].

,-ººß,
ιιη:ο: rkc
Συπονισμü
!
ΙΙüυμοι συ
ΒΑΣΙΛΗΣ Κ
 Ε^ΕγΘΕΡοτνπι^-Ξ r, ιDΕΒΡογΑΡιον 2οΦ

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΤΟ ΚΙΙΝΕΙΟ rΙA ΤΟΝ ΟΕΟΦΙΛΟ ΚΑΙΡΗ
Þταν ο θÜναιüò ιου σιο υγρü κελß
των φυλακþν ιηò Συρου και η Üρνηση
των αρχþν να ενταφιασθεß σιο
νεκροιαφεßο. Εναò τÜφοò δßπλα σιο
λοτμοκαδαριηρτο παραχωρßδηκε σιο
δÜοκαλο του ΓÝνουò, τον αγωντστη
Φτλτκü, ιον ιραυματßα σε μÜχη κατÜ των
Τουρκων.
ΣπουδÜΖονταò οιην περßφημη Ακαδημßα
των Κυδωντþιτ, στην οποßα αργüιερα Ýγτνε
δÜσκαλοò. ξεκßνησε την πορεßα του ο
Θεüφτλοò Καßρηò yra να συνεχßσετ στην
Ελβειßα, ιην Ιιαλßα και σιο Παρßστ, üπου
ολοκληρωσε ιιò φτλοοοφτκÝò ιου
σπουδÝò. Με μτα συνεπη πορεßα
δασκÜλου Kar αγωνlστη συμμετÝχετ σιτò
ιρετò Εθνοσυνελευσετò kar τδρυει σιην
Ανδρο ορφανοτροφεßο yra ια πατδτÜ ιων
αγωντσιþν ιου '2'l . ιο οποßο or
συντηρητικοß κυκλοτ τηò εκκλησßαò
0 0εüφιλοò
καταφÝρνουν να κλεßσουν.
Κιßß'ρηò σε Ο Καßρηò εßνατ πra υπü δτωγμüν,
χορακτικü καιηγορουμενοò üιτ προοηλυτßΖετ
του Τüσσου δτδÜσκονιαò ανιτχρτσιταντκÝò θεωρßεò. Η
εμφÜντση του οιο δτκαστηρτο ιηò Συρου
παρομοτÜΖειατ με αυτÞ του ΣωκρÜτη.
Εναò φωτεΝüò 0ÜσκαßOò, Τιμωρεßτατ με δυο χρüντα φυλÜκτοη. Kar
θα σΒησετ σιο κελß του, σια 6θ ιου χρüντα.

0ýμα ιωγ σιßOταOιστþν ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ο! ΣποΥΔΕΣ. ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ Δ!ΚΗ κΑΙ

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΙ ΔΙΩΞΕΙΣ «ΑΠοΙ(ΑΤΑΣΤΑΣΗ»»
Απü την Η παρουσßα Μια πλÜνη
Ανδρο þò του Θ. Καßρη που κρατÜει
την Üφιξη του στην ελεýθερη εδþ και
Καποδßστρια ΕλλÜδα 1 50 χρüνια

γπαýθυωò Üßδοοηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Σýπßφ ýληò ΣýμΒουλοò Ýκδοmò Σ' αυτü το τεýχοò σwεργÜmτσν Δημτουρμßü

ΝΑΣΟΣ ΓΚΟΛΕΜΗΣ ΣΕΡΙΟΣ ΦΑΣΟΥ/ΙΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΣ ΔΗινΗτΡΙοΣ ι ΠοΛΕινΗΣ ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
Συγßουφüò . αßμÝΙεο ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΟΥΙ/ΑΡΙΑΝΟγ ΑΝΝΙΤΑ Ν ΠΡΑΣΣΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΓΖΑΝΠΟΠΟγΛΟΥ
ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ
Πüδμοι ουγε9γητε4 ΦΑΙΔΩΝ ΜΑΛΙΓΚΟΥΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΡΙΤΣΙΝΗΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΦΛΕΡΙΑΝΟγ
ΠßρßγογÞ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΠΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
ΦΩΤοΕΚΔοτΙΚΗ Α.Ε.
Ηλεlπροηfi διετýOτrυοη istorika@θnet.gι
Βσιßπωσπ.ΒΒλτδΦßß
Το αορüν περιαδι{ü ποραετΦ δýητÜν μΦß με ιπ Χ Κ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α.Ε.
ΕΛΕΥΘΕΡσΤΥΠΙΑ. Αταγορεýειqτ η ουτοτελÞò ΕþλΝÞ ωυ
 ιμειωσειò
Η μοßΡο ενüò
κυνηγοýσα σαν αλλοπαρμÝνοò μια
«...
χßμαιρα, αναΖητþνταò τ' αχνÜρια μιαò ΤÜξηò
πραγμÜτων, ενþ θα 'πρεπε να Ýχω πια
καταλÜβει üτι μια τÝτοια ΤÜξη δεν υπÜρχει
ποιβενÜ στον Κüσμο... εσεßò ωστüσο, που
Ýχετε επινοÞσε1 κα1 Βιþνετε μÝσα στη δπÞ
σαò, την ψεýτικη ºÜξη, εσεßò, τελικÜ, Ýχεεε
αναιταλýψει κÜτl...».
απευθýνετ ο
τουò δτþκτεò
Ýργου («Το
üνομα ιου Ρüδου»| αντστοχλÜτατ η
πεμπιουσßα τηò αλλοιρßωσηò ιου «<αιρετικοý»
απü το αποκλεισιτκü, το κυρßαρχο δüγμα του
κατροý του. Η αμφτσθηιηση και η αναΖηιηση
ιηò αληθεταò, πÝρα απü τα üρτα τηò
«καθεσιηκυßαò τÜξηò», αποτελεß το και' εξοχην
τυπολογτκü χορακτηρτσιτκü, ιο οποßο, σε üλουò
τουò κατροýò, θα φÝρετ αιττμÝιωπο το Üτομο, ιον
«αιρεττκü», με ιο κυρßαρχο τδεολογικü του
περýÜλλον.
Mra προσπÜθετα αÝναη, που, ωσιüσο, δεν
ολοκληρþνετατ ποιÝ, μταò r<ar (yra να
δανετστοýμε εδþ τα λüγτα του Μπρεχτ):
«...Επικρατεß πÜντα μüνο τüση αληθεια, üοη
μποροýμε εμεßò οι ßδιοι να επýÜλουμε, ο
θρßαμΒοò mò λογικηò δεν μπορεß να εßναι
τßποτε Üλλο απü το 0ρßαμΒο των λογικþν»
[Β. Brech, Η Ζωη του ΓαλιλÝου (εκδ.
Suhrkamp), σ. 78].
ΗΙο
χτρακτηρτσιτκß: το «Οριραιτοιροφεßον», üπου ο
τδρυιηò του δτδÜσκετ ιην πßστη σιον ανθρþmνο
λüγο kar ιην ελευθεροφροσýνη kar üπου
καλλτεργεß οιο φρü,τημα ιων νεαρþν μαθητþν
του ττò διδαχÝò του Δταφωττσμοý kar του
πολττχοý Φτλελευθερτσμοý, θα αποιελÝσετ μτα
δτπλß πÝιρα σκανδÜλου yra την καθεστηκυßα
ιÜξη, που μüλιò ωòει αρχßσετ να παγτþνετατ στο
νεüτευκιο ελλαδτκü βαοßλετο.
Επτκßνδυνεò φανιÜΖουν yra την κοσμτχß
εξουσßα or δτδοχÝò του Ι(αßρη: «ΕÜν επß μßαν
«οιΡòτικοý»
αχüμη τριετßαν διδÜξει ο Καßρηò, ο Βασιλει4
ΟΕων θα φýγει απü την ΕλλÜδα»θα
προετδοποýσετ περßφομοò ο εκπρüσωποò τηò
πολτιεßαò (ο Βαυορüò καθηγηιßò Brandis που
θα σιολεß ad hoc στην Ανδρο) σιην ατταφορÜ
ιου προò ιην προßσιqτÝνη ιου αρχü.
Η δτοτκουσα ΕλλαδιχÞ Εκχλησßα απü τη μερτÜ
ιηò θα συνοδÝψτετ ιο κλεßσψο του
«Ορφαττοτροφεßου», με μταιτ Ειχýκλτο (σττò
3.11.1Β3θ) πουθα παραμεßνετ εσαεß ωò μνημεßο
μισαλλοδοξßαò, χαρακτηρßΖονßαò τον Θ. Iζαßρη
ωò «...υπηρÝιην μοχθηòηò γνþμηò ηυ .
διαΒüλου... πεπληρωμÝνον πνεýματοò
πονηρßαò,.. επαlιOÝντα τη εαυτοý σοφßα...»», πον
εξαπÜτησε τον κüσμο «...διÜ του προσχηματοò
τηò εκπαιδειισεωò τηò ελληνπηò νεολαßαò»
κατ δτÝιρθειρε «την ορθüδο€ον ημþν νεολαßαν
και εισýγαγεν νÝαν θρησκεßαν,..».
λ]ý kar ιο Οτκουμεντχü Πaιprapraio
δεν υοιÝρησε δτüλου σε αττκαßρικü
μÝνοò. Ενα μßνα αργüιερα (σττò
1θ.12.Β3θ) θα συντστÜ με εγκυκλτο «Περß mò
νεωστß αναφανεßσηò αντιχρßστου διδασκαλßαò
του ΘεοσεΒισμοý»νσ φυλÜγοντατ or πτστοß οττü
τουò μαθητÝò του Ι(αßρη, τουò οποßουò δεν
πρÝπετ να δÝ:ωντατ σε δτδασκαλτχÝò θÝσετò, aιr
προηγουμÝνωò δεν δþσουν, ρηιÜ kar δημüστα,
ομολογßα πßστεωò.
Ο κýκλοò ιων δτþξεων θα κλεßσετ 13 χρüντα
οργüτερα, με τη διτιασιτκÞ καιαδßχη του
«ατρεττκοý» για «πòησηλυτισμü και διÜOοσιν
νÝαò θρησκεßαò αγνòßπτου» kar ιο θÜνατο του
Καßρη σιη φυλακß, τη νýχια τηò θηò προò ιη
10η Ιαιιουαρßου ιου Β53, δÝκα ημÝρεò πργ ο
Αρευò ΓΙÜγοò ακυρþσετ τελτκÜ ιην ετò ΒÜροò
ιου καιαδτκαοττκß απüφαση.
Πορεßα Ζωηò ενüò «αιρειικοý» δασκÜλου, ι'
axvÜpra τηò οποßαò θα ακολουθÞσουν qτüτερα
ο Συκουιρηò, ο ΔελμουΖοò kar üλοτ ekεivor οι
πολλοß, που Ýμετναr,τ τελικÜ αrαþνυμοτ μÝσα στη
δßνη ιηò πρüσφατηò νεοελληντκßò τσιορτκηò
πeρτIIειεταò...
ΦαßÜ,ιν Μσλιγκοιýηò
μεγÜλοò δÜσκαλοò του ΓÝνουò Kar θθντκüò αγωντσιηò Θεοφιλοò Καßρηò. Ο Üνθρωποò
που δßδαξε τα ΕλληνÜκτα με ιο μτκροσκüπτο Kar με το ιηλεοκüπτο. Ο λüγιοò
πολτιτκüò που συνÝταξε -με Üλλουò- ιο πολßτευμα ιου Αοτρουò. ΠÝθανε
φυλακισμÝνοò, γlα ττò θρησκευττκÝò πεποτθησετò του, στο ΛαΖαρÝτο τηò Συρου. Τον
Ýρι6αν σε Ýνα λÜκκο εκιüò νεκροιαφεßου kar την επομÝνη δετστδαßμονεò kar
δαψονüπληκιοτ φαναιτκοß, τον ξÝθαψαν τεμÜχτοαν τη σορü ιου. ρßχνονταò μÝοα οτα
σπλÜχνα ιου... ασθÝοτη. (Δ.Π. Πασχα}η, «Θεüφιλοò ΚαΙρηò», εκδ. Εστßα 1θ2Β, σ.
195).
Επρεπε να τον «απολυμÜνουν» ακüμη kar νεκρü. επετδÞ εßχε δημιουργησει μτα «νÝα
θρησκεßα», τη... ΘεοσÝβετα: Ýνòν üρο τηò κλαστκηò αρχατüτηταò. «ºο απüλυτον
-γραφε], του υπερτÜτου üντοò, τεßνειν σεΒασμüν και 0εοσεΒικüν ονομÜΖεLαl». Ο
Καßρηò ßταν μονοθεßσιßò. Ο Θεüò yra αυτüν εivar «ο απειροτελειοò δημηυργοò, το
απειρÜγαθο ον, ο ýψιστοò νουò, το υπερτατο και ýψιστο ον», χωρßò καμτÜ
ανθρωπομορφτκÞ τδτüτητα. Δατρεýετ τον Θεü, πτοιεýετ στην α8αναοlα τηò ψυχηò,
αλλÜ αυορρßπιετ τον «?ρταδκü Θεο κα1 την ττορlκÞ ýπαρξη του Χρ]στοý» (πρωτ.
Γ. Δ. Μεταλληνου, κα8. Παν/μßου, «ΚαΙρειον ΔρÜμα» στο ΠαρÜδοση και
Αλλοτρßωση, εκδ. Δüμοò, σ.330).
Ο Καßρηò απορρßπτετ ακüμη τη λεξη «Κýριοò» επειδÞ «Ο Θεüò και Πατηρ των
ανθρþπων πÜνταò ßσουò εßναι Βουλεταl... μηδÝν εßναι μεταξυ αυτþν Κýριον, η
δυνÜστην η τýραννον...». (Καßρη, « ΘεοσÝΒεια», 54/ 5).
ΑπÝρρττιτε τÝλοò την υπαρξη επαγγελματτκου Ιεραιεßου. Ο κÜθε Ýναò -για ιον Καßρη
που ο ßδτοò ηταν τερωμÝνοò- μπορουσε να εivar ΙερÝαò.
Εßχε συνιÜξετ λειτουργßα με ευχÝò, υμνουò στη δωρτκÞ δτÜλεκτο κ.λπ. Γτα ιον
«προσηλυιτσμü» στη «νÝα 8ρησκεßα» λοτπüν, ουνεληφδη, καταδτκÜσιηκε κατ
φυλακlστηκε.
Ο Θεüφιλοò Καßρηò γεννηθηκε οτην Ανδρο ιο 17Β4. ΜετÜ τα πρþια γρÜμματα που
διδÜχδηκε οτο νησß του, σποýδαοε οτη ΣχολÞ ιων Κυδωντþν φτλολογßα, φιλοσοφßα,
μαθηματτκÜ κα1 φυσlκοχημεßα, Ýχονταò δÜσκαλο τον κορυφαßο Βενταμßν τον ΛÝσβιο.
ΜειÜ την αποφοßιησÞ ιου παρακολοýθησε ιη διδασκαλßα του ΔαντÞλ ιου ΚεραμÝωò,
στη Σχολη ιηò ΠÜτμου και στη συνÝχεια στη ΣχολÞ τηò Χßου παρακολοýθηοε ττò
παραδüοετò των ΑθανÜστου ΠÜριου και Δωρüθεου Πρþηυ.
Ακολουθωò γρÜφειαι σιο Πανεπτσιημτο τηò ΠßΖαò, üπου yra μτα τειραετßα (1S03 1S07)
παρακολουθησε μαθημαια φιλοσοφßαò, φυστκßò, ανþιερων μαθημαιικþν, χημεßαò kar
φυσιολογßαò στην Ιατρτκη σχολÞ ιου ßδτου πανεπτστημßου.
ΜετÜ το πιυχßο τηò ΠßΖαò εγκαθßσταται σιο Παρßσl, περßπου για μτα τειραειßα, üπου
συοτηματοποτεß τιò γνþσειò ιων μαθηματτκþν, φυστκοχημεßαò, αστροφυστκηò kar
φτλοσοφßαò των επιστημþν.
Στο Παρßσι γνþρισε kar συνδÝθηκε με τον Κοραη.
Ο Καßρηò, μετÜ την ολοκληρωση των σπουδþν του, επÝστρεψε οτην ΕλλÜδα, üπου
εργÜσιηκε ωò καθηγητηò αρχτκÜ στην ΕυαγγελτκÞ ΣχολÞ τηò Σμυρνηò Kar σιη ΣχολÞ
των Κυδωντþν σιη συνÝχετα, περßπου για μια δεκαετßα.
ΜειÜ την κατασιροφη των Κυδωνιþν (2 Ιουνßου 1Β21), ο Καßρηò μειθχετ σιτò
πολεμτκÝò επτχειρÞσετò του Ολýμπου κ.α., υπü ιον ψ. ΣÜλα, üπου kar τραυματßΖετατ.
«Ελα3ε τρετò σφαßρεò».
Στην Ανδρο, μειÜ την απελευθÝρωση, ßδρυσε το περßφημο Ορφανοτροφεßο-ΣχολÞ.

ΝΙκοò ΒαρδιÜμιτασηò

5
 ΟΣ TOI.J ΚeποιιΣτΡιΑ

τηò οττγμßò εκεßνηò ωò εκ ιηò αμφτΒολßαò κατα-

σπαρÜτιουσαν ιο πνευμα μου». Δεýτερο στοτχεßο Þ-
ιαν η αφοσßιοοη σιο τστορτκü χρεοò ιηò εποχηò του,
που üρτσε με τη φρÜση «αγÜπα ιην παιρßδα σου και
8υστÜσθηττ υπÝρ αυιßò». Δεν ηταν Ýναò θεωρηττκüò
δτδÜσκαλοò, αλλÜ Üνθρωποò ιηò πρÜξηò Kar ασυμ-
Βßθασιοò αγωντσιßò yra üσα με πÜθοò πßσιευε.
ΣπουδÝò kar ανησυχßη
, Ο Θεüφιλοò Καßρηò γεwηθηκε σιην Ανδρο σιτò
'6" 1θ ΟκιωΒρßου 1784 οτιü παλτÜ οτκογÝνετα με μακρÜ
τοιορτκη παρÜδοση. Ο πατÝραò του Þταν μειαξý
των προκρßιων ιου νηστοý kar η μηιÝρα του Αση-
μßνα, το γÝνοò ΚαμπανÜκη. ανÞκε επßσηò σε μεγÜ-
λη οτκογÝνετα ιηò Ανδρου. Εßχε τρßα αδÝλφτα, τον
"\ \-Δ ,_
ΕυγÝντο και ιον ΙωÜσαφ, που ασπÜοτηκαν το μονα-
2. 0 Ελβετüò χτκü θßο, κα1 τον κατÜ 19 χρüντα μτκρüτερü ιου
ποιδαγωγüò Δημηιρτο, τον οποßο ο ßδτοò σποýδασε kar φρüνττ-
Γιüχαν σθ Kar, üιαν αυτüò ενηλτκιþθηκε, ασχοληθηκε με
Πεοταλüτσι
ιο ητπüρτο, κÝρδτσε πολλÜ χρηματα kar δτÝθεοε
σημανιτκÜ ποσÜ yra το Ορφανοιροφεßο ιου αδελ-
φοý ιου. Εßχε και ιρετò αδελφÝò, ιη Μαρßα, τη Λα-
σκαρþ και ιην Ευανθßα. εßκοοτ χρüντα μικρüιερη
ιου, ιην οποßα πßρε κονιÜ ιου σττò Κυδωνßεò, üιαν
αυιÞ Þταν 13 ετþγ kar ιη σποýδαοε,
ΔτδÜχ8ηκε τα πρþτα ιου γρÜμματα σιην Ανδρο,
σιη ΣχολÞ ιου ΚÜτω ΚÜστρου, απü ιον τεροδτÜκο-
νο ΙÜκωβο. ΟρφÜνεψε μüλιò δÝκα χρüνων απü πα-
ιÝρα και ο αδελφüò ιηò μητÝραò του και ανÜδοχüò
ιου Σοφlýντοò ΚαμπανÜχηò, που ßιαν ιüτε εφη-
μÝρτοò στο ναü ιου Αγßου Γεωργßου σιτò Κυδωνßεò,
τον πηρε κονιÜ ιου yra καλυτερη εκπαßδευση. Or

Αεν Þτον Ýναò δεωρητικüò διδüσκοßΙοò, αηαü νýλ Κεlημειη και

στη ΣχολÞ τηò Χßου, ü-
üνδρωηοò τηò πρÜξηò κοι οσυμΒΙΒαστοò που δßδασκαν ο ΑθανÜστοò
αγωνιστÞò ψα üσο με πüδοò πßστ€υΕ ΠÜρτοò kar ο Δωρüθεοò Πρþlοò.

ο ý01 Ýγτνε μοναχüò κατ χετροτο-

Κυδωνßεò, με τα προνüμια που τουò εßχε παραχω-
ρησετ ο οουλιÜνοò, ευημερουσαν kar yr' αυιü or κÜ-
ιοτκοτ ßδρυοαν καλÜ σχολεßα kar το 1Β02ιην πε-
ρτþνυμη Ακαδημßα η Ελληνομουσεßον.
Ο Καßρηò φοßτησε σιην Ακαδημßα kar κÜλυπτε
ια ÝξοδÜ ιου προσφÝρονταò θοηθηιτκÝò υπηρεσßεò
σιο σπßττ ιου ΧατΖß Δταμανþ, γαμπροý ιου Γρη-
γορßου ΣαρÜφη, καθηγητη ιηò σχοληò, ο οποßοò ε-
κττμþνταò τη φτλομÜθετÜ ιου τον φρüνιτσε.'Στην
Ακαδημßα δτδÜχθηκε φτλολογßα kar φτλοσοφßα α-
υü τον ΣαρÜφη kar μαθηματτκÜ kar φυστκÝò επτ-
σιημεò απü ιον Βενταμßν ΔÝ:σθτο, «ιο καýχημα των
Κυδωντþν» üπωò ιον χαρακιßρτσε στην απολογßα
ιου. Ακολου8þνιαò τον ΣαρÜφη συνÝχτσε ιτò σπου-
δÝò του σιη ΣχολÞ ιηò ΠÜιμου, üπου δßδασκε ο Δα-
νÞθηκε δτÜκονοò αλλÜΖονταò ιο üνομÜ ιου
απü ΘωμÜ σε Θεüφτλο. Επτθυμþνιαò μτα
ευρýτερη πατδεßα, την οποßα τüτε kar ια
mο ονομαστÜ ελληιηχÜ σχολεßα, üυωò ιων
Κυδωντþν, δεν μποροýσαν να προσφÝρουg το 1Β03
με δαπÜνεò του θεßου ιου και μερτκþν πλουοßων
Κυδωντατþν Ýφυγε στην Ευρþπη. ΠÝρασε απü ιην
ΕλΒετßα, üπου μελÝιησε ιην οργÜνωση ιων δτδα-
κτηρßων του μεγÜλου πατδαγωγου Πεστολüτστ, κατ
καιÝληξε σιην ΠßΖα, üπου οποýδασε φτλοσοφßα,
μαθηματικÜ kar φυστκη kar παρακολοýθησε μα-
θημαια φυστολογßαò οτην raτprkn σχολß Ýχονιαò
συμφοτιηιη ιον ΙιοÜwη ΚωλÝτm.
Το 1Β07 συνÝχτσε ττò σπουδÝò ιου στο Παρßστ «με-
τÜ πνεýμαιοò απλÞστου τεßνονιοò ετò ιο να μÜθει
τα υÜντα kar υπü μηδενüò κωλυματοò εσωτερτκοý
kar μηδεμτÜò προκαιαληψεωò περτορτΖομÝνου», ü-
 3. Το αιßτι τηò
πωò λÝετ ο βτογρÜφοò ιου Ληιτ. ΠαòχÜληò.'Στο Χþραò Ανδρου
Παρßστ ολοκληρωοε ιτò σπουδÝò του Kar συγκρü- üπου Ýζησε ο
τησε τη φτλοοοφτκß του πατδεßα στο κλßμα που εß- θεüφιλοò Κιßßρηò.
χε δημτουlηýσετ η Γαλλ:χÞ ΕπανÜσταση. «Η ειι 4. 0 ΑδομÜπιοò

ρωπαßκη σκÝqm του δυνÜμωσε το λüγο, ιην πßστη ΚοροÞò, φßλοò κοι
στην ελευθερßα kar ανεμπüδτστη Ýρευνα, την πε- ιπευμοτικüò
ποßθτιοη üιτ η ελευθερßα στην κρßση kar στη σκÝ- συνοδοιπüροò
ιlm εßνατ ο μοναδτκüò δρüμοò yra ιην ολßθετω», ü- του Κοßßιη
πωò γρÜφετ ο Β. Ν. ºhτÝττττò.η
ΜελÝτησε ιουò εκπροσþπουò του ευρωπαßκοý
δταφωττσμοý kar κυρßωò τουò φτλοοüφουò του 18ου
ατþνα. ΕπηρεÜστηκε, ωσιüοο, πολý απü τουò Ιbλ-
λουò τδεολüγουò Πrep Καμπανßò (Pierre
Oabanis), λ[πετΖαμßν ΚονστÜτπ (Benjamin
Oonstant) kar Ζαν λfπαιßòπ Σαß (Jean Baptist
Say), or οποßοτ ενδταφÝρονταιι yra τη δτερεýνηση
και την επßλυση των προθλημÜτων ιηò πατδεßαò
κατ ητατ αυτοß που ßδρυοατ πολλÜ φημτσμÝνα εκ-
πατδευτßρτα στη Γαλλßα.'Σιο Παlτßσι γνþρτσε επß-
σηò ιτò με1aαλεò ετηστημοντκÝò καιαχιησετò ιου
18ου ατþνα. ΜελÝτησε τη θεωρßα των ΓÜλλων υλτ-
στþν, οσφοττομßα kar τη νεüτερη τüτε εmστßμη τηò
>αιμεßαò.' Στη δταμüρφωση των φýοσοφικþν-θρη-
οκευτικþν ανττληψεþν ιου ετmρεÜστηκε -τε ü,ττ
αφοlý τυπουò λατρεßαò- οττü ττò αττληψετò τηò
ΓαλλχÞò ΕπσαÜστασηò που μιλοýσαιι για τη λα-
φεßα ιου ΥπÝρτατου Οντοò.'
ΑλλÜ or μελÝτεò αυτÝò δεν του Ýδωσαν rκavoπor-
ηιτκÝò απαιιτßσετò στα ερωτηματα που ιον βασþη-
Ζστ. Ο ßδηò θα πετ στην απολογßα του: «Ακολοý
θωò μειÝθην ετò την Eupþrrrιv, üπου δεν αφßκα ου-

Κοροþò: «Δýσκοßον να òýΡη τιò

c!ò üηηον τüσην ιΙυχÞò θπf,üτητο
μò τüσον υπÝΡ του κοινοý κοßοý ζÞßον»

δÝνα δτδÜστλον τηò ΡωμαßκÜò Εκκλησßαò, τον ο-

ποßον να μτιν ηρþτησα περß δρηοκεßαò».
Σιουò δαοκÜλουò του Καßρη περιλαμθÜνειαι και
ο Αδα1ýνττοò ΚοιηÞò, με τον ουοßο συνδÝθηκε με
δυναιÞ φιλßα. Ο Κοραηò τον εξετßμησε πολý και σε
επτστολÞ του γρÜφετ γτ'αυιüν: «Δýσκολον να εýρη
ττò ετò Üλλον ιüσην ψυχßò απλüτητα με τüσον υ-
πÝρ του κοτνοý τωλοý ΖÞλον».'Ο δε Κατρηò οε ε-
πτσιολÞ του απü ττò Κυδωνßεò γρÜφετ σιον Koporι:
«Oxr μüνον ετò ταýτην την ΖωÞν, ολλÜ kar ετò αυ-
τüν ιον Αδην θÝλω ενθιητεßσθατ ιαò μετÜ σου σι}
ναιιαστροιρÜò eκεßναò ».9
Δτδααταλßα οτιò Κýττνßη
Τον Ιουλτο του 1810, αττιαποκρτνüμενοò οε πρü-
σκληση των Κυδωντατþν, επÝοφεψε σττò Κυδω-

9
 ΦηeΦαQΦηδ,α.
ß
,ι
5. Φιλοσοφικü τor- ΠΕΡΙ τΙ c:;τλ ΓΕτ-ΙΚοτΕΡοΝ ΘΕοΡογtΙΕτ-ο:{

βιβλßο με

ι ΑΙ O ι
εισαγωγÞ του
θεüφιλου Κιßßhη ΙΣ Π.
-Ιιαιατιτ, _
και επιστοσßσ του
μοθητÞ του
Σ. Γλουκωπßδη θΙOσΙOτ ßßΡΠ
(ΑθÞνο ßθ51)
ßτιòτεοßι Ξ. Τ,ΙΑΤΚΟΠΙΔΟΤ'.
6, 7. Η Ανδροò
του 18ου οιþνα
σε γκροβοýρο απü
τον Toumeiort κσι
φωτογραφßο
των αρχþν του
19ου αιþνο

ΕΝ ΑΘπΝΔΙΣ,
185r,
ΞÝ
ΤΙΠΟΙΞ Δ, ΕΙΡΙΙΙòΙΤΟΤ ΚΑΙ ΣΤΝΤΡΟΦΙΔΣ
(ΙßιτΙ τß,l ütδν ¸lμý1 'ΔμΙ, Ι0)

νßεò yra να δτδÜξετ στην Ακαδημßα. Το ΦεθρουÜ-

pro ιου 1Β11 ανÝλαθε τη δτεýθυνση ιηò Ευαγγελτ-
κηò Σχοληò σιη Σμýρνη, ιην οποßα, üμωò, εγκατÝ-
λετψε σιο τÝλοò ιηò χροντÜò, επετδÞ η σχολÞ δεν
τßρησε üσα του εßχε υποσχεθεß, kar επÝστρεψε σιτò
Κυδωνßεò. ΜÝσα σιο 1812 or δτχüνοτεò μειαξý Σα-
ρÜφη kar ΛÝσβτου ιον ανÜγκασαν να εγκαιαλεßψετ
τα μαθßμαια Kar να
φýγετ στην Ανδρο. Επετια, ü-
μωò, απü παρÜκληση των Κυδωντατþν επÝσιρεψε
στην Ακαδημßα.
Η παρουσßα του Καßρη kar ειδτκÜ, üπωò παρατη-
ρεß ο θτογρÜφοò ιου Δημ. ΠασχÜληò, «η φυστκη
ευγλωιτßα ιου, ο αφεληò kar πετοιτκüò ιρüυοò καδ'

σπουδασιηò σττò Κυδωνßεò ιο 1817. Αργüιερα, ü-

Οι μοδπτÝò του στιò Κυδωνßcò,
GΠηΡGοσμÝνοι οπü τη διδοσκοßßο του, òßΧον
οποφοσßσ€ι νο μιηοýν οΡχοßο εßf,ηυκü
ον εδßδασκεν, η πληθυò τþν εκ τηò καθημερτνηò
πεßραò παραδετγμÜιωγ Üιτνα παρενÝβαλλεν εν ιη
διδασκαλßα, ο αυστηρüò Βßοò του, ενÜρειοò, ανυυü-
κρτιοò Kar ανεπßδετκιοò»10 Ýδωσαν νÝα αßγλη kar
κýροò στη σχολß. Δßδαξε σιην Ακαδημßα φυοτκη
kar μαθηματτκÜ, üυωò γρÜφετ ο ßδτοò σιον Κοραη
το 1814, αλλÜ kar χημεßα, üπωò γρÜφετ ο Αμβρü-
στοò Φερμßν Ντττπü (Ambroise Eirmin Didot),
μωò, φαßνειατ üττ μοτρÜστηκε και τα φτλοσοφτκÜ
με ιον ΣαρÜφη.
Καßρηò -κατ με τη συμΒολη του Κο-
ραη- εμπλοýττσε τη θτΒλτοθßκη τηò
Ακαδημßαò με ελληντκÜ kar ξÝνα συγ-
γρÜμματα και ιην εφοδßασε με üργανα
φυστκηò, χημεßαò, αστρονομßαò Kar γε-
ωγραφßαò. Το 181θ μÜλτσια συγκρüτησε στη σχο-
λÞ και τυπογραφεßο.
Με ιη φημη ιηò στη δυιτκÞ Ευρþπη η σχολÞ ε-
ντσχýθηκε με συνδρομüò ξÝνων kar προσεßλκυσε
κατ ξÝνουò σπουδαστÝò. Μεταξý αυιþν Þταν kar ο
ΓÜλλοò ελληντσιßò Αμθρüστοò Φερμßν Νιτνιü,
που ßρθε σιιò Κυδωνßεò με προιροπη του Κοραη

10
 Ι,α-Ι"εlιι%-Ξξ,,þ
L
=¸
,Ýι
yra να Βελιτþσετ τα ελληντκÜ του. Ο Νιτντü στο Ýρ-
γο ιου «Σημετþσετò απü Ýνα ταξßδτ σιην ΑνατολÞ
ιο 1Β16 και 1817» περτγρÜφετ με θαυμασμü την προ-
σωπτκüιηια του Καßρη Kar ττò φτλοσοφτκÝò ιου
γνþσετò, αλλÜ kar σημετþνετ τουò φüθουò που εßχε
ο Καßρηò να αναπτýξετ δημüστα σιη σχολÞ ιιò τδÝ-
εò του, ττò οποßεò «Ýκρυθε με προσοχη kar ανÝ-
πτυοοε μονο μεσα σιο σΠtιΙ του Υτα να μην Προ-
σκροýσετ σιτò υπÜρχουσεò προκαταληψετò»."
ΠερτγρÜφονιαò ιο üλο κλßμα τηò σχοληò, ο Νιτ-
ντü παραιηρεß üιι υπßρχε πλßρηò ελευθερßα αλλÜ
kar πετθαρχßα, την οποßα δεν επÝθαλλε αλλÜ ενÝ-
πνεε ο Καßρηò. Επßσηò αναφÝρετ üττ or μαθητÝò,
προφανþò ευηρεασμÝνοτ απü τη δτδασκαλßα σιη
σ:ιολÞ, εßχαν αποφασßσετ με ψηφισμÜ ιουò να μτ-
λοιιν αl»<αßα ελληντκÜ και να αλλÜξουν ια ονüμα-
8. Η κοτοοτροφÞ
ιÜ τουò με αρχαßα." Εναò Üλλοò ξÝνοò ακροατηò- των Ψαρþν.
σπουδαστηò, ο Αγγλοò ιερÝαò Ουßλταμ ΤΖüθετ . ΜετÜ την
(William Jowet) Ýγραψε üττ του προξÝνησε Ýκ- υποκßνηση
πληξη το γεγονüò üττ ο Καßρηò δßδασκε Νþτωνα." τηò εξÝγερσηò
Ο Καßρηò δßδαξε στην Ακαδημßα þò την κατα- ο Κιßßρηò πÞγε
στροφη των Κυδωντþν απü τουò Τουρκουò ιον Ιοý- οτην Ανδρο
vro ιου 1Β21.
Στον αγþνα mò Εθνεγερσßαò
Ο Καßρηò μυηθηκε στη ΦýικÞ Ψατρεßα το 1Βlθ
σιτò Κυδωνßεò απü ιον Αρτστεßδη ΠαππÜ. ΜειÜ
την καιαοιροφη των Κυδωνιþν μαΖß με 100 μαθη-
τÝò ιου πÝρασε σια ΨαρÜ, üπου με λüγο του στο ναü
ιου Αγßου ΝτκολÜου προÝιρεψε τουò Ψαρτανοýò να
ΕμηßΙοýτισε τη BιBf,ιoθÞkn τηò Ακοδημßοò στιò
Κυδτυνßεò μ€ συγγΡüμμοτα κοι την €φοδßοσ€
μ€ οργονα φυσιΚηò, Χημ€ιαò, οστΡονομιαò
ξεσηκω8οýν. Απü εκεß κατευθýνθηκε σιην Ανδρο
Kar υψωσε Πρωιοò ιην εΠανασιαιlΚη οηματα σιτò
10 Μαßου 1Β21, σε πavnyuprkn δοξολογßα στο ναü
του Αγßου Γεωργßου.
Σιον Αγþνα πηρε μÝροò και σε υολεμτκÝò επτ-
χετρησετò. Συμμειεßχε στην εκσιραιεßα του Ολý-
μπου ιο ΜÜριτο του 1Β22, πλατστþνονταò μαΖß με
Üλλουò τον Γρηγüρτο ΣÜλα, σιον οποßο ο ΔημÞ- »
11
ο: Τοκ Ι(eποΙJΣΤΡ¶
ßψ
θ. Το 0ρφανο-
τροφεßο του Θ. τρτοò ΥψmλÜνmò εßχε αναOÝσει την αρχηγßα τηò.
Κιßßρη, Στα «Εν8υμηματÜ» του ο Νκüλαοò Κασομοýληò
που Ýχει γρÜφετ: «Το εσπÝραò ηλδεν και ο ΣÜλαò με üλα τα
κατεδαφΙοτεß, επτθυμηιÜ, με υπασπτσιÝò, με παραýπασπτσιÝò, με
σε φωτογραφßα ιερεßò, με ü,ιτ kar αν ηθελεò. ΑκολουOωò Þλθεν
ΤΟυ 1895 kar ο ενÜρετοò
φιλüσοφοò Κοò Θεüφιλοò Καßρηò
κατÜ την ετò Ντηνον ομτλßαν μαò - τον μüνον οπου
εχÜρην» kar προσθÝτετ πωò την εγκυκλτο που Ý-
σιετλε ο Σαλαò προò τουò νιüπτουò οπλαρχηγοýò
ιην «εοχεδßασεν ο τεροοοφολογτþιατοò Κοò Θεο-
φτλοò ΚαΙρηò».''
Η εκστραιεßα του Ολυμπου απÝιυχε, Ο Καßρηò
δÝχθηκε τρßα τραυματα, το Ýνα στο πüδτ, απü το ο-
ποßο υπÝφερε ο' üλη του ιη Ζωη. Η ομÜδα ιου ΣÜ-
λα με τον ΚαΙρη να ιην οδηγεß παρατηρþνταò τη
Το ΙΒΖ3 Ýγινε μÝηοò εη!τΡοπÞò γιο την
εη€ξΕΡγασßα και διüρδωσπ των «ΕγκΠημοτικþν
νü ν» κα! του «οργονισμοý των δικαστπΡßωυ)
L2
*ξ=,ξ Ιι
tr
νυχτα τα Üσιρα- Ýφθασε οια ΧÜστα kar απü εκεß α-
κολου8ησε την πορεßα προò την Κüρνθο περνþ-
νιαò απü ιον Αοπροπüιαμο, το Μακρυνüροò kar τα
ΚρÜθαρα. Ο Καßρηò καια-θεθλημÝνοò απü ια τραυ-
μαια Ýφυγε γlα ιην Ανδρο γτα να αναπαυθετ,
Σιη δτÜρκετα ιηò εκσιραιεταò αυιηò ο Καßρηò
κρÜτησε ημερολüγτο.'' Στα λßγα φυλλα αυιου του η-
μερολογßου που δτασþOηκαν αφηγεlται τη δραμαιτ-
κη εμΠετρτα τηò υΠοΧωρησηò Kar, σΚταΥραφωνταò
πρüοωπα kar γεγονüτα, συμπληρþνετ την ετκüνα
τηò εκσιρατεßαò του Ολυμπου που κατÝγραψε ο Κα-
σομοýληò.
ΕπτοτρÝφονταò στην Πελοπüwησο ανÝλαΒε με
δταταγη ιηò «ΥπερτÜιηò Διοικηοεωò» να συγκρο-
ιησει στρατιωιτκü σþμα αιü ιουò ΚυδωντÜτεò που
εßχαν καταφυγετ στην ΕλλÜδα μειÜ ιην καταοιρο-
φη τηò πατρßδαò τουò. Τον Ιουλτο ιου 1Β23, προ-
σφωνþνιαò τουò, μεταξý αλλωγ εßπε: «Κατ ιω üνττ
ποßα καιατσχýνη διÜ ιων Κυδωντþν ιην νεολαßαν,
ενþ or λοτποß ομογενεßò αγωνßΖοντατ υπÝρ τηò ε-
λευθερßαò, αυτοß να περτφÝρωντατ Ýνθεν κακεßθεν
δτÜ να Ζþοτν Üγνωστοτ Kar ετò ιο Ý8νοò ανωφελεßò;
 KATr\ ΛΟΓοΙ ΣΤΝΔΡοßιßΗΣ
Ποßα εντροπη δτ' αυτοýò; (...) ΤρÝξαιε λοτπüν, φß ΤΠτJΡ
λοτ Συμπαιρτþτατ, πρüθυμα εivar ια üπλα. (...) Το
Ýθνοò ειοτμÜΖετ οιεφÜνουò διÜ ταò ανδραγαθßαò ΤοΤ ΕΝ ΑΝΔΡΩι
σαò, ια ονüματÜ σαò θÝλουστν εγχαραχδß ειò ιαò
καρδßαò ιων Συμπατρτωιþν μαò, kar η φßλη πατρßò
ar Κυδωνßατ θÝλει οαò ανεγεßρετ ανδρτÜνιαò διÜ ταò ΟΡΦΑΝΟΤρΟΦΕΙΟΤ
αρτστεßαò σαò»."
'Απδ
αρÜλληλα με τη στραττωττκÞ εßχε kar
πολτιτκη δρÜση ο Καßρηò. εκπροσωπþ-
Τοý ι83ι μÝχρι τοδ ι835,
\,ºαò ιην τδταßτερη πατρßδα ιου οττò ε-
θνοσυνελεýσετò, στα βουλευιτκÜ σþματα
και σε επιτροπÝò yra ιην οργÜνωση τηò
δτκατοσýτατò, τηò δτοßκησηò Kar ιηò πατδεßαò. Πα-
ρακολουθησε ιτò εργασßεò ιηò Α ΕθνοσυνÝλευσηò
σιην Επßδαυρο (20 Δεκ. 1821-15 Ιαν. 1Β22) χωρßò ε-
πßοημη τδτüιητα, επετδÞ δεν εκπροσωποýνιαν or
ΚυκλÜδεò." Στη Β' ΕθνοσυνÝλευση σιο Ασιροò (2θ
Μαρτ.-27 Απρ.lΒ23) εßχε κατ ενεργü συμμειοχη
συμφωνα με τον Νικüλαο ΣτmλτÜδη: «Εθεωρηθη-
καν Üρθρα ττνÜ μειαξý ιου ΜαυροκορδÜιου, του ΕΝ ΕΡ}ΙΟΤΙΙοΛΕΙº
ΖωγρÜφου kar εμοý, παρüντων του ΟδυσσÝωò, ιου
ΕΚ ΤΗΣ ΤΤποΓΡΑΦΙΑΣ Κ, ΔΗl\ιΙΔοτ κΔΙ
ΝτκηταρÜ και Üλλων πολεμτκþν, ωò Kar του δτδα-
Γ, Α. ηιΕΛΙΣΤΑΓοΤΣ,
σκÜλου Θεοφßλου Καßρη, üλην kar üλου του κü- ΜJτ,ιιΦÞm
ομου την αγαθßν υπüληψτν τüιε απολαýονιοò»."
Το ΜÜτο ιου 1Β23 Ýγτνε μÝλοò επτιροπßò yra την ε-
πεξεργαοßα kar δτüρθωοη ιων «εγκλημαιτκþν νü-
Krzτa' ΝΙ,,ßνω ]νΙl.θον.
μων» Kar ιου «οργαντσμοý των δτκασιηρßων» kar
ιον Οκτþθρτο του ßδτου Ýιουò πßρε Üδετα κατ πηγε
σιην Ανδρο yra ανÜρρωση.
Σιην επτδημßα ιýφου, που ξÝσπαοε σιο Ναýπλτο
το ΙΒ24, Ýδετξε υνεýμα αυιοθυσßαò kar αλληλεγ-
γýηò, δτüιτ -παρÜ την κλοντσμÝνη υγεßα ιοιι- Ý- 10. 0 πρþτοò
σπευδε να βοηθÞσετ üποτον εßχε ανÜγκη. Τον Το 1Β25 Ýπεττα απü ιρßμηνη παραμονη σιην κοτÜλογοò
Απρßλτο του 1Β24 υπÝβαλε παραßιηση αυü ιο αξßω- Ανδρο (ΜÜριιοò-Ιουντοò) yra λüγουò υγεßαò, επÝ- συνδρομητþν του
μα ιου βουλευτη yra λüγουò υγεßαò, που την απο- σιρεψε στην Πελοπüwησο και συνÝχτσε να εργÜ- 0ρφονοτροφεßου
δÝχθηκε ιο Βουλευιτκü με ευχαρτστßεò «εκ μÝρουò Ζειατ yra την υροþθηση του νομοθειτκοý Ýργου. που τυπþθηκε το
üλου ιου Ε8νουò δτÜ τον Ζηλον, ετλτκρßνεταν κατ Σιο δεýιερο Ýρανο που αποφÜστοε το Βουλευττκü 1835 οτην
συνειÜò γνþμαò, ταò οποßαò πολλÜκτò υπÝρ πατρß- ιην ßδτα χροντÜ ΖÞτησε απü τον αδελφü του Δημη- Ερμοýπολη

δοò Βουλευüμενοò Ýδωκεν»ι. Or συμπαιρτþιεò του,
üμωò, επÝμετναν να τουò εκπροσωπεß οιο Βουλευ-
ττκü, δτüττ, üπωò του Ýγραφαν, δεν Ýχετ η Ανδροò
«αξτþιερον kar υποληπττκþτερον απü την σοφο,
λογτüτητÜ σαò δý να ωφελεß kar αυτüγ kar το Ý-
θνοò, αλλ' ουτε Üλλον ιτνÜ εßνατ δυνατüν να εκλÝ-
ξει χωρßò να ανÜψωστν εν αυιÞ δτχüνοτατ Kar ταρα-
χαß μεγÜλατ»." Το ΣευιÝμΒρτο ιου 1Β24 επÝοτρεψε
σιην Πελοπüwησο ωò παρασιÜιηò Ανδρου yra τη
Γ'Βουλευττκη Περßοδο -ανÝλαθε μÜλτστα προσω-
ρτνÜ kar την προεδρßα ιου Βουλευττκου Σþματοò-
και τον ΟκτþΒρτο συμμετεßχε σε επττροπη yra ιη
συνταξη οργαντσμοý των επαρχιακþν σχολεßων.
Σττò Ýρτδεò που ξÝσυασαν το 1Β24 μεταξý των αρ-
>αιγþν τηò ΕπανÜστασηò αγωνßστηκε yra τη συμφτ-
λßωση ιων αντιμαχομÝνων.
ιρτο, Ýμπορο σιη Σýρο, να σιεßλει οτο üνομÜ ιου
1.000 γρüστα.
Το ΦεθρουÜρτο ιου 1Β26 ηταν μÝλοò επττροπηò
που ανÝλαβε να συγκεντρþσετ χρηματα απü τουò
ευκατÜσταιουò ιηò ΕλλÜδαò. Or συμπατρτþιεò του
ιο iδro Ýιοò τον εξÝλεξαν υληρεξουστο yra ιη Γ'
ΕθνοσυνÝλευση σιην Επßδαυρο (6-16 Απρ. 1Β26),
αλλÜ δεν συμμειεßχε σττò εργασßεò ιηò, επετδß δτα-
Σþμαιοò.'Ο )
τελοýσε μÝλοò του Βουλευιτκοý
Σπò Ýριδεò που ξÝσηασαν το Ι§α4 ßJ€ταξý
των αρχηγþν τηζ ξmανÜατασ§ºζ αγωνßστηκε
για τη συμφιfßßωσΠ των αντߧjαΧΦμÝν ν

13
ΩΣ ΤοΝ ΚηποηΙΣΤΡ¶
11, «Το κρυφü
η(ολειü». Πßνοκσò Η κατÜσιαση που Ýβλεπε παντοý γýρω του σm
του Νικολüου δτÜρκετα ιηò ΕπανÜσιασηò τον συγκλüντσε ωò δr-
Γýζη που δÜσκαλο, ωò αγωντοτß, ωò πατρτþτη κατ ωò φτλü-
παροιτÝμπει στιò
σοφο r<ar το ΙΒ26 αποιlýστοε να φτýξετ ορφανοτρο-
συνθÞκεò φεßο οτην Ανδρο, üπου θα συγχÝντρωνε üλα τα ορ-
διδασχαλßοò των φανÜ ιηò ΕλλÜδαò, τα οποßα εκεß θα τρÝφονταν kar
Ελληνüπουλων θα εκπατδεýοντστ κατÜ την αλληλοδτδακττκη μÝ-
στο χρüυη τηò θοδο. Kar üχτ μüνον αυτü, αλλÜ οκüπευε ιο ορφα-
σκλαβιüò νοιροφεßο να ιροφοδοιßσετ με τουò καλýιερουò μα-
θητÝò Ýνα γτητνÜστο υqmλüτερηò θαθμßδαò, που Þ-
θελε να συοιÞσετ σε κÜποτο μÝροò τηò ΕλΒετßαò."
Αρχτσε να συγκεντρþνετ ετοφορÝò κατ τα ονüμαια
των δωρητþν δημοστεýθηκστ στη Γεγτχη Εφημε-
ρßδα τηò ΕλλÜδοò το Β27 kar ιο 182θ, προφανþò
yra να προσελκýσουν kar Üλλουò." Μüλτò το 1835
κατüρθωσε να συστÞσετ ιο Ορφστοτροφεßο τηò
Δημιοýργησc ΟΡφονοτΡοφ€ßο, το οποßο
εξεßßχΕπκ€ σ€ μòγüΠη σχοßþ που η φÞμπ τηò
Ýγινε γνωστÞ d üßο τον €ηηηνισμü
Ι4
Ανφου, το οποßο εξελßχ8ηκε σε μεγ¼λη ΦολÞ, που
η φßμη τηò Ýγwε γνωστη σ'üλο τον Ελλτινισμü.
Ο Καßρηò, ιον οποßο ο ΑλÝξανδροò Σοýισοò α-
ποκÜλεοε «γqιοντα διακεχρτμÝττο yra ιτò σπþττεò
αρετÝò του r«rr την ευρýτητα των γνþσεþν του»Ο kar
ο Κωνσταντßττοò Οχονüμου ιον ιιαρακτηρτσε «οφü-
Qpa δημοιφατικü dινθρωπο»,'ηταν αυτüò που κλη-
θεßò την ιελευταßα οττγμη προσφþνησε απü στÞ-
θουò τον κυΒερνßτη ιηò ΕλλÜδαò ΙωÜwη Καποδß-
οτρτα, κατÜ την Üφτξη του σιην Aiyrva σττò 11 Ια-
rrouapiou 18¸, με Ýνα λüγο fuτü ολλÜ με ουσιαπτ-
κü δημοτιαιχü περταþμενο."
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
1. ΔημÞφιοò Ποσ:ο.Ιηò, Μριλσò Κσßρηò Αθt'ινα,
Δαρδανüò, tθθ6, σ. 184-186.
2. Iιοþτνηò Κορqτπληò, Ιοτορßα των Κιftηντþν, Aθnvaι
1θ4θ, σ. 167.
3. ΠασßÜληò, ü.π., ο. Ι4.
4. Β. Ν. Ταþχηò, «Ο Θεαριλοò Καßρηò τιατ η ευlχοπαßκÜ
σκÝηm», Παιδεßσ, r(lθ46), ο. θ7.
5. Βασßληò Κýρκοò, «Ο Θεüφλοò Καßρηò kar η φýοοοφßω»,
ΠlηχτιχÜ Πανελληνßου Συlιποοßου «Θεüφιλq Καßρηò»,
ΑθÞνα, Gutenberg, 1θθθ, ο. 1931.
6. ΚqρÜò Γýwηò, Θεüφιλοò Κýρηò-Κωνσταντßνοò
Κοýμαò. Δω πιητοπüμι frοκολοι rou ΓÝνοι4:, Αθηνα,
Gutenberg, rθ77, σ.3θ.
?. Τωοò ΒουρνÜò, ΑφηρισlιÝνοι οπü το κατστημÝνο.
Θεüφτλοò ΚαΙρηò Αθfu/α, ΜποιιΖαò, 1979, σ. 1G22.
8. ΣπερþιτΖαò Στ., «Ο Θεüφτλοò Καßρηò δτδüσιια}ιοò στην
ΑνατολÞ», Ελληνικý Δημιουργßσ,129 (1953), σ. 716.
9. ΓtrαοχÜληò, ü.π, ο. 2º.
10. ΓΙαοηληò, ü.π., ο.23.
υ. Ambroise Fiιmin Didot, Notes d' υη voyage dans Ie
Levant en 1816 et 1817, Paris, Didot, [Β26], σ. 375.
12. Didot, ü.π., σ. 3ω-386.
13. ItrωτπÜò Βασßληò, «Η ΦυστχÞ του Θεüφτλου ΚαΙρη»,
ΠιmζυκÜ Πανελληνßου Σιηιποσßου «Θεüφιλq ΚαΙρηò»,
ΑθÞνα, Gutenberg, 19ω, σ, 92.
14. Νικüλαοò Κασομοýληò, Ενθιιμýματα ΣτμηÜrτßr(ßß τηò
ΕπαναστÜαετιη ιων ΕλλÞνων 1821-1ω3, τ. Α, ΑθÞνατ,
1θ41, σ. lθ5.
15. I. Κ. ΒqlτατΖßδηò, «Νεοελληνυ<Ü σ.lÝτ«δοτα Ε2l-Β8l»
Δελτßον mò ΙστορlκÞò και Εθνολογχηò Ετιρεßαò τηò,
ΕλλÜΜ, ? (lθlclθl8), σ. 7-8.
16. ΒογτατΖßδηò, ü.π,, ο. Φ-4L.
17, Βασßλετοò Σφυρüεραò, «Ο Κοßρηò σrrnr ΕττατÜοταση του
l32L», ΠιηιζτικÜ Πανελληνßου Σιηιιοσßου « Θεüφιιλοò
Καlρηò», Αθßνα, Gutenberg, Ιθ88, σ.105.
Β. ΝlrJ(oλαοò Στmλýδηò, Αιομνημονεýματα, τ. Α',
Aδt'Vrιoιv, Β51, σ. ω7.
19. ΒογτατΖßδηò, ü.π., ΝΕΕ,8 (1C2il), σ. Π8,
20. I. Π. ΖωφÜφοò, «Ο Καßρηò στον Εθνιχü Αγþνα»,
Ελληνικý Δημιουργßα,12θ (rθ$), σ. 73θ.
2L. I¸Ε,2
(20.10.Β26), σ.6.
22. ΓDΕ,85 (17.12.Β27), σ. 3Φ τζατ ΤΕ¸, 3 (θ.l,Β2θ), ο. ι0.
Π. Soutzo Alexandre, Histoire de 1α revolution grecque,
Paris, Didot, 1Β29, σ. Φº,
24. Οτκονüμου Κωνοτα\ιßßνοò, Τα σωΖüμενα εκκλησιασυχÜ
συwιÞμματα, τ. B'AΘivar, Ι864, σ. ζω0.
25. ΓΕΕ,7 (2s.l.B28), σ. 31-32 l(ar s (1.2.Β28), σ. 35-36. I
17υ μαθηματτκÜ κατ χημεßα, Η ß835
Ο ΘωμÜò (αργüτερα Θεüφιλοò) πορουσßα ιιar συμ3ολη ιου Ιδρυετ σιην Ανδρο Ορφανοφοφεßο
Καßρηò γεwτÝιατ οιην Ανδρο αlrοθαθμßΖουν ιο εκπατδευιτκü yra τα ορφανÜ πατδτÜ ιων
(1θ,10). Η οτκογÝνετÜ του με μαχρÜ Ýργο ιηò Ακαδημßαò. αγωντστþν του '21.
rσιoprkn παρÜδοση ανÞκετ σε ß8ß9 ß839
ωτþτερα κοτνωνττιÜ σφþματα. Ιδρýετ ιυπογραφεßο στην Ακαδημßα. Or συντηρηττκοß κýκλοτ τηò
ß794 Μυεßιατ απü τον Αρτσιεßδη ΠαππÜ εκκλησßαò καιαφÝρνουν ιο
ΓΙεθαßνετ ο πατÝραò ιου. Ο σιη Φτλ:χÞ Ειατρεßα. κλεßστμο του Ορφστοιροφεßου.
αδελφüò τηò μητÝραò του κα1 Ι82Ι ΑρχßΖετ η υερτπÝιετα ιου Θ. I(αßρη
ανÜδοχüò του Σωφρüντοò Η καιασφοφη των Κυδωντþν απü με την κατηγορßα üτι δτδÜσκετ
ΚαμπωτÜκηò, εφημÝρτοò στο ναü τουò Τοýρκουò προκαλεß ιην ανττχρτσιταντκÝò θεωρßεò. Τßθειατ
ιου Αγßου Γεωργßου σττò Κυδωνßεò, αΠοΧωρηση του. οε περτορτσμü σε δτÜφορα
ιον παßρνετ κοντÜ του για να 1822 μοναστηρτα ιου νησΙωιΙκου Χωρου.
εκπατδευτεß. ΣυμμετÝχετ συò εργαοßεò τηò Α' ß852
Ι8ο2 ΕθνοσυνÝλευσηò. ΛαμΒÜνει μÝροò ΔτκÜΖετατ σιη Συρο kar ιτμωρεßτατ
Ιδρýεται το Ελληνομουσεßον, η kar τραυμαιßΖεται σε μÜχη ενανιßον με πorvn φυλÜκτσηò 2 ετþν.
περßφημη Ακαδημßα ιων των Τοýρκων. ß853
Κυδωντþν. Ο Καßρηò, σπουδασιηò ß823 Πεθαßνετ ασθενßò σιο κελß του σττò
σιη σχολÞ, θα Ýχετ δασκÜλουò τουò ΛαμθÜνετ μÝροò σττò εργασßεò τηò φυλακÝò τηò Σýρου. Οι αρχÝò
φηγüριο ΣαρÜφη (φτλοσοφßα) kar Β' ΕθνοσυνÝλευσηò. apvoυvtar σιουò συΙ¾ενετò ιου να
Βενιαμßν ΔÝσβτο (μαθημαιτκÜ, ß826 ιον ενιαφτÜσουν σιο νειζροιαφεßο.
φυστκÝò επτσιßμεò). ΙΙληρεξοýστò ιων Ανδρτωιþν στη ΕνταφτÜΖετατ παραπλεýρωò του
Ι 8οß Γ ΕθνοσυνÝλευοη. λοτμοκαθαριηρßου.
Γßνειατ μοναχüò κατ σýνιομα
δýκονοò.
Η προτομÞ του
ß8ο3
θεüφιλου Κιßßilη
Αναχωρεß με δαπÜνεò πλουσßων
οτην κειιτρικÞ
Κυδωνταιþν yra να συνεχßσετ ττò
πλατεßο τηò
σπουδÝò ιου σιην Ευρþπη. Στην
Ανδρου
Ελβειßα παραχολουθεß το
εκπατδευιτκü σýστημα του
Πεσιαλüιοτ kar σιην ΠßΖα
σπουδÜΖετ φιλοοοφßα,
ß8ο7
Μεταβαßνετ στο Πqliσr. üπου
ολοκληρþνετ ιιò φτλοσοφτκÝò
σπουδÝò ιου.
ß 81ο
ΕπιστρÝφετ σιιò Κυδωνßεò ýστερα
απü Ýκκληση ιων Κυδωντατþν, yra
να δτδÜξετ στην Ακαδημßα.
ß8ßß
ΑναλαμΒÜνετ τη δτεýθυνση τηò
Ευαγγελτκßò Σχοληò τηò Σμυρττηò.
Αποχωρεß λüγω δταφωντþν στο
ιÝλοò του Ýτουò kar επτστρÝφετ οιτò
Κυδωνßεò.
ß8Ι2
Αποχωρεß προσωρτνÜ απü την
Ακαδημßα λüγω ιων δταφωντþν
ΣαρÜφη kar ΛÝσβτου, μειο.θαßνετ
στην παιρßδα του Ανδρο, αλλÜ
εmστρÝφετ πÜλτ σιτò Κυδωνßεò.
ß8ß4
ΔιδÜσκετ στην Ακαδημßα φυσκη,

15
Το οΡΦΑΝοτΡοΦΕιο

4. Το 0ρφονο-
τροφεßο του Καßßρη ληλοοπαραγμουò που εßχαν ερημþσετ ιη χþρα, kar
εßχε σκοπü την συντσιοýσε δßκατη kar αντδτοιελη δτακυθÝρνηση,
περßθαλψη των με σκουü ιη δημτουργßα μταò δημοκραιτκßò kar ειι
ορφονþν του νομουμενηò πολττεßαò. ΚαιÜ σετρÜ προτερατüιηταò
Αγþνο (Ýργο του Ýργα του Κυθερνßτη Þιαγ κατÜ τον Καßρη, «η κα-
Δ. Τσüκου). τÜπαυστ.ò των διχονοιþν, η διÜλυσιò των φατριþν,
5. 0 Üλλοò η ορθý, η δπαΙα, η μη ψευδομÝνη το üνομα Κυ-
«OιρετΙκüò»
ΒÝρνησιò τηò ΕλλÜδοò, η αναγÝννησlò των αν-
θεüκλητοò θρþπων, η ανÜπλασιò των αληθινþν ΕλλÞνωJι».
Φορμακßδηò,
Ο Καßρηò ευßσηò προÝτρεπε ιον Καποδßσιρτα να
επßσηò δεν
κυΒερνßσετ αμερüληπια «þστε να αισθανθÞ η πα-
δÝχτηκε το
τρßò, να καταλÜΒωμεν και ημεßò, να επαναλÜΒη
παρÜσημο οπü
η αδÝκαστοò ιστορßα, ν' αντηχησωσιν üλοι οι αι-
τον 0θωνα.
þνεò üτι Συ, ουδÝ ο υιüò Σου, ουδε ο οικεßοò Σου,
6. Το νεüδμητο
κτßριο του
ουδÝ ο φßλοò Σου, ουδÝ πνευμα φατρßαò, αλλ' α-
Πονεπιοτημßου ληθιßη αυτüò ο νüμοò του Θεοý, αυτü το δßκαιον,
Αθηνþν στο οποßο αυτοß τηò ΕλλÜδοò οι θεσμοß κυΒερνýσουσ7 τnv
εκλÞθη να διδüξει ΕλλÜδα διÜ Σου». Το πολτιτκü Σýνταlμα θα δημτ-
ο Κιßßρηò ουργοýσε το απαραßτητο θεσμτκü πλαßστο kar θα
καθτστοýσε την παιρßδα «αληOþò ελευ8Ýlην, αυ-
τüνομον και ανεξÜρτητον».
Ο υολτττκüò αυτüò λüγοò «κλεßνετ» ιον κýκλο ιηò
πολτιτκηò ιου παρουσßαò kar Ýκιοιε ο Καßρηò αφο- κραττκη εξουσßα, ακολουθþνταò πλÝον συνετδηιÜ
στþνειατ αποκλετσιτκÜ στο εκπατδευιτκü του Ýργο, την τδτωττκÞ οδü. Το 1Β35 ο Ο8ων τοý απÝνετμε ιο
Τον ßδιο μÜλτστα χρüνο (182Β) ο μτστονÜρτοò ΙωνÜò Χρυσü Σταυρü ιου ΤÜγμαιοò του Σωιßροò, μßα α-
Krvyι< (Jonas King) του πρüιετνε να δτδÜξει σιο νþιαιη ιτμη, ωò Ýνδετξη ευγνωμοσýνηò yra ιην
σχολεßο που επρüκεττο να τδρυσετ στην ΑθÞνα, προσφορÜ ιου κατÜ ιον αγþνα τηò παλτγγενεσßαò.
προσφÝρονιÜò ιου υψηλüιατο γτα ιην εποχß μτ- Το ανþτατο αυιü Βαστλτκü παρÜσημο απονεμηθη-
σθü, 700 γρüστα ιο μηνα, αλλÜ ο Καßρηò αρνηθη- κε και οε Üλλουò αγωντσιÝò ιου Ýθνουò γτα ιτò μÝ_
κε, γτατß Þθελε να αφοστωθεß στην ßδρυση του xpr τüιε θυσßεò τουò yra την απελευθÝρωση ιηò πα_

Αρνþδηκε τπν ÝδΡο του κοδπγητÞ

τηò φιηοσοφßοò στο Πον€πιστÞμιο Αδηνþν,
κοδþò και πορüσημο οπü τον Οδωνο

Ορφανοιροφεßου ιου στην Ανδρο.'

Η τδÝα τηò ßδρυοηò του τδρýμαιοò αυτοý υπηρχε
αυü το 1826 üιαν, ευρτοκüμενοò σιη Συρο, Ýκανε μÝ-
σω ιου Τýπου ττò υρþτεò εκκλßσετò yra συνθτοφο-
ρÜ υπÝρ τηò ßδρυσηò Ορφανοτροφεßου, «üπου θÝ-
λουστ ιρÝφεσθατ, ενδυεσθαι και δτδÜσκεσθατ τα
γρÜμματα καιÜ ιην αλληλοδτδαχιχßν μÝθοδον ü-
σα ορφανÜ ar περτστÜσετò κατ ιων ορφατοφßλων η
συνδρομß ιω συγχωρüσωσι να παραλÜΒη».' Γτα τη
συγκÝνιρωση συνετοφορþν απü ομογενεßò ταξτδευ-
ετ απü το 1832 σε Ιιαλßα, Γαλλßα, Αγγλßα, Αυστρßα,
ΚÜιω Ρωσßα, Μολδα6ßα kar Κωνστανττνοýπολη.
ΕπισιρÝφονταò στην ΕλλÜδα ιο 1835 αφτερþνετ
üλο ιο χρüνο Kar ττò δυνÜμετò του στο ßδρυμα αυιü,
που αποτελεß Ýργο Ζωηò yra ιον ßδτο, ενþ παρÜλ-
ληλα αποποτεßτατ ττò ττμÝò που του αποδßδετ η

1Β

ιρßδαò. Ο ανιτκομφορμτστßò και φýσετ φτλελευθε-
ροò Καßρηò δεν αυοδÝχθηκε αυτη την ττμη, σε μτα
προσπÜθετα Ýκφρασηò ιηò αποδοκτμασßαò ιου
προò ιο καθεοτþò ιηò θαυαρτκýò ανιτθαστλεßαò
Kar τηò αυιαρχτκßò δτακυSÝρνησηò, μÝνονιαò Ýισι
υτσιüò kar συνεπηò σιτò αρχÝò ιου. Σιην απανιηιι-
κÞ επτοτολÞ προò το νεαρü ΒαστλιÜ, σιτò 25 Ιουνß-
ου 1835,' αναφÝρετ üττ δεν Ýπραξε «τßποτε τοιου-
::-:,
Ξ_,,
::
του ΒραΒεßου Üξιον», ενþ συγχρüνωò δεν υαρα-
λεßπετ να υπενθυμßσετ την ανÜγκη δτακυΒÝρνησηò
«με τουò συνταγματικοýò 0εσμοýò», χÜρη στουò ο-
ποßουò θα εξασφαλιοwß η « ανε ξαρτησ ßα» και ε υ -
<ι
δαι,μονßα» του ιüπου. Θα πρÝπετ δε να επτσημαν-
θεß η πληροφορßα ιου ΑναστÜστου Γοιfα üιτ kar
Üλλοτ δυο λüγτοτ κληρτκοß δεν δÝχθηκαν παρÜ-
σημα του Οθωνα: ο Θεüκλητοò Φαρμοχßδηò και ο
Γρηγüρτοò ΚωνσταντÜò.
ην ßδτα ευοχÞ ο Καßρηò αποποτÞθηκε kar
Üλλη μτα τιμß ιηò πολτιεßαò. Οταν ιο 1Β37
τδρυθηκε το Πανεπτσιßμτο Αθηνþν, του
7. 0 Κωνσταιιτßνοò
προσφÝρθηκε η Ýδρα του καθηγητß ιηò Φτ-
ΚονÜρηò, ορχηγüò
λοοοφßαò, την orroia αρνüθηκε τσχυρτΖü- του οτüλου,
μενοò üττ καθηγηιßò δεν εßνατ αυιüò που δτδÜσκετ εστüλη να
σε πανεπισιημιακÞ σχολÞ ü σε γυμνÜοτα, αλλÜ «ο συλλüβει τον
απανταχοý τηò τηò δτιß τηò διδασκαλßαò κα1 του Κιßßρη
παραδεßγματοò ωφελþν».'Μτα Üρνηση ιου δηλþ-
νετ ιο φτλελευθεριομü και ιον αντικομφορμτσμü
του. τη θαθιÜ δημοκραττκη σκÝψη του.
Τα εγκαßντα του Ορφανοιροφεßου Ýγτναν το Σε-
πιÝμθρτο ιου 1Β35 με 30 ορφανÜ πατδιÜ, αλλÜ απü
ιον ΙανουÜρτο του 1Β36 λετιουργηοε κανοντκÜ, ο δε
Καßρηò εργαΖüιαν ενιαιτκÜ Kar ακουρασια 20 þ-
ρεò ιην ημÝρα. Γτα ιην εξευρεση των απαραßιηιων
οτκονομτκþν πüρων κατÝφυγε kar πÜλτ σιουò ομο-
γενεßò τηò Αγγλßαò, or oπoior εξακολουθουσαν να
ιου συμΠαραστεΚονταΙ, να ιον εΚτιμουν Kar να ε-
μπτοιεýονιατ το Ýργο του. Σιο Λονδßνο υπηρχε μü-
Ο Κο'ßρηò ονÝπτυσσ€ φιΑικÝò σχÝσ€ιò
μò τουò μοδητCò του μÝσο σ' Ýνο ΠοιδογωγΙΚü
κf,ßμο πρωτüτυߺο για την €mοχÞ του
ντμη επτιροπη συλλογηò κα8ορτομÝνων yra το κÜ-
δε μελοò συνδρομþν, υου προορßΖονταν yra την
κÜλυψη των εξüδων συνιηρησηò kar λετιουργßαò
ιου Ορφανοιροφεßου.Ο Το ΝοÝμθρτο ιου 1Β3Β, πα-
ραδεßγματοò χÜρη, ο Καßρηò Ζηιοýοε απü τον Π.
Δασκαρßδη (ο οποßοò εßχε εμπορικü οßκο αρχτκÜ
σιη Συρο Kar αργüιερα στο ΜÜντοεσιερ), μεταξυ
Üλλων, να φροντßοετ þστε ιο Ορφανοιροφεßο να
προμηθευτεß «εν μlκροσκüπιον συνOετον μεν,
αλλÜ κοινüν, και üχτ ηλιακüν, χÜρταò 0αλασσι-
νοýò, και üλων των γνωστþν λιμενων, χÜρταò
fων πρωτυουσþν τηò Ευρþπηò πüλεων κα] τ,ων
Üλλων μερþν του κüσμου, εÜν üμωò δεν εßναι τü-
σον ακριΒοß».'
Ο Καßρηò. αρνουμενοò την εποπιεßα kar ιον Ý-
λεγχο τηò κυθÝρνηοηò, φρüνιτΖε yra üλα μüνοò )
19
 διδασκαλßα, την καιÜσιαση ιου κττρßου, ιην
του: τη
προμη8ετα εποπτικþν μÝοων δτδασκαλßαò, ιην Ýν-
δυση kar διαιροφß ιων μαθηιþν κ.Ü. Στη σχολÞ
δßδασκε φιλοσοφßα, φυοτκη, χημεßα, μαθηματτκÜ,
αστρονομßα και ελληνικÜ, ενþ η πλουστüιαιη βr-
τρÜρμασε |κÜ τομ φßmασΦφικÜ_δΡησκ€υτ!κü
ýατημα. τη «δ€ασÝΒειο», για το οποßο
Επιι(ρßδηκε, διþχδηκΕ κοι κοταδικÜστηκΕ
8. 0 ΑνδρÝοò βλτοOηκη του (Ι.341 Ýργα οε 2,438 τομουò) περτε-
Συγγρüò οναφÝρετοι λÜμΒανε βιβλßα ποτκßλου περτεχομÝνου: φτλοσο-
οτιò λιτÝò συνθÞκεò φßαò, ηΒικηò, ψυχολογßαò, τστορßαò, λογοτεχνßαò,
ζωÞò του δοσκüλου κλαοτκηò γραμματεßαò, πολτιτκηò οτκονομßαò, μα-
του, 0εüφιλου θηματτκþν, φυστκþν επτοιημþν, λεξικÜ ευρωπαß-
Κιßßρη. κþν γλωσσþν κ.Ü.η
θ. Σχεδßοσμα με τη Στη σχολÞ, üπου or μαθητεò Ýφθασαν τουò 600,
μορφÞ του την δεν συνÝρρεαν μüνον ορφανοß, αλλÜ kar πλοýστοτ
περßοδο των
νÝοτ κατ πολλοß ενηλτκοτ, τερωμÝνοτ kar λαßκοß,
εναντιOν τOυ
προερχüμενοτ απü διÜφορα μÝρη τηò ΕλλÜδαò, α-
διþξεων.
,Ι0.0
πρεσβευτÞò
κüμη kar απü την Τουρκßα, που επιθυμοýοαν να
διδαχδοýν απü ιο σοφü δÜσκαλο.'
οτην Κωνσταντι-
νοýπολη Αλ.
Το παιδαγωγικü κλιμα που επτκρατουοε ηταν
πρωιüιυπο yra την εποχη και yr' αυτü η αποδοχÞ
Μαυροκορδüτοò
θορυβÞθηκε απü την
του δασκÜλου kar στοχασιÞ Καßρη απü ιουò μαθη-
παρουσßα του Κιßß¼η τcò ιου ηταν θετικüτατη. ο οποßοò ανÝπιυσσε μαΖß
τουò φιλικÝò σχÝσετò. ΜÝσα αηü ια μαθηματÜ ιου,
20
ττò «συνδταλÝξειò», μετεδιδε το φιλελευθερτσμü του
και ττò θαοτκÝò αρχÝò ιου, or οποßεò αττοιÝλεσαν
πραξη Ζωηò: ατομτκη ελευθερßα κατ σεΒασμüò
στην ελευθερßα τηò συνεßδησηò, πολτττκÞ ελευθε-
ρßα κατ κοινωνικη δτκατοσýνη που κατοχυρþνο,υτατ
ουνιαγματτκÜ, συνεχηò αναΖÞτηση τηò αληθεταò
kar μελÝτη του επτστημονικοý λüγου. Eivar χαρα-
κιηρτσιικÝò οι αναμνηοετò ιου ΑνδρÝα Συγγροý
yra ττò συνθηκεò διαθßωσηò του παλτου του δαοκÜ-
λου; «Ζωηρüιατα ενθυμουματ το εσωτερικüν του
δωμαιßου του προò υπνον, εν λßαν στενüχωρογ αυ-
ιüχρημα μοναχοý κελλßον, περτÝχον μßαν ξυλßνην
κλßνην, τηò οποßαò ιο οιρþμα kar ιο εφÜπλωμα πε-
ρτορßΖονιο ετò δυο χονδρÜò θελÝντΖαò Kar προσκε-
φÜλατον σκληρüν δτ' ερßου πεπληρωμÝνον, ξυλß-
νη αχρωμÜττστοò τρÜπεΖα kar μßαν καρÝκλαν, ου
δÝν πλÝον».'ο
σκοπüò του Ορφανοτροφεßου yra τον ι-
δρυτη του δεν ηιαν μüνο Ýναò χþροò εκ-
παßδευσηò, αλλα Ýναò ιüποò συνÜντησηò
νÝων ανθρþπων. or οποßοτ μÝσα απü ιη
θρησκευτικη πßοτη. ιη συγχρονη επι-
σιημοντκß γνþση kar τη φτλοσοφßα συμΒßωναν σε
μτα κοτνüτητα αναΖητþνταò ιην εφαρμογη νÝωτ-
κοτνωντκþν ιδεþν," ΠαρÜλληλα, ο Ανδριοò λα
γτοò ανÝπτυξε ιη δτκÞ του θεωρßα του «ενýλου»Ι
Kar εφÜρμοσε δτκü του φιλοοοφικü-θρησκευττκü
συσιημα, ιη «θεοοÝβετα», yra ιο οποßο επτκρß8η-
κε τüσο πολυ, δτþχθηκε και καταδτκÜοτηκε. Το
καλοκαßρτ του 1Β39 Üρχτσαν or πρþτεò διþξετò που
οδÞγηοαν στο κλεßοτμο τηò σχολÞò.|'l

Τον ΟκτοιΒρτο του 1Β39, ο αρχηγüò τηò ναυιτκηò

μοßραò ιου Αlγαßου Κωνσταντßνοò ΚανÜρηò Ýλα-
Βε δταταγη να μειαφÝρετ με το πολεμικü μπρßκτ
«ΑδηνÜ» τον ΚαΙρη, για απολογßα στην ΙερÜ Συ-
νοδο. Ο Ψαριανüò ηρωαò υποδÝχθηκε με μεγÜλο
οεΒασμü ιο γÝρονια σοφü δÜοκαλο, ο οποßοò ιο
1Β21 εßχε ξεοηκþοετ τουò συμπατρτþτεò του στην
Επα,υ,Üσταση.
Στιò 3 ΝοεμΒρßου, με το ßδιο σκÜφοò Kar με κο-
μτστη kar πÜλι τον ΚανÜρη. ο Καßρηò εκτοπßοιηκε
οτη ΣκιÜδο. στο μοναστηρι τηò Ευαγγελßσιρταò, για
τÝοσερτò μηνεò, κÜιοι απü Üθλιεò συνθηκεò, üπου
or μοναΧοΙ τον ΚαΚομειαΧετρτστηΚαν Προσφερο-
ντÜò του Ýνα υγρü κελß και αποκüπτονιαò κÜθε ε-
πτκοτνιονßα του με τον Ýξοι κüομο. Οι κακουχßεò κατ
τα βαοαντοτηρια, αλλÜ κατ το συναßσθημα τηò πι-
κρßαò και Üδτκηò μεταχεßρισηò κλüντσαν τελτκÜ
την υγεßα ιου. Η κυΒÝρνηση ατιοφÜστσε τüτε τη με-
ταφορÜ του στη Σαντορßνη στη μονη ιου Προφητη
Ηλßα, üπου τον επισκÝφθηκε ο Θεüκληιοò Φαρμα-
κßδηò, χιορßò να καταφÝρετ να τον μειαπεßοεl. Η μÝ-
xpr τüιε μειοχεßρτση ιου ειχε οκληρýνετ πλÝον τη
στÜση του καταπονημÝνου δασκÜλου, ο οποßοò Ζη-
τησε Üδετα να φυγετ στο εξωιερτκü.
ΠρÜγματl. το ΜÜρττο του 1Β42 αναχþρησε yra
την αγαπημÝνη του Ευρþπη (Ýπειτα απü μτα συ-
ντομüτατη παραμονη στην Κωνσιανιτνουπολη,
που δορυθησε üχτ μüνο την ελληντκη πρεσΒεßα
και τον πρÝσΒη Αλ. ΜαυροκορδÜτο, αλλÜ kar το
iδro το Πατρταρχεßο''), πρþια στο Παρßστ kar μετÜ
11. Το κελß
οτο Λονδßνο, üπου Ýμετνε το μεγαλýτερο δτÜστη- στ0 0πOΙο
μα. Εκεß εßχε πολλουò φßλουò kar μαθητÝò, οτ ο- φυλOκßστηκε
ποßοτ ιου συμπαραστÜθηκαν, üπωò προαναφÝρθη- 0 Κßßßρηò
κε και üπωò δταπτσιþνετατ kar απü τη σωΖüμενη
αλληλογραφßα του. Στο Λονδßνο δßδαοκε δυο φο-
ρÝò την εθδομÜδα φτλοσοφτκÜ μαθηματα, τα ο-
ποßα ονüμαοε «ΔευτÝραν Περßοδον του Κηρυγμα-
τοò τηò Αληθεßαò>».''
ΕπÝστρεψε οτην ΕλλÜδα μειÜ την ΕπανÜσταση
τηò 3ηò Σεπτεμθρßου και ιην ψηφτοη απü ιη Βου-
λÞ του ΣυντÜγματοò του 1Β44, με ιο οποßο θεσπß-
στηκε νüμοò «περß ελευδερßαò συνετδησεωò». Ο
Καßρηò Ýφθασε οιην ΕλλÜδα τον Ιοýλτο του 1844,
με ιη Βοηθετα του υπουργου, παλτοý του φßλου kar
συμφοτιητη απü το Πανεπτστημτο τηò ΠßΖαò ΙιοÜν-
νη ΚωλÝττη.'υ Ξαναγýρτσε στο αγαπημÝνο του
Ορφανοιροφεßο, üπου επανÝλαΒε το υαιδαγωγικü )
2L
 Το οΡΦΑΝοτΡοΦΕιο

του Ýργο με λßγα üμωò πατδτÜ, ια orroia ουντηρου-

σε με συνετοφορÝò ομογενþν τηò Αγγλßαò. Δεν ε-
πρüκετιο üμωò να μεßνει ησυχοò yra πολυ. Iδßωò με-
ιÜ ιο 1Β47, üιαν πÝθανε ο προστÜιηò του ΚωλÝττηò,
νÝεò κατηγορßεò Üρχτσαν να εκτοξευονιατ ενανιßον
του ωò ατρεστÜρχη αγνþστου θρηοκεßαò.
Το σημαντικü εßναι üτl. εν μÝσω αυτþν των νÝων
διþξεων, ο ΚαΙρηò δτατηροýοε ιην αιστοδοξßα του
kar η πßσιη ιου σιη θεοσÝβετα και σιη δτÜδοση τηò
εντσχυüιαν kar γτνüταν πro επßμονη, üπωò δraπr-
στþνειατ απü τη σωΖüμενη αλληλογραφßα του,''
πτσιεýονταò üιτ η θρηοκεßα και üχτ η πολτττκη

ΠÝδονε στιò φυßΙοκÝζ τηò ýρου και €τÜφη

στον του mΦιμοκαδαΡτm Ýου
κΘι üχι στο νΕκΡοταφ€ßο των χριστιανþν

πρακττκη θα ουμθÜλετ στη συναδÝλφωση ιων λα-
þν.'η ΜÝχρτ το ιÝλοò ιηò ιραγτκηò Ζωηò του σιÜδη-
κε συνεπßò σ' αυτÝò τιò αρχÝò με üλο ιο τßμημα που
Ýμελλε να πληρþσετ. Τον Καßρη, ακüμη ι<ar σττò
πro δυσκολεò στιγμÝò, δεν τον εγκαιÝλετψε ιο αοß-
γαοτο πÜθοò του, που τον ιροφοδοτουοε με δυναμη
Kar ΚουραΥΙο.
Το ΔεκÝμθρτο του 1Β52 σχημαιßστηκε δτκογρα-
φßα ειò θÜροò του με SÜση καταθÝσετò ψευδομαρ-
τýρων κατ Üρχτσε η δßκη του κεκλετσμÝνων ιων θυ-
ρþν σιη Συρο, üπου καιαδτκÜστηκε σε δýο χρüντα
φυλÜκτση. Φυλακßσιηκε σιτò φυλακÝò Συρου,
üπου or κακουχßεò kar ιο πεομÝνο ηθικü
ιου κλüντοαν την Þδη ειτΒαρημÝνη υ-
Ξ §ο*
γεßα του. Υσιερα απü Ýναν «κακοηθÝσιαιο παγειω-
δη» πυρετü πÝθανε στιò 13 Ιανουαρτου,'' λßγεò μÝ-
ρεò μετÜ τη δßκη του.
«Η κηδεßα ιου εγÝνειο πÜνιη ασημωò ωò αλη-
θουò καταδßκου, ετÜφη υπü ιων συνιρüφων τηò δυ-
στυχßαò ιou»r" οτον περßΒολο ιου λοτμοκαθαρτηρßου
με ιην επßθλεψη ιου ασιυνüμου Ερμουποληò. Ο
αρΧτερευò εΙΧε αΠαΥορευσεΙ την ιαφη του νεΚρου
στο νεκροιαφεßο ιων χρτοττανþν, Τον δε νεκρü με-
τcφcραν Τουρκοι αχθοφüροl. γτατß οι χριστιανοι
αρνηδηκαν.'' Την επομÝνη τηò ιαφηò του Üγνωστοι
Üνοτξαν ιον τÜφο ιου, Üνοιξαν την κοτλτÜ ιου και Ý-
ρτξαν αοθÝστη yra να εξαλεßψουν ακüμη και αυτο
ιο λεßψανü του.
Λßγεò μÝρεò αργüιερα ο Αρετοò
ΠÜγοò με απüφαση ιου τον α-
πÜλλασοε απü ττò καιηγο-

Ξ.ßl..τ
- I h η ßß Ý ιι

:,2ß,
ξtΔηftftßßft
* ιß fl α *Φι nj,
Εß ] π t.l
ft ß
LΙ τ.Þ,ß
 {-
dτÞ
ρßεò που ιον βÜραιναγ αλλÜ η μισαλλοδοξßα και
ο φαριοαßσμüò δετ, επρüκειιο να υποχωρηοουν ου-
τε με το θÜναιü ιου, Το 1θ12, με απüφαση του υ-
πουργου Εσωιερτκþν Εμμ. ΡÝπουλη, αναοιηλþ-
θηκε οιην Ανδρο η προιομη του Καßρη, φτλοιε-
χνημÝνη απü τον Ανδριο γλυπτη Σ. Ν. ΠαρλτÜρη,
η οποßα üμωò εßχε απαγορευθεß, μτα απαγüρευοη
που εßχε ξεσηκþσετ τουò Κωστß ΠολαμÜ, Ζοχαρßα
Παπαντωνßου kar Παýλο ΝτρθÜνα."
Φαßνειατ üιτ ο Ανδρτοò λüγτοò kar νεκρüò ακüμη
θεωρουνταν επτκτνδυνοò. Ακüμη Kar «μαρμαρωμÝ-
νοò» Ýπρεπε να φιμωOεß.
ßι-
Η'ß.lβυ,
-ΕΙ .]
Ξ;,ß:θ
ι ,ι.L, . <.
Ξ-Ι
12. ΛαßκÞ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ λιθογροφßο γιο
r. Ο λüγοò αυιüò δημοστευ8ηκε στη ΓεγιχÞ Εφημερßδα, αρ. την ΕπανÜσOση
φ. º /2Β.L 182Β, σ 31,32, φ Β/1.2.1828, σ. 35-36. ΠρΒλ. τηò 3ηò
ΑναστÜσιοò Γοιýαò, Βßοι ΠαρÜλληλοη ι Β, ΑθÞνα1 Β70, σ Σεπτεμβρßου
176-177, Αικ. Κουμαριανου, «Η ελευθεροφροοýνη ιου
1843. Μετü την
Θεüφτλου Καßρη», ΕποχÝò, τχ. 46 (1967), ο. l0-Ι2.
επκρÜτησÞ τηò ο
2. Δημßτριοò Π. ΠαοχÜληò, Θεüφιλοò Καlρηò ΑθÞναι Ι928,
ο. 53.
0εüφιλοò Κιßßρηò
επÝOτρεψε
3. ΓεγτκÞ Εφημερßò, αρ. φ.2/20.10.1826, σ.6-7.
4. Γοωαò, ü.π., ο. 184-Ι85 xar Κουμαριανοý, ü.π., σ. 13. στην Ελλüδα.
,l3.
5. Γοýδαò, ü.π., ο. Β5 Η Σýροò οτα
Καßρηò kar οτ Ελληνεò ιηò
6, Β. Ν. Τατακηò, «Ο Θεüφιλοò μÝσ0 του 19ου
Αγγλßαò», Αγγλοελληνικη Επfiεþρηση, τ Ζ, ιχ.7 (Ιθß- 0Ιþνα
55), α.22'7.
7 ΤατÜκηò, ü π., α.226.
Β. ΓιÜννηò ΚαρÜò, «Η φυοικη σχÝψη ιου Θεüφlλου Καlρη
κατ η ευρωπαικη φυστκß σκÝψη ιοιι κατροý ιου. Η υπüθεοη
του ενýλου», ΠρακτικÜ Συμποσßου «Θεüφιλοò ΚαΙρηò»,
ΑΒÞνα (Gutenberg), 19Β8, σ. 71-80, α 46-4º.
9. Για ιουò μαΒητÝò Βλ, ΠασχÜληò, ü.ιι., σ. 73-84, üπου
δημοστεýειατ και ονομασττκüò ιουò κατÜλογοò.
10. ΚαρÜò. ü.π., α 48-49
11. Κουμαρτανου, ü.π., σ. 7-Β,
12. ΚαρÜò,ο.π, σ 7Ι-80.
Ι3 ΧρÞσlμο Βοßθημα γτα ιιò διþξετò αυτÝò εßναι
ο Δ. ΠαστÜληò, ü.π., ο. 108 επ
14 Γlþρ\¼ò Τουοτμηò, «Η απÝ,\αση του Θεüφι\ου Καßρη απü
ιm, Κιονοιαιτινουπολη ιο 1Β42», Πρακτ 1κÜ Συμποοßου, ü.π-,
1δ ΠασχÜληò, ü.π., α. L62
16. Γοß,δαò. ü π.. σ. 166 kar Παοχß\ηò. ü.r.. σ Ι62-1ω.
t7 Δημηιριοò Ι. Πολεμηò, «Ζηιηματα ιηò ολληλογραφßαò ιου
Καßρη». ΠρακττκÜ Συμποσßου, ü π, ο 156-157.
Ι8 \Ιαρßα ΜαντουβÜλου, «Ο Καßρηò κατ ο εθραΙκüò
δταφωττσμüò. Ατιßα τηò λαßκßò κατ εκκλησταοττκηò καταδßκηò
ιου καßρlκου συστηματοò», ΠρακτικÜ Συμποσßου, ü.π., σ. l39
19. ΠασχÜληò, ü.π., a.2L2. Ο Γοýδαò (ü.π., σ. τθ7) αναφÝρει
ι,ιò ι]μιρα θαι,αιου τη Ι2η Ιανουαριου
20 Γουδαò, ü.rr, ο 197
21 ΣιρατÞò ΠÝτρου, «Ο παιδαγωγüò Θεüφιλοò Kaipnc»,
ΙΙρακτικÜ Συμποσßου, ü.π., ο. 113.
22 ΠασχÜληò, ü.π,,α.2Ι2-22ο. Ι
 «Μεγαλειüτατε,
Απü του εν ΣκιÜOω τÜφου μου, üπου Üκριτοò, ωò ο
κακουργüτεροò των ανθρþπων, Ζων ετÜφην επß μηναò
ολοκληρουò κα1 üπου κατ' Üγνοlαν τηò Υμετεραò
Μεγαλειüτητοò και κατÜ προφορlκÜò διαταγÜò των
διωκτþν μου υπÝστην αφαντÜστουò τlμωρßαò και ΒασÜνουò,
δεν ηδυνýθην να υψþσω την φωνην μου υπÝρ του πολßτου
Ελληνοò συκοφαντηΒÝντοò εν εμοß, καταδικασθεντοò
ακρßτου καl στερηθÝντοò των ιερωτÝρων δικαßων του.
Σημερον πνÝων πλÝον τα λοßσθια αποτεßνομαl προò την
Υμετεραν Μεγαλειοτητα Ζητþν Þ να δικασθþ κατÜ τουò
νüμουò η να ελευθερωθþ και να ησυχÜσω εlò το
Ορφανοτροφεßον μου, η τελοò να μο1 δοθÞ αρκοýσα
προθεσμßα να υπÜγω ελευθεροò ε4 την πατρßδα μου διÜ
να αναλÜΒω ολßγον, να θεωρησω τουò λογαριασμοýò του
Ορφανοτροφεßου, να οlκονομησω ταò υποθÝσειò μου, να
αποχαιρετßσω τουò συγγενεßò καl τα ορφανÜ μου, κα1
Ýπειτα να απÝλθω üπου ο Θεüò με φωτßση καl να
διατρßψω μÝχρl τlνοò εκτüò Ελλαδοò, υπÝρ τηò οποßαò
τριÜκοντα ολοκληρα Ýτη εΒασανßσθην και παρεδωκα
πολλÜκιò καl την ψυχýν μου εlò θÜνατον. ΕλπßΖω üυ η
ΥμετÝρα Μεγαλειοmò θÝλει εισακοýσει μßαν των τριþν
τοýτων ευχþν μου.
Θ. Καßρηò
Εν Θηρα, καιÜ την Μονην ιου Προφηιου Ηλιου
Την 2θ Μαlου 1840»

τηò ΑτκΑτΕΡτινΗ: Koyιvιep¶Noy

καθηγüτριαò υηßνετsßιÝ Paris Sorbonne
δραματτκη Ýκκληση του Θεüφýου Καßρη προò ιο
βαστλτÜ, μειην οποßα Ζητεß την υαρÝμθαση του þ-
στε να δοθεß λýση στην κατÜσιαση που εßχε δτα-
μορφωθεß με ττò ουνεχεßò, απηνεßò διþξετò ενανι
ιου εκ μÝρουò τηò επßσημηò εκκλησßαò,
κατ' εξοχην την απελπτοßα ιου ανυπερÜσπτοιου
θρþπου απÝναντι οτην επßσημη, οργανωμÝνη
Βßα που προÝρχειατ, καθοδηγεßιαι κατ εκδτ
τατ απü φορεßò που δταθÝιουν ιτò δυναιüιιτιεò
λÜ kar ιτò δυνÜμετò- να εξιτυOενþοουν, να συν
ψουν ιο αουμθßθασιο Üιομο, που ακολουθεß ιο
κü ιου, ανεξÜρτηιο, μοναχτκü δρüμο.
Ο Θεüφιλοò Καßρηò συντοτÜ χαρακιηρτσιτκß πε

24
 Ý }
,ιa

]: 3rii

ι_
ετ
__14,

ΟΟ

1. ΠροπολεμικÞ
ρßπτωση τηò συγκρουσηò, τηò δταυÜληò ανÜμεοα ιη σιηρτΖαß και του ατομου που αγωνßσθηκε να φωτογροφßα τηò
σε καιεστημÝνεò μορφÝò εξουσßαò kar σε Üτομα τα δταιηρßσετ την ανεξαρτησßα ιου φρονηματοò, την πλOτεßαò τηò
ουοßα, παρÜ ιουò ελλοχεýονιεò κτνδýνουò, αναΖη- ελευθερßα τηò Ýκφρασηò. Ανδρου, üπου κοι
τοýν επßμονα, κÜποτε ßσωò ανεδαφτκÜ, να προσεγ_ Οτ τυχεò του Θεüφτλου Καßρη αλλÜ μαΖß και του η πρΟτΟμÞ τΟυ
γßσουν, να rkavouorÞσouý Ýσιω κατ με παρακτνδυ- κοινωνικου Ýργου που επτδßωξε kar μüχθησε να θεüφΙλου Κιßßilη.
νευμÝνα θεωρηιτκÜ σχηματα, ττò προσωπτκÝò τουò
αναΖηιηοετò, ιουò προσωπτκουò τουò προθληματτ-
σμουò. Τηò σýγκρουσηò, üπωò εξελßχδηκε σιη
δýρκετα μταò περßπου ετκοσαετßαò μειαξυ ιηò επß-
σημηò εκκλησßαò kar ιων πολτττκþν φορüων που

25
 3. 0 Ιωüννηò
ΚωλÝπηò,
συμφοιτητÞò του
Κιßßρη οτο
ΠονεπιστÞμιο τηò
Πßζσò και
μετÝπεπα
πρωθυπουργüò
(184α-47) τηò
ΕλλÜδαò (Εθνικü
Ιστορικü Μουσεßο,
ΑθÞνο).
4. Η νÝα
ΕυογγελικÞ ΣχολÞ
τηò Σμýρυηò. 0
Κιßßhηò
προσÝφερε τιò
υπηρεσßεò του
στη ΣχολÞ πριν
οπü τηυ
Επσνüστοση

μÝιωπο με ιο εκκλησταοιτκü, kar üχι μüνο, κατε-
σιημενο.
Το απολýιωò επττυχημÝνο διδακτκü του Ýργο εß-
χε αρχßσετ αρκετÜ νωρßò, μüλτò εßχε επτσιρÝψετ α-
πü τßò σπουδÝò του στη Δýση, οιην ΠßΖα αρχτκÜ ü-
που παρακολοýθησε μαθημαια ιων θεττκþν επτ-
οιημþν (1803-1Β07) -εκεß γνþρτσε ωò συμφοττητß
του και ιον ΙιοÜwη ΚωλÝτατ, ο οποßοò ιον προστÜ-
τευσε και τον βοÞθησε στα χρüντα ιιον δτωγμþν-
στο Παρßστ κατüπτν Ýωò ιο Ýτοò 1810, οπüτε επÝ-
σιρεψε στην ΕλλÜδα.
Εντελþò χαρακτηρτσττκÞ εßνατ η εντυπωση ιου
ΑδαμÜνττου Koparι yra ιον «σωφρονÝσταιον κατ
χαρττωμÝνον νÝον», üυωò αποκαλεß ιον Θεüφτλο,
üιαν τον γνþρτσε στη δτÜρκετα τηò παρτστνßò δτα-
μονηò ιου, παραιηρþνονταò üττ ηιστ «...δýοκολον
να εýρη ιτò ετò Üλλον ιüσην ψυχηò απλüτηια με
ιüσον υπÝρ ιου κοτνοý Ζηλον ηνωμÝνην. Μ'εΖÞιη-
σε πολλÜκτò, ελθþν επßιηδεò, συμΒουλÜò περß των
μÝσων ιου να επτιαχýνη την ετò ια καλÜ πρüοδον
ιου Ýθνουò...». Πολý αργüιερα, ο Θεüκλητοò Φαρ-
μαχßδηò, στην «Απολογßα» του (ΑθÞναι, 1840), α-
φοý ιτμησετ τον Καßρη για ιην αφοσßωσß του σιη
δταπατδαγþγηση των νÝων τδρýονιαò το Ορφανο-
τροφεßον, αφοý τον χαρακτηρßσετ ωò «Üνθρωπον
Η κοινωνικÞ του πορÝμΕοση τον Ýφερε
οντιμÝτωΠο μ€ το €ΚΚΑησιαστιΚü,
και üχι μüνο, κοτòστημÝνο τπò χþροò
φρüντμον, αλη8þò πεπατδευμÝνον, αληθþò ενÜρε-
ιον και ειλτκρτνη των συμφερüνιων ιηò κοτνßò πα-
τρßδοò Ζηλωτην», παραθÝιετ απüσπασμα απü την ε-
φημερßδα «Ευαγγελτκß ΣÜλmγξ», στο οποßο δη-
μοστεýοντατ σχüλτα επατνεττκÜ yra ιο σχολεßο τηò
Ανδρου Kar yra την προσωπτκüτητα ιου τδρυτη του:
«Ετò την Ανδρον εßνατ ιο περßφημον Ορφανοτρο-
φεßον του κατÜ πÜντα ενqιÝιου kar σοφωτÜιου aιr-
δρüò kar κλεwου δτδασκÜλου ημþν Κυρßου Θεοφß-
λου Καßρου, üσττò κατÝστησε και ιο ευεργειτκþτα-
τον τοýτο σχολεßον, καθþò και εαυτüν. παντüò επαß-
νου ανωτερον».
ο εκπαιδευιτκü Ýργο του Θεüφτλου Καßρη
εγκαινιαΖειατ αμÝσωò μειÜ την επτοιρα
φη ιου στην ΕλλÜδα, üιαν or Κυδωνιεßò
ιον εκÜλεσαν να αναλÜβετ τη σχολαρχßα
ιηò σχοληò τηò πüληò ιουò ωò
οιÜιηò του εξÝχονιοò κληρτκοý kar λογßου
μßν ΛÝσΒτου. Μεσολαβεß, ανÜμεσα στα Ýτη 18
1812, σýνιομη θηιεßα του σιην Ευαγγελτκß
τηò Σμýρνηò, ενþ ουνÜμα ενιεßνονιαι οτ
θετεò των συμπαιριωτþν ιου Ανδρßων αλλÜ
των ΚυδωντÝων να εξασφαλßσουν τη συνα
του yra να αναλÜβετ τη σχολαρχßα ιων εκ
ιτκþν τουò κατασιημÜτων. Τελτκþò, θα τον
σουν οι Κυδωνßεò, η πüλη üπου ο Θεüφτλοò
λÜρχησε σε üλη τη δεκαετßα 1810-1Β20, με
τη επτιυχßα.
Εδþ 8α πρÝπετ να σημετωθεß, δτüττ
μαΖß με ιον εκπατδευιτκü ιου υρογραμματτσμü
την επτιυχημÝνη δτδασκαλτκÞ του επßδοση

26
 ,;rΓii
] Πιι Ι ι! ιιΙ
:" Ιιι
ΙιßfuΗ ιΙß
ευßσηò και την καλÜ θεμελιωμÝνη κοινωνικÞ ιου
συνεßδηση, η φροντßδα του yra τουò τρüπουò αξτο-
πρεποýò δταΒßωσηò ιων μαθητþν, yra θÝμαια σχεττ-
κÜ με τον κοτνωντκü Βßο üπωò Ýκρτνε πωò üφετλε
να επτκρατουν στο σχολεßο του. Η μÝρτμνα, εξÜλ-
λου. ιων ΚυδωντÝων να αποκτÞσει η τιüλη τουò Ý-
να οýγχρονο οχολικü κτßρτο και ουνÜμα ευχÜρτστο
ενδταßτημα ιων μαθηιþν, Þιαν σιην ßδια γραμμη με
τον εκυατδευττκü προγραμμαιτομü ιου Θεüφτλου
Καßρη, με ιτò κατνοýργτεò παιδαγωγτκÝò ανιτλη-
ψετò yra ιο ρüλο ιου σχολεßου üπωò ιιò εßχε προΙ-
δεασθεß Kar προσειατρτσθεß οιη δτÜρκεια των σπου-
δþν ιου σε δυττκÜ κÝνιρα υατδεßαò και πολιιισμου.
Χαρακτηρτοττκß η περτγραφη ιου σχολικου συ-
γκροιημαιοò, üπωò καταγρÜφειατ απü τον Γ. ΣÜχ-
καρη στο βιβλßο του Ιστορßα των Κυδωνιων:
«Το οτκοδüμημα Ýκετιο üηου και ιο σημερινüν
γυμνÜοιον, Ýχον την εßσοδον προò μεοημΒρßαν. Εν
ιω μÝσω υπßρχε υερτκαλληò κηποò, αρδευüμενοò
υπü αφOüνου ποσßμου υδατοò εξ ευρυχωροτÜιηò
δεξαμενηò σωΖομÝνηò μÝχρτ σημερον. Ητο δε η
σχολη δτþροφοò, Ýχουσα σχημα παραλληλογρÜμ-
μου (...) kar ευρεßαò οτοÜò προ ιων ατΒουσþν ιÝ-
ριξ προò την περτοχην ιου κÞπου θλεπουοαò. Το r-
σüγετον kar κατÜ ταò ιÝσοαραò πλευρÜò απετελεß-
το εκ πολλþν δαλαμων kar μαγετρεßου και απο-
θηκþν προò xpnorv ιþν εν τη σχολη διατιωμÝνων
υολυαρßθμων ξÝνων μαθητþν. Το δε Üνω πÜιωμα
προò μεν την θüρετον κατ ιην μεσημSρτνην πλευ-
ρÜν Ýφερεν ωσαυιωò θαλÜμουò προò ενδταßτηστν
μαθητþν, kar οýιω ιων θαλÜμων ιουιων ιηò σχοληò
ο αριθμüò ανηρχετο εν üλω ειò εθδομηκονια και
}ß Ι Ι"ßτ }
τ",
I r ΟßΙτΙßh.r!: a: Þ iδj ß, " 5. Βιβλßο με την
0μιλß0 τOυ Κßßßρη
ßτ} ι τÞ{ ιßΙ"τ h ιßºΙ στα εγκOßνΙ0 του
0ρφανοτροφεßου
τηò Ανδρου
,§Þ§τ, ],a\rrr} \
. ι Ý,
-,º*
,'ΙΦ
- -a
? Ιt*,ιj,
δυο. ιαò δε δυο Üλλαò πλευρÜò κατεßχον aiθouσar
διδασκαλßαò, την μεν ανατολτκην αι των καιωιÝ-
ρων ιÜξεωγ την δε δυττκην αι των ανωτÝρωγ τηò
Βτθλιοθηκηò, επτοτημþν, και η τηò κοτνηò προ-
σευχηò. Των ατθουσþν τουιων αξτολογωιÜτη ηιο η
αυοιελουοα ιο μÝγα των επιοιημþν αμφτθÝαιρον
προò ιο Süρειον ιηò δυιτκηò πλευρÜò, καιÝχουσα
θÝστν μαγευιτκÞν kar Ýχουσα Ýνθεν μεν ιον περτ-
καλλη κηπον τηò οχοληò, ετÝρωδεν δε ιην θÝαν
τηò θαλÜσσηò Kar του πÝραν ανοτγομÝνου δελκιτ-
Κου ορτΖοντοò».
Στον ΓÜλλο λüγιο εκδüιη Αμ6ρüσιο Φερμßν
Νττντü, ο οποßοò ευτσκÝφOηκε την περßοδο τηò
σχολαρχßαò του Θ. Καßρη τιò Κυδωνßεò καιÜ προ-
τροπη του Κοραη, με οκοπü να βελιτþσετ ττò γνþ-
σετò ιου στην ελληντκη γλþσοα, οφεßλουμε πλη-
ροφορßεò kar ενιυπþοετò yra ιη λεττουργßα τηò
οχοληò Kar γτα την προοωπτκüτηια ιου σχολÜρχη,
Τον Καßρη εßχε γνωρßοει οτο Παρßστ, σιο σπßττ
ιου Κοραη Kar ουμφωνα με üσα γρÜφετ εßχε ενιυ-
πωσταOεß απü την προσωπτκüτητÜ ιου. Σιο ταξßδτ
του οττò Κυδωνßεò μπüρεσε να εκιτμησετ ιη φτλο-
ξενßα που του πρüσφερε, να χαρεß ιη συνÜντηοη με
την αδελφη ιου Θεüφιλου, την Ευανθßα, ιηò οποß-
αò εδαυμασε ττò γνþσετò και ιην ευρυμÜθετα: «ποι- )
ßτÝβftεmε να §ºμßΦßJργÞσ€ß €να χþρο
}jΦ¾ι¾ζ νÝ \Ý Κ§}ι{{ýνιΚþν ιδeþν. rιou
§φα
α βτ§º ßζοιτταιτ και τιº ρηακξυτικÞ ηΙστη
2º
Η Προ:ΦοΡΑ ΤοΥ

6. Μετý την
κοτοστροφÞ των οò θα μπορουσε να φαντασθεß», γρÜφετ ο Νιτντü,
Κυδωνιþν απü «ιþò σε αυτÞν ιην Üγνωσιη σχεδüν υολττεßα, σε
τουò Τοýρκουò ο μτα μτκρη φιωχτκß orkia οιη γη τηò ΜκρÜò
Κιßßβηò πÝρασε Ασßαò, θα Βρτοκüμαοιε μπροστÜ σε τüσο εξατρειτ- ßι ι !ι
οτην ηπειρωτικÞ κÞ kar αξτοθαυμαστη υνευματτκη καλλτÝργετα». lt Ι Ι,
,(
Ελλüδα για να ΘαυμÜΖετ ιην αφοσßωοη των δτδασκÜλωγ τη φτ-
συμμετüσχει οτην λομÜθετα kar το οÝθαò ιων μαθηιþν, ιη νεοιερτκü-
ΕπονÜστοση
ιηια ιων ανιτληψεων τüσο ωò προò τα μαδßματα
που δτδÜσκονιατ, αλλÜ Kar ωò προò ττò σκÝψετò να
εγκατασιηοουν, ωò υαρÜριημα ιηò σχολßò, τυπο-
Υραφετο.
Με ιην Ýκρηξη ιηò ΕπανÜσταοηò ο Θεüφτλοò ε-
γκαιÝλειψε ττò Κυδωνßεò kar πÝρασε στην ηπει-
ρωττκη, μαχüμενη ΕλλÜδα. Οπωò εßνατ γνωσιü,
ÝΖησε τα επανασιαττκÜ γεγονüια σε üλη τουò ιην
κλßμακα. ΣυμμετÝσχε σε στρατιωτικÝò επτχετρη-
σετò, πληγþδηκε, εξελÝγη επανετλημμÝνα «Πα-
ραοτÜιττò» ιηò Ανδρου σττò ε8ντκÝò συνελευσετò
kar εργÜσθηκε yra ιη ουνταξη και εφαρμογη ιου

Πüνω στιò Ýwοι€ò σýντογμο. òßcυδερßο,

δικαιοσýνm ηßστ€υ€ üτι Ýπρεπ€ να οικοδομηΕεß
η εßΙεýδερη €ßΙßΙηνικÞ ηοßΙιτεßο

ΣυνιÜγμαιοò. Ο λüγοò, Üλλωοτε, τον οποßο εξε-
φþνησε «εκ μνημηò)» üπωò σημειþνει ο συνιÜ-
κτηò ιηò «Γεντκηò Εφημερßδοò»», üπου δημοσιεý-
θηκε ολüκληροò στα φýλλα τηò 2Βηò Ιανουαρßου
Kar 1ηò ΦεΒρουαρßου 1Β2Β, οτην υποδοχÞ ιου Κυ-
θερνηιη ΙωÜννη Καποδßστρτα, δταπνÝετατ απü Ý-
νττμο πολτττκü οτοχασμü, απü αξιοπρÝπεια και ε-
7. 0 περßβολοò λευθεροφροοýνη. Ολüκληρη η λαμττρη ομτλßα
τηò σχολÞò του του σιηρßχθηκε οττò ΒαοτκÝò Ýννοιεò συνταγμα, ε-
Κιßßßιη σε λευθερßα, δικαιοοýνη. ΠÜνω σε αυτü το ιρßσημο
φωτOγροφΙο του σχημα ο Καßρηò πßσιευε üττ Ýπρευε να οτκοδομη-
1895
θεß η ελευθερη ελληντκη πολτιεßα.
Με το ιÝλοò του Αγþνα και ιην ανακηρυξη του ε-
λευθερου ελληντκου κρÜιουò, ο Καßρηò ξαναγυρß-
Ζει στο Ýργο του πατδαγωγου. ΑυιÞ τη φορÜ σιüτò
του εßνατ η ßδρυση στην πατρßδα του, ιην Ανδρο, ε-
νüò «πρüτυπου» σχολεßου yra τα «ορφανÜ» πατδιÜ
του Αγþνα.
Συστημαιτκüò, ιδταιιÝρωò ευαßσθητοò
νου να εγκαταστησετ και να λεττουργησετ Ýνα
λτκü υρüγραμμα συμφωνο με ιτò προσωπτκÝò
εμπετρßεò kar προδταγραφÝò αλλÜ κατ τουò
ντκοýò του προθληματτσμοýò, πραγμαιοποτεß
ιαξßδι στη δυττκÞ Ευρþπη, ιο ειοò 1Β30.
yra να εξασφαλßσετ τουò απαραßιηιουò
κουò πüρουò για το Üνοτγμα ιου σχολεßου. Π
üμωò πωò τον απασχολοýσε επßσηò ο ιρüποò με
orιoio επρüκετιο να λεττουργÞσετ η πατδαγωγ
Kar με κοτνωντκοýò οτüχουò πρωτοθουλßα του.
γουρα, το πεßραμα ιου Ορφανοτροφεßου
σΠερμαια των ΚοΙνωντΚων του αναΖητησεων.
ιþνταò το 0Ýμα απü αυιÞ ιη σκοπτÜ θα πρÝπετ ß
να δεχθουμε üιτ ο Θεüφιλοò Καßρηò απÝβλεπε
δημτουργßοετ σιην Ανδρο, με αυιÞ την
ουγκÝντρωση νÝων αν8ρþπων, üχτ αυοκλε
kar μüνο Ýνα κÝντρο πατδεßαò, αλλÜ kar τδßωò
πεδßο πετραματτσμοý kar εφαρμογηò νÝων
κþν τδεþν, που θα οτηρßΖονιαν και οιη θρησκε

2Β

κÞ ιßσιη kar αγωγη. Eivar πτθανü üιτ επηρεασμÝ-
νοò απü ιην ευρωυαßκη θρησκευιικη και κοινωνι-
κη
φτλοσοφßα -Ýννοτεò ιτò οποßεò μελειουοε συ-
σιημαιτκÜ, αν κρßνουμε αιτü ια βτβλßα ιηò Βιθλτο-
θηκηò του- αναΖητοýοε ενδεχομÝνωò και με μÝσα
ΠραΚιτΚηò εφαρμοΥηò ιη Χρυση ιομη αναμεοα σιη
θρηοκευιτκß πßσιη, την επτοτημοντκη γνþση, ιην
κοτνωντκÞ δτκαιοουνη.
νδταφÝρουσα η λυση τηò Ανδρου, αν και
cφ' üοον εßχε ιαρüμοιεò αφειηρßεò. παρü-
μοια κßνηιρα. Οπωσδηυοιε, δßνετ το οιßγμα
ιηò ιιροσωπτκüτηιαò ιου Καßρη, την ουσια-
σιικη μεθεξη του οια κοτνÜ, ιην αφοοßωση
ιου οε ü,ιι kar üοα αποσκουοýσαν σιην πρüοδο ιηò
νεüκοιηò ελληνικηò κοινωνßαò.
Οι εξελßξειò εßνατ γνωσιÝò. Το πεßραμα ιου οχο-
λεßου, στο οποßο φοl,ιηοαν πολυÜρτθμοτ μαθητÝò, ü-
xr μüνο τα ολτγα ορφανÜ αλλα τδßωò πατδτÜ ατιü
πολλεò ελληντκÝò περτοχÝò kar απü δταφορειικÝò
κοινωνικÝò ομαδεò, θρηκε ανιτμÝιωπουò κυκλουò
or οιοßοι, με πρüσχιlμα λογουò θρησκευιτκουò, μÝ-
σα σε μτα ετκοοαειßα πÝιυχαν üχτ μüνο να κλετ-
σουν ιο οχολεßο τηò Ανδρου, αλλÜ να εξουθενþ-
σουν φυοτκÜ ιον ΚαΙρη, Οχι, üμωò, πνευμαιτκÜ
kar ψυχτκÜ. Or αυηνεßò διωξειò, or αλλεπÜλληλεò
δßκεò, ο Üγριοò 0αναιüò ιου, τον ΙανουÜρτο ιου 1Β53
σιο αοιυνομικü καιÜοιημα τηò Ερμοýποληò, δεν
λυγτοαν ιο ελευOερο φρüνημα Kar ιην nθrkn του
ΠροοωΠτΚοιητα. |,,,ΙιΙΙ tΙ Ι,,Ι'ΙΙ ι ΙΙ Σ λ t'ΙΙΙ,Ι'ΝιΙΙΙ,,ιΙι
ιßι! ΙΛrιΛ| x,r ιn, ,Δττ{ιΙι
Η επτστολη ιου προò το βαστλτÜ Ο8ωνα, ιο 1Β40,
δεν Þταν η μüνη κßνηση yra να υυερασπισθεß ιην
προσωπτκüιητÜ ιου, να ΖηιÞοετ ευθαρσþò να λετ-
τουργßσετ η δτκατοσýνη. Επακολουθησαν kar Üλ-
λεò ενεργετÝò ιου, ιüσο yra να επιτυχει ιη συνÝχι-
ση ιηò λετιουργßαò ιου οχολεßου üσο kar yra να δra-
φυλÜξετ ττò τδÝεò ιου. Σßγουρα δεν καιüρθωσε να
πεßοετ τουò καιηγüρουò ιου και σßγουρα δεν θρηκε
ιο δßκατο που Ζητοýσε, Þδη ιο ετοò 1840, με την Ýκ-
κληση ιου οιο βασιλτÜ. Εν τουτοτò, σιη συνεßδηση
μταò σημανιτκηò μερßδαò ΕλλÞνων δτανοουμÝνων, 8. Το Σýνταγμο
σιη ουνεßδηση ιων ουμπαιρτωιþν ιου Ανδρßων, τηò Ελλüδοò του
θρßκε ιην αναγνþρτοη μταò φωιεινηò προσωηικü- 1844
τηιαò αγωντσιη, με αιελÝσφορεò ßσωò αλλÜ τδταττÝ- δημοσιευμÝνο
ρωò σημανιτκεò ιαρεμΒÜσετò οτη δταμüρφωση του οτην Εφημερßδα
ελληνικοý koτvωvrkou βßου. τηò ΚυβερνÞσεωò
Ανοζητιιυσ€ τη χρυση τομη ονÜμcσα
στη θρησΚ€υτtΚR ηιστη, την €ΠισtημονιΚη
γνþση και την κοινωνικη üικοιοσýνη
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
Baorko Βοßθημα yra ιη Ζωß kar ιο Ýργο ιου Θεüφτλου
Καßρη παραμενετ η εργαοßα ιου Δ. ΠασχÜλη, «Θεüφτλοò
Καlριlò. Ιστορικη και φιλοσοψικß μελειη»,1θ2Β, üιιου Kar
Βýλτοlραφßα Ýργων ιου Καßρη
Ανεκιj.μιτιττ η συμθολh ιου Διτμηιριτ ΠολÝμη σιην Ýρευνα
kar μελÝιη τηò προσωπικüιηιαò ιου Θεοφτλου Καßρη.
Πολυιτμεò οτ μελÝιεò του kar τδτωò ιr πολýιüμη Ýκδο<;η τηò
Αλλιιλογραψßαòιου Θεüψτλου και ιιτò Ευανθßαò Καßρη, με
πολυÜριθμουò αποδÝκιεò κατ αποσιολεßò. ΣημανττκÜ ια
ΕιοαγωγικÜ Σημειþματα ιου Δ.Π οιουò τüμουò ιων
εκδτδομÝνων εητσιολþν, δταφωιßΖουν πλεßοιεò üοεò πιυχÝò
ιηò προοωπτκüιιlταò του Καßρη, ιη δραμαιικη δταδρομη ιηò
εικοοαειßαò rωιl-rB52, ιτò σχεσετò ιου με φßλουò κατ μαΒητεò
kar τδτατιÝρωò ιιrv παιρτκη ιου σχÝσττ με ιην αδελψh ιου
ΕυανΒßα. Η Ýκδοση πραγμαιοποτεßιατ απü ιην Καßρετο
ΒιβλτοΘhκη Ανδρου
Γ ΣÜκκαρηò, Ιστορßα των Κυδωνιþν... ΑθÞνα, 1θ20.
Ambroise-Firmin Didot, Nofes d' υη voyage fait dans ]e
Levant ειι 7816 et 1817 Paris. Didot, 1826. Με μακρÜ
αφιÝρωση οτον Kopah.
Ark. Κουμαρτανοý, Η ελευΒεροφροσýνη ιου Θεüφτλου
Καßρη. ΑνÜιυπο απü ιο ηερτοδτκü «.ΕποχÝ9ι, αρ 46,
ΦεβρουÜρτοò Ιθ67.
Ark. Κουμαρτανου, Ευανθßα Καßρη: Το σýνδρομο ιιτò
«ΑδελφßκÞò Φιλßαò», Εναò σκολιüò δρüμοò. ΠρακιικÜ
Συμποστιτυ, Ανδροò, ΣειιιÝμΒρτοò L999. ΑνδριακÜ Χρον ικα,
ι 3l.
Ark. Κουμαρτανου, ΚαßρτκÜ ολßγα. ΑνÜτυπο απü ια
Πρακιτκα του Α Κυκλαδολογικου Συνεδρßου. Τα Περß
Ανδρου, ΑνδριακÜΧρονlκÜ,ι.2Ι. l
29
Προτοπ,η
ΑδαμÜντιοò
Κοραηò
(174Β-lΒ33)
Λüγιοò, χορυφαßο μορφþ του
νεοελλπνιχοý διαφωτισμοý, γεννημÝνοò
στη Σμýρνη. Αρχικü ασχολþθηκε με το
εμηüριο, τοξιδεýοιτταò στην Ευρþηη,
αλλÜ σýντομο εγκοτÝλε.ψε την εμπορικþ
προχττχþ, στρεφüμενοò στη φιλολογßα.
Εκδßδοι.τοò σχολιαομÝνο Ýργα ορχαßων
Ελλþνων συγγραφÝων, συνÝΒολε
καθοριστιχÜ στην αναγÝννηση των
ελληνιχþν γραμμÜτων κοι τη
διαμüρφωοη τηò νÝαò ελληυχþò
γλþσσοò. Ο Κοροþò, δÝχτηò και
αυτüπτηò μÜρτυò των μεγüλων
επσνοστοτικþν αλλογþν στη Ταλλßα,
διαμüρφωσε μισ σαφþ φιλελεýθερη
στüοη οπÝνατ.τι στο ζþτημα τηò
εκπαßδευσηò, προτεßνονταò πρωτüτυπσ
ποιδαγωγικÜ συστþματα. Στο γλωσστ.(ü
ζþτημα αßολοýθησε μια μετριοποθÞ
στοοη ανομεσα στην αρΧαια ι(ο1 τη
δημþδη ελληντκþ γλþσσα. Ο Κοραþò
γνωρßστηκε το 1 8Ο7 με τον Θεüφιλο
Κοßρη στο Πορßσι, üπου ο Καßρηò εßχε
μεταΟεß για σηουδÝò. Η γνωριμßα αυτþ,
που εξελßχθηßε σε στενþ φιλßο,
επηρÝοσε αποφασιστικü τον Κοßρη χαι
δισμüρφωσε εν πολλοßò τιò σοφεßò
φιλελεýθερεò τδÝεò του. το
σηματ.ßικüτερο Ýργο του Αδαμαιττßου
Κοροþ εßνοι οσφολþò το «ΠροΛεγüμενο»
στουò ορχοßουò Ελληνεò συγγραφεßò,
Ýχδοση η οποßο διαμüρφωσε το
πνευματιχü τοπßο του νÝου Ελληνισμοý.
Ο ΚοραÞò πÝθανε στο Παρßσι, σε ηλιχßα
85 ετþν.
30
ΙωÜwηò
Καποδßστρταò
(1776-1Β31)
ΔιπΛωμÜτηò χαι πολιτικüò, ο πρþτοò
ΚυΒερνÞτηò του νεοελληνικοý χρüτουò,
γεννημÝνοò στην ΚÝρκυρα. Κοταγüταν
απο αρΧογτιΧη οικογενειο του VnσιoU.
Αρχικü σποýδασε ιατριßÞ, ενþ üσκηοε
κοι το επÜγγελμα του γτοτροý γιο κÜποιο
διÜστημο. Ωστüσο, απü νεορÞ ηλιχßα
στρüφηκε στην πολιτικÞ δρÜση και το
ß8Ο9 εγτÜχθηχε στιò υπηρεσßεò του
ρωστκοý υπουργεßου Εξωτερτχþν, ευþ το
Ι8ßß τοποθετþθηκε στη θÝση του
γραμματÝß τηò ρωσιχþò πρεσΒεßοò στη
ΒιÝννη. ßΙπþχε στην συλÞ του τσÜρου
ΑλÝξσνδρου, ο οποßοò τον διüρισε
υπουργü Εξωτερικþν τηò Ρωοßαò. Λπü τη
θÝση αυτþ ο Κοποδßστρταò Ýποτξε
χαθοριστικü ρüλο στα ευρωπσßτü
πολιτιχÜ πρüγματα στην τßρßστμη περaοδο
τηò Ξλληνιχþò Επσνüστασηò του ß82ß.
Τον ΙαγουÜριο του ß828 ο ΙωÜwηò
Κοποδßστριαò αποδÝχθηκε το διορισμü
του ωò Κυ3ερνþτπ τηò ΕλλÜδοò, εγþ στιò
26 Ιονουορßου ορκßστηκε ΚυΟερνÞτηò.
Ξπξ Ι2 Ιανουαρßου φπßνει στηγ Αßγινσ,
üπου τον προσφþνησε ο Θεüφιλοò
Κοßρηò με τα εξÞò λüγιο: «ΟυδÝ ιιγεýμο
φστρßοò, ολλÜ οληθþò συτüò ο νüμοò
του G)εοý, συτü το δßκοιον, ουτοß τηò
ΕλλÜδοò ο, θεσμοΙ κυΒερνhσουσιν τηγ
ΕλλÜδο διÜ Σου». ο καποδßοτριαò
προσπÜθησε να διομορφþσει τιò
προýποθÝοειò για τη συγχρüτησπ του
νÝου ελληνιχοý κρÜτουò, θÝσπισε
σημοντιΧο μετρα και συγßρουστηßε με
ισχυρÝò τοπιßÝò εξουσßεò οτην ΕλλÜδσ.
ΔολοφονÞθηκε απü μÝλη τηò
οιχογÝνειαò λιΙαυρομιχÜλη, στιò 27
ΣεπτεμΟρßου Ι83ß, μπροστÜ στο ναü του
Αγßου Σπυρßδωνοò στο Νοýπλιο.
Πολιτιχüò, πρωθυπουργüò τηò Ελλüδοò,
γεννημÝνοò στο Στρüχο τηò Ηπεßρου.
Σποýδσσε ιατρικþ στην Πßζα τηò Ιτολßοg
Πρωταγωνßστησε μαζß με τον Οýγο
Φþσχολο οτηυ οργÜνωσπ μυστικþγ
χýκλων με σιßοπü την ßολλιÝργεrα τηò
ιδÝαò γιο την αηεΛευθÝρωση τηò
Ελλüδαò. Απü το ß 8Ι 3 εγχατσστüθηκε
στο ΙωÜννινο, δοýλεψε ωò γιστρüò χαι
Ýγινε ιδιοßτερο δημοφτλþò. Πþρε ενεργü
μÝροò στην Ýκρηξη τηò ΕπανÜστοοηò
στην Ηπετρο ßσι πρωτογωνßστησε σε üλτ
τη διüρκειÜ τηò. Ανοδεßχθηκε σε
κορυφαßο πολιπχü πρüσωπο, Ýγινε
ορχηγüò του λεγüμενου Γαλλικοý
Κüμματοò χοι ονÝλσΒε υπουργικÝò
θÝσειò σε διÜφορεò κυΒερνÞσειò. Εγινε
πρωθυπουργüò τnò ΞλλÜδοò ßτΘ€-ßθ4η
προχωρþτ.τοò σε σημαγτικÝò διοικητικÝη
μετορρυθμßσειò. Ο ΚωλÝττηò, δεινüò
ρþτοροò κοι Ýναò απü τουò
σημσνπκüτερουò Ελληνεò πολττικοýò
του Ι9ου αιþνα, σφρüγισε με την
πσρουσßα του την πολιτιχþ ζωÞ χαι þτσν
αυτüò ηου εrσþγογε τον üρο Μεγüλη
ΙδÝα, δßυουτοò Ýτσι το περ!εχüμενο ßοι
την κατεýθυνση των πολιτιιþν
πραγμÜτων στην ΕλλÜδο μÝχρι την εποΙ
του Β'Πσγκοσμßου ΠολÝμου. Ο
ΚωλÝτmò þταν οτενüò φßλοò του
ΘειßηDτλου Καßρη, ο οποßοò επÝστρεψε
στπν ΕλλÜδο το 1844, μετÜ την
Επονüσταση τηò 3ηò ΣεπτεμΒρßου κοι π
θÝσπιση του νüμου ηερß ελευθερßοò
συνειδÞσεωò, üτον υπουργüò þταν ο
ΙωÜννηò ΚωλÝττηò. Κατü τπ διÜρκεια τη
δßωξηò εναντßον του Κο'ßρη, ο ΚωλÝττπò
στÜθηßε στο πλευρü του, χωρßò üμωò ß
κοταφÝρει νσ αποτρÝψει την ιαταδßχη
του.
Κωνσταντßνοò
Οκονüμοò
(17Β0-1Β57)
Οεολüγοò, λüγιοò χοι χληρικüò,
γεννημÝνοò στπν Τσορßτσανπ τηò
Οεσσολßαò. Δßδοξε στπ ΝÝα Δημüσιο
Σχολþ τηò Σμýρνηò, η οποßσ εaχε
κεγτρικþ θÝοη στην περßοδο του
νεοελλην!χοý διοφωτισμοý. ΣυνδÝθηßε
στεγÜ μC το Ποτριορχεßο
Κωνστοι.τινουπüλεωò κοι τον Τρηγüριο
Ε'. Ο Οιχονüμοò, μετÜ τπν ßδρυση του
νÝου ελληνικοý κρÜτουò, εξÝφρασε την
τÜση δτοφýλαξηò τπò ορθüδοξηò
παρüδοοηò μÝσα σε μια προσπÜθεια
φιλελευθεροηοaησηò και εισογωγþò
«δυτικþν,, πολιτικþν θεσμþν στην
οργανωση του κρατουò και τηò
εκπαßδευσηò. Ο Οικονüμοò ηγþθηκε τηò
ογfßδρασηò ενÜντια στηγ αναχþρυξη του
αυτοκεφÜλου τηò ελληνιχþò εχκλησßαò
που προþθηοαν οι Βαυοροß στην ΕλλÜδο,
ßοι συγßρουστηΧε εντονο με τον
Οεüχλητο Φαρμαßßδη. Ο Οlκονüμοò
συνδÝθηκε αρικþò φιλικÜ με τον Καßρη,
τον οποιο εποινουσε γιο τη γενναια
στÜση του κατÜ τη Επονüσταση. Η
εφημερßδσ του Οικονüμου «Ευογγελικþ
Σüληιγφι Ýγροφε το ß836 για τογ καßρη
πωò «κατÝοτησε Ιοι το ευεργετικüτοτον
τοýτο σχολεßον κσθþò και εουτüν παγτüò
επσßνου ανþτερον». Στη συνÝχετα, üμωò,
ο Οιχονüμοò Ýγινε σφοδρüò πολÝμιοò
του Καßρη, ηγοýμενοò τηò οιττßδρασηò
τηò ελληνικþò εκιλησßαò απÝνοι.τι στο
φιλüσοφο. Ο Οιχονüμοò πÝθανε στην
Αθüνο, σε ηλικßο 77 ετþν.
Θεüκλτιτοò
Φαρμακßδηò
(17Β4-1Β60)
Λüγιοò κληρικüò χαι ογωνιστþò του ß82ß,
γεννημÝνοò στο θιμπεγλÝρ τηò
Θεσσολßσò. Σποýδοοε στη ΙrεγÜλη του
ΤÝνουò Σχολþ ßß8Ο4.ß8Ο6), στη Σχο^þ
των Κυδωνιþν κοι στο ΙÜσιο ßΙεΟ6.ßθΙßl.
ΙΙετü την αποχþρηατ του Ανθιμου Ταζþ,
οπü το ß8ß6 þò το ß8'I8 μαζß με τον
ΚοκκινÜκη εξÝδιδον το «Λüγιο Ερμþ,, στη
ΒιÝγυι,τ, περιοδικü που εξÝφραζε τrò τδÝεò
του νεοελληνιιοý διαφωτισμοý και
Ýηα!ξε ßοθορτστιßü ρüλο στην
οναγεννηση τωΥ γραμματων ι(αι των
επαναστατικþν ιδεþν. το ßΘ21 ο
Φσρμοκßδηò εξÝδωσε στην ΚολαμÜτα την
πρþτη ελληνιιιß εφημερaδα, την
«Ελληνιχþ Σüλπιγγσ». Εγυε
αρχισυτττÜκτηò τηò .ιΤενικþò ΕφημΕρßδοò
τηò Ξλλüδοò» ßΕφημερaδα τηò
ΚυΒερνþσεωòΙ το ßθ25, ενþ διατÝΔεσε
πληρεξοýσιοò στην ΕθνοσυνÝλευση
^' ΕθνοσυνÝλευση
τηò Επrδαýρου ßοτ σßην
του Αργουò. Ο Φαρμακßδηò
πρωταγωνßστησε στην υπüθεση τηò
ανακÞρυξηò του αυτοιßεφÜλου τπò
ελληνικþò εκκλησßαò, τοσσüμενοò υπÝρ
τηò οπüσχισηò οπü το Πιπριαρχεßο και
συγκρουüμενοò Ýντογα $ò τον Κ.
Οτκονüμο ιοι τουò φιλοποτριαρχικοýò.
Ωò γρομματÝαò τηò ΙερÜò Συνüδου ιοτ6
την εποχþ τηò δaωξηò του ΘεüφιΛου
Καφη, ο Φαρμακaδηò υπεροοπßστηχε
σθεναρü το φτλüσοφο, προτε|νοιτταò τη
συμΒιΒοσττßÞ Λýοη τηò εξüδου του
Κο'φη απü τπν Ξλλüδα.
Νιχüλαοò
Σαρßπολοò
(1Β17-1ΒΒ7)
Νομικüò, ο θεμελιωτþò του δημοσßου
δικαßου οτην ΕλλÜδο, γεγνημÝνοò στη
το ß8ß7. Κοταγüταν οπü
^üρναιο
πλοýσια εμηορικþ οτκογÝγεια, αλλÜ μετÜ
την Ýκρηξη τηò ΕπονÜστοσηò η
οιχογÝνειο Ýφυγε γ!ο την ΤεργÝστη. Ο
Σαρaηολοò οποýδασε στην ΤεργÝστη κοι
οργüτερο στο Πσρßα θεττßÝò επιστÞμεò,
ιστρικþ κοι νομιιÜ. ΕγτνΕ δτδüκτωρ τηò
νομικþò χαι þρθε στην Ελλüδα μετÜ το
ßθ44, ωò γραμματÝαò του ΙωÜννη
ΚωλÝττπ. Το ß846 Ýγινε κοθηγητþò
συιιταγματικοý, ηοιντßοý ßατ διεθνοýò
δικοßου στο ΠονεπισfÞμιο Αθηνþν. Το
ß 854 Ýγιγε νομιχüò σιýμΟουλοò του
υπουργεßου Εξωτερ!κþν, ενþ πσρÝμεινε
στο πονεπιστþμιο μÝχρι το ß875. Ο
Νικüλσοò Σαρßπολοò υηερασπßστηκε μσζß
με τον Ιß. ΡενιÝρη του Θεüφιλο Καßρη
σm δßχη του ΔεκεμΒρaου του ß852,
υπερσσπτζüμθrοò τηγ ελευθερßα του
στοχοσμοý και του λüγου οπü τη θÝση
του ωò διαßεκριμÝνου υομτκοý κατ
αχοδημοßτßοý δοσχüλου, χωρßò üμωò νσ
καταφÝρει να οποτρÝψει την χοτοδßκπ
του φιλοσüφου. Ο ΣορΙπολοò, πλην του
νομτκοý του Ýργου, ασχολÞθηκε επßσηò
ι(σι με την ποßηση. ]ßÝροò τηò
ΒιΒλιοθþßηò του δ{,τρþθπßε στο Πüι.τειο
Πονεπιστþμιο απü την χüρη του Σοφßο.
Σημογπκüτερα Ýργο του εßνοι:
«Πρσγμστεßσ του Συντσγμοτικοý
Δτκαßου» (ß85ßΙ, «Σýστημα τηò εν Ελλüδι
τσχυοýσηò ποινιßÞò νομοθεσßοò» ir 875l.
ΠÝθσνε στηυ Αθþνο, το Ι887.
31
ΔικΗ -« Αποκ,ητ,η;τ¶ΣΗ »

του Κι)ΣτΑ Κριτ:ιι:ιι

συ1l,ραφÝα τομικοý πρòßητ ßιιμÜlιγη

τιò 12 Ιανοτιαρßου 2004 συμπληριοθηκαν 151 χρüντα α-

πü το βαοαντστικü θÜνατο του Θεüφιλου Καßρη, του
οοφοý και διδασκÜλου ιου ΓÝνουò, του επονομα-
οθÝντοò νεüιεροιι Σι'ικρÜτη, του ηρωα και μÜριυρα
ιου οποßου η επß τηò γηò περτπÝτεια μüνο με ιο θεßο
δρÜμα θα μπορουσε να παραθληθεß.
Ευ8υò εξ αρχηò αναφερüμαστε σττò ημερομηνßεò:
2νΙ2/Ι852: δτκÜσιηκε στο Πλημμελετοδτκεßο
τηò Συρου «κεκλετσμÝνων ιων θυρþν» και καταδτ-
κÜσιηκε οε φυλÜκτοη δυο ειοιν. Εγκλεßστηκε αμÝ-
σO)ò στη φυλακß.
1. Αρχαßοι
72 / Ι / |Β53:. ασOενηò, απομονßOμÝνοò, πÝθανε μÝ-
Ελληνεò
σα στο κελß του.
φιλüσοφοι που
ποριστÜνοντοι σον 19_/1/1Β53:Ýγτνε η δßκη τοι, στον Apεro ΠÜγο.
üγιοι τηò Εκιοτε, üλα τα περß Θ, Καßρη δημοστεýμαια, flr-
0ρθüδοξηò Βλßα, εφημερßδεò, περτοδτκÜ, ειδτκÜ αφτεριδματα, ε-
Εκκλησßαò. γκυκλοπαßδειεò (üλεò), ομιλßεò σε συνÝδρτα η συ-
Τοιχογραφßα απü μιüοια (οπου Ελλαδοò), γραφουν, μτλουγ εξιστο-
τον ΠροφÞτη Ηλßο ρουν, αναφÝρονιαι οιο γολγοθÜ ιου Ανδρßου (ου
Σιüποταò μην αλλÜ kar ανδρεßου) πνευματτκου ανδρüò και

32
 2. 0 ενÜρετοò κοι
σοφüò κληρικüò,
θýμα των
διþξεων τηò
επßσημηò
εκκλησßοò,
0εüφιλοò κιßßρηò.
3. 0 Ζηνüβιοò
Βüλβηò, υπουργüò
Δικαιοσýνηò την
περßοδο διþξεων
Ýr,
ß του 0εüφιλου
Κιßßρη (Δημορχεßο
Μεσολογγßου)

τ}
γ

καιαληγουν στην ßδια επωδü: Ο Αρειοò ΠÜγοò α-

ποκαιÝοτησε τον Θεüφτλο Καßρη, απαλλÜσσοντÜò
ιον απü ττò κατηγορßεò που τον θÜρατναν,
Και ομωò, δεν εßνατ Ýιστ! Ο Θεοφιλοò Καßρηò
δεν αποκαταοτÜθηκε με ιην απüφαση του Α.Π. Kar
πρÝπετ να γßνετ ü,ττ χρετÜΖετατ yra να δτκατωθεß Ý-
σιω και 151 xpüvra μετÜ ιο 8Üναιü του,
Αò δουμε λεπτομερÝσιερα ια γεγονüτα:
Η ΙερÜ Σýνοδοò πτÝΖετ ιην κυ6Ýρνηση
κατ αυτß παρανομεß
Η Ιερα Συνοδοò πρþτη, με προεδρο ιον Κυνου-
ρßαò Δτου)στο (που προουπÝγραψε πÜνω στην
Αγßα ΤρÜπεΖα τον κατÜπτι)οτο αφορτομü εναντßον
ιηò Ελληντκηò ΕπανÜσταοηò του 1Β21!), επεΖÞτησε
την καιαδßκη ιου Θ. Καßρη. Ζηιησε απü ιον ßδτο να
προΒετ οε «ομολογßα πßστεωò», την οποßα εκεßνοò
απÝκρουσε ωò καταπτεσττκην τηò συνετδησεοιò του.
Η ελληντκÞ κυθÝρνηση, εξÜλλου, ενδßδουσα
σττò πτÝσετò τηò ΙερÜò Συνüδου διÝταξε ιον αρχηγü
του οτüλου Κωνσταντßνο ΚανÜρη να πÜρει τη ναυ-
αρχßδα του στüλου και να πλευοετ πρdιτα οιην Τη-
νο yra να πÜρετ απü εκεß το δτοικηιÞ ιηò Τηνου kar
να τον πÜετ οιην Ανδρο, þσιε ο ιελευταßοò μαΖß με
το μηιροπολßτη Ανδρου να καλÝοουν ενþπτüν τουò
ιον ΚαßρηΙ ΠρÜγματι ο Καßρηò δτετÜχθη απü τον
Τηντακü διοτκητÞ ι<ar ιο μηιροπολßτη τηò Ανδρου
να προσÝλθετ «εντüò ημτοεßαò þραò» στο πολεμτκü
σκÜφοòΙ Εκεßθεν μετηχ8η στη Συνοδο (στην Αθη- )

33
 ýπa,σ,
ΔικΗ- «Αποκιτ,η:τ¶ΣΗ »'

4, Η οπüφαση
του Αρεßου να) η οποßα -παρÜ τη δηλωση ιου üττ δεν δßδαοκε
ΠÜγου για τον θεολογßα αλλÜ φτλοσοφßα- αποφÜστσε σττò
θεüφιλο Κιßß'ρη, 23110/1Β3θ ιην κα8αßρεση ιου (ηιαν χετροιονημÝ-
υπογεγρομμÝνη νοò μοναχüò), ωò αρχηγου Üλληò θρησκεßαò που ο- -4-49Ρ7r,
απü τον νομαΖüταν «δεοσεθτομüò».
..«"Δ, Ζ
Α. Πολυζωßδη
(αρ.19/1853)
Η εφημερßδα «ΑθηνÜ» ιηò 25ηò,ß 10/1Β39 Ýγραψε: /---Ý.
«Σια μÝσα ιου 19ου ατþνα Ýμελλε ν' αναγεννηθεß
»,l,ο!,-ò ,η,
οιην ΕλλÜδα, μετÜ ιην πολτιτκÞ τηò αποκαιÜσια-
ση, η ανÜκρτστò τηò συνετδησεωò Kar δεν μαò μÝνετ
/ιþ -',Ζ
πλÝον ετ μη μüνον να ειοτμÜοωμεν Kar ιαò πυρÜò»!
Η κυΒÝρνηση δτÝταξε τüτε με το απü 2B/LO/Jf'39
δτÜταγμα ιην εξορßα ιου Θεüφιλου Καßρη στη ΣκτÜ-
θο kar μειÜ σιη Θηρα! Kar μετÜ την ανÜγνωοη τηò _r7:γ/
καθαßρεσηò σιουò ναουò, δτÝιαξε την εξ ΕλλÜδοò *ο,σ7.?σ ,Ζ2ý ε%,., ./,
απÝλασÞ ιου! 4?Ζ-
Επýαμ3Üνονται τα διχασýρτα -47Lfl' /Φ
Με ιη μειαπολßιευση ιηò 3ηò ΣεπιεμΒρßου ο
Καßρηò, Βοηθοýνιοò του ΚωλÝτm, επανÞλθε σιην ωατ.!.ω οζ2-.*,
ΕλλÜδα. ΕγκατασιÜθηκε στην Ανδρο üπου ουνÝχτ-
σε ιη λεττουργßα ιου περßφημου Ορφανοτροφεßου,
αιΘ
.ÞrΦ,.ò',-Ζ/ε,7τ2|?υ
αλλÜ ιüιε Üρχτσε ασυγκρÜιητοò ο δτωγμüò. ΠαρÜ
ττò εκθÝσετò των δυο αλληλοδιαδüχων νομαρχþν
ΚυκλÜδων, ΑμθροστÜδη και ΖυγομολÜ, που επÝ-
-77*'*'"*<
ο. ,.,/ .2 ,

μεναν üττ ο Καßρηò δεν Ýκανε προσηλυιτσμü, ο υ-

πουργüò Δικατοσýνηò Βüλθηò, οιηρτΖüμενοò σε

2, «. -"F,7*
Ýγγραφο τηò Συνüδου, δτÝταξε τον ετσαγγελÝα Zsr€2
Πλημελετοδτκþν Συρου να προΒεß σε δßωξη των
«αιρεσιωτþν τηò εν Ανδρω νÝαò θρησκευιτκηò ar-
ΖΖ2^ ..(ΛaorL/
ρÝοεωò, ιηò ΘεοσÝΒειαò». Ο ετσαγγελÝαò Ν. Σιοý-
/-» -

/*¶* ,#;.€;'
τmò ασκεß δßωξη kar ο ανακρττηò Συρου Σταýροò
ΛογοθÝmò αρχßΖετ ιακιτκÞ ανÜκρτση που ιερμαιß-
σθηκε με ιο απü 26/5/ΙΒ52 παραπεμπιτκü βοýλευ-
μα, ετττκυρω8Ýν με το 26θ3/ΙΒ52 θουλευμα ιων εν Ζ,Σ
Αθηνατò εφειþν.
Το δτκασιßρτο ιηò Συρου: I. ΔοξαρÜò, πρüεδροò,
Σταýροò ΛογοθÝπτò, Δ.Α. ΒαφειÜδηò, Α.λεξ. Αλε-
,1'Ζß οαιο,Ζ/.
ξÜνξρυ kar I. ΠρεΖÜτmò, συνεδροτ. ΕτσαγγελÝαò
ο Ν. Στοýπηò.
Ζ .
-., Zt Ý4ò..."ρ
(-/
υ9ε:η',

Καιηγορουμενοτ: Θεüφτλοò Καßρηò, Γρηγ. Δε-

σποτüπουλοò, Σπυρ. Γλαυκωπßδηò, Θ. Λουλοý-
δηò η Μονοκüνδυλοò.
Συνηγοροτ κατηγορουμÝνων: Ο καδηγητßò ιου
Συνταγματτκου Δτκαßου Νιχ. I. Σαρßττολοò και ο
Ιω. Παλατολüγοò.
Απüφαση: Η υπ' aprθ. 1Β1/21.12.1Β52 καταδτκα-
σιτκß, με φυλακßσετò yra üλουò. Ετδτκüτερα: δτετßò
φυλÜκτση yra ιο, καιÜ Σαρßπολον, «ταλαßπωρον
kar ημßξηρον σωμÜιτον ιου Θεοφßλου ΚαΙρη».
Η !ερÜ Σýνοδοq, μ€ π 0ΕδρΦ τον
Κυνουρßοò Διονýσιο (που €ßχ€ αφορßσει τπν
Επανüστοση) επεζþτησ€ τπν καταδßκη του
οη'2.rζυ,r7r-4
εòºÝ-Ζ.2
ΠαραπÜνω απü Μεσαßωναò
Ο γÝρονταò σοφüò οδηγηθηκε σιτò φυλακÝò ιηò
Συρου, yra να πεθÜνετ υστερα απü λßγεò μÝρεò με-
σα στο σκοιετνü κελß ιου. Ο αδελφüò του ΖÞιησε να
πÜρει ιο Üψυχο κορμß για να το θÜψετ, αλλÜ δει-
του ιο επÝτρεψαν. Or ιüτε κρατοýνιεò Ýθαψαν κρυ-
φα, ακýδευτονκαι, Üψαλτοντο νεκρü. Oxr σιο νε-
κροταφεßο, αλλÜ εξω απü ιο λοτμοκαδαριηρτο τηò
ποληò. Δεν αρκÝστηκαν σ' αυτü. Την Üλλη μÝρα
τον ξÝOαψαν και ιον Ýκαψαν με ασΒεστη yra \¼

2Δ
 Φ-,7
,f.,r.fl-.€7oooo-2!o7 Η δßκη στον Α.Π. Ýγτνε σιτò 1θ11/1Β53, οχτþ μÝ-
ρεò μετÜ το θÜνατο του Καßρη. Or υληρεξοýστοτ δτ-

--2.ο,-?-ξιΖΖ27τ ΚηΥοροτ των ιρτων εΠΙΖωντων αΠο ιουò ΚαιηΥορου-

μÝνουò ευτκαλÝσθηκαν νÝουò λüγουò ανατρÝσεωò,

-7./Z-"[:Zr*a2n- αναφερüμενουò μüνο στουò Ζþνιεò πελÜιεò τουò r<ar

η απüφαση υου επακολοý8ησε αθþωσε μüνον αυ-
τοýò. Ο Θεüφτλοò Καßρηò (υαρ'üλο που ανεφÝρθη
rr/--¶ -€rr.+-,24-Σ απü τον Ν.I. Σαρßυολο üττ «ο εκ των πελατþν μου
και φßλων μου, ο γηραιüò σοφüò kar ενÜρειοò Θεü-
φιλοò Καßρηò προ οκτþ μüλτò ημερþν καιÝβη or-
, oo,.Þ.L-.-ZL ..r2Ζ- κιρþò ετò ιον τÜφον» kar παρ' üλο üττ η ßδτα η απü-
φαση αναφÝρετ üττ «εν ιοýιω τω μειαξυ απÝθανεν ο

ζ.--* fuZ=:"1-n--, Θεüφτλοò Καßρηò») παρακÜμφθηκε απü το δτατα-

κττκü τηò απüφασηò. Δυστυχþò ιο δταιακττκü αυτü,

.ε2.rA-,,fn'«--4 αν kar επß τηò Ýδραò ηιωτ επτφανεßò δτκαστÝò [ανÜ-

μεσα σιουò οποßουò kar ο θρυλτκüò δτκαστηò τηò δß-
κηò του Κολοκοτρþνη (1834) ΑναοτÜστοò ΠολιΖω-
ßδηò] δεν διÝλαβε την «υαýση τηò ποτντκηò δτþξε-
ωò ιου Θ. Καßρη λüγω ιου θανÜιου του», δτÜταξη

2-,òΖ*Ζι,|ο).bιι -*- που θα τσοδυναμοýσε με ιην αθþωσÞ ιου.

Γτα να κÜνουμε πτο κατωτοητü το πρÜγμα, θα που-
**---¶2r72{*,(.*-4 με üιτ ο Α.Π. δßκασε, ωò üφειλε, μüνο ιουò Ζþντεò
(kar παρüντεò) κατηγορουμÝνουò. Ο Καßρηò, αφου
εßχε πεθÝινετ, δεν παρÝσιη ουιε ο ßδτοò οιπε μυοροý-
οε να Ýχει πληρεξοýστο δτκηγüρο. Η αυüφαση αφο-
ροýοε συνεπþò μüνον ιουò Üλλουò φετò συγκατηγο- 5. 0 καθηγητÞò
ρουμÝνουò του Καßρη (Üλλωστε τοýιο ωταγρÜφειατ τηò ΝομικÞò
και στο σκετπτκü ιηò αιüφασηò, σελ. 113 ιου ιüμου,
-4 1-2ρ-2Ζ Ι-,2 r,r2 -Ζα - περßπου στο μÝσον). Ο Θεüφιλοò Καßρηò, εφ' üσον
ΙιΙικüλαοò
Σαρßπολοò,
"
δεν δτετÜχθη η παυση τηò εναιΖτßον του υοι,ν,ιχηò διþ- συνÞγοροò του
ξεωò, παραμÝνετ θεΒqιημÝνοò με ττò καταδτκασυχÝò Κι'ßilη.
διαιÜξετò τηò πρωιοδßχου αιοιρÜσεωò, η οποßα αναι-

'f7-2z;z..Za_
6, 0 θρυλικüò
ρÝθηχε μüνον ωò υροò τουò συγκατηγοροτητÝνουò του δικαοτÞò
Καßρη. Ανσστüσιοò
*52 ?Vb.>- r2r'n/*- ΒεΒαßωò, η απüφαση ιου Α.Π._ «αθþωσε την
πραξη». Ομωò η μη ρηιß αναφορÜ του δταιακττκοý
Πολυζωßδηò Þταν
στην Ýδρα του

Ζ*,3,;2ÝΣ-2α)g2 σιον Θ. Καßρη αφηνε1 νομικÜ, δικανικÜ kar δrka-

'-Ζ'Ζ7 -ζ;?-.-2;4
μη μολυνετ ιην Ýνδεη κοτνωνßα τηò τüιε Σýρου!
Η απüιραòτι του Αρετου ΠÜγου
Αò Ýλθουμε ιþρα σιη δτκαστηρτακß συνÝχετα.
Γτατß εκεßθεν ανÝκυψε η περß «αποκαιαστÜσεωò»
ιου Θ. Καßρη εσφαλμÝνη ανιßληψη.
Ο Θεüφýοò Καßρηò Kar or τρετò μα8ηιÝò ιου (υου
δτκÜσιηκαν κατ καιαδτκÜοτηκαν μαΖß του) προσÝ-
βαλαν την απüφαση ιου δτκασιηρßου ιηò Συρου με
ιην απü 24/12/Β52 αναßρεση τουò ενþπτον του
Αρεßου ΠÜγου.
στηρηκÜ αδτκαßωτο τον αποθανüνια.
Αρεßου Πüγου που
επανεξÝτοσε την
Αοφαλþò η διÝξοδοò υπÜρχετ. Αν ο σημερτνüò εr- υπüθεση του
οαγγελÝαò ιου Α.Π. ετσηγοýνιαν ιη δτüρθωση η Κιßß|,η
συμυληρωση ιηò υπ' αριθ. 1θ ιηò 1θ-1-1853 πorvr-
κßò αποφÜσεωò του ανωιÜιου δτκαστηρßου μαò, üχτ
μüνο θα συντελοýσε στην πραγματτκÞ αποκατÜ-
σταση μταò αδßκωò αμφτσΒητηθεßσαò προσωπτκü-
ιηιαò ιου ελληντκοý Ýθνουò, ιου Θεüφτλου Καßρη,
αλλÜ θα επανüρθωνε kar ιο kaipro νομτκü λÜθοò
του προκατüχου ιου ιηò δßκηò εκεßνηò, ο ουοßοò υ-
πηρξε καιαδτκασιτκüò! Ι
Η οδωωτικþ οπüφοση του Αρεßου
Πüγου δεν περιf,ομΒüν€ι κοι τον Koι'pn.
ο οποßοò cv τω μ€τοξý εßχε πεδüνει

35
 3, 0 0θων του
πρüτεινε θÝση
καθηγητÞ στο
νεοßδρυθÝν
ΠανεπιστÞμιο
Αθηνþν, ολλÜ ο
Καßßιηò την
αρνÞθηκε

δωντþν, üπου παρÝμεινε μÝχρτ ιην ΕπστÜσιαση. Iδτ-

4. 0 Αθιμοò αßιερη προσοχß δßνετ στην εκλα-ικευση των επι-
ΓαζÞò, λüμοò σιημοντκþν γνþοεων, στην καλfuÝργετα των φυστ-
κληρικüò, κομαθηματτκþν μαθημÜτων. IρÜφετ το Β14 ο Θεü-
διδüσκαλοò του φτλοò Ι(αßρηò στον Αδ. Kopari -ιον οποßο αποκαλεß
ΓÝνουò. «ιηò ασθενοýò ΕλλÜδοò αληθwü ιαφü»: «ΔτδÜσκω
Ελοιογροφßο Φuσrkrrv kar Μαδηματικßν. Το γτητνÜστον (ιων Κυ- ενδÝκατο μÝροò ιου Νεýτωνα, αλλÜ kar τα κυρτüιε-
(Γεννüδαοò δωντþν) Ý:<ετ rkωrÜ βýλßα ειερüγλιοσσα, ωò ια πρα- ρα ασφονομτκÜ συοτημαια, ια οποßα παρßσιανε με ,

ΒιβfuοθÞκη, κττκÜ δταφüρων Ακαδημτþν και τα συγγρÜμμαια
ΑθÞνα) πολλþν περτφßμων Φυστκþν kar Μαθηματτκþν.
Εχετ Αεραιιτλßαν ιιar Ηλεκφεßον ολλ' αυιαß ar δýο
μηχαναß δεν εξαρκοýστ δη το υÜθημα τηò Πετρα-
ματτκßò Φυστκßò», yr' αυτü r<ar στÝλνετ στον Κοραα
πÝντε χτλτÜδεò γρüστα yra ιην òτορÜ «μερχþν α-
ναγκατοιÜτων οργÜνων kar θýλßωγ üπωò θqρüμε-
τρον, θερμüμεφον, μιιφοσκüτπον, φετò σφαßραò, ε-
νüò αστρονομτκου πßνοχα, μταò Φυστκßò Ισιορßαò,
kar γεντκüιερα üλων των ακττòατοτÝρων ιηò φυσι-
κßò τστορßαò βýλßων, των βýλßων χημεßαò των
Chaptal r<ar Ttrompson, μταò οτßληò Βüλτα» kar
üσα Üλλα κρßνετ ο ιελευιαßοò αναγκαßα.
«Παρακολοýθησω», γρÜφετ ο Αγγλοò περτηγτττηò
º?üβετ (Jowett), «ιο μÜθημα του Θεüφτλου Καßρη.
Προò μεγÜλη μου Ýκπληξη εßδα üττ ερμßνευε το
Κοßρηò: «ΚοδηγητÞò εßνοι ο ποντοχοý
τηò γηò διü τηò διδοσκοf,ßοò του
Þ των συγγΡομμüτων του ωφ€flþν»
κτμωλßα στο μαυροπßνακα», ενþ ο Φερμßν-Νττντü,
μÜò λÝετ συò «ΤαξτδιωυκÝò ιου εντυπþσετò arrü ιην
ΑνατολÞ» üιι «ο Θεüφτλοò, σττò þρεò τηò σχüληò.
ιου, δτÜβαΖε ττò υπερθαττκÝò εξτσþσετò kar τα πφß
κωντκþν τομþν ιου Νεýτωνα».
ßα απü ιτò αρδρþσετò σιη ΖωÞ του
Θ.Καßρη εßνατ ιο 1Β35 üταν ßδρυσε στην
τδταßτερη παιρßδα ιου, ιην Ανδρο,
Ορφανοιροφεßο yra ια ορφανÜ των αγω-
ντστþν ιηò ΕυστÜσταοηò, οιη δταπατδα-
γþγηση kar μüρφωση ιων οποßων αφτÝρωσε τη ΖωÞ
του (þò ιο 1Β39 üταν ιο τερατεßο kar or συνιηρηττκοß
κýκλοτ που εßχαν συσπετρωθεß γýρω ιου επÝβαλαιι
το κλεßστμο του Ορφστοτροφεßου rιar ιηò σχοληò
kar Üρχτσαν or δτωγμοß και ια Βασαντσιßρια που
τον οδηγησαν σιο θÜναιο). Eivar ο ιýποò ιου λαß-
κοý δασκÜλου, γι' αυιü kar αρνεßιατ üχτ μüνο το
Σταυρü του Σωιßροò που του απÝνετμε ο Οθων, αλ-
λÜ κατ το δτορτσμü ιου ωò καθηγηιß σιο πανεπι-
σιημτο, λÝγονιαò πωò «καθηγητüò δεν εßνατ μüνον
ο επß μτσθþ τω Πωτεπτστημßφ η εν Üλλοτò εκπατ-
δευττκοßò ιου κρÜτουò ιδρýμασι διδÜσκωγ αλλ' ο

3Β

πανταχοý τηò γηò δτÜ τηò δτδασκαλßαò ιου Þ ιων
συγγραμμÜιων του ωφελþν».
Η οχολÞ του Ορφστοτροφεßου ητσι Ýνα συγχρονο
εκπατδευιßρτο με μεγÜλεò αßθουσεò διδασκαλßαò,
πλοýοτα βýλτοθηκη kar καλÜ εξοπλτσμÝνα, με ε-
πΙσιημοντΚα ορΥανα, ερΥαστηρτα φυστκηò ΚαΙ Χη-
μεßαò, üπου ο ßδτοò εκτελεß πετρÜματα καιÜ ιτò þρεò
ιων μαθημÜιων ιου. Το πρþτο αστρονομτκü ιηλε-
οκüπτο που ηρθε οιην ΕλλÜδα, ιο Ýφερε ο Θ.
Κατρηò yra ιη σχολß του. Τα μαθηματα ια παρακο-
λουθοýγ εκιüò αυü τουò τροφßμουò ιου Ορφστοιρο-
φεßου, νÝοτ απü δτÜφορα μÝρη ιηò ΕλλÜδαò kar απü
το εξωτερτκü. ΣυνολτκÜ ο αρτθμüò ιων μαθητþν του
Θ. Καßρη υπερθαßνετ
τουò 600. ΔτδÜσκετ φτλοοοφßα,
φυστκÝò ετηστημεò, φυστκη, χημεßα, μαθηματτκÜ, α-
σφονομßα, αχüμη kar ελληντκÜ. Χαρακτηρτσιτκü
ιου ειπσιημονικοý αλλÜ kar φτλελεýθερου, νεοιε-
prστrKou πνευμαιοò υου καλλτεργεß σιουò μαθητÝò
ιου εßνατ η εκιßμηση του Γερμανοý καθηγητß ιου
πανεπταημlου ιηò Βü,,τηò Κρτσιýν Αυγ. Μπlýνττò
(Christian Aug. Brandis), συμθουλου ιου Οθωνα,
τον ουοßο ο τελευταßοò Ýσιειλε να παρακολουθησετ
τη δτδασκαλßα του Θ. Καßρη. «Ε.Üν μßαν ακüμη τρτε-
ιßαδτδÜξετ ο Καßρηò, ο θασιλτÜò Οθιον θα φυγετ α-
πü την ΕλλÜδα», εßχε δηλþσει ο ΜπρÜνττò.'
5. Η εßσοδοò τηò
Καßρεßου
ΒιβλιοθÞκηò,
παλαιüò κατοικßαò
τηò οικογÝνειαò
Καμπüνη, οτη
Χþρα τηò Ανδρου.
6. Το τηλεσκüπιο
που Ýφερε οτην
ΕλλÜδο ο Κιßßρηò,
7. 0 διδýσκαλοò
του ΓÝνουò
Νικηφüροò
θεοτüκηò
Σιη βýλτοθÞκη ιηò σχολßò, αλλÜ kar στην προ-
σωπτκÞ του βτβλτοθÞκη (υου αρτθμεß πÜνω αυü
1.345 Ýργα αε 2.440 τüμουò) συνανιÜμε σýγχρονα
ευρωπαßκÜ εγχετρßδτα μαθημαιτκþν, φυστκßò kar
χημεßαò, φυστκηò τστορßαò, θοτσηχßò, γεωλογßαò,
αναιομßαò, Ýργα απü üλουò τουò κλÜδουò τηò σýγ-
χρονηò επτσιßμηò. «Τα βτβλßα», θα γρÜψετ στον
Σπυρßδωνα Γλαυκωπßδη, «εßναι αναγκατüτατα, η
δε Ýλλειψßò ιων Ýχετ ωò αποιÝλεσμα ο ταλαßυωροò
Üνθρωποò να παρεκιρÝπθιατ τηò ευθεßαò οδοý kar
να κατακυριεýετατ απü ολεθρßων προληψεων».
Το συγγραφτκü Ýργο του Θεüφτλου Καßρη αγκα-
λτÜΖετ μτα μεγÜλη γκÜμα θεμÜτων ιων φυσικþν-θε-
ττκþν επτσιημþg πÝρστ εκεßνων ιων φτλοοοφτκþν.
ΠολυσÝλτδα Ýργα του μα8ημαιτκþν (αρτθμηιτ-
κßò, Üλγεθραò, γεωμετρßαò, τρτγωνομετρßαò) kar
φυστκßò, ασιρονομßαò κ.Ü., γραμμÝνα με θÜση ια
νεüιερα σιοτχεßα ιων αντßσιοιχων κλÜδων, δταφυ-
λÜσσοντατ κατ σημερα σε δτÜφορεò δημüστεò η r-
δτωττκÝò θτΒλτοθßκεò.
Στην προσπÜθετÜ ιου να δτερευνησετ ιτò αττßεò
των ü,υτων, ναοδηγηθεß σιην ανευρεση τηò ανιικει-
μεντκηò αλßθεταò με ιη θοßθετα ιου πεlρÜματοò
Kar τηò συνεχοýò παραιηρηοηò, ο Θεüφιλοò Καßρηò)
Το πρþτο οστΡονομικü τπßεσκüπιο
που ÞΡδ€ στπν Εßtf,üδο, το Ýφòρ€
ο Θεüφιßοò Κοßρηò γιο τη σχοηÞ του
39
ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ

Ýδωσε τδταßτερη προσοχη σιη μελÝτη kar ερμηνεßα

ιου φυοτκοý φατνομÝνου. Kar προò ιην κατεýθυνση
αυιη, αναπιýσσετ μτα δτκÞ του θεωρßα, ιη θεωρßα
του «ενýλου». Δτατυπþνετ ιην αρχη τηò ενüιηταò
του Σýμπσττοò στη θÜση μιαò ουσßαò, «ýληò ονομα-
ΖομÝνηò», ενüò ρευστοý, του ενýλου, που περτΒÜλ-
λετ üλα τα σþματα kar τα οποßα, χÜρη σε αυτü, üλα
συνÝχονιατ kar üλα κτνοýντατ. Το Ýνυλο αποτελεß
το συνδειτκü κρßκο που υροσδßδετ kar θεμελτþνετ
αυιην ακρτθþò ιην ενüτητα kar σýνοχÞ ιου υλτκου
κüσμου σ' Ýνα σþμα ενταßο κατ αδταßρετο.
Mra θεωρßα τδταßτερα ενιυπωσταχÞ, πρωτοπορτα-
κη για τα δεδομÝνα τηò εποχßò του.
8. 0 Κωνστσιττßνοò Οσο yra την ακττνοθολßα τηò νÝαò αυιηò θεωρßαò,
Κοýμοò, ο Γρηγüρτοò Δεσποτüπουλοò γρÜφει το 1Β42 στον
πρωτεργüτηò του Θεüφτλο Καßρη: «Πολλοß των σημερτνþν φυστκþν
ελληνικοý (συμφωνα μ' Ýναν καθηγητη τατροχημεßαò που ηρ-
διοφωτισμοý. θε απü Παρßστ kar Λονδßνο) λÝγουν üττ το φωò, θερ-
9. Η πρþτη σελßδα μογüνον, μαγνηιτκüν ρευστüν κ.λπ., εßνε τρουο-
τηò δικαοτικÞò ποßηστò ιου ηλεκιρτκοý ρευοιου, þσιε πληστÜΖουν
απüφοσηò ειò να δεχθοýν ιο Ýνυλον ωò ατιßαν üλων αυτþν των
βüροò τOυ φατνομÝνων». Mra εκτßμηση που ενÝχετ ασφαλþò
θεüφιλου Κιßßilη
μτα ορτσμÝνη δüση υπερΒοληò, εßνατ üμωò ενδετ-
κιτκß ενüò κλßμαιοò.
Or μελÝτεò του yra το πλανηττκü σýστημα, με θÜ-
ση ιον ορθολογτσμü kar ια εmστημοντκÜ δεδομÝνα
που ιου προσφÝρουν οι εμθριθεßò μελÝτεò ιου, τον
οδηγουν σε ακüμη Ýνα-πολυ σημανττκü επßσηò yra
ιην εποχÞ τοιι- συμπÝρασμα, üττ ιο ηλτακü μαò σý-
στημα δεν εßνατ ιο μοναδτκü οτην απερανιοσýνη
του Σýμπαντοò kar μÜλτστα θεωρεß πωò εßνατ δυνα-
τß η υπαρξη λογτκþν üντων kar σε Üλλα ουρÜντα
σþμαια. Αποψη με την οποßα ουμφωνουν kar Üλλοτ
πρωιοπüροτ πνευματτκοß Üνθρωποτ τηò εποχüò, ü-
πωò ο Ιιßτηποò Μοτστüδαξ, ο Βενταμßν ΛÝεθτοò, ο
ΔτιμÞτριοò ΔÜρβαριò, ο Κωνσταντßνοò ΒαρδολÜ-

Οι μεßΙÝτεò του τον οδηγοýν στο

συμπÝΡοσμο üτι το ηΑιοκü μοò σýστπμο
δεν εßνοι το μονοδικü στο Σýμπον

χοò Kar Üλλοι. φÜφετ ο Θεüφτλοò Καßρηò σ' επι-
στολÞ ιου προò ιην ΙερÜ Συνοδο; «Περß δε των ου-
ρανßων σοτμÜιων εßπα ü,ιτ κατ ττολλοß ιων αρχαßων
σοφþν kar ασιρονüμων και φýüσοφοτ kar θεολü-
γοι των σημερτνþν εθνþν λÝγουστγ üττ δεν επλÜ-
σθησαν βÝβατα ετò μÜιηγ αλλÜ κατοτκοýντατ υπü
δταφüρων ιου ανθρþπου λογτκþν üντων». Την τδÝα
επαναλαμθÜνει και σε επτστολÞ προò την αδελφη
του Ευανθßα: «Οιτ η Σεληνη, ωò r<ar τα λοτπÜ ουρÜ-
vra σþματα, κατοικουνιαι, τουτο εßνατ αληθÝοιαιον.
Αγνοεßιαι μüνον το εßδοò των καιοßκων αυτþν».
Απüψετò kr εκττμßσετò, που μπορεß να μη στηρß-
Ζονιαι σε πετραματτκÜ δεδομÝνα kar ασιρονομτκÝò
παρατηρßσετò, δεßχνουν üμωò Ýνα aιrnσuxo, καθ'ü-
λα επτστημοντκü πνεýμα ενüò θαθυσιüχαστου με-
λετηιÞ ιων φυστκþν φατνομÝνων. Kar ακρτθþò αι>
ιÝò or επτστημοντκÝò αναΖηιησειò ιου αποιÝλεσαν
την απßα των δτιογμþν κατ βασαντσιηρßων ιου απü
τουò ανθρþπουò ιου τερατεßου.
«Ουδ' αυτüò ο Γαλτλαßοò υυÝφερεν απü το Ιερο-
δτκασιηρτον τüσα, üσα υποφÝρει σημερον περß τα
μÝσα ιου ΙΘ ατþνοò ο δυσιυχßò Θεüφτλοò Καßρηò»,

40
 A,zJ4 εκατηγορß8ησαν kar εξωρßσθηοαν κατ τον θÜνατον
δτ' αμοτθην Ýλαβον». ΑυτÞ Þιαν kar η καιÜληξη
ιου Θεüφτλου Κα'ßρη.
Ο μεγÜλοò μαò Κωσmò ΠολαμÜò θα καιαδτκÜσετ
αυτßν ακρτθþò ιη οτÜοη τηò πολτιεßαò απÝνανιτ
στον Θ. Καßρη. Η πÝνα του, καυιερη kr εδþ: «Η πο-
λιτεßα η μεγÜλη μÜνα,/που ουχνüτατα θρÝχετ ου-
ρÜντο μÜνα/σιον τττιοτÝντο Þ σιον ληστη,/κρατεß
την πüρτα τηò τιμηò yra σε κλετστη».
Ο χþροò δεν μαò επιιρÝπΕτ να επεκταθοýμε πε-
ρτσοüιερο σιη φωτεινη μορφη του μεγÜλου αυτοý
δαοκÜλου-επτοιßμονα ιων χρüνων τηò Νεοελληντ-
κηò ΑναγÝwησηò. Kar δεν ηταν ο μοναδτκüò. Iþ-
οηποò Μοτστüδαξ, Νυηφüροò Θεοτüκηò, Δωρü- 10. 0 Κωνστσντßνοò
δεοò Πμßιοò, Ανθτμοò ΓαΖιò, ΔημÞτριοò ΔÜρβα- ΒαρδαλÜχοò,

ρτò, Δανmλ Φýιττπßδηò, Κωνοταντßνοò ΙνI. Κοý-

πρωτοπüροò
πνευματικüò
μαò, Κωνστανιßνοò ΒαρδαλÜχοò, ΣτÝφανοò Δοý-
üνθρωποò
ιº(αò κατ, φυστκÜ, ΑδαμÜντιοò Κοραηò, εßνατ μüνο
τηò εποχÞò του
μερτκÜ ονüματα που συνθÝτουν το υαΖλ τηò πνευ-
ΚιΙßρη
ματτκηò εκεßνηò κßνηοηò που εßνατ γνωστη ωò πε-
ρßοδοò ιηò Νεοελληνικηò ΑναγÝwησηò.
Ενα Ýιτονο πνευματικü κλßμα που σε καμτÜ περß-
Ι,-.a^αΖ-., τπωση δεν μπορεß να θεωρηθεß αποτÝλεσμα μταò Ü-
κρτιηò μειαφορÜò, μετòικÝνωσηò απü την Ευρþπη,
,Ρ αλλÜ χωροò με ιη δrki ιου δυναμτκη, με ιη δτκη
του ακιινοβολßα σιον ευρυιερο Βαλκαντκü χþρο.
Eivar γνωστü, kar δεν το αμφτσΒηιοýμε, üττ τα ευ-
ρωπαßκÜ κÝντρα παραγωγßò εmσιημοντκþν γνþσε-

Θ2*Ζ4- 4*-" /rΖ-- ων αποτÝλεσαν για μαò πηγÝò Üνιλησηò τηò γνþ-
σηò, χþρο απü τον οποßο or πνευμαιτκοß Üνθρωποτ

α,4 Ζ,.'*υrζ-,ζφ
των χρüνων εκεßνων αποθησαυρτσαν ττò νÝεò επτ-
σιημοντκÝò γνþσειò, or οποßεò εν συνεχεßα μεταφε-
ρονται üχτ ωò ανιτγραφη, αλλÜ κρτττκÜ, δημιουργι-
κÜ σιο «κÝνιρο επεξεργασßαò» ιηò νÝαò γνþσηò, σ'
Ýνα νÝο κÝντρο, μτκρüιερηò θεθαßωò εμθÝλεταò,
που üμωò δεν Ýπαυσε ν' αυοτελεß Ýνα νÝο κÝντρο,

«Ουδ' ουτüò ο ΓοΠιΠοßοò υπÝφòΡΕν

οπü το Ιεροδικαστþριον τüσα. üσο υποφÝρει
σÞμGΡον ο δυστυχÞò Θεüφιf,οò Κοß'Ρηò»

γýφει η εφημερßδα «ΑθηνÜ» (φýλ. 770). Εχετ προ- rrou αγκÜλταΖε ολüκληρη ιη νοττοαναιολτκÞ Ευ-
Β_\Ýψει ο ßδτοò ιτò συνÝπετεò, ΓνωρßΖετ üιτ αφ' üιου ρþπη, Ýνα χþρο πολυεθνικþν συγκροτημÜιων, λα-
η εmστημη kar η παιδεßα «επÜιησαν ιουò πüδαò þν ομüθρησκων με κοτνÝò τοτορτκÝò καταθολÝò kar
ιουò επß τηò γηò, εδοκßμασαν Üπετρα κωλýματα kar korvÞ συνεßδηση, στον οποßο or Ελληνεò πνευματι-
Ýλαβοò παιτοßοιη καταιρεγμοýò». Την εξÝλτξη ιων κοß Üνθρωποτ Ýπατξαν σημανττκü ρüλο.
δτωγμþτ του εLχε προφηιτκÜ επτσημÜνετ η Ευαν-
θßα: «Ooor επροσυÜθτισστ να ωφελησωσι ιην αν- ΣΗΜΕΙQΣΕΙΣ:
1. ΔημÞιριοò ΠασχÜληò, Θεüφιλοò ΚαßρηΩ Αθßνα 1θ28, σ.
θρωπüιητα κα: οßιπτò (Δ- κα1 εθεοποτÞθησαν απü
225.
τουò μεταγενεοτÝρουò τω\-. (π, και ευατνÝθησαν και 2. Κ. ΜπληΖτþτηò, Bior δηπρεψÜντων ονδρþν τηò νhσου
εθαυμÜοθηοαν παρÜ πο_L\þν συγχρüνων των», Αναρου,1881, σ.51-52.
γρÜφετ σιον Θεüφτλο το 1837. «κω υβρßοθηοαν κατ 3. Βλ. σχεττκÜ, Δημßτριοò ΠασχÜληò, ü.π. σ. 88. r
4Ι
 λ¹ßει of, Ι{ω ΒωΙα. 8{8

TYe cannot fccl ihe forco of ηΙΙ thει he avowq boi Εο bono. hßι
bold οοßΙ Chriιιlιιι ιρßτßι

Ιhsιοτ Coιnsgo οχ Rorrr-ò.'-TΓe οbειη,ο ιΙιιι ßη :οmο of

ihe LοοιΙοη jouraιlò ιhò publiýerι of Colcnro's mαιhσπαιßòιΙ
rorhε αιò ιιΙτοτrß.ßηg ιhem τiιh ειται τòßΙι hoping ιΙηι lhe ποιο-
rieιy of bil νßοι,τ rerpecιing Ιrιο ΡεττιιιευGh rill bri»g"a ιαΙα for
òγετJιbßηg ibni ho hιr ττßιßεη. ΤΓò ΡτòÞιτDG ιbει for similιr
ιαιòοπ3 ιhßò òοmmòllιατγ τls τορτßηιαΙ by ιhò }lesεn. lΙΡΡΙιΙοη.
Ιπ ßιsεΙf ßι ir ι πιιιòΙι le*s òχòομιßουηbΙεb<»Κ ιhαη hßι wοτΙι οη ιhο
Old Τειτιmòηι, ßηdòειΙ ßι Lsηοι υηsοτιh.ν of ιtιεηιßοη and τòτρòòι
fur iheforee ιßιh τbich ßmΡrιιÞι principlcs :lrτ eoforcal. ωßß
for ιhò gcnerrl ηßιßι lld ßηιòηι ιτßιh shich ιbò ττιßιει ιdΙιι ιο
òηιεf ßηιο ιhò miuil of ιbò ερο*ιΙα, ιπß ιο rcllroduco hßε argumcιι,
Τhιι bc τηß*ιß}Θß lrim σι some mοßι mτιε?ßd ιßοßηι, ß3 ιτυò, as
ßη respoct ω ιhο τight eni ι,αιßòιΙ τεηιΙετßηg of ιhε ι-orιl'rφlt.
.ουυιωι" Thli ß}οm πhßι ιhε ßΡsιΙο ιιγτ ßη ιhε 8ιh òhιριοτ, he
ilrnws υηιηιhοτßΖòιΙ inlcroncω ßη τιρεòß ßο ιhο ilociriιe οf ihg fa.
ιητò τG.ιοττιΙοÞ of αΙΙ ηιαη ßι ηΙιο truc. Οη thc οßhετ hηηιΙ ho gßτòι
dcscιyc<l proιniπclcc ßο ιhò gcncnl docιrine of ιhe gτιòßοιιτ απd
τòιΙετωßηg ιγιιειη ιιιßΙει rhich òò Ιßνε, αιd ατfοτòq.ò ßι ι,lιh ιο
moch cιrnellιrιss αηd ιτυε Cbιßαßεη fccling ιs ιο rclicyc ι,υτ ιιßηßΙs
ßη romc mιτιιυτa fτοαι ιhε τεταιßοττ, ninglei τßιh οοηιοmρι, re
hιι,c fclι foι ιhò mirorιlrle eιßΙ ýιΙΙοw ηιιυιιΙßιm τhich hßτ bool
icem, ιο ιòιòh.
§òhοΙ;ιπ who ι-ßsh ιο 6ιιßΙ ßη brici comllιπ thc ιhοοΙοòγ ιhηι ßτ
ileriòcd fιοπι ιhò Peuliιιc Episιler by ! ποι incar§idoreHo numbcr
,,/
of τhε dßγßπòò of ιhο ΕοgΙßεh Cbιιιτb οι ihe ρτεοηι ßΙαγ, will bo
ιεττπΙ«Ι by ιhe pcruιl of ιbb yolume,

§sηιοsò Δ§τ, \Ιιsι,ΕιιJιεουι ΙΙ'οηχε οε Dr, Josrs Kιsa.|-

ΛΙιbουgb ßι ßsιοττοmòιß!ιò rinc" ιΙκßτ isrιιrwo dτεirc ιο òαΙΙ τßιοη-
.,§ι Porlr F.rωΙ. ιο ιΚ &αιι; ιoιl;i irδdri.{ υιΙ ττρbΙοòd ßω ε
DΤΕÞΦτγ ροßπß ι{ γΙα. Βγ ΙΙτ Ια, J. §. Cαιυ, D. D,. Bh}op of }ßιΙd.
Ιßò ΥqΙι D, ΙιφΙι!ßω Ι ca laω. rtΦ. ΡΡ, ßßl. DΦ ηΙο ßι ]ßα
ΙΙτνα by ΡκΙ, Τߧhßιò Ý ΡòL ηý.ß,
Ι ΟΧtλΙΔι ΙΟΙßΔ Χ]:ΙΤ. (§om'Ι,9ý.
of Joπrr §Ιο6,ρmτhοιl .ι dΙΠò.τοι
ßΙοα Ιι λtΙιιι Δι}ò!τ: ttür} Τιο ΥοΙοπι üτα Jη 9Φ .Dd 2ßο.
Δt.ΙΟΟΡΔ ΙΟ]ßΑ Ιß!ΝΤ, (ΙΙαΙΙιισ ßòΙτ oiJω ΧΙη;ωροτιdτι
ιηßπßιιßErοDdμΕτι Διλm: lt5tl !να 1η,3{ß
("

R
 --:

\ι
§t
§
ι,
\
ι\
ΑττυτοΓΡΑΦ¶

4. «Τα κατü '-ι"Α Κ

Κτßßρην, Þτοι το ιων γραμμÜτων του να τα δταφυλÜξουν. Το φρüνττ-
κÞρυγμο τηò σε ο ßδτοò. Απü το 1Β42 (οιαν ακüμη δεν εßχε επτ- *
αληθεßαò». Τα οιρÝψετ σιην ΕλλÜδα απü την εξορßα ιου) Üρχτοε
πρακτικÜ τηò να καιαχωρßΖετ σε πρωιüκολλο (ιουò λεγüμενουò
ß, }|'
δßκηò που Κþδτκεò επτοτολþν) την αλληλογραφßα ιου. Εßτε
τυπþθηκαν το σχεδüν αυτουσια τα κεßμενα ιων γραμμÜιων που Ý-
1846 στην ΑθÞνα στελνε εßιε, αργüιερα, κÜνονιαò μταν απλη σημεß-
απü το ωση, Eivar περττιü να υπογραμμτσθεß η σημασßα
τυπογραφεßο του του πρωτοκüλλου αυτου γlα ιον εκδüιη ιηò αλλη-
Σπ. Γλαυκωπßδη
λογραφßαò, αφου, üπωò εßνατ φυστκü, πολλÜ γρÜμ-
μαια δεν σþθηκαν στο πρωιüτυπο, δηλαδη σ' αυτü
που Ýγραψε ο Καßρηò kar Ýφθαοε οια χÝρτα ιου α-
ποδÝκιη ιου.
Η αλληλογραφßα του Καßρη και του κýκλου ιου,
που εκδüθηκε απü την Καßρετο Βιθλιοδßκη με ε-
ιτμÝλετα ιου γρÜφοντοò μεταξυ των ειþν 1θθ4-θθ, ι,ι
εßνατ χωρτσμÝνη σε ιÝντε μÝρη r<ar καλυπιετ δÝκα
τüμουò. Το πρþτο μÝροò (τρετò ιüμοτ) εßνατ or επι-
στολÝò του ßδτου του Καßρη. Στο δευτερο μÝροò (Ý-
ναò ιüμοò) Ýχüυν συγκενιρωθεß or επτσιολÝò τηò
λογßαò αδελφηò ιου Ευανθßαò (1799 1Β66). Τα
s
γρÜμμαια που απευθýνονιατ προò τον Καßρη (ε-
κτüò εκεßνων τηò Ευανθßαò) θρßσκοντατ στο ιρßιο
μεροò (σε τρειò ιüμουò), ενþ ο μτκρüò ιüμοò του τÝ-
ταρτου μÝρουò περτλαμΒÜνετ ττò επτοτολÝò προò ιην
Ευανθßα (εκτüò βεβαßωò εκεßνων του Θεüφτλου που
Ýχουν περτληφθεß στο πρþτο μÝροò). Αλλα σχεττκÜ
με ιον Καlρη και τον κυκλο ιου επτσιολτκÜ κεßμε-
να, Üγνωστα εν πολλοßò και ανÝκδοια, απαριßΖουν
το πÝμπιο μÝροò (σε δýο ιüμουò). ΤÝλοò, επετδß η
Ýκδοση των επτοιολþν δεν ουνοδευετατ απü οχο-
λιαομü, κρßθηκε σκüπτμο να προοτεθεß ακüμη Ý- fι
ναò ιüμοò (που θα αυοιελεß ιο Ýκτο μεροò) με προ-
σωπογραφικÜ σημετþμαια των δταφüρων επτστολο-
γρÜφων kar αιοδεκτþν επτσιολþγ ια οποßα πÝρα I
απü αναφορÝò σιην Α,λ,\η λογραφßα επεκιεßνοντατ
σττò σχÝσετò ιου σκιαγραφομÝνου με ιον Καßρη. Η

\{α $j€ ÜΩαμÝ §ζ ¸§ºζ αf,f,ηf,ογρ§φßαζ ξOiJ

ß"ρ* §α§ mK€ χ ρη στοιJζ ßκ€ζ
€r}§§ξΦf, ν, τßζ §τº§ß€ζ Καß ηρωτΦΚΦη Φ σ€

συλλογη αυιÞ ιων Βτογραφτκþν σημετωμÜτων, που
καιÜ πολý ξεπερνοýν ια τρτακüοτα, θρßσκετατ ιþρα
στο ιυπογραφεßο kar Βα ολοκληρþσει την Ýκδοση
τηò Αλληλογραφßαò.
Or επτοτολÝò του Θεοφßλου σιο πρþτο μÝροò τηò
Αλληλογραφßαò ανÝρχονιατ σε περßπου 620. Το
κεßμενο μερτκþν δεκÜδων απü αυτÝò δεν οþδηκε,
Ýχουμε απλþò ιην τδτüχετρη σημεßωση του Θεüφτ-
λου σιον Κþδικα επιστολþν, εφ'üσον ιο γραμμα
δεν παραδüθηκε στο πρωτüτυπο η σε Üλλη ουλλο-
γη απογρÜφων. Η καιÜσιαοη ιηò υγεßαò ιου Καßρη
χετροιÝρευε με τα χρüντα και στο τÝλοò ιο γρÜψτμο
πρÝπετ να Þταν εργαοßα που αιαττοýοε κÜποτα προ-
σπÜθετα.
Ενα μεγÜλο ποσοσιü (περß ια 140 γραμματα) ιηò
αλληλογραφßαò ιου Θεüφτλου αποτελουν οι ειι-
οιολÝò του προò την Ευανθßα. ΑυτÝò ανßκουν στα
χρüντα L824-39, üιαν εκεßνη θρτσκüιαν στη Σýρο,

44
 ]ι

\ Κ ιιι'ιι\
κατ με üχτ τüσο Üφθονα οτκονομτκÜ περτθþρτα να
προοδþσετ τÝτοια φημη σιο σχολεßο του, που γρη-
γορα προοεßλκυοε εκαιονιÜδεò μαθητþν, ακüμη
Kar απü παροτκßεò του εξωτερτκοý,
7'ιÝ-,, ι, ,_1,,* 1,

τη Συρο τüιε Þταν εγκατεσιημÝνοò ωò Ý-

μποροò ο Δημητρτοò Καßρηò. νεüτεροò α-
δελφοò του Θεüφτλου, στον οποßον ο ιελευ-
ταßοò στηρτΖüταν yra ιτò δτεκπεραιþσειò ü-
λων ιων οχειτκþν με το σχολεßο του. Ετστ or
9,
παραγγελßεò των υλτκþν και εφοδßων, οι αποσιο-
λÝò στην Ανδρο, οτ πληρωμÝò, πολλÝò επαφÝò με
ι{ τουò γονεßò ιων μαδητþγ ετσπρÜξειò ιων διδÜκτρων
Kar τα παρüμοια, üλα περνουσαν απü ιον Δημη-
τρτο, στον οποßο φυοτκÜ ο αδελφüò ιου εßχε απüλυ-
ιη εμπιστοσυνη. Περτιιü να πουμε üτι σþΖονται αρ-
κετÝò επιοιολÝò απü ιην αλληλογραφßα τουò. Μα-
**ßΞF,
'
}
Ζß με τον Δημηιρτο Ýμενε ιüιε στη Συρο Kar η
Ευανθßα, Η αλληλογραφßα τηò με τον Θεüφιλο εß-
var πλÝον εκιειαμÝνη. Απü ια εξι αδÝλφια η
Ευανθßα ηταν η μικρüτερη και η μüνη που απÝ-
κτησε συοιηματικη μüρφωση Kar δτακρßθηκε οια
γραμμαια. Σιην εκπαßδευοη ιηò την εßχε απü νωρτò
καθοδηγßσει ο Θεüφτλοò και δεν εßνατ παρÜξενο
üιτ Ýφθασε να σιηρßΖειατ σιον καιÜ δεκαπÝνιε χρü-
vra μεγαλυιερο αδελφο τηò. με ιον οποßο εßχε κατ
πro Üνειη επτκοτνωνßα. Αλλα και απü ιο μÝροò του
ο Θεοφιλοò εýρτσκε πÜντοιε ενθÜρρυνση σιο λüγο
ιηò αδελφηò ιου, η οποßα, αν και δεν εßχε αρκετη
, εμπετρßα ιηò Ζωßò, δτÝθειε κÜυοτα πατδεßα. Με αυ-

.ι \ τÜ ια δεδομÝνα πρÝπετ να δουμε ιην αλληλογρα-

φßα των δυο αδελφþν. ΠερτστοτχτομÝνοò σιην
Ανδρο απü Ýνα οωρü προθλßμαια και βαρýιαιο
φοριο εργασßαò, ο Θεοφιλοò ευρτσΚε πÜνια το Χρü-
νο να γρÜφετ μßα ß δυο φορÝò την εθδομÜδα, κα-
Ιτοτε ΚαΙ συΧνüιερα, Ýνα συνηθωò συντομο ΥρÜμμα
σιην αδελφη του οιη Συρο. Ειοτ ευρτσκε Ýνα ξÝ-

Οι επιστοßtÝò τπò €υανδßοò πòριστρÝφονται

γýρω οπü κοινοτοπ߀ò. Ετσι, κοτü κýποιον
τρCIΠο, αηογοητ€ýουν ωò ιστορΙΚÞ ΠηΥÞ
.,]

και σιην περτüδο 1Β3θ-44, üταν η Ευανθßα εßχε πλÝ-
ον επτσιρÝφετ σιην Ανδρο αλλÜ ο αδελφüò τηò η-
ιαν υπü περτορτσμüν στα μονασιηρτα τηò ΣκτÜθου
Kar ιηò Σαντορßνηò kar εξüρτοιοò σιο εξωτερτκü.
Σια περτσοüτερα απü αυιÜ τα γραμμαια Ýχουμε και
ιτò απαντßσετò ιηò Ευανθßαò. Η περßοδοò ιηò λετ-
τουργßαò του Ορφανοιροφεßου οτην Ανδρο (1Β36-39)
εßνατ ασφαλþò η πτο δημουργτκη του Καßρη. ΜÝσα
σε πολý σýνιομο δτÜοιημα κατüρθωσε μüνοò του
σπασμα οιιò καθημερτνüιηιεò τηò ρουτßναò και αυ-
τü που περßμενε Þιαν πÜνια ο καλüò kar ευιρüσ-
δεκιοò λüγοò ιηò αδελφηò ιου. Αò δουμε κατÜ τυχη
μια ευτοιολη του Θεüφτλου (εßναι τηò 12ηò Μαßου
1Β36): «Η μεγÜλη τÜξιò Ζηιεß μαθημα, η μτκροτÝρα
επτμÝνετ να δτορθωθþσι τα ανιßγραφÜ ιων, ο Γταν-
νÜκηò φωνÜΖετ, üιι ο καρα3οκυρηò αναχωρεß,κατ
ο αδελφüò σου αναγτνþσκων ταò δυο οου θαυμα-
σßαò επτσιολÜò... λεγετ üττ εÜν δεν γρÜψη προò την

45
ΑιΖιπΖιοΓΡΑΦ¶

5, 6. Σελßδεò
οπü την αγαπητην αδελφην του λÝξετò τουλÜχτστον ττνÜò
αλληλογραφßα δεν αποφασßΖετ να κÜμη ουδÝ ιο παραμτκρüν».
του, οπü την ΑλλÜ το περτεχüμενο ιων επτσιολþν εßνατ μÜλ-
πρþτη ÝκδοσÞ λον πεντχρü οε πληροφορßεò σχειτκÝò με το δτδα-
τOυò σκαλικü Ýργο ιου Θεüφτλου. Or επτστολÝò ιηò
Ευανθßαò τδßωò περτστρÝφονιατ γυρω απü κοτνοτο-
πßεò κατ δεν εßνατ καθüλου δταφωιιστικÝò. Ετστ κα-
ιÜ κÜποτο ιρüυο απογοητευουν ωò ιστορτκη πηγη.
Δεν παýουν φυστκÜ να διατηροýν ιο ενδταφÝρον
τουò γτα ιτò οχÝσετò ανÜμεσα στουò δýο αδελφουò.
Ενα σημανιτκü ποσοοτü επτστολþν τηò ιελευταßαò
δεκαειßαò ιου Καßρη απευθýνειατ στουò τÝσσερτò
φßλουò του, τον Στπ:ρßÜονα Γλαυκωπßδη, τον Δη-
μßτρτο KapayrawÜr<n, ιον Πüτρο ΖÜνο kar ιον
Γεþργτο Λασκαρßδη. Αυιοß, υλην ιου τελευταßου,
Þιαν παλατοß μα8ηιÝò του σιο Ορφανοιροφεßο ιηò
Ανδρου (που, παρÜ το üνομÜ του, Þταν κυρßωò σχο-
λεßο με πληρωμη δτδÜκιρων) και üλοτ ιουò εßχαν
ασπασθεß τßτ δüγμαια τηò θρησκεßαò που εßχε ο ß-
δτοò δημτουργßσετ, ιηò θεοσÝΒεταò, τηò οποßαò Ýγτ-
ναν και προπαγανδτσιÝò. Η αλληλογραφßα μεταξý
του Καßρη kar αυιþντων οπαδþν του υαρουστÜΖετ
&οιομÞτ, τ} ßσιÜl mi ευ:òατξααμι òßò ιψ
ßý ri ,ßr, μεò 'Ε).λφτιÞτ Ξμλß, , ßι rrpýircl
φλΔrιτßο, *ß δir τß; ß,ßΕαrηÜò Þι σιφb dr
ατΙφττ'Ü ' þεtττò rrl ΙιΙΙgττλιΖ τßò Ýrradr
lcrττi.,, τß, Efoσ Γ:{97,ο Σηρüqr. Διa Η
τρπσλτßπι , ßαω fuýι*ηει , ιÝ τÝρ{οστ τιßò
φιτιßτιιτ τττ ßπιJΙτ , oΞrrιr tßτιετ }ΕεττσΙαι
jρσßß , rd F.rΙ ,ßò ßιιτ.υμßηò ßτιμικλò Ý'-
ττò Ý Ξ, rf qιλ.ß ττjη Ι|ττ{μι μl-
liprta ,
'Αλλ ßτδ :ηß τß χgψατιÝ ρ{οι :& rrτσ'_
* ,ßò νξσαυ τrliη; 3:, &rJι.l.þ ρß Þ" .r._
ωΡΙc ."; ,ß, f5fu, ιßτ-. ýò τß ri Praωi
ß .τυÞ, r.l J}Ýrel τΙ Þ5 αχαß5 σgαηΕτ.-
ι!ην, ιο' ýιß, 'ih τιαιΙτ , ιιριιι}διτg
θ φrττ7ει.-τ"ι αß Pýrrgr.r ι&ιòrfuò σ*
lfrlεau, οß ρ υ &€fu'r, d υ }Ι χlρε
πιßßò σÝτλ|ò, οΙ }ß }' ;λΙrJ ßτ*ιβfiετι
συχ,ßgò6, ril ßσα'ο ^ri ιß" dσ.fπστΙ, ,ßò -ι*
λßßι φßrΖι, Ι,ηΕl.er' lÝ τß ßτßι εý7ιορτ*ßει
ý x}kj. Ý., .ψý§ι. ßρß; ι&9ß;ò,, ττ
'Br ΠÝ;ρ τ1' r '(λττ3ρ"ιι t ιl:lc .
Οß ßφυ Þ6 cιori.
lt. Þt.ßτζ:ò ti*p7n'l15 .

ξεχωρτσιü ενδταφÝρον yra ιο μελετηιß των φτλοσο- Τζφ,ζιò ,

φτκþν ανιτληψεων και των σχεττΖομÝνων 8ρησκετ-

't"ιÞ,*
ΕΙò .ir χιρει& ταßιγ |γlιιßυ τ& χηπ§τ
ολογτκþν του ßδτου. Η δτ'επτσιολþν επτκοτνωνßα Λφßιι ι7οòυτιμι .j ßλλ!, .ρλßrfδδß, .
παρÝμενε πÜντοτε ο πτο σßγουροò kar αοφαληò ¼ l(jplc Θιj;lrr5 Κ4π;, τι,Ξ iloiu ß i3c-
σýνδεσμοò ιων οπαδþν τηò νÝαò θρησκεßαò που
$ ."ß t , ιΙρ'. òΞ
7οετß
Βρßσκονιαν σκορπτσμÝνοτ οε δτÜφορουò τüπουò. Þl,αι * ιιηχειδστò αjτÜ
Ο Γλαυκωπßδηò ηιαν ο οτκετüτεροò προò τον Ýιtιιßιε, þ τß, ßηαιρ.
Καßρη kar εßχε πÜνιοιε την εμιηοιοσýνη του. Κα- 9Ι, τδ, .,lr, ,irδοδr- òßρΖιιρΙπ ξ7εßι'τl},'σ.
θßλτι τραεJdειι λτι$, ß σττα$ ιß; rip
ιαδτκÜστηκε μαΖß του απü το δτκαστηριο ιηò Σýρου
'Α*ρο φοιτρ;.ß", Η.ι 9Üτrr^τ39ιιfι. ßl.
(ΔεκÝμΒρτοò 1Β52) kar ηταν ο μüνοò που Ýμεινε πι-
στüò οιη θρησκεßα του δασκÜλου ιου ωò το δÜνατü
}ßιòfu .
"j rnjrif.tΞ τß 7βρ,ιττι ιττΙ Þι
ßυlτο}ΙτιταÞι FΙΙeιι, ßστ φρßÝ ý ιιγmßιιε
του. Μακροοκελεßò kar φλυαρεò εßνατ or επτστολÝò τιΙ τß Þ7α3r'τσ ý η*lρο..Þ τf οσγχιfrυι
ιου Γλαυκωπßδη, αλλÜ ο Καßρηò ιοý εßχε εμπνεý- * η.ò.Μfι οßò ,ß ß,, º,ψρ eJ.i δ3|ωοιρftßοτ.
σετ απερτüρισιη ατοτοδοξßα ιην οποßα ο σημερτνüò "ΟÜ, ε; μττß ιßι τòλò,ßη ÝJflßεσ.ß τιγ Sr.. α-
αναγνþσιηò των ευισιολþν δυσκολεýετατ να δrkaτ- γιιΙσ.λjfο3: ιft 'ξμbτ μξr'1 a.' τ,ßιΙ τι}το.
ΙΙετδ Ε τý Þ9στρριß,
"h σýωιοπ μιλιη'
Ý i.rj., ιßò τ&ßτ,τßò'Ε,ι&ι&τ r.pr, ΙÝ *
Ιβl,ι';υτßτ
ΠΙερικý γρÜμματα αποτ€Αοýν πΡαγμα¼κÜ , Ý òιιατdß |.αl Γηòd-lα,
ßσιυ $ßλπαιτ ;{τIJι&o&r ßιι τý ΦJαλ ιJ-
φ!f,οσοφικÜ δοκßμια και η μ€ßΙÝτη τουò δα εßναι ξ;:ι πιJρΙτο6 &ξ,Þττ τι} .φß", òÝ#ητι, rj
hι τh ιfιτtιετßττε ταÝλ ιιÞòασιl)ýαο ý 1-
πÜντα εποραßτητη γιο το στοχασμþ του πßò ττ. rl rip{σlr ßτιß τγτ ÝrariLuþ τ+r,

ολογησετ. Σ' αυιüν εßχεν αναθÝοετ να αναλÜβετ την
καιÞχηση ορτσμÝνων προσþπων οτην Κωνσταντι-
νοýπολη, πρÜγμα που επτχεßρησε ο Γλαυκωπßδηò
με θÜρροò kar ενθουσιασμü, χωρßò üμωò την ανα-
μενüμενη επττυχßα. Αυτüν ευßσηò εßχε παρακαλÝ-
σετ να προσπαθÞσετ να ετσυρÜξετ οφετλüμενα δß-
δακτρα απü γονεßò παλατþν μαθηιþν -μειÜ την ε-
πτστροφη ιου στην Ανδρο το 1Β44 ο Καßρηò εßχε να
ανττπαλÝψετ με σοΒαρÜ οτκονομτκÜ προΒλημαια-
αλλÜ Kar πÜλτ δεν Βρηκε ανταυüκριση. Απü την
Üλλη πλευρÜ, or προπαγανδτσμοß ιου Kar κÜποιε η
επτθεττκüτηιÜ του σια ιηò θεοσÝβεταò Ýδτναν εýκο-
λεò αφορμÝò οτουò ανιτπÜλουò ιου Καßρη να δημτ-
ουργουν δημοστογραφτκü θüρυβο, πρÜγμα που δεν
Üργηοε να οδηγÞσετ στη δßκη τηò Σýρου.
Σιουò λßγουò αυιοýò φßλουò ιου μποροýσε ο
Καßρηò να δτακοτνþνετ ττò σκÝψετò ιου, ια σχÝδιÜ
ιου, τουò δτοταγμοýò ιου. Ακüμη, τουò εφοδßαΖε με

46

ιλrτr.ττ., τδ Ιττιτιjριη ιßτ πßτο ßÝοΙι. "Οτòιò
λαιßτ ßπΙυριt Ý αωΙ2ßρ.η τß6 τßρ οýοτιΖτ τý
ß9|ε»οτφ|òßοιι ιοJιαυ, Þ ιξι3ιctιßτιι Ý ßμιιστι>
Ιτ' τ|τ ßτιαßι:uιιν τßι sιιΙΙΖγ τòν ι,'ò τßι Κ. Θιß
ι|ικι 1 §{πι 73ü|ιι ιβò αι!τßl , }Ι Ý ρ) ιτ
7αοßατυτι Ιß ι} /;φπj πν ΙßΙòι τß Ιιιdýτιι
Ι, ΣφßΙ(.__ΔºγÞ: }ýυττÝυ Κ.lρ9.
'll γ
'Εειαιολ| rΞ Κ, lΙιυΚýτη , Ιτ ττß ιρ?τ/νιιτ
'Ιττλr:ιß μιττ|;αllιισα , .lò Þ jιl,ilr d7ýχτο
$ ιμιΙÜßοι ιßò τßι τlcyyiμvl 'ΑρΝ. l
3τ.ß,9òι6 .
'ιΙlιl. l9J . Ομωò, φαßνετατ üιι η δταρροß ιων οπαδþν ηιαν
'Αιφß ρgιß.l, , üτι r'rarτfu ri; ιετλ }mε-
ri, Þò ΣιCιετß; Δωιßπß, μν 1ουιlÝι4ò ιßò ιß.
τÞτ τir }òιιlιιÞτ 'Eιιr3rl}r rh ;φτΙdττι Αß.
γνπο bα?lψ#ι.ò λ.ßιτιιΙτττιτ- .ß iιlÞr
ßjrοτριπμιÞý frαιλιÞ òψειßτ ιλοb, .ß' Ý
τμτßιττ rerir ιλιßτ ( l|elpupΙr, τ$ 3lr ρΙ j.
αΙιΙιι7μΙτοτ }ιtηlιιßlι» ιιß ιιλjμυ ßΙιτιτ ιμ'f,
t,ιυtΙιòΙι ιjò rlμJιr τÝ rlιιlδr ÝικλτιαβJητ)
αατý2ιμß τ6 "Ελλητ ßτφJχι ffη jξÜιjιο"rε, ßψ
Ιοιττl'υμπι, ßεfoαφο , τιß τdtιò ßτJφρι rl
Jιιλη drl Þτ ΙιJßιqß.τι rl ιλτßι, rri Ý 7δ
ßΙττγßòò ιß: ß
τεßτε ιΙρατττ,
οßτ,.γορ4ιιc Ια
λοιι ιÜαlò ζr,μηò ιr.Jr,ηΙιßηrò rßò ιß Ιιι7iι
τλòßτ , f, τjτÞ Ιιιιτητ,Þ 'Ειιιριτß d,ιι}Jχιπι ?ιir
illrτcr lji§,r , ιΙτιl' Ý m2culιaoÝf δ ΙριιριΙò
τλe/αlχτò ιßτ τ} ιαf ιjτi6 συττη*τ }τιeτ{lω
ι!γ λτιδτ, rd trjrrιxδιa Ι/ιι ιß ιτο/ρΙ μτσ
Διιιρθhιυ Ý, ß,ιτιιφ,*Ι ελοΙο , τß llιß Ιιψýl-
ιΔJι Ιτr.fißÞrΔτ μΙ μΙιιτ ι|ι craιrlr Ý Þιιιß&ιτ .
Τυτ'η ιßιι ß τι3'ιττ;ιò ιοßß 'lττωßυ Σιι'-
krrl. Αýστριτιιß ßμιφτιß ιλυÝργιυ ιιß ΒριιJιυ
ΙΙι7tοr}λ, rl jιιΙω Ιιτýýιτο dαÝ τ}τ ºΙρ.
7jorφ ιtl Κjειριι , ικβýη.ý rr! '..l).ιξι*ρ{τ?ιτ .
rai ßτριÞdη ,lτΙ τ! ΙJιιτf,Jτιιι βρßιιιι Ν rlr.
λ J r r τοß ýιιΔßαιυ ]ß,τολ&γ fολlρJPr,1 JlΙιfιιl.
τr ρΙλ,α 1,or/,r ιß; Κfßrrιò , ιαΙ τr)r lrprλCoiaιr
τþιι ,τιιιτομßοÞ dπτßΙι ττβ τι! ιßρη/ιιν ιτ.
rrlplor, , ßò116 , ßò Ιιιαßιò ýοòΙhι , ti, ßχει
,.ιfirl Ι?τr.rß , rrl μολοωτßτι ιρατττιJιτττ ιαρδ
τßf Ιιß.τ?,ßßß 'ßßwιτραßò ' lλιßι , ri Jωοßιι l.}
μιυ ;λßrÞ σ,ß.αrßοι , ιΙΙιστ,ιΙι,'σrτ òιτ
'Fοττßßòιh7ò
ι!ωι Þτ 'Ευψπßò.
ιην αΠαραßιητη εΠτΧειρημαιολοΥßα Yra ιην ανα-
γκατüιηια ιηò καινουργταò θρησκεßαò lζar περßμενε
απü αυτουò να φρονιßσουν για την εξαπλωση ιηò
οε ευρυιερο κýκλο, ΠαρÜ ιη δτÜχυιη αισιοδο6ßα
δαοκÜλου κατ μα8ητþν, or περιοτÜοειò κÜθε αλλο
παρÜ ευοj.ωνεò Þιαν, Στον ΖÜνο Kar στον Καρα-
γταwÜκη ο Καßρηò ανÝπιυσσε ποτκßλα φτλοσοφτ-
κÜ Kar θεολογικÜ Ζητημαια και ενθÜρρυνε ιουò ß-
δτουò να εκφρÜΖουν υò δτκÝò ιουò απüψετò και να
επεκτεßνετατ η συΖÞτηοη σττò επτσιολÝò. ΜερτκÜ
γρÜμματα προò τον ΖÜνο αποιελοýν πραγμαιικÜ
φτλοσοφτκÜ δοκßμια Kar η μελÝτη τουò θα εßνατ πÜ-
ντα αΠαραßιητη Yra ιο μελετηιÞ ιου σιοΧασμοý του
ΚαΙρη. Σια γρÜμματα αυιÜ εκφρÜΖοντατ τδÝεò που
ο ßδιοò δεν Ýκρτνε σκüπτμο να ττò περτλÜΒετ σιτò
πτο επßσημεò επτστολÝò του, οι οποßεò απευθýνο-
νιαι οε θεοσεΒικÝò αδελφüιητεò (üπωò ονομÜΖο-
νιαν οι ομÜδεò των πιστþν τηò νÝαò θρηοκεßαò),
ü-
που, Ýοιω Kar περτορτσμÝνα, γτνüταν ευρυιερη δτÜ-
δοση των γραφομÝνων.
μεγαλýτερη απü την ετσροη των νεοφωιßσιων. Αυ-
τü ÜγγιΕε ακüμη Kar τουò οιενοýò φßλουò. Ο ΖÜνοò,
που επß χρüντα οποýδαΖε στο Πapior lζar εκεß εßχε
αναπτυξετ Ýντονη δεοσεΒτκÞ δρασιηρτüιηια, επÝ-
οτρεψε στην ΕλλÜδα ιο 1Β47 ι<ar ευθýò αμÝσωò ε-
ξελÝγη Βουλευιηò Θηραò. Γρηγορα δταπßοιωοε üττ
η προσÞλωοÞ του οια θεοσεθτκÜ εγκυμονουσε σο-
θαρουò κτνδυνουò yra ιην πολτττκÞ του σταδτοδρο-
μßα και σιαμÜτηοε üxr μüνον ιουò προπαγανδτ-
σμουò αλλα και ττò πολλÝò θπαφÝò με τον Καßρη, ο
οποßοò, ψυχρατμοò εκ χαρακιηροò, δÝχθηκε με
στωτκüτητα αυιÞ την απομÜκρυνση του φßλου του,
χωρßò να εκφρÜοετ παρÜπονο. ΑλλÜ και ο Καρα-
γτα\.,νÜκηò, yra Üλλουò λüγουò, ιον απογοÞτευσε.
Σ' αυιüν επßσηò εγραφε yra θÝμαια φτλοσοφßαò Kar
μαθημαικþγ πÝρα απü τιò ατελεßωιεò οκÝψετò yra
ιην πρüοδο ιηò θεοσÝβεταò. Γτα ιην πρüοδο αυτη
ο ΚαραγταννÜκηò εßχε μεγαλεπηβολα σχÝδτα Kar
προοπÜθηοε να παρασýρετ τον Καßρη σε περιπÝ-
τετεò, Που μüνον τυΧοδτωΚττΚÝò μΠοροýν να Χαρα-
κιηριστουν. ΤελτκÜ Ýφυγε Yra την Αγγλßα, αφου
φαßνειατ üττ εßχε προηγη8εß Kar κÜποτα δυοαρÝ-
οΚεια με τον Παλτü δÜσκαλü του.
Το Ορφανοιροφεßο ιου Καßρη τδρυθηκε Kar λει-
ιουρΥουσε αΠο Προσφορεò ιων υΠοστηρτΚτων ιου,
Ο Ζüνοò διοπßστωσ€ üτι η πΡοσÞηωσÞ του
ατο δ€οσεΒικÜ €γκυμιΦνοýσε σοΒα οýò
κινδýνουò για τπν ποη|τικÞ του στοδιοδΡομßο
ιüσο απü την ΕλλÜδα üοο kar απü ιο εξωτερικü. Or
προσφορÝò των φßλων στην Αγγλßα ηιαν καιÜ πολý
or υψηλüιερεò. Ο Γαßργτοò Λασκαρßδηò, που τüιε
ßταν εγκατεοιημÝνοò στο ΜÜντσεστερ, Þιαν ßσωò ο
πλÝον ενθουοτþδηò υποσιηρτκτηò Kar οπαδüò ιου
Καßρη kar δεν Ýπαψε να τον συνδρÜμετ Ýωò το ιÝ-
λοò. ΜετÜ ια γεγονüια του 1Β39 το Ορφανοτροφεßο
Ýπαψε να λειτουργεß ωò σχολεßο, καιÜφερε üμωò ο
Καßρηò να Ýχει Ýναν περτορισμενο αριΟμü ορφανþν )
4º
 , φd. Γr.
υ7 arιÞ, Ι8,
Ι0.
Ý τΞι.
Ý.
6,
ιß.,
1λι.ιυ,),;ι 3r. lßr.
υ1
'Ε, ρ"ßιrιι,
Ψta 1φ ý,
7. Σελßδο βιβλßου
με την πρþτη
νεò ΥραμματτΚεò Υνωοετò, ιουò οΠοτουò συΥΚΙνησε
ι αξr0-
η φτλαν8ρωπτκÞ kar εκπατδευτικÞ προσπÜθεια ιου
Ýκδοση του λüγου Φ,'π,
πOυ εξεφþνησε ο (Κ2πi'. Κ'Q. lΙ Ορφανοτροφεßου kar θÝλησαν να φανοýν χρηστμοτ
1εΕ.)
θεüφιλοò Κιßßρηò ι με ιτò συνεlσφορÝò ττò δτκÝò τουò kar ιων φßλων
κατÜ την Üφιξη , τουò. ΕνδταφÝρθηκαν να δουν το ßδρυμα να προο-
του ΚαπOδßστρια ÝΚρ δεýετ kar, παρÜ ιην αποστασßα του Καßρη, εξακο-
,ιι ßl-
σην ΑßγΝ0 d d.,
λοýθηοαν ιην υποστßρτξη ιουò, üπωò kar αρκετοß
Üλλοτ απü ιην Αγγλßα, or οποßοτ üμωò δεν μπüρε-
/.a@. Χ. σαν να συμμερτσθοýν ττò νεοφατεßò θρησκευττκÝò
Τý Ýτ ιδÝòò kar δεν παρÝλειψαν να το επισημÜνουν αυιü
σιον Θεüφτλο. Χαρακτηρτοττκη εßνατ η υερßπιωση
του ΑλÝξανδρου Ιωνßδη, yrou ιου εθντκου ευεργÝ-
τη Κωνσταντßνου Ιωνßδη (ΙπλιξÞ), ο οποßοò ηιαν
τüιε ßσωò ο πλουστüιεροò απü τουò ομογενεßò υπο-
σιηρτκτÝò στην Αγγλßα του Ýργου ιου Καßρη. Εχου-
με αρκειÜ γρÜμματα απü ιην αλληλογραφßα ιουò.
ΜεγÜλεò προοπÜθετεò καιεΒαλÝ ο Θεüφτλοò να ιον
συγκτνηοετ οιο Ζßιημα ιηò δρησκεßαò ιου. Σε σετ-
,ο. ρÜ γραμμÜιων εξηγησε, με τη σαφηνεια που τον
,ιο,
δτÝκρτνε kar üσο πro ττερτληπιτκÜ μποροýοε, ιιò ω-
:ιο. φÝλετεò που Ýβλεπε στην προþθηση ιηò θεοοÝΒετ-
c0.
9ο.
αò. Ο Ιωνßδηò Ýμετνε αμειÜπτσιοò. Or απαντηοειò
,ßr. του στα γρÜμμαια του Θεüφιλου ηιαν καιηγορημα-
!ο, ττκÝò. Ενþ Ýμενε πÜντοτε δτατεθετμÝνοò να σιηρßΖετ
το φτλανθρωυτκü του Ýργο, δεν μποροýοε με κανÝ-
ναν ιρüπο να δεχθεß το Kaιvoupyro 8ρησκευμα.

Γεþργτοò Λασκαρßδηò, του οποßου η σý-

Ιο.
Yra ια οποßα εßχε αναλÜΒει την υποχρÝωση να συ-
νιηρεß. Εδþ η βοÞθετα ιου Γεωργßου Λασκαρßδη
σιÜθηκε αποφαοτοιτκη. Ο ßδιοò, üπωò kar ο πατÝ-
ραò Kar ο θεßοò ιου (üλοι ευκαιÜσιατοτ Ýμποροτ)
Βοηθοýσαν, üπωò ακüμη r<ar Üλλοτ συγγενεßò Kar
φßλοι ιουò απü ιο ΜÜντσεσιερ kar ιο Δονδßνο. Με
τον Γεþργτο αλλÜ kar με τον παιÝρα ιου δτατηροý-
σε ο Καßρηò ιακιτκÞ αλληλογραφßα. Στα γρÜμμα-
τα αυιÜ δεν εξειÜΖονιαι ουτε φτλοσοφικÜ κα1 θρη-
σκετολογτκÜ θÝμαια ουτε σχÝδτα yra ιην εξÜπλωση
ιηò δεοσÝθεταò. or επτστολογρÜφοτ αυιοß του Καßρη
εßνατ Üνθρωποτ πρακιτκοß, Ýμποροτ με περτορτομÝ-
þργιοò Λασκαρßδηζ φρÜγτισG να
καταγρÜψ€ι σ€ τ€τρÜδια ιτοΠßΙÝò €m,στοrΙÝò τOυ
εÜφιftαι: και [j€ρ|κÝ Üf,frα και'ρικÜ κ€ß[ι€νg
Ζυγοò ßιαν αδελφη του Ιωνßδη, εßχε πο-
λý στενüτερεò σχÝσετò με τον Καßρη. Δýο
νεüτεροτ αδελφοß ιου εßχαν μαθηιεýσετ
στο οχολεßο ιηò Ανδρου kar αρκειÜ νωρßò
κατηχÞθηκε ο ßδτοò σιη θεοσÝΒετα. Η αλληλο-
γραφßα με ιον Θεüφτλο εßνατ ιοχττκÞ kar οιαματÜ
μüνο με ιο θÜναιο του ιελευταßου. ΠερτσιρÝφετατ
κυρßωò γυρω απü Ζητημαια των οτκονομτκων ιου
Ορφανοιροφεßου, δηλαδη συνδρομÝò απü Αγγλßα,
κιτρτακÝò εργασßεò, προοπττκÝò kar ια παρüμοτα.
Παραλληλωò ο Γεþργτοò Þιαν πολý αναμτγμÝνοò
σιη θεοσεβτκÞ κßνηση. Αυτü üμωò δεν ουνεχßσιη-
κε Ýωò ιÝλουò. Λßγα χρüντα μετÜ ιο θÜνατο ιου
Καßρη Üρχτσαν or αμφτθολßεò ιου, εξαττßαò -üπωò
ο ßδτοò αφηνει να εwοηθεß- ιων ιυχοδτοκττκþν
σχεδßων του KapayrawÜkn kar, καιÜ δευτερο λü-
γο, του Γλαυκωπßδη. Ο σεθασμüò του προò τον Θε-
üφτλο παρÝμενε αμεßωιοò, δεν μπορουσε üμωò να
μην ενοχληθεß απü την εκμειÜλλευση που γτνü-
ιαν εξαττßαò τηò καλοκαγαδßαò kar αφελεßαò ιου.
ΠÜντωò, ο Γτþργτοò Δασκαρßδηò φρüνιτσε να κα-
ταγρÜψετ σε τετρÜδτα πολλÝò επτσιολÝò ιου Θεüφτ-
λου kar μερτκÜ Üλλα καßρτκÜ κεßμενα (ιο λεγüμε-
νο Κþδικα Λαοκαρßδη). Στο ιÝλοò πολλþν επτσιο-
λþν ο Γεþργτοò πρüσδεσε δτκÝò του σημετþσειò, Ý-
να εßδοò συνιομου σχολτασμου κατ κÜποιε συ-
μπληρþοεων στα γραφüμενα. Or σημετþοετò αυ-

4Β

ιÝò, που Ýχουν εκδοθεß στην Α,\1ηλογραφßα, πα-
ρουστÜΖουν αρκειü ενδιαφÝρον kar τδßωò ωò προò
ιουò παλατοýò συνεργÜτεò του Καßρη, ιουò οποßουò
kprvεr με ΚαυστΙΚοτηια.
Αò τελετþοουμε με λßγα γεντκüιερα για ιην
Αλληλογραφßα αυτη. Ο Καßρηò ηταν εξατρεττκÜ
υροσεκττκüò στη συνταξη ιων επτοιολþν ιου.
Αλλωστε, καιÜ μεγÜλο μÝροò ιηò Ζωηò του ΒρÝθη-
κε σε ιÝιοτεò κατασιÜσειò που απαττοýσαν þριμη
σκÝψη kar üχι αυτοσχεδτασμοýò. Η σκÝψη ιου Ýχετ
πÜνιοτε ιÝτοια καθαρüτητα, που οδηγεß σε σαφη-
νεια στην Ýκφραση kar αυτü εßνατ Ýνα μεγÜλο προ-
ιÝρημα των γραμμÜιων του.
Εχετ ακüμη ο Καßρηò ιην τκανüιηια να εξυψþ-
vεr πνευματικÜ ιτò επτστολÝò ιου με τρüπο που α-
ποφεýγεται η κοτνοιοπßα kar η καθημερτνüτητα.
Ισωò αυτü να μην τκανοποτεß απüλυια ιον αναγνþ-
σιη ιηò εποχηò μαò, που δεν θρßσκετ τον αυθορ-
μηιτσμü κατ κÜποτε την ετλτκρßνετα. Σττò επτστο-
'-Ζι-,ß + ι, ;:]__ _. .; ] , tr
8. Πολαιüτερη
λÝò του Θεüφτλου εκφρÜΖονται τα ευγενη arσδn- φωτογροφßα τηò
μαια του ανθρþπου: ο παιρτωττομüò, η ακλüνητη πλοτεßοò τηò
πßστη προò τον Θεü, η αγÜπη yra τον Üνδρωπο, η Ανδρου με την
θυσßα του ατüμου yra τα κοινÜ, η περτφρüνηοη προτομÞ του
προò ιουò δτωγμουò και τουò κτνδυνουò. Eivar θεüφßου Κιßßρη
πρÜγμαιι εκπληκττκü üττ οε μτα τüσο πυκνη αλ-
ληλογραφßα ανθρþπου, ο οποßοò επj, σχεδüν δεκα-
πÝνιε χρüνια Βρτσκüταν σε συνεχÞ διωγμü, οýιε
μτα φορÜ η πτκρßα, η αγανÜκτηση η ο θυμüò δεν
ξεπερνουν ια üρτα ιων τελεßωò αορßοιων εκφρÜσε-
ων κατÜ των «δτωκιþν» του Þ καιÜ ιων «καλþν ε-
κεßνων ανθρþπων», üπωò γρÜφετ. ΚανÝναν αιü
ιουò εχθρουò ιου δεν καιαδÝχειαι να καιανομÜσετ
και πολυ περτσσüτερο να εξυΒρßοει.
ΠολλÝò φορεò ο αναγνþσιηò δεν αποφευγετ το
συμπÝρασμα üιι ο Καßρηò εßχε πÜνιοιε καιÜ νου
μτα ευρυτερη δημοστüιητα yra τα γρÜμματÜ του.
Kar αυτü εντσχýετατ απü ιουò Κωδικεò ευτοιολþν,
που φρüνττσε kar καιÜριισε ο ßδτοò. I
49
Ael,ul,»ιoξ ΧρονßζÜ,3ι ΠR»χιηττ» l.,
Τα κατÜ Καßρην, Þτοι το Κογιιυ; κ.ιιη., Θεüφιλοò Καßρηò. Ιοτορικý και
κηρυγμα τηò σληθεßαò, Αθηνα Οι Ε)Lληνεò, ανατυπωση, φιλοσοφιχý μελÝτη, α' Ýκδ.
1Β40 Βτβλτοπωλεßο Δ.Ν. Καραθßα, 1θ2Β, αναιυπωση, εκδ. Δαρδανüò,
Α8ηνα Αθßνα 1θθ6
Βογριτeτ τ., 1θθΒ

ΑφορισμÝνοι απü το Κγρκο» s., Ποηριηπ» l.,

κατεστημÝνο. Θεοφιλοò Καθρηò, «Ο Θεüφτλοò Καßρηò κατ η «Επτλογη Καßρτκßò
ΜποýΖαò, Αθηνα 1θ7θ φτλοσοφßα», ΠρσκτιχÜ ΒτΒλτογραφßαò», ΖÝτα.λον, τχ. 4

Πανελληνßου Συμποοßου (Ανδροò rθB4), σ. 1Β2-201,

ΔττιιηeρR» κ.e.,
Θεüφιλοò Καßρηφ, Gutenberg, (επτμ.), Αλληλογραφßα
ΝεοεΙλη vrx üò διαφωτισlιüò, 7 π <<

ΑθÞνα 1θθΒ Θεοφßλου Καßρη, Ι0 τüμοτ.

Ýκδ., Ερμηò, ΑθÞνα 1θθΒ
Καßρετοò ΒτβλτοθÞκη, Ανδροò
Ζοτρeοο» r.π., ΜτιrιΗΖτοτΗΣ κ.,
1994/1999
«Βτθλτογραφßα Θεοφßλου kar Βßοι διαπρεψÜντων αν6lχýν mò
νýσου Ανδρου, Ανδροò 1ΒΒ1 Σ.q,κκRρπ» τ.,
Ευανθßαò Καßρη», ΝÝα Εστßα,54
Ιστορßα των Κι;δανιþ% ΑθÞνα
(1θ53), σ. 1125-1132, ΠΑππl» s.,
1920
«Ο Καßρηò οιον Εθντκü Αγþνα», «Η ΦυστκÞ ιου Θεüφτλου
Ε λληνικý Δημτυργßq \29 Karpn», ΠραχτιχÜ ΣπερRιιτΖΑΣ Στ.,
(1953) Πανελληνßου Συμποσßου «Ο Θεüφτλοò Καßρηò δτδασκαλοò
ΚRρeιηπlIΑΣ I., « Θεüφιλοò Καßρηò», Gutenberg, σιην ΑνατολÞ», EλinvrkÞ
Ιστορßα των Κιιδανιþν, Αθηνα ΙΘΒΒ Δημιουργßα,129 (1953)

ΑOηνα 1θ4θ Σογροερl» s.,

Kepl; r., «Ο Καßρηò στην
ΕπανÜοιαση του 1Β2l»,
Θεüφιλοò Καßρηò -
Πρσι<τιχÜ Πανελληνßου
Κωνσταwßνοò Κοýμαò.
Συμποσßου «Θεüφιλοò
Δýο πòmωπüροι
Καßρηò», Gutenberg,
6Üοκαλοι του ΓÝνουò,
Αθηνα 1θΒΒ
Gutenberg, ΑθÞνα 1θ77
ΚογιιαρτeΝογ Αικ., ,
ΤατlκΗ» s. τ.ι.,
Θεüφτλοò Καßρηò kar
«Η ελευθεροφροσýνη του :
<ιΟ
η ευρωπατκη σκÝψη»,
Θεüφτλου Καßρη», Παιδεßα,1 (1θ46)
ΕποχÝò,46(ΦεθρουÜρτοò ß
1θ67). σ. 1Β4-200,
Φe»ογιιηκΗΣ Σ.,
«ΚαßρτκÜ ολßγα», «Kaiprkn θτΒλτογραφßα»,
ΠρακιτκÜ ιου Α' ΔιαβÜΖω, τ. L06
(21.11.19Β4),
Κυκλαδολογτκοý
σ.4Β-52
Συνεδρßου, Αν6ριακÜ
ΧρονιχÜ,2Ι, Ceηιρ π.,
«Ευανθßα Καßρη. Το «υη nouveau Socrate
συνδρομο τηò chez les Grecs
"αδελφικηò φτλßαò". modernes. Theophile
Εναò σκολτüò δρüμοò», Cairis», Α]mατιαòh de Ια
ΠρακττκÜ Συμυοσßου,
,,

Libre conscience ροw 7'

annee Ι874 Παρßσι 1Β70,
]

Ανδροò ΣεπτÝμΒρτοò
Lθθ9, ΑνδρlοlζÜ ο.27-35

ΕπιλογÞ εικονογραφικοý Σελßδο τηò απüφασηò τOυ

υλικοý-τεκμηρßωση: Αρεßου ΠÜγου σχεπκü με
ΑΡτ. ψΑΡOΜΗΛιΓΚOΣ την κατοδßκη του Κιßßρη

Στο επüμεγο
50