ
Ýνατοò στην «qγαmιºμÝνι"ι δΕκÜδα»
Τ γ βυγγραφÝων τηζ ýσξ€ρηζ αβΧαιÜτηΤαζ
χÝοιαια. ΠραγματικÜ üμωò κανεßò λογτκüò αιßß_-
ιοò δεν δα ÝβαΖε πλÜι σ' Ýνα δρÜμα, ιον Οιι'---ι-
δα, üλα ια Ýργα του Ιωνα».
Πολλεò Kar επαμφοτερßΖουοεò πληροφοριε,_ __m
δßνουν or συγγραφεßò ιηò υστερηò αρχατüτηιò-*.
yra τη Ζωη ιου μεγÜλου ιραγτκοý ποιηιη. Δει, ,-: -
ρßΖουμε πüτε ακρτΒþò γρÜφτηκε το ανþνυμο Σ,-,.*ιι,
κλÝουò Γενοòκαι Βßοò, ωσιüσο or μειακλαοι-, :
ναφÝρονιαι σε αρκειÜ επετσüδτα απü ιη Ζ(,:- ,:Γ
Σοφοκλη, Φαßνειατ πωò πÝρα απü ιο Ýργο :-, :
Ζωη ενüò μεγÜλου κλαστκου ποιηιη ενδτÝφεò,. ε-
αßιερα ιουò μειαγενεσιÝρουò. Τα επετσüδια ,_ : ,-
Ποτα στεΚονιαν Περτοοοτθρο ΚαΙ τα οΠοtα σ-",Ξ,,
ντρωναν ιο μεγαλυτερο ενδταφÝρον Þιαν oι,,,,-,:n,ι,
σκανδαλοθηρτκου περτεχομÝνου kar καΒüλο,_ _-, η,
Ýπαινο του θιογραφουμÝνου, ΥπÜρχουν φυσ_-* η
αναφορεò στlò νΙΚεò του τραΥτΚου Ποιητη οτ,] [,,
νýστα kar σιο üττ ο νεαρüò Σοφοκληò πρωτσ_- -::
σε σΙΟ νΤΚηφΟρΟ ΧΟρΟ μεια ιη ναυμαΧτα τηC ι- r
μßναò, üυου κατ τραγουδησε τον ιrarÜva. ομ ,, _.-
λεßπουν και οι πληροφορτεò yra την εριι]ιμ: ηι
Ζωη η για ττò δταμÜχεò του με τουò Üλλουò δ,ι -ι
γικουò ποτηιÝò. Ετστ λοτπüν ο Λουκτανüò κα_ l,,
Üννηò ΣιοΒαßοò διαφωνουν ωò προò το πο1,.,
δωοε τη φημη πωò ο Ατοχυλοò συνÝδειε ιτξ '.,Ξ ι,
διεò του μεθυσμÝνοò. Ο μεν Λουκτανüò υποσ :- _-_
πωò υπευδυνοò ηταν ο ΚολλτσθÝνηò (lr;_* ,:π,
νουò εγκþμιον 15), ενþ ο ΣτοΒαßοò δεν δισ,ι:. .:
υυοδεßξει ιον Σοφοκλη (ΑνOολογιον 3. 1ε -
Αθηνατοò επατνεß τον Σοφοκλη, που υπεροòJ- ι
κε τον καιηγορουμενο yra μτοογυντσμü Ε,__:-- ,τ
χαρακτηρßΖονιÜò τον «φιλογυνη» (Δειπ,., , .:
σrai Ι3. 5). δεν παραλεßιετ üμωò Vcι μαò π:, -
μεγÜλοò τραγικüò οια γερÜμαιÜ του εßχε εò, -,ι
δυο εταßρεò, ιη Θεωρßδα και ιην Apxirrrm --:-
ιελευταßα μÜλιοια Üφησε ολüκληρη τm, π.: r .
"_ (\\ 13,61) κÜιτ που Βρßσκετ ανιßΒειο ιον ΙΙλου- ßδκ» με ιιr σετρÜ ιουò ((κιημαια εò ατεß» αναγτ
-:
\ο. ο οποßοò δταιεßνειατ πωò ο Σοφοκληò «χα- ΥνωοΚομενα r(ar εκιτμωμενα.
-,_-_,μενοò δßδασκε πωò σια γερÜματα πρÝπετ να α-
τ .jιευΥουμε ιον Ýρωτα σαν Üγρτο kar λυοσασμÝνο
__.\,ιη» (ΗΘικα 7ΒΒΕ). Γι' Üλλη μτα φορÜ ο Αθη-
Βl Ι]ΛΙΟι,ι,Α(Ι)]Α
Andre.Ι Ficlò l.ß (ιιιι;ι ) T,l]cateι,ι.nd
Ν,1
Ε /
Gesellsι:/ι;ιfr ßιιι Ι ηιρει,ßιιιιι Rιlllralrιιrrr,
τοò μαò πληροφορεß πωò οιην αρχατüιηια ο Σο- }rsg ι,ιιι, /j/aeι;.òdorf ,,|ι ιl _ger] Maiιlzer (

-,,τ_\ηò εßχε χαρακτηρισιει απü ιον Ιωνα ιýò «φτ- Fιlι,schιιιlg Ζιι Ι)ι,ιιmα ιιιιòΙ T]loιrter.
,,τεßραξ» (Δειπνοσοφισταj 13, ΒΙ-Β2). Τελοò, α- 4).º'υΒßγγιι, τ99()
Ξ. μνημüνευτοò θεωρηθηκε ο θÜναιοò ιου Σοφο- ΒßΙΙιιυΙt .\ -,\ΙαιιιΙιιßt C {ιπιlι ι

ι,ι1 που προκληθηκε απü μτα ρþγα σιαφυλτ, συμ- LοιιΙ ιιr,es ;ι ι] tlq ιιò-ò d ι, Ιι ι tl,a ß]ι ;
cI ß e
ι]ßι]ι]ε: actes (Κ, ]α tab|a rτlι;r/e dιι
-._ß,α με ιο ιμευδεπτγραφο Ýργο του Λουκτανου ,Λ4α- Ýa]
2J Noι,eιιιü,ι,e Ι,!/9Ι' (CοΙ]Oòtßοιι du
;3)βlο1 24, κÜττ ανÜλογο με το θÜναιο ιου Arσxu- }
CeιιtΓe d' F]tudes et de llechoι,ches
. ,_,. ο οποßοò επηλθε απü την πτþση μιαò χελþν-αò sιιr ]' οòòßιΙeηt Romaiιr cle l'
J ,, Κρατουσε σια νýΧτα του Ýναò αετüò. Η εΠτΚρτ- Uιriversitι] de Ι,l,ιιη 3. Ν S 22).
ΚαΙ υΠοιτμηιτΚη αναφορα σιη Ζωη ενοò συΥ- Λιιιι,,Παριι1,1 200Ι
--.η
:.:ιφÝα συνηθτΖüιαν ηδη απü ιην κλαστκη apxar- Βταιιηd D ,Wilkiιls J ({ ιιlμ ).

Αt,/]ò]]eαιl.ò alld j.ò ιι ιιι /ι

ι:-ιια. Αò μη λησμονουμε πOJò ο ΑρτστοφÜνηò κα- ßι

_--,
ορουσε ιον Ευρτπßδη yra ιη «μανÜΒτσσα» μητÝ- υιι ß versitv of Ε\eteΓ Ι'ι,ess, 2000
Castelli (ß.. ,j\lrιιlιp οοιlιιιßτιýτ,:
_,] ιου και ο Ατοχßνηò ιον ΔημοσΒÝνη yra τη
Ια
tragedia ιlε,j rr,;ιtιaai 9 ι,òß r/i
,-'.epΒaprkn» ιου καιαγωγη. Αλλα kar αργüιερα, ο
-τολυθτοò Ýδτνε
μεγαλυιερη Βαρυιηια στην Kprτr- Facoltλ di letτeι,ιι e filosofia dcll
ι: ιηò τδτωιτκηò Ζωηò του τοιορικου Τßματου παρÜ Universitιl degJi Studi di ΜßΙιιιτο. }

-ι καθαυιü Ýργο του. ΙΒΒ) ΝΤι\ßι\1) 20(Ι()

Ghiι,oι-ι-}3istagτlιι Ρ.-Sι:ΙιιιυΙετ, Ιjt (ειιι}ι ).
Αη t h ropo ogie (.l t,hÝ.lι / /,Ρ α ßι tΙßlιιε: 1ι(,les
λα τα παραπÜνω δεν μει(Dνουν οτο ε,\Üχτ-
Ι

dιι ι:οl.Ιοι7 ιιε irι tι, τ, η at ßο υ α ] do

σιο τη σπουδατüτηια του Ýργου ιου Σοφο- LIoιιtpelIiτ,ι,. 6,Β Λ,lα],s 1.986 ((]ιιhßετs du
κλη, που αναγνωρτΖüιαν για πολλουò ar- gτιιιιlιε iιrιordisciplinaiι,e dιι theatιc
þνεò μειÜ ιο ΒÜναιü ιου. Περιοοüτερο το αιιtß(ιυε. l]), ΝΙονιιελτε. l987
ι
δηλþνει η οτωπÞ με ιην οιιοßα περιΒÜλ- Ηοιιsehο]dι:τ Ρ \ν ljtcτ,ar,ι ι
ß.,\- ιο ερΥο του οΙ μειαΥενεοιεροτ συΥΥραφετò Πα- qLιotιltiOι1 :ιrld α/Ιιι-òτοιι ßι1 Lυ(ßιlι1,
ΝÝ(ι Υορκιl. 194]
.,] η κρτττκÞ που του κÜ,νουν. Το Ýργο του Σοφοκλη
ΚαριιΒÜò Ο , Lιιòßιτι et /ßι r]ir,ψ;rije
-,-ß,μτα σιαOερη kar αναμφισΒηιηιη αξßα yra ιουò (δτtßιικτορι κιß διαιριΙ}ιτ
-,.ακλαοτκουò. Αρκεß να θυμιτΒουμε την κρßοη ιου Ι:
)^

Σιρ(ι(ßΒουρ\ ο 2t]() Ι
ß .υδο-Δογγßνου yra ιον Οιδιποδα. Γτα εκεßνουò ε- Slαßιιτ W ,l (επιι] ). Rο,lτια]ι
- ]ιιò ηταν προσθÜστμη rr ανα!νιι]οι1 ιου συνüλου r,bi,,,ιtej, α]].]ß sοß]ßι,τ\] Ε Togo
, ,,
εργου ιου μεγÜλου ιραγικου ποιηιη και üχι μü- Sa_lιιιιlll Ρliper, 1. Αηη AΓbor.
ι
or επιÜ ιραγωδßεò του που δταδÝτουμε εμεßò ση- 1996
Σολομοò Α Ο τß1.,ιι.ιòΒτßλ.\οò
-_J0. Η τραγωδßα δταιηρουσε ακüμη τηι, πολυδτÜ- ,lß Α 1.τιυσια χροι ]α aοι]
-]ιι1 μορφη τηò: ηταν κεßμενο, δραμα, Βεòιιρικü Ýρ-
, παρÜσιαση, χαρακτηρθò, ηδτκο δßδαγμα, μι,θοò.
ε.\,Ιιιι,τχου θε,Üι p()L 300
π Χ -ι 60(Ι 1ι Χ.. Αßhßι,α,
r ,cpia, πλοκη, οοφßα. Τα Ýργα ιων ιραγτκιι)\, ποß- Ιιýα\,\ ι\,α. 19Β7
-- ι\ ιÞò κλαοικηò εποΧηò Ζουσαν ΚαΙ ανÝΠνεα\, α- Sο]ιτ]ττeΓSteßη Α Η -
. ,ιι1. κα1 δεν οιοτβÜΖονιαν μονÜχα στα ρÜφτα ιι|]ν Ηα]Ιßιι ell S -Helr(ιoΓsoιr J -

: '3_\ιοθηκþν. Γßνονταν ανιτκεßμενα διδασκαλßαò

Ziιιlιιrerιrl;rιrιr Β (ιπιμ ).

;-ι μελÝτηò, επηρÝαΖαν την κατÜρττση των νÝων. ε- ?r:ιgι,ri.ι. ι,ιιτιιετlτ ιι,lrrl l/Ie
ροß is ßΡ;ιß;ι,ι,_ò f)()I11 τ]lc
.:,Ι\-εαν σιιrv πρÜξη ιη συΥΥραφη πανιüò εßδουò
Cττ,ι,,/ι ιlr,;ιιιιa ι:ιιιιΙß.ι,eιιιτ.,
ßßμÝνου. Ηιαν η ΒÜοη κατ τα σημεßα αναφοραò. η Λ/i)rriι]g,i]:ιιι]. 18 )0 ,Ιυ].\
: Ξιδα με ιην οποßα οτ νεüιεροτ ÝΒρτοκαν ιο δρο- ]θßr0), Μπαρι, 199Ι]
r τουò σιουò αχανεßò δατδÜλουò ιηò λογοτεχνßαò. Ο Tejxeira Ι,] . Ρ]ιlrαι,qι]ß, ct
,;ιιροò, ο ΠλÜιωναò, ο Ευρτπßδηò, ο Ηρüδοιοò, ο ]e ΙhÝ-t],θ gι,eC #
_-ß - ιοδοò, ο ΔημοοθÝνηò, ο Θουκυδßδηò. ο Ξενοφþ-
(δτt)ιιιτ ιορι κιß δκι ιριΒη)
Παι)ιοτ 1Ι)ΙJΙ)
;τò. ο Σοφοκληò kar ο ΑρτοιοφÜνηò ηιαν με αυ-
: ιη οετρÜ η αγαπßτμÝνη δεκÜδα των συγγραq)Ýων
Zinrιlrerrrrιιιrn Ι]
Α;ι Ι ßκe I]ι,:ιlue η r
(ιιιι!
ι,cιr
)

ι
.-< F-
:,. υσιερηò αρχατüτηιαò, or οποßοι ιουò Ýντωδαν
Ι ι ß ε, ι

ιιιιι] ßΙιτε ΙΙòΖερtßι)Γ] Ι,

:_,,ºανουò δασκÜλουò yra να δημιουργÞοουν kar or Σιουι\,κòιρßjιι. 1992 Ι

ι ßι "{
ΞΞ
ι

t
t
ι

του ΑΝΖ\ρΕΑ ΠηΝ,η.τοπογ;ιογ κρü θεαιρικü μονüλογü ιου ο ΓτÜννηò Ρßισοò. Ιδßωò
ß. ΕυγÝνιοò 0'
καθηγητÜ Αρχαßαò ΕλληιικÞò δε ο Τ.Σ. Ελιοτ (T.S. Eliot) χρησιμοποßησε ελλη- Νιλ, Τ.Σ. Ελιοτ (2),
Φιλο.,\ογßαò, Τμýμα Φιλολογßαò ντκουò μυθουò ωò αφcιηρßα yra τα ιÝσσερα αιü
ια Ζ.-Π, Σαρτρ (3),
Παι,επιστημßου Πατρþτ, πÝνιε θεατρτκÜ του Ýργα (Βλ. παρακÜτω). Φρ. Σßλερ (4),
Γενικüιερα, or κυριüτερεò σýγχρονεò ερμηνεßεò Φρ, Νßτσε (5) κοι
Ζ. Φρüιντ (6).
ΜερικÜ απü τα
μεγολýτερο
r νÝεò προσεγγßσετò πνεýμOΤ0 πOυ
.:το αρχαßο δρÜμα kar or σýγχlηνεò θεωρßεò δημιοýργησαν
Ξα mv αρχαßα γlημμαιεßα
ι _\πü ιüτε που ο μυθοò, η ιερÜσττα δεξαμενη του
ΕτδτκÜ ο μυθοò του Οτδßποδα γοντμοποßησε πολ-
πÜνω στο Ýργο
του 0ρχοßου
,-;_\λογτκου υποσυνετδηιου ιων Ελληνων, δτοχε- Ελληνα τρσγικοý
-.υθηκε σιο ορμηιικü ρευμα ιου προφορικου Ý-
_ουò Kar ακολοý8ω
:_ºυ§, Π αναμÝτρηση
_l μυδολογτκÜ αρχÝ
:,ar η δτακετμεντκη δτερεýνηοη τηò κÜρπωσηò
των
φχαßων μυθων απü ιουò νεüιερουò παρουστÜΖει Ý- ντε¾ºßερ (Heidegger; κ.Ü.
;οχο ενδταφÝρον. Σιτò διÜφορεò λογοτεχντκÝò θεωρßεò Kar ερμη-
Το α' μισü ιου 20ου ar. ξεπερνÜ κÜθε Üλλη επο-
νεßεò ανιτπαρατßθεντατ οι κειμενοκενιρτκοß κλαοι-
Ξι στην παραγωγß δραμÜτων με θÝμα Ýναν αρχαßο κοß φτλολογοτ, οι ouoior, ανιßθετα απü ττò παραπÜ-
__τ€ο.Μüνο η αισχυλτκη «ΟρÝστετα», l.χ., υπηρ- νω σχολÝò, παραμÝνουν μεμονωμÝνεò δυνÜμειò,
;ε αφετηρßα yra ποτκßλεò προεκιÜσετò Kar ερμη- λß-
γεò Kar καλÝò, υου επιμÝνουν ανυποχþρηια «τüν
"Ομηρον δι'¼μηρου ÝξιlγεßσOαι».
Εδþ ανηκουν
π.χ. or: Κ. Τ2. Ντüθερ (Κ. J. Dover), Ζοχλßν ντε
Ρομτγß (Jacqueline de R
(Ε. R. Adrados), Β. Λ.
Ehrenberg), Κ.Π. Σßγχαλ
ντßλτ (Β. Gentili) κ.Ü. )
Oιrιπoτe:

Ο μιι8οò ιου Οτδßιοδα (Σοφοκλß, Οιδßτιοιη διαιρÝρον ι;χετικü με ιο δÝμα Lτaq. Γτα ιι,l, ,

ºýραννοò kal Οτδßποιò επß Κολωνþ)και δετα αξßΖει να σττμετοιθεß üττ παρουστÜΖι,ι τ,
or σýγχρονÝò μαò θεατρκÝò προσεγγßσετò ποδα να παραμÝνετ βαστλιÜò ιηò ΘιτΒαò. .
Ακο.\ουθþνιαò την korvn, οτο ru_ιpo τιτò Βειορßαò ΘιιΒαßδα η ΙοκÜσιη δcν ιιυιιικιονι ι μι,ι(ι ,:,
ιιrò -\ογοιεχνιαò, ορολογßα. θα ονομÜσουμε κεßμενα κßι_\υιμη τι,ιτι φοβερι,ιι, γεγονüιιυν (üπωò οι_,
ιcι cpya του Σοφοκλη (ιδßωò ιον Οιδßποδα, κα1 μÜ- ποδα Τυρcιννο, ιην Avr;1.oτ,n και βÝΒιιτιι
λτστα ιον Τυραννο|1, υποκετμενα üσα υπηρξαν α- χιιυπτκü υποκειμενο, ιττ «ΝεΙκυταν» ιηò L)
φετιτρßα εκεßνιυν, χαι υπερκεßμενα οοα ακολουδη- αò). αλλιτ εξακολουθεß ιη Ζιι)η ιηò (πρΒ\ .
οαν και βασßσιτικαν οε εκεßνα tΒλ. Ζ. ΖενÝι (G. Φοßτ.ιοσε,ò ιου Euplπiδιr. Ýνα Üλλο αριιιι
Genette), Palimpsestes, La ]ßttεττιtιιτε α ιι second κετμενο),
degri, Paris, Seuil, 19Β2]. Εισι, υποκεßμενα ιου
οοqιüκλετου Οιδßποδα υπηρξαν: ιο λ ιηò ομηρτκηò Ο ΚυρΤι|)Q ΚεΤμενΟ μαò εΤναΤ, φυΟΤλ
Οδυσσε,ιαò (27τ-2Β0), ια Κýκ_λτα Επιι (ιδßωò η Οι- δßιιουò Τυραννοò (Ο.?,) τοι, Σοò.:, -
διπüδεια και η Θη6αßò. που μαò σþΖονιατ απο- κειμι \¼ π()υ. μc ιιτι, εf;,αßρεσιι ισ,,,,
σπασμαιικÜ οιι,τν Ýμμεση παρÜδοση) kar or Eπra ει- σχι,.\ικηò ,,Ορεοιειαò,,. Γ\ι ι πι,οι
πß ΘτιΒαò ιου Αισχýλου. που ουνεχßΖουν ιο μυθο ιιò Περτσσοιε]ρεò ΚαΙ ενιονοιερε,ò 1

ιιυν Λαβδακτδιßιν,, αλλßτ δεν Ýχουν δτακετμεντκο εν- σειò απü κÜδε Üλr\ο Ýργο ιιlò τταγκüσμιòιι
ιουργßαò. Εχειτ επαινεθει αιιü ιον Αριστοιι
"' j' .. |,:ßι,:;: }.|:l'!a -,}, , ,, ;' .'|ι,{a-}ß:ι_.
τιολλουò ßιλλουò, Ýχει επτκρτθεß ατιü τον Β
1;::,l-i:.,lι],:'a,};,,ß} ò-:j: rili ιι;,
και τον Τßχο φον Βιλαμüθιιò (T5,cll
Wilanrou,,itz) [γιο ιιιυ μεγÜλου Οýρfuχ ιß,
.]'1rl,'ι 'ß ;a1,]Τ |:|}-]: Ιι::rΙ 1,Ι,,.ι ßj,r] |:; και Ýχει ιαρεξηγηδεß αττü τον (ιρüινι.
Αναλυιικüιερα, ο ΑρτσιοτÝληò ι;ιο Περι Γ
κι)ò εt-,αßρει ιον Ο. ?. γκι ιη δραμαιοιjρ\ ιΕι

7. Πορüστοση
ερυθρüμορφηò
πελßκηò (4οò
οιþνοò π.Χ.) με
σκηνη τηò
«OρÝστειαò» του
λσχýλου
(Μουσεßο
Λοýβρου, Πορßσι)

1,

ΟΟ Ý
 τtιΕ
TRAGED Es
ο§

SOPHoCLES,
Fτοιιι τhο G R Ε Ε Κ;
τΤΗοΜΛs ΓRΛNckLlN,tιßλ
?dιτ ò/Τþηγ-Οßητ, {τd Η η,ΕaòΙΚ ßπ ιΙτ υdχτfπγ * α*ΙÞι-
Υοι. L
ΝυΙΙι Sopb*too νtrιΚι ßýυα òDýυιÞο.

.ι, ο λ'D ο Ι:
ιfΙò ßι R. Γ R Λ l- Clg. l, Ι ),ß, ιι C;-,rr, Gs!1 ι;ιj.
tr

]r: ιου μυθτκου ιου υπüβαθρου (1453α, 1θ-20), για

'a
,*?, Ι3 ß ξ,,}
= ..jγgγνιßòιισßτ,»
1ρψ (1452α, 32-33) και γτα ιην r,lrÝij Γ*, α {, ξ ν
- :_ρüιητα Kar αυδυπαρΕßα ιηò πλοκηò ιου (l453b.
-- Εξαλλου, ο δατμüντοò Βολιεροò επεκρτνε την :-:ß' *τßÝγ ιJÝ ß¾ ξ
-ι",,,υδßα, γταιß ο κεντρτκüò ηρωαò δεν σκÝφθηκε
τ_ ]\,ακρßνετ αμÝσωò ιο μοναδτκü επιΖþντα μÜριυ-
,ιι ,ου ιρüνου του Λαßου [τιετοττκη ωσιüσο απÜνιη-
ι ιου δßνετ, μειαξυ αλλων, ο Ρ.Ντ. Ντο (R,D. ρßοδο μπορουμε να αναφÝρουμε ιον Oed-ιpus του 8. ΠροτομÞ του
]ε,,.,e)], ΤÝλοò, ο Τßχο φον ΒιλαμüΒττò οιο θτSλßο ΣενÝκα. Με Ýνα μεγÜλο Üλμα περνÜμε στον 11ο ΣενÝκο,
,;, Die dramatische Technik des Sopiok]es, Βε- ατ., γlα να μνημονευσουμε ιο λαßκü δρþμενο συγγραφÝ0 του
j-_,ι\¼, 1θ17, επεσημανε, με ορδολογισιικη ανα- Ronlan de ºhΘbes, kar απü εκεß στην ΑναγÝννη- λατινικοý
- :r. πολλÝò ανιομαλßεò σια δρÜμαια του Σοφο- ση, üπου ξεχωρßΖουν ια ονüμαια ιων: Α. ΝτÝτ ΠÜ- «Oedipus».
ß-:_ και ιου καταλüγτσε αδυναμßεò οιη διÜυλαση ιστ (Α. Dei ΡαΖΖß) (1520). fΚ.Α. ντελ'Ανγκουτ- 9. ΑγγλικÞ Ýκδοση
,l759)
.! , \αρακιηρων. Οσο (Λονδßνο
Yra ττò παρερμηνεßεò. η ΠΙο γιÜρα (G.A. del Ι' Aιrgui-llara) (1565), Ζ. ΠρεΒü-
τ-, _1τη εßναι αυτη ιου Φρüτντ, (οιο Vor,lesungeil Των Τραγωδιþν
στ (J. Prevost) (1605), Ν. ντε Σεντ-Μαρτ (Ν. de
;-, Einfýhrung ßη die Psychanalyse (Gesanr. Saint-Marte) (ß614), Β. ΓκÜγκερ (W. Gager) του ΣοφοκλÞ

Þ-:ke ΧΙ, Frankfurt am Μαßη, 1973, σ. 3424): με
,ι\εßο τη σοφüκλετα δραματοποßηοη ιου
μυθου,
";r, μεγÜλο αγκωνÜρτ» ιηò ψυχανÜλυσηò (κατÜ
ιρßκο) θεμελßωσε μßα απü ιτò ΒαοτκÝò πλευ-
,
ιηò θεωρßαò ιου. Απü ιον ωκεανü ιηò «orδrπo-
,ταφßαò» πρÝπετ να ανιληοετ κανεßò δετγμαιο-
*,ιικÜ μερτκÜ εργα, ιδßωò ιηò δραματουργßαò, αν
, ,ι ο.º- εßχε λαμπρη ετιιβßωοη σε üλεò ττò μορ-
' ιÝχνηò, üπωò π.χ, σιη
μουστκη [η üπερα ιου
Ξο φον Χüφμανσιαλ (Hugo νοη
::rrannstahl), Ο Οιδßποýò και η Σφßγγα] και
- κινημαιογρÜφο (το κορυφαßο φερþνυμο φιλμ
ΠιÝρ-ΠÜολο ΠαΖολßνι). Απü ιη ρωμαßκη πε-
(15Β0), Χ. ΖαΕ (Η. Sachs) (1550, με ιη Βασßλισσα
ΙοκÜσυι) και ΓΚ. ΒοκÜκτο (G. Boccaccio) (Περß
διασιιμιυν γυναικýιν). Το 165θ Ýχουμε την εκδοχη
του Π. ΚορνÝτγ (Ρ, Corneil]e), ενþ ιο Ιθο ar. εμ-
φανßΖονιατ το Oeriφus der Tyrann ιου Φρ. Χüλ-
ντερλιν (F. Hülderlin) (1Β04), ιο .ΕιΙßρο ιου
ΤΖ.Μπ. Νχολßντ (G.B, Niccolini) (1Β23) και το
Derrornantische Oedipus του Α. φον ΓΙλÜτεν (Α.
νοη Platen) (1Β2Β).
Το μεγαλυιερο üμωò ενδταqιÝρον υαρουστÜΖετ ο
20üò ατþναò. Τιßρα ο Ζ. ΠελαντÜν (J. Peladan) δη-
μτουργεß ιο Oeclipe ef ie Sphlnr (1903), ο Ου. Φ.
Χüφμανσταλ ιο ,Erllpus unrL die SpÞinx òιοοS;, ο )
Oιππole:
10. Η ΕιρÞνη
Ποπü σον
«ΗλÝκτρο» οτην
τοινßο του ΜιχÜλη
Κακογýννη
Ιγκüρ Στραθßνσκτ (J. Straιvinskij) ιο ορατüρτο
Edipus Rex (1θ2Β), ο ΑντρÝ Ζτντ (Α. Gide) το
Edlpe (1θ31), με το θρßαμθο του korvωvrkou αλ-
τρουτσμοý επß ιηò εγωτσιτκηò στωπηò των θεþν, ο
Ζαν Κοκτü (J. Cocteau) το La machine infernale
(1θ34), που απαντÜ εφταλττκÜ στον Ζιντ (Gide), και
ο Τ.Σ. Ελτοτ το ?he Elder Statesman (195Β, Βλ.
υαρακÜιω). ΤÝλοò, συμπληρωμαιτκÜ θÝματα με
δτακετμεντκü ενδταφÝρον εßνατ η τυφλüιηια (Τει-
ρεσßα kar Οιδßποδα), η ευσÝΒετα ιου Σοφοκλß kar
η καθαγßαση του Οτδßποδα. Qò προò ιο θÝμα τηò
τυφλüιηταò, θα εßχε κανεßò να επτοημÜνετ την προ-
σωπτκÞ μαρτυρßα του Μπüρχη: «αυτü ιο αργü χÜ-
στμο τηò üρασηò... ξεκßνησε üιαν Üρχτσα να βλÝ-
πω» (υρθλ. και την περßπιωοη ιου Προýφροκ του
Ελτοι), καOþò kar τον περßφημο σιßχο «There is α
triple sight ßη blindness keen» («κατ ιδοý μτα ü-
ραοη ιρτπλη σιη βαθτÜ τυφλüιηια») απü ιην «Ωδη
στον Ομηρο» του Τ2ονΚττò (John Keats). Qò προò
την ευοÝβετα ιου Σοφοκλß θα λÝγαμε üτι, παρÜ
τουò σχεδüν θλÜσφημουò οιßχουò 126Β-θ των ?ρα-
Ο «Οιδßπουò Τýραννοò» του Σοφοκf,þ
Ýχει εnιkpιθei οπü τον ΒοRτÝρο κοι Ýχει
ποΡ€ξηγπδεß οπü τον ΦΡüντ
42
F €;,,.- Ξ
Χlνlων, η ΠΙστη ιου συνοψΙΖεταΙ στον
ιου ßδτου Ýργου «χοýδÝγ τοýτωγ ü,τι μÞ
(127Β).
ΕξÜλλου, ωò προò ιην καθαγßαση του
kar ιη λýτρωσÞ του απü ιον υüνο (βλ. την «
ψη» του αιον Οιδßποδα επß Κολωνþ -ποιò
νιεχνα μτμüθηκε ο Ελτοι ατο The ELder
man), το πιο εýοιοχο σχüλτο το Ýκανε ο Ζ
(G. Meautis) (Sophocle. Essai sur Je
tragique, 1θ57): ο Οýßποδαò, καθþò και α_\-ß
ρωεò ιου Σοφοκλß, αφοý πÝρασαν τη
νýκτα» τηò λýπηò, Ýφτασαν σιη σοφßα κα_l
γτüτηια. Ο πro ποτηττκüò üμωò σιοχασμüò
οοφüκλετα δραμαιουργßα εßνατ ιο περßφηlχ,
γραμμα του ΧÝλντερλιν yra ιον Σοφοκλη: ,,
δοκßμασαν πολλοß το πro χαροýμενο χαροι
ποýνε / Kar αυιü, τÝλοò, εδþ μου φανερþτ
δþ μÝοα στο υÝνθοò». Eivar η ßδτα γλυκτα
λýπη που Ýκανε τον ομηρτκü ΑχτλλÝα ιυ
νεß,, «ΤεταQπþμεθαγüοιο» (Ψ 10) και
ΑραΒα σετχη, υου, üταν εßδε ιουò Üνδρεò π
θρηνοýν yra μταν ηιτα ιουò, τουò φþναξε:
κλαßτε! Θα λτγοσιÝψετ ο πüνοò σαò!» Ν.
ντΖjυτηò, ºαξιδευονταò:Κßνα - Ιαπωνßα).
Σοιφκλßò, Οιδßποιξ επß Κολωνþ kar Τ. Σ
Ελτοτ, Πιε Elder Stαtεsmατι (Ο hfuσιιη
Πολιτιχοò). Το μοτß6ο mò ανÜληψmò
Αν ο Ο.?, ιου Σοφοκλß ευτýχηοε να ιψ_dε.
 απü τον ΑρτστοιÝλη kar Üλλουò στην αρχατü-
αλλÜ kar απü ιον Φρüντ σια νεüτερα χρüντα
να δημτουργßσετ πολλÜ υπερκεßμενα, δεν συ-
ιο ßδτο Kar με τον Οιδßποδα επß Κολωνþ
). Το πτο διÜσημο υπερκεßμενο εßνατ ιου 1θ5Β,
Ο bΒÜσμιοò Πολιτικüò (The Elder Statesman)
Τ. Σ. Ελτοτ [Εχετ πÜντωò υροηγηθεß καιÜ πολý
m παρüμοτο στην υπερκετμεντκÞ κÜρπωση ιου σο-
\ετου Ο.Κ. δτηγημα ιου Εντοτταρντ-Μüργκαν
(Ε. Μ. Forster) «The Road from
us», πρþτη δημοσßευοη ατο Independent
ιßεwιου 1θ04].
Ο Τ. Σ.Ελτοι, γεwημÝνοò Αμερτκανüò Kar πολτ-
Βρετανüò, γεννημÝνοò καθολτκüò
προσηλυιτσμÝνοò στον αγγλτκαντσμü, γεννη-
φτλελευθεροò δημοκρÜιηò kar μετασιραφεßò
μοναρχßα, νομπελßσταò ιηò λογοιεχνßαò το
στÜθηκε Ýναò απü τουò μεγαλýιερουò ανθρþ-
των γραμμÜιων, ιδιαßτερα ιηò ηοßησηò του
ατþνα. Σιο Ýργο του Ποßηση και ΔρÜμα
@try and Drama) ιου 1θ51, συΖητÜετ, απολογη-
κÜπωò, τα προβλημαια που εßχε να αντιμετω-
, χρηστμοποτþνταò ωò «αφειηρßα», üπωò λÝετ
ýτοò, αρχατοελληντκÜ μοιßΒα, οιην προθολη ιου
ßου δρÜμαιοò με δτκÝò του αναπλÜσετò. Απü τα
κÜ πÝνιε θεατρτκÜ Ýργα που συνÝθεοε, μüνο
Φονικü στην Εκκλησßα (Murder ßη the 11. ΣκηνÞ απü
δεν Ýχετ ρßΖεò σιην κλαστκÞ δραμα- σra τελευτη, τον υπερκüσμτο τÜφο και ιην υαρÜξε- την «Αλκησιη»
νη «ακηδßα». του Ευριπßδη σε
Το iδro, mutatis mutandis, θα γßνετ kar με τον απουfuκÞ
Η ΟικογενειακÞ Σý-
πü ια Üλλα ιÝσοερα, ηρωα ιου Τ. Σ. Ελτοτ. Αφοý αποχαιρετÞσετ τα πar- λουτροφüρο του
ναξη (ºhe FamiLy Reunion) βασßΖετατ δτÜ του Kar ΖητÞσετ συγγνþμη ουντειρτμμÝνοò για 4ου αιþνα π.Χ,
ατιò Χοηφüρουò απü ιην «ΟρÝσιεια» ιου ιτò αδτκßεò που δτÝπραξε οτη ΖωÞ ιου, ο γÝρονταò (Μουσεßο ΤÝχνηò,
Ατσχυλου, Το ΚοκτÝιλ Ζιlριτ στην Αλκη- πολτττκüò θα αναΖηιÞσετ kar αυτüò τον ουτοπικü τÜ- Βασιλεßα)
στη του Ευρτπßδη kar Ο ΥπÜλληλοò φο ιου και ιην αυτοεξουθενωιτκÞ ιου «ακηδßα». Η
Fι,πιστοσυνηò (The Confidential CLerk, Lθ54) μüνη, αλλÜ βαστκÞ δταφορÜ εßνατ üττ αυιüν ιον Ý-
αον 1ωγα ιου Ευρτπßδη. χετ κυρτευοετ ο ιρüμοò ιου θανÜιου και η συνιρι-
Το κýρτο κοτνü στοτχεßο μειαξý ιου υποκετμÝνου πττκη χρτστταντκη μειÜνοτα, ενþ εκεßνον δεν ιον
τυ Σοφοκλη και του υπερκεψÝνου ιου Τ. Σ. Ελτοτ, γονÜιτσε η μειαμÝλεια, αφου δεν εßχε αμαριησετ
αοιελεß ο δÜναιοò kar η (μη) κηδεßα των δýο rrpε- συνετδηιÜ. Ο Οτδßπουò οδευετ με αγÝρωχη μεγα-
. Το φατνüμενο εßνατ γνωσιü στη λογοτε λοπρÝπετα σιην «ανÜληψÞ» του Kar η ψυχÞ ιου
π,ßα ωò «ανÜληψη» kar η περßπτωση ιου σοφü- παραμÝνετ ψυχρη kar οκληρη, γταιß πληρþνετ ιην
\ετου ηρωα αναλογεß προò την «εξαφÜντοη» του καιÜρα που Βαραßνετ ιον οßκο ιων Λαβδακτδþν.
Εμπεδοκλη (μüνο üιαν η λÜβα ιηò Αßιναò ξÝβρα- Ειστ kar εδþ, üπωò κατ σια Üλλα τρßα κλαστκüιρο-
ε αργüτερα υπολεßμμαια απü τα σανδÜλτα ιου φτ- πα δρÜματα ιου Τ. Σ. Ελτοι, η xprσιravrkn nθrkn
Ιüοοφου-ποτητß Ýγτνε ανιτληπτüò ο ιüποò kar ο και μετÜνοτα των ηρþων ανττπαρατßθειατ προò ιη
ηýποò ιου 0ανÜιου ιου). φιλοσοφτκη εγκαριÝρηση τηò παγαντσττκηò ηθτ-
Σιον Ο.Ι{. ο γÝρονταò Οτδßπουò ξαναγßνειατ με- Κηò. Ι
1ο_\οπρεπηò, üπωò ηταν σιην αρχη του Ο,Τ,, αλλÜ
&ν υπÜρχετ πτα η μεγαλοπρÝπετα ιου ανυποψßα- τα pÜ[jaΤa τοξj Τ, }στ,ανικÜ
Ν&τ" ,º χ
αου βαστλτÜ, αλλÜ αυτÞ ιηò απüλυτηò δυστυχßαò,
ηρýεΒλημÝνηò μc μια τcρüτητα, που ιη γιγαντþ-
η §Κ §ντßΠαρò!τß εται ιºρΦζ Τ§º ιfrασοφικιτ
τετ η μυοτηρτþδηò kar μυσιηρτακη «ανÜληψη» €γκα τÝρηαm τmζ rιαγανßατßκηζ Γß §κÞζ
m;. Απü τη «σκοßετνÞ νυκια» τηò λýπηò, φθÜνετ
σοτν υπÝρταιη γνþοη, kar απü αυτÞν σιην εθελου-
 4. 0 ΔημÞτρηò
ΡοντÞρηò
διδüσκει τουò
ηθοποιοýò του
με το οποßο ο 20üò kar ο 21οò ατþνεò Ýχουν υποδε-
χθεß τον Σοφοκλη. Με μτα ιÝιοτα ερμηνεßα or με-
λετητÝò του θεÜτρου μπορουν να καταλÜβουν κατ
να εξηγησουν γταιß ιιò ιελευιαßεò δεκαετßεò ο Σο-
φοκληò εßνατ πτο δημοφτλßò αυü οποταδηποτε α-
νÜλογη υερßοδο μειÜ τον 5ο ατþνα π,Χ. Ομωò η
σκηντκÞ πρüσληψη ιου Σοφοκλη μπορεß επßσηò
να ερμηνευθεß σαν μτα τσιορßα συνεχüμενηò πα-
ρακμηò kar νοσταλγßαò γτ'αυιü που Ýχετ yra πÜντα
χα8εß: μτα τστορßα που αρχßΖετ με ιο θÜναιο ιου ß-
δτου του Σοφοκλη κατ ουνεχßΖειαι σιαδτακÜ με ιην
απþλετα, ιην περτφρüνηση Þ ιη δτασιρÝΒλιοση του
Ýργου ιου αυü ηθοποτουò ιηò ελληνισττκηò εποχηò,
Ρωμαßουò τραγτκουò kar μßμουò, ΒυΖανττνοýò ανιτ-
γραφεßò kar οýτω καθεξηò, Η τστορßα ιηò πρüολη-
ψηò του Σοφοκλß στο θÝαιρο Ýχετ συχνÜ υροσδτο-
ρτστεß με ιÝτοτουò üρουò, με τη βοÞθετα των ßδτων
ιων αρχαßων θαυμασιþν ιου Σοφοκλß, yra παρÜ-
δετγμα ιου ΑρτστοφÜνη και ιου ΑρτσιοιÝλη. Ανα-
πüφευκια, λοτπüν, κÜθε δταχρονικη παρουσßαση
ιων παρασιÜσεων ιων Ýργων ιου Σοφοκλη εξαρτÜ-
ιατ απü μτα νομοτελετακη, κυκλικÞ η Üλλου εß-
δουò θεþρηση τηò Ιοτορßαò. Ετστ μπορουμε να κου-
θενττÜΖουμε yra ιη δraxpovrki αξßα ιων Ýργων του
Σοφοκλß Üλλοτε επειδÞ συνετδητοποτουμε το χρü-
Η σκπνικÞ πρüσßηψπ του Σοφοκßþ μπορòß
νο Cρμπν€υδ€ß σαν συνGχüμενπ ποΡοκμÞ κο!
νοστοßΙγßο γι' ουτü που Ýχ€ι γιο πÜντο xoδci
ΔΒ
νο rlou Ýχετ μεσολαθησετ απü ιην εποχη ιοι4
σßμερα kar Üλλοτε μολονüτι
πüσοò χρüνοò Ýχετ μεοολαΒησετ.
Σοφοκληò κατεßχε ιη θÝση του
νüνα των ιρτþν ιραγτκþν Þδη απü
λοò του 5ου ατþνα π.Χ. Ενα απü m
μüτερα δεßγμαια ιηò σκηντκηò
ψmò ιου Ýργου ιου σιην κλαστχÞ
εßνατ η πρþιη πqιÜσιαση ιου Οιδßποδα ειτß
γþ, που παρουοτÜστηκε üταν ο Σοφοκλßò
πεθÜνετ: ιüοο η σκηνοθεοßα ιηò
Kar η ΧοροΥραφτα, η μουσΙΚη, η σΚ
η εκπαßδευση ιων ηθοποτþν kar του xopci-
Ζονταν σε επτλογÝò που δεν Ýγτναν απü ιον
Σοφοκλη η σε συνεργασßα μαΖß του. Μüλτò
μßνεò μειÜ το θÜναιü ιου, οι χαρακιηρεò ισ
τlιαχων τον ΑρτστοφÜνη σχολτÜΖουν επß
κενü που δημτουργεß η απουσßα ιου στη
σκηνß, αλλÜ kar ευρýιερα στην
πολτττκÞ σκηνÞ τηò Αθηναò στο τÝλοò ιòτ
ποwηστακοý πολÝμου. Or τραγωδßεò του
Üρχτσστ να ξαναπαßΖοντατ ιακττκÜ απü ιο
με τη θεσμοποßηοη δταγωντομοý yra ια
Ýργα του 5ου ατþνα υ.Χ. Αυü τον 4ο ατι,τπ
προÝρχοντατ και οι πιο πλουστεò ε
ενδεßξετò yra τη δημοιικüτηια του Σοιφκ-\η
ΚÜιω Ιιαλßα, στα üρτα του αρχατοελληιºπý
ομου, üπου ια Ýργα του θα υρÝπετ να
δεßγμαια ιηò ελληνχßò (και üχτ σιενÜ
κουλιοýραò kar γλþσσαò. ΔιÜφορεò τστqξ
δτασþΖονιατ yra ττò παι)ασιÜσετò ιων Ýργοπ-

üχτ μüνο πτσιοποτοýν ιη σknvrkn ιουò
αλλÜ θÝιουν kar Ζητßματα που σχειßΖο-
με το θÝατρο ωò δÝαμα kar ωò θεσμü. Το ΖÞτη-
ιηò σκηντκηò αναπαρÜστασηò ιηò αυιοκτονßαò
^\ßανια μπορεß ακüμη να δτχÜΖετ ιουò μελετηιÝò
ια πρακιτκÜ kar ηθτκÜ προΒληματα που θÝιετ
L\Ü ο ηθοποτüò Ττμüθεοò απü τη ΖÜκυνθο (ιου
.1ου ατþνα π.Χ.;) δεν εßχε καμτÜ αμφτθολßα yra
ενιýιωοη που θα δημτουργοýσε μτα καλοοιη-
ττ αυτοκιονßα μπροστÜ σια μÜιτα ιων δεατþν. Ο
ßιαν ιüοο πετσττκüò στο ρüλο ιου Αßαντα,
, Ýπεφιε στο σπα8ß ιου, που ηταν
γνωστüò με ιο
υμο «σφαγÝαò». Σε ü,ιτ αφορÜ ιη Βεωρßα ιηò
ßαò υποκριττκηò, Ýνα απü ια πτο ενδταφÝροντα
ßγμαια γτα την ιαýιτοη του ηθουοτοý με ιο
του εßνατ η μαρτυρßα üιτ ο ηθοποτüò ιου 4ου
π.Χ. Πþλοò ÝπατΖε ιο ρüλο ιηò ΗλÝκτραò
θρηνεß yra ιο χαμÝνο ΟρÝστη, κρατþνταò στα
του μτα υδρßα με την τÝφρα του γιου του.
ιοß σýγχρονοτ μελετητÝò θεωρουν üττ το τpayr-
πρüοωπο τηò Ανιτγüνηò εßνατ ο ΚρÝονταò,
παραμÝνετ επß σκηνηò kar υποφÝρετ πολυ πε-
απü την ηρωßδα του ιßτλου του Ýργου. Ο
Δημοσθενηò ωστüοο καιηγοροýσε τον α-
ιου Ατσ:ιßνη ωò ηθοποτü ιρßτηò καιηγορßαò,
Αντιγüνηòεßχε το ρü-
σε μτα παρÜσταοη τηò
ιου ΚρÝοντα. Δεν γνωρßΖουμε αν η Αντιγüνη
ουνÝθεσε ο αυτοκρÜιοραò Νξχοναò kar or ρü-
που Ýπατξε ιου ιυφλοý Οτδßποδα και του μη-
ΟρÝοιη εßχαν σχÝση με τουò ομþνυμουò
τßρεò του Σοφοκλη. ΠÜντωò τüσο ο Ακκτοò
ο Εwτοò üοο kar ο ΣενÝκαò Ýγραψαν Ýργα που
5. 0 0ρÝοτηò
προσφÝρει οτην
αδελφÞ του
ΗλÝκτρο την
κÜλπη με τα
υποπθÝμενα οοτü
του. ΠαρÜοτσση
ερυθρüμορφου
αγγεßου (4οò
αιþνοò π.Χ.) που
αποδßδει σκηνÞ
τηò τραγωδßοò
«ΗλÝκτρOò»
(Μουσεßο
Ιστορßαò τηò
ΤÝχνηò, ΒιÝννη)
ανταγωνßΖονιαν θεμαιτκÜ, αν üχτ kar δραμαιουργι-
κÜ, ττò τραγωδßεò ιου αρχαßου Ελληνα ιραγτκοý.
Τα Ýργα του Σοφοκλß δεν παßχιηκαν ουτε μτα
φορÜ στουò δεκαπÝντε ατþνεò που χωρßΖουν τον Σε-
νÝκα απü την ΑναγÝwηση, üμωò τουλÜχτσιον εφτÜ
απü αυτÜ απÝκιηοαν κεντρτκü ρüλο στον εκπαι-
δευιτκü kar σχολτκü «κανüνα» ιου ΒυΖανιßου kar
μελετηδηκαg ανττγρÜφηκαν kar διδÜχθηκαν ωò
γλωσστκÜ kar ηδτκοπλασττκÜ αναγνþσματα. Η α-
νακÜλυψη τουò στην ΑναγÝννηση ηλθε μÝσω του
ΑρτστοιÝλη, που ο 0αυμασμüò ιου yra τη δραμαιτ-
κη αρμονßα του Οτδjττοδα Τυòηννου Ýχετ καθορß-
σει ιον τρüπο που ανττμειωπßΖουμε τον Σοφοκλη,
περτσσüτερο απü ττò απüψετò οποτουδÞποιε Üλλου
αρχαßου η νεüτερου μελετητß. Με τη μειÜφραση
ιου Ζερß ποιητπηò του ΑριστοιÝλη στον υσιερο
Μεσαßωνα και την εδραßωοη του ωò του πρþτου kar
σημανττκüτερου δραμαιουργτκοý εγχετρτδßου οτο
θÝαιρο ιηò Δýοηò, ο Σοφοκληò εξασφÜλισε -yra α-
κüμη μια φορÜ, Ýπετια απü την ελληνορωμαßκη
αρχατüιηια και το ΒυΖÜνιιο- την υπεροχη ιου απÝ-
νανιι σιον Ατσχυλο και στον Ευριπßδη, kar ΒρÝ-
θηκε να δταδραματßΖετ ρüλο πρωταγωντσιτκü σε Ζη-
τßμαια üχτ μüνο τηò θεαιρτκηò πρακττκßò, αλλÜ
Kar τηò τστορßαò Kar ιηò θεωρßαò του συγχρονου θε- )
Φ ηδοmοιüò ΤιμÜ *αò Üταν τܧ§ τ,߀ιστικüò
στΦ ρÜftο §ΦιJ *αwτα η§ι-§ Ýμ€§ν€ ωστüζ
}j€ τα αυδþιευρτα «σ αγß*αò»
Δ,7
Αι tΟΗΧΟΣ
6. Η Μσρßα
Σκοýιιτζου και η
ΚορυοφυλλιÜ
ΚορομπÝτη (7)
οτο ρüλο τηò
Ανηγüνηò
Üτρου. Ακüμη Kr αν οι Ýwοτεò του τραγτκου ηρωα,
ιηò δραματτκηò οτκονομßαò Kar τηò ηθτκηò δrauar-
δαγωγησηò του θεαιÞ προÝρχονιατ ΒαστκÜ απü ττò
ατσθηιτκÝò, τδεολογτκÝò η αλλεò ανÜγκεò ιου ανα-
γεwησιακου Þ ιου ελτσα3ειτανου θεÜιρου, σßγουρα
or Ýwοιεò αυτÝò προσδτορßσιηκαν kar στηρßχθη-
καν εξ ßοου σια σωΖüμενα Ýργα ιου Σοφοκλη kar
οιην ανττμετþπιση τουò απü τον ΑρτστοτÝλη. Απü
ιην ΑναγÝwηοη οτ υαραοιÜοειò kar οτ δτασκευÝò
Ýργων του Σοφοκλη παρακολουθουν και ουσιαοτι-
κÜ ανττκατοπιρßΖουν ττò ιÜσειò kar ιτò καιευθυνσετò
του θεÜτρου στην Ευρþπη kar σε ολüκληρο ιο δυ-
ττκü κüομο: απü το 0Ýατρο τηò ΑναγÝwησηò στο
νεοκλαστκü των Ι7ου Kar 1Βου ατþνων, στο ρομα-
νττκü, το ρεαλτστικü και ιο ναιουραλτσττκü θÝατρο
του 1θου και οτα συγχρονα ρευματα του 20ου. αυü
το εραοττεχντκü οχολτκü θÝατρο μεχρτ ιουò μεγÜ-
λουò επαγγελμαιικοýò θτÜσουò Kar σημανιτκÝò πετ-
ραμαιτκÝò σκηνÝò, απü ιουò δτÜσημουò δεωρηττ-
κοýò του θεÜτρου þò τουò συγγραφεßò, ηθοττοιουò,
σκηνοθÝτεò. μουστκουò και σκηνογρÜφουò. απü
Στον εΠΠηνüφωνο χþρο, η σκηνικη παρουσÝα
του Σοφοκflπ ξεκινÜ με τον «ΦιßΙοκτÞτη»
παραμονÝò τηξ ΕπονÜστασηò στην Οδησσü
κλετστÝò ΒεατρτκÝò αß8ουσεò με προσκπIr
νοτχιÜ αρχαßα θÝατρα kr εναλλακττκουò
χþρουò üυωò τσßρκα, φυλακÝò kar
απü αρτοιοκραττκÜ και ακαδημαßκÜ
ασττκÜ, λαßκÜ, πολυεθντκÜ Þ πολýγλωοò,ο_
Η σκηντκÞ πρüσληψη του Σοφοκλη δει-
να εξεταστεß ανεξÜρτητα απü την πρüσ,
στη λογοτεχνßα κατ ιην ποßηση, ττò ε
χνεò, κι ακüμη την πολτιτκÞ, την ψυχοß
φτλοοοφßα και ιην τοιορßα. ΜÝχρτ ττò
20ου ατþνα ο Οτδßποδαò kar η ΗλÝκτρα δετ
ψυχολογτκÜ συμπλÝγμαια, üμωò or uro
συΥΧρονεò σΚηντΚεò ερμηνετεò τουò
απαραßιηια (Ýοτω kr απορρτπττκÜ) απÝν(πºι
νοτολογτκü λεξτλüγιο ιηò ψυχανÜλυσηò.
τÝιοτεò ευτδρÜσετò δεν εßνατ μονüδρομεò.
δτÜσημο συμπλεγμα ιου Φlýτντ ßσωò να 1σ
σημερα γνωστο με το üνομÜ του, αν ο
ψυχανÜλυσηò δεν εßχε ενιυπωσταστεß τüσο
ιρüπο που ερμηνευσαν ιο ρüλο του
ρωα αοιÝρεò του ναιουραλιστικου 8εÜτρα
λουò του 19ου ατþνα, üπωò ο ΓÜλλοò
λß. Ο βαθτα πολτιικüò χαρακιßραò τηò σߺ
ιηò Ανιτγüνηò με τον ΚρÝοντα ετνατ
δραοη τηò Αθηναßκηò δημοκρατßαò τηò
Σοφοκλη, αλλα οφεßλει ευßοηò τη συ\
ναμτκη ιου στη φτλοσοφτκη δτανüηση τrò Þ
του ΧÝγχελ. Στην Αφρτκß ιου 20οý αιιßιòò- {
 οε πολλÝò Üλλεò «περιφÝρετεò» ιου συγχρονου
ιου αρχαßου κüσμου (üπωò ηταν or αποτκßεò
ΚÜιω Ιιαλßα ιον 4ο αl. π.Χ.), που συχνÜ ορß-
απü τη σχÝση τουò με κÜποτο μηιροπολτιτκü
, ιο θÝαιρο ιου Σοφοκλη εßνατ στενÜ δεμÝνο
αηιßμαια υολτττοττκηò kr εθντκηò ταυιüιηιαò.
αντßστοτχεò μηιροπüλετò or τραγωδßεò του Σο-
\Þ Ýχουν συμθÜλετ στην υυονüμευση, οιην αμ-
η, αλλÜ Kar στην επτβολη kar στο θρßαμ-
χοτνωντκþν Þ πολτιτκþν πραγματτκοιηιων, ανÜ-
σττò ουοßεò συγκαταλÝγονται και η παιρταρ-
kar
ο ναΖτσμüò, ο εθντκτσμüò, ο τμπερταλτσμüò
ιlτμοκρατßα. Τα üρτα ανÜμεσα οτη χρhση kar
,κατÜχρηοη ιων Ýργων του Σοφοκλß εßνατ ου-
δυσκολο να δταχωρτστοýν, αλλÜ η αξßα ιουò ωò
ισιικου κεφαλαßου εßνατ αδταμφισβÞιητη.

τον ελληνüφωνο χþρο, η σκηντκÞ παρου-

σßα του Σοφοκλη ξεκτνÜ με τον Φr,Lokrnrn
του Νικüλαου Πßκκολου, που παßχτηκε ιτò
παραμονÝò ιηò ΕπανÜστασηò σιην ελληντκη
παροτκßα ιηò Οδησσοý σιη Ρωσßα. Σαφωò ε-
απü ευρωυαßκÝò δτασκευÝò ιηò εποχßò
Δταφωτισμοý, το Ýργο αυιü Þταν ταυιüχρονα ευ-
νο με ττò πολτιτκÝò kar εOντκÝò επτια-
τηò σττΥμηò, Υταττ ΠαρουσΙαΖε ιον ΠτΚραμενο
η, που παρ' üλουò τουò ενδοτασμουò ιου ε-
σιον ελληντκü σιραιü, ωò παρÜδετγμα
ττò δυσκολßεò αλλÜ kar ιην αναγκατüιηια για ε-
η ενüιητα Kar δρÜση. Ο διπλüò προσαναιολτ-
του Ýργου προò τη δτεθνÞ δραματουργßα και
ελληντκÞ υραγματτκüιητα εμφανßΖεται και σε
Üλλεò παραοιÜοετò Ýργων kar δταοκευþν
Σοφοκλß οιο νεοελληντκü δÝαιρο: üχτ μüνο σε
ιò ερασττεχντκþν η επαγγελματτκþν θτÜ-
üπωò του Εθντκοý και ιου Πετραßκου ΘεÜτρου
κυρßωò ΕλλÜδα, αλλÜ kar οε περτοδεßεò ιουò
αò παροτκßεò ιηò αναιολτκηò Μεσογεßου απü ιο
tι.ιερο μτοü του 1θου ατþνα, καθþò kar οιην Ευ-
1ýrm kar οε ολüκληρο τον κüσμο απü ττò παραμο-
Εò του Β Παγκοσμßου ΠολÝμου. Οπωò και σιη δτε-
frι σκηνÞ, ο Σοφοκληò του νεοελληντκοý θεÜ-
ιρου Kar δεÜματοò εßναι στενÜ δεμÝνοò με τσιορτκÜ
ατμανιτκουò σταθμουò. Η επαναλεττουργßα ιων θε-
-μυν του Ηρþδη του Ατιτκοý Kar ιηò Επτδαυρου,
σκηνοδειτκÝò θÝσετò του (Κßτου Πολßm και ιου
Δημητρη Ροντηρη, or υποκρτιτκÝò ερμηνεßεò ιου
ΔλÝεη Μτνωαß Kar τηò Κατßναò Παξτνοý, or πτο
ηýσφατεò üυερεò του Ινlßχττ ΘεοδωρÜχη, kar πολ-
^h Üλλα οημανιτκÜ γεγονüτα κατ ονüμαια που 8α
Fπφουσαν να αναφερθουγ ορßΖονιατ απü τη σχÝση
υ)ò με τον Σοφοκλß. Θα Þταν Üτοπο να ανòιΖητη-
οαJμε ιην αξßα του Σοφοκλη Ýξω αυü ιτò ερμηνευ-
ωιÝò κατευθýνσετò που Ýχετ πÜρετ ιο Ýργο ιου σιον
φ:<αßο και σιο συγ}ρονο κüσμο. Οπωò üλεò οτ υα-
8. 0 συγκλονι-
ραστÜοετò του Σοφοκλη, Ýιοτ kar αυιÝò του καλο- οτκüò «Q161πgψò
Karproυ επτσιρÝφουν üχτ μüνο στον αρχαßο τραγτκü, επß Κολωνþ» του
αλλÜ και σιτò τστορßεò ιηò πρüσληψηò του. ΑλÝξη ΜινωτÞ
ΒΒΛΙοt¸ΑΦΙΑ
R. D. Daιve, Sophocles: The C]assica] Herifage, ΝÝα Υüρκη,
Garland Publishing 1θθ6.
Ρ. Easterling κατ Ε. ΗαΙΙ (επψ.), Greek and Roman Actors:
Aspects of αη Ancient Proθession, ΚÝμπρττΖ, Cambridge
University Press 2Φ2.
Η. Πashar, Inszenierung der Antfue: DaS griechkche
Drama αý der BtjÞιne der Neuzeif, ΜüνσΦ, Beck 1θθ1.
J. Griffin (επτμ.), Sophocles RevisiteÞ Ο6φüρδη, Oxford
Universiφ PreSS Ιθθθ.
Ε. ΗαlΙ, F, Macintosh και Α. Wrigley (επιμ.) Dionysus Srnce
'69: Greek T?agedy at the Dawn of the Third lIi]]enium,
Οξφüρδη, Oxford University Press 2ω4,
Γ. ΣιδÝρη, Το Αρχαßο ΘÝατρο σm ΝÝα Ε,Δ,ληντχý Σκηνh, 1817-
ß932 ΑθÞνα, Ικοροò 1θ76, ιου ιδßου, Αρχαßο Ελληνικü ΘÝατρο:
η Επßδροοý του στην Ευμýττη, ΑθÞνα, ΚÜπον ιθθ3, ιου τδßου,
Παρααýοειò Αρχα)ου Ελληνυοý ΔρÜματοò στην Ευμýπη
κατÜ τοι4 Νεþτεροτò Χρüνοιχ, ΑθÞνα, Κασταντþιηò 1θΦ.
G. Steiner, Antigones, ΟΕφüρδη, Oxford University Press
1984. I
Οπωò κοι στπ διεδνη σκηνÞ. ο ΣοφοκΠþò
του νòο€ΑΠηνικοý δεüτρου εßνοι στ€νü
δεμÝνοò μ€ ιστοΡικü σημοντικοýò στοδμοýò

49