Ε^ΗΘΕΡοτ¾πι^-Τ ,, ΞΕJπΞηΒΡιογ 2ω1

ΙΣΤOΡΙΙß
ΑΝτιοΧΕΙΑ, ΣΕΛΕΥκΕΙΑ,
Λαοδßκετα, ΑπÜμετα. Kr Ýναò
ΚαΒÜφηò να υμνεß η να κρτιτκÜρετ.
Τα μνημεßα ιηò Συρßαò μαρτυρουν απü
μüνα τουò το παρελθüν μταò περτοχηò
που ανÜγεται σιον ΜÝγα ΑλÝξανδρο
Κα1 ιουò εΠτΥονουò ιου, ουνεΧΙΖετ με
ιουò Ρωμαßουò. εκχρτσιιανßΖετατ κατ ιο
640 μ.Χ. περτÝρχειαι ολüκληρη σιουò
Αραθεò.
Τα πρþια θημαια ιηò «νυμφηò ιηò
ερημου», τηò Παλμýραò, τα ερεßπτα τηò
οποßαò θρßσκονιαι σιο κÝνιρο τηò
ερημου ιηò Συρßαò, αρχßΖουν καιÜ ιη
δεýιερη χτλτειßα π.Χ. με ιην
καιÜκιηοη τηò απü τουò Ρωμαßουò.
Ο οτκισμüò γßνετατ μßα κοσμοπολßττκη
πüλη ιηò εποχßò, με την ακμη ιηò να
κορυφþνειαι στη δτÜρκετα τηò
θασιλεßαò ιηò ονομασιηò Ζηνοθßαò με
ιην ανιρτΚη φωνη,
ΑλλÜ εßνατ kar η Ανιτüχετα, μια πüλη
που εμφανßΖετ αλματþδη ανÜπιυξη kar
αποτελεß, κυρßωò λüγω ιηò οιρατηγτκηò
ΒÝσηò τηò, ανιικεßμενο διεκδßκησηò
απü ιουò ΒυΖανιτνουò.
Η πορεßα ιηò Συρßαò απü ιην ýσιερη
Συρßα: π πρþτπ αρχατüιητα μÝχρτ τον 11ο ατþνα
παρουστÜΖετ τδταßιερο ενδταφÝρον.
((ΠρωτεýOυσα)) τωγ ΑρÜβων ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Ξw@
Η ΝΥΙιßΦΗ ΥΣτΕΡΗ ΑκΙrΗ κΑι
τΙ{Σ ΕΡΗΙrοΥ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ πτJΣΗ
Παλμýρα: Η Συρßα Απü την
η πüλη, μεταξý κατÜκτηση
η ιστορßα τηò, πüλεωò þò το τÝλοò
οι Üνθρωποι και χþραò των 0μαßαδþν
 ,
σημειωσειò
«Α\πιüχeιο...
πüf,ò ποßοιüδεν εf,ßπνßò»
ημετþνετ κÜπου ο Κ. Π. ΚαΒÜφηò (σιο
περτοδτκü ΓρÜμματα τ. Δ, 1θlΒ) -üιαν
αναφÝρετατ στην ελληντσιτκη μητρüπολη
τηò Συρßαò, την Ανιτüχετα- üτι, «... μετÜ την
μεγÜλην, την 0αυμασßαν ΑλεξÜνδρεια, αυτü
το κεντρον του Ελληwσμου ελκυει την
φαντασßαν μου,,. Μια οχÝση που εßνατ
Üλλωσιε ολοφÜνερη kar απü ιτò συχνεò
αναφορÝò Kar ιτò δτÜσπαριεò ετκüνεò σ'
ολüκληρο το ποτηττκü ιου Ýργο (π.χ.:
«Σοφττýò απερχüμενοò εκ Συρßαò», «Ο
Ιουλιανοò και οι Αντιοχεßò» κ.α.). Οι üροτ
«ελληνßò» και «Ελληντσμüò» δεν Ýχουν
ωοιüσο yra ιον τδτοφυη Αλεξανδρτνü ιη δτκÞ
μαò ιρÝχουσα Ýννοια, δεν αναφÝροντατ δηλαδÞ
σιη σιενÞ εθνο-φυλεττκη προÝλευση: εßνατ
ολüκληρη η ελληντσττκß οτκουμÝνη, «Or
Αλεξανδρεßò, οι Αντι,οχεßò, οι Σελευκεßò κ' οι
πολυÜριθμοι επßλοιποι Ελληνεò Αιγυπτου
και Συρßαò... με [ην ποικßλη δρÜσι των
σtοΧαστlκων Προσαρμογων».
Παρ
τ Τ
χαρ
((oυpraKn
fJ
μου»,
οπrò Ýχει μτα
Ι Ι απο ττò δεσπü
ελληντσττκου οικουμεντσμου. Ενα τσιορτκü
φατνüμενο με μακραßωνεò συνÝπετεò, που θα
αποτελÝσετ το γüντμο Ýδαφοò, üπου θα
αναπιυχθεß kar θα καρποφορßσετ ο πολτττσμüò
του τσλÜμ. Το οτκοδüμημα τηò τσλαμτκηò
φτλοσοφßαò, αλλÜ και η αξτοποßηση ιηò
κλαστκηò ελληντκßò εμπειρßαò σε Üλλουò
τομεßò του επτστηιοý, üπωò σττò 8ειτκÝò
επτσιßμεò, σιη γεωγραφßα, ια μαθηματτκÜ kar
την raιprkn, οφεßλονιατ καιÜ κýρτο λüγο σττò
μειαφρÜοειò που Ýγτναν απü ια ελληντκÜ
πρωιüτυπα στα συριακÜ κατ' αρχÜò, yra να
μεταφραστουν καιüπτν σια αραΒτκÜ.
Η γραπιη γλþσσα των συριακþν κcιμÝνων
(που ανηκετ σιη σημτττκη γλωοστκη
orKoyÝvεra, αλλÜ Ýχει εμπλουιισθεß ιüσο οιο
λεξιλüγιο üσο και οιη γραμματτκη και
4
ουνιακτικη δομß ιηò απü ιην ελληνικη)
αποτελεß, καιÜ ιην υσιερη αρχαιüιηια κατ ιουò
πρωιμουò μÝσουò χρüνουò. τον Kupro αγωγο για
τη μειαλαμπÜδευση του αρχαßου ελληντκου
πνευματοò στον κüσμο ιηò τσλαμικηò
Αναιοληò, Ενα φατνüμενο, αναλογßεò ιου
οποßου θα συνανιÞσετ κανεßò αργüτερα, μειÜ
τον θο αιþνα, και στη χρισιιαντκη καθ' ημÜò
ΑνατολÞ, üιαν η λεγüμενη «εκκληστασττκÞ
παλατοολαβοντκη» (η γλþοσα που, στην
κυρτολεξßα, μειÝπλασε ο Αγιοò Κωνστανιßνοò-
Κυρτλλοò απü Ýνα προφορικü σλαθικο ιδßωμα)
θα γßνει. üπωò η συριακη ιων κειμÝνων, η
γρατιτη γλþοσα στην οποßα θα μεταφραστεß
ολüκληρη η γραμματεßα του ορθοδοξου
σλαβτκου κüομου απü τα ελληντκÜ ττρωτüιυπα.
ΣυνοπιικÞ μüνον αναφορÜ μÜò επτιρÝπετ ο
χþροò ιου οημερτνου μαò σημετωμαιοò σιην
κεντρτκη σημασßα που Ýχει η Ανττüχετα Kar yra
τη δrkn μαò παρÜδοοη, ιηò χρτστταντκηò καθ'
ημÜò Αναιοληò. Εßναι ο χþροò üπου θα μυηδεß
οιη ρητορτκη ιÝχνη ο μεγαλυιεροò απü ιουò
Πατερεò ιηò χρτοιτανικηò Απολογηιτκηò, ο
Αγτοò ΙωÜννηò ο Χρυοüσιομοò, απü τον
ιελευιαßο μεγαλο δτανοηιÞ ιου εθνικου
κüσμου, τον ΔτβÜντο.
t ιΓ ε ιον ΛιΒÜνιο. που γεννηθηκε ιο 3]4
Ι|/Ι .r", ΑνιτüχετÜ. θα αποκτηοει η
Ι
L ν μηιρüπολη αυιη ιηò Συρßαò Ýνα
θλιθερü προνüμτο: εδþ θα λεττουργησετ η
τελευιαßα πανεπιστημιακη σχολη ιων εθντκþν
με ιον ΔτΒÜντο (δτορτσμÝνο απü το 354) ωò
«δτευ8υντÞ» τηò, που θα υποδεχθεß ιο 362 ιον
Ιουλτανü (τον «ΠαραθÜιη»), ο οποßοò ιην
προηγουμενη χρονιÜ εßχε ανÝλθετ στον
αυτοκραιορτκü θρüνο, Ενα κýκνετο Üσμα ιου
εΒντκοý κüσμου, που δα οβησει ορτσττκÜ με το
θÜνατο ιου ΔτβÜντου ιο 3θ3 (πΒ. Ζαν Σιρινελß,
Τα παιδιÜ του ΑλεξÜνδρου, ΑθÞνα 2001, σ. 17
Κ.ε.)
Φαßδοιν Μαλιγκοιfiηò
α παλατüιερα ßχιττ ανθρþπτνου οτκτσμοý που θρÝθηκαν στη Συρßα ανÜγοντατ στη Μεση kar
Κατþιερη Παλατολιθικη περßοδο.
Εναò απü ιουò σημανιτκüιερουò οτκτσμοýò τηò 3ηò χιλτετßαò Þταν η Εμπλα, οιην οποßα
θρÝθηκαν μÝχρι σττγμηò 15.000 πτνακßδεò μθ σφηνοετδη γραφη. Απü ιην ωτÜγνωση τουò
προκýπιετ üιτ η Εμπλα δτατηροýσε σχÝσετò με ιιò Αßγυπιο, Ασσυρßα, Μεσοποταμßα, ΣτνÜ,
Παλατστßνη kar κεντρτκß Μ. Ασßα.
Ενα Üλλο αρχεßο απü πτνακßδεò ΒρÝθηκε στην πüλη ΜÜρτ.
Την 3η χτλτετßα πÜνιωò η Συρßα φαßνετατ üττ κατοτκουντστ απü σημτιτκÝò φυλÝò Χετταßων,
Xavavaiωg Φιλτσιαßωg Χαλδαßων, Αραμαßων κ.Ü. Γýρω στο 2ω0 φιÜνουν στη Συρßα απü ιην
Ýρημο vθor σημτττκοß πληδυσμοß που ονομÜΖονιαν Αμοραßοτ. Αυτοß Ýδωοατ τδταßτερη
ανÜπιυξη στιò πüλετò ΧαλÝπτο, ΑλαλÜ, Ουγκαρßτ.
Η Συρßα, λüγω τηò γεωγραφιχßò ιηò θÝσηò μεταξý Ασßαò, Αφρτκßò και Μεσογεßου, ωò
σταυροδρüμι ιων εμπορτκþν οδþν Μεσοποταμßαò, Μ. Ασßαò, Ατγυπτου και ΑραΒßαò, νωρßò
μεταθλßθηκε σε πεδßο αναμÝφησηò παττßσχυρων ανττπÜλων. Στο Ýδαφüò τηò συνωτιη8ηκαν
ια σιρατεýητατα των Ατγυπιßων που Ζηιοýσατ διÝξοδο προò ΑνατολÜò, ιων Ασσυρßων kar ιων
Βαθυλωνßων, που Ζητοýσαν διÝξοδο στη Μεσüγετο.
Το 53θ π.Χ. ο βαστλευò τιον Περσþν Κυροò καιαλýετ ιη Βαβυλþνα κατ γßνετατ κýρτοò τηò
Συρßαò. Η Συρßα ιüτε, μαΖß με την Παλατστßνη κα1 ιην Κυπρο αττοιελοýν την πÝμπτη
σατραπεßα με ιο üνομα «Εκεßδεν ιου Ποιαμοý» (ΕυφρÜιη).
Τουò ΠÝρσεò δταδÝχετατ ο Μ. ΑλÝξανδροò, που καταλαμθÜνετ τη Συρßα ιο 333 π.Χ.
ΜειÜ ιο θÜναιü ιου (323 π.Χ.) kar την εν Ιψþ μÜχη (301 π.Χ.), üπου or στρατηγοß ιου
συγκροýονται yra τη δτανομη ιηò αυτοκραιορßαò, ο ΣÝλευκοò Α' ΝκÜτωρ κÝρδισε ιο θüρετο
ιμημα ιηò Συρßαò kar ο Πιολεμαßοò Α Σωτηρ το νüττο (Κοßλη Συρßα).
Σιο ΒορρÜ or Σελευκßδεò ßδρυσαν νÝεò πüλετò, μειαξý ιων οποßων την Ανττüχετα, ιη
Σελεýκετα επß Πτερßα, την ΑυÜμετα kar τη Δαοδßκετα.
ΚαιÜ ιην περßοδο ιων τελευταßων Σελευκτδþν Kar τουò συνεχεßò εμφυλßουò πολÝμουò η
Συρßα δτασπÜσιηκε. Το βασßλετο ιηò Κομμαγηνηò εξασφÜλτσε την ελευθερßα ιου και αρκετÝò
πüλειò κηρýχθηκαιτ στεξÜρτηιεò.
Η αυιüνομη πüλη ιηò Παλμυραò, κιτσμÝ,τη σε üαση τηò συριακηò ερημου ανÜμεσα σιη
Δαμασκü και στον ΕυφρÜιη, Þταν ο εμπορτκüò οταθμüò τηò Μεσοποταμßαò προò ια
μεσογειακÜ παρÜλτα.
Το κρÜιοò ιηò Παλμυραò -οπü εξελληντσμÝνουò Συρουò- Ýγτνε συμμαχο τηò Ρþμηò αρκειÜ
χρüντα πρτν απü την κατÜκιηση ιηò Συρßαò απü ιον Πομπßτο (64 μ.Χ.), Ýχονιαò υτοθειÞσετ
ιουò ρωμαßκουò θεσμοýò.
Η μοχρüτατη περßοδοò ιηò ρωμαΙκßò καιÜκτησηò δτακρßνετατ σιην κυρßωò ρωμαßκη (μÝχρτ
ιον Θεοδüστο ιον ΜÝγα, 395 μ.Χ.) kar ιη βυΖανιτνß (μÝχρτ ιο 63Β μ.Χ.).
Or Σýροτ, ελευθεροι μτκρογατοκιßμονεò στην πλετονüιητÜ ιουò, προοÝφεραν σιη Ρþμη kar
σιο ΒυΖÜνττο απü ττò εýφορεò εκιÜσετò των μεσογετακþν παραλßων κυρßωò στÜρτ.
Η Συρßα «χÜρτσε» ακüμα σιη Ρþμη τÝσσερτò αυτοκρÜιορεò, γνωστοýò με το üνομα Συροτ: ιουò
Σεπτßμτο ΣεΒηρο, ΚαρακÜλλα ΗλιογÜΒαλο, ΑλÝξανδρο Σεθηρο και τον Φßλτππο ιον Αραθα,
Απü το 63Β μ.Χ. ξεκwÜ η apaθrkn kuprapxia.

ΝΙκqΒαβιÜμπασιιò
*
,,eΞ]_:.] 'Ξ
ιι.Ε.-+ *
ΠeΖινιγρR
ΑπOψη τηò
κοιλüδοò τωυ ρευμÜιων, ιη θοσκÞ ιων κοπαδτþν και ιη χρßση
τýφων στην ιων πηγþν ιηò πüληò, üπωò μαò πληροφορεß ο σ>ιε-
Πολμýρα. Στη υκüò νüμοò που qmφßστηκε απü ιη ΒουλÞ kar το
μÝση, υüμισμο του Δημο ιηò Παλμυραò σττò 1Β Απρτλßου του 137 μ.Χ.
Αυρηλιονοý Οι φüροι αυτοß υπολογßΖονιαν κατÜ κεφαλßν yra
τουò δοýλουò, με το κομμÜττ yra ια δÝρμαια kar τα
υφÜσμαια, με το μüδτ'yra το αλÜιη ανÜ φοριßο κα-
μÞλαò η γαßδουρτου yra Üλλα εμπορεýματα (ιρü-
φτμα, αρþμαια σε ασκοýò kar ολü6ασφα). ΑναφÝ-
poviar επßσηò φüροτ yra ιτò πüρνεò, τουò κρεοπþ-
λεò kar ιουò καιασκευαστÝò χÜλκτνων ατδρτÜνιων
kar Üλλων αναγλυφων. Ατελßò, ανττθÝιωò, Þιστ η
μειαφορÜ προò ι<ar απü ια χωρτÜ τηò υπαßθρου τηò
Η Παf,μýρο μÝχΡι την κατüηπψη
τηò ΣυΡßοò οπü τουò Ρωμοßουò Þτον Ýνοò
πf,οýσιοò οτ€ßχ!στοò οικισμüò
Παλμυραò. Η εντυπωστακüτερη απüδετξη αυιþν
ιων ετσαγωγþν εßνατ ια λνÜ, ΒαμθακερÜ, μÜλλτνα
kar μειαξωτÜ υφÜσμαια kar ροýχα απü ιη Δαμα-
σκü, την Αραθßα, την Περσßα και ιην Κßνα, καθþò
kar ια κοσμßμαια που θρÝθηκαν μÝοα στουò υλοý-
οτουò ιÜφουòτηò πüληò. Or φüροτ ετσπρÜιτονιαν α-
πü ιο δημοστþνη, τον οποßον ßλεγχαν οι Üρχο-
ντεò οι δεκαπμbτοι και οι σýγδτκοτ.η Ολοτ αυτοß,
or προερχüμενοτ απü δταφορευκÜ μÝρη ιου αρ>ιαß-
ου κüσμου Ýμποροτ, δημτοýργησαν συντεχνßεò
στην Παλμýρα, ουμΒÜλλονταò σιο πολυχρωμο kar
πολýγλιυσοο μωσαßκü ιηò που θα δουμε παρακÜτω.
Ο νüμοò αυτüò περτÝχει, πÜνιωò, kar παλατüτε-
ρεò δτατÜξετò, üπωò του καßσαρα Γερμαηκοý, ο ο-
ποßοò επισκÝφθηκε τη Σqιßα ιο 18 μ.Χ., üιαν δη-
λαδÞ στο θρüνο ηταν ο θεßοò του ΤιθÝρτοò, σιοτχεßο
8
δτüλου Ü-
σΧειο με την
οτκοδομτκß δρα-
στηρτüιητα που αρχß-
Ζει στην Παλμýρα απü
ιην εποχÞ αυιÞ και εξηò, δßνο-
ντÜò ιηò την υπüσταση πüληò. Τüιε
καιασκευÜστηκε, πÜνω στα ερεßmα ενüò παλατο-
τÝρου, ο ναüò ιου Μπελ (Bel) (ο Κýρτüò μαò) του
αρχατüτερου kar κοτνοý θεου üλων ιων φυλþν τηò
Παλμυραò, ο ουοßοò ιαυτßΖεται με το χαναßιτκü η
χαλδαττκü δεü ιηò γοντμüιηιαò, τον ΜπαÜλ
(ΒααΙ), kar λατρευüιαν μαΖß με ιον Γταρχτμπüλ
(Yarhibol) (θεü ιου Ηλßου) και τον Αγλητπüλ
(Aglibol) (θεü ιηò Σεληνηò). Or Ελληνεò τον συ-
νÝδεσαν με ιον Δßα kar or Ρωμαßοτ μθ ιον Jupiter.
Η λαιρεßα ιου Þιαν διαδεδοlιÝνη σε üλη τη Συρßα
(υ.χ. Δουρα Ευρωπüò, ΑπÜμεια).
ναüò εßχε κορτνθταχουò κßονεò με φýλλα
ακÜνθου δτακοσμημÝνα με χαλκü. Στο
θριγκü του απεικονßΖονταν φιερωτÜ
Πνευμαια να μειαφερουν φρουια Kar στε-
φÜντα. Σιο εσιοτερτκü του υπßρχαν δýο
θÜλαμοτ με κüγχεò yra τα λαιρευιτκÜ αγÜλμαια. Η
οροφη ιηò,θüρεταò κüγχηò εßχε φιλοιεχνηθεß με
την ετκüνα του θεοý, ιον οποßον περτÝθαλλαν πλα-
νηιεò kar Ζþδτα.
Ακολουθþνιαò τα ανατολτκÜ πρüιυπα, ιÝσσερτò r-
σχυροß ιoirωr με κορτνθτακÝò τονοσιοτχßεò σιο ε-
σωιερτκü τουò θα κατασκευαστουν γυρω απü το ναü

το 2ο αl.
μ.Χ. δημτουρ-
Υωνταò εναν προ-
αυλτο χþρο 200 χ 200
μ. Ο ναüò θα μειαιραπεß
σε ιΖαμß ιο 1132.
Παρüμοτο Þταν kar το ιερü του ΝÜ-
μπο (Nabo). του θεου των ευχþν και των οραμÜ-
των (αντßστοτχοò ιου Ερμß ß
ιου Απüλλωνα), το ο-
ποßο ξεκßνησε να καιασκευÜΖειατ σιο Β μτσü του
1ου ar. μ.Χ. kar ολοκληρþOηκε ιο 2ο ar. μ.Χ.
ΚαιÜ το θ μιοü του 1ου ar. μ.Χ. κατασκευÜσιηκε
kar το ιρßιο μεγÜλο τερü ιηò Παλμυραò, αυιü του
Μπααλσαμßν (Baalshamin) (ο Κυριοò του Ουρα-
νου), ο οποßοò ταυτßΖετατ με ιο δυιτκü-σημτιτκü θεü
ΧÜνιαι (Hadad), kar συνηθωò λατρευüιαν μαΖß με
τονΑγλιμπüλ (θεü ιηò Σεληνηò) kar τον αδελφü ιου
ΜολακμπÝλ (Malakbel) (θεü ιου Ηλßου, αγγελτα-
φüρο του Μπελ). Το τερü του αυοιελουνταν αυü Ý-
να σýνολο προαυλßων χþρων με κιονοσιοιχßεò, στο
κÝνιρο των οποßων κατασκευÜστηκε ο ναüò. Ανα-
κατνßστηκε ιο 132 μ.Χ., δυο χρüντα μειÜ ιην επß-
οκεψπτ του αυιοκρÜτορα Αδρτανοý σιην πüλη, ο ο-
ποßοò κÜλυψε πτ8ανüν τα Ýξοδα, üπωò kar ια Ýξοδα
τηò κατασκευηò του μνημετþδουò τειρÜπυλου kar
του νυμφαßου ιηò Πολμυραò. Γτ' αυτß ιου την εýνοτα
η πüλη ονομÜστηκε Aδpravn Παλμυρα και ο Aδpra-
νüò ιηò απÝδωσε ιον ιßιλο ιηò Μηιρουüλεωò.'
Τüτε η αργüτερα, μÝοα στο 2ο ar. μ.Χ., καια-
σκευÜσιηκε kar το θÝατρο, η ιουλÜχτστον η φÜση
που ανιτκρßΖουμε σημερα,'καθþò kar ο ναüò ιηò
ΑπOψη τηò
Αλατ (Allat), 8εüιητα η οποßα Üλλοτε απετκονßΖε- κιονοοτοιχßαò και
τατ πÜνω σε καμηλα, Üλλοιε σαν την Τýχη τηò του τετροπýλου.
Παλμυραò kar Üλλοιε κρστοφüροò, üπωò η ΑθηνÜ. Στο βýθοò το
Μερτκουò ατþνεò μετÜ θα καταγραφεß σιο ΚορÜντ θÝατρο
σαν μßα απü ττò κüρεò ιου ΑλλÜχ.
Το ενδταφÝρον ιου Σετπßμτου Σε3τηυ υροσÝθε-
οε οτην πüλη την ΑγορÜ, Ýνα χþρο Β4μ. χ 71 μ. με
οιοÝò, üυου ιοποθειÞθηκαν ια αγÜλμαια του αυτο-
κρÜτορα Kar τηò οτκογÝνετÜò ιου, καθþò kar προσþ-
πων τηò τοπτκßò αρτστοκρατßαò. Τüιε κατασκευÜσιη-
κε το περßοτυλο θουλευιηρτο και η περßφημη οδüò
μηκουò 1,2 χλμ. με ιτò κιονοσιοτχßεò που συνÝδεε το
τερü ιου Μπελ με ιην ΑγορÜ, το θÝαφο kar το χþ-
Οι εμποροι απü διοφορετικü μÝΡη του οΡχαßου
κüσμου συνÝΒοηαν στο ποηýχρωμο
και ποηýγßΙωσσο μωσοßκü τηò Παfrμýροò
ρο των τδτωιτκþν orkrþv. Την εποχÞ του ΚqιοκÜλ-
λα (211-217 μ.Χ.) η Παλμυρα Ýλαβε τον τßιλο ιηò
colonia] τßτλοò που ιην απομÜκρυνε απü τον Üμεσο
Ýλεγχο του Ρωμαßου δτοτκητÞ τηò Συρßαò, σιοτχεßο
πολý σημα,υττκü yra ιη μειÝπετια εξÝλτξß τηò.
Το βασßλετο mò Παλμýραò
Η Παλμυρα Ýφτασε σιο μÝγιστο σημεßο τηò ακ-
μηò ιηò ιην εποχÞ του Οδαßναθου (Udainat στα α-
ραμαßκÜ), τηò γυναßκαò ιου Ζηνοθßαò (Bath Zab-
bai) και του yrou του Οι:αβαλλÜθου (Wahballath).
Ο Σεπιßμτοò Οδαßναθοò ηταν δημτουργημα τηò
παλμυρτκηò αρτοτοκραιßαò του 3ου ar. μ.Χ. ΓεwÞ-
δηκε γýρω σττò αρχÝò ιου ατþνα kar üπωò δεßχνετ
ιο üνομα kar ιο γενεαλογτκü του δÝνδρο ηιαν αρα-
μαßκηò,/θεδουτντκηò προÝλευσηò, ενþ η οτκογÝ-
νετÜ ιευ εßχε αποκιÞσετ τη ρωμαΙκη πολιτεßα ιην )
9
Πeτιßιηγρ,η

Η παλμυρηνÞ
«τριüδO», που εποχÞ των Σεθηρων (1θ3-217 μ.Χ.). Εγινε συγκλη-
οποτελεßται απü ττκüò kar καιüρθωοε να γßνετ απüλυιοò κυρταρχοò
το θεü Μπελ κοι ιηò Παλμυραò στα μÝσα ιου ατþνα, δτÜσιημα καιÜ
τουò δýο ιο οποßο σιτò επτγραφÝò ιηò Παλμυραò απανιÜ ωò
συνΟδΟýò ΤΟυ, «Ýξαρχοò» kar «αρχηγüò ιου Tadmor»». Η εξουσßα
ΑγλΙμπüλ κοι ιου προφαγþò αγαγγωρßστηκε απü τογ αυιοκρÜτορα
ΓΙαρχΙμπüλ Βολερτανü υπü την πßεση τη( υερστκηò απετληò.
Η εξουσßα του επεκτÜθηκε σε üλη ιη Συρßα, üιαν
μειÜ ιη σýλληψη και ιον αττμωττκü θÜνατο του αυ-
ιοκρÜτορα Βαλερτανοý απü τον ΠÝρση ηγεμüνα Σα-
πþρ Ι, ιο 260 μ.Χ., üχτ μüνο απÝκρουσε επττυχþò
ττò εmδρομÝò ιων Περοþν, αλλÜ μÝοα στα επüμενα
χρüντα προÝλασε μÝχρτ ιη Niσrβn και ιην Κιηστ-
φþνια. Ταυιüχρονα ανιτμετþπτσε επτιυχþò, ýσιερα
αυü αßιημα ιου αυτοκρÜιορα Γαλλmνοý, ιο οφετε-
- ρτσιß ιου θρüνου Κýητο Kar ιο συνωμüτη οιρατηγü
Βαλλßστα στην Εμεσα τηò Συρßαò το 261 μ.Χ. Γτα
ττò επττυχßεò του ενÜνττα σιουò ΠÝρσεò απεκλÞθη
},
απü τουò ουμπολßιεò ιου Βαστλεýò-ΒαστλÝων, ενþ
για τη νομτμοφροσυνη ιου απÝνανττ οιο ρωματκü

Η ΠαßΙμýρG του Οδαßναδου, τηò ΖηνοΒßοò

κοι του ΟυαΒοf,f,Üδου Þταν μßα κοσμοποÝΙßτικη
πüηη lSO-?OO χιßΙιüδων κατοßκων

8ρüνο Ýλαθε ιον τßτλο Dux Romanorum et
corrector totius orientis (Δουκαò ιων Ρωμαßων
kar αρμοστηò üληò ιηò Ανατοληò). Δολοφονηθηκε
ιο 267 Þ ιο 26Β μ.Χ. οιην Εμεσα ιηò Συρßαò Þ στην
Καυπαδοκßα μαΖß με ιο γτο που εßχε αποκτÞσετ α-
πü την πρþτη ιου συΖυγο.'
ε ιο θÜναιü του, το βασßλετο ιηò Παλμυ-
ραò Περασε σια Χερτα ιηò Υυνατκαò του
ΖηνοΒßαò και ιου ανÞλτκου yrou ιου,
Σεπτßμτου Ουο3αλλÜδου.Οτ πληροφο-
ρßεò για την εξωτερτκη εμφÜντση. ιο
χαρακτηρα και τη δρÜοη ιηò ΖηνοΒßαò προÝρχο-
νιατ κυρßωò απü ιο Βßο τηò kar ιο βßο του αυτοκρÜ-
Νüμισμα με τη ιορα Αυρηλτανοý που περτÝχοντατ στην «Ιοιορßα
μορφÞ τηò ιων Αυγοýσιων», Ýνα συμπßλημα αφηγησεων Δαιß-
Ζηνοβßοò
νων ουγγραφÝων ιου 4ου ar. μ.Χ. με πολλÝò υυερ-
θολÝò kar ανακρßΒετεò. Φαßνετατ üιτ ηταν αραμαß
κηò-αρο3τκηò καταγωγηò, η ßδτα üμωò τσχυρτΖüταν
üττ καιαγüιαν αυü τη γεντÜ ιηò ΚλεοπÜτραò Σελτι-
νηò Z'kar φοροýσε ια ρουχα ιηò ΔτδοÞ, τηò μυ-
θτκηò θασßλτσσαò ιηò Καρχηδüναò.
Ηταν εξατρειτκηò ομορφτÜò, μελαψß, με μαυρα
μÜιτα kar Üσπρα σαν μαργαρττÜρτα δüνυα. Εκτüò
τηò ιοπτκηò δταλÝκιου μιλοýσε επßσηò λαιτντκÜ,
ελληνικÜ και αιγυπιιακÜ. Η φωνη τηò ηιαν καθα-
ρη και με χροιÜ ανδρτκη. Αλλοτε συμπερτφερüιαν
ωò ιýραwοò kar Üλλοτε ωò Üρτστοò ηγεμüναò. Λα-
τρευüιαν üπωò or ΠÝρσεò Βαστλεßò, εμφαντΖüιαν ü-
μωò, üπωò or Ρωμαßοτ αυτοκρÜιορεò, σττò συνελεý-
σετò, φορþνιαò κρÜνοò kar κυανÞ Ζþνη απ' ιην ο-
υοßα κρÝμονταν πετρÜδτα kar η οποßα σιερεωνüιαν
üχτ με υüρπη, αλλÜ με κοχλßδα, Ýνα δτακοσμηττκü
εξÜρτημα των ηγεμüνων ιηò Αναιοληò. Χρηστμο-
υοιοýσε συνηθωò Üμαξα kar σπÜντα yuvarkεio φο-
ρεßο, ουχνÜ ßπττευε, ενþ Üλλεò φορÝò υερυαιοýσε
μαΖß με ιο πεΖτκü ιηò. Αγαπουσε ιο κυνηγι και τò
συμΠοστα, σtα οΠοΙα ΧρηοτμοΠοτουοε aYYεra αΠ(
χρυσü kar πετρÜδτα. Τηò Üρεσε, επßσηò, να πivεr μι
τουò αξτωματτκοýò ιηò, αλλÜ kar να συναγωνßΖετο
σιο πτοτü ΑρμÝνιουò kar ΠÝρσεò. Ηταν πολυ φτλò
δοξη kar λÝγειατ μÜλτστα üττ αυιÞ υαρüιρυνε ιο
Οδαßναθο να πολεμηοετ ενÜνττα οιουò ΠÝρσεò kc
να προελÜοετ μÝχρτ ιην Κτησιφþνια. ΚατÜ ιη δτÜ1
κετα τηò Sαστλεßαò τηò ολüκληρη η Συρßα, η Πι
λατστßνη, η.Αρα-θßα, η Αßγυυιοò, αλλÜ kar περτι
χÝò στη Μ. Ασßα (Καππαδοκßα, Αγκυρα Γαλαιßο
Brθuvia) τÝθηκαν υπü τον Ýλεγχο ιου βαστλεßι
ιηò Παλμυραò.
Η Παλμυρα ιου Οδαßναθου, τηò ΖηνοΒßαò kar ι
Ουο3αλλÜθου Þιαν μßα κοσμοπολßυκη πüλη 1ß
200 χτλτÜδων κατοßκων, üπου κυρταρχοýσε ιο α{

10

μαßκü σιοτχεßο, χωρßò να αυουστÜΖουν or Ρωμαßοτ,
οι Ελληνεò, or Eθpaior kar or ΑραΒεò. Η συνυ-
παρξη ιων δταφορειτκþν αυιþν φορÝων πολτιτ-
σμþν φαßνετατ σιτò δßγλωσσεò (αραμαßκÝò-ελληντ-
κÝò) kar λαττνικÝò επτγραφÝò, αλλÜ kar γεντκÜ σε
üλεò ιτò εκφÜνσετò τηò Ζωßò τηò πüληò. Υπηρχαν
θεσμοß ελληντκηò προÝλευσηò, üπωò Βουλη, Δß-
μοò, Üρχονιεò, αλλÜ kar ρωμαßκηò, üυωò οτ δυο α-
νþτατοτ Üρχονιεò, or duoviri (δυανδροτ η δυανδρτ-
κοß) kar or decemprimi (δεκαπρþιοτ). Ο πληθυ-
σμüò χωρτΖüιαν σε 4 μεγÜλεò φυλÝò με πολλÝò υ-
ποδτατρÝσετò, ενþ κÜθε φυλη ηιαν ευτφοριτσμÝνη
με ιη λαιρεßα συγκεκρτμθνων θεþg ιου Μπαολσα-
μßν (δυττκο-σημτιικüò, ταυιßΖειατ με τον Αυüλλω-
να), ιου Αγλιμπüλ και του αδερφου του Μαλακ-
μπÝλ (χαναßττκοß Þ χαλδαττκοß), του Αρσου (Argu)
(αρα.Βκüò, ιαυτßΖειαι με ιον Apn/Mars) Kar τηò
ΑιαργÜιηò/ΑστÜρτε (Atargatis,/Astarte) [φorvrkr-
κη, εμφανßΖειαι και ωò ΜπÝλττ (Belti), δηλαδÞ
γυναßκα ιου Μπελ]. Τα δταφορειτκÜ υολτιτσμικÜ
στοτχεßα δτακρßνοντατ επßσηò στην αρχττεκτοντκÞ
κα1 σιη διακüσμηση των ναþν και ιων Üλλων δη-
μüστων κιτρßωg αλλÜ kar οια ιδτωττκÜ οτκοδομß-
μαιÜ ιηò, üπωò kar στουò πλοýστουò τÜφουò τηò.
Αυü ιτò οτκßεò τηò Παλμυραò προηλθαν ψηφτ-
Στη ΖηνοΒßο üρεσε νο πßνòι μΕ τουò
οξιωμοτικοýò τηò κοι νο συναγωνßζετοι
στο Πιοτü ΑρμÝνιουò ι(οι ΠÝρσεò
δωιÜ με ιην «εýρεση του ΑχτλλÝα σιη Σκýρο»,
«τον Ασκληπτü» kar «το μυθο ιηò Κασστüπηò».
Η «κοτλÜδα των τÜφων», το ΝΔ νεκροταφεßο,
Βρßσκετατ Ýξω απü την υυλη ιηò Δdμασκοý, ενþ
ακüμη δυο νεκροιαφεßα ΒρÝθηκαν σια Βüρετα kar
ια αναιολτκÜ. Σ' αυιÜ θρÝθηκαν τÜφοτ πυργüμορ-
φοτ (τρτþροφοτ Þ kar ιετραþροφοτ), oikor, ναüσχη-
μοτ, υπüγετοτ με πολλουò νεκρτκοýò θαλÜμουò, δτα- ΧσροκτηρΙσπκüò
κοσμημÝνοτ με τοτχογραφßεò kar ανÜγλυφεò παρα- Πολμυρηνüò
σιÜσετò ιων νεκρþν, or oπoior ηταν ιυλτγμÝνοτ σε ΤÜφΟò, μη
μειαξωιÜ σÜθανα. ο εντυπωστακüτεροò üλων εivar εΠΙσΚÝψΙμΟò
ο τÜφοò ιων «τρτþν αδελφþν» στην αρχη τηò «Kor- σημερ0
λÜδαò των ιÜφων», üπου θρÝθηκαν ιοτχογραφßεò με
ιην «εýρεση του ΑχτλλÝα στη Σκυρο» και «ιην αρ-
ααγη του Γανυμηδη», Or πλουστοτ αυιοß ιÜφοτ οχε-
ιßΖονιατ με την υπαρξη τσχυρþν αρτστοκραττκþν
οτκογενετþν στην Παλμýρα, απ' üπου προÝρχονταν
or αξτωμαιοýχοτ ιηò πüληò, üπωò προδßδουν Üλ-
λωσιε kar or επτγραφτκÝò μαριυρßεò.
Η τσχýò τηò Παλμυραò Kar η εκδηλωση ενδταφÝ-
ροντοò αυü ιη μερτÜ ιου βαοιλτκοý οßκου Ýφεραν
στην αυλÞ του Οδαßναθου Kar τηò Ζηνοθßαò πολ-
λουò ανθρþπουò ιου πνευματοò, üυωò ο νεοπλαιω-
ντκüò φτλüσοφοò ΚÜσστοò Λογγßνοò, ο οποßοò Ýγτ-
νε δÜσκαλοò ιηò Ζηνοθßαò, or σοφτστÝò ΓενÝθλτοò
kar Καλλßνχοò Σουτþρτοò απü την ΠÝτρα ιηò )
11
 ΠορτρÝτο
ΠαλμυρηνÞò με
επιγρσφÞ στο
παλμυρηνü.
Στη μÝση,
λεπομÝρειο τηò
κιονοστοιχßοò
üπου δηχρßνετοι
το ρüδιγο χρþμσ
τηò πÝτροò. Στο
βüθοò το κüοτρ0
του Maah
ΑραβßαÝ,' ο τσιοριχüò Νχüμοχοò Φλαθτανüò kar
πτθαιτüν ο Νιχüστιητοò απü την ΤραπεΖοýντα που
Ýγραψε μßα τσιορßα απü τον Φßλυπο τον Αρα-Oα
μÝχρτ τον Οδαßναθο, Ολοτ αυτοß συνδÝοιτατ με τη
γεντκüιερη Üνθηση ιων γραμμÜιων στη Συρßα απü
το 2ο μÝχρτ ιον 4ο αι. μ.Χ, Η Ζηνοβßα ευßσηò υ-
τmρξε ο μεγαλýτεροò υποσιηρτκιηò ιου αιρεττκοý
επτσκüπου Παýλου πrv ΣαμοσÜτοτν, σýητφωνα με
ιον Μ. Βασßλeτο.
Η τσχýò τηò Παλμýραò κρÜτησε μÝχρι την αιιÜρ-
ρηση οτο θρüνο τηò Ρþμηò ιου Αυρηλτανοý, ο ο-
ποßοò οργÜνωσε εκσφαιεßα ενανιßον ιηò ΖηνοΒßαò
και ιου ΟυαβαλλÜθου, üτσα αυιοανακηρýχθηκστ
αυιοκρÜιορεò, ΚατÝλοβε Üκοπα τη Brθuvia, πο-
λτüρκησε εmτυχþò τα Τýανα στην Καππαδοκßα κατ
0 Ρωμαßοò
ετσÞλθε οιη Συρßα. Επεττα απü μτα ουντομη μÜχη
αυτοκρüτοροò
στη ΔÜφνη κατÝλαβε χωρßò περαττÝρω αντßσταση
Κορακüλλοò
ιην Ανττü:ιεια, ενþ η κρßστμη μÜχη δüδηκε κονιÜ
στην Εμεσα. Εκεß η Ζηνοβßα και ο σφατηγüò τηò
Σεπιßμτοò ΖÜβδαò εß:ιαν συγχεντρþοετ Ýνα στρατü
που υπεριεροýοε του ρωμαßκοý, ιlýÜνονταò ιουò
70.0Φ Üνδρεò. Το πολμυρτνü τππτκü κατüρθωσε να
υπερτσχýσετ αρχυιÜ ιου ρωμα'ßκοý, ωσιüσο η ποτο-
υκß υπεροχη των ρωμα'ßχþν λεγεþνων Ýγειρε την
πλÜσττγγα προò την πλευρÜ του Αυρηλτανου. Η
Ζηνοβßα με τα υπολεßμματα του στραιοý τηò κατÝ-
φυγε σιην Εμεοα, απ' üπου αταγτιÜσιηκε να απο-
Η ισχýò τηò Ποημýροò κρüτησò μÝχΡι την
òποχÞ του Αυρηßιονοý, €νþ στπ ΒυζοντινÞ
€ποχÞ εßχε χÜσει τη f,üμΨη τηò
L2
συρθεß σιην Παλμýρα λüγοι τηò εχ8ρτκüτηταò ιων
καιοßχων τηò. Η πολτορκßα τηò Παλμυραò ξεκßνη-
σε σττò αρχÝò του 2º2 μ.Χ. ròar Þταιτ αρκειÜ επßπο-
νη yra το ρωμαßκü στρατü που δεχüτσ,τ ιιò επτθÝ-
σετò των ληστþν τηò ερßμου. Ο Αυρηλτανüò, ιραυ-
ματτσμÝνοò kar ο ßδτοò, Ýστετλε ετττστολÞ προò τη
Ζηνοβßα και τουò συμμÜχουò τηò Ζτιιþνταò την πα-
ρÜδοση τηò πüληò και ιων περτουστþν ιουò, ωò α-
ντÜλλαγμα yra την ασιρÜλετα τηò Ζωßò τουò και των
οτκογενετþν τουò, καθþò kar yra την εξασφÜλτση
των δτκατωμÜτων των πολττþν. Η Zrιvoβia απÜντη-
σθ, παρομοτÜΖονταò ιον εαυτü mò με την Ι(λεουÜ-
τlη, üτι προιτμοýσε να πεθÜνετ σατ βασßλτσσα, αν
kar η νßκη ιηò θα Þτw βÝθατη üταιτ θα Ýφταττστ or
περστκÝò, οαροχηνÝò kar qητενιχÝò εντσχýσετò. Ο
Αυρηλτανüò κατüρθωσε νικþνταò ιτò περοτκÝò εντ-
σχýσετò kar παßρνονταò με ßο μÝροò ιου τοýò Σqια-
κηνουò kar ΑρμÝντουò να τιαταλüθετ την πüλη kar
Ýπεττα απü καταδßωξη rn συλλÜβετ τη Ζηνοβßα που
προσπÜθησε να δταιlυγετ σττιν Περσßα. Τη μειÝφε-
ρε στη Ρþμη üπου ιrv επÝδετξε τòατÜ ιη θρταμθευ-
υκÜ πομτþ του στολτσμÝνη με Ýνστ μεγÜλο aprθ-
μü κοσμημÜτων, το βüροò u,rv οποßων με πολυ κü-
πο μποροýσε να σηκ«ßσετ. Εκεß επτδεßχθηκαν και
τα σιολτσμÝνα με ασßμη ηιυσü kar πετlýδτα Üρμα-
ια του Οδαßναθου Kar ιηò Ζηνοθßαò, η οποßα πÝρα-
σε το υπüλοτπο τηò Ζωßò τηò μαΖß με τα παιδý ιηò
στο Τß.θολτ. Οσο για την εκδοχÞ του Ζþστμου üιτ
αυτοκτüνησε κατÜ τη μεταφορÜ τηò στη Ρþμη, αυ-
τη μÜλλον οφεßλετατ στην προσπÜθετα του συγ-
γραφÝα να τηò προσφÝρετ Ýνα ιÝλοò πqιüμοτο με
τηò ΚλεοπÜιραò.
Πqý ιαýια, η φßμη τηò ΖηνοΒßαò δτατηρηθηκε,
üχτ μüνο στην Ανατολß, üπου Ιουδαßεò γυναßκεò

Kar ο δÜσκολοò του Δýανßου υτοθÝτησαν το üνομÜ
ιηò, αλλÜ και οτη Δýση, üπου τη συναντÜμε σττò
«Βτογραφßεò ενδüξων γυνατκþν» του BokÜxrou
(G, Boccaccio), στα ποτÞματα ιου Σüσερ (G.
Chaucer) και ιου ΜτσÝλ (Ν. Michell), στα θεαιρτ-
κÜ Ýργα ιων ΤÝ:στι (F. Testi) και ΜÜρσαμ (W.
Marsham), μÝχρτ kar στουò πßνακεò ιου ººÝπολο
(G. Tiepolo) ι<αι ψαλη (Η. Schmalz).
Ενα χρüνο μειÜ ιη συλληψη τηò ΖηνοΒßαò οτ
Παλμυρηνοß προσπÜθησαν να αποιινÜξουν ιο ρω-
μαlκü Ζυγü. Η εξÝγερση ιουò τητßγηκε στο αßμα Kar
η Πολμýρα Ýγινε Ýδρα λεγεþνων. Ο Σοσστανüò
(Sossianus Hierocles), δτοτκητηò ιηò περτοχηò
(2θ3-303 μ.Χ.), καιασκεýασε σφαιüπεδο στη θÝση
του πολαττου τηò ΖηνοΒßαò, ωσιüσο η πüλη παρÝ-
μετνε ο κυρτοò σταθμüò του δρüμου που οδηγοýσε
απü ιη Δαμασκü σιον ΕυφρÜτη (Strata
Diocletiana). Γýρω οτο μ.Χ. κατασκευÜστηκαν
305
τα λουτρÜ που ΒρÝθηκαιτ πφßπου στο κÝντρο τηò
πüληò.
Η Παλμýρα συνÝχτσε να υπÜρχετ καιÜ ιη βυΖα-
νττνη περßοδο, üιαν χτßστηκαν or εκκλησßεò ιων ο-
ποßων τα ερεßmα εντουßοτηκαν στο χþρο. ΑποτÝ-
λεσε μÜλτσια kar Ýδρα επιοκüπου. Εßχε χÜσει üμωò
πολý απü την αλλοιτνÞ τηò λÜμψη.
Η παροχμη που οδηγηοε στην εγκατüλετψß τηò
ξεκßνησε με την κατÜληψm τηò απü ιον ΚολÝτπ ι-
μττναλ-Οηλßντ (Khaled lbn al-Walid) σιο üνομα
του πρþτου μουσουλμÜνου χαλßφη Αμποý Ι![παχρ
(Abu Bakr) το 634 μ.Χ. Υπü αροθικη πλÝον κατο-
χß η Παλμυρα Ýπαψε να αποιελεß δταμετακομτσττ-
κü προò ιη Δýση κÝντρο. Οι εμπορτκÝò οδοß περ-
νοýσαν πλÝον πτο θüρετα κατ οδηγοýοαν σιην
Κωνστανττνοýπολη.
Ηλιüδωροò
Σαλαμολüθου:
Πολμυρηνüò του
οποßου το
εξεΠηυσμÝνο
üνομο ογοφÝρεται
σε δßγλωσση
επιγροφÞ
Στην εγκαταλειμμÝτm πλÝον Παλμýρα Ýχττσε το
κÜσιρο του ο εμßρηò Φοχρ εντ-Νττ ολ-Μαανß
(Fakhr ed-Din αl-Μααηß) μεταξυ του 15θ5 και ιου
1634, που δεσπüΖετ ακüμη kar σßμερα πÜνω απü
ιον αρχατολογκü χþρο, με ιην προσωνυμßα «κÜ-
σιρο ιου Σαλαδßνου».
Το Ι751 δýο Αγγλοτ περτηγηιÝò, ο Ρ. Γοιτιη (R.
Wood) και ο º2. Ντüκτνò (J. Davιlkins) επτσκÝ-
φθηκαν την Παλμýρα και Ýκαναν γνωοιÜ ια μνη-
μεßα τηò μÝσα απü ιιò γκραΒοýρεò τουò σιο δυιτκü
κüσμο επηρεÜΖονιαò το νεοκλÜστκτσμü. Η ανα-
σκαφß ιηò Üρχτσε το Ιθ02 kar συνÝχßΖετατ μÝχρτ
σημερα.
ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Al-As'Ad Κ., Gawlikowski Μ., Tie Inscriptions ßη ýe Φßλιπποò ο
Museum of Palmyra: Α Catalogue, Palmyra-Warsaw
1997.
Αραβαò. ΡωμοßßκÞ
ΠροτομÞ
Collart Ρ. Vicari J., Dunant Oh., Eellmann R,,
Sanctuaire de Baalshamin, I-νΙ, Rome 196θ-lθ75-
Dawkins J., Wood R., rhe Rujns of Palmyra, London
ι753.
Dentzer-Feydy J., Teixidor J., Les AntiquitÝs de
Pdmyre αυ Musüe du Louvre. DÝpartement des
AntiquitÝs orientales, Paris 1θθ3.
Drijvers H.J.\ry., ºhe Religion of Ρα]mγτα, Leiden 1θ76.
Equini Schneider Ε., §eptirrria Zenobia Sebasfe, Roma
ι993.
Garιllikowski Μ., lWonumenfs funüraires de PaLmyre,
)
Το Ι75Ι δýο Αγγßοι π€ΡιηγητÝò €πισκÝφδηκαν
την Ποημýρο κοι Ýκονον γνωστü το μνημ€ßο
τπò €Πηρòüζοντοò το \Ι€οΚηοσtΚσμü
13
ΠΑΛΜΥΡΑ
ΚαμÝο με
παρÜσταση
οιχμολωσßαò του lwarsa]L Ι 970.
Βολεριανοý απü Millar F.G.B.. ΡαυΙ of
τον Σαπþρ Α' Samosata. Zenobia and Aurelian:
The Church. Local Oulture and Political Allegiance ßη
Third-Ce.ntury Syria, JRS 61, Ι97Ι, 1-17.
ΒßΙαη et perspectives. CoLloque de
-Pdιnyre: (18-20
Strasbourg octobre 1973) e h mÝmoire
Schlumberger D -Seyrig Η., Strasbourg 1θ76.
Sadurska Α., Βουηηß Α., ,Les Scu,lpÝures funÝraires de
PaLmyre, Roma Ιθθ4.
Schmidt-Colinet Α., Al,AS'Ad Κ., Mating-Zimmer Ο.,
Das ºempelgrat, Nr. 36 ßη Palmyra: Studien zur
PaIm yrenischen Grabarchitektur und ihrer
Ausstattung, ΜαßηΖ am Rhein 1992.
Schr.Vartz J., L' Histoire Auguste et Palmyre, Bonner
Ηß stor ßα AUgu sta - Cοllο quium 1964,/1965, Antiq uitas
- 6. Οτ πρωτμüτερεò επιγραφÝò που θρÝθηκαν σιο χþρο
4.3,Βοηη τ966, 1Β5-195.
Scriptores Historiae Augustae, Gal]ieni duo. Tyranni
Triginta (Quietus, Odaenathus, Herodes, Maeonius,
Ballista, Hereniannus, Timolaus, Zenobia), Divus
Aurelianus, επιμ., Magie D., Τhe Scriptores Historiae
Augustae, ΙΙΙ (Ýκδοοη Loeb), London-Cambridge
Nιassachusetts 1932. αναιýπωση Ι954.
Seyrig Η., Vaballathus Augustus, οτο Bernhard M.-L.
(επτμ.), Ληe]arges offert Α Kazimierz lVIicha]owski,
Warsa.σ 1966, 659-662.
Seyrig Η., Amy R., 'Will Ε., Le Τειηρlε de ΒÝ1 λ
Palmyre, PariS Ι975
Starcky J, Gavulikowskillil-, Pa]myre, Paris 1985.
Stern Η., Les mosaiques des maison d' Achil]e et de
OassiopÝe λ PaImyre, Paris 1977.
Stoneman R., Pa]myra and its Empire- Zenobia's
Revolt against Ro]re, Αηη Arbor Ι992.
Teixidor J., υη port romain du dÝsert: Pa]myre et son
commerce d' Auguste Α Caraca]]a, Paris 1984.
Wiegand ºh., Palmyra: Ergebnisse der Expeditionen
νοη 1θ02 und 1917, Berlin 1932.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 ΥπÜρχουν αποδεßξετò üτι οι Παλμυρηνοß Ýμποροι
Ýφιαναν μÝχρτ ιην ΑλεξÜνδρεια ΧÜρακα στο στüμτο ιου
ποιαμοý Ττγρη οτο σημερτνü ΙρÜκ ι<ar στη Δακßα, οτη
οημερτνη Ρουμανßα.
2. Εναò προαυλτοò χþροò που ανασκÜφιηκε οιην Παλμýρα
ερμηνευειατ ωò
κατÜλυμα καραθανιþν.
3. ΜονÜδα χωρηττκüιηταò. Το ρωμαßκü
μüδι αντιοιοτχεß σε θ λßτρα.
4. Δεκαπρþιοτ = or δÝκα πρþιοτ οτη λßοτα των βουλευτþν
(ανιßστοτχοτ των decemprimi του δυιικοý ιμηματοò τηò
αυτοκραιορßαò). Σýνδτκοτ = δημüοιοι ouvhyopor.
5, «ΜητÝρα ιων πüλεων». Ττμηιικüò ιßτλοò που αττÝδτδαν
οτ Ρωμαßοτ αυιοκρÜιορεò σιιò πüλετò απü το 2ο ar. μ.Χ. κα
εξßò, προκετμÝνου να ικανοποτßοουν την επτθυμßα ιουò
yra πρωιοκαθεδρßα. ΣυνÞθωò τον απÝνειμαν οιη
σπουδαιüτερη πüλη ιηò επαρχßαò η τηò περιοχηò. Σε
ορισμενεò περ],πτωσετò επροκεττο Yra το σημαντΙκοτερο
οικιομü μιαò φυλειικηò ηòρτοχηò που ατιοκιοýοε Ýισι
υπüοιαοη πüληò κατ γτνüταν το διοικηιτκü κÝνιρο ιηò.
εßναι ιου θ μισου του Ιου ar. μ.Χ.
7. Ο τßιλοò κατÜ την υσιòρη ιηοχη ιηò ρωμαßκηò
δημοκραιßαò και την πρþτμη αυτοκρατορτκη περßοδο
αφοροýοε τιò λαττντκÝò πüλετò που κατακιÞθηκαν απü
ιουò Ρωμαßουò Kar ιιò εγκατασιÜοειò θετερÜνων στραιιωτυ
σττò επαρχßεò, Οι πüλειò αυτÝò θεωροýνιαν «τταλτκÞ
επτκρÜτετα», εßχαν θεσμοýò κατ νüμουò ιταλτκοýò,
απαλλαγη απü üλουò η οριομÝνουò φüρουò, δεν
υπÜγονταν στον Ýλεγχο του διοτκητß τηò επαρχßαò και οι
πολßτεò τουò εßχαν τα πληρη δτκατþμαια του Ρωμαßου
πολßτη. Απü το 2ο ατ μ.Χ. και εξßò κατÝληξε να εßνατ
τιμηιτκüò ιßτλοò που απÝδιδαν or Ρωμαßοτ αυιοκρÜτορεò
οιο πλαßσιο ιου εκρωμαΙσμοý kar οε πüλετò üπου δεν
υπηρχαν ιÝτοτου εßδουò εγκαταστÜοετò. Μßα τÝτοτα
περßπιωοη εßνατ kar αυτß τηò Παλμυραò. ΣυχνÜ, μÜλτστι
ο τßιλοò αυιüò δεν συνοδευüιαν αναγκασιικα απü
φορολογτκÝò απαλλαγÝò.
Β. Οι αρχαιοι συγγραφεßò δεν ουμφωνοýν ωò προò ιιò
αττßεò τηò δολοφονßαò του. Αλλοτ μτλοýν για συνωμοσßο
που οργÜνωσε η Ρþμη, ανησυχη απü την αýξηση τηò
δýναμηò ιου kar Üλλοτ αναφÝρουν ωò ηθπü αυτουργü ττ
δεýτερη γυναßκα του, ιη ΖηνοΒßα, η οποßα θπτδßωκε να
ανεΒουν οß δικοß τηò yror σιο θρüνο. Μßα Üλλη πηγη
αναφÝρει üιι οκοιωθηκε σπü Ýναν αντψιü ιου με τον οπ|
εßχε καΒγοδßοει οιο κυνüγτ.
9. Ο Καλλßνικοò Σουιþριοò φαßνεται πωò εßχε αφτερþσε
το Ýργο του, «Ιστορßο τηò ΑλεξÜνδρειαò», οτη Ζηνοβßα
οποßο λÝγειαι üιι δημιοýργησι μßα επιτομÞ ιηò.
3οß π.Χ.
Ο ΣÝλευκοò ΝτκÜιωρ συγκροτεß τη
Συριακη ΤειρÜπολη, ιην
Ανιτüχετα, τη Σελεýκετα, την
ΑπÜμετα kar τη Λαοδßκεια, ιο
βασßλετο ιων Σελευκτδþν. ΑρχßΖετ
η ακμη ιηò αρχαßαò Συρßαò.
ß4-37 μ.Χ.
ΚρÜτοò τηò Παλμýμò: Η
Παλμυρα. Ýναò οτκτσμüò μÝχρι
τüτε, υτοθετεß τουò ρωμαßκουò
θεσμουò kar γßνειατ σýμμαχοò ιηò
Ρωμηò. ΚτßΖοντατ τεροß ναοß.
64-63 μ.Χ.
Ο Πομπητοò καταλαμΒÜνετ ιη
Συρßα. Η Συρßα γßνετατ ρωμαßκη
εΠαρΧτα.
137
Νüμοò ορßΖει ιιò φορολογτκÝò
υποχρεþσετò των εμπüρων τηò
Παλμυραò για το ετοαγωγτκü κατ
εξαγωγικü εμυüρτο Kar ιτò
υΠοΧρεωσετò ιων
αΥροτοΚτηνοτροφων τ ηò.
Ι93.2Ι7
Or ΣεΒηροτ αυτοκρÜιορεò ιηò
Ρþμηò τδρυουν την ΑγορÜ ιηò
Παλμυραò, το ΘÝαιρο kar Üλλα
δημüοτα κιßρτα ιηò πüληò.
ΑρχÝò 3ου σl.
ΓεwτÝτατ ο Σεπτßμτοò Οδαßναθοò,
μειÝπετια θασιλýò του κρÜτουò ιηò
Παλμυραò.
26ο.6ß
Ο Οδαßναθοò αποκροýετ την
ετοΒολÞ ιων Περσþν Kar
προελαýνετ σια περστκÜ εδÜφη.
267 n26a
Δολοφονεßτατ ο Οδαßνα8οò. Το
θρüνο αναλαμβÜνουν η σýΖυγüò
ιου Ζηνοβßα Kar ο γτοò ιου
ΟυαβÜλλαθοò, or oπoior
ανακηρýσσονται συναυιοκρÜτορε ò.
ΑυτÞ την εποχÞ ο πληθυσμüò τηò
πüληò τηò Παλμυραò αγγßΖετ τουò
200.000,
272
Or Ρωμαßοτ επτιß8εντατ στο
βασßλετο κατ αρχßΖουν ιην
πολτορκßα ιηò Παλμυραò.
ΣυλλαμΒÜνοντατ Ýπετια απü
καιαδßωξη η Ζηνοβßα kar ο
Ουα3Üλλαθοò kar οδηγουνται σιη
Ρþμη, οπüιε δßνετατ ιÝλοò σιο
βασßλετο τηò Παλμυραò.
ΑρχÝò 4ου αl.
ΒυΖανττνÞ Αυτοκlητορßα: Ο
Χρτοιταντομοò εΠεΚιετνετατ οιΙò
περτοχÝò τηò Συρßαò. ΑρχßΖετ ο
μοναχτομüò Kar ο ασκηιισμüò.Η
Συρßα καθßστατατ τερüò ιüττοò, üπου
πληOοò πτσιþν συρρÝετ yra να
ΠροσΚυνησεl.
629.3ο
ΑποιυγχÜνετ η πρþιη προσπÜθετα
των ΑρÜθων να κυρτεýσουν τη
βυΖανττνÞ Συρßα. Ωσιüσο ο
ΒυΖανττνüò οτραιüò εμφανßΖετατ
εξανιλημÝνοò απü ιουò
πολýχρονουò πολεμικοýò αγþνεò
εναντßον ιων Περσþν.
633
Οι ΑραΒεò επτχειρουν εκ νÝου την
καιÜκτηοη τηò Συρßαò.
635
Οι Αραθεò καταλαμΒÜνουν τη
Δαμασκü Ýπετια απü πολτορκßα 6
μηνων.
64ο
Ολüκληρη η Συρßα περιcρχcτατ
στουò ΑραΒεò.
66ß
Ο χαλßφηò Mouaouiyra εντσχýετ
τη δτοτκητικÞ. οτκονομικη kar
πολτιτκη θÝοη τηò Συρßαò.
66ß.75ο
Γτα περßπου Ýναν ατþνα, σιη
δτÜρκετα ιηò δυναοιεßαò ιων
Ομαßαδþν η Συρßα δα καιασιεß το
Χýρτηò τηò Παλμýραò (Burns R., Monuments οΙ Syria)
κÝντρο ιου apaθrkou κρÜιουò.
7οο
Η Δαμασκüò. νcα πρωτευουσα ιου
αραΒτκοý κρÜιουò, γßνετατ
πνευμαιτκü κÝνιρο του τσλÜμ.
75ο
Εκ8ρονßΖετατ η δυναστεßα ιων
Ομαßαδþν, η πρωτευουσα
μειαφÝρετατ στη ΒαγδÜτη Kar Ýτσι
η Συρßα παυει να αποιελεß κÝνιρο
ιου αραθτκοý κρÜιουò.
969
Ο ΒυΖανττνüò στραιüò
ανακαταλαμθÜνετ περτοχÝò ιηò
Συρßαò και ιην ßδτα ιην Ανιτüχετα.
Η Συρßα δα δτασπασιεß σε δýο
ενüτηιεò. η μßα ΒυΖανιινη οτο
θüρετο ιμημα, με κÝνιρο την
Ανττüχετα, κατ η Üλλη apaΒrkn
στο νοτΙο ιμημα, με κεντρο την
Τρßπολη.
Ιßοò αl.
Or ΣελτΖουκοτ Toupkor
εμφανßΖον ιατ απετληιτκοß ο ιην
ΠερτοΧη.
ßο84
Η Ανιιüχεια. ουμθολικη
ΒυΖανττνÞ κατÜκιηση σιη Συρßα,
ΠερτερΧειατ οτα Χερτα των
Τουρκων.
Ι5ß6
Η Συρßα προσαρτÜιατ οτην
Ο8ωμαντκη Αυτοκρατορßα.
15
Δυσαρεστηθηκευ ο Σελευκßδηò
Δημητριοò να μÜθqι που στην Ιταλßα
Ýφθασεν Ýναò Πτολεμαßοò σε τÝτοιο χÜλι.
Με τρειò η τεσσαρεò δοýλουò μονÜχα.
πτωχοντυμÝνοò και πεΖüò. Ετσι μια ε4χινßα
θα καταντησουν πlα, και παßγνιο μεò σεην Ρþμη
τα γÝνη των, Που κατÜ ΒÜθοò εγlναν
σαν Ýνα εßδοò υπηρÝται των Ρωμαßων
το ξÝρει ο Σελευκßδηò, που αυτοΙ τουò δßδουν
και αυτοß τουò παßρνουνε τουò θρüνοψ των
αιsθαßρετα, ωò επιOυμοýν, το ξερει.
ΑλλÜ ιουλÜχιστον στο παρουσιαστικü των
αò δητηροýν κÜποια μεγαλοπρüπεια,
να μην ξεχνοýν που εßναι Βασιλεßò ακüμη,
που λÝγονται (αλοßμονον!) ακüμη Βασιλεßò,
Κ. Π. ΚαθÜφηò,
Η δυσαρÝσκεια του Σελευκßδου
τηò ΑΦιοιττΗΣ ΚΑΜΑΡΑ
ιστορικοý - ερευνüτριαò
ξαντλημÝνη απü ττò εμφυλιεò δταμÜχεò, τουò
σφειερτσμοýò και ιιò πολυδÜπστεò εκσιραιεßεò, η
σελευκτδικÞ Συρßα εßδε ßσωò με στακοýφτση τη ρω-
μαßκß επÝμΒαση σια εσωτερτκÜ ιηò μετÜ ιτò μÜχεò
ιηò Μαγνησßαò (189 π.Χ.) κατ τηò Πυδναò (16Β
π.Χ.) kar το ιελεσßγραφο ιου Ποπßλτου Δαßνα
προò τον Αντßοχο Δ.'
Ισωò με ακüμη μεγαλυτερη στακοýφτση να αντß-
κρτσε ττò σιραττÝò ιου Πομfrτου το 64 π.Χ. Η ρω-
μαßκη καιÜκιηση μπορεß να σÞματνε απþλετα
ιηò ελευ8ερßαò, ι»στüοο ηιòτν πολý λτγüιερο κα-
ιαπτεοιικÞ απü μτα ελευθερßα που εßχε χÜοετ το
νüημÜ ιηò. Η «ρωμαΙκη ετρÞνη» αλλÜ kar το
πρακιτκü πνειητα τηò Ρþμηò α-
νανÝωσαν ιιò πλουτο-
παραγωγτκÝò )
 ΚÜτω, ο κεντρικüò
δρüμοò
απü την ΑπÜμεια.
+j:r;,-,::
*!Ξ,_,".; ΑριστερÜ,
]ιΙ]ιß:ßΞΞ.a.Ξ,
j.l:,:ξ:ß::j-]_ß]

.,!ò§¸*iΞßι
,)
πυρομιδοειδÞò
τÜφοò απü
την περιοχÞ
τηò Κýρου
(φωτογραφικü
ορχεßο Α. ΚαμÜρα)
Σγριτ

Δýο λεπτομÝρειεò
απü το ψηφιδωτü υηγÝò τηò περιοχηò kar δημτουργησαν ττò θÜσετò
του Σωκρüτη yra περαττÝρω ανÜπτυξη üχι μüνο ιων πüλεων αλ-
κOι των λÜ kar ιηò υπαßθρου.
φιλοσüφων, που Ηδη απü τον 1ο ar. μ.Χ. Üρχτσε η τüνωση ιηò οτ-
ονοκαλýφθηκε κονομτκηò Ζωßò με τη δτÜνοτξη η επτσκευη μεγÜ-
κÜτω απü τον λων οδτκþν αριηρτþν (τηò νßα Maris, ιηò νßα
καθεδρικü ναü Νονα Traiana), την εγκαιÜσιαση Ρωμαßων Βετε-
τηò ΑπÜμειαò και
ρανων σε αγροιικÝò περτοχÝò και την ενßσχυση τηò
θεωρεßτοι üτι
εμπορικηò κßνησηò. ΑπομακρυσμÝνεò περτοχÝò, ü-
βρισκüταν στη πωò or υπþρετεò ιηò ΑσΒεστολτδτκüò οροοετρÜò
φιλοσοφικÞ
οιη Βüρετα Συρßα η τηò οροοετρÜò ιου ΒÜργου στη
σχολÞ του
Νοιτα Συρßα, υαραδομÝνεò þò τüτε στη νομαδτκη
Ποσειδþνηυ
(BaIty J., Guide
κιηνοτροφßα και στη ληστεßα. απÝκτηοαν αγροττκü
d'ApamÝe,
χαρακτηρα χÜρη σιη ουστηματτκß εξÜπλωοη τηò
ΒρυξÝλλεò 1981) ελατοκαλλτÝργεταò. Η σφαßρα επτρροßò ιων πüλε-
ων επεκιÜδηκε þò εκεß, ενþ δημτουργÞθηκαν or
ΒÜσετò yra την ανÜπιυξη ενüò τδτüτυπου πολτττ-
ομου, που Ýφερε ΒÝΒατα εμφανþò ιτò ελληνορω-
μαßκÝò επτδρÜσετò, ωοτüσο φανÝρωνε Ýνα υπüβα-
θρο yvnσra σημτττκü.

Οι Ρωμαßοι ανσνÝωσαν τ!ò πfrουτοπαραγΦψκÝò

πηγÝò κοι δημιοýργησσν τιò Βüσ€Ιò για
ανüπτυξη των πüηεων κει τηò υΠαß6ρου

ΠαρÜ ιο γεγονüò üττ η Συρßα, kar ετδτκüιερα or παρχßα τηò Ρωμαßκηò Αυτοκρατορßαò με κÝνιρο ιην
ανατολτκÝò περιοχÝò ιηò, ιο οýνορο ιου ΕυφρÜτη, Εδεσσα, που παρουσßαΖε τδτüτυπα πολτττσττκÜ χα-
Ýγτνε συχνÜ 8Ýαιρο μαχþν ιüσο με τουò γεßτονεò ρακτηρτοττκÜ και Ýνα αυτονομτοιικü πνεýμα. Η
ΠÜρ8ουò κατ Σασσανßδεò ΠÝρσεò üσο kar μειαξυ Νüιτα Συρßα ιταρουσßαΖε μεγαλυιερη ποτκτλßα το-
σφειερισιþν kar νομßμων δυδüχων ιου αυτοκραιο- πßων αλλÜ kar φυλετχßò σýνθεσηò. Περτελαμθα-
prkou θρüνου τηò Ρþμηò, δεν Ýυαψε σε üλη τη
διÜρκετα τηò ýστερηò αρχατüιηταò να αποιελεß μτα
απü ττò ττλουοτüτερεò επαρχßεò με την πιο Ýντονη
πνευματτκß kar καλλττεχντκÞ Ζωη.
Τα γεωγραφτκÜ üρτα ιηò Συρßαò kar η εσωιερτκß
τηò κατÜιμηση σε γεωγραφτκÝò περιφÝρετεò εßναι
δυσκολο να προσδτορτσιουν, καOþò μεταΒÜλλο-
νταν, τδταßτερα κατÜ ιη δτÜρκετα ιων δτοτκηιτκþν
μειαρρυθμßσεων των 3ου kar 4ου ar. μ.Χ. Σε γεντ-
κÝò γραμμÝò η Συρßα περτελÜμθανε ττò παρÜκιτεò
περτοχÝò που εκτεßνονταν απü ιο Αμανüν üροò μÝ-
xpr την οροοετρÜ του ΛτθÜνου και ιην ανατολτ-
r<ar
κη προÝκταση ιων περτοχþν αυιþν þò ιον ΕυφρÜ-
τη. Σιο ΒορρÜ δεοποΖε η Συρτακß ΤετρÜπολη, δη-
λαδη η Ανττüχετα, η Σελευκετα, η Λαοδßκετα kar η
ΑπÜμετα, πüλετò που 8εμελßωσαν or πρþτοτ Σελευ-
κßδεò. Ττò πüλετò αυτÝò περτÝΒαλλε μτα εκτενηò
γεωγραφτκη περτφÝρετα, τηò οποßαò κενιρτκη ρα-
χοκοκαλτÜ kar πηγß Ζωηò αποιελοýσε ο ποταμüò
Ορüντηò.' Σιτò παρυφÝò τηò Βüρεταò Συρßαò θρι-
σκüταν η Οσροηνη, Ýνα θασßλετο, kar μειÝπεττα ε-

18

νε ιην οροοετρÜ ιου ΔýÜνου κατ ιου ΒÜργου kar
ιτò περτοχÝò τηò ΑΒτληνßò και του Μασýα, με με-
ρτκÝò απü ιτò αρχατüιερεò πüλετò τηò Μεοογεßου,
üπωò η Τýροò kar η Βýθλοò, συνüρευε δε με την
Αραθßα ιιar την Πολατστßνιι Αυτüνομεò ηγεμονßεò,
üπωò η Παλμυρα kar ιο βασßλειο των Ναβαταßων
με Ýδρα ιην ΠÝιρα, αποτελοýσστ ιουò δορυφüρουò
τηò περτοχηò αυτηò, δτασφαλßΖονταò ιην απρüσκο-
πιη δτεξαγωγη ιου εμπορßου.
Η Συρτακß ΤεφÜπολη
ΚÜτω απü ιον επýληιτκü üγκο ιου Αμανου ü-
ρουò, που χþρΖε τη Συρßα απü ιην Τραχεßα Κιλτ-
κßα, δημτουργηθηκε απü τον ΣÝJια:τòο ΝιχÜτοlη,
Ýπεττα απü τη μÜχη τηò Ιψου το 301, Ýναò πυρßναò
ιεσσÜρων πüλεων, or οποßεò σχεδτÜστηκστ για να
αποτελÝσουν το δητκηττκü κατ οτκονομτκü κÝντρο
του βαστλεßου ιου. Η Ανττüχετα Ýγτνε ιο δτοτκηττκü
kar οτκονομτχü κÝντρο των Σελευκτδþν και εßχε ωò
επßνετο ιην παραθαλÜσστα Σελεýκετα. Ανιßθετα, η
ΑπÜμετα, νοττüτερα μÝσα στην κοτλÜδα του Ορü-
νtη, ηταν το κενßρο των στραττωττκων επD€Ιρηοε-
ων, αφου εκεß παραχεßμαΖαν τα στρατεýματα, αλλÜ
Kar ιο τσχυρüτερο üπλο των Σελευκτδþν, ιο ιππτκü
των ελεφÜνιων. Επßνετü ιηò ßταν η Δαοδßχετα. Κω,
or τÝσσερτò πüλειò Ýφεραν δυναοττκÜ ονüματα ιων
Η Συρßα στπν ýστερη οΡχοüτπτο Þτσν
μßα οπü πò πηουσιüτερεò GποΡχßΞò μ€ Ýιπονπ
]tνCυμοπΚÞ κα καßßττεητικÞ ζωÞ
Σελευκτδþν kar εßχστ σχεδιαστεß κατÜ το τπποδÜ-
μετο σýστημα. Πολý συντομα συγκÝντρωσαν ιο με-
γαλυτερο μÝροò ιηò εμπορτκßò kar Βτοιεχντκηò
δραστηρτüτηταò του κlýτουò r<ar yra ιο λüγο αυιü α-
ποιÝλεσαν πüλο Ýλξηò καλλττεχνþν kar φτλοσü-
φων. Η Ανττüχεια αναδεßχθηκε σε πνειηταττκü kar
καλλτιεχντκü κÝντρο üληò ιηò Ανατοληò. Η ΑπÜ- Δεξιü, η Αμερßμνυ
σε ψηφιδωτü τηò
μετα, απü την Üλλη μερτÜ, πqιÜ ιο ατθυγτετνü κλß-
Αιπιüχειαò
μα ιηò, εξατιßαò ιων παρακεßμενων ελþν, αλλÜ kar
(Μουσεßο
παρÜ το üττ δταιßρησε ιο σιραιτωττκü :<αροχιηρα
τηò, αφοý στα ρωμαßκÜ χρüντα Ýγτνε Ýδρα ρωμαß- ΑντÜκαò,
κßò λεγεþναò, ητωτ παφßδα πολλþν πνευμαιτκþν, . φωτογραφικü
0ρχεßο Α. Κομüρα),
ακüμη kar «τερþν» στδρþγ üπωò ο νεοπλαιωντκüò
Κοτü τη
φτλüσοφοò κατ οπαδüò ιηò θεουργßαò ΙÜτý]\χοò
kar ο Ποσετδτδτηοò. χμστηυκÞ
περßοδο, η πιο
ΠαρÜ ιο γεγονüò üττ or συνθÞκεò Ζωηò συò πü-
δημοφιλÞò
λετò εßχστ υποΒαθμτστεß στην ýσιερη q»<ατüτητα, οπακüυση
üτατ or ιοπτκÝò αρτστοκρατßεò παραγκωνßσιηκωτ Ýwοιοò Þτον
kar το ρüλο τηò τοmκßò αυιοδτοßκησηò αrrÝλαβαιι εκεßνη τηò
or κραιικοß αξτωμαιουχοτ, μÝλη ιηò νÝαò γραφετο- Σωτηρßοò (δßπλα)
ιιραυκηò ιÜξηò που εßχε δημτουργÞοετ ο Δτοχλη-
υανüò (2Β4-305 μ.Χ.), οι πüλετò αυιÝò εξακολου-
θοýσαν να αποπνÝουν Ýναιτ αÝρα κοσμοποfuιτσμοý
kar τρυφηò. Αυτü μαρτυροýν τα θαυμÜσια qmφτδω-
τÜ απü ττò επαýλετò τηò ΔÜφνηò, Ýξω απü την
Ανιιüχετα, αλλÜ kar τηò ΑπÜμεταò,'που παρουσý-
19
Σγριe
Ζουν μυθολογτκÝò σκηνÝò, προσωποποτησετò αφη-
ρημÝνων εwοτþν, σκηνÝò απü ιραγωδßεò, η kar
σκηνÝò καθημερτνßò Ζωηò. Η οτκονομτκη ευμÜρετα
ιων πüλεων Kar ο ιρυφηλüò Βßοò των εýπορων
οτρωμÜτων αποιÝλεοαν σε κÜποτεò χροντκÝò σιτγ-
μÝò σημεßο τρýßò με την αυτοκρατορτκß εξουσßα, η
οποßα γτνüταν οιαδτακÜ üλο kar πro πτεσιτκÞ. Πε-
ρτσταστακÝò οτκονομτκÝò κρßσετò kar σττοδεßεò kar
η παρουσßα μεγÜλου μÝρουò ιου σιρατοý κονιÜ σιτò
πüλειò οδηγησαν σε εξεγÝρσετò, οιτò οποßεò πρωτο-
σιαιοýσε η Ανττüχετα. Ειοτ το 361 η πüλη υποδÝ-
χ8ηκε δυσμενþò τον αυιοκρÜτορα Ιουλτανü που
παραχεßμασε εκεß κατÜ τη δτÜρκετα ιηò περστκηò
εκσιραιεßαò του, ενþ το 3Β7 εξαγρτωμÝνοτ πολßιεò,
ΠαρακτνουμενοΙ αΠο την τοΠΙΚη αρτσιοΚραιΙα, Κα-
τÝσιρεψαν ια αγÜλμαια του αυιοκρÜιορα Θεοδοσß-
ου και τηò οτκογÝνετÜò του, Ýπετια απü Üρνηση ιου
ιελευταßου να ελαφρýνετ ιη φορολογßα τουò yra να
Το σπßτιο Þτον χτισμÝνο με Ýνο χαρακτηΡιστικü
αρχιτ€ ονικü bτιßl. που οποτÝmεσ€ οΡüσημΦ
γιο τπν υστòΡοΡωμοfκß αρΧιτ€ΚτονΙΚη
μΠορεσουν να ανιΙμετωΠΙσουν ττò συνεπετεò ενοò
παραιειαμÝνου λτμοý.
Η ýπατθροò χþlη mò Βüρεταò Συρßαò
Me τη ρωμαßκÞ κατÜκτηση πηρε ΖωÞ kar η υ-
πατφοò χþρα. Εκιüò απü ττò εýφορεò πεδτÜδεò, ü-
που μÝχρτ τüτε εßχαν ια κιημαιÜ τουò or προνομτ-
ουχεò ιÜξετò ιων πüλεων, καλλτεργηθηκαν και οι
Βραχþδετò περτοχÝò, με ιην ενταιτκοποßηση τηò
καλλιÝργεταò ιηò ελτÜò. Στη «χþρα»' των ττüλεων
or υρþην νομÜδεò κτηνοιρüφοτ ακολοýθησαν δra-
Πρþμο δτκασßα μüντμηò εγκαιÜσιασηò. Παραιηρη8ηκαν Ý-
βυζοιτπνü ιστ φατνüμενα πολτττσιτκου kar 8ρησκευττκοý συ-
ονüγλυφο σε γκρηττσμου; ρωμαßκοý ιυπου επτιýμθιεò στßλεò
ελεφοντüδοντο kar ιÜφοτ με ελληντκÝò ευτγραφÝò που μνημονεý-
(7οò-8οò αι.) που ουν ονüματα ουρτακÜ kar τερÜ κορυφηò αφτερωμÝ-
βρÝθηκε οτη να σε σημτιτκÝò θεüτητεò με ελληντκü Ýνδυμα, ü-
Συρßα-Πολοιστßνη πωò ο Ζεýò ΜÜδΒαχοò, ο Ζευò Αετ-
χαλÜò kar or Σεßμτοò, Συμθαßιυλοò
kar Λεοντευò. με Ýνα
Κραμα ρω-
0 «ανδρþν»
(δεξιÜ) και τα
λουτρü (πüνω)
τηò Σερτζßλλο
(φωτ. αρχεßο
Α, ΚομÜρο)
μαßκþν kar σημτττκþν αρχτιεκιοντκþν στοτχεßων,
αυοιελουν ορτομÝνα απü ια χαρακτηρτσττκÜ τηò r-
δταßιερηò ιαυτüιηταò ιηò περτοχßò καιÜ τουò 2ο kar
3ο ar. μ.Χ.
Or αγροιτκοß οικτσμοß γνþρισαν πρωτοφανη ανÜ-
ητυξη. Ανηκαν σε δυο τυπουò: ττò «κþμεò», κοινü-
τητεò δηλαδη ελευθερtυν αγροιþν. και ια «εποß-
κτα», οτκισμοýò καλλιεργητþν που δουλευαν yra
μεγαλογατοκιημονεò, οι οποßοτ συνηθωò αποτελου-
σαν ιτò ανþτερεò ιÜξετò ιων υüλεων. Σε γεντκÝò
γραμμÝò or οτκτσμοß αυτοß φαßνειατ üτι απολÜμθα-
ναν οικονομτκηò -τουλÜχτστον αυιονομßαò, üπωò
μαρτυρεß kar ο ρηιοραò του 4ου ar. Λι3Üντοò,'που
οφετλüιαν αφ'ενüò σιη γεωργτκη παραγωγη τουò
kar αφ' ειÝρου σιτò συχνÝò εμποροπανηγýρετò που
πραγμαιοποτουνταν γýρω απü αυτοýò, Εκτüò απü
οτκονομτκη αυτÜρκετα, ομωò, φαßνετατ πωò, σιην
πρþτμη ιουλÜχτστον φÜση τηò Ζωηò τουò, οι οτκι-
σμοß αυτοß, τδταßτερα üσοτ εßχαν ιο καθεσιþò κþ-
μηò εßχαν kar τοπτκÞ αυτοδιοßκηση, üυωò μαρτυ-
ροýν or επτγραφÝò που μνημονευουν αξτωματου-
χουò üπωò οι κωμÜρχεò, oL πρωτοκωμýτεg οτ, Βου-
λευτÝò, οι, πραγματευιÝò or εΖτμε.ΔητÞ κ.λπ.'Στο
θ' μισü του 4ου ar. üμωò φαßνετατ πωò η τσχυò τουò
εßχε αιονÞοετ, αφοý στην ýπατθρο εßχε εξαπλωθεß
η ευτβολη αναγκασττκßò «προστασßαò)) απü τα πα-
ραΚετμενα σιρατευμαια rζar or Πτεσετò ιων ΥαΙοΚτη-
μüνων kar των αρχüντων των πüλεων, που εßχαν ε-

πτφοριτσιεß με τη δταδτκασßα συλλογηò φüρων.'
Οπωò φαßνειατ απü ια εξατρεττκÜ καλÜ δτατηρη-
μενα ερετΠτα ιων οτκτσμων, τα σΠlιΙα ηταν ευρυΧω-
ρα, χττσμÝνα κυρßωò απü ντüπτο ασθεστüλτθο ουμ-
φωνα με ενα ΧαρακιηρτσιΙΚο ιοΠΙΚο αρΧττεΚιοντΚο
σιτλ, που αργüιερα αποιÝλεοε ορüσημο για την υ-
στερορωμαßκη αρχτιεκιοντκÞ κατ καλλτεργηθηκε
απü επþνυμουò αρχτιÝκιονεò, üπωò ο Μαρκτανüò
Κýρτò.υ Σε ορτομÝνεò περτπτþοετò or οτκτσμοß ηταν
εφοδτασμÝνοτ με λουτρÜ, αλλÜ kar με εντευκτηρτα
ανδρþν (ανδρþνεò), που θα πρÝπετ να εßχαν μτ-
κιη λειτουργßα ωò κÝνιρα αναψυχηò αλλÜ kar λÞ-
ψηò συλλογτκþν αποφÜσεων.
ΒÜση τηò οτκονομßαò Þταν η παραγωγη ε-
λατολÜδου. üπωò προκýπτετ απü ιην
πληθþρα ιων ελατοιρτΒεßων υου Ýχουν
θρεθεß στην περτοχη, ενþ δεν αποκλεßε-
ιατ το ενδεχüμενο να υπÞρχαν μορφÝò
συνειατριΚηò ΠαραΥωΥηò η Πανιωò συνερΥασταò,
πρÜγμα που υποδετκνýουν ßσωò or πολυþροφοτ,
μεγÜλων δταστÜσεων πýργοτ που σιÝκουν ακüμη α-
λþβηιοτ και που θα πρÝυετ να χρηστμοποιουνταν
yra ιην αττοθÞκευση προßüντων, yra την ανÜπαυση
ιων αγροτþγ αλλÜ ακüμη Kar yra αμυνττκοýò σκο-
ποýò. ΤÝλοò, ενþ or πρþτμεò ιαφικÝò συνßθετεò φÝ-
ρουν Ýντονη ρωμαßκß ευßδραση, απü ιον 3ο ar.
κ.ε, επτχωρτÜΖετ Ýναò τδταßιεροò ιυποò orKoyεvεra-
κου τÜφου, χτιστüò με πυραμτδοετδÞ σκεπÞ, ο ο-
ποßοò αποιελεß ιεκμηρτο τüσο yra την οτκονομτκη
ευημερßα üσο κατ yra μτα κοτνωντκÞ δταστρωμÜιω-
ση που Ýκανε να ξεχωρßΖει μτα ευπορη ιÜξη αγρο-
τþν kar ΒαστΖüιαν στην τδÝα τηò πολυμελοýò orKo-
γÝνεταò.'
Νüττα Συρßα
Σιον Üξονα ΒορρÜ - Νüιου την ΑοβεοτολτθτκÞ ο-
ροσετρÜ δταδÝχονιατ η οροσετρÜ του ΒασÜλιη, ια
üρη ιου ΔýÜνου και ια υψßπεδα ιου ΧαουρÜν.
Πρüκετιατ yra μτα περτοχη υου επßσηò γνþρισε ε-
κιειαμÝνο πολτσμü αυü τουò Μοχεδüνεò Kar ιουò
Ρωμαßουò, χωρßò ωστüσο να αλλοτωθεß ενιελþò ο
τοπτκüò χαρακτηραò τηò. Η υερτοχη αυτη Þταν πο-
λý πτο εκιειαμÝνη απü ιο θüρετο ιμημα kar yr' αυ-
τü υαρατηρεßιατ δημογραφτκÞ και υολτιτσμτκη α-
νομοτογÝνετα. Σιη φÜση αυοσýνθεσηò ιηò σελευκτ-
δτκηò κυρταρχßαò, δηλαδη καιÜ τον 1ο ar. π.Χ., η
περτοχß αποτελουσε Ýνα κρÜμα απü ελευθερεò υü-
λετò, üπωò ßιαν η ΜÜραθοò, η Αραδοò κατ η ΑνιÜ-
ραδοò, η Τυροò, η Σιδþγ η Βηρυτüò kar η ΒýΒλοò
σια παρÜλτα, kar αυü μτκρÝò αραΒτκÝò ηγεμονßεò,
üυωò αυιη του Σαμστγξημου ιηò Εμεσαò, του
Αλχαßδαμνου, αρχηγου των ΡαμΒαßων κ.Ü. ΤÝλοò,
υυßρχαν Kar μεμονωμÝνεò πüλετò, üπωò η ΧαμÜθ-
ΕυτφÜνετα (οημερτνη ΧÜμα), καθþò kar ιο σý-
μπλεγμα ιηò ΔεκÜποληò, που αποιελοýνιαν απü ια
ΓÝρασα, ιην ΠÝλλα, την Αβτλα, ιην Ιππþνα, ια ΓÜ-
δαρα, ιο Δßογ ιη Σκυθüπολη-Νυσα, τη ΦιλαδÝλ-
φετα, τη Δαμασκü και ιην ΚÜναθα (σημερτνü Κανα-
ΒÜτ). Οι πüλετò αυιÝò εßχαν επαντδρυθεß απü τουò
Μακεδüνεò επÜνω σε προγενÝσιερουò οτκτσιτκοýò
πυρηνεò γηγενþν. Στην ýσιερη ελληντσττκÞ ειο-
χη or υüλετò αυτÝò πÝρασαν στα χÝρτα ιοπτκþν ηγε-
μοντþν, üπωò ιο κρÜτοò του Αλεξdνδlτυ lawaiou
τηò Παλαιστßνηò. αλλÜ συνÝχισαν να Ζουν με τρü-
πο ελληντκü. Ο ελληντκüò χαρακιηραò τουò δεν
χÜθηκε ακüμη kar μετÜ ιη ρωμαΙκη κατÜκιηση.
Αντßθετα, ιονßστηκε, τδταßτερα καιÜ την ωττωνßνεια
υερßοδο (2οò ar. μ.Χ.), το χρυσü ατþνα τηò ελληνο-
ρωμαßκηò αρχτιεκιοντκßò. Οι πüλειò αυιÝò ηιαν γε- Χαρακτηρισπκüò
μÜιεò λαμπρÜ θÝαιρα, κενιρτκοýò δρüμουò με κτο- πýργοò οπü την
νοσιοτχßεò, δτακοσμημÝνουò με ανδρτÜνιεò ευεργε- Qatura (φωτ.
ιþν, νυμφαßα κατ κρηνεò, γυμνÜσια, σιÜδτα κατ κα- . αρχεßο Α. ΚαμÜρα)
τασιηματα. )
ΣγριR
Ερεßπια του νοοý
του Αγßου Σεργßου Or περτοχÝò ιου Νüιου ηιστ λτγüιερο εýφορεò α-
στη Ρεσüφο- πü ιιò υδδιÜδεò Kar ττò μαλακÝò υπþρετεò του Βορ-
Σεργιüπολη τηò ρÜ, αλλÜ εßχαν μεγα:\ýτερη σημαοßα yra το εμπüρτο
Συρßαò
μακρþν αποσιασεων που πραγμαιοποτουνταν απü
ια ετδτκευμÝνα καραθÜντα. Ο ρüλοò ιουò αυτüò ε-
πηρÝαΖε κα1 την τοπογραφßα ιουò. Χαρακιηρτσττκü-
τερο παρÜδετγμα τα ΓÝρασα, üπου ο κυρτοò οδτκüò
Üξοναò αποληγετ σε μτα κυκλτκß αγορÜ, καιÜλλη-
λη yra να σταθμεýουν καραΒÜντα με καμßλεò.
Η ýπατθροò χþρα γνþρτσε μüντμη εγκαιÜσιαση
σε μτκρüτερο ποσοστü απü ü,ιτ ο ΒορρÜò. Ο κυρτοò
ιρüποò Ζωηò παρÝμετνε ο νομαδτκüò Kar κυρια α-
σχολßα η κτηνοτροφlκß παραγωγß. Τα παρÜλτα ü-
μωò εξακολοý8ησαν να εßναι σημανιτκÜ κÝντρα
θτοτεχντκßò καιεργασßαò πρþτων υλþν kar καια-
σκευßò ετδþν πολυιελεßαò, εκμειαλλευüμενα μια
ιεχνογνωσßα που εßχε αναπτυχθεß Þδη απü τον καl-
ρü ιων Φοινßκων,
Θρησκευτυý ΖωÞ kar εκχρτοτταντσμüò
Σιη Συρßα η θρησκεßα φαßνειατ üττ ÝπατΖε πÜ-
ιτοιε πολý σημανττκü ρüλο kar εμφαντΖüιαν αρκε-
τÜ συχνÜ με ακραßα φατνüμενα, Απü ια ελληντσιτ-
κÜ χρüντα Þδη, σιην ΙερÜπολη-Βαμθýκη λατρευü-
ταν η ΑτÜργαιτò, η «Συρßη θεÜ» ιου Λουκτανοý, οτ
τερεßò ιηò οποßαò Ýπεφιαν σε Ýκσταση και αυτοευ-
νουχßΖονιαν. Στην Παλμυρα και στην Ηλτüπολη-
ΜπÜαλμυεκ, οτ ναοß ιου Μπελ, τηò ανδρτκηò θεü-
τηιαò, ανττπροσþπευαν Ýνα θεü παντοδυναμο,
Οι στουροφüρο!. üπωò πιστ€ýουν ιστοΡικοß
τηò τÝχνπò, οντÝγΡοψον τιò cκκΑησ߀ò.
δπμιουργþντοò στη Δýση το Ρωμονικü ρυδμü
22
Ακüμη kar ια τερÜ κορυφßò, üπωò το ΣÝιχ Μπαρα-
κÜι στη Βüρετα Συρßα, περτΒÜλλονιαν απü τερÜ-
σττουò περτθüλουò, που φÝρνουν σιο νου ομαδτκü
προσκýνημα πλη8ουò πτστþν. Ταυτüχρονα, ελλη-
ντκÝò Kar ρωμαßκÝò επτδρÜσετò Ýκαναν τουò αν-
θρþπουò σε πüλετò kar αγροττκοýò οτκτσμοýò να
χιßσουν ναουò προò ιτμην του ελληνορωμαßκου
πανθÝου αλλÜ kar ιηò Τýχηò, υου ανττπροσþπευε
τη συλλογτκß ευημερßα κÜδε κοτνüιηιαò. Το Üλογο
στοτχεßο üμωò kar η Ýλξη προò αυιü παρÝμετναν
ΖωντανÜ κατ, ξεφευγονιαò απü το χþρο τηò συλλο-
γτκßò 8ρησκεßαò, πÝρασαν σιη σφαßρα τηò φτλοσο-
φßαò, δημτουργþνταò Ýνα μοναδτκü κρÜμα φτλοσο-
φτκοý σιοχασμου, γνþσηò και μαγεßαò, που ονομÜ-
οιηκε «θεουργßα». Ανθρωποι üπωò ο νεοπυθαγü-
ρειοò Απολ\þντοò ο ΤυανÝηò ιον 1ο ατ. μ.Χ. kar ο
νεοπλατωνικüò φτλüσοφοò ΙÜιýλχοò τον 4ο αl.
μ.Χ. υροσπÜθηοαν μÝσω ιηò θεουργßαò να γεφυ-
ρþσουν το χÜσμα μειαξý του θεßου και ιου ανθρþ-
πτνου, δημτουργþνταò ιον τýπο του «τεροý ανδρüò»,
r τÜσειò αυιÝò συνεχßστηκαν και μετÜ την
εξÜπλωση ιου χρτοιlαντσμοý. Η νÝα θρη-
σκεßα αρχτκÜ ρßΖωσε συò πüλετò και τα
περßχωρÜ τουò, üπου or χρτσιτανοß συγκε-
νιρþνονιαν σε οικßεò, νεκροιαφεßα η kar
στην υπατφο. ψηγορα üμωò ηγεττκÝò φυσιογνω-
μßεò, üπωò ο ΙγνÜττοò Αντιοχεßαò, εδραßωσαν μια
rσxqln εχκληστασιικη τεραρχßα kar παρÜλληλα
μτα'θεολογτκη παρÜδοση. ΚατÜ ιη δτÜρκετα του
4ου ar. χτßστηκαν λαμπρÜ εκκληοτασττκÜ οτκοδο-
μηματα σιτò πüλετò, κÜποια μÜλτστα, üπωò η Οκια-
γωντκß Εκκλησßα (Domus Aurea) σιην Ανιτü-
xεra, με αυιοκραιορικß χορηγßα.'Ο ΠαρÜλληλα κτ-
νÞθηκε kar η δταδτκασßα εκχρτστταντσμοý τηò υ-
παßφου. Στουò οτκτσμοýò ιηò ΑσΒεσιολτθτκßò ο-
ροσετρÜò Kar τηò οροσετρÜò ιου ΒασÜλτη υψþθη-
καν εκκλησßεò εντυπωσταχÝò σε μÝγεδοò, αρι8μü
και αρχιιεκτοντκü υφοò, or περτσσüιερεò σιο ρυθμü
τηò θαστλτκηò. Οταν or σταυροφüροτ Ýφτασαν σττò
υερτοχÝò αυιÝò ιον 11ο ar., εßδαιτ να στÝκουν ακü-
μη or εκκλησßεò αυτÝò και μÜλτσια, üπωò πτοιεý-
ουν αρκειοß τσιορτκοß τηò τÝχνηò, ιτò αντÝγραψαν
δημτουργþνταò σιη Δýση ιο ρωμαντκü ρυθμü.
Η πιο yvnσra θρησκευιτκüτητα ιηò Συρßαò üμωò
εΚφραστηκε μεσα αΠο ιο μοναΧτσμο r<ar τον ασΚη-
ττσμü. Or ακραßεò αυτÝò μορφÝò θρησκευιτκßò πß-
σιηò θρηκαν στη συρτακη υπαιφο το πro πρüσφο-
ρο Ýδαφüò ιουò. Σýντομα η υυαιφοò υλημμýρτσε
απü τουò νÝουò αυτοýò «τεροýò Üνδρεò», αλλÜ και
απü πλÞθη προσκυνηιþν, που Ýτρεχαν να ιουò συ-
νανιßσουν, Ζητþνταò τουò να μεσολαθησουν στον
Κυριο. Οι σκητεò των μοναχþν Þ or τüποτ μαρτυρß_
ου τοπτκþν αγßων μεταμορφþθηκαν σε λαμπρÜ μα
νασιηρτακÜ kar εκκληστασττκÜ συγκροτημαια, ü-

πωò αυτü στο ΚαλÜι ΣτμÜν, αφτερωμÝνο οιον Συμε-
þν τον Στυλßιη, η ιο μαριýρτο ιου Αγßου Σεργßου
σιη ΡεοÜφα-Σεργτüτιολη, üπου το μÝγεθοò κατ
ο ησθ τη θεολογτκη σκÝψη τηò εποχηò φÝρνονιαò βασΙλΙκÞò απü την
πλουτοò ιων δτακοσμÞσεων αντανακλουσαν τüσο
ττò αυιοκραιορικÝò χορηγßεò üσο κατ ια Ýσοδα που
απÝφερε ο νÝοò αυιüò θρησκευτικüò «ιουρτσμüò
οια μοναστηρΙα καΙ οιουò ΠαραΚετμενουò orKl-
ομουò, or οποßοτ μειÝΒαλαν την οτκονομτκη ιουò
θÜοη παρÝχονταò οιο εξηò υπηρεοßεò οτουò προ-
σκυνητÝò."
Ωσιüσο ο χρτσττανικüò Sßοò δεν ηταν απρüσκο-
πτοò. ΑτρÝοετò ι<ar χρτοιολογτκÝò Ýρτδεò Βρηκαν
πρüοφορο εδαφοò οε μτα περτοχη üπου or δταφο-
ρεττκÝò παραδüσετò ιηò κα1 η δταφορειτκη φυλειτ-
κη ουνθεοη τηò δημτουργουσαν τρτΒÝò ιüσο με Üλ-
λεò περιοχÝò ιηò αυιοκραιορßαò üσο και μεταζυ πü-
λεων και υπαßθρου. Το κυρßωò θεολογικü κÝνιρο
τηò Συρßαò ηταν η Ανιτüχετα, üπου οτ απüψετò δτα-
μορφþνονταν κυρßωò και' ανττπαρÜδεση προò την
ΑλεξÜνδρεια κα1, οε ορισμÝνεò περτπιþσετò, προò
την Κωνσιανιτνουπολη- ΚατÜ ιη δτÜρκετα του 4ου
ar. η δτÜδοση του αρεταντσμου Ýφερε πολλουò κλυ-
δωντσμουò σιην θπισκοπτκη Ýδρα ιηò Ανιιüχεταò,
ενþ σιτò αρχÝò ιου 5ου ar. η νεοιορταντκη κρßση
πυροδüτηοε το δτχασμü ιων χριοιιανþν ιηò Συρßαò
σε ορδüδοξουò, που ακολουθουσαν ιτò κατευθυ-
νιηρτεò γραμμÝò ιηò Κωνοιανιτνουποληò, Kar μο-
νοφυσττεò, Που εΠηρεαΖονταν Κυρτωò αΠü ιη
οκληρη τδεολογτκη γραμμη τηò Αλεξανδρεταò." Η
επισκοπικη Ýδρα τηò Ανττüχεταò Ýγτνε ανττκεßμενο
ανιαγωντομοý μειαξυ των παρατÜξεων, σιο ιÝλοò ü-
μωò συμπορευτηκε με ιην ορδοδοξßα, ενþ η ΑπÜ-
μεια παρÝμετνε ιτσιÞ σιο μονοφυοιττσμü, τον oπoro
υποοιηρτξαν σθεναρÜ Kar τα μοναστικÜ κÝνιρα τηò
υπαßθρου, ια οποßα Ýλεγχαν και τον θπαρχτακü
ΨηφιδωτÞ
κληρο κατ και' επÝκιαση και ιουò αγροιτκουò πλη- επιγραφÞ ßδρυσηò
δυσμουò. Η ανιιπαρÜδεση αυτÞ ωοιüοο γονιμοποß- πOλαιOχριστιOνικÞò
στο προσκηντο εκπροσþπουò ιηò üπωò ο ΙωÜwηò ΠερΙοχÞ τηò
ο Χρυσüστομοò, ο Θεοδιßρηιοò Κýρου kar ο Αγτοò ΑπüμεΙοò
Ιεμßνυμοò.''
Πολτττσμüò kar γλþσσα
Απüρροτα τηò δρησκευιτκßò ανττπαρÜδεσηò ηιαν
να ιοντστεß περτοσüιερο ιο φατνüμενο τηò δτγλωο-
σßαò στη Συρßα απü ιτò αρχÝò ιου 5ου ar. κ.ε. Απü
ιην εποχÞ ιηò μακεδοντκηò κατÜκιησηò επßσημη
(δηλαδη γραπιη) γλþσοα οιη Συρßα Þιαν ια ελλη-
ντκÜ, Η ρωμαßκη κατÜκτηοη δεν μειÝΒαλε ιο κα-
θεσιþò αυτü, αφου η λαττντκÞ γλþοσα γνþρτσε πο-
λυ μτκρη διÜδοση. üπωò φανερþνουν ο| cπιγραφcò
αλλÜ και η λογοτεχνικη παραγωγη ιηò εποχηò.
Εκτüò üμωò απü τουò αστικοýò, ελληντκηò καιαγω-
γηò πληOυσμουò, Kar ιουò Δατßνουò εποßκουò, με-
γαλο μÝροò ιου πληθυσμου, τδταßτερα οιην υπατ-
θρο, εßχε kupra γλþοσα ια συρτακÜ, μτα διÜλεκτο
των αραμαßκþν. Η επτθυμßα ιων εκκληστασττκþν
φορÝων να προσηλυιßσουν ιουò πληOυομουò αυ-
τουò οδηγηοε στην καλλτÝργετα τηò γλþσοαò, ια
πρþια γραπτÜ δεßγματα τηò οποßαò χρονολογουνιατ
οτον 1ο ατ. μ.Χ. ΜειÜ τη ρηξη μονοφυοττþν κατ
ορθοδüξω,q ια μοναστηρτα τηò υπαßθρου Ýyrvav κÝ-
νιρα δτÜδοσηò τηò συρτακηò γλωοοαò: τερÜ κεßμε-
να μειαφρÜσιηκαν και θεολογτκÜ Ýργα συνιÜχθη- )
ft τ#α *ºº*χf ,"j ve μια ιττα;χι"ι τß,§ζ ι ι*lτξ fiζ
ξ*ξ-,ξ ξ§ºξ* ߸*υ trν Γ3ξω *ßΙ *} γ¼ Π}*ß
fº m υ# *ß {γξ¿γ §ξfr ,º α Χζ3§ ¾tr}ξ§
ò)η
Δδ
Σγριη
ΠολοιοχρισπονικÞ
βοσλικÞ του καν εξ αρχηò οιη γλþσσα αυιÞ, ενþ απü τα μÝσα
ΧορÜμπ Σομò, του 5ου ar. εμφανßΖονιαι και οι πρþτεò συρτακÝò ε-
τυπικü δεßγμα υτγραφÝò οε κιßρτα θρησκευττκοý η κοσμτκου χα-
συριοκÞò ρακτßρα.'η
ορχιτεκτονικÞò Η γλþσσα ßιαν μüνο μßα πιυχη τηò τδταßιερηò
ιαυτüτηταò που Üρχτοαν να αναπτýσσουν οτ νιüπτοτ
πληθυσμοß στην ýσιερη αρχατüιηια. ΣταδτακÜ kar
or ιÝχνεò, kar περτσσüιερο η τÝχνη του ψηφτδωτου
Kar η μτκροιεχνßα, δταφοροποτÞθηκαν απü αυτÝò
ιων ασιτκþν κÝνιρων kar δταμüρφωσαν τδταßιερα
χαρακτηρτοιτκÜ, που δτÝπονιαν απü μετωπτκüτητα
των μορφþg μικρÝò δυσαναλογßεò kar Ýντονα πε-
ρτγρÜμματα, αλλÜ kar απü Ýνιονουò συμβολτσμουò.
Η τÝχνη Ýποψε να απ€ικονßζει μυδοf,ογικÝò
σκηνÝò κοι γÞν€ò οποßοýσòιò κοι üρχισε
νο προΒüßf,ει χριστιονικü πρüτυπο ζωÞò
Τα στοτχεßα αυτÜ Ýyrvav ακüμη ενιονüιερα σττò συ-
νορτακÝò πθρτοχÝò τηò Συρßαò, üπωò η Οοροηνß, or
üχθεò του ΕυφρÜτη, ια συνορα με την Αραθßα kar
την Παλατσιßνη.
Σττò περτοχÝò αυτÝò, αλλÜ Kar σττò πüλετò, η ιÝ-
χνη Ýπαψε σýντομα να απετκονßΖετ μυθολογτκÝò
σκηνÝò kar γητνεò απολαυσετò Kar Üρχτσε να προ-
βÜλλει χρτσιταντκÜ πρüτυπα Ζωηò kar αφηρημÝνεò
Ýwοτεò. Σια ψηφτδωτÜ ιηò Αντιüχεταò, yra παρÜ-
δετγμα, τη θÝση τηò Αμερτμνßαò kar ιηò Τρυφηò
πßρε η Σωιηρßα Kar η Μεγαλοψυχßα. Σιην ΑπÜ-
μετα τα δÜπεδα των νεüιευκτων θαστλτκþν καλý-
φδηκαν με φυττκü δτÜκοσμο kar πουλτÜ, αßνο σιο
δημτουργü, καλýπιονιαò ττò παλατüτερεò σκηνÝò,
ακüμη kar ιο νεοπλατωντκü «ΕΥ ΧΡΩ», που σuvr-
σιουσε μια ορθη χρÞση ιηò επßγειαò ΖωÞò.
ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒαΙΙ W., Syria, α historica] and architectural gιlide,
Λονδßνο Ι994.
Balty J,, «Αραmüε de Syrie», ßη Temporini-Haase
(επιμ.), Aufstieg und Niedergang des Rümischen We]ts
2.8, |9ºº , ρρ.103-134.
Balty J., NIosaiques d'Apamüe, ΒρυΕθλλεò 1977.
Burns R,, IuIonuments of S7,ria, Βηρυτüò 20ω,
Butler H.C (ed.), Publications of the Princeton
Archaeological Expedition to Syria,lθu-' and 1θ09,
Πρßνστον Ιθ20.
Butler Η.C,, Early Churches ßη Syria, Αμοτερνταμ 1929.
Callot Ο. - Marcillet-Jaubert J.,«Haut-Lieux de Syrie du
Nord», ßη ºemples et Sanctuaires, ΤΜΟ 7, Λτüν Ι984.
Oallot Ο., I{urºeries dò Ια Syrie du Nord, Παρßσι 1984.
Oanivet Ρ. et Μ-Τ., «Sites chrütiennes d'Apamδne»,
Syria 48,1971, σθλ. 295-321.
Christie Ν. -Loseby, S.T. (eds), Towns ßη ºransition:
Urban Evo]ution ßη Late Antiquity and the Early
I|Iiddle Ages, Αλντεροοι 1996.
24
,f,ΞJ'
Dentzer J.M.-OΓtmann W., Archüologie et Histoire de ]α
Syrie, 2, Σααρμπρßκεν 1989.
Doukellis Ρ.Ν., ljbanios et 1α terre: Discours et
idÝologie poιitique, Βηρυιüò 1995.
Doιvney G., Α History of Antioch ßη Syria from
Seleucus to the Arab Conquest, Πρßνσιον 1θ61.
FranΚurter D.T., «Sφlites and Phallobates: Pillar
Religions ßη Late Antique Syria», Vigiliae Christianae
44, 1θω, σeλ.168-1θ8.
Frend W,H.C., Tlle Rise of the l,Ionophysite Inovement:
chapters ßη the history of the Church ßη the fifth and
sixth centuries, Λονδßνο 1972.
Hitti Ph.K., History of Syria, Λονδßνο t957'.
Jones Α.Η.Μ., The Cities of the Eastern Roman
Provinces, Οξφüρδη 1971'.
Levi D., Antioch l|Iosaic Pavemerts, Πρßνστον 1947.
Liebeschuetz J.H.G.\ry, Antioch, city and imperia]
administration ßη the Later Roman Empire, Οξφüρδη
Ι9º2,
Rey-Ooquais J.-P., «Syrie Romaine de PompÝe Α
Dioclütien», JRs68, 1978, οελ. 44-74.
Sodini J.P., «Les üglises de Syrie du Nord» ßη Dentzer
J.M.- Orthmann W. (επτμ.), Archüologie et histoire d,e ]α
Syrie, ΙΙ, Σααρμπρßκεν 1989, οελ. 34º-3º3.
Strube C., Die Totenstedte: Stadtund Land im
Nordsyrien wÝhrend der Spòtantike, ΜÜτντò Ι996.
Tate G,, Les campagnes de ]α Syτie du Nord, Παρßστ
r9θr.
Tchalenko G., ViΠages antiques de )α Syrie du Nor4 3
Vols., Παρßστ τθ55-1θ58.
Trombley F.R., I{ellenjc Religion and Christianisation,
c. 370-529, ΛÝντεν Ι993-Ι994.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
l. Με το τελεσßγραφο αυτü Ýκλειοε ο 6οò Συριακüò πüλεμοò,
καθþò ο Ανιßο)Φò, προελαýνονταò νικηφüρα κατÜ ιων
Πτολεμαßιον σιην Αßγυπιο, συναντÞθηκε στο Πηλοýστο με
το Ρωμαßο απεσταλμÝνο Ποπßλτο Λαßνα, ο οποßοò του
απαγüρευοε να προχþρησετ γτα να καταλÜΒετ ιην
 Οξφüρδη Ιθ72, Liebeschuetz J.H.G.\ry. and Kennedy Η.,
«Antioch and the Villages of Northern Syria ßη the Γfth
and sixth centuries A.D,: trends and problems», οτο
FΥοm Dioc]etian to the Arab Conquest: Change ßη the
Late Roman Empire, Αλντεροοι Ι990, Μο. Lean Haηιer
G., «Villagg administration ßη tJιe Roman of Syria», ΥC§
1, 1θ28, ρρ. 105-143,
θ, Γη την αρχττεκτοτττκη ιων οτχτσμþν kar yra κτßρτα
πρακττκηò χρησηò Βλ. Butler Η.C. (επψ,), PuDfications of
the Princeton Archaeological Expedition to Swia, 1θυ-5
and 1ω9, Πρßνστον 1θ20, Callot Ο., Huileries de Ια Sγτßε
du Nord, Πqιßστ 1984, Dentzer J.M-Villeneuve Ε., «Les
villages de Ια Syrie Romaine dans une tradition d'
urbanisme orientale» στο Deshayes J,-Huot J.L.-Yon Μ,
Calvet, Υ,, De ]'Indus αυχ Ba]kans, Recueil Jean
Deshayes, flopior 1θ85, σελ. 213-2Φ, Dentzer J.M,-
Ortmann W., Archeologie et Histoiιe de Ια Syrie, 2,
Σααρμπρßκθν ιθ8θ,
10. Η ΟκταγωνιχÞ Εκκλησßα Üρχτσε το 324 οηü τον
Ιft,ινσταιιτßνο και ολοκληlχßθηκε το 340 απü τοτ/ ΚωνστÜπτο.
ΣÞμερα Ýχετ καταοτραφεß ολοο<ερþò, αλλÜ απετκονßΖετατ
στο λεγüμενο Ψηφτδωτü Yakto, που θρßσκετατ οτο Μουσεßο
ιηò ΑντÜχταò. Απü τουò Üλλουò πρþτμουò ναοýò ονομασιü
εivar το ιεζý]Φγ)Φ τηò ΣελεýκειÜò kar ιο σιητπλημα
καθεδρτχοý ναοýεmσκοmχοý παλαττοý mò ΑπÜμεταò.
ΑλεξÜνδρεια.
Ι1. Or ιτο-λýτερεò τmγÝò για ιο συρτακü μονοχτσμü εßναι η
2. Για τη οελευκτδτκÞ περßοδο τηò Συρßαò Βλ. Grainger S.,
«Φτλüθεοò Ιοτορßα» του Θεοδþρηιου, εmσκüπου Κýρου
ºhe cities of Seleucid Syria, Οξφüρδη 1θθ3. (Micne, Patrologia Graeca¿, οτÞλεò 1282-1496), μαΖß με
3. Τα qmφτδωιÜ ιηò ΔÜφνηò εßνατ ιο mο σιητπαγÝò σιßμα
τη μελÝτη του Ρ. Canivet, Le monachisme Syrien seIon
αρmτολογιχοý υλ:χοý που üχετ θρεθεß οττν Ανττüχετα, η
ºheod.oret de Clry, Παρßστ 1977, kar η ολληλογραφßα ιου
οποßα κατÜ τα Üλλα ποραμÝνετ θαμμÝνη ιòÜτω απü τα κτßρτα
Αγßου trερþνqτου, που ατταλýειατ δτεξοδκÜ στη μελÝτη του
τηò σημερτνηò ΑντÜκταò, καθþò επÜλληλα στρþματα
J.N,D. Kelly, Jerome, his Life writings and controversies,
κατοικησηò δεν Ý»ωυν επτιρÝqτετ ατασκαφüò στο κÝιτρο ιηò
Λονδßνο Ιθ75.
πüληò. Or επαýλετò σ/ασκÜφτηκα/ οττò δαmετßεò του '30 r<ar
12. Γτα τη δτÜδοση του μονοφυοτττσμοý ι<ατ ττò πολτυχÝò του
του 'Φ kar τα qmφτδωτÜ αποτειχßσττττιαν κατ μεταφÝρθηκαν
προεκτÜοετò Βλ. Frend \ry.H.C., The Rise of the
στο Princeton kar οτο τοπτκü αρχατολογτκü μουσεßο. Το ßδιο
Monophysite movement: chapters ßη the history of the
ουνÝβη kar με τα ψηφτδωτÜ τηò ΑπÜμεταò, που θρßσκοιτατ
Chwsh ßη the flfth alιd sixth centwies, Δονδßνο ι972.
üλλα στη σημερτνß Afamya-Qalat el Mudiq kar Üλλα οττò
13. Βλ. Devreesse R' Le pafuiarcat d' ΑηΙßοòhε depuis 1α
ΒρυξÝλλεò. Γτα τη ΔÜφνη βλ. Levi D., Antioch Mosaic
ραßχ de Ι' üg]ise jusqu 'α 1α conquθte arabq Paris 1θτΙ5.
Pavements, Πρßοτον 1θ47, LaSSuS J., «Antioche en 45θ d'
14. Γτα τη δτÜδοση τηò γλιbσσαò οττò επτγραφÝò βλ, Prentice
aprÝs Ια mosaique de Yakto», στο Ba]ty J. (ed.), ΑραmÝε
W., Greek and Latin Inscriptions, στο Butler Η.C.,
de SyrieI,1θω οελ. 137-146, Campbell S., ?lre rnosaics of
Princeton Archaeological Expedition to Syria, 1ω4-1θ05,
Antioch, Τορüντο 1θ88, ενþ yra την ΑπÜμετα, Barty J.,
Πρßνσιον 1ω8, ν. 3 α ιòar Lithnann Ε., Sla,jac
Mosaiques d' Αραmüε, Βρýελλεò rθ77.
Inscriptions, οτο Butler H.C., Princeton Archaelogica]
4. lΜε τον üρο χþρα ορτΖüταν, Þδη οτην αρχατüτητα, η
Expedition to Syria,1904-1905, Πρßνστον 1908, ν. 3.b.
εδαφικη επτκρÜτετα μταò πüληò, που περτελÜμΒανε ια
Δτετοδυτιχü εivar και το Üρδρο του Brock S., «Greek and
καλλτεργηστμα εδÜφη, αλλÜ xar ττò Üγονεò α(τÜσετò.
Syriac ßη Late Antique Syria», οτο: Βοτνmαη A.K.-Woolf
5, ΛýÜν., Αwιοχικüò.
G. (επψ.), Literacy and power ßη the Ancient World, Ερεßπια στην
6. Τα κα8Þκοντα βüΒατα των αξτωμαιοýχων αυτþν θα πρÝπετ
ΚÝμπριτΖ 1θθ4; σελ, 14θ-lω- Ι ΠÝλλο τηò
να Þταν σχεττκÜ κυρßωò με την επßθλεqm δημüστων üργων
τοπτκοý τιαρακτηρα kar τσωò με την οριÜνωοη πανηγýρεαw
ΔεκÜποληò
kar τελεþν, ενþ τ<Üποτο μιχρü ρüλο μπqρεß να ÝπαΖαιυ τιαι
σιη συγκÝνφωση τηò φορολογßαò,
7. ΛýÜν,, «Περß των προσταοιþν».
8. Braidwood R. And L., Excavations ßη the phin of
Antioch 1θω-1971, ΣχÜγο 1θ71, Callot Ο., Hui]eries de 1α
Syrie du Nor4 Παρßσι ιθ84, callot Ο. -Marcillet-Jaubert
J., «Haut-Lieux de Syrie du Nord», σω Temples et
Sanctuaires, ΤΜΟ 7, Λτüν 1θ84, Campbell S., T/re mosaics
of Antioch, Τορüντο 1θ88, Dagron G., «Entre vi]lage et
citÝ: Ια bourgade rura]e des IVe-VIIe siθcles en Orient»
οτο Dagron, G. La romanitÝ chrÝtieιιne en Orient,
Αλντεροοτ 1θ84, Liebeschuetz J.H.G.W., Antioch, city and
ßmρòτßα1 administation ßη the Lateτ Roman EmpiIe,

ΣÝλευκοò Α ΝκÜτωρ
(355-2Β1 π.Χ.)
ΒαστλιÜò τηò Συρßαò, ορχηγüò τηò
δυνοστεßοò π.τν ΣελευßιÜßν. ΤεννÞθηχε
στην Ευρωπü τηò Ι/Ιοχεδοýαò, þτσν
γüνοò σριστοßραπκþò οικογÝνεrαò ßατ
συμμετειΧε στην εΧστρστεια του
ΙιΙεγÜλου ΑλεξÝνδρου σßην Ασßα. ΑρχιÜ
συνεργÜaπηßε με τον Περδßκα, αλλÜ
συγωμüτησε ενατ.τßον του σχεδιÜζονταò
τη δολοφοσα του, ΑνÝλαΒε τη δτοßκηση
τηò ΘαΟυλþνσò το 32t π.Χ. και
συμμστþι.fαò Üλλουò ηγεμüνεò
με
σε σýγχρουση με τον Αντßγονο κοι το γιο
του Δημþτρτο τον ΠολτοριητÞ, Ο
ΣÝλευκοò, ýστερα οπü σειρÜ
σιτχροýσεων στο πλαßσ.ο τηò διαμüχηò
των δτοδüχων ßοι χρησμοποιþνfοò
κρßσιμο üπλο τπò χρþσηò των ελεφÜιπων,
νßκησε, μαζß με τον Λυσßμαχο, το αΙΙ π.Χ.
σm μÜχη τηò Ιιψοý τον Ατ.τßγονο, ο
οποßοò μÜλστο σχοτþθηκε στο πεδßο τηò
μÜχηò. Τüτε ßδρυσε στη Συρßο την πüΛη
Αντιüχεια, προò τιμþν του πατÝρο του, η
οποßα Ýγινε και η πρωτεýουσα του
κρÜτουò των ΣεΙευχιδιßν. Αφοý
εξουδετÝρωσε τογ Δημþτριο περß το 285
πJ., συγκροιiστηχε με τον πρßßην
σýμμσχü του Λυσßμοχο, λüγω των
ΒλÝψαßν του στη ΜικρÜ Ασßα. Στη μüχη
του Κουροπεδßου το 28Ι π.Χ. ο
ηττÞθηκε χαι οιιοτιßθηχε, ο
^υσßμοχοò
ΣÝ*ευßοò εδροßωσε τηυ κυριαρχßα του
στην ηεριοχÞ, ε¼ÝΒαλε στη Θρüχη, αλλü
δοΛοφονÞθηιιε στπν πüλη Λυοιμιßχεια
απü τον Πτολεμοßο Κεραυνü. Ο ΣÝλευßοò
Þταν αναμφßΒολα απü τιò πιο σιμωτχÝ4
προοωπιχüτητεò μετσξý πιν δΕδüχων,
δυνατüò, θαρραλÝοò και γενοιüδωροò.
Ιδρυσε πλþθοò ελληντχþν πüλει.τν σ]ην
οργÜνωσε εφρευνηπßÝò
^σα,
αποστολÝò στην !νδßο ιαι την Κασπßα, χαι
σφρÜγιαε με τη δριßση του mγ τεΙευτοßο
περßοδο οχμþò του Ελληυσμοý των
σρχοßωγ χρüνων.
ηα
Αντßοχοò Γ'ο ΜÝγαò
(242-1Β7 π.Χ.)
ΒασιλιÜò τηò δυναστεßοò των
Σελευκιδþν, Βσσßλευσε οπü το 223 Ýωò
το Ι87 π.Χ. τεννÞθηκε το 242 π.Χ. και
ονÝΒπχε στο θρüνο μετü τη δολοφονßο
του οδελφοý του ΣÝλευκου r'. Πρþτο
οποκστÝστησε τηυ ενüτητο στο ιρÜτοò
του kr ýστερο στρüφηχε ενοντaον του
Πτολεμαßου Δ'του ΦιλοπÜτοροò, σπü
τον οποßο üμωò ηττþθηκε το 2Ι7 π.Χ.
στη Ροφaο, στογ Δ'Συριατü πüλεμο, χοι
þρΟε ονογκüστηκε νο του ποραχωρÞσει τη
σημερινþ Παλοι.πßυπ. Ομωò ο Αγτßοχοò
με τον Ε' Συριοκü πüλεμο (2ΟΟ.ß95
π.Χ.l κοτÝλσΒε τπν Πσλαιστßνη, ενþ στο
δτÜστημσ 2Ο9 Ýωò 2Ο5 π.Χ.
το εκστρüτευσε ενοντßον τηò Παρθßσò χοι
τηò Βοτ(τριανÞò |το σημερινü
ΑφγσυστÜνt ιαι τηò Περσßοò. Ο
Αγτßοχοò Γ επενÝθη τßοι στσ ελλπυχü
πρÜγμοτα. ΣυμμÜχπσε με τον Φßλιππο
Ξ', στον οηοßο ποραχþρηοε την
ηγεμονßα του Αιγσßου, κι οποΒιΒÜστηιε
στη Χαλκßδα κολþγτοò τουò Ελληνεò σG
επονÜστοση εναιττßογ των Ρωμαßων, οι
onoioι μετü τη μÜχη στιò Κυνüò
ΚεφολÝò το ß96 π.Χ. εßχαν ορχßσει να
επηρεÜζουν τιò ελληνιßÝò υποθÝσειò.
Ομωò ηττþθηκε απü τουò Ρωμοßουò,
τüσο το ß9Ι π.Χ. στιò Θερμοπýλεò üσο
ßαι τον επüμενο χρüνο σßο Σßπυλο τηò
ΙΙικρüò Ασßοò. Ετσι ο Αντßοχοò
εγßοτÝιλειψε τσ φßιüδοφ στÝδιο στην
Ελλüδο ßοι το Ι88 π.Χ. σνογßÜστηκε νο
υπογρüφεJ τη συνθþχπ τηò ΑηÜμεταò.
Σßοτþθηßε χατÜ τπ διÜρχεισ
Εßστρατεßοò στο ΕΛÜμ. Ο Αγτßοχοò þταν
σημαντrßüò ηγεμüγοò ßι Ýνοò οπü τουò
τελευτοßουò πολÝμιουò πýν Ρωμßßωγ.
Προστüτεψε το γρÜμμοτo xot τtò τδßνεò
ιοι ßδρυσε τη φημιομÝυπ ΒιΒλτοθþκη
τπò
^ντ.üχεταò.
t
Οδαßναθοò Þ
Σετπßμτοò Οδαßναθοò
(;- 267 μ.Χ.)
Ηγεμüνοò τηò Πολμýραò στη Συρaσ
(26t. 267 μ.Χ.l, ορσΟιιþò κοτογωγþò,
σýζυγοò τηò περßφημηò Βασßλισοαò
ΖηνοΒßοò. Κοτεßχε Þδη την εξουοßα
στην Παλμýρο με τον πατÝρο του απü
τα μÝσο του 3ου οιþνα χοι κατü τη
διÜρκεισ τηò Βοσιλεßαò του η Παλμýρο
ανοπτýχθηκΞ σημαντιχÜ τüσο
οtΧονομΙΙ(σ οσο ΧοΙ πνευματιΙα,
οηοτελþντοò Ýνα οηματττικü εμπορι.(ü
κÝντρο στη διακaνηση των προßüτττων
τηò ΑνατολÞò. Εßχε φτλικÝò σχÝσειò με
τουò Ρωμαßουò, αλλÜ μετÜ τη νßκπ των
Περσþν ενοτ.τßον του Βολεριανοý το
260 μ.Χ. πολÝμησε ενατττßον τουò με
εππυχßα το 262 κσι το 265 μ.Χ. Οι
Ρωμαßοι τοý οπÝνειμαν τον τßτΛο του
Επüπτη τηò Ανοτολþò χαι το Βασßλειü
του Ýφτσνε μÝχρι την ΑροΟßα, τη
Μεσοποτομßα, τη Συρßο ßαι την Κιλτκßο.
Το 267 χνþθηßε ενοτrτßον των Γüτθων
ηροò την Καπποδοκßα, αλλü
δολοφονþθηχε, χωρßò ωστüσο να
τ
υποκινπτÝò
πωò η
τηò
εξοκριΒωθοýν
δολοφονß
, Ι
I
τουò Ρωμαßουò, Ι
του '
Οδσßναθου με το Ρωμοßο διοrκητþ τnò
ΑροΟßοò Κοκτ(þιο Ρουφaνο. lΙΙετÜ το
θÜυατο του Οδοßνοθου τπν εξουσßα
στην Πιλμýρο ανÝλοΒε η οýζυγüò του Ι
ΖηγοΒßο. ß
ι
Ζηνοβßα
(3οò αl. μ.Χ )
Βσσßλισσο τηò Πολμýροò στη Συρßα
|267-271 μ.Χ.} κατ μßα οηü τιò πιο
χοροßτπρισττχÝò γυνοικεßεò μορφÝò τηò
ρωμαßßþò Ανοτολþò, σýζυγοò του
Ýξαρχου Οδαßνοθου. Πιθανüν νο εßχε
σραGιτ(þ þ συριοκþ καταγωγþ, Þ νσ þτον
κüρη εξελληντσμÝνου Ρωμαßου τηò
ΑλεξÜνδρειαò, ενþ η ßδτο ισχυριζüτον
πωò Þτον απüγονοò τηò ΚλεοπÜτροò.
Ητον μελοχρινþ, εξαιρετιχü üμορφπ και
δυνατÞ στο σþμα, ενþ Þτσν χαι
ιδιαßτερα χολλιεργημÝνη, Ýχοτ.τοò ωò
δüοκαλο το μεγüλο νεοηλστωνιιü
φιλüσοφο Λογγßνο, ενþ γνþριζε εßτüò
απü ελληνικÜ, αιγυπτιοκü, λοτινικü κοι
ορομοßκü. ΕΠε δτοκριθεß σττò πολεμιßÝò
εßστροτεßεò του συζýγου τηò εναντßον
των Περσþν κοι μετü τη δολοφονßα του
Οδαßνοθου στην Εμεσα το 267 μ.Χ.,
Βασßλευσε ωò επßτροποò των δýο
αγοριþν τηò. l{ ΖηνοΒßσ ßατÜφερε νο
επεχτεßνεß το Βασßλειü τηò
κατολομΒÜνογfοò τη Συρßο, τη
ιßεσοποταμßο και τπν Αßγυπτο a(αι
Ýτσι Βοσßλιοσα τηò ρωμοßχþò
τπò λιhχρüò Ασßσò. ΚυΒÝρνηοε^ραΟßαò,
με
οýνεση, συνÜπτοτττοò φτλικÝò σχÝοειò
με Ρωμαßουò κοι ΠÝρσεò, ενþ στην
συΛþ τηò συγιεντρþθηßαν μεγÜλοr
πνευματικοß Üνδρεò τηò εποχþò, üπωò ο
επßσχοποò Αντιοχεßαò
κατ ο
^ογγßνοò
Παýλοò. Το Βοσßλειο τπò Πολμýροò
Ýγινε κÝντρο του ελληνικοý χσι
σημιτιιοý ηολιπσμοý. Συγßροýστηχε εν
τÝλει με τουò Ρωμαßουò και νιχþθηκε
οπü τον Αυρηλιανü στην Αγπüχειο, ενþ
η ßδισ διÝφυγε καλπÜζοντοò πüυω σε
μια κομþλα προò τον ΕυφρÜτη.
Αrχμαλωτßστηκε, οδπγþθηκε στη Ρþμη,
διαπομπεýτηκε χαι τελιχþò
ποιπρειßπηκε κοι πÜλτ αποχτþντοò ßοτ
Üλλο παιδιÜ, ζþνταò σε ογρüκτημα
χογτÜ στο ΤßΒολι.
Εφραßμ ο Σýροò
(306-373)
ΠατÝραò τηò Εχχλησßαò, ο
σημαντιχüτεροò εκ των Σýρων ποτÝρων,
ποιητþò χοι υμγογρÜφοò. Τενυþθηχε
στη ΙßοιΒη τnò Συρßοò. Χετροτονþθηχε
διüßονοò απü τογ περßφημο επßσκοπο
]ιΙισßΒεωò ΙÜιωΒο, ο οποßοò φρüντισε
γιο τη μüρφωσþ του. Δßδαξε στη
θεολογτιþ σχολþ τnò θßοιΒηò,
οναπτýοσονταò μεγüλη δροστηριüτπτο,
οργσνþνονταò την ορθüδοξη συριακÞ
θεολογßα. Ξaχε εξοιρετιßþ μüρφωση κοι
ιδιοßτερο χüρτσμα στο γρσ]ττü ßαι
προφορικü λüγο, με οποτÝλεσμα να
γßνει γρþγορο σγοππτüò στο λαü, ενþ τα
τεßμενü του, που Þτον γρομμÝνο στα
συριοκÜ, μετοφρüζονταν σε üλεò τιò
τüτε γνιτστÝò γλþσσεò τηò χρισττονιßÞò
Ανοτολþò. Το 363, μετü mν κατüληψη
τηò γενÝτθρüò του οπü τουò ΠÝρσεò,
εγκστοστÜθηκε στην Εüεσσο τηò
Συρßαò, üπου ανÝ]ττυφ μεγÜλη
ποιμοντιιþ δρÜση. Στο λοιμü του 372
οργÜνωσε νοσοκομεßο μα περΙπου 3ΟΟ
Ýγινε ασθενεßò, ßδρυσε θεολομßÞ σχολÞ χοß
ηαρÝδωσε μεγÜλο συγγροφιχü Ýργο,
κυρßωò ερμηνευτικü τηò Αγloò ΤρσφÞò,
òνþ εηaσπò ασχολÞθηßε με τηγ
κατοπολÝμηση των οιρÝσεωυ ßσι τη
συγγραφþ ýμνων. Εßνοι ο
σημοντιßßß,τεροò Σýροò υμγογρÜφοò κατ
χαροκτηρßστπκε «κιθÜρο του Αγßου
Πνεýματοφ,, (στýλοò τηò Ορθοδοξßοò»
ßοι «ßοýχημο mò Οιτουμευχfrò
Εχκλησßαò». Η μνþμη του εορτÜΦται
απü τηγ εχχλησßα μαò οτιò 28
Ιονουαρßου.
Συμεþν ο Στυλßτηò
(3Β9-459)
Σýροò αοκητþò. Ητον γιοò Οοσκþν,
γεννημÝνοò στη Σßσο τηò Συρßαò. Εγτνε
ßοι ο ßδιοò Βοσκüò, χωρßò νο πüρει
κομιü ιδιοßτερη μüρφωση. Ακοýγονταò
στην εκχληοßα το ΕυαγγÝλιο του
JΙΙοτΟαßου, εντυπωστüστπκε τüσο που
οηοφüσισε νο μονüσει οτη Ιrονþ τηò
ßΙΙüνδρσò. Η αυστηρüτητÜ του Ýφτανε
μÝχρτ την üσιηση Βßοò στο ßδιο του το
σþμα. Εζησε Ýκτοτε στην Ýρπμο, στα
Βουνü, σε χεΛιü Ýγκλεστοò ßατ σε
σπÞλοισ. Η εγχρÜτειÜ του, η αοιτßα του,
η στÝρπση νεροý ιαι η επιτÝλεση
θαυμÜτων þταν τÝτοιεò þστε να
χορσχτηριστοýν «υψηl5r"οο r,ra
ανθρωπßνπò φýοεωò». πλþθη
συνÝρρεαν γιο νσ ζητþσουν την
ευλογßο του. Εφτιοχνε στýλουò, ολοÝνα
και υψηλüτερουò, πüνω στουò οποßουò
Ýμενε γιο πολλÜ χρüυα. Ο πριßτοò þτον
3 μÝτρα και ο τελευταßοò, πüνω στον
οηοßο Ýζησε περßπου 2Ο χρüνια, þταν Ι θ
μÝτρο. Ετρωγε μßα φορÜ την εΒδομüδα
πüνω στο aπýλο, üρθιοò συνεχþò,
σνεξαρτþτωò ßατροý, «οýτε υπü του
ýπνου θελγüμενοò οýτε υηü πüνου
νιχþμενοò». Δýο φορÝò τηγ ημÝρα
δßδοσκε στουò προσκυνητÝò, θερÜπευε
ορρþστουò, συμΒοýλευε τουò üρχοντεò
και γευχþò θεωροýγfον το πρüτυπο
τηò ασκþσεωò ιßοι τηò αγιüτητοò. Ηταν
τοπεΙνοφρων xot ευΧαριò ωò
χαροκτþραò, Ενþ το σßþνωμÜ του
μεταφÝρθηκε με τιμÝò στην Αντιüχεισ
το 459. Ο ΛÝων Α'ζþτησε να το
μεταφÝρουν σιην Κωνσταvττνοýπολη,
ολλü οι Αντιοχεßò ορνþθηκον, λÝγουτσò
ηωò εφ'üοον δεν εaχαν τεßχη τοýò
προστüτευε ωò φρουρüò ο Συμεþν. Η
μυþμη του εορτüζεται οπü την εχ.(λησßο
μοò τπν ßη ΣεπτεμΒρßου.
,.º
ΠροτοΒγΖΑΝτιΝΗ Σγριη

Θαυμαιουργü üροò το κÝντρο προσκυνηματοò αφτε-

ρωμÝνο στη λατρεßα του Αγßου Συμεþν ιου ΝÝου,
σιην Κυρο το τερü ιων Αγßων ΚοσμÜ kar Δαμτανοý
και σιη ΡεσÜφα ιο μαριýρτο ιου Αγßου Σεργßου. Δß-
πλα σια πro γνωστÜ κÝνιρα προσκυνηματοò υπηρ-
χαν Kar τερÜ με τοπτκü χαρακτηρα, üπωò or θaσr-
λτκÝò του Qalb Loze, Turmanin, Mshabbak, Deir
Seta, Brad kar Üλλεò.
Το πro παλατü μαριυρτο οτη Συρßα χιßστηκε το
3Β1 μ.Χ., οιη μνßμη ιου Αγßου Βαβýλα, επτσκüπου
Αντιοχεßαò. Η σταυροετδηò κÜιοψη του μνημεßου
υερτελÜμΒανε μßα κεντρτκß ιετρÜγωνη αυλÞ, στην
οποßα Βρτσκüταν ο ιÜφοò του μÜρτυρα, kar τÝσσερτò
μονüκλτιεò θαστλτκÝò σιτò ιÝσσερτò πλευρÝò τηò.
Το συγκρüτημα δτÝθειε θαπττσιηρτο Kar σκευοφυ-
λÜκτο, πρÜγμα που οδηγεß σιην υπüθεση üιτ λετ-
τουργουqε ωò κανοντκüò ναüò. Το επßκεντρο του
αρχτιεκτοντκοý σχεδßου Þιαν ο ιÜφοò. Στüχοò ιων
υροσκυνηιþν Þιαν να αγγßξουν το τερü σþμα που
εßχε ττò θαυμαιουργικÝò τδτüιητεò του αγßου.'
Ο πro δημοφτληò απü τουò αγßουò ιηò Συρßαò η-
ιαν ο Σιηταßν ο Παλατüò, Ýναò ερημßτηò που εγκα-
ιαστÜθηκε πÜνω σε Ýνα στýλο, yra να αποφεýγετ
ιουò πτσιουò που συνÝρρεαν yra να ιον δουν. Οιαν
ο Üγτοò πÝδανε, το 45θ μ.Χ., η σορüò ιου μειαφÝρ-
θηκε σιην Ανιτüχετα kar ενταφτÜσιηκθ σε μτα με-
γÜλη εκκλησßα. Στη δýσβαιη υερτοχη ιηò Τελα-
ντσσοý, üπου ο στυλßτηò πÝρασε τα τελευιαßα σαρÜ-
νια ΧρονΙα, ΧιισιηΚε Προò ττμην του ενα σιαυροετ-
δÝò μαρτυρτο, με κÝντρο Ýνα οκτÜγωνο kar με θρα-
χßονεò τÝσσερτò ΒαστλτκÝò. Το συγκρüτημα περτε-
λÜμθανε kar Ýνα μοναοιηρτ με τα κελτÜ του, ξενþ-
νεò γτα τη φιλοξενßα ιων προοκυνηιþν κατ Ýνα βα-
πττσιßρτο με τουò Βοηθηττκοýò χþρουò ιου. Η εßσο-
δοò στο ενιυπωστακü μνημεßο γτνüιαν απü μτα
μνημετþδη κτονοστοτχßα. Το ανττκεßμενο τηò λα-
ιρεßαò ηταν ο στýλοò ιου αγßου, ο ουοßοò Βρτσκüιαν
στο κÝντρο ιου οκταγþνου, αυοτελþνταò ιο επßκε-
ντρο ιηò υολυυλοκηò αρχιτεκιονικηò κÜτοψηò.

ΑραΕεò συγγΡαφεßò πεΡιÝγραψαν οτον Συμεþν ιο ΝÝο, στο Θαυματουργü üροò, κονιÜ
σιην Ανττüχεια. Η μονß χτßοιηκε μειαξý ιου 541
το μνημCßο στη μιΚρÞ συνοριαΚÞ πüf,η τηò και του 565 μ.Χ. kar ΒασßΖειατ επßσηò σε μßα οκια-
Κýρου ωò Ýνα οπü το δαýματα του κüσμου γωντκη αυλη με τÝσοερτò οκττνιοτοýò Βραχßονεò, ε-
δþ üμωò οτ ιρετò εκκλησßεò Βρßσκονιατ η μßα δß-
πλα σιην Üλλη, σιην ανατολτκÞ πλευρÜ του οκια-
γþνου. Σιο κÝνιρο δÝσποΖε ο στýλοò πÜνω στο ο-
ποßον εßχεΖÞοετ .ο
ΠροσκυνηιÝò απü üλη τη χρτσιτανικη οικουμÝνη
Ýρχονιαν εδþ yra να αγγßξουν ιο δτÜσημο σιýλο,
στυλßιη τοý
Η Βτογραφßα
μειÝ
ιου η
η.
ß

καθþò η σωματτκη επαφη αποτελοýσε ιο πιο δυνα- δημοττκüτηια του κßονα και ιων θαυμÜτων υροσÝλ- ß

τü μÝσο yra την πραγμαιοποßηση τηò υαρÜκλησηò κυσε μÜσιορεò απü τη μτκρασταιικη περιοχη ιηò
ιου πτσιοý.η Ισαυρßαò, or οποßοτ, σε Ýνδετξη ευγνωμοσýνηò, Ý-
]

Η κÜιοψη ιου συγκροιημαιοò σιην Τελαντσσü χτισαν δωρεÜν üλο ιο θρησκευιτκü συγκρüτημα.'
8εωρÞθηκε πρüιυπο yra τη μονη την αφτερωμÝνη Η Κυροò, μτκρη συνορτακÞ πüλη, δτÝθετε το

30

μαριυρτο των ιοπτκþν Αγßων ΚοqlÜ kar Δαμτα-
νοý, üπωò αναφÝρετ ο επßσκοποò τηò πüληò Θεο-
&ßρητοò (3θ3-466 μ.Χ.). Οι Αρα6εò συγγραφεßò πε-
ρτÝγραψαν το μνημεßο ωò Ýνα απü ια δαýματα του
κüσμου kar ο Αρα3αò χαλßφηò χρηστμοποßηοε το
οτκοδομτκü υλτκü ιηò εκκλησßαò yra ιην ανÝγερση
ιου δτκοý του ιΖαμιου στη BÝpora (Aleppo). Η πü-
λη αποιελοýσε κÝντρο προσκυνηματοò την περßο-
δο τηò Βαστλεßαò ιου Ιοτ:σττντανοý (527-565), üιαν
μετονομÜστηκε Αγτüπολτò kar Ýγτνε αυιοκÝφαλη
μηιρüπολη. Or αρχατολογτκÝò ανασκαφÝò των δýο
εκκληστþν κατ πτθανüν ιου μαριυρßου δεν δημοστ-
ευτηκαν ποιÝ.η
Η ΡεοÜφα φημτΖüταν yra τον τÜφο του μÜρτυρα
Σεργßου, δýμαιοò ιου δτωγμοý ιου αυιοκρÜτορα
0 Αγιοò Συμεþν
Δτοκληττανου (284-305 μ.Χ.). Τα κτßρτα αντανα- οτο ΚαλÜτ ΣιμÜν.
κλοýν ιη σπουδατüιηια τηò υüληò ωò κÝντρου προ- Διακρßνεται
σκυνημαιοò. Ο πολεοδομικüò ιστüò τηò κυρταρχεß- οπομεινÜρι
ιατ απü ιην παρουοßα ιων τεσοÜρων εκκληστþν του οτýλου.
ιηò, or οποßεò χρονολογουνιατ σιουò 5ο kar 6ο ar. Απü κÜτω,
μ.Χ. Μειαξυ αυιþν ξεχωρßΖουν η ιειρÜκογχη εκ- μετÜλλιο- ενθýμια
κλησßα γτα την κÜιοψη και τη δτακüσμηοß ιηò, απü τον Αγιο
kar η βαοτλτκη του Ττμßου Σταυρου (ο καθεδρτκüò Συμεþν το ΝÝο
ναüò üπου πτθανüν φυλÜσοονιαν τα λεßψανα ιου
μÜριυρα) yra το μÝγεθοò τηò.'
Η ιÝχνη που σχετßΖειατ με τα προσκυνßμαια δεν
αυοτυττþνετατ μüνο στη μνημετþδη κλßμακα των
εκκληστασιτκþν κττρßων, αλλÜ kar σιην πεpropr-
σμÝνη κλßμοκα των ανττκετμÝνων ιηò, üπιοò ια δο-
χεßα κατ or ετκüνεò, or οποιεò φττÜχιηκαν επßσηò
με καθαγτασμÝνα υλτκÜ. Or πτσιοß üχτ μüνο συνÝρ-
ρεαν στα τερÜ μνημεßα, αλλÜ Þθελαν να αποκτÞ-
σουν και τα μτκρÜ ενδυμτα σε μορφη δοχεßων, ια ο-
ß
ποßα περτεßχαν ιο λÜδι η το χþμα ιο νερü που εß-
χε Ýρθετ σε επαφß με ιον Üγτο. Ο προσκυνηιßò Ý-
φερýε οιο οπßιτ ιου τα αγτασμÝνα ενδýμια, Ýχονταò
Ýιστ σιη δτÜδεσÞ του Ýνα δυναιü φυλαχτü; το δο-
χεßο. üνιωò. θεωροýνταν Ýνα χετροπιαστü φορητü
κομμÜττ τερüτηιαò. Αλλεò ευλογßεò αποτελοýσαν ια
ß
μικρÜ ενθυμτα, φτιαγμcνα απü το χþμα ιη σκü-
νη, που οχειßΖονιαν με ιον Üγτο kar το τερü του. Το
χþμα kar η σκüνη θεωρουνταν üττ ενοωμÜτωναν τη
θαυμαιουργη δυναμη ιου αγßου. Mra ομÜδα τÝτοτων
μτκρþν ανιτκετμενων προÝρχονται απü ιο τερο του
Αγßου Συμεþν ιου ΝÝου, üπωò ΒεΒατþνετ η επτγρα-
φß που φÝρουν οιην περτφÝρειÜ ιουò. ΑυιÜ τα εν-
θýμτα απετκονßΖουν οιο κÝνιρο ιο στýλο kar ιον Ü-
yro, κÜτω αρτστερÜ Ýναν μοναχü πσι,ι ανεθαßνετ μßα
σκÜλα με Ýνα θυμταιßρτ, κÜιω δεξτÜ Ýναν δευτερο
μοναχü δεüμενο γονυπειß kar υÜνω δυο αγγÝλουò
με φιερÜ. Σιην πßοω πλευρÜ, δτακρßνοντατ ια απο-
τυπþματα μταò παλÜμηò, ιροφοδοτþνταò Ýτστ τη
δοξασßα üιτ ο ßδτοò ο Üγτò ια Ýφτταξε.υ Kar οιη Ρε-
οÜφα, επßσηò, θρÝ8ηκαν κομμÜιτα μτκρþν γυÜλτ-
Ο Αγιοò Συμεþν Ýγινε τüσο δημοφιf,þò στη
Ρþμη, þστε üßΙοι οι μογοζüτοΡòò €ßχαν
Κρ€μοσμÝνη την €ιΚüνο του ωò φυRοΧτü
νων φταλτδßωg τα οποßα αποδετκνýουν την ευτθυ-
μßα των πιστων να παιρνουν μαΖτ τουò απü τον ιÜ-
φο ιου αγßου το καθαγτασμÝνο λÜδτ.'
Ο Θεοδþρητοò Κυρου καταγρÜφòι το ειερογενÝò
πλßθοò που συρρÝετ στο ναü ιου Αγßου Συμεþν ιου
Πολατοý σιην Τελαντσσü kar επτσημαßνει üιτ ο Ü-
γιοò Ýγτγε τüσο δημοφτλßò στη Ρþμη, þστε üλοι οι )
31
ΠροτοΒγΖΑΝτιΝΗ Σγριe

μαΥαΖατορεò ετΧαν Κρεμασμενη ιην εΙΚονα του ωò

φυλαχιü κατÜ των κινδυνων Kar των νüσων.'η Μßα
παρüμοτα τστορßα περτγρÜφετ ο συγγραφÝαò ιου Βß-
ου ιου Συμεþν ιου ΝÝου, συμφωνα με ιον οποßο μßα
πτοτη απü ιη μτκρασταττκη περτοχη ιηò Κτλτκßαò,
επτστρÝφονταò απü το τερü του αγßου σιο Θαυμα-
ιουργü üροò, τουοθÝτησε στο σπßιτ τηò μßα θαυμα-
ιουργτκß ετκüνα που αυεικüντΖε το στυλßτη."
Αλλα αποδετκιτκÜ σιοτχεßα ιηò λαιρεßαò ιων
προοκυνηιþν αυοιελουν or αναδημαιτκÝò επτγρα-
φÝò Kar τα συμ,θολα που οκαλßσιηκαν σιουò τοß-
χουò των ναþν. Σιην Τελανισοü θρÝθηκαν κÜποτ-
εò επτγραφÝò με ιο üνομα ιου πιστου συνοδευüμε-
νο απü ιον üρο «αμαριωλüò». Επßσηò, σιον ιοßχο
τηò αψßδαò Kar ιου τταρεκκληοτοý ιων μαρτýρων
αποκαλυφθηκαν θρηοκευιτκÜ σýμθολα, με το
σχßμα-διαφορειτκþν σιαυρþν. Στον καδεδρτκü
ναü ιηò ΡεσÜφαò, ευτυλÝον, σε θÜλαμο αφτερωμÝ-
νο στη λατρεßα του μÜρτυρα δταπτοτþδηκαν χα-
ρÜγματα που προÝρχονιατ απü ιο πληθοò των προ-
σκυνηιþν."
Η τδταßτερη τκανüιητα ιου αγßου επτβεβατωνüταν
με τα θαýμαια που εκιελοýσε ο ßδτοò. Γτ' αυιü το
λüγο, σιιò Βτογραφßεò των αγßων ιονßΖοντατ ετδτκÜ

Το προσκýνημα ΘβχικÝ Þτσιτ Ýνο πν€υματικü

φαινüμΕνο, ααηü γΡÞγορα απÝκτησ€ κοινωνικÝò
διοστÜσειò και Ýγινε €πικ€ρδÞò €nιx€ipnσn

or λευτομÝρετεò ιων θαυμÜτων, üπωò στο βßο ιου
Συμεþν του ΝÝου. Οι συν8ßκεò εßνατ περßπου ß-
διεò: Ýναò πτστüò του σιυλßιη αρρωσταßνετ μακρτÜ
απü ιο rεpo ιου και ΖηιÜετ απü ιον Üγτο να εμφα-
ντστεß με μορφÞ κατομÝνου θυμýματοò και να ιον
θεραυευσετ. ΕπομÝνωò, η εκονογραφßα των ενθυ-
Αποψη του λüφου μßων απü το τερü ιου Αγßου Συμεþν του ΝÝου δεν
üπου Þτον Þιαν καθüλου ουμθολτκη, αλ-
χτισμÝνη η Κýροò λÜ αναφερüταν σε
μτα συΥΚεΚρτ-
μÝνη τδτωιτκη θεραπευιτκß πρÜξη, Ο υηλüò με
ιον οποßο φττÜχνονταν ια φυλαχιÜ αυτÜ ÝπατΖε ση.
μανιτκü ρüλο ωò μεσÜΖων του αγßου, Ýτστ. Ýναò πα.
ρÜλυτοò θεραπεýτηκε αλεßφονταò το σþμα ιου με
καθαγτασμÝνη σκüνη και Ýναò αλλοò, που υπÝφε.
ρε απü Ýλκοò, πßνονταò ιην καθαγτασμÝνη οκüνη
ανÜρρωσε.''
r ΥραΠτεò ΠηΥεò εΠττρεΠουν την ανασυν
θεση τηò ετκüναò μιαò πüληò, üπωò η Ρε
σÜφα, rrou πλουτισε αυü την προσÝλευστ
ιων προσκυνηιþν. Το 570 μ.Χ. Ýναò προ
σκυνητηò απü την Ιιαλßα, ιαξτδεýονιαι
προò ια Ιεροοολυμα, Ýκανε Kar μßα στÜση σιη Ρε
οÜφα yra να προσκυνηοετ τον ιÜφο ιου Αγßου ΣÝρ
γιου." Η δτηγηση μαρτυρεß μßα οτκονομτκÜ ακμÜ
Ζουσα πüλη. Ο τστορτογρÜφοò Πl»οκüπτοò (6οò ατ
μ.Χ.), περιγρÜφετ επßσηò ιην πüλη kar ιο δτÜσημò
ιερü τηò, αφτερωμενο στο μαρτυρα. προò ττμην ιοι
οποßου η πüλη μειονομÜστηκε οε Σεργτüπολη. C
αυιοκρÜιοραò Ιουσιτντανüò, λüγω τηò μεγÜληò δη
μοιτκüιηιαò ιου τüπου, την ετσßγαγε στο δτκü ιοι
 ΒασιλικÞ του
5. C. Mango, Architettura Bizantina, (ΜßΙαηο 19Β9), οθλ. Τιμßου Σταυροý
16- 17"ιIr'. Djobadze (εκ.), ArchaeologicaL investigations 0τη ΡεσÜφα
ßη the region west οf Antioch οη the Orontes, σελ. 57-
116.
6. Ε. Früzouls, «L'exploration archüologique de
Cyrrhus», οιο J. Balty (εκ.), Acfes du Colloque Αραmüε
de Syrie, (Bruxelles 1969), σελ. 81-9ι.
7. Τ. Ulbert, Resafe ΙΙ, Die Basilika des Heiligen Kreuzes
ßη Resafe-SergiopoJis, (ΜαßηΖ am Rhein Τ986), W.
Karnapp, «Deutsche Grabungen und Eorschungen ßη
der Ruinenstadt Resafa ßη Syrien», Antike Welt8 (Ι9ºº),
οελ. 17-30.
8. Ε. Dauterman Maguire, Η. Maguire, Μ. Duncan
Florηler, Art and ΗοΙγ Power ßη the Early Christian
I{ouse, (Illinois 1989).
9. Τ. Ulbert, «Reasafa-Sergiopoli», Corsi Ra 35 (1θΒΒ),
σελ. 357-36θ.
Ι0. Theodoret, Historia Rdigiosa, στο J. Migne
PatroLogica Graeca, τüμοò 82,26. 11.
Ιl. Ρ.ναη de Ven, La vie ancienne de S. Sγmüοη Stylite
]e Jeune (521-592), Subsidia Hagiographica 32 (Brussels
1970), 11Β.
Ι2. I. Pena, The Christian Art ofByzantine Syria,
(Madrid 1θθ6), οελ. |29-Ι48.
13. G. νßΚαη, Byzantine PiLgrimage Art, (Washington
1θΒ2), οελ. 31.
14. Ρ. Geyer, Cuntz Ο., Corpus Christianorum Series
Latina, Itineraria et Α]ßα Geographica, Itineraria et A]ja
Geographica, (Turnholti 1965), τüμοò 175,3Β, 191.
Ι5. Προκüπτοò, De Aedificiis, ιüμοò ΙΙ 9, 3-8.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Η.Ο. Butler, Early Churches ßη Syria, 4th to 7th
centuries, (Amsterdam 1θ6θ),
J. LaSSuS, Sanctuaires chrütiens de Syrie, (Paris 1θ47).
G. Tchalenko, Villages antiques de 1α Syrie du Nor4 3
ιüμοτ, (Paris 1θ53-8).
Ι. Pefla, The Christian Art of Byzantine_Syria, (Madrid
μεγÜλο οικοδομτκü πρüγραμμα, την περτÝΒαλε με 1996).

ιεßχη και ιην εεüπλτσε με δεξαμενεò Kar δτÜφορα R. Burns, Monuments of Syria- Αη historicaL glide,
(London 1θθθ).
Üλλα κιßρτα,"
Ρ. Maraval, Les itinÝraires de Pülerinage en Orient
Το προοκýνημα αρχτκÜ Þιαν Ýνα πνευματτκü (entre Ie 4e et le 7e s,) (Paris 1θ85).
φατνüμενο. αλλÜ γρηγορα απÝκτησε κοινωνικÝò R. Ousterhout, The Blessings of Pilgrimage, (Illinois 0 ναüò
και οτκονομικÝò δταστÜοετò. ΜαΖß με ιουò προσκυ- r990). τηò ΑρτÝμιδοò
νηιÝò καιÝφθαναν πωλητÝò Kar Ýμποροτ, ενþ την G. νßΚαη, Byzantine Pilgrimage Art, (Washington 1θΒ2). στ0 ΓÝρOσ0
ημερα εοριηò του αΥΙου Υτνοιαν εμΠοροΠανηΥυρτò. J. 'Wilkinson, Jerusa]em piIgrims (φωτογραφßα
before the crusade, Amy Smiih)
ΚαιÜ συνÝπετα, η ευημερßα αυτþν ιων υüλεων ο-
(Warminster
φετλüταν στη συρροη ιων προοκυνηιþν kar. κρß- 1977). I
νονιαò αυü ια ερεßπτα, τα καθημερτνÜ ανττκεßμενα
kar τα ενθυμßματα αποτελουσαν μτα επτκερδη επτ-
Χετρηση.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
l. Βασßλετοò ο ΜÝγαò, Sermo ßη PsaImum, στο J. Migne,
Patrologia Graeca, τüμοò 30, 110, 4, 112.
2. Στην περßπιωση των αγßων οτυλιτþν.
3. J. Lassus, ,,L'üglise òτυòθοττηe de Kaoussie» σιο R.
Stillwell (εκ.), Antioch οη the Orontes, The Excavations
]933-36 (Princeton 1θ3Β), τüμοò ΙΙ, σελ, 5-44.
4. R.Krautheimer, Ear]y Christian and Byzantine
Architecture, (London ι9Β6), σελ. 137-156.
ΑκνιΗ Krι Πτο»π

Το τÝμενοò
του βρÜχου 636.(Yarmuk εßνατ το üνομα ενüò ποταμοý στη ση-
(Dome οπ the μερτνη Ιορδανßα). Στη μÜχη αυιÞ ο θυΖανιτνüò
Rock} στραιüò ΒρÝθηκε οε μετονεκττκÞ θεση, Ýνα μÝροò
ιων συμμÜχων εγκατÝλετψε το κýρτο σþμα. Or kar-
ρτκÝò συνθηκεò ßιαν καταθλτπιτκÝò, η ΖÝστη ανυ-
πüφορη kar επτπλÝον μια αμμοθυελλα επτδεßνωσε
τη θÝση τουò. Or ΑραΒεò, με ελαφρüτερο οπλτσμü
Kar προοαρμοσμÝνοτ οιτò μÜχεò τηò ερημου, καια-
τρüπωσαν ιο βυΖανιτνü στρατü, οκοτþνονταò kar το
σιρατηγü Θεüδωρο.
Ο δρüμοò yra την ορτοττκß κατÜκιηοη τηò Συρο-
Παλατσιßνηò Þιαν πλÝον δτÜπλαια ανοτχιüò yra
ιουò Αραθεò kar μüνο ορτσμÝνεò παραλτακÝò πü-
λετò, üπωò η Τýροò κατ η Αραδοò ανττσιÜθηκαν
σθεναρÜ, τδταßτερα η ΚατοÜρετα, η οποßα ανεφο-
δταΖüταν απü το βυΖανιτνü ναυττκü kar κυρτευθηκε
ορτσιτκÜ ιο 640 μ.Χ, υστερα απü πολτορκßα επτÜ
μηνþν. Η δτοßκηση ιηò Συρßαò μοτρÜσιηκε, ακο-
λουθþνταò ιο βυΖανττνü πρüτυπο. σε τÝσσερτò στρα-
ιτωττκÝò περιφερετεò (jund), που αργüιερα αυξη-
θηκαν σε πÝντε.
ΜετÜ ιην καιÜκτηοη τηò Συρßαò, or αραθτκÝò κα-
τακτßσετò συνεχßστηκαν αδτÜκοπα καιÜ ιη δτÜρκετα
τηò εξουσßαò των λεγομÝνων ρασιντοýν (ορθüδο-
ξοι, καλÜ κατευθυνüμενοτ) χαλτφþν (632-661). Το
αραΒοßσλαμτκü κρÜιοò επεκιεßνετατ απü την Αßγυ-
πτο μÝχρτ ιην Κßνα. Ακολουθεß η δυνασιεßα των
ΟμαΙαδþν που ßδρυσε ο Μοωουßγτα (Mu'awiya)
(661-750), ο οποßοò Ýδειξε ιδταßιερο ενδταφÝρον
yra τη Συρßα kar μειÝφερε την πρωιευουσα του α-

Ο πüf,εμοò ονÜμ€σο σταυò Βυζανηνοýò και
τουò ΠÝΡσ€ò €ξüντf,ησε κοι τουò δýο,
διευκοf,ýνοντοò τοιJζ εισΒοfrεßò ΑροΒεò
ραΒοßσλαμικου κρÜιουò σιη Δαμασκü.
Αßτια mò Üλι,ισηò mò Συρσ,Παλατστßνηò απü
τοιη ΑραΒεò
Τα αßττα ιηò Üλωσηò τηò Συρο-Παλατοιßνηò εßνατ
πολýυλοκα kar δεν πρÝπετ να γßνονιατ δεκιÝò μο-
νομερεßò ερμηνεßεò με μονολτθτκÝò ατττολογηοετò.
Ο παρÜγων «ιýχη» αναμφτσθηιητα Ýπαιξε σημανττ-
κü ρüλο. Ο εξαντληττκüò αγþναò ανÜμεσα στουò
ΒυΖανιτνοýò ι<ar τουò ΠÝρσεò υου ιελεßωοε με ιο
θρßαμθο ιου Ηlηχλεßου, ο οποßοò ανακατÝλα6ε ια
Ιεροσüλυμα (Ιουντοò 614), εξÜνιλησε kar ττò δýο
δυνÜμετò. Δημτουργηθηκε Ýνα κενü που δτευκüλυ-
νε τουò ετσΒολεßò Αραθεò.
Σιη Συρο-Παλαισιßνη υπηρχε μτα ολοφÜνερη δr-
χοιüμηση ανÜμεσα οτουò κατοßκουò των μεγÜλων
πüλεων Kar τηò υπαßθρου. Σιην Ανττüχετα Kar ιτò
παραλτακÝò πüλειò παραιηρουμε ΒαθτÜ επßδραση
ιου ελληνορωμαßκου πολττισμου üπωò συνεχßοτηκε
στη ΒυΖαντινη περßοδο, εντσχυμÝνη με τη δτεßσδυ-
ση ιου χρτοτιαντομοý. Iδιαßιερα or παραλτακÝò πü-
λετò εßχαν αναπιυξετ τη ναυιτλßα τουò kar δτατη-
ροýσαν συνεχÞ επαφη με ια Üλλα λτμÜντα τηò α-
ναιολτκηò Μεσογεßου. Ετστ, ενþ or Αρο3εò προη-
λασαν χωρßò να ανττμειωπßσουν εχ8ρüτητα ιου νιü-
πrou πλη8υσμοý σιην ενδοχþρα, ουνÜνιησαν ι-
σχυρη αντßσταση σιτò παραλτακÝò πüλετò. Η ανιß-
σιαση αυτß, που δεν πρÝπετ να υποττμÜται, φÜνηκε
απü την απüφαοη του Mouaouiyra. üιαν Þταν ακü-
μη κυθερνßιηò ιηò Συρßαò, να απομακρýνετ Ýνα
μÝροò ιου χρτοτταντκοý πληδυσμου απü ιτò πüλετò
Ακρα, Τρßπολη kar Τýρο. Στην ενδοχþρα η εýκο-
λη νßκη των ΑρÜ-θων δτευκολυνθηκε και απü ττò
νομαδτκÝò αραθτκÝò φυλÝò υου εßχαν δτετσδυσετ σε
μεγÜλο Βαθμü.
Η θρηοκευττκη αναιαραχη που εßχε δημτουργηθεß
απü ιην Ýρτδα μειαξυ ορθοδüξων kar μονοφυστιþν
kar εßχε αποκορυφω8εß με την αποτυχημòνη απü-
πετρα ιου Ηρακλεßου να συμθτΒÜσετ τιò δταφορÝò
με το δüγμα ιου μονοθεßσμου συνÝτεινε kr αυτÞ στη
χαλÜρωση τηò ανιßστασηò του ντüπτου πληθυομου.

36
 σωναò Kar ο θυελλþδηò Üνεμοò τηò ερημου, που πε-
prüprzε ιην ορατüιηια ιων ΒυΖανιτνþν kar παρÝλυε
ιο ηθτκü τουò, ενþ ανιßθειαοτ ΑραΒεò ηιαν προ-
σαρμοσμÝνοτ σε παρüμοτεò κατρτκÝò ουνδηκεò.

Δεν πρÝπετ üμωò να υπεριτμηθεß ο παρÜγων αυτüò ! Καμ Ωαζ σε ;τα Ýrßτ §,º ανÜγΚηò
ουιε, οΠωò ερμηνευσαν μερτκοτ oυYxpovor rστopr-
κοß, να θεωρηθεß üιτ πßσω απü ιο δρησκευττκü φα- ξ} Φ α}Ι ΚαΙ §, στρατß ξ§ζ ÝrΙßναψ
ß
ναιτσμü κρýΒονταν εθντκÝò φυλειτκÝò δταφορÝò. τ& ατ§ο ßºΚ€|,j§"ΙÝνΦ §τΦ στΦß-| Χ§ ¾Φυζ ν€
Or μονοφυσßιεò που ανττμÜχονταν ιουò ορθοδüξουò
πßσιευαν üιτ το δüγμα ιουò Ýπρεπε να επικρατηοετ
σ' üλη την αυτοκρατορßα.

λλο οημανττκü παρÜγοντα στη νßκη ιων Σημανιτκü ρüλο Ýπατξε kar η τκανüτητα των ΕπÜνω, μüχη του
ΑρÜSων αποτÝλεσε η οικειüτητα που εßχαν ΑρÜΒων σιρατηγþγ υαρÜ ιτò ανιτπαλüτητÝò ιουò, r-
βυζαντινοý
or Αρα-θεò σιον πüλεμο ιηò ερημου. Παρ' δταßτερα η δτοραττκüιηια ιου Καλßνι Ιμπν αλ Ουα- ουτοκρüτορα
üλο που kar or βυΖανιτνÝò δυνÜμετò ηταν λßνι kar η απλÞ αλλÜ αποιελεσμαιτκη στραιηγτκη Ηρακλεßου με
οχεττκÜ ευκßνηιεò. δεν μποροýοαν να ου-
ykprδouv με ιην ευκτνησßα ιων Ýμπετρων kar λττο-
δßατιων ΑρÜΒων. Iδταßιερα πρÝπετ να ιοντστεß η
χρßοη ιων καμηλþν. Or Αραθεò οιραττþιεò μετα-
φÝρονταν με καμηλεò kar ßππευαν ια Üλογα μüνο
üιαν Ýφθαναν στην πρþτη γραμμη. Ο ΑραΒαò συγ-
γραφÝαò Μπαλανοιουρß (Baladhuri) αναφÝρετ üιι
or καμηλεò χρησßμευαν και οαν κτνοýμενεò δεξα- που εßχε δτακρτδεß yra τη γεwατüιητÜ του και τη
μενÝò νεροý, γταιß σε περßπτωση ανÜγκηò σφÜΖο- στραιηγτκη ιου, εßχε γερÜοετ και απογοητευμενοò
νταν και or στραιτþτεò Ýπτναν ιο αποδηκευμÝνο οιο εßχε αδρανηοετ.
στομÜχτ τουò νερü. Σιην Þτια των ΒυΖανιτνþν σιο ΤÝλοò, πρÝπετ να λÜΒουμε υπüψη kar το ΖÞλο
Γταρμουκ, üπωò προαναφÝρδηκε, ουνÝιετναν ο καý- που ενÝ.πνευοε η νÝα δρησκεßα ιου ΙσλÜμ, που για )
3º
ΑκνιΗ Knι Πτο:Η

ΕσωτερικÞ Üποψη
τηò αυλÞò του πρþτη φορÜ Ýνωσε ττò δτÜσυαριεò kar αλληλομα-
τεμÝνουò των χüμενεò αραΒτκÝò φυλÝò.
0μαß'οδþν ση
Συρßα η καιýτÜ του qηθιχοý κlýτοη mv
ΔΟμασΚü. επο:αß τωγ Ομαßα&üγ (661-?ω μ.Χ.)
ΔΙακρßνΟιΙΤΟΙ ΟΙο τδρυιηò ιηò δυγαστεßαò ιωγ ομαßαδþγ, χαλßφηò
δýο σαρÝò Mouaouiyra (661-6s0), αποδεßχιηκε kar Ýναò απü
ΚΙΟνΟΟΤΟΙΧΙþν ιουò καλýιερουò ιων χαλτφþν. Αρτστοò δτπλωμÜ-
ιηò, Ýδετξε τδταßιερο ενδταφÝρον yra ιην οργÜνωση
ιου αρα6ικου ναυττκοý απü την εποχÞ που Þταν α-
,
κüμη κυΒερνßιηò ιηò Συρßαò. Το αραθοßσλαμκü
κρÜτοò εßνατ Ýνα απü ια ελÜχτστα σιην παγκüσμτα
τσιορßα που κατüρθωσε να yivεr υπεlýυναμη χωρßò
να δταθÝτετ ναυττκü. Ακüμη kar μειÜ την ολοκλη-
ρωση ιηò κατÜκτησηò ιηò Ατγýπτου, or Αραθεò δεν
δτÝθεταν ουιε Ýνα πλοßο στη Μεσüγετο. Το 645 or
ΒυΖανττνοß ανακαιαλαμθÜνουν ιην ΑλεξÜνδρεη
ανενüχλητοτ kar μüνο η Þτια τουò σιην ξηρÜ ιουò
αναγκÜΖετ να αποσυρθοýν.
Or Αρο.θεò ανττλαμθÜνοντατ Ýγκατρα ιη σημασßα
του ναυττκοý Kar με πυρετþδη προσπÜθετα κατα-

Το οροΕοι'σf,ομικü κΡüτοò eivaι οπü το €ßüχ!στü ωιη. Or παρολτακÝò πüλετò ιηò περτοχηò προÝΒα-
λαν οθενqιη ανιßσταση στουò Αραθεò kar συνÝχτ-
στην ΠογΚüσμtο ι(ποΡßο Που κοτüρδωσ€ σαν να Ýχουν μυσττκÝò επαφÝò με ιουò ΒυΖανττνοýò
νο γßνcι υπ€ρδýνομη χωΡßò ναυτ!κü kar μειÜ ιην καιÜκιηση ιουò, Γτα το λüγο αυιü ο
Mouaouiyra απομÜκρυνε απü ττò παραλτακÝò πü_
λετò τηò Συρο-Πολατσιßνηò Ýνα μÝροò του νιüπτου
πλη8υσμοý και ιουò ανιτκαιÝστησε με νεοφþιτ-
σιουò μουσουλμÜνουò, Ειστ προιßμησε να αιονÞ_
σκευÜΖουν υλοßα kar οτρατολογουν ναýτεò. ΣιÜθη- σουν τα παλτÜ βυΖανιτνÜ ναυπηγεßα ιηò Τýρου kar
καν ιδταßιερα ιυχεροß, γταιß Βρßκαν σιην Αßγυπιο τηò Ακραò και να στερηθεß Ýνα μεγÜλο αρτθμü ντü-
Ýιοτμα ναυπηγεßα, Ýμπετρουò χρτσιτστοýò Ατγýπττ- πτων ιεχντιþν kar ναυτþν προκετμÝνου να πετýχετ
ουò εργÜιεò kar ναýιεò. Ειστ εξηγεßτατ πþò ξαφντ- ασφÜλετα σια συρο-παλατσιντακÜ πορÜλτα που για
κÜ ο αραθτκüò σιüλοò τολμÜ να αρχßσετ ιτò επτδρο- ατþνεò συνÝχτσαν να αποιελουν ιο σιüχο ιων Βυ-
μÝò ιου υρþτα σιην Κυπρο το &9 Kar αργüτερα σια Ζανττνþν. Γτα να αναχαττßσουν ττò ναυιτκÝò ευτδρο-
Üλλα ΒυΖανττνÜ νηστÜ.β
μÝò ιων ΒυΖστιτνþγ or Αραθεò δημτοýργηοαν μτα
ΠαρÜλληλα η πολτττκÞ σετρÜ παραλιακþν οχυρωμÜιων απü ιην ΑλεξÜν-
Τσ περßφημο του Mouaouiyra στα πqιÜ- δρετα μÝχρτ ιον Ατλανττκü ωκεανü. Στα φυλÜκτα,
ψηφιδωτü του
λτα ιηò Συρο-Πα- αυιÜ που ονομÜΖονιαν rjbat, εßχαν τοποθετηθεß α-
τεμÝνουò τηò λατσιßνηò εßνατ
φοστωμÝνοτ μαχητÝò, οι murabitýn, or οποßοτ επÝ-
Δαμοσκοý βλεπαν Üγρυπνα ττò προσεγγßσετò πλοßων.

ra ιον Μουαουßγια οτ επιδρομÝò τηò θÜλασ-

οαò δεν αυÝβλευαν σε απλÝò λεηλασßεò,
αλλÜ στην επÝκιαση ιου τσλÜμ kar δτÜ μÝ-
σου τηò θαλÜσσηò. ΚαμιÜ üμωò απü ιιò εm-
δρομÝò ιου ενωτιßον τηò Κρητηò, ιηò Ρüδου
κα1 των Üλλων νηστþν ιου Aryaiou δεν καιÝληξε
σε μüντμη καιοχÞ βυΖανττνþν νηστþν. Η προσυÜ-
θετÜ ιου μÜλτσια να καταλü3ετ ιην Κωνσταντινοý
πολη (674-67Β) ηιαν προßüν περτσσüτερο τüλμηò υα-
ρÜ συνετηò προπαρασκευßò. Για την αποτυχßα ιων
ΑρÜΒων στην πολτορκßα αυτη, üπωò kar στην επα
μενη ιο ºLº-ºΒ, δεν πρÝπετ να δßνετατ υπερΒοfu_
κη προσοχη σια καιασιροφτκÜ αποτελÝσματα ιου

3Β
 περßφημο τερü τÝμενοò του ΒρÜχου στα Ιεροοüλυ-
μα, που φÝρετ Ýκδηλα βυΖανττνη ευßδραση
(Qubbat aΙ-Sakhra) (αγγλτκÜ: Dome οη the
Rock). Το σχÝδτο, θαστσμÝνο σ'Ýνα σιαυροετδÝò
πολýγωνο, εßνατ εμπνευομÝνο απü τη θυΖανττνη
παρÜδοση. Ο εσωτερτκüò δτÜκοσμοò αποτελεßτατ α-
πü παρασιÜσειò συμπλεγμÜτων κλαδτþν και φýλ-
λων αμπελτþν kar δτακρßνετατ yra ιην πληρη α-
πουσßα ανθρþπτνων μορφþν, γενικü χαρακτηρτσττ-
κü ιηò τσλαμτκßò θρησκευιτκηò τÝχνηò που θα ε-
πικραιησετ δταχροντκÜ.
Απü üλουò ιουò ΟμαßÜδεò χαλßφεò τδταßιερο εν-
δταφÝρον yra τη Συρßα kar ιο κιßστμο λαμυρþν κιτ-
ρßων Ýδετξε ο χαλßφηò Ουαλßνι Ι (705-715). Σιην ε-
ποχÞ του χτßστηκε το περßφημο τΖαμß τηò Δαμα-
σκου, το οποßο δτατηρεßιατ μÝχρτ οημερα σε Üρτστη
καιÜσταση. Εßχε χττοιεß σιη βÜοη μταò παλατοχρι-
στταντκßò εκκλησßαò του ΙωÜννη ΒαπιτστÞ, που κι
αυιη με τη σετρÜ ιηò εßχε οτκοδομηθεß πÜνω σ'Ý-
ναν ετδωλολατρτκü ναü. ΚατÜ μßα apa6rkn παρÜ-

υγροý πυρüò, αλλÜ ευθýνοντατ και Üλλοι παρÜγο- Γιο τον Μουοουßγιο οι ΕηιüρομÝò τηò
νιεò -ελλτπßò προπαρασκθυη, τσχυρÜ ιεßχη κ.λπ.-
kar üχτ μüνο ο ατφντδτασμüò ιου υγροý πυρüò, που
6üßοσσοò δεν οπÝΒf,επον σ€ οπßΙÝò f,επf,ασßεò,
κακþò συγκρßνετατ με την ατομτκη Βüμθα. οηηÜ στην òπÝκτασπ του ισßΙÜμ
Ο Μουαουßγια συγκÝνιρωοε στην αυλÞ ιηò νÝαò
πρωιεýουσαò Δαμασκοý μεγÜλο αριθμü ανθρþπων
των γραμμÜτων kar Ý8εσε ια θεμÝλτα ιηò συσιημα-
ττκηò μελÝτηò ιου τσλαμτκοý δτκαßου (sftΞrja). Οι
Αρα6εò τον εκιτμοýσαν και τον 8εωρουσαν πρüιυ- δοση, σιην αρχß ο χþροò μοτρÜσιηκε σια δυο, Ýνα
πο καλοý χαλßφη που Þιαν προτκτομÝνοò με ft-ιºττ, μÝροò συνÝχτσε να εßνατ χρτσιταντκß εκκληοßα kar
δηλαδη ηρεμη σωφροσυνη. Απü τουò δταδüχουò το Üλλο ιÝμενοò τσλαμτκü. Χρτσττανοß Kar μου-
ιου Μουαουßγια or πιο αξτüλογοτ ΟμαßÜδεò Þταν or σουλμÜνοτ Ýμπατναν απü KorvÞ εßσοδο.
χαλßφεò Αμπντ α]ι-ΙνΙαλßχ (Abd αl-ΜαΙßΚ) (6Β5- Το τΖαμß τηò Δαμασκου εκιεßνειατ οε μηκοò 160
705) Kar Ουαλßντ (Walid) (705-715). μ. και υλÜιοò 100 μ. kar η ιερÜσιτα αυλÞ ιου Ýχετ
Στη δτÜρκετα τηò κυ8Ýρνησηò του Αμυνι αλ-Μα- ολüγυρÜ τηò δýο ευÜλληλεò σειρÝò αψßδων. Οι α- )
λßκ το μεγαλýιερο μÝροò ιηò Βüρειαò Αφρτκηò κα-
τακιÞθηκε απü ιουò Αραθεò (η ολοκληρωιτκÞ κα- Η εßσοδοò του
τÜκτηση συμπληρþθηκε πÝνιε χρüντα μετÜ). Ταυ- τεμÝνουò τηò
τüχρονα ο Αμπντ αλ-Μαλßκ συνÝχlοε τον αγþνα Δομασκοý
των ΑρÜΒων εναντßον των ΒυΖανττνþν σιη ΜτκρÜ
Αοßα. ΑναγκÜσιηκε üμωò να υπογρÜψετ μτα ταπετ-
νωττκη συνθÞκη με ιον αυιοκρÜτορα Ιοττσττντανü
Β το 6ΒΒ-6Βθ, αλλÜ η καιÜοιαση αυτß ανατρÜπηκε
υπÝρ ιων ΑρÜΒων üιαν ο Ιουσττντανüò Β' εκθρονß-
στηκε (695-705).
Σιο εσωιερτκü ο Αμπνι αλ-Μαλßκ Ýκανε σημα-
νιτκÝò αλλαγÝò kar υροχþρηοε αποφαστστικÜ στην
αραθοποßηοη του δτοτκηττκοý συοτßμαιοò. Η αρα-
Brkn γλþσσα γßνετατ επßοημη γλþσσα τηò δroikn-
σηò ανιτκαθτστþνταò ιην ελληνικÞ, που εξακολου-
θουσε να χρηστμοποτεßτατ στην Αßγυυιο kar ιη Συ-
ρßα. Ταυιüχρονα ανττκατÝσιηοε ια συμΒολα Kar ττò
εΠτΥραφθò Που υΠηρΧαν μεΧρτ την εΠοΧη ιου στα
αρα3τκÜ νομßσματα. Ευßοηò Ýχττσε στα 6ΒΒ-692 ιο

39
ΑκιυιΗ Κ,ηι Πτο:Η

ψßδεò, που θα αποιελÝσουν κοτνü χαρακιηρτσιτκü

ιηò ιολαμτκßò αρχττεκιοντκßò, δτακρßνοντατ yra
την κομψüιηιÜ ιουò kar αττοτελουντατ απü δυο
μορφÝò: η πρþτη Ýχετ σχημα πετÜλου αλüγου kar η
δευτερη εßνατ απλÞ. Τα ιεßχη ιου ιΖαμτου δrako-
σμοýντατ απü μωσαßκÜ που παρτστÜνουν παρÜξενα
φαντασττκÜ δÜοη kar παλÜιτα. Αξτοοημεßωιη εßνατ
η εμφÜντοη yra πρþιη φορÜ δυο ιυπτκþν χαρα-
κιηρτοττκþν ιου τΖαμιου, των «mihrab» κατ
«minbar». Το «mihrΑb»» εßνατ η τερη κοßιη ιου
ιΖαμτοý. Στο ιΖαμß τηò Δαμασκοý μοτÜΖετ με ιο δο-
λωιü προθÜλαμο ιων εκκληστþν. Το «minbar» Ý-
χετ λετιουργικη σημαοßα, εßνατ ο ÜμSωναò üπου α-
νεΒαßνετ ο τεροκßρυκαò kar αποτελεßτατ απü μερτ-
κÜ σκαλοπÜττα kar Ýνα θρüνο. Το τΖαμß ιηò Δαμα-
οκου αποιελουνταν απü τρειò μτναρÝδεò: or δυο η-
ταν παλτοß ελληνορωμαΙκοß πυργοτ kar ο τρßτοò
προστÝθηκε απü ιον Ουαλßντ.
Ενα Üλλο οτκοδüμημα που καιασκευÜοιηκε απü
ιον Ουαλßντ εivar ο πυργοò γνωσιüò þò Qusayr
¶mτα στη οημερτνη Ιορδανßα, ο οττοßοò καλυπτε-
τατ απü πολýχρωμεò ιοιχογραφßεò. ΑνÜμεσα ο' αυ-
τÝò ξεχωρßΖουν οτ αιετκονßσετò των εχθρþν ιου r-

Το 75Q η δß"Jψαστεßα των Ομαι'αδþν υολτττομου του. Ο

εκflρονßζòται και η Συρßα ποý€ι να αποτ€ηζß
την καΡδßü του αραβικαý κρÜτθß.jζ
σλÜμ που ντκÞθηκαν. Τα ονüματÜ τουò εßνατ γραμ-
μÝνα σια ελληντκÜ kar τα αραθτκÜ,'
Το 750 η δυναστεßα των Ομαßαδþν εκθρονßΖετατ
και η Συρßα παυει να αποτελεß την καρδτÜ του ο-
μαßαδεττκου αραθικου κρÜτουò. Η ιρωιευουοα με-
ταφÝρετατ στη ΒαγδÜτη kar η Συρßα μειατρÝπειαι
σε μτα απομακρυσμÝνη επαρχßα. Αναδυετατ πÜλτ
οε μια περτοχη ιδταßιερα σημανιτκη με ττò Σταυρο-
φορτεò.
Οι ΟμαßÜδη mò Ανδαλουσßαò
και η ακτινοβολßα του αραΒοßσλαμκοý
πολτττσμοý οτη ΔυτχÞ Ευριßχm
ΜειÜ ιη μεταφορÜ ιηò πρωιεýουσαò του αραθοß-
σλαμτκοý κρÜτουò στη ΒαγδÜτη, ο τελευιαßοò arrü-
γονοò των Ομαßαδþν τηò Συρßαò Αμττντ ολ-ΡαχιτÜν
Α (Abd al-RahmΑn), δταφευγονταò την καταδßωξη
ιων Αθβαοτδþν που δταδÝχτηκαν τουò ΟμαßÜδεò,
κατÝφυγε ιο 756 στην ΚορδοΒα ιηò Ιοπανßαò, η ο-
ποßα εßχε καιακτηθεß απü τουò Αραθεò ιο 713. Εκεß
εγκαθßδρυσε ιη δυναστεßα ιων Ομαßαδþν τηò
Ανδαλουσßαò. Το αραθοßσλαμτκü κρÜιοò των
Ομαßαδþν τηò Ανδαλουσßαò δταιηρßθηκε μÝχρτ ιο
1031 kar δτακρßθηκε για ιην υψηλη στÜθμη του
ντüυτοò πληθυσμüò
ιηò Ισυανßαò εßχε ηδη δε-
χδεß τη βυΖανττνη επßδραση και
εμπλουτισμÝνοò με τα νÝα στοτχεßα ιου
αραΒοßσλαμικου πολτιτομου που μειÝφεραν or Συ-
por, οι Αρα6εò Kar or ΒÝρΒεροι μÝιοτκοτ ανÝπτυξε
ενιυπωοιακα επττευγματα οτην τÝχνη, στην ποιηση
Και Ιτò εΠτστημεò.
ξßΖετ να σημετωθεß εδþ ιο πρþτο ιΖαμß ιηò
Κορδοθαò που Ýχιτσε ο Αμυντ αλ-ΡαχμÜν
Α το 7Β5 kar ανακατνßσιηκε απü τουò δτα-
δüχουò του. Ο Αμπντ αλ-ΡαχμÜν με το με-
γαλοπρεπÝò αυιü οτκοδüμημα 8Ýλησε να
συναγωντοιεß την ιÝχνη ιων ιΖαμτþν τηò Ιερουοα-
λημ kar τηò Δαμασκου, Το τΖαμß του Αμπνι αλ-
ΡαχμÜν εßχε αρχτκÜ μüνο 34 μ. μηκοò και 37 μ.
πλÜιοò. Οπωò δταιηρεßιατ σημερα, Ýχει μηκοò 17Β
μ. kar πλÜτοò Ι24 μ. και φÝρετ Ýκδηλα ιη σupraKn
επßδραση. Ο Üγνωστοò αρχτιÝκτοναò Üντλησε ιην
Ýμπνευση ιου απü τα συρτακÜ ιΖαμτÜ. ΚαιÜ ιην α-
ραSικη τταρÜδοση ο Αμυνι αλ-ΡαχμÜν εξασφÜλι-
σε και τη συμμετοχη ΒυΖανττνþν τεχνττþν στην οι-
κοδüμηση του ιΖαμτοý τηò Κüρδοθαò, εκτüò απü
ιουò Συρουò που χρηστμοποßησε.
Το αρχικü mihrab (τερη κοßτη) δεν δτασþθηκε.
αλλÜ φαßνειατ üιτ θα καιασκευÜστηκε σýμφωνα με
ιην ιεχνοιροπßα τηò «πýληò ιων ΒεΖßρηδων», τηò
παλατüιερηò που δτασþθηκε απü ιο αρχτκü τΖαμß.

40
 Η πýλη των
Arch itec ture, oxford 195Β.
βεζßρηδων
Dixon Α., ºhe Umayyad Caliphate, London Ιθ7l.
οτο τζαμß τηò
Donner Ε. Μ., ?he Early IsLamic Conquests, Princeton
Κüρδοβαò
τ98τ.
Gill Μ., Α History of Pa]estine634-100θ, Cambridge 1θθ2.
Humphrey R. S., Is]amjc Jfistory, 2η Ýκδ, London 1θθ1.
Kolias T.G., Byzantinische Waffen. Εßη Beitrag zur
byzantinischen Waffenkunde νοη den Anfangen bis zur
Lateinischen Eroberung, Wien 1θΒ8.
Nicolle, D., Ear]y Mediaeva] Is]amic Arms and Armour,
Granada Ιθ76.
Shahid, Ι., Byzantium and the Arabs ßη the Sixth
Century, Washington D.C. 1θθ5,
«Sham», ΝÝα Εγκυκλοπαßδαα του ΙσλÜμ (Ι9θ6)-
Sourdel-Thomine J., Die Κυη st des Is]am, Berlin 1θ73.
Χρτοιοφτλοποýλου, Ατκ., Buzavrrvn Ισιορßα Β' 610-867, 2η
Ýκδ., Θεσσαλονßκη 1θθ3.

Βαστκü χαρακιη-
ρτσιτΚο ιηò εrvar η
ιρτπλÞ κÜθειη δταßρεση
κÝνιρο την πýλη, που σκε-
με
πÜΖεται απü μτα αψßδα οε σχÞμα πε-
ιÜλου αλüγου. Η δτακüσμηοη του εσωτερικου ιου
τΖαμτοý δτακρßνετατ για ττò αιελεßωιεò σετρÝò ιων
ΥεωμετρτΚων σΧημÜιων Υνωστþν ωò αραμΠεσκ,
που σιüλτΖαν Kar το τΖαμß τηò Δαμασκοý.
Οτ δÞδοχοτ του Αμπντ αλ-ΡαχμÜν Α' συνÝχτοαν
το Ýργο του και ακολουθþνταò ιη συρτακÞ παρÜδο-
οη Ýδετεαν τδταßτερο ενδταφÝρον σιη μελÝιη ιηò
ελληντκηò επτσιÞμηò Kar φτλοσοφßαò. Οτ μεια-
φρÜσετò των Ανδαλουσßων, τδταßτερα των ιατρτκþν
ελληντκþν Ýργων, συνÝτειναν σημανττκÜ στην
ΑναγÝwηση.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
l. Οι δραοτηριüιηιÝò του οε μερικÝò πηγÝò τονßΖονατ
εμφατικÜ, ενþ σ' Üλλεò υηοιτμþνιατ.
2. Η ΒÝση ιου Ajnadayn δεν μπορεß να καθορτστεß
ατζρýþò, ιοποΒειεßτατ ανÜμεοα στο Bayt al-Jibrin κατ
Ramla.
3. ΑξßΖετ να σημετωθεß εδþ üιι με ιην ανÜληψη του
χαλτφÜιου ο Mouaouiyra ουμπληρþνετ ραγδαßα ιην
ανÜπτυξη του αραΒτκοý ναυτικοý. ΠροσπÜθηοε να καλýψει
τη δταφορÜ σιη μισθολüγηση των πληρωμÜτων ιων
πολεμτκþν πλοßων. Σε κÜδε πλοßο ο κυΒερνητηò κατ οτ
πεΖοναýιεò ηταν μουσουλμÜνοl. ενþ ο καπειÜνιοò Kar or
ναýτεò χρτσιτανοß. Ο Μουαουßγια, εξισþνονταò τουò μτοΕοýò
kar επτβÜλλονταò ιην ßση μειαχεßριση των πληρωμÜιων,
καιüρθωσε να περτορßσει ιιò αντι8Ýσετò.
4. Η εμφÜνιση ετκοντοιτκηò Ζωγραφτκßò σε τολαμτκü κιßσμα
Ýχετ προκαλÝσετ αρκειÝò συΖητησετò. Αυιü üμωò που σιην
πραγματτκüτητα ουμθαßνετ εßνατ üιτ ανΕρþπινεò μορφÝò
επιιρÝποντατ γεντκÜ να απετκονßΖονιατ στην ιολαμτκÞ
τÝχνη, αλλÜ üχτ οια ιΖαμτÜ, Ι Το μεγüλο τζαμß
τηò κüρδOβOò

ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Barrucand Μ. and Bednorz Α., I|ιIoorish Archjtecture ßη
Anda]usia, ΚüΙη 1θθ2.
Burckhardt Τ. , AIt of Ishm, Westerham, Kent 1θ76.
Ohrestides ν., «Fireproofing of War Machines, Ships
and Garments»ι, Sar'fing Siips of the Nlediterranean Sea
and ýe Arabian GuJ4 ed. Ch. Makrypoulias, Αθηνα
199θ,11-1Β.
Chrestides ν., «Milaha» οτη ΝÝα Εγκυκλοπαßδεταιου
ΙσλÜμ (19θ3).
Chrestides ν., «The Coastal Torryns of Bilad al-Sham at
ýε Time of the Rashidun (632-661). Defence and Trade»,
Επεmρßò ΚÝνιρου Επιστημονικþν Ερευνþν Κýπρου
(1988).4}62.
Cresτι,ell K.A.C., Α Short Account of Early NIusIim
Ξιιγ ",,,.==ε α -*-'*',
-

,
-{ß*
 Ξßß .τ Ξ

J
,,Ι
ι
1
t,

t\

5.\
9σε-ΙOs4 μ.χ.

«Κοι οýτω
παρελÞφθη η που or νÝοτ κυρßαρχοι τηò πüληò Ýσπευοαν να εκ-
μεγÜλη και μεταλλευθοýγ εντσχυονταò τα τουοιτντÜνετα τεßχη
περιφανÞò σιο üροò Σßλπτο, ια οποßα υερτÝκλεταν ιην πüλη.
Ανπüχειο». Απü Το τεßχοò αυτü, που σωΖüιαν μÝχρτ kar ιο 18ο ar.,
το «Χρουκü του συντστοýσε Ýνα απü τα τσχυρüτερα οχυρþματα κα-
Ιωüwου ιÜ το Μεσαßωνα, αναφÝρθιατ δε συχνÜ απü ιουò r-
Σκυλßτζη» (ΕθνικÞ σιορτκοýò ιων Σταυροφορτþν, που το περιγρÜφουν
ΒιβλιοθÞκη,
με θαυμασμü.
Μοδρßτη)
Eιor η Ανιτüχετα με ιο üνομα Θεοýττολ;ò που εß-
χε απü ιην εποχÞ ιου Ιουστιντανοý,Ο ετσÝρχετατ ξα-
νÜ σιη χορεßα ιων κÝντρων τηò ΒυΖανιτνßò Αυτο-
κρατορßαò ωò πρωιεýουσα δτευρυμÝνηò περτφÝρετ-

ΝικηιρορßτΖηò, ο ΙσαÜκτοò Κομνηνüò κ.Ü. Γτα να

Cμφονßζει οßμοτþδπ ανüπτυξη και εξεf, ßσσ€τοι
σ€ πνòυμοτιΚü Kat 6ιοικπτικü κÝντρο κατü τη
διüρκειο τηò πρωτοΒυζοντινÞò ΕποχÞò
ανιιμειωπιστεß δε η μεßωση ιου πληθυσμοý που εß-
χε επÝλθετ με την αρα_θικß κατοχÞ, η κενιρτκη δτ-
οßκηοη αποφασlσε ιον εποτκτσμü τηò περιοχηò με
ΑρμÝντουò. ΜÜλτστα or ΑρμÝνιοτ Ýφτασαν να απο-
τελουν ιüοο μεγÜλη πληθυσμτακη ομÜδα, þσιε να
υπÜρξετ kar ΑρμÝντοò επßσκοποò στην πüλη.υ

αò. ΣυντστÜ ετδτκß στραιτωιτκη δτοßκηση με επτκε-
φαλÞò στην αρχß στρατηγü, που συγκενιρþνετ στο
πρüσωπü ιου την πολτιτκÞ και τη στραττωττκη ε-
ξουσßα, kar αργüιερα δοýκαΛ κατεπÜνω. Σιη Βυ-
ΖανττνÞ Αυιοκραιορßα, ο ιßιλοò ιου δοýκα απονε-
μüιαν συνßθωò σιουò ανþτερουò στρατηγοýò των
συνορτακþν περτοχþν. Η μαριυρßα δοýκα Θεουπü-
,Lεωò συντστÜ μßα ακüμη Ýνδετξη ιηò σημανιτκηò
θÝσηò που κατεßχε η πüλη οιο σιρατιωιικü σýσιη-
μα τηò αυιοκρατορßαò. Πρþτοò σιρατηγüò, ιο θ6θ, α-
ναλαμΒÜνετ ο Μτχαηλ ΒοýριΖηò,' ενþ μειαξυ ιων
μετÝπεττα δτοτκηιþν ιηò συγκαταλÝγοντατ πρüσω-
πα με σημαντικÞ πολτττκη δρÜση στη ΒυΖανιτνÞ
Αυιοκραιορßα, üπωò ο Δαμτανüò Δαλαοσηνüò, ο
πüλη απü εδþ kar υÝρα ακολουθεß μτα
πορεßα η ουοßα εξαρτÜιατ αποκλετσττκÜ
απü την κεντρτκη πολτττκÞ που αποφα-
σßΖετ kar εφαρμüΖετ η αυτοκρατορτκÞ δr-
οßκηση. Και' αρχßν προσλαμΒÜνετ το χα-
ρακιßρα στραιτωιτκοý κÝντρου των νüιτων συνüρων
τηò αυιοκρατορßαò, που εξασφαλßΖετ την καιοχÞ
ιηò Κτλτκßαò αλλÜ kar ιον Ýλεγχο τηò ευρýτερηò
περτοχηò τηò Συρßαò. Και' αυιüν τον ιρüπο, η Συρßα
δτατρεßιατ σε δýο μÝρη: το βυΖανιτνü σιο ΒορρÜ,
που περτλαμΒÜνετ ιο ΑλÝπτο και ιην περτοχη γýρω
αυü αυτü, με κÝνιρο ιην Ανιτüχετα, Kar το aryu-
πιτακü, των Φαττμτδþν, στο Νüτο, σιην περτοχß τηò
Δαμασκοý, με κÝνιρο την Τρßπολη. Η Ανττüχετα α-

44

ποιελεß ιη βÜση ιων επτχετρßσεων ιου βυΖανιτνου
στρατου ενανιßον των ΑρÜΒων μÝχρτ kar ιο ιÝλοò
ιου 10ου ατþνα. Απü εδþ οργανþνονται kar δτευ-
θýνονιατ or ΒυΖανττνÝò εκστρατεßεò εναντßον των
Φαιτμτδþν, το θ74, το θθ2 kar το gθ4. Τον ßδτο kar-
ρü, οιο εσωτερτκü των εδαφþν ιηò Συρßαò κÜνει ιην
εμφÜντση του Ýναò νÝοò υαρÜγονταò με εχθρτκÝò
δταθÝσετò ; οτ ΔροýΖοτ μουσουλμÜνοτ. Οτ ΔρουΖοτ
ηταν τσμαηλτιικÞ σÝκτα. or οποßοτ εμφανßοτηκαν
στα οροπÝδτα θüρετα ιου ΔιβÜνου kar επεκιÜθηκαν
εγκαθτσιÜμενοτ στη λοφþδη περτοχß μεταξý του
Αλεπßου Kar τηò κοτλÜδαò ιου Ορüντη ποταμοý. Με
ορμητηρτο ιην περτοχß αυιÞ επττßθεντατ τüσο ενα-
νιßον ιων ΒυΖανττνþν üσο kar ιων Φαιτμτδþν. Kar
σε αυτÞ την υερßπτωση η Ανττüχετα αποτελεß το κÝ-
ντρο ιηò ανιτμειþπτσηò των εχθρτκþν ευτθÝσεων.'
Qσιüσο, η Ανιτüχετα δεν ανακιÜ ποτÝ τη λÜμψη
x]nr την τκμÜδα που δτÝθετε σιην πρωτοθυΖανιινη
mm. Ο αριOμüò ιων καιοßκων τηò πüληò üσο kar
η ειφυτερηò περτοχηò Ýχετ μετωθεß ατσ8ηιÜ τον
Πο αχßνα, üπωò φαßνειατ kar απü ιο γεγονüò üτι
dΤÝτ απü ιτò 166 αρχτεραττκÝò Ýδρεò του Πα-
Σταυροφüροι που
ιρταρχεßου Ανιτοχεßαò υφßσιανιατ μüνο και' üνομα.' μüχοιιται
Το Παιριαρχεßο Ανττοχεßαò, με ττò τδταττερüιηιεò Σαρακηνοýò.
που το δτÝκρτναν απü την αρωιοθυΖανττνÞ ευοχÞ Στη μÝση, το
λüγω τηò υυαρξηò μεγÜλου αρτOμου μονοφυσττþν κüστρο των
σιουò κüλπουò του, ιον 11ο ατþνα δεν παßΖετ ιδτÜ- Ιπποτþγ
Ζοντα ρüλο οια εκκληστασιτκÜ δρþμενα ιηò Ανα-
τολτκηò Εκκληοßαò. ΑποδυναμωμÝνο Ýπεττα απü
ιουò ιρετò ατþνεò ιηò αραθτκηò καιÜκτηοηò kar με
λτγüιερα μÝλη, τßθετατ μθ ιην πλευρÜ ιου παιρτÜρ-
χη Κωνσιανττνουυüλεωò στη δταμÜχη που οδßlm-
οε στο σχßσμα ιων εκκλησιþν ιο 1054. Τον 11ο ar-
þνα η πüλη αυοιελεß εμπορτκü κÝντρο ουναλλα-
ΜετÜ τπν κοτüτΙηψη τηò üπü τουò ΑΡοΒεò,
π Αντιüχεια δ€ν διοτηρεß τη σημαντικÞ δÝση
τηò στο οροΒικü διοικπτικü σýστημα
γων μειαξý χρτσττανþν kar μουσουλμÜνων. Ηδη α-
πü την εποχß τηò αραθτκηò κατÜκτησηò εßχαν ε-
γκαταστα8εß μουσουλμαντκοß πληθυσμοß εντüò των
τετχþν ιηò, χωρßò üμωò να αποκιÞσουν τδταßιερη
οτκονομτκß δυναμη κÜτ ευροιστßα. Ωοιüσο, συμφω-
να με ιτò ενδεßξετò που υπÜρχουν απü δτÜφορα συμ-
θÜντα, δεν ανακιÜ ποτÝ την προηγοýμενη αßγλη
και δυναμτκη ιηò ωò εμπορτκοý και πνευματικου
κÝνιρου. Kr αυτü εßνατ φυοικü, αφοý απü ια μÝσα
του ατþνα kar μειÜ η περιοχη ειοÝρχετατ σε μτα
νÝα φÜση διεκδßκηοηò, Ýπεττα αυü την εμφÜντση
των ΣελιΖοýκων Τοýρκων.Η μη οτκονομτκß ευ-
ρωστßα ιηò πüληò απετκονßΖειατ σιτò σιÜσετò των
κατοßκων, or οποßεò Ýχουν οικονομτκÜ αßττα, μßα α- )
9σε-l0ε+ μ.χ.
Αποψη δýο
τμημÜτων, πü ιτò ουοßεò εκδηλþθηκε το 1034 με εmκεφαληò
βυζαπινοý κοι ιον Ελπßδτο ΒραχÜμτο.η Οσον αφορÜ δε ιην πνευ-
φρÜγκκου, του ματτκη κßνηση οιην πüλη, εivar χαρακιηρτσιιχü ü-
φρουρßου στο ττ üταν ο παιριÜρχηò ΠÝφοò Γ'Ýλοβε επτστολη α-
Σαχιοýν πü τον πÜπα στα λαττντκÜ (περß ιο 1053), αναγκÜ-
σιηκε να αποιαθεß στον παιρτÜρχη Κωνσιαντινου-
πüλεωò ΚτιουλÜρτο γτα τη μειÜφρασß τηò, αφου
στην Ανττüχετα δεν υπßρχε κανεßò να γνωρßΖετ ττt
λαττντκÞ γλþσσα. Ταυιüχρονα, η δταμÜχη ορθüδο-
ξων χρτσιτανþν kar Σýρωγ με μεγÜλο τστορικü ΒÜ-
θοò, εξακολουθεß να εßναι Ýνιονη.
Οπωò προαναφÝρθηκε, σια μÝσα ιου 11ου ατþνα
Ýναò νÝοò παρÜγονιαò αναιρÝπετ την τσορροπßα
στην περτοχη: or ΣελτΖουκοτ Toupkor εμφατßΖονται
απετληττκοß kar αφοý καιακτουν Ýνα μεγÜλο μÝροò
τηò ΜτκρÜò Ασßαò αρχßΖουν να πτÝΖουν την περτο-
χß τηò Βüρεßαò Συρßαò. Η Ανττüχετα αποκτÜ πÜλτ r-
διαßτερη σημασßα, καιÝχονιαò θÝση-κλετδß yra την
ανιτμετþπτση των επτβουλþν εναντßον των βυΖα-
νιτνþν εδαφþν, αυξÜνειατ δε η σημασßα ιηò για ιην
αυτοκραιορßα, ενþ ο δτοτκηιηò ιηò δταδραματßΖετ
Βαρýνοντα ρüλο, αναφÝρ8ηκε κατ προηγουμÝνωò
üιτ δοýκεò Ανττοχεßαò δτειÝτ\,εσαν υρüσωπα με ση-
μανιτκß παρουσßα σιη βυΖανττνÞ πολτττκÞ κονß-
οτρα. Η πüλη απü ιο 1065 και μειÜ, με ιην επÝκια-
ση ιων ΣελτΖοýκων, Βρßσκετατ εν αμýνη.
ΕροιτεριχÝε εξεγÝρσετò
Ωσιüσο ο εξωτερικüò κßνδυνοò δεν συνιελεß στην
ÜμΒλυνση των ανττθÝοεων στην ßδτα ιην πüλη. Mra
σετρÜ πολτττκþν αντιδικιþν οδηγουν σε ταραχÝò
και ατμαιηρÝò εξεγÝροετò, με αρκετÜ μεγÜλη δτÜρ-
κετα. Στη σημανττκüτερη απü αυιÝò, εμπλÝκοντατ
ο πατρτÜρχηò Ανιτοχεßαò Ατμýιανüò kar ο ΙσαÜ-
κτοò Κομιmνüò, δουξ Ανττοχεßαò. Ο παιριÜρχηò Ar-
46
μτλτανüò, επτκεφαληò μταò πολτττκηò φατρßαò, α-
νιßπαλοò του ΝτκηφορßτΖη'Ο απü ιον κατρü που ο
τελευταßοò ßταν δουκαò Ανττοχεßαò, αντττßθετατ α-
νοτχιÜ στην αυιοκρατορτκη εξουσßα. Ο ΙσαÜκτοò
Κομνηνüò, που δτορßΖετατ εκπρüσωποò ιηò κεwρτ-
κηò δτοßκησηò ωò δοýκαò ιηò πüληò την ßδτα ευο-
χη, καταφÝρνετ να απομακρýνετ ιον Ατμτλιανü
σιÝλνοντÜò ιον σιην Κωνστανττνοýπολη, ωüιüσο η
κßνηση αυτÞ δεν επφÝρετ ιην rooppoaia. Αντßθε-
τα, οδηγεß σε εξÝγεlτη ιου ιοπτκοý πληθυσμοý.
r Ανιτοχεßò εξεγÝρθηκαν εναντßον τηò κε-
ντρχηò αυτοκραιορτκηò εξουσßαò και πε-
ρτüρτσατ τον ΙσαÜκτο σιην ακρüπολη. Η
εξÝγερση καιαπýγηκε με ιην επτκουρßα
στρατευμÜτων απü τα γυρω φρουρτα Kar
ιιò γετιοντκÝò πüλειò,
ωστüσο με μεγÜλο κüσιοò σε
ανθρþπτνεò ΖωÝò. Η οτÜση αυιÞ των κατοßκων πl-
θανüν φανÝρωνε αφ' ενüò μτα ευρýτερη korvωvrkÞ
δυσαρÝσκετα, που καταδετκνýεται απü το γεγονüò
üιτ καιÜ τη δτÜρκετα των ιαραχþν λεηλατηθηκαν
οτκßεò ευγενþν kar οτκονομτκÜ εýρωσιων Ανττοχü-
ων, αφ' ετÝρου την προßοýσα απομÜκρυνση ιων ε-
παρχτþν απü ιην κεντρτκß εξουοßα, Στο ιελευιαßο
ουμπÝρασμα μαò οδηγεß kar η στÜση τηò αδταφο,
 Το κÜοτρο
Ανττüχετα. ΠολλÝò απü αυιÝò ττò περτοχÝò Þιαν η- ΜασιÜφ
δη υπü την εξουσßα ιοπτκþν ηγεμüνωg οπüτε Þταν (Ασασßνων)
εýκολη yra ιον ΦτλÜρειο η κατÜκτηση τουò με το
σιραιü που δτÝθετε (αποτελουμενο απü ΦρÜγκουò,
ΤουρκομÜνουò και ΑρμÝγτουò). ΥποοτηρικιÝò στην
κßνησÞ του αυιη Βρηκε τον πρþην δοýκα ιηò Εδεο-
σαò Βασßλετο ΑποκÜτm, ιον Ρqτπü (Rambault),
αρχηγü ενüò τÜγμαιοò ΦρÜγκων, το γτο ιου ΜανδÜ-
λη, τον παιρτÜρχη Ανττοχεßαò Ατμτλτανü kar Ýνα
μÝροò ιου πλη8υσμου τηò Ανιτüχεταò. Αντßπαλοß
ιου σιÜθηκαν ο δουκαò ιηò Ανιτüχεταò ΙσαÜκτοò
Κομνηνüò, οι yror του Γρηγüρτου ΜÜγτστlτυ, Βα-
οÜκ kar ψηγüριοò, εκ ιων οποßων ο δεýιεροò ηιαν
ο καθολτκüò ιηò Αρμενßαò, ο Τορνßχ, οιρατηγüò
ιου Σασσοýν, ο Αμπελγκαρßμπ ΑρντΖοιινß, σιρα-
ιηγüò τηò Ταρσοý, αλλÜ kar μτα μερßδα ιου πλη-
θυσμου ιηò Ανιτüχεταò kar υτθανüν την πλετονüτη-
τα ιων ευγενþg or oπoior υποοιηρτΖαν ττò νüμτμεò
αρχÝò." Or περτσσüιερεò πηγÝò, θυΖανιτνÝò, αρμε-
ντκÝò kar συρτακÝò, του αποδßδουν πλεονεξßα kar
σκληρüτητα. Μεταξυ Üλλων ιοý αποδßδειαι και η

Η Ανπüχ€ια ηüγΦ κυρßωò τηζ στρατηγικÞζ

γ€ωγραφιΚηζ τηò δÝσηò συνιστÜ μüνιμο
αντικòßμ€νο διεκδßκησπò για τοιJò Βυζαγτινοýò

ρßαò που χαρακιηρτσε ιουò Ανττοχεßò üσον αφο- δßμευση ιων περτουσιþν πλουστων ΑνιτοχÝων με
ροýσε ιο σχßσμα των εκκληοτþν, η οποßα δεν δτ- σκοπü τη διαμοßραση ιουò στουò οπαδουò του, γε-
κατολογεßιατ μüνο απü το γεγονüò των μονοφυστιτ- γονüò που κÜθε Üλλο παρÜ στην εσωιερτκη γαλη-
κþν καιαβολþν Kar τηò περß αυτþν ανιτδτκßαò. νη συνειÝλεσε. Εßναι χαρακτηρτοττκü üιτ δεν Ýγι-
Αυτονüμηση υπü τον ΦιλÜρετο νε αποδεκιüò οýτε απü τουò Ελληνεò ουιε απü ιουò
Ο ΙοαÜκτοò Κομνηνüò, μειÜ ιην κατÜπντξη ιηò ΑρμÝντουò. Ο ΦτλÜρετοò Ýδραοε ωò ανεξÜρτητοò η-
εξÝγερσηò, προσπÜθησε να εφαρμüσει την αυιο- γεμüναò μÝχρτ ιο 107Β. Με ιην Üνοδο στο βυΖανιτ-
κραιορτκη πολτιτκη και να οργανþσετ ιην απü- νü θρüνο ιου Νιχηφýρ,ου Γ ΒοτανετÜm kar Ýπετ- Βυζανπνü τμÞμα
κρουση ιων ΣελιΖοýκων. Ωστüσο, ατχμαλωτßοιηκε ια απü ττò πτÝσετò που δÝχετατ, αναγκÜΖειατ να δη- του φρουρßου
σε μÜχη kar üταν αυελευθερþθηκε επÝοτρεψε λþσετ υποιαγÞ οτο ΒυΖα- στο Σαχιοýν
σιην Κωνσιανιτνοýπολη. Απü εδþ και Ýπεττα η αυ- νιτνο αυιοΚραιο-
ιοκραιορτκß εξουσßα χÜνετ σε μεγÜλο θαθμü ιον Ý- ρα, με α- )
λεγχο ιηò πüληò, η οποßα περνÜ σια χÝρτα του Φτ-
λÜρετου ΒραχÜμτου, η κενιρτκη πολτττκÞ δε yra
ιη ΜτκρÜ Ασßα κατ ιη Βüρετα Συρßα δεν μπορεß να
εφαρμοστεß, αφου χÜνετ ια βαστκÜ ιηò ερεßσμαια.
Ο Φιλαρειοò ΒραχÜμτò, αρμεντκηò καταγωγßò,
δτειÝλεσε οιρατηγüò επß Ρωμανοý Δ ΔτογÝνη. Με-
ιÜ ιην πιþση και ιην τýφλωση ιου Ρωμανοý, ιο
1071, ο ΦτλÜρειοò εκμειαλλεýειαι την ταραχß που
επτκρατεß εξατιßαò ιηò θυΖανιτνηò ηιιαò στο ΜÜ-
ντΖτκερι Kar αυτοανακηρυσσειατ ανεξÜριητοò κυ- τ--
θερνηιηò μιαò ευρεßαò περτοχηò ιηò ΜτκρÜò Ασßαò, ¸,
που περτλαμθÜνετ τη Μοψουεσιßα, ιην ΑνÜΖαρΒο, ]e,
τη ΜελττηνÞ, την Ταρσü, την Εδεσοα και ιην Ι-,:
']τ
ι-
 9σε- l0s4 μ.χ.
,ι
Safita
Chastel Blanc)
Σοφßτα: βυζοντινü
οχυρü που νιÜλλαγμα ιη δτατηρηση ιηò δτοßκησηò ιων ΒυΖα-
0νΟσΚευOσΤηΚε νιινþν
στρατευμÜτων που Βρßσκογταγ στη γοτιοα-
ΟΠü ΤΟυò ΦρÜγΚΟυò γαιολικη περτοχη με το αξßωμα τογ κουροπαλÜτη
kar ßοωò ιου δομÝσιτκου ιων σχολþν τηò Αναιο-
λÞò.''
Στε μιεσα τΦιJ Ι Ιαυ αιþνα αι € τζòýκα§
Τοýρκοι €μφ§νßζοντα! αß6ξηητικοß κα| Ω
Αιττιþχεια αmοκτÜ ι,τ Ωι ι&ιαÝτò ߺ σηυασß*
ΣελτΖουκιχÞ κατüχmση
Η Ανιτüχετα, δτοτκουμενη απü ιον ΦιλÜρετο,
ξακολουθησε να ανÞκετ οιη βυΖανττνη επτκρÜτετα
μÝχρτ κατ ιο 10Β4. Στα τÝλη του 10Β4 ο ΣελτΖουκοò
ΣουλεßμÜν τμττν Κουτλουμοýò ενÝιαξε την Ανιτü-
χεια σιην επτκρÜτετÜ του. Απü ιον ΣουλεΙμÜν η πü-
λη πÝρασε σιο σουλτÜνο Μαλßκ Σαχ, ιο 10Β7, ο ο-
ποßοò διüρισε κυΒερνßιη τηò τον ΤουρκομÜνο Πα-
γχß ΣτγτÜν (Yaghi Siyan), ΜειÜ ιο δÜναιο του
Μαλßκ Σαχ, τυπτκÜ επτκυρßαρχοò Ýγτνε ο εμιρηò
ΡτντθÜν (Ridιvan) του ΑλÝπτου, Ομωò, ο Γιαγκß
ΣτγιÜν στρÜφηκε ενανιßον του, υπονομευονταò την
εξουσßα του σε συνεργασßα με τον ΝτουκÜχ
(Duqaq) ιηò Δαμασκου και ιον ΚÝρμπογχα ιηò
Μοσουληò.
Ο Γιαγκß ΣτγτÜν δτατηρηοε την εξουσßα στην πü-
λη yra περßηου δÝκα χρüντα. Σε αυτü το δτÜστημα,
ανττμετþπισε την εχθρüτηια του πληθυσμου ιηò
πüληò, που αιοιελουνιαν κυρßωò απü ελληνüφω-
νουò ορ8üδοξουò χρτσττανουò, Συρουò kar ΑρμÝντ-
ουò. Οι Συροι χριοτιανοß. μονοφυσßτεò, or oπoior εß-
χαν πετýχετ ευνοßκÜ μÝτρα υπÝρ τουò απü τον Σου-
λεßμÜν," Þιαν or μüνοτ που δεν ανττδρουσαν Ýντο-
να, ßοωò kar λüγω ιηò δταμÜχηò τουò με τουò ορθο-
48
Ν
Ι
._ º §.ν:,ιιιtßιιe I
! FιιιιικL*Ιι
!.r1l,gr ι-ιΤ5tΙÝ
.Q
€ iιιι{icate mc¸t !
.ιΙοιιlτ ri.ige rrtιr
Ι"ßßΙ'',ß;'ß;ßjßý*,..,.9,,-,
-
δüξουò Kar ιουò ΑρμÝντουò. Ο Γιαγκß ΣτγτÜν αρχτ-
κα φανηκε ανεκιτκüò απενανιι σιουò χρτσττανοýò.
Μüνο με την εμφÜνιση των οταυροφüρων τηò Α'
Σταυροφορßαò, or ouoior δτÝοχιοαν τη Μ, Αοßα kar
πλησßαΖαν ιην Ανττüχετα, πηρε μια σετρÜ περτορτ-
στικþν μÝτρων: φυλÜκτοε ιον πατρτÜρτη ΙιυÜwη Ε'
Οξεßm, εξüρισε επιφανεßò χρισιιανουò και μcτc-
ιρεψε το ναü του Αγßου ΠÝτρου σε στÜβλο yra ια Ü-
λογÜ ιου. Οιαν or σιαυροφüροτ Ýφτασαν Ýξω απü τα
ε- ιεßχη ιηò πüληò, ο Γιαγκι ΣτγτÜ,,,, λογω ιηò πολτττ-
κßò του, δεν μπüρεσε να Βρετ εξωιερτκß βοÞθεια
yra να ανττμειωπßοετ τον κßνδυνο. Ουτε, üμωò, kar
οτ κÜιοικοτ ανιτστÜθηκαν. Οπωò Üλλωσιε προανα-
φÝρθηκε, ο ανιßκτυποò του σχßσμαιοò ιων εκκλη-
στþν οιην Ανττüχετα ηταν ασOενηò, οπüτε or Λαιτ-
νοτ δεν εßχαν αποτελÝσετ θρησκευιικü εχθρü για
ιουò καιοßκουò τηò. Επεττα απü πολτορκßα η Ανιτü-
ΧεΙα Περασε σιην ΚυρταρΧΙα των οταυροφορων, Που
ßδρυσαν ιο ομþνυμο πρτγκτπÜτο. Απü εδþ και πÝ-
ρα Üρχτσε Ýνα νÝο κομμÜττ τηò τοτορßαò τηò πüληò,
ΠΗΓΕΣ
Αννα ΚομνηνÞ, Alexiade ΙΙ, ed. Β. Leib, Paris 1943
ΑτταλετÜτηò ΜιχαÞλ, Historia, Corpus Scriptorum
Historiae Byzantinae, Bonnae Ι853.
ΛÝων ΔτÜκονοò, Historiae, Corpus Scriptorum Historiae
Byzantinae ν, Bonnae Ι828.
ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Angold Μ., Η ΒυΖαντινÞ Αυτοκρατορßα απü το 7025 εωò το
1204. Ι\η]α πολιτικÞ ιστορßα, Παπαδημαò, ΑΕηνα 1θθ7.
Cahen Cl., Pre-OttoInan º¸τΚεγ. Α GeneraL Survey of
the l\[ateria] and SpirituaL Cu]ture and Histo],y, c 1071-

tι a a
ιa a ι
aυΝ
,Ι330. Νe\λ,Υοτκ Ιθ68.
Charanis Ρ,, «The Armenians ßη the Byzantine
Empire», Byzantinodavica 22, Prague 1θ6ι, σ 1θ6,240.
Cheynet J.-Cl , Ροιινο,ßτ et contestations e Byzance (963-
Ι2_ι0) lByzantina Sorbonensia θ], Paris 1990, ο. Β2
Gibb H.A.R., «The Oaliphate and the Arab States», οιο
Setton Κ.Μ, (ed.), Α Hjslory of the Crusades, University
of Pennsylvania Press, Philadelphia 1955, ο. 81-θ8
Runciman S . «The First Crusade: Antioch to Ascalon»,
οτο Setton Κ.Μ . Α History of the Cι,usades Ι Unlversity
of Pennsylvania Press, Philadelphia 1955.
Schlumberger G., SigiLLographje des ducs ed catÝpans
d'Antioche, Archives de 1' Orient latin ΙΙ. 1883.
_ -_ι
Το κüστρο
ΕυαγγελÜιου-ΝοταρÜ Φ , «Σετσμοß σιη ΜτκρÜ Αοßα (6οò- Σοχιοýν, χτισμÝνο
Ι2οò ατ.), αιο Η ΒυΖαντινý ΜικρÜ Ασßα (6οò-12οò ατ.), επýνω σε
ΙΒΕ/ΕΙΕ-ΚÝνιρο γlα τη ΜελÝιη ιου Ελληνισμου «Σπυροò
βυζαντινü
Βασßλετοò Βρυþνηò», ΑΒÞνα 1θ98
φρOυρΙ0
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Συμφωνα με τη δτοτκηττκη μεταρρυθμτση ιηò Ρωμαßκηò
Αυιοκραιορßαò επß Δτοκληττανοý, σιο τελευιαßο ιÝιαρτο ιου
3ου αl., η Υπαρχßα τηò Αναιοληò περιελÜμΒανε τÝσοεριò
δτοτκησετò Αναιοληò, Αοlαò, Πüνιου κατ ΘρÜκηò.
2. Για ιην Üλωση τηò Ανιτüχεταò απü ιουò ΒυΖανιτνοýò,
ΛÝων ΔτÜκονοò, Historiae, Oorpus Scriptorum Historiare
Byzantinae ν, Bonnae 1828, σ. 84 κ.ε.
3. Βλ. Runciman S.. «The First Crusade: Antioch to
Ascalon», στο Setton Κ Μ., Α History of the Crusades Ι,
University of Pennsylvania PreSS, Philadelphia 1θ55, ο.
30Β
4 ΜειÜ τον καιαοιροφτκü σετσμü στην ιüλη, το 528, τηò
αποδüΒηκε το «Θεουπολτò», þοτε να εξασφαλτοτε1 η
προσιαοßα τηò Kar η ατιοιροπß μελλοντικþν καιαοτροφων,
πρακιτκη κοΝη κατÜ τη ΒυΖανττνη ιερßοδο. Βλ.
ΕυαγγελÜτου-ΝοταρÜ Φ., «Σετσμοß οτη ΜτκρÜ Ασßα (6οò-
Ι2οò αι ). αιο Η ΒυΖαντινý ΜικρÜ Ασßα (6οò,12οò α1 ),
ΙΒΕß ΕΙΕ-ΚÝνιρο γlα ιη ΜελÝτη ιου Ελληντσμου «Σπýροò
Βασßλετοò Βρυþνηò», ΑΒÞνα 1998, σ. 2Ι0.
5 ΣωΖονια1 μÝχρι οßμερα μολυΒδüΒουλα των δτοτκητþν ιηò
Ανττüχεταò με επτγραφÝò τηò ακüλουθηò μορφηò:
«σεΒαστοφοροò κατ δουξ τηò μεγÜληò Θεουπüλεωò,
Ανιιοτεßαò. ο ανθρωηοò ιοι κραιοιοι' και αγιου ημþν
θαστλÝωò» κ.λπ Βλ. Schlumberger G., SigiJlograplrle des
ducs ed catÝpalls d'Antioche. Archives de Ι' Orient latin
ΙΙ, Ι883. Του ιδιου. Slgilogrzphie de 1' Empire byzantin,
1ΒΒ4
6. Γτα ιη μειοßκηση ιιιτ,Αρμετ,ßων σιην περιοχη θλ.
Charanis Ρ., «The Arnrenians ßη the Byzantine
Empire», Byzanti]los]aνica 22, Prague 1961, σ 1θ6-240.
?. Βλ. Gibb H.A.R.. «The Caliphate and the Arab States»,
οτο Setton Κ.Μ. (ed.). ,;Ι Ifisrory of the Crusades,
University of Penns],lγania Press, Philadelphia 1955.
8 Το Παιρταρχεßο Ανττοχει.αò ετχε αναδιοργανωδεß μειÜ την
ανακαιÜληψη ιηò πü.\ηò απü ιουò ΒυΖανττνοýò kar
περτελÜμΒανε ιρτα «καΒολτκÜτα»: Ρωμαγýρεωò, ΒαγδÜιηò
(Ετρηνουπολεωò) και Ιβηρßαò, ιο οποßο απο το 1053 αποκτÜ ΠροσκυνητÞò
πληρη ανεξαριηοτα ιυò Εκκληοlα Ιθηρßαò. του 11ου αΙþνα
9, Βλ. Ohe},net J ,Ci.. Pouvor? et contestations ßι Byzance
(θ63-1210) ΓΒ\,Ζαηtßηα Sorbonensia θ], Paris 1θθ0, ο. 45.
10.ΛογοθÝιηò ιου δρομου επß Μτχαßλ Ζ Δουκα (r071-7B).
Παφλαl,οναò ευ\,ουχοò. ιαπετνηò καιαγωγηò, εßχε δßαιελÝοετ
κατ δουκαò Ανττοχεßαò. Με ιην πολτιτκÞ που εφÜρμοοε
προσπαΒησι \,ο ανιιμι ιωπι6ει ιιò κΓνιροφυγεò
φεουδαρχτκÝò δυνÜμετò, οιηρτΖüμετοò σε ιοχυρη κεντρτκη
Υραφεlοκραττα.
].l. Περτοοüτερα yra την κßνηοη του ΦτλÜρειου θλ. στο
Cheynet, üπ,σ Β2
Ι2. Τον τlιλο ιου δομεοιτκου του αποδßδετ η Awa Κομνηνη
στητ, Α,λεξιιßδα Β Αηηα Comnδne, A]exiade ΙΙ, ed. Β.
Leib, Paris 1θ43, 64 5-8.
13. ΜετÜ ιην καιÜληιιιη ιηò Ανιτüχεταò, ο ΣουλεlμÜν
απÝσπασε δυο ναουò απü την ορθüδοξη εκκλησßα κατ ιτò
απÝδωοε οιουò μονοφυοßιεò Το ßδτο αßιημα εlχε υποΒληΒεß
κα1 στον ΦιλÜρειο, χωρßò να γßνετ αποδεκιü. Βλ. Oahen Cl.,
Pre-Ottoman Turkey Α Genera] Survey ofthe Materia]
and Spiritual Cu]ture and History, c. Ι07]--Ι330, Νειι/
York 196Β, ρ. 77 Ι
49
τ1 ΒιιΖαwινÞ Μικφ Ασßα
ΤQαφßα
(6οò Palmyre, Βαρσοθßα 1θ70. Sluukske Α. _ ΒουΝΝτ Α.,
-Ι2οò α1,). Iνστιιουτο ΒυΖαντνþν Gιιι ιυ., Les scιιlptwes fιlneraires de
Ερευνþν του Eθvrkou Ιδρυματοò Α History of Pa]estine ω4-7009, ΡαJmγτε, Ρþμη 1θθ4.
Ερευνþν/ΚÝνιρο yra ιη ΜελÝιη
ιου Ελληντομου «Σπýροò Βασßλειοò
ΚεμπρττΖ 1θθ2. Soykιc π. Ανιγ η. - Wιιι
Ητττι ρ.κ,, Ε.,
Βρυþνηò», Αθηνα 19θΒ.
History of Syria, Δονδßνο 1θ57. Le Temple de BeI α Ραlιηγτε,
Βαιι ιηl., Παρßστ 1θ75.
ΗυιιηρτιRωγ R.S.,
Syria α historica], and
Islamic History,2n Ýκδ., Λονδßνο Sταηòκγ .r, - GαlνιικοννSκι
arcÜtectura] gιιßdε, Λονδßνο 1θθ4.
1991. Μ,, PaJmye, Παρßσι 1θΒ5.
Β.ηιτγ.l., Joιrτεs Α.Η.Μ., Sτεηυ rι.,
Mosaiques d' Apamee, ΒρυξÝλλεò
ºhe Cities of the Eastern Roman Les mosaiques des maisons d'
1977,
Provinces, Οξφüρδη 1θ72. Achi]]e et de Cassiopee α
Bukιvs η.,
Lassus,r., Ρα]ιηγτε, Παρßσι 1θ77,
Μοηιιmεηts of Syria, Βηρυιüò
Sanctuaires chretiens de Swie, Sτοκειηeιτ η,.
2000.
Παρßστ 1θ47. Pa]myra and its Empire.
ΒυτιρR ιτ.ò.,
Lru ο.. Zenobia's Revolt afainst Rome,
επιμ., Publications of fhe Αν Αρμπορ 1θθ2.
Antio ch ΙνΙο s α ic Ρ aveιnents,
Princeton Archaeo]o gicaL
Ειφεdßtßοη to Syτia, 1θ04-1θ05
Πρßνστον 1θ47. Sτκυsε c.,
and 1θOθ, Πρßνοτον 1θ20, LIospscHUETz J,H.G.\ry., Die Totenstadte: Stadt ιιηd Land
Antioch, City and Imperial irn Nords;τien τπαhτεηd der
- Εατlγ Chwches ßη Sγτßα 4th to Spatantike, ΜÜιντò
7th centιsries, Αμστερνιαμ 1θ2θ. Administation ßη the Later 1θθ6.

Cιιιοτ ο.,
Rοιηαη Empirq Οξφüρδη 1θ72. Taro ò.,
Hui]eries de ]α Swie du Nor4 ΜRηαναι ρ., Les campagnes de 1α Syτie du
Παρßστ 1θΒ4. Les itineraries de Pelerinage en Nord, Παρßσι ΙΘΒ1.

CRρsτηιριι κ.Α.C.,
Orient ente le 4e et le 7e siecIe, TcuaιoιVko c..
Παρßοτ ΙΘΒ5. VIlLages aιιtiques de Ια Sγτßε du
Α Short Account of Early lvIuslim
Architectwe, Οξφüρδη 1θ5Β.
ουsτεηΗουτ R., Nord,3 τομ.. Παρßστ 1θ53/1θ5Β.

Cιrnιsπε Ν. LosEBy s.T.,_

ºhe Blessings of PiIgrimage, Trlxιoon,r.,
Ιλινüτò 19θ0. υη port romain du desert:
επτμ., Towzrs ßη ºtansition:
Urban EvoIution ßη Ι.ate
Ppfrl I., Palmwe et son commerce d'
Antiquity and the Early Middle The Christian Art of Byzantine Augμste α Caraca]]a, Παρßοτ
Syz,ia, Μαδρßτη 1θ96. 19Β4.
Ag:es, Αλνιεροοι 1θθ6.
Deιvkιus,r.-Wooo η.,
?he Ruins of Palmyra, Δονδßνο
1753,
Doι.ιι.τεn r,,ιVι.,
The Early Islamic Conquests,
Πρßνστον 19Β1.

DoukpιIs ρ.υ.,
Libanios et Ια teιτe: Discows et
ideologie poΠfique, Βηρυτüò 19θ5.
Dorvιτry ò.,
Α History of Antioch ßη Sγτßα
fuom Seleukus to the Arab
Conquest, Πρßνοιον 1961,
Dzu;vrns H.J.w.,
The ReWion of Ραlιηγτα, ΛÝτντεν
ι976.
GRIηιιικοττSκι Μ., Το 4ο ΦεοτιβÜλ ΒυζαντινÞò ΜουσικÞò που πραγμOτοποιÞθηκε
ΜοηυιηeηΒ fiιneraires de με τη συμμετοχÞ 7 χορωδιþν απü το Λßβονο και τη Συρßα το 1θθθ στο Μπολαμüντ

50