Ε^ΕγΘΕΡοτγπrΑ-ò 24 rονΝrογ 2οο4

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΣτΕΝΑ ΚΑτΑ το ΔΙΕοΝΕΣ ΔικΑιο,
ο Βüσποροò εßνατ η θαλÜοστα
λωρßδα που χωρßΖετ ιην Ευρþπη απü
την Αοßα Kar μÝσα απü ιην οποßα
συνδÝειατ ο Ευξεßνοò Πüντοò με την
Προποντßδα kr απü κετ. μcοα απü τα
ΔαρδανÝλτα, με ιο Aryaio ΠÝλαγοò.
Με ιερÜοττα σιραιηγτκη σημασßα κατÜ
ιουò αρΧατουò rζar μεσουò Χρονουò, με
ατσθηιη ιην παρουσßα ιου ελληντκοý
στοτχòßου, ο Βüσποροò Ýχετ να
επτδεßξετ εξατρειτκü φυστκü κÜλλοò
καιÜ μηκοò ιων ακιþν ιου. Οτ πρþιοτ
χρισιιανικοß ναοι εμφανßσιηκαν σια
ιαρÜλιÜ του γυρω σια 324 μ.Χ.
ΔιÜφορεò συνδηκεò καιÜ κατρουò
ρυθμιΖαν ιη ναυοτπλοßα σια ΣιενÜ,
με σημανιlΚοιερεò αυτη ιου
Κτουιοουκ- ΚαßναριΖη (1774), που
επÝιρεπε σια ρωστκÜ εμπορτκÜ πλοßα
να διαπ_\εουν ια στενÜ. και
ακολουθιοò ιη Συνθηκη ιου ΜονιρÝ
Παρολßο με φεγγÜρι. Ελοιογραφßα (1847) του Ιβαν ΑΙβαζüφσκι (1θ36), που απαγορευε1 σε υποθρυχτα
(ΠινακοθÞκη 0εοδοσßοò, 0υκρονßα) kar αεροπλανοφüρα να πλεουν προò
ιη Μαυρη ΘÜλασσα.
Το σιοτχεßο βÝβατα που δτÝκρτνε
Η συυÜντπσπ κυρßωò καιÜ ιην οθωμαντκη περßοδο
ιον Βüσπορο ηιαν -αλλÜ kar εßνατ-

ΙστOρßαò Ηαι 0μOρφιÜò η πολυπολτιτσμτκüιηια.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΓΕΩποΛΕtκο τΑ ((ΓΙΑ/ιιΙΑ,) ΠΟ^ΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΣ

ιιΠΑΙΧΝΙΔΙ,, τΗΣ πο^ΗΣ ΒοΣποΡοΣ
Τα ΣτενÜ, Τα αρχοντικÜ ΠεριοχÝò
η Τουρκßα στον αιγιαλü και κοινüτητεò,
και οι διεθνεßò ΑρχιτεκτονικÞ θρησκεßεò
ΣυνθÞκεò και ιστορßα και κοινωνßα

Υτιßýwοò αδωπò ΒΑΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠOΥΛΟΣ

ΣιΙÞοξη ýΛηò Σýμωυλοò ÝιδoΦò Σ' ουτü το τεýχοò ουγεργümßαν Δπμιουργιßü
ΝΑΣΟΣΓΚOΛΕΙ/ΗΣ ΣΙΕΡΙΟΣΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ MENSUR AKGUN ELCΙN MACAR ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
ΣυπουσμÞ, επιμÝJιειο ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΣΤΑΘΗΣ ΑΡΣΕΝΙΑΔΗΣ ΣΥΜΕΩΝ ΣΟΛΤΑΡΙΔΗΣ ΑΓΓΕΛιΚΗ τΖΑΝΕtOΠOΥΛOγ
ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ
λΙüυμοι οwεργüτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑΛΙΓΚΟγΔΗΣ ΜΙΧΑ^ΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΣΑΒΒΑΣ Ε ΤΣΙΛΕΝΗΣ
ΠοραγωγÞ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ NEDRET ΙSLΙ ΝΙΚΗ ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΟΓΛΟγ
ΦΩΤΟΕΚΔOΤΙΚΗ Α Ε
Ηλεχτρουιþ üιεýΘwοη iStorika@enet gr
Ειπßπm.ΒιΒλDδεσßσ
Το παρον περιοδικο παρÝχaιατ διýρεüν μαΖι με ιην Χ,Κ ΤΕΓΟΠΟγΛΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α Ε
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΙΙ]Α Αιιαγορευθιαι η ουιοτελÞò πιJληοÞ τοι
 σημειωσειò
Στο μGτοßχμιο δυο κüσμων
ΟοοrδrÜ
«Μ
χα] τηò ΝεφÝληò τηò θεÜò που διαφεντευε τα
συννεφα. Ι\ΙΙια Ζωη γεμÜτη βÜσανα περνουσαν
ια δυο οδελφια, απü ιüιε που στον οßκο του
πατερα τοιη ηλθε κα1 εγκαταστÜOηκε η δευτερη
γυναßκα του κα1 μητμÜ τουò. Η γυναßκα αυτÞ, η
Ινþ, κατÜφερε, τελικÜ, να πεßσει τον ΑOÜμαντα
να θιισιÜσει τον Φρßξο στουò Θεουò, γlα να τοψ
εξευμενßσει κα1 να απαλλÜξουν τη χþρα του
απü τη σιτοδεßα που εßχε ενσκηψετ. ΠÜνω στην
κρßσιμη üμωò aum στιγμη θα παρεμΒει σω[ηρπ
η θεÜ-μητερα, η Νεφελη, και θα στεßλει Ýνα
χριισομαλλο κριÜρι που θα πετÜξει με τα δυο
αδελφια μακριÜ, στον παραμυ8ενιο κüσμο του
ΒορρÜ. Ενα ταξßδι, που Lο τελοò του δεν ýταν
γραφτü να προλÜΒει η Ελλη, αφου Ζαλßστηκε
κ1 Ýπεσε στα στενÜ που χωρßΖουν την Ευμýπη
απü ιην Ασια. Ο Φρßξοò. üμωò, που Ýφιασε
μüνοò του στην παραμυθενια χþρα του ΒορρÜ,
την Κολχßδα, 8υσßασε το κριÜρι κα1 κρεμασε τη
Βαρυτιμη προΒιÜ του (το "χρυσομαλλον δεραò")
σ' ενα δÝντρο, αφηνονταò ωò Üγρυπνο φýλακÜ
|ου ενα φο8ερü δρÜκο...».
Ζlπ υλιγμÝνεò α οι
Ι ο.rορ".ò.ου
Ι αποτελÝσετ,
χαρακιηρτσττκü του Ελληντσμου, σημαδευονταò
συνÜμα ιην ιρτοχτλτειÞ συνÝχετα του γÝνουò: ιην
ποντουüρο ναυττλßα. Απü τα οιενÜ που πüραν το
üνομα τηò Üτυχηò κüρηò, τον ΕλλÞσπογτο, θα
δταβοýν με ια πλοßα ιουò, μετÜ τουò μυΒτκουò
χρüνουò ιηò Αργοναυιικηò εκσιραιεßαò. τα
ελληντκÜ φýλα, γτα να kuprapxnσouv, ηδη απü
τα μÝσα ιου 7ου ατþνα π.Χ., στη μακρτνη εκεßνη
θÜλασσα. που θα ονομÜοουν «καιÜ σχημα
ευφημισμοý») (üπωò πρþτοò οημετþνετ ο σοφüò
σχολτασιηò τηò αρχατοελληνικßò γραμμαιεßαò, ο
μηιροπολßτηò Θεσσαλονßκηò ΕυσιÜθτοò ιο 12ο
ατþνα), φιλüξενη.
Ευξεινοò Πüντοò: üνομα, υου θα δþσουν or
πρþιοτ ιολμηροß πονιοπüροτ απü ιη Μßλητο kar
το οποßο ανττκαιοπτρßΖετ τη διαχροντκÜ
ατοτüδοξη θεþρηοη του ξενιτεμÝνου Ελληνα, ενþ
συνÜμα προσδτορßΖει ιην αποκλετσττκüτηια, τη
μοναξτÜ ιηò γλþσσαò του απÝνανιτ στα ξÝνα
σημεΙωιΙΚα συσιημαια.
Το πÝραομα απü ιο Αιγαßο, ιο λßκνο του
πολτιτσμου ιων μηιροπüλεωγ σιη θÜλαοσα των
σκυθτκþν φυλων, ιον Ευξετνο Πüνιο, üπου
Üνθησαν or ελληντκÝò αιοτκßεò, ο Ελλησποντοò
αποτελεß συνÜμα και ιο γεωγραφικü üριο
ανÜμεσα οιουò δυο δταφορειικουò κüσμουò: την
Ευρþυη του αν8ρωποκενιρτσμοý kar την Ασßα
τηò δεσιοιεßαò. Δυο κüομων δταχροντκÜ
αντßπαλων, που θα συι.υυÜρξουν ωστüσο, yra μια
γεμÜιη χτλτειßα, σιην κοlýτÜ ιου μοναδτκοý
εκεßνου κραιτκου μοτκρωματοò που οημερα εμεßò,
καιαχρησιτκÜ, αποκα,\οýμε ΒυΖÜνττο kar ιο
οποßο, απü ιτò απαρχÝò μÝχρτ το τραγτκü ιÝλοò,
θα αυτοπροσδτορßΖετατ ωò Βαστλεßα Ρωμαßων, ωò
«Ρωμανßα».
Γ κεß, στο μεταLχμιο των δυο κüσμων, που
Η ορßΖεται απü ιον ΕλλÞοπονιο.8α
Ι_, μ.,οφ.ρετ, απü ιιò üχθεò ιου Τßθερη, ιην
πρωτευουσα τηò Αυιοκραιορßαò ιου ο
Κωνσιανιßνοò, üταν πετσθεß üιτ η παλατÜ Ρþμη,
υερßκλετσιη ασφυκιτκÜ αυü τα ΒαρΒαρτκÜ φυλα
Kar με ακüμη Ζωντ(Λ,η ιην παρÜδοση ιων
θεσμþν τηò δημοκρατßαò, δεν ανιαποκρßνειατ πια
στο üραμÜ του να δταφεντευετ ωò απüλυτοò
δεσπüτηò το κρÜιοò του. Η trans]atio imperii, η
ßδρυση ιηò ΝÝαò Ρωμηò, τηò Βασιλευουσαò, στο
μειαßχμτο ιηò Ασßαò θα σημαδÝψει, μοτραßα kar
το μειÝπετια χτλτüχρονο Βßο ιηò: αν η παλατÜ
Ρþμη δταιηρησε, Ýοτω kar κÜποτα αμυδρÜ,
οπαρÜγματα απü ιο ρüλο ιηò Συγκλητου στη
δτοßκηση του κρÜτουò, στη ΝÝα Ρþμη, τη
Βαστλευουοα, η Συγκλητοò δεν εκπληρωσε ποιÝ
ιßποιε παραπÜνω απü τελειουργικÜ καθÞκονια
στην αυιοκρατορικη αυλη.
Στο μεταßχμτο ιων δυο κüσμων, οιτò δυο üχθεò
του Ελλησπüνιου, η χτλτüχρονη αυιÞ ασταττκÞ
δεσποτεßα εκπληρωσε ωσιüσο μια μοναδτκηò
οημασßαò τσιορτκη αποστολη, δταιηρþνταò
αλþθητο Ýνα μεγÜλο μÝροò απü ιην αρχαßα
ελληντκÞ γραπιη παρÜδοοη...
Φαßδατν Μσλιγκοι:δηò
πgοληαι

Βüσποροò εßνατ Ýναò πορθμüò μηκουò 29 χλμ,, ελαχßστου πλÜτουò 350 μÝιρων [μÝσου
υλÜτουò 1.600 μ.] kar θÜθουò μεταξý 20 Kar 52 μÝιρων.
Απü ιη μòικρτνη αρχατüιηια, ο πορδμüò αυιüò, που ενþνετ ιον Ευξετνο Πüνιο με ιην
Προπονιßδα kar τα ΣιενÜ με το Αιγαßο, Þιαν σπουδαßοò εμπορικüò «δρüμοò» kar οτ
ακτÝò του προσÝλκυαν αποßκουò, yra την ßδρυση εμπορτκþν σιαθμþν.
Στη μτκρß χερσüνησο, πλÜτ σττò εκΟολÝò του ποταμου Χαλκηδüνα, ΒρÝθηκαν
εγκαιαστÜσετò απü εμπορεßα φοτντκτκÜ. «Αργüτερα, γυρω σιο 6Β5 ι.Χ., Üποτκοτ απü
ια ΜÝγαρα, με αρχηγü ιον Αρχßα, πηραν ιη θÝση ιων Φοτνßκων kar ßδρυσαν ιη
Χαλκηδüνα, που θα συναγωνßΖετατ σιο εξηò ιο ΒυΖÜνιτο» (ΠÜπυρουò-Λαροýò-
ΜπριτÜνικα, ι. 15, σ. 10Β).
Ο Βüσποροò εκιüò απü σημανττκη παγκüομια υδÜττνη οδüò --απü την εποχη ιηò
Αργοναυττκßò εκοιρατεßαò þò τα μειÜ ιο Β'Παγκüσμτο Πüλεμο χρüντα- Ýχετ φυστκÝò
ομορφτεò.
Ο ΣκαρλÜτοò ΒυΖÜνιτοò αιην «ºοπογραφικη, αρχαιολογικη και ιστορικý
περιγραφý» ιων δýο ακιþν ιου Βοσπüρου γρÜφει το 1Β62 yra τα ξακουσιÜ
«Θεραπεßα», που Βρßσκονιατ «επß τω στüματτ ιου Ευξεßνου Πüνιου».
Το ιοπωνýμτο σχετßΖειατ ενδεχομÝνωò με τα παραθαλÜσστα καλοοργωμÝνα χωρÜφτα,
σιτò δýο ακτÝò του «Φαρμακßα κüλπου» των αρχαßωγ οια οποßα η ξακουσιß ΜÞδετα,
«Βοιανολογουοα», συνÝλεγε φαρμακευττκÜ φυιÜ για δτÜφορεò... θεραυεßεò.
Τα ΘεραπετÜ εßνατ ακüμη γνωστÜ απü νεαντκü ιοßημα του Κ. Κα6Üφη [Ιουλτοò
1ΒΒ2]. (Βλ «Λεýκωμα ΚαΒÜφη», επιμ. ΔÝναò Σα3βßδη, εκδ. Ερμηò, ΑθÞνα 19Β3, ο.
59).
Στα Θεραιεßα -γρÜφετ ο ΒυΖÜνιτοò- εδρευετ ο μητροπολßτηò ΔÝρκων kar εκεß
Βρßσκοντατ τα παραθαλÜσοτα θερινÜ παλÜττα ιηò γαλλικßò πρεσΒεßαò -«το γταλß
αυτü ανηκε ετò τον ηγεμüνα ΑλÝξανδρον ΥψηλÜντη, καρατομηθÝντα ιο 1ΒO7»- Kar
ιηò αγγλτκηò πρεσθεßαò -«παραπλευρωò των μεγÜρων των ΜουροýΖων». Ακüμη ιων
πρεσΒετþν τηò ΝεαπολÝωò Kar ιηò Σουηδßαò.
Στο ιελευιαßο διÝμενε yra Ýνα ιρßμηνο ο 1.νωοιüò στον αναγνþστη του ?«.Ε»-.rστρικÜ,
Σουηδüò περτηγηιßò Bjoznstahl, που και αυτüò Ýγραψε yra τον «πανÝμορφο
Βüσπορο».
Ο Σκ. ΒυΖÜνιτοò επατνεß ιτò φυοτκÝò ομορφιÝò ιου ΜεγÜλου Ρευματοò και αναφÝρετατ
στα «ΠαρÜ ταò üχθαò» γταλτÜ. Το rrro üμορφο «γταλß» ανηκει «ειò ιην οτκογÝνεταν
του περßφημου ΜωχÜμει Αλη ιηò Ατγυπιου».
«ΠαρÜ την ακτην ιου Ρεýματοò -γρÜφετ- ΒλÝπειò τα αναπλÝονια πλοτÜρτα. Ανιτκρυ
εrri τηò Ασßαò, ητιò μüλιò απÝχει λεπτÜ ττνÜ, üλη η καλλονη ιων καιαπρÜοτνων
λüφων» (Σκ. ΒυΖαντßον, «Η Κωνσταντινοýπολιò», Aθnvnσr 1Β62, σ. 11Β).
Ο Κωοτηò ΠαλαμÜò ατο «ΔωδεκÜλογο του Γýφτου» δßνετ μτα ετκüνα: «...Σα να
φýτρωναν (αιτò üχθεò του) Ζο,Ιττεßεò απü πòησινο κι αναΒρýΖαν συντριΒÜνια.. .».
Ο Βüοποροò εßνατ γνωοτüò στην τστορßα Kar yra δηφορεò διαΒÜσειò στρατευμÜτων,
üπωò εκεßνη του 531 π.Χ. Τüιε ο Δαρεßοò, με σχÝδτα ιου ΣÜμτου αρχττÝκτονα
Μανδροκλη, ÝΖευξε ιον Βüσπορο yra να περÜσετ το σιρατü του απü την Ασßα στην
Ευρþπη.
Και το 62Β μ.Χ. «ο Ýπαρχοò του ΒυΖαντßου ÝΖευξε τον Βüοπορογ yra να δταθεß
θρταμθευιτκþò ο ντκητηò των Περσþγ ΗρÜκλετοò» (Γ.Λ. ΑρθανττÜκηò, «Λ4εγ.
Ελλην. Εγκυκλοπαßδεια», τ. Ζ', α.5º4).

ΝΙκοò ΒαρδιÜμπασηò

5
Μγοο: Keι Dτοριe,

Ο Κιοσmò ΠαλαμÜò δßνετ στο

«ΔωδεκÜλογο του Γýφτου» με την εξηò
gτκüνα τον Βüσπορο:
«Κι απο μÝσα απü τουò üχτουò των
ΚατÜστενων
εßταν üλο σα να φýτρωναν
Πολιτεßεò απο πlησwο κι αναΒρυΖαν
συντρýÜνια αιτü ΒλαστÜρια
κι εßτανε οι ανθοß σαν ξωτικÜ,
κι εßταν ωò να χýνοwαν απü ψηλÜ
σε μαλαματÝνlεò μεσα στÝρνεò μια
Βροχý απü λυχνιτÜρια».

του ΣτeοΗΑρΣΕΝιΑΔΗ
φýολüγου -εκπαιδευτικοý
Ζωγραφεßου Γυμνασßου-Λυκεßου
Κωνστα.,τινοýποληò

üσποροò: πορθμüò που χωρßΖετ ιην Ευρþπη απü ιην
Ασßα kar συνδÝετ ιον Εýξετνο Πüντο με ιην Προ-
ποντßδα. Το «θαλασστνü φßδτ» που απλþνεται σε
κατÜφυτεò ακτÝò, δασωμÝνουò λüφουò, θαθεßò κüλ-
πουò Kar μτκροýò üρμουò. Οιαν κÜποιε καταπονιß-
στηκε η γη που Ýνωνε ιην Ασßα με την Ευρþπη kar
δημτουργηθηκε η λεκÜνη τηò Μαýρηò ΘÜλασσαò,
ια νερÜ ιων ποταμþν χýθηκστ ορμηυτd, οκÜδεκτα
προò ιο Νüτο. Δημτοýργησαν Ýνα τερÜσιτο ρηγμα
στουò Βραχþδειò λüφουò r<r Ýναò ιρομερüò οεισμüò
Ýσκισε ιο Ýδαφοò Kr Üφηοε τα νερÜ να περÜσουν
yra να ενωθοýν με ια νερÜ ιηò Προποντßδαò.
Ο ονομασιüò Βüσποροò ιüσο καιÜ ιουò αρχαßουò
üσο kar καιÜ τουò νεüτερουò χρüνουò αταφÝρειατ
με πλεßοιεò ονομασßεò: «ΕκΒολαß» ιον αποκÜλεσε
ο Φýüστlητοò, «Θýρατ» ο Αρτστεßδηò, «Κλεßδεò
Πüντου» ο Ευριπßδηò, «Σιενωπüν Σκολτοý Πüρου»
τον χτρακτηρßΖετ ο Απο]ýþντοò ο Ρüδτοò. Or Βυ-
Ζστιτνοß συχνÜ τον ανÝφεραν μüνο με ιον προσδιο-
ριομü «Στενüν» η «Ρεýμα». ΜετÜ την Αλωση οι
Ο8ωμωιοß τον αποκαλουσαν «ΜυογÜΖ» (Πορθμü),
«Βüσφορο», δε, ιον λÝνε or Ευρωπαßοτ.
Γτα ιην ειυμολογßα ιου ονüματοò Βüσποροò δεν
γνωρßΖουμε τßποιε το θbττκü. Αλλοτ υπενθυμß-
Ζουν το μυθο, κατÜ τον οποßο ο Δßαò ερωτεýθηκε
ιην Ιþ, κüρη ιου βαοτλτÜ ιου Αργουò kar τÝρετα
ιηò Ηραò. Η Ζηλüτυπη Ηρα τη μειαμüρφωσε ιüτε
σε αγελÜδα Kar για φυλακα τηò Ýδωσε τον Αργο.
Ο ΕρμÞò με δταιαγη του Δßα σκüτωσε τον Αργο.
Η Ηρα yra εκδßκηση Ýσιετλε μτα θοßδüμυγα kar
ανÜγκασε ιην Ιþ να περßπλανηθεß αρχτκÜ σιο Ιü-
ντο. ΜειÜ πÝρασε ιον Βüσπορο (Βουò+πüροò),
πßγε σιην Ασßα και τελτκÜ κατÝληξε σε ανθρþ-
πτνη μορφη. Αλλοτ τσχυρßΖοντατ üιτ το πρþτο
 1. ΔορυφορικÞ
ουνθειτκü εßνατ το προOειτκü μüρτο τηò αρßαò δμοý, οφεßλειαι στα μεγÜλα ρωστκÜ kar βαλκα- φωτOγραφßα του
γλωσσαò, ιαυτüσημο με το «παρÜ» kar ουνεπþò το ντκÜ ποιÜμτα που εκθÜλλουν στη Μαυρη ΘÜλαο- Βοσπüρου και τηò
üνομα σημαßνει υαρÜ τον πüρο. ΑλλÜ kar η ετυ- σα και οτουò συχνοýò Βüρετουò η θορετοαναιολτ- γýρω περΙοΧÞò.
μολογßα αυτÞ εßνατ ΒεθτασμÝνη. Αλλοι, δε, λενε κουò ανÝμουò που συνηδßΖουν να επισκÝπτονται 2.0 ΒüΟτΙοροò
üιτ ξεκßνηοε απü τα ασκτÜ (δοχεßα υγρþν), που Þ- ιο χþρο. Η ιαχýιητα με ιην οποßα τρÝχετ ιο νερü με φüνΤΟ Την
ταν φιταγμÝνα απü δÝρμα βοδτου kar or ΘρÜκεò
περνοýσαν ιον πορο μειαφÝρονιαò ιο εμπüρευμÜ
ιουò μÝσα σ' αυτÜ.
Το θαλασοτνü, λοτπüν, φßδτ μηκουò αρκετþν χτ-
λτομÝτρων, οε παρÜκιια μÝιρηση, ελßσσετατ ακο-
λουθþνιαò το ανÜγλυφο του εδÜφουò. Σιενευετ
kar φαρδαßνετ, οιρßθετ δυττκÜ και υσιερα θüρετα,
νοττοδυιτκÜ kar ανατολτκÜ, Üλλοιε πρ οχωρþνιαò
μÝσα στη μτκραοταιτκη γη Kar Üλλοτε σιη θρα-
κΙΚη.
Το ορμηττκü ρευμα, που κατεβαßνετ προò την
Προπονιßδα, οαρþνονταò την επτφÜνετα του πορ-
Μγοο: I(eι Dτοριe

δταφüρων λαþν γτα ßδρυοη αποτκτþν σιη γυρω πε-

ριοχη ιου. Ηδη üμωò απü τουò αρχαιüτατουò χρü-
νουò η περτοχß δεν Þιαν ακαιοßκητη. Σιην aoraτr-
κη πλευρÜ ιηò Προποντßδαò, κονιÜ στον ποταμü
Χαλκηδüνα, θρÝθηκαν νεολτθτκÜ κατÜλοτπα, ενþ
στην ευρωΠαΙκη αΚτη, σιο ακροτατο σημεΙο οΠου
σχημαιßΖειατ ο ΚερÜτιοò, η αρχατολογτκÞ σκαπÜνη
Ýφερε στο φωò υπολεßμματα κυκλþπειου τεßχουò.
Οι λαοß που καιοτκοýσαν ια χρüντα εκεßνα στην πε-
proxn ιου Βοοπüρου θα πρÝπετ να Þιαν θρακτκηò
καιαγωγηò, üπωò τουλÜχτοιον φαßνειατ απü ττò ο-
νομασßεò των δεþν τουò. Εχουν οωθεß ανÜγλυφεò
παρασιÜσειò ενüò απü ιουò θεουò τουò, ιου ιππÝα-
θεοý, που λαιρευüιαν και σιο αρχαßο ΒυΖÜνττο ωò
Ζευò-ßππετοò.
Την εποχη ιου αιγαιακου πολτττσμου, γυρω απü
5, Κουστωδßο τον ποιαμü Χαλκηδüνα ηιαν εγκατεστημÝνοτ Φοß-
0θωμονþν Ýξω νικεò, Αργüιερα, γυρω σιο 6Β5 π.Χ., Üποτκοι απü
απü τα τεßχη τηò τα ΜÝγαρα, με αρχηγü τον Αρχßα, πηραν τη θÝοη
Κωνσταντινοý- ιων Φοτνßκων kar ßδρυσαν ιη Χαλκηδüνα, που θα
ποληò και Τοýρκοι συναγωνßΖετατ στο εξηò το ΒυΖÜνττο. Ο ανιαγωντ-
οξιωματοýχοι με σμüò αυτüò δταφαßνετατ οιο μýθο ιων ΒυΖανττνþν,
φüντο την Αγßα συμφωνα με ιον οποßο, üταν ιο 65Β π.Χ or Μεγα-
Σοφßα (6)
ρεßò Üποτκοτ ξεκßνησαν με επτκεφαληò τον Βι2α-
ντα yra ιην περτοχη του Βοσπüρου, συμΒουλευθη-
καν το μανιεßο ιων Δελφþν, ιο οποßο χρησμοδüιη-
σε üττ Ýπρεπε να τδρυσουν ιη νÝα πüλη αττÝνανιτ,
στην «πολττεßα των τυφλþν», που για τουò ΒυΖα-
νιτνοýò δεν Þταν Üλλη απο ιη Χαλκηδüνα.

Ýχρτ την αχμη ιηò Οθωμανικηò Αυτο-

πτει τη ροη του. Εδþ το «αναφüρτ» αναμιγνýετατ
με τα ετιιφανετακÜ ρευματα και σιρÝφετατ ξανÜ
προò το Νüτο.
Αυü πλευρÜò λαþν, οι πρþιεò μαριυρßεò για την
περτοχη του Βοοπüρου καλυπιοντατ απü ιη οκτÜ
του μýθου kar σχετßΖοντατ με ιον ΙÜσονα και την
Αργοναυιτκη εκστραιεßα. Αργüτερα, ο Βüσποροò Ý-
γινc Ýναò ατιü ιουò πιο οημανιικουò εμπορτκοýò
δρομουò και Üρχτσε να ελκυετ το ενδταφÝρον των
Ο Βüσηοροò αηοτÝΠεσε στουò οβχαßοιJò
κOι μÝσουò χρüνουζ μ,ο οπü τιò
πιο σημοντικÝζ παγκüσμι€ò ßJδÜτινΕò οδοýò
κραιορßαò ο Βüσποροò αραιÜ μüνο κα-
τοτκοýνιαν για ιο φüΒο ιων εκÜσιοιε ε-
πτδρομÝων. Ο Βüσποροò αποιÝλεσε οε
üλη τη διÜρκεια ιων αρχαßων κατ των
μÝσων χρüνων μτα απο ιτò πro σημανιτκÝò παγκü-
σμτεò υδÜιτνεò οδουò. Απü την εποχη τηò Αργο-
ναυιτκßò εκοιρατεßαò þò τα μειÜ το Β Παγκüσμτο
Πüλεμο χρüντα δτατηρεß ιη σπουδατüιητÜ του ωò
νευραλγτκοý σημεßου στον πßνακα ιηò δτεOνουò rro-
λτιτκηò. ΟπωσδÞποιε η σπουδαιüτητÜ ιου αυιη
φαßνετατ, κÜτω απü ιο φωò των δεδομÝνων ιηò νÝ-
αò οτρατηγικηò Kar ιτò δυναιüιηιεò των νÝων ü_
πλωγ να εξασθενßΖετ, Αυτü προκετμÝνου yra ουρ-
ραξη διεθνουò Ýκιασηò, ενþ σε πολÝμουò τοπτκηò
σημασßαò kar μÜλτστα με ια συμθαττκÜ üπλα δτα-
ιηρετ πÜνιοτε ιη σπουδατüτηιÜ του.
Σημερα ο Βüσποροò κατοτκεßιατ σε üλο ιο μßκοò
ιου, δυιικÜ kar ανατολτκÜ. με ιουò οτκισμοýò που Ý-
χουν γßνετ Kar ιιò ελληντκÝò κοτνüτητεò που Ýχουν
δταμορφωθεß απü ια παλτÜ kar συνεχßΖουν να υφß-
στανται, Ýσιω ι<ar με μετωμÝνο αριθμü υληθυσμου.
ΣυνεχßΖετ να δταιηρεß ια πρωτεßα σε ομορφτÜ kar
φυοτκü περτΒÜλλον και να προσελκυετ ιουò επτ-
σΚεΠτεò. Ι
324
Σια παρÜλτα του Βοοπüρου
εμφανßΖοντατ or πρþτοι
χρτσιτανικοß ναοß επß Sαστλεßαò ιου
Κωνσιαντßνου του ΜεγÜλου. Σ'
αυιÞ ιην περßοδο ανÞκετ kar ο
ναüò οιο ΜÝγα Ρεýμα.
628
Ο Ýπαρχοò τηò Κωνστανιτνοýποληò
γεφυρþνετ ιον Βüσπορο μειαξυ
του Ρουμελη ΧισÜρ kar ιου
Αναιτολοý ΧισÜρ, yra να δταβεß ιο
στενü ο αυτοττÜτοραò ΗρÜκλετοò.
α65
Ο Ριßτοι εκσφαιευουν εναντßον
τηò Κωνστανττνοýποληò. ΦτÜνουν
μÝηιι το Ιερü.
94Ι
Ριßσοι εmδρομεßò καιασιρÝφουν ιο
σημανττκüτερο λτμÜντ ιου
Βοσπüρου, το ΣωσθÝντο (ΣιÝνη).
Ιο96
Or σιαυροφüροτ στραιοπεδεýουν
στον Βαθυκολπο
(Μπουγτουκιτερε).
ßαΒ
Ο θενετικüò στüλοò αποβýÜΖετ
σφαιü στο ΜπεστκτÜò yra την
uoλropkra ιηò Κωνστανιτνοýποληò.
ß7οò οl.
Σιον Βüσπορο αναπιýοοοντατ οτ
εμΠορτΚεò μειαφορεò Προò ιην
Κωνσιανιτνουπολη.
ΠολλαπλαστÜΖονιαι οι δßκωπεò
ΒÜρκεò yra ιουò επτΒÜτεò kar or
μαουνεò Yra ια εμΠορευμαια.
ß626
Ο οουλιÜνοò ΜουρÜτ Δ κλεßνετ με
αλυσßδεò ιον Βüσπορο στη θÝση
ΣερÜπτο, yra να προφυλÜξετ ιην
πρωιεýουσα απü ττò ευτθÝσετò ιων
ΚοΖÜκων.
Ι628
Ο σουλιÜνοò ΜουρÜι Δ'
ΚαιαοκευαΖεΙ το φρουρτο του
Ρουμελη ΚαβÜκ στη θÝοη παλατοý
βυΖανττνου φρουρßου.
ß68ο
Περßπου Β00 Üιομα εργÜΖοντατ σιτò
μαουνεò ιου Βοσπüρου. ΑρχßΖει η
συντεχντακÞ οργÜνωση ιων
μαουντÝρηδων.
ß783
ΓÜλλοò μηχαντκüò καιασκευÜΖετ
ιο οχýρωμα τηò Ντελη τÜπταò, Ýνα
απü ια καλýιερα ιου Βοσπüρου,
ßα3α
Στην ΚÜνλτιΖα, σιην ασταττκÞ
üχθη. υπογραφειατ η σημανττκß
εμπορτκη συνθηκη ιηò
Ο8ωμανικηò Αυτοκραιορßαò με ιην
Αγγλßα.
Ι833
Or Ρþσοτ, ντκηιÝò του
Ρωσοιουρκτκου πολÝμου,
αναγκÜΖουν ιουò Τοýρκουò σιην
υπογραφη συμφωνßαò οιη θÝση
ΧουγκτÜρ Ισκελεσß. με ιην οποßα
ια ΣιενÜ κλεßνουν yra ιουò ξÝνουò
σιüλουò.
ß853
Ο σουλιÜνοò Αμπνιουλ ΜετΖßι
καιασκευÜΖετ σττò üχθεò ια
ανÜκτορα ιου ΝτολμÜ ΜπαχτσÝ.
ß854
Ο συνασπτσμÝνοò στüλοò Αγγλων
και ΓÜλλων αγκυροΒολεß σιο
λιμÜντ ΜπÝικοò, πprv αναχωρßσει
yra ιον Ευξετνο. με τελικü
προορτσμü ιην Κρτμαßα τηò Ρωσßαò.
Ια65
Ο σουλτÜνοò Αμπντοýλ ΑΖßΖ
κατασκευÜΖει λαμπρÜ ανÜκτορα
οιη θÝση ΜπεηλÝρμπεη.
ΤÝΛη Ι9ου σl.
Χρτσιτανοß kar εθραßοτ αποιελοýν
την πλετονüιηια σιην ευρωπαßκη
πλευρÜ ιου Βοσπüρου. ενþ στην
ασταιτχÞ πλευρÜ Kuprapxouv or
μουσουλμÜνοτ. Thv ßδτα υερßοδο
οτον Βüσπορο κατασκευÜΖονται
τριωροφα Kar ιετραωροφα
θÝρειρα.
Αποψη τηò
Κωνοταπινοýποληò
με φεγγüρI.
Ελοιογροφßα
(1846) του Ιβαν
Ιßβοζσφσκι
(Ρωσικü Μουσεßο
Αγßαò
Πετροýποληò)
9
ΓεοποτιτικΗ
του MEτ.ιSUι AkcUN
, διδÜκτορα
ατ,αηλ. καθηlτττfi
Πολιτιστικοý Πανεπιστημßου τηò
Ισταμποýλ*
πρþτη γεφυρα πÜνω απü ιον Βüσπορο δεωρηδη-
κε απü ιη δυττκÞ οιρατηγικη κοτνüτηια. στιò αρχÝò
ιηò δεκαετßαò του Ιθ70, ωò το οýμΒολο του μελλο-
νιτκοý πολτττκοý ρüλου τηò Τουρκßαò. Η Τουρκßα
θεωροýνταν üττ συνÝδεε την Αναιολη (δτÜβαΖε ΜÝ-
ση Αναιολη) με ιη Δýση, üπωò η κατνοýργτα αυτη
γεφυρα ουνÝδεε το ΟρτÜκτοß με ιο ΜπεηλÝρμπεη.
Το εμπüδτο κατÜ τηò ρωστκηò επÝκτασηò προò ιη
ΜÝση Αναιολη μειαμορφþθηκε σε γεφυρα προò
10
τη ΜÝση ΑνατολÞ σιο αποκορυφωμα τηò υφεσηò.
Η δευτερη γÝφυρα τιÜνω απü ιον Βüοττορο, απü την
Üλλη, δεν Ýτυχε σιρατηγτκηò προσοχηò σιη δεκα-
ετßα του 1θΒ0. Η υφεση ιερμαιßσιηκε με τη σοΒτεττ-
κη ετοβολÞ οτο ΑφγαντσιÜν. Η Τουρκßα καλου-
νταν, yra Üλλη μια φορÜ, να παßξετ τον παραδο-
στακü οιρατηγικο ρüλο τηò.
Οιαν ο συμθολικüò ρολοò ιηò γÝφυραò ηρΒε πÜ-
λτ οτο προσκÞντο, ο Ψυχρüò Πüλεμοò τερμαιßστη-
κε και οι νÝεò χþρεò που προηλθαν απü την rrpþ-
ην Σοβτειτκη Ενωοη επτΖητοýοαν ιη δυττκη υπο-
σιßρτξη yra να σιαθεροποτησουν ιην ανεξαριησßα
τουò. Η Τουρκßα, δηλþνονταò την εδραßωοη ιου
ιουρκικου κüσμου απü ιην Αδρταττκη μÝχρτ ιο Στ-
ντκü Τεßχοò, ηιαν τþρα Ýναò καλüò υποψßφτοò yra
σýνδεση τηò Ανατοληò (διÜθαΖε τþρα Κεντρτκη
Ασßα) με τη Δýοη, yra üσο δτÜσιημα κυρταρχοýσε
 ,l.
Η δεýτερη
γÝφυρα του
Βοσπüρου
συμπλÞρωαε τη
σýνδεση τηò
ευρωπαßκÞò με
την ασιατικÞ οκτÞ
τηò Τουρκßαò και
αναβüθμισε το
γεωοτρατηγικü
ρüλο τηò χþραò.
2, ΡωσοτουρκικÞ
ναυμαχßα Ýξω
απü τον ΤσεσμÝ
σπò 25-26
,l770,
Ιουνßου
Ελαιογραφßο
(1848) του Ιβον
ΑΙβοζüφσκι
(ΠυακοθÞκη
0εοδοσßαò,
0υκρανßα).
Το 'Ι774 με τη
ΣυνθÞκη του
Κουτσοýκ-
ΚOßlυαρτζÞ 0ι
Ρþσοι απÝκτησαν
το δικαßωμο
ελεýθερηò
ναυσιπλιßßbò

η υολτιτκη ιων ΗΠΑ: «Πρþτα η Ρωσßα». Ο συμΒο-
λικüò ρüλοò τηò γÝφυραò, που ενθαρρυνθηκε κυ-
ρßωò απü τουò ετδημονεò του ερευνηττκου τδρυμαιοò
RAND, Ýστω Kar δτσιακττκÜ, δεν επÝΖηοε ουιε τηò
δτακυθÝρνησηò Ιζλßντον.
Απü τα μÝσα τηò δεκαειßαò του 1990, μüνο κÜποτ-
οò δημοσιογρÜφοò ιη χρηστμοποßησε γοητευμÝνοò
απü την ιοποOεσßα και την τοιορßα του Βοσπüρου,
Ομωò πολý σπÜντα χρηστμοποτεßται για να τονßσετ
το δυναμτκü περτφερετακü ρüλο τηò Τουρκßαò στην
Ευρωυαßκη Ενωση, παρ' üλεò ττò συΖητßσετò, πτ-
θανüν εξατιßαò τηò χαμηλου προφßλ στρατηγτκηò
τηò Ε.Ε. οτα δτεθνÞ Ζηιηματα. Ανημπορη να ανα-
πτýξετ τη δrkn τηò πολτιτκÞ ασφÜλεταò, ανεπαρκηò
ι,]ò περτφερετακüò παßχτηò, εξαριημÝνη σε μεγÜλο
θαθμο απü ιτò ΗΠΑ yra τη δτκß ιηò ασφÜλετα, η
Ε.Ε. kar η στρατηγτκη ιηò αρνßδηκε να δετ ιην
Τουρκßα αιü αυτη την οπτικη γωνßα. Την εßδε μü-
νον ωò πτOανη πηγη προΒλημÜιων.
ΑνεξÜρτηια απü τη ουμΒολτκη αξßα των δυο γε-
φυρþν που συνδÝουν την Ευρþπη με τον υυüλοτπο
οιερτανü αφροαοταιτκü χþρο, or Ευρωπαßοτ δεν η-
ταν τκανοß να ανιτληφθοýν τη δrapkn οιραιηγτκß
σημασßα των Τουρκτκþν Στενþν. Με την εξαßρεση
λßγων Ελληνων αναλυιþν, δεν υπηρχε Üλλη ση-
μανττκη μελÝιη απü ιουò Ευρωπαßουò πÜνω σιην r-
σιορßα του Ζηιημαιοò των Σιενþν, παρÜ ιο γεγονüò
üιτ Þταν ιο κýρτο πεδßο ανταγωντσμοý μειαξυ ιων
μεγÜλων δυνÜμεων σε üλη τη δτÜρκετα του 19ου
kar μεγÜλου μÝρουò ιου 20ου ατþνα. Or Ευρωπαßοτ
εΙΧαν ιην ταση να αρνουνιατ την ΙσιορΙα.
Τα ΣτενÜ θεωρουνταν αυü ιουò Βρειανουò ωò ε-
μπüδτο κατÜ ιηò ρωστκηò επÝκτασηò οιην αναιολτ-
κη Μεσüγετο. ΠροσπÜθησαν να εμποδßσουν Ýνα )
11

Ι γερση του Aryuuιrou κυΒερνηιη ΜεητÝτ ΑλÞ ιο
f
3. Η βÜση
πυροβολικοý μεγÜλο ανιßπαλο να παιÞσετ πüδτ στην περτοχη. Η
στην Ýξοδο επÝκταση τηò Ρωσßαò στη Μαυρη ΘÜλασσα στο τÝ-
του Βοαtüρου λοò του 1Βου ατþνα ανησýχησε τουò Βρειανοýò, kar
γΙα ΤΟν ÝλεγΧΟ or αγγλορωοτκÝò σχÝοετò επηρεÜστηκαγ βαθτÜ α_
των Στενþν. πü επßμογεò, συγκρουüμενεò ΒλÝψειò yra το καθε-
λοδοξßεò. ΠροσυÜθηοαν, εκφοΒßΖονταò την Τουρ-
κßα, με τη δυναμη ιων üπλων Kar με τη συναψη
ουμμαχτþν, να αποκτÞσουν ιο δτκαßωμα ελευθερηò
ναυστπλοßαò των πολεμτκþν ιουò πλοßων.
Εναò ρωστκüò σιüλοò, yra παρÜδετγμα, επτιρÜ-
πηκε να περÜσετ απü ιον Βüοπορο kar τα Δαρδα-
Το ΙΒο αιþνο το Στενü δεωροýντον
οπü τουò Βρετονοýò ωò Εμπüδιο γιο τη
ΡωσικÞ €πÝκτοση στην ονατοηικÞ Μεσüγειο
Ι2
νÝλτα yra να ακολουαÞσει την εκστραιεßα ιου Να-
πολþντα στην Αßγυπιο. Η ρωστκη κυΒÝρνηση
προσπÜθηοε να δταιηρησετ το προνüμτο αυιü κατÜ
τη δτÜρκετα ιων Ναπολεüντετων πολÝμων κατ επι-
χεßρησε να βελιτþσετ ιη θÝση τηò καιÜ ιην εξÝ-
1Β30. Το μυσιτκü Üρθρο ιηò Συμφωνßαò του Χου-
γκτÜρ Ισκελεσß σττò Β Ιουλßου ιου 1Β33 üριΖε ρητÜ ü-
ιτ ο σουλτÜνοò θα Üνοτγε τα ΣτενÜ γτα τα ρωστκÜ
πολεμτκÜ πλοßα, ενþ θα τα κρατοýσε κλετσιÜ yra
τα υολεμτκÜ υλοßα των Üλλων δυνÜμεων.
Το Üρ8ρο αυτü, που αυmφουσε τουò üρουò τηò
αγγλοτουρκτκηò ουνθηχηò ιου 1ΒOθ -κατÜ ιην ο-
ποßα η παλατüιερη ρυφτση ιηò Οθωμανικηò Αυ-
ιοκραιορßαò, που απαγüρευε σε üλα ια πολεμτκÜ
πλοßα να μπουν οτα ΣιενÜ, προοεπτκυρþθηκε ωò
το καθεσιþò ιων Στενþν- δεν θα μπορουσε να δτα-
ιηρηθεß επß μακρüν. Η συνθηκη ιου ΧουγκτÜρ
Ισκελεσß ακυρþOηκε ιο 183θ Kar μτα δτÜσκεψη υου
Ýγτνε σιο Λονδßνο δυο χρüντα αργüτερα επανεπι-
κýρωσε το παλατüιερο καθεστþò τηò Οθωμαντκηò
Αυιοκραιορßαò. Εßχε üμωò δημτουργηθεß προηγου-
μενο Kar παρüμοτεò απαττησετò τÝδηκαν σε δτÜφο-
ρεò Üλλεò περτσιÜοετò απü τουò Ρþσουò.
Η τελευταßα ιÝτοτα περßσταση Þιαν στο τÝλοò ιου
Β Παγκοσμßου ΠολÝμου. Το 1θ45 η Τουρκßα ßιαν
Ýναò τδαντκüò υποψηφτοò γτα πολτττκÜ παΖαρÝματα
μειαξυ των μεγÜλων δυνÜμεων. Εßχε εγκαταλεßψετ
τουò συμμÜχουò ιηò οιον πüλεμο kar εξαναγκÜσιη-
κε να ευτιρÝψετ το πÝρασμα δευτερευüντων γερμα-
ντκþν πολεμτκþν πλοßων. Ο προατþντοò εχθρüò, η
«Ρωσßα», εßχε φιλικÝò σχÝοετò με τη «σιραιηγτκß
σýμμαχü ιηò» Βρειανßα. Επß υλÝον, η κυΒÝριτηση
των ΗΠΑ ττροσπα8ουσε να δεσμευσετ τουò ΣοOτεττ-
κουò στα μειαπολεμτκÜ οχÝδτÜ ιηò, σια οποßα τα μτ-
κρÜ ιφÜτη, üπωò η Τουρκßα, θα Þιαν απλþò παθη-
ιτκοß παρατηρητÝò ιων νÝων δτεθνþν σχÝσεων.
Ο ΡοýΖβελτ φατνüταν αναγκασμÝνοò να αγνοεß
τα ανησυχητικÜ σημÜδια λüγω των μεγÜλων συμ-
φερüντων που εμυλÝκο,"ταν. Or βαστκÝò αρχÝò τηò
πολτττκßò αυτßò δταιηρηθηκαν επßσηò απü ιη δra-
κυθÝρνηση του Τlηýμαν, τουλÜχτσιον καιÜ ια
πρþια χρüντα. Στη ΓτÜλια Ýδωσαν οχεδüν απüλυτη
ελευθερßα σιουò Ρþοουò σε ü,ττ αφοροýσε ια ΣιενÜ,
üιαν αναΖηιουσαν νÝα θÜση yra να ελÝγξουν την
περιοχß. Σιο Πüισνιαμ ο Τσüρτσý kar ο Τροýμαν
δÝληοαν να κραιησουν ιον Ýλεγχο ιων Στενþγ αλ-
λÜ ηταν πρüθυμοτ να θυοτÜσουν την εδαφτκß ακε-
ρατüτηια τηò Τουρκßαò.

αρ' üλ' αυτÜ, η αλλαγß πολτιτκηò ßρθε

νωρßτερα απü ü,ιτ αναμενüιαν. Οταν or ε-
πßσημεò ουΖητýσετò kar η ανταλλαγß δτ-
πλωμαιτκþν ανακοινþσεων σχεττκÜ με
ιην αναθεþρηοη τηò Συνθηκηò ιου Μο-
\,¸)θ του 1936, που ρýθμτΖε ιο καθεστþò των Στενþν
υπÝρ ιων Σοβτετχþν, ιερμαιßσιηκαν ιον ΟκτþΒριο
ιου 1θ46, οι εξελßξειò Ýφεραν σιο προσκηντο ιη Ζω-
ττκß σημασßα ιηò Τουρκßαò κατ οτ σοβτειτκÝò απατ-
τησετò στραγγαλßσιηκαν. Or Αμερτκανοß εßχαν δεß-
ξετ ιην επτθυμßα τουò να υπερασπτσιοýν την Τουρ-
κßα στÝλνονταò το πολεμτκü πλοßο «Μτσοýρτ», ιο
πro τοχυρü πλοßο του αμερτκαντκοý ναυττκοý, στην
Ισταμπουλ. 5, Η ΣυνθÞκη
Απü ιο 1θ46 το πρüΒλημα των Σιενþν παρÝμετνε θνþν στενþν. Οποταδßποιε προοπÜθετα ανα8εþρη- του ΜοντρÝ
αδρστÝò. Αντßθετα με τουò προηγουμενουò rσxupr- σηò τηò «νüμτμα» ξεπερασμÝνηò συνθßκηò μπορεß διασφαλßζει
ομοýò τουò, οτ Ρþσοτ εßναι τκανοποτημÝνοτ με το r- ευκολα να οδηγησετ σιην κατÜρρευση ιηò kar Ýτστ το ρωακü
σχυον καθεστþò ιων Στενþγ δηλαδÞ με ιη Συνθη- να θÝσετ σε κßνδυνο üλα ια δτκατþμαια Kar ια προ- συμφÝροπ0
κη του ΜοντρÝ ιου 1936. Οταν λοτπüν η Αγκυρα νüμτα ιων Ρþσων. ναυσtπλσßßò αη
πÝρασε Ýνα συμυληρωμαιτκü νüμο με σκοπü να Σιην υραγμαιτκüτηια η Συνθηκη ιου ΜοντρÝ Μεσüγειο, αλλü
δημιουργεß μτα αüρατη συμμαχßα μεταξý Ρωσßαò δßνα κοι προνüμια
ρυθμßσετ ιη δτÝλευση των πλοßων που μειÝφερστ ε-
στην Τουρκßο.
πτκßνδυνο φοριßο, αφοý το Νοθοροσßσκ Ýγτνε κÝ- kar Τουρκßαò. Kar οτ δýο Ýχουν συμφÝρον σιη δτα-
6, Τροýμον,
ντρο μεταφοlýò πειρελαßου τον ΙανουÜρτο του 1994, τηρηση του παρüνιοò καθεσιþτοò των Σιενþν παρÜ
Στüλυ κοι
η Μüσχα αμφτσΒßτησε τη νομτμüτηιÜ ιου σιη θÜση τα μετονεκτημαιÜ ιου. Η Τουρκßα δεν προιß8ετατ
Τσüρτσιλ
τηò Συνδηκηò του ΜοντρÝ. να θυστÜσετ ια προνüμτα ιηò Συνθηκηò του Μο-
οτο Πüτσιιτομ
Η Ρωσßα επß ιου παρüντοò θεωρεß ιη ΣυνθÞκη ντρÝ, κα8þò αυιÞ 8α ωφεληοετ μüνο ιουò Αμερικα-
επιβεβαßωσαν
ιου ΜονφÝ ωò rεpn αγελÜδα, ανησυχþνιαò üττ η νοýò kar θα αποστερησετ απü την Τουρκßα Ýνα ση-
το δικαßωμσ
πολλÞ πßεση θα μυοροýοε να οδηγησετ σε αιιαι- μανττκü γεωπολτττκü πλεονÝκιημα. Περττιü να ελεýθερηò
ιßσετò ιρουουοßησηò. Η συνθÞκη εivar σημωτιτκη πουμε üττ η Ýνιαξη ιηò Τουρκßαò οιην Ευρωπαßκη υαυσιπλοßßò
yra ιην ασφÜλετÜ ιηò. ΠερτορßΖετ τον αρτθμü, τον Ενωση θα μειασχημαιßσετ το εθντκü αυιü πλεονÝ- των Σοβιετικþν
ιυπο και ιο θÜροò των πολεμτκþν πλοßων που επι- Κιημα σε ευρωΠατΚο. στον Βüσπορο
ιρÝιτειαι να περÜσουν απü ια ΣτενÜ. Yπoθpuxra "ΚατÜ τον συγγραφÝα
kar αεροπλανοφüρα αυαγορεýοντατ να πλÝουν ΜετÜφραοη: Χρηοιοò ΣιαθÜιοò Ι
προò τη Μαυρη ΘÜλαοσα.
Η απüφαση που ληφθηκε αυü το ΔτεθνÝò Δτκα- Ρωσßο κο! Τουρι(ßα Ýχουν συμφÝΡον
ιο Ζßτημα ιηò ΚÝρκυραò ιο 1θ46,
στηρτο σχεττκÜ με
στπ διατÞΡησπ του πορüντοò κοδ€στþτοò
m ΣυνθÞκη ιου 1θ5Β yra τα χωρτκÜ ýδατα kar ιο
ιýμο ιων ΗνωμÝνων Εθνþν γτα ιο ΘαλÜσοτο Δß- των Στ€νþν πορü το μ€ιον€κτÞμοτü του
karo ιου 1θ82, εßχε αναγνωρßοετ το δτκαßωμα ιηò α-
κßνδυνηò δτÝλευσηò πολεμχþν πλοßων μÝσω διε-

1R
 4. Βüρκεò,
μαοýνεò, κοßκιο,
Πλεοýμενα
διοφορετικοý
τονüζ στον
Βüοιτορο
των αρχþν του
20οý οιþνα
7
οΚαφοò, Χωρτò Καταοιρωμα, Που ΚΙνεΙταΙ με Παντα
και κουπια, Kar χρηοτμοποιειταl. κυρßωò, yra τη με-
ιαφορÜ φορτßων kar κÜρΒουνου απü ιην ατιοθÜθρα
στα ιλοßα Kar οιτò ΒÜρκεò. (Σια αραΒτκÜ Ýχει ιην
Ýwοτα πλοßου που χρηοτμοποιεßιαι ετδτκÜ yra τη
μεταφορÜ τροφßμων). Ομωò η λÝξη μαουνα στα
ιουρκτκÜ πρÝπετ να προÝρχετατ απü τα ελληντκÜ».
Το 17ο αιþνα or μαουντÝρηδεò ανηκαν στην ομÜ-
δα των ΓενττσÜρων που αντιμετωπßΖονιαν ωò δουλοτ
οιο ναυιτκü, Or μαουνεò λετιουργουσαν ωò παραρ-
τημαια ιων αποΒαθρþν kar ελÝγχονταν απü κυSερ-
νηττκü εκπρüσωπο. Φαßνετατ üτι το 16Β0 δραοιηρτο-
ποιουντòν 6Β μαουνεò σιην Ισιαμπουλ, Ο ΕθλτγιÜ
Τσελεμπß, στο 1ιωσιü ιαξτδιωιτκü οδηγü του, ανα-
φÝρετ üτι or αοχολουμενοτ με ττò μαουνεò Þιαν Β00 Ü-
τομα kar συμμετεßχαν οτιò γτορταστικÝò εκδηλþοετò
δταθÝτοιταò και φωτßΖοτ,ταò ττò μαουνεò τουò. Απü Ý-
Το Ι7ο αιþνο οι μοουνιÝρηδεò αγþκον
στην ομüδο των Γ€νιτσÜρων ηου
οντιμ€τωπ|ζονταν ωò δοýΠοι στο ναυτικü
να Ýl¾ραφο ιου Βιβλßου ΔταιÜξεων ιηò Ισταμπουλ,
αρ. 7 απü ια ΟOωματ,τκÜ Αρχεßα του Πρωδυπουργου,
του 1765, προκυπτετ üιτ σε κÜθε προΒληια or μαοý-
νεò δουλευαν εκ περτιροπηò kar υληρωναν 12 μο-
νÜδεò φορου yra τη θÜρδτα ιουò. ΚÜθε φορÜ φοριω-
νε μüνο η μαουνα που εßχε SÜρδια kar η δουλετÜ
δεν μοτραΖüιαν με Üλλουò. ΚαιÜ ιη δτÜρκετα ιων
18ου και 19ου ατþνωγ or μαουνεò αυξηOηκαν σε α-
ρτδμü και Ýγτναν ανανττκατÜστατο μÝσο φüριωσηò
kar εκφüρτωοηò οιο λτμÜιτ ιηò Ισιαμπουλ.
Συμφωνα με ιην Επειηρßδα ιου Ναυιτκοý Εμπο-
16
tr
ρßου ιηò Τουρκßαò του 1θ26 or μαοýνεò καιασκευÜ-
Ζονιαν οια λτμÜνια τηò ΙνΙαυρηò Θαλασσαò, κυρßωò
σε παρÜκιτουò οτκτσμουò. üπωò εκεßνοι ιηò Μπαρ-
τßγ τηò ΑμÜσρα και του Α.\Üπλτ. Η ξυλεßα προερ-
χüταν απü δÜση ιηò Αιυτολßαò, Το 1θ10 ο Δημοò
τηò Ισιαμπουλ συνÝταξε Ýναν Κανοντσμü των
Εμπüρων μαουνþν kar καΙκιþν που χρηστμοποτοý-
νταν yra μειαφορÝò στην Ισταμπουλ kar ττò γεττο-
ντκÝò ακτÝò. Or μαουνεò αιτÝò προορßΖονταν yra ιη
μεταφορÜ ιροφßμων, αγαθþι,,. καυσßμου ξυλεßαò kar
κÜρΒουνου οιουò οτκτσμουò κατÜ μηκοò του Βο-
σπüρου που αυξÜνονιαι, σε αριθμü kar πληθυομü,
Kar Υια ιη φορτωση Kar εΚφορτωση σιην Προκυ-
μαßα του Χαλßτò και του Γα_\αια. Ο κανοντσμüò τÝ-
θηκε σε εφαρμογη απü το Λτμεναρχεßο ιηò Ισια-
μπουλ, δημοοτευδηκε οτο Eτnoro Βιβλßο Δημοιτ-
κþν ΥποθÝσεων και ρυθμιΖε με πoro τρüπο θα Ý-
πarpvav or μαουνεò τα φορτßα ιουò και πora θα η-
ιαν η χρÝωση ανÜλογα με την απüοταοη ιου προο-
ρτσμου. Το 1913 τδρýθηκε η Ενωση Εμπüρων Μα-
ουνþν τηò Ιοταμυουλ με ιη ουμμειοχη 116 ατüμων.
Το
1920 δημοστευOηκαν δυο νÝοτ κανοντσμοß.
r προσπÜθετεò εκσυγχροντομου τηò ιουρ-
κτκηò ναυστπλοßαò kar ιων λτμαντþν κο-
ρυφþ8ηκε μειÜ ιην ανακηρυξη τηò Δη-
μοκρατßαò. Στα 1923 kar 1924, η Συνομο-
σπονδßα Εμπüρων μαουνþν κατ μεσαßων
καßκιþν δημοσßευσε δυο βτβλßα, Λ.4αοýνεò kar
Εμπüριο με Μαουνεò, για να αντικρουσετ τουò ι-
σχυρτσμουò üιτ οτ μαουνεò εßχαν ξευερασμÝνη τε-
χνολογßα, üττ or χρεþοετò τουò ηιαν υψηλÝò kar ü-
ττ δεν μποροýσαν να δτεκπεραιþσουν ικανοποιηιι-
κÜ ττò λτμεντκÝò εργασßεò, Το 1925 τδρυθηκε η
Toupkrkn Μετοχτκη Κεφαλατουχτκη Ετατρεßα
Εμπüρων μαουνþν kar μεσαßων καßκτþν ιηò Ισια-
μπουλ με ιη ουμμειοχß ιου ιροÝδρου ιηò Ενωσηò
Εμπüρων Μαουναò Πακοýμπ Ι\[πÝη, ιο λογτοιß γαλυιερο μετονÝκιημα ιων μαουνþν οιο λτμÜντ εß-
ιηò Μαχμοýτ ΚενÜν Ι!ΙπÝη, δýο προσωπτκüτητεò var üττ η καθεμτÜ Ýχετ δταφορεττκü ιονÜΖ, Ενα Üλ-
ιηò Ισταμποýλ, τουò Ρεφßκ Ιqταηλ Ι!ΙπÝη και λο μετονÝκτημα εßνατ üττ σε κÜθε μαοýνα υπÜρχουν
ΑητÝτ ΡαμßΖ Ι\[_πÝη, ιον επτθεωρητß τηò ΘρÜκηò δýο Üνδρεò, ο καπετÜντοò Kar Ýναò ναýιηò. Αυιü εß-
ιου Λαßκοý Ρεπουμπλτκαντκου Κüμμαιοò, Mouxr- var το ελÜχτσιο αναγκαßο, γταιß το λτμÜντ μαò Ýχετ
ντßν Α.λß ΙνΙπÝη,
Ι\{.πÝη, τουò ΒουλευτÝò τηò Αφτüν ρεýματα Kar κυμα. Σε Üλλα λτμÜντα or εργÜτεò εß-
ιηò Ισιαμποýλ Αλß ΡΖÜ ΜττÝη kar του ΓκÜΖι Αß- ναι σιη δτÜθεση ιων μαουνþν üταν φοριþνουν η
γτντÜπ Αλß ΜπÝη. Το 1925, σιην Ισταμποýλ, με ξεφορτþνουν. Οταν εßνατ Üδετεò η γεμÜτεò, δεν υ-
ιην προσχþρηση τηò Ενωσηò Ιδτοκτηιþν μαουνþν πÜρχετ κανÝναò Üνδραò. Ετστ το εργαττκü κüοιοò
kar μεοαßων καßκτþν, Ýνα σýνολο 1.480 μαουνþν Kar or χρεωσCιò ιων μαουνþν μειþνοντατ».
δηλþθηκαν σττò αποSÜθρεò γυρω απü την πüλη. ΣυνÝπετα üσων αναφÝρ8ηκαν παραπÜνω yra ττò
Συμφωνα με ια αρχεßα του 1θ25 τα πλοßα θαλÜο- συνθηκεò καιÜ ιο 1929 εßνατ üτι or μαοýνεò συνÝ-
στων μεταφορων ΚαΙ or Χρεωσετò ιουò σε Ypoσra α- χισαν να παραμÝνουν πßσω στην τεχνολογßα ανÜ-
νÜ ημÝρα ßταν ωò εξßò: πιυξηò θαλÜσοτων μεταφορþν. Σε μτα προοπÜθετα
να ανττστραφεß αυιÞ η πορεßα, η Ετατρεßα ΛτμÝνοò
Πλοßα Γτα Για Ισταμποýλ παρηγγειλε μαοýνεò kar Üλλεò φορτη-
εμπορουò ετατρετεò γßδεò σια ναυπηγεßα ιηò Αγγλßαò και του ΜιÜρττν,
ΜικρÜ kaikra ιüνοι)
(1-5 350 300 kar τοποθÝιησε κτνηιηρεò σε περßπου 25 μαοýνεò.
Καßκτα (6-20 τüνοτ) 600 500 Ειßσηò Ýγτνε προσπÜθθια ανανÝωσηò των ρυμουλ-
Kaikra (21-30 ιüνοι) Β00 700 κþν των μαουνþν και αýξησηò ιουò. Ομωò or προ-
Μαουνεò (31-50 ιüνοι) 1.100 1.000
σπÜθετεò αυτÝò σε γεντκÝò γραμιιεò δεν ολοκλη-
Μαουνεò (51-70 ιüνοι) 1.350 1.200 ρþθηκαν. Λüγω ιου εκσυγχροντσμοý ιων αποβα-
θρþν ιηò Ισταμπουλ Kar ιηò αυξησηò των χερσαßων
Μαουνεò (πÜνω απü 70 τονουò) 1.700 1.500
μεταφορþγ or μαουνεò μειþνοντατ συνεχωò και ση-
Σε μτα εργασßα που δημοστεýθηκε το 1929 με ιßι- μερα Ýχουν σχεδüν εξαφαντοτεß. Σιτò μÝρεò μαò υ-
λο «Το ΔτμÜντ τηò Ισταμποýλ», υπßρχαν or παρα- πÜρχουν 1-2 μαοýνεò στο λτμÜντ τηò Ισιαμποýλ.
*ΚατÜ τον συγγραφÝα
κÜιω πληροφορßεò οχειτκÜ με ττò μαουνεò: «ΥπÜρ-
χουν 800 μαουνεò και Üλλεò φοριηγßδεò στο λτμÜ- ΜετÜφραση: Χρηστοò ΣιαθÜτοò Ι
vr μαò σßμερα. Απü αυιÝò, 450 ανÞκουν στην Ετατ-
ρεßα ΛτμÝνοò και or υυüλοτπεò σε τδτþιεò. Η κα8ε- Λüγω του €κσυγχρονισμοý των αποΒοδρþν
μτÜ μαουνα Ýχετ δταφορειτκü ιονÜΖ. Τα περτσοüτε- κοι τπò αýξησηò των χ€ρσοßων μΕταφοΡþν,
ρα απü αυτÜ τα οκÜφη εßνατ κÜτω απο 50 ιüνουò.
Καθþò ο καθÝναò φορτþνετ τα αγαθÜ του σε δταφο- οι μοοýνòò σÞμòρα Ýχουν σχ€δüν εξοφονιστεß
ρεττκÜ καßκια στο λτμÜντ μαò, or μαουνεò με μτ-
κρüτερο ιονÜΖ Ýχουν περτσσüτερη δουλετÜ. Το με-

5. Η περιοχÞ
Μπεσικτüò τηò
Κωνοτονπνοý-
ποληò οπü τη
θÜλασσο

Lº
 οι ΠροΒΛΗτΕΣ
10. 0 Γαλοτüò τηò
Κωνσογπνοýποληò την
εποχÞ τηò ατμοκßνητηò
ναυσιπλιßßßò
-,ι-
Ρ!ιτ - χ.dιtδγ
την απαραßτητη υποδομη, δεν δτÝθεταν χþρο yra
ιουò επτθÜιεò, Ýισι ττò κρυεò μÝρεò του χετμþνα οι
ιαξιδιωτεò, μÝχρτ να δουν ιο καρÜΒι, συνωστßΖο-
νταν οια κονττνÜ καφενεßα. Με την πÜροδο του
χρüνου üλεò απÝκτησαν αß8ουσα αναμονηò, χþρο
Ýκδοσηò ετσιτηρßων, δωμÜιιο yra τουò υπαλληλουò
και Ýνα μικρü περßπιερο. Στουò οτκτσμουò ιιου
δεν δτÝθεταν οργανωμÝνη προΒληια ια πλοßα
προσÝγγτΖαν σττò αποΒÜθρεò ιων ξυλινων αρχο-
νττκþν, επτλÝγονταò αυτü που εßχε ια Βα8ýτερα
νερÜ, kar αποβßβαΖαν τουò επτΒÜτεò εκεß. ΚÜποτ-
or προττμουοαν να πληστÜΖουν ιο πλοßο με ττò
Βαρκεò τουò kar προσπαθοýσαν να ανεβοýν απü
Σημαßεò βαποριþν
üποτα υλευρÜ τοýò Βüλευε καλýιερα. Σττò οργανω-
που Ýφευγον απü
μÝνεò πλÝον Βατιορüσκαλεò or επτΒÜτεò Ýπατρναν
γÝφυρεò: Ζικ-Ζοκ
το ετσιτηριο απü το εκδοτηρτο kar μÝσα στο πλοßο
ονÜμεσα σε
Ýναò υπÜλληλοò το ακυρωνε, τρυπþνταò το με Ýνα
ΑνατολικÜ-
Ρουμελικý (5), μηΧανημα.
Σκοýτορι
δþ και 160 χρüνια μηχανοκßνηια καρÜΒια
(Χρυσοýπολιò} (6),
δτασχßΖουν ιτò δαντελÝντεò ακτÝò του Βο-
Μουσταφý ποσÜ-
οπüρου με δρομολüγια ενßοτε πυκνÜ üσο
Καντßκιοß (7),
Νησιü (8) κοι
και ιων λεωφορεßων. Η πρþιη γÝφυρα που
ΑνατολικÜ (Μüδι- κτßστηκε το 1973, ωστüσο, Üλλαξε ττò συ-
ΜολτεπÝ) (9) νηθετεò των καιοßκων που προτιμουν να περνÜνε
οδικþò απü τη μßα ακτη στην Üλλη. Αυτü εßχε α-
υοιÝλεομα πολλÜ απü τα δρομολüγια να καταργη-
θοýν κατ φυοτκÜ να μαραΖþσουν or Sαπορüσκαλεò.
Στο τÝßΙοò του Ι6ου οιþιτα υπÞρχαν
39 ιτροΕΠητ€ò. το Ι7ο αιþνα ο αριδμüò
τουò €φτξισ€ τßξ 77 και το |8ο τßζ 9Ο
20
Αλλεò απü αυτÝò εl,κατα_\εßφθηκαν, Üλλεò γκρεμß-
στηκαν kar Üλλεò επεκτÜθηκαν η κτßστηκαν απü
την αρχη. Πολυ λßγεò εßναι αυιÝò που avakarvi-
στηκαν και δταιηρουν ιην χÜρη και την ομορφιÜ
τουò.
ΟρτÜκτοß (σftΤòογ)
Η πρþτη προΒλßτα. απ' ü,ττ φαßνειατ οε παλιÝò
φωτογραφßεò Kar καρι ποστÜλ, Βρτσκüταν σε Ýνα
σημεßο εντελþò ανοτχιü οτο 0ορτÜ. Εκ ιων υστÝρων
ιη μετÝφεραν νοιτüτερα. στη οημερτνη τηò θÝση,
που εßνατ πτο ττροφυλαγμÝνη. Eivar απü ιτò ιελευ-
ταßεò ξυλνεò Βαυορüσκαλεò που Ýμετναν. Σιτò μÝ-
ρεò μαò, χÜρη στην αγÜπη των υπαλληλωγ θυμßΖει
Ýνα μτκρü Βοταντκü κÞπο.
Αρναθοýτκτοß (Arnavutkoy)/IVlÝya Ρεýμα
Η υαλιÜ πανÝμορφη ξυλινη σκÜλα με τη δra-
πλÜιυνση του δρüμου και την επÝκτασÞ ιου προò
ιη θÜλασσα ΒρÝθηκε οτη... οτερτÜ. Το 1θΒΒ φττÜ-
χτηκε σιην ακροθαλασοιÜ μßα karvoupyra. απü
μΠετον.
ΜπεμπÝκ Θebek)
Απü τιò λßγεò ξυλνεò που δτατηρουντατ kar απü
ττò πτο δυσκολεò yra τουò καπετÜντουò, καθþò το
ΒÜθοò εδþ εßναι μüλιò 4.9 μÝτρα, ενþ σττò περτσσü-
τερεò εßνατ γýρω σια Β μÝτρα. Iδταßτερα ιο καλο-
kaipr που υπÜρχουν πολλÜ τδτωτικÜ πλεουμενα οια
πÝριξ, τα πλοßα, yra να τα αποφýγουν. υποχρεþνο-
ντατ οε ελτγμουò.
Γενßκτοß (Yenikoy)
Or περτσοüτερεò ανταποκρßσετò προò την ασιαιτ-
κη ακτÞ γßνονιαν απü εδþ, γεγονüò που βοÞθησε
σημανττκÜ σιην ανÜπιυξη τηò. Oσor Ýπατρναν το
καρÜΒι που Ýκανε το δρομολüγιο στην ευρωπαßκß
ακτß Ýπρεπε να αλλÜξουν πλοßο οτο Γενßκτοß yra
να περÜσουν απÝνανιτ. Τα δρομολüγτα αυιÜ καταρ_
 i;,j μ,ι μ.,,þ., r
&

Ιλοηυüι ß Qιhkcuy Ρα\ι\ι ηε

«Βι{ιιbψ ^
ßρ, ν
Sa\u\ Üc
\\ιι§\λ§\t§ιtι.
\.,
Θ
jÝΟ4r/!,γ
§

χ
Ý')υ-;r.z^--
Þ 67α/*ι
,
α
/ ι 2ò-/., Ζι,
/,
Β
a
Ε '--,
Lz4 3.+,4/ | ι ,, ι
ο
Ε | :".

Ρ
8

,τα,+-+,l.β_ιι+,
Ü,

γηθηκαν το 1θ50.
ΤσειτÝλτιτοß (Cengelkoy) Το ΑρναΒοýτκιο'Γ, η πανÝμοΡφη ξýηΜη
Μßα Βαπορüσκαλα που γÝμτΖε με χαρμüσυνεò
ττò σκÜßΙο, μ€ τη διαπf,üτυνση κοι ΕπÝ §ση
των πωλητþν, που με τα καλÜθτα γεμÜια λα-
φωνÝò
χαντκÜ Kar φρουτα ιηò περτοχηò επÝβατναν σια
του δΡüμου δρÝδπκ€ στη,.. στòρια
πλοßα. Η αßθουσα αναμονÞò πρþτηò θÝοηò δτÝδετε
καθρÝφιη με χρυση κορνßΖα, καναπÝδεò απü κüκ-
krvo βελοýδο kar θýμτΖε τα παραθαλÜσστα αρχο-
νττκÜ. Το 1θθ0 εßχε ιην τυχη να ανòικαινιστεß. μü- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
νο που δεν υπÜρχετ πλÝον το θρυλτκü οαλüντ ιηò Eser Tutel, Geιni]er, suvariler, iske]eler..,, εκδüοετò
πρþιηò 8Ýσηò. Iletisim ι

11. Το ΜπεμπÝκ,
Constantinopie. DÝbarcadδre d'arnaout--Keuy Cüte d'Europe. ü04.
ι Þ «Βυζοντναß
Χηλοß,, κÜποτε
κοι τþρο (12)
(Αρχεßο Γιþργου
ΜουτεβελλÞ),
13. Το 0ρτüκιοß
(Μεσαχþρο) σε
καρτ ποστÜλ του
1901 (Αρχεßο
Γιþργου
ΜουτεβελλÞ),
14. Το
Αρναβοýτκιοß Þ
«ΜÝγο Ρεýμα» σε
κορτ ποστüλ των
ορχþν του 20οý
αιþνο (Αρχεßο
Γιþργου
ΜουτεβελλÞ)

27
ΤΑ «ΓτΑΛτΑ»
3. Τυπικü δεßγμα
ορχιτεκτονικÞò ψετò χαρακτηρßΖονιατ απü ιτò ευθεßεò γραμμεò οτιò
στον τOυρκΙκü ξυλοδεστÝò, ια γεßοα και ια καφασωιÜ, ενþ η πÝτρα
μαχαλÜ τηò εμφανßΖετατ κυρßωò σιο rσoyεro και στο μεσþροφο,
Κωνοτοντινοý- üταν αυιüò υπÜρχετ, προσδßδονιαò αμυνιτκü χαρα-
ποληò. κτηρα σιο üλο κτßσμα.
4. Το Τζομß και το Το kupro μορφολογικü χαρακτηρτοιlκü ιων αρ-
ΣερÜγι του Γιλδßζ χονττκþν αυιηò τηò υερτüδου εßνατ η απλη εξωτε-
prKn οψη Kar η ορΥανωοη ιων οΥΚων οε ΥεντΚα α-
σýμμειρη ουνθεοη, ακüμη και σια πιο απλÜ υαρα-
δεßγμαια, Το <<γταλτ», ανιßθετα, χαρακτηρßΖετατ
συνηθωò απü το μεγαλο ιου μηκοò, ιη ουμμετρßα
ωò προò ιη διÜταξη τηò üψηò Kar τιò μεγαλεò προ-
εξοχÝò, που πολλÝò φορÝò οτηρßΖοντατ üχι σε α-
νιηρßδεò αλλα οε ξυλτνεò κολüνεò, δßνονταò ιην
αßσθηοη τηò ελαφρüτηταò τηò üληò κατασκευηò.
Η εσωτερτκη οργÜνωση των «κονακιþν» αυτþν α-
κολουθεß σιτò περτσσüιερεò περτπιþσετò τη θεωρßα
τηò προοθειτκηò ιων χþρων, που αρδρþνοντατ χρη-
στμοποτþνιαò ωò Baorkn μονÜδα καιοτκßαò τον «ο-
ντÜ». Ο αριθμüò ιων «οντÜδων», καΒþò Kar ιο μÝ-
γεθüò ιουò επτβÜλλοντατ απü ιο επÜγγελμα η τη
8Ýοη ιου τδτοκτÞιη στη δτοτκηττκη ιεραρχßα, ιην
κοτνωντκÞ ιου δÝση, ιτò ανÜγκεò ß καλýτερα ιο μÝ-
γε8οò τηò οτκογÝνετÜò του, χωρßò να αγνοουμε τη
γεντκüιερη θρησκευιτκß επτταγη του σαφουò δτα-
ορ| μüò και το μ€γΕδοζ τωw «ονξ δων»
òπιΒÜηf,ονταν οπü το €πüγγ€ßΙμο Þ
την Κφιν νικÞ ση τοι.ι ιδιακτþτηι
24
{α
ι
ι
χωρτσμου των φυλων και την αποφυγη ιηò θÝασηò
των ΥυνατΚων.
Στο εσωτερτκü του αρχονιτκοý παρατηρουμε τη
δταßρεση των ονιÜδων (δωματßων) σε γυνατκωνßτεò
(χαρεμλßκι) kar ανδρþνεò (σελαμλßκι), η οποßα ορ-
γανþνειατ οε οχÝση με τον κενιρτκü μεγÜλο χþρο
υποδοχηò, ιο «σοφÜ», στον üροφο. Το γεωμετρτκü
σχημα Kar η θÝση του κενιρτκοý αυτου θαλÜμου η
χολ, σε οχÝση με ττò üψετò ιου κιτρßου, πατΖετ κα-
θορτσιτκü ρüλο στην τυπολογßα ιηò αρχττεκιοντκßò
του, που δεν αναλýειατ οτην παροýσα φÜση επαρ-
κþò yra λüγουò συντομßαò. Το βαστκü αυτü λετ-
τουργτκü στοτχεßο, ιου «σοφÜ», ανÜγειατ στη νο-
μαδτκη ΖωÞ ιων Τοýρκων σττò οιÝπεò τηò Κενιρτ-
κßò Ασßαò, üπου η orkia αποτελουνταν απü μονü-
χωρεò μεγÜλεò πολυλετιουργτκÝò σκηνÝò, κυκλτ-
κοý Þ ελλετπττκοý οχÞματοò.
ερνþνταò απü ιην ορτΖüνττα στην καθ' ý
ψοò διαßρεση ιου σπιτιου. ουναντÜμε χα-
μηλüιερα το τσüγετο με τουò θοηθητικοιη
του Χωρουò, στη συνεΧετα εναν Πρωιο α
ροφο η «μεσωροφο» το «ΧεΙμωνΙαττ-
κο»- και, ιÝλοò, Ýνα δεýτερο üροφο με τουò κυρτοιξ
χþρουò δτο3ßωοηò («καλüò» üροφοò η «καλοκαψτ-
νü»). ΠολλÝò φορÝò στα τσüγετα των «γταλτþν» τα
ποθετοýνιαι τα δωμÜτια του βοηθηττκοý προσωπ-
κου (δαλαμηπüλοι, υπηρÝιεò, κηπουροß, κωπηλÜ-
τεò ι<ar, αργüτερα, αμαξÜδεò) καθþò kar χþροτ κου-
Ζßναò, χαμÜμ, αποθßκηò kar ενßοιε στÜΒλοτ, ετ,ω
στην αυλÞ θρßσκουμε ετδτκÝò δεξαμενεò yra ττò
θÜρκεò, Η επικοτνωνßα ιου ανδρτκοý πληθυσμοý με
 }
§
Ιι

5. Φτωχικü
την πüλη δεν σιαματοýσε τουò καλοκατρνουò μηνεò χρησεων, που πολλÝò φορÝò ιαυιßΖετατ με το κρε- ελληνικü σπßτι
kar αυτÞ Þιαν θαλÜσστα, εßιε με θÜρκεò -τα περß- ΒÜττ, üπωò κατ το «νττβÜντ» (εξ ου kar ο «νιýαν- οτον Μορμαρü
φημα kaikra- εßιε, αργüτερα, με ατμüπλοτα. Οταß χανÝò», που στα νοττοσλαβτκÜ kar τα αλΒαντκÜ ση- γýρω στο 19'Ι5.
δε, λÝμε «πüλη», εwοουμε την υερτοχß ιου Μπε- μαßνετ χαγτÜττ). 6, Η παραλßα
στκτÜò, üπου δταθτουσε για τρτÜνια χρüιºα ο οουλ- ΠαρενθειτκÜ να σημετþσουμε üττ η λÝξη Ýχετ ΤΟυΜεγÜλου
τÜνοò Χαμßτ Β σια ανÜκτορα ιου ΓτλδßΖ kar Þιαν το κÜ δτα_ Ρεýματοò στον
νÝο δτοτκηττκü κÝνιρο τηò Πüληò. ßι κρα- Βüπορο κοτÜ τιò
Εναò απü τουò κυρτüιερουò τýπουò των αρχονττ- Μακε_ πρþτεò δεκοετßεò
κþν εßνατ αυιüò με «εξωτερτκü σοφÜ». Πρüκεττατ ΜχρÜ ΤΟυ 20οý οιþνο

γτα Ýνα ανοτχτü στην ýπατθρο Þ κλετοιü χαγτÜττ, Ασßα. Ο Σεντüρ ΜομÜlη ατη Βοσπορομαχjα του
που συνδÝετ ιουò δτÜφορουò «ονιÜδεò»» (δωμÜιτα, 18ου ατþνα γρÜφετ χαρακιηρτσττκÜ με τη γλþσσα
αλλÜ και ουχνÜ ταυτüσημο με τη λÝξη hane, σπß- ιηò εΠοΧηò:
ιr) μεταξý τουò. Ο ΓτÜwηò Κßατò, συνοψßΖονιαò « ΟντÜδεò, αναρßθμητοτ, κτüσκτα, δτθανχανÝδεò,

ιτò δýο λÝξειò-κλειδιÜ του λεξτλογßου τηò «δημþ-
δουò», 1ηò «επßσημηò» η ακüμη Kar τηò «αρχαß-
κßò» αρχτιεκιοντκηò γλþσσαò, αναφÝρετατ σιη μο-
νüχωρη κατοτκßα η στο δωμÜττο και στον ημτυυαß-
θρτο μεταθαιτκü χþρο/προσιþο. ΑυτÝò or δυο Ýν-
νοτεò Βρßσκουν την Ýκφραση ιουò, οε αιελÞ Þ
υληρÝστερη ανÜπτυξη, σε απλοßκÞ παρÜθεση
πολýπλοκη Kar επττηδευμÝνη συνδεοη, σε üλεò ιιò
καιοτκßεò των 18ου Kar 1θου ατþνων, αλλÜ kar στα
επßσημα «πρüιυπα» ιων σαραγτþν και των σουλτα-
ντΚων ΠερτΠτερων, των ΚονακΙων ΚαΙ των ΠυρΥων,
ιων πυργüσπιιων κατ ιων αρχονττκþν. Θεμελτακü
ΧαρακτηρτσιτΚο ιηò μονοΧωρηò ΚατοτΚταò εΙναΙ η
υπερυψωση ιου χþρου διαμονηò και υπνου, σε σχÝ-
ση με ιο χþρο ετσüδου kar καθημερινηò εργασßαò.
Επßσηò η εßσοδοò σιον «ονιÜ» γßνετατ σχεδüν πÜ-
ντα απü την Üκρη τηò κοτνηò πλευρÜò ιου με ιο
«σοφÜ», ενþ λαμΒÜνετατ πρüνοτα yra τη μη θÝαση
του εσωιερικοý αυü αυτüν ιο χþρο πολλαπλþν
θωροýν ξηρÜò ιατò ευμορφταßò, λτβÜδτα rrpaσrvÜ-
δεò».
Η σταυροετδηò δýιαξη ιου χþρου αυτου στην κÜ-
τοψη Βοηθοýσε στο φωττσμü kar το δημπερη αερτ-
σμü ιου απü üλεò ιτò πλευρÝò, τοποθειþνιαò τα δω-
μÜττα ανÜμεοα σττò κεραßεò ιου σιαυροý. Το κυρτü-
ß τερο δωμÜττο σε κÜθε «γταλß», ο κεντρτκüò οοφÜò,
με ιουò ονιÜδεò απü ττò ιÝσσερτò πλευρÝò να ανοß-
γουν προò αυιü, ηιαν σχεδτασμÝνο Ýτστ þσιε να εκ-
μεταλλεýειατ απüλυτα ιο εναλλαοσüμενο φωò Kar
ιην εξωιερτκη θÝα ενüò ka8rσιrkou προò ιην πα-
ραλßα, πÜνω απü τα νερÜ του ΚερÜττου αρχικÜ, ιου )
Το κυριüτ€Ρο δωμüτιο σG κüδε
«ψιαßΙß», ο κcντρικüò σοφüò, þταν
το πιQ φωτòινü ΚαΙ δΡοσeρü δωμüτιο

25

7. 0 χüρτηò του
ΓαλοτÜ οτο Βοσυüρου Kar ιηò θÜλασσαò του ΜαρμαρÜ αργüιε-
τουρκικü χρονικü ρα. Τιò ΖεστÝò Kar υγρÝò καλοκαιρινÝò μÝρεò, μο-
του Νοσοýχ νωμÝνο απü ττò κλτμαιτκÝò συνθßκεò με ιη θοη-
Μοτροκτσß. θετα ιωγ περτφερειακþγ δωματßωγ kar με μßα ß
8. Η αßθουσα τΟυ δυο κρηγεò τοποθετημÝγεò στη μÝση του χþρου γα
θρüνου του βοηδοýν στο δροστσμü ιου θερμοý εποχτκου αÝρα,
pra Kar θερετρα Kar σττò δυο υλευρεò του ΚατÜστε-
νου. Or Οθωμανοß, απü την ευοχÞ ιου Βαγτο-πιτ Β,
κιßΖουν ιο «ΚÜσιρο τηò Αναιοληò», ιο μτκρüτερο
φρουρτακü συγκρüιημα που ονομÜΖετατ κατ Ανα-
ντολοý ΧτσÜρ, ενþ αργüτερα ο Πορθτιþò χιßΖετ το
Ρουμελη ΧτοÜρ yra να παρεμποδßοετ τη δτÝλευση
Το μεγαf,ýτερο και αρχοιüτερο παρüηιο οστικü
συγκρüτημα στην εßσοδο του Βοσπüρου,
απü τη βυζοντινÞ π€ρßοδο. Þτον το Καντßκιοf
26
ουμμαχτκþν πλοßων. Με ιην Αλωση τηò Κωνσια-
νττνουποληò και την κατÜληψη üλων των παρÜ-
λτων περτοχþν του Εýξετνου Πüντου, εξÝλτπε ο
κßνδυνοò ιων θαλÜσστων επτδρομþν. Ετστ κατα-
γρÜφονιατ υρþτμεò, Þδη απü το 15ο ατþνα, οτκÞ-
σετò μουσουλμαντκοý πληθυσμοý ετδτκüιερα στο
ΜπαλτÜ-λτμÜντ κα1 ιο υγρü στοτχεßο φαßνετατ να
αποιελεß το συνδεττκü κρßκο των δταφüρων απομο-
νωμÝνων οτκÞσεων. Ηδη ο ΓαλαιÜò, η Χρυσοýιο-
λη kar το Σκοýταρτ αποτελουν ττò τρετò ξεχωρτσιÝò
πüλετò στο γνωστü χÜριη ιου Ματρακτσß Νασοýχ
του 16ου ατþνα kar εßνατ ενδετκττκü üιτ η Πüλη στα
αραθτκÜ ονομÜΖετατ Bilad-i Selase (ο τüποò ιων
ιρτþν Üσιεων).
Την εποχÞ ιου ΣουλεßμÜν Β, ιο λτμÜυ επεκτεß-
νετατ καιÜ μßκοò ιηò ακιßò του ΓαλαιÜ, Ýξω απü
τα βενετστÜντκα τεßχη μÝχρτ ιο Φτνττκλß, εκεß üπου
εßνατ η ΣχολÞ Καλþν Τεχνþν (ιο σημερτνü Πανε-
πτσιßμτο ΜιμÜρ ΣτνÜν). ΚτßΖονιατ επßσηò και τα
παραλτακÜ παλÜττα των ναυÜρχων, καπουδÜν πα-
σÜδωγ του οιüλου, οιο ΜπεοτκιÜò, το Δτπλοκτüντο,
απÝνανιτ απü το Σκουταρτ. Ηταν ιο πληστÝσιερο
ιμημα yra ιη μεταφορα του στραιεýματοò στην α-
σταιτκÞ πλευρÜ kar το σημεßο αφειηρßαò yra ττò ε-
ξορμησετò σιο ανατολιχü μÝιωπο. Δημτουργοýνιατ
κÞποτ ιου σapayrou, χαò-μποχιοÝδεò, εξοχτκÝò κα-
ιοικßεò kar αρχονιτκÜ κατÜ μηκοò και των δýο α-
κιþν τηò θαλÜσσταò λεωφüρου. που Ýχετ μηκοò πε-
ρßπου 20 kar πλÜιοò 1-1,5 χλμ. Γýρω απü τα κÜοιρα
ιου Βοσπüρου ξεφυιρþνουν τουρκοχþρτα. ενþ προ-
ýπηρχαν κατ εντσχýδηκαν με τιò αναγκασττκÝò με-
τοτκησετò ρωμτοχþρτα πÝρα απü το ΜπεστκτÜò, σιο
Μεοοχþρτ (ΟριÜκιοß), στην θηροκρηνη (Κουρου-
ισεσμε), που αποτÝλεοε τüπο εγκαιÜστασηò των
Φαναρτωτþν αρχüντων, üπωò kar ιο ΜÝγα Ρευμα
(Αρνο6ουικτοß) yra τουò Νεοφαναρτþτεò, σιο Μπε-
μπÝκ σιη ΣιÝνη (Ισιßνγε) kar παρακÜιω οιο Νεο-
χþρτ (Γενßκτοß), στο Βαφεοχþρι (ΜπογιατΖßκτοß),
στα ΘεραπετÜ (ΤαρÜμπγα) υου Þιαν kar Ýδρα τηò
Μηιροπüλεωò ΔÝρκων, οιον Βαθυρρýακα (Μπου
γτοýκντερε) kar, ακüμη θορετüτερα, στο Γενημα-
χαλò, yra να αναφÝρουμε τα τηò ευρωπαßκηò ακτηò
μüνο. Αντßσιοτχεò οτκßσετò με ορθüδοξο υλη8ι>
σμü, αν kar λτγüτερεò σε αρτθμü, παρατηρουντατ
και σιην ασταιτκÞ πλευρÜ, με απτÜ δεßγμαια ιιò
εκκλησßεò που Ýχουν απομεßνετ μÝχρι τιò μερεò
μαò. Το μεγαλýτερο kar αρχατüτερο παρÜλτο ασττ-
κü συγκρüτημα στην εßσοδο ιου Βοσπüρου, απü τη
ΒυΖανττνÞ περßοδο ακüμη, Þταν το Καντßκτοß, üπου
kar η Ýδρα ιηò Μηιροπüλεωò Χαλκηδüνοò.
Τα χωρτÜ αυιÜ -υαρ' üλο που δεν Þταν αρχτκÜ ε-
νεργü ιμημα ιου ασττκου ουνüλου, λüγω ιων καια-
γραφþν.που υπÜρχουν yra ΒακουφτκÝò δαλÜσσ
συγκοτνωνßεò με μεγÜλεò κωπßλαιεò ΒÜρκεò- ι>
ποθÝιουμε üιτ αποιελουοαν ιμßμα ιου ε
οΙΚονομΙκου συνüλου τηò Πρωτεýουσαò. Προμη-
θευαν κα8ημερτνÜ ιην αγορÜ με δτÜφορα εßδη αλτ-
εßαò αλλÜ kar οπωρολαχαντκÜ που καλλτεργου-
νιαν σττò πλαγτÝò κατ οιουò κηπουò ιων μεγÜλων
κραιικþν η και τδτωιικþν εκτÜσεωγ που εν ιτολ-
λοßò ανηκαν σιουò Üρχοντεò ιων «γταλτþν». Ενδετ-
κττκÜ αναφÝρουμε ακüμη και την υπαρξη δερμο-
κηπßου σιο αρχονττκü του Γεωργßου Ζαρßφη, οια
ΘεραπετÜ.

μεγÜλη αλλαγη οια μÝσα ιου 19ου ατþνα

ηταν, παρÜλληλα με ττò δτανοßξετò των
παρÜλτων χερσαßων οδþν, η ανακÜλυψη
ιου αιμου, η ßδρυση τηò αιμοπλοßκηò ε-
τατρεßαò ΣτρκÝι-ι Χαßριγε και η καια-
σκευÞ αποβαθρþν σε κÜθε χωριü, Τα «γταλτÜ» α-
πομακρυνοντατ απü την Üκρη ιου ατγταλου kar δη-
μτουργουντατ προθλητεò, που αποτελοýν λετιουρ-
γτκü χþρο δημüσταò χρηοηò. Η αρχτιεκιονικη μορ-
φη τουò προοαρμüΖεται Kar οιτò μτκρüτερεò rδro-
κιηοßεò, που αποτελουν ουνßθωò στενομÝιωπεò,
ιιολλÝò φορcò ακüμη kar πενιαþροφεò καιοικßεò ε-
πενδυμÝνεò απü οπτολιθοδομη με ξυλο και με
jliιi
μπαλκüντα αντß γτα σαχντστÜ. ΚαιÜ κýριο λüγο,
αυιÝò δßνουν την αιμüσφατρα τηò δυττκοευρωπαß-
κÞò ετκüναò οτη σημερτνη τουριοτικη Κωνοιανττ-
νοýπολη kar üχτ ια κατεστραμμÝνα απü ιην εποχη
ιου ΜεσοπολÝμου Ýνδοξα θÝρετρα. Το «γιαλß» η- θ. ΠαραλιακÞ üποψη
ιαν μτα εφημερη, ελαφριÜ καιαοκευη εκτεθετμÝνη ια δτÜφορα εξωραΙοιτκÜ Ýργα, üπωò η δταφοροποß- του Σεραγιοý του
οε δυστ.,ολεò κατρτκÝò ουνθηκεò, σττò εοκεμμÝνεò ηση ιων αΚιοΥραμμων με ιην tαυιοΧρονη τροΠο- ΝτολμÜ ΜπαχτσÝ.
Και μη ΠυρΚαΥιÝò, καθþò και σιτò αλλαγÝò που ε- ποßηση του οικιστικοý πλÝγματοò, μτκρÜ τεκμηρτα 10.0 αυτοκρατορικüò
πÝφερε σιη δομη ιου η αλλαγη τδτοκιητþν, Οταν μαò παρÝχουν yra να αναουστησουμε το Ýνδοξο αυ- ναýσαθμοò στο
or χρßοτεò ιου Ýπεφιαν στη δυσμÝνετα ιου σουλτÜ- ιü παρελθüν ιηò Βασιλευουσαò. Κασßμ Πασü τηò
νου, ιου ανωιαιου αρΧονια, Που ΚαΙ αυτοò με ιη οετ- Κωνστοντινοýποληò.
11.0 ΡουμÜνοò
ρÜ ιου Þταν πολλÝò φορÝò Ýρματο των δολοπλοκτþν ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
τηò αυληò και του στραιου, ια εξοχτκÜ αυιÜ δÝρειρα Artan ΤυΙαγ, Architecture as theater oflife: profile of πρßγκιπαò ΔημÞτριOò
üπωò κατ üλα τα υπÜρχοντÜ τουò δημευονταν kar εν the 18th century Bosphorous, PhD thesis, Harvard Καντεμßρ
University 1θΒΒ
πολλοßò καιεδαφßΖονιαν. Το ßδτο ουνÝβη με τα αρ-
ΕλντÝμ ΣεντÜι Χακι, Or αναμνýσειò του Βοαπüρου,
μεντκÜ kar εθραßκÜ αρχονιτκÜ ιου ΟρτÜκτοß ιη δε- Ισιαμπουλ 1θ7θ (οτα τουρκικÜ), ιου ιδιου, Τýποι κατüψεοιν
καειßα του 1Β70, προκετμÝνου να κττσθουν ια παλÜ- τηò τουρκτκηò κατοικßαò, Ισιαμποýλ 1θ6Β (οια τουρκτκÜ).
ιια των ιεοσÜρων θυγατÝρων ιου σουλτÜνου Χαμßτ Ζαρßφη Γεωργßου 1r , Οι αναμνýσετò ρου, ΑΒηνα 2002.
ß, παλατüιερα, με ιο αρχονιτκü του πρßγκτπα Δη- ΚßΖηò ΓτÜννηò, Πηληρεßτυη οικοδομßα, Αθηνα 1θθ4.
ΚουμπÜν ΝτογÜν, Αρθρα για την πολεοδομßα κατ την
ιmτρßου Καντεμßρ Yra να κιτοθεß ιο παρÜλτο πα-
αρχιτεκτονικý τηò Ισταμποýλ, Ιοταμπουλ 1θθ8 (σια
λÜττ τηò ΧατττΖÝ σουλτÜναò, αδελφηò του οουλτÜ-
ιουρκτκÜ).
νου Σελßμ Γ', που Þταν το ιιρþιο σε νεοκλαστκÞ
Πασαδαßοò Αρισιεßδηò, Η Πüλη του Βοσπüρου, συντομοò
μορφη κιßομα ιηò Αυιοκραιορßαò, οχεδτασμÝνο απü συστηματικüò οδηγüò, Αθηνα Ιθ81.
το ΓÜλλο αρχττÝκιονα Μελιγκ. Hellier Ohris, Splendorous ofthe Bosphorous ftouses
Eivar πολυ δυσκολο Ýργο να εντοπτσιοýν και να and pa]aces oflstanbu], Λονδßνο 1θθ3. l
ιαυττστοýν σημερα οτ τδτοκιησßεò üχι μüνο των Φα-
ναρτωτþν, üπωò των ΚαρατΖÜδων, ΣκαρλÜτων,
Σοýταων, Μουσοýρων, Ζαρßφη&ον, Καραθεοδω-
ρηδων, αλλÜ kar Üλλων Τοýρκων kar ΑρμÝντων
αξτωματουχων χωρßò τη βοÞθετα κτηματολογτκþν
καιαγραφþν kar παλατþν φωιογραφτþν, Or αλλα-
γÝò που επηλθαν με ιην Ýντονη ασττκοποßηση kar

2º
Προτοπe
ΒýΖαò
ΙιιΙυΘικüò þρωοò, ιδρυτþò του Βυζαγτßου.
Σýμφθυα με την παρÜδοση þταν
ορχηγüò των ΙιιΙεγορÝων εποßκων Þ
üρχονταò τηò Θρüκηò, σýζυγοò τηò
Φιδολεßαò. Οι Ιßεγαρεßò ξεκßνησον το 658
γτο την περιοχþ του Βοσπüρου. Η
εκσfροτεßο τουò ουτþ Ýγινε κοτüπιν
χρησμοý του ßγΙαγτεßου των Δελφþν,
σýμφωνα με τον οποΙο Ýπρεπε οι
Ιθεγορεßò γο τδρýσουν μια πüλη σπÝνωτι
οπü τη Χολχηδüνο, την πολπεßα των
τιτφλþν, üπω§ την ουüιαζσν οτ
Βυζαντινοß χσι η οποßο Βρισχüταν
μονßμωò σε ονταγωντσμü μò το ΒυζÜνπο.
Η Χαλκηδüνο εßχε ιδρυθεß ιοι ουτÞ οπü
ΙΙεγορεßò το 6,85. Η δýναμη του
Βυζαντßου προερχüΓαγ τυaýιlrò οπü το
Ýσοδσ ηου ασÝπρσττε τξ τÝ^η οπü το
πλοßα που πÝργαγον τον Βüσπορο.
Σýμφωνο με üλλεò πορσδüοετò, ο Βýζοò
þτον εγγονüò τηò tοýò, ο μýθοò τηò
οποßοò συνδÝετσι Üμεσα με τον
Βüσπορο, και γτοò τηò Κερüεσσσò χο.
του Ποσειδþυοò. Ο Βýζοò κοι η Φιδαλεßο
αγωνßστηχαν σýμφωνο με τ.ò
ποροδüοεrò εναγτßον των Θροχþν χοι
των Σχυθþν, οι οποßοι επιΒουλεýονταν
το ΒυζÜγτrο ßοι την περιοχþ του
Βοσπüρου. Ανδρτüντεò του Βýζσγτα και
τηò Φιδολεßοò υπþρχον στο Βυζüντιο
απü τον 3ο οrþγα π.Χ., ενþ ßοι η μορφþ
του Βýζοντα Ýχει ποροστοθεß ßοι σε
ΒυζονττνÜ νομßσματο.
2Β
ΕβλιγιÜ Τσελεμπß
(1610-16Β2)
Τοýρτ(οò περιηγητþò, γεννημÝνοò στην
Κωνστοντινοýπολη. Κοτογüτον απü
εýπορη οιχογÝνεισ. Ο ηατÝροò του þταν
στροτιωτιßüò ßαι Ýμποροò, ενþ
συμμετεßχε επßοηò σε αρκετÝò
εκaπρστεßεò των Οθωμανþν aπην εποχÞ
του ΣουΛεßμüν του Ηεγολοπρεποýò. Ο
ΕΒλτγý σε νεορþ ηλιχßσ Ýμνε ψüλτηò,
απογγÝλλοντοò ιομμüτιο του Κορσνßου
οκüμη χοι στηγ ουλÞ το{, σουλτüυου. Ξτπ
συυÝχερ εýτßÞιΟηßε στα σνþτερο
κλrμüκιο τηò οθοιμουχþò εξουσßα§ με
αποτÝλεσμσ νο του δοθεΙ η ευταιρßο
πολλþν ταφδιΙν. Α!ßοΛοýθησε ιοΛλÝ4
οτρατιωτκÝò ßο! ÜπλομστιιÝò
οποστολÝò, επlπrΕürrονfοò Ýτοι γα
ιßΦοπαιfu το μειýλοτου πüθοòγιο
ταψδιο. Ο Τσελεμπß εττüò οπü το
πλοýσrο περιπγηπχü του Ýργο Ýχει
περτγρüψεl με μεγÜλπ σßρaΒεια και χüρη
την ηεριοý το{, Βοσπüρου στ!ò ορχÝò
του ß7ου οχÞιγο. Ο ΞΟλγιü Τσελεμπß Ýχει
επßσηò γρýψετ ωραΙα ταξιδιωτικü κεjμενα
γιο τιò ελΛηνιτÝò πGρτοßÝò flξ οπσGò
επισßÝφθηχε την περßοδο ß6Ο7.ß67ß. Ο
Τοελεμπß εßνοι οοφολþò Ýναò οπü τουò
σημογτιχüτερουò περιηγητÝò του Ι 7ου
αaþνο χατ το Ýργο του, που αναφÝρετα!
σττò ελληυßÝò περιοχÝò, Ýχει
μεταφροστεß στα ελληνικÜ με τßτλο
Τοξßδ, οτηγ ΕλλÜδσ ßαι Οδοιπορικü στην
ΕλλÜδο ßΕκÜτη, ß994l.
Νκüλαοò ΣκουφÜò
(1779-1ΒlΒ)
Απü τουò τδρυτÝò τπò ΦιΛ.κþò Εταιρεßαò,
γεννημÝνοò στο Κομπüτι Αρτοò. Το t8i3
Ýφυγε για τπ Ρωσaα, οσχολÞθηκε με το
εμπüριο ιαι συνδÝθηχε με τον
Τσαχüλωφ ßαι τον Ξüνθο. lδρυσου στην
Οδησοü το Ι8ß4 τη Φιλικþ Ετσιρεßα με
(σχοπüν αμετιßπρε]ßτου την
απελευθÝρττσιν τηò ηστρßδοò». ο
Σχουφüò μετÝΒη ακολοýθωò στη ΙΙüσχο
τ(οι ιστßßφερε νο μυþσετ εßεß του
ΤσÝτερη, ηρüαýπο ßýρουò στογ
Ελληυσμü τηò Ριýοßοò. Ο ΣχουφÜò
επÝμενε yro τπ μεταφορü τηò Ýδροò τηò
Φftχþò Ξταρεßαò στην
Κωυσταγτποιýπολη, η οηοßο οποτελοýσε
εμπορκü ιÝιπρο γιο τουò Ελληνεò
ο!τογετεßò. ΠρÜγμσπ η ετοτρεßα
μετÝφερG τπ δρÜοη τηò στην περιοχft
του Βοσπüρου, ο οποßοò ßατÝστη τηγ
ιρßαμπ αυτþ εποχÞ το χÝντρο τωυ
επογοοτστιßþν ζυμüσεων. Ο Σχουφüò
υπþρφ ..Üγθρωποò με πολýγ
ευοτσθηοfoπ ßοτ ποτριßDπσΡüν» ιαι
ουσιασττßÜ ß ßιπß τηξ ετοτρÝßοò.
ΠÝθανε αιφνιδΚ,τò σπò 3ß !ουλΙου,
οφþνονταò τερüσßιο κευü στη δρÜση
Φιλιχþò Ετοτρεßοò, στην κονüτητα
ΑρνοΒοýτκτοß του ΙΙεγÜλου Ρεýματοò
Βοοπüρου χοι τüφηκε στην εχχληοßο
Παμμεγßστων Τοξιαρχþν.
Νκüλαοò Ζαρßφηò
(1Β10-1Β95)
Τραπεζßτηò χαι εθνικüò ευεργÝτηò,
γεννημÝνοò .πο ßΙεγüλο Ρεýμα
Βοσηüρου. Ο εμπορικüò οßκοò Ζαρßφη
υπÞρξε οπü τουò πλÝον σημοτ.τιßοýò
στην Κωνσταγτινοýπολη. Ο Νικüλαοò
δοπüνησε μεγüλο ποοü γιο την ενßσχυση
των διαφüρων ελληνικþν φιλονθρωπrκþν
xor πνευματικþν ιδρυμÜτων στην
Κωνσταντινοýπολη. το σýνολο των
διορεþν του μετοξý των ετþν 1 864 κσι
Ι895 υπερÝΒη πò 3 χλιÜδεò οθωμονιßÝò
λßρεò. ΔιετÝλεσε Ýφοροò των εθνικþν
φιΛανθρωπικþν κατοσfημüτων ßοτ
συνÝΒαλε στην ßδρυση του
φρενοκομεßου Επτοπυργßου το ΙΟ73.
]ιιΙετÜ το θÜνατü του το ß895, την
ευεργετιßþ του δριßση συνÝχισε η xripa
του, ΕλÝνη Ζορßφη, το γÝνοò
Θεοδωρßδου, η οποßα κοτÝθεσε
χρεüγροφα αξßσò ηερßπου 200 χιλιüδων
φρüγκων, προò ενßσχυση των
φιλονθρωπτκþν κοταστημÜτων. Ο γιοò
του ΙΙικολüου, Λεωνßδοò Ζορßφηò,
συνÝχισε επßσηò την ευεργετιßþ δρÜση
του πστÝρο του, ωò μÝλοò τηò
διαχειρισπκþò επιτροπþò των
καταθÝσεων τηò ΕλÝνηò, εισπρÜττοιττοò
τα τοκομερßδια κοτ ποραδßδοντüò το στη
üιοßκηση των φßονθρωπικþν
ßαταοτημÜτων. Το αρχοντικü τηò
οτßογÝνειαò Ζαρßφη, στο οποßο υπþρχε
αιüμπ κοι θερμοκþπιο, δÝσποζε στα
Θεραπειü του Βοοπüρου.
ΠΗΓΕΣ: Εγκυχλοπαßδεια ΠÜπυροò-Λαροýò-ΜπρτιÜνικα 2ω0, Ηλεκτροντκη Εγκυκλοπαßδεια Τομß 2004
Γρηγüριοò Στ
(179Β-lΒΒ1)
Οτκουμενιßüò ποτριÜρχηò, γενγημÝνοò
στο ΦονορÜκι του Βοσπüρου, σπü τουò
οηματττικüτερουò ιερÜρχεò του Ι9ου
αιþνα. Το κατü κüομον üνομü του þταν
Τεþργτοò ΦουρτουνιÜδηò. Σηοýüοσε στη
Σχολþ Οεροπεßων του Βοσπüρου κοι στπ
1ιßεγÜλη του ΓÝνουò Σχολþ. Το ß825 Ýγτνε
πρεσΒýτεροò και μητροπολßτηò
Πελσγονßοò, ενþ το ß833 Ýγινε
μητροπολßτηò Σερρþν. Το ΙΟ35, σε
ηλικaο μüλιò 37 ετþν, εκλÝχθηκε
ηατρτüρχηò Κωνστσντυουπüλευτò.
Αr.fιμετþητσε με επιτυχßο τουò
προτεσταΥτεò μΙσιονορΙουò που ειΧον
μεγιÜλη δραστηριüτητα τητ, εποχÞ εκεßνη.
Φρüντισε γισ τπν εκκλησιαστιßþ παιδεaο,
ιδρýοιποò στο ΦσνÜρι το Ι839
εκκληοιαστικþ σχολþ, η οποßα υπþρξε ο
πρüδρομοò τηò GΙεοΛογικþò Σχολþò τηò
Χüλιηò. ΠροσÝφερε επßσηò σημαντικü
ßοινωνικο εργο, οπωò π ανεγερση των
νοσοκομεßων Βαλουτdþ. Το Ι84Ο
παροιτþθηκε Ýηειτα απü σýγκρουσþ του
με την αγγλικh χυΟÝρνηση κα.
αποσýρθηκε σßο Ιιß. Ρεýμα Βοσπüρου. Το
ß867 Ýγιγε ξανü πατρτüρχηò κατ
οτττιμετþπισε το Βουλγαρικü ζþτημα, με
οποτÝλεσμα να ηαροιτηθεß τελικþò το
Ι87ß κοι νο επrστρÝψετ στο ßΙεγüλο
Ρεýμσ Βοσπüρου, üπου και Ýζησε μÝχρι
το τÝλοò τηò ζωþò του.
Ιωωτεßμ Γ
(1Β34-1912)
Οικουμενικüò ηοτριÜρχηò, γεννημÝνοò
στην Κωνστατaτινοýπολη, στην κοινüτητα
Βοφεοχωρaου. ΔιετÝλεσε διÜκονοò του
ελλην.ßοý νοοý του Αγßου Γεωργßου στη
ΒιÝννη (Ι 85Θ.1 Ο6Ι Ι, μητροπολßτηò
ΒÜργαò χοι Θεοσαλονßßηò ßοι
ο.κουμενιßüò πατριÜρχηò ß'Ι878-1882 κα,
Ι 9Οß -ß9ß2l. Ηταν εξοιρεττκüò ρÞτορσò
ßσι γνþριζε üριστο γερμαυιιü και
τουρχιχü, ενþ εßχε a(οι ευρýτοτη
μüρφωση. ΚατÜ τη διüρχειο τηò
ηατριαρχßαò του πορÝδωσε πολλü
κοινωφελþ ßατ πνευματικÜ Ýργα, üπωò το
πατριορχικü τυπογροφεßο, το μεγÜρο τηò
ßΙεγüΛηò του ΤÝνουò ΣχοΛþò,
ΒιΟλιοθþκη, γηροχομεßο, την εφημερßδο
(ΕßßλησιαστικÞ ßΑλÞθεια» χσθþò κοι
πλþθοò φιλανθρωπικþν και
εκηαιδευτιχþν ιδρυμÜτων.
Υηοστηρrζüμενοò οπü πλοýσιουò
Ελληνεò ομογενεaò ενaοχυσε τη Σχολþ
Εμπορßου ßαι Τλωσσþν στην
Κωνσταγfινοýπολη. ΕπÝτρεψε τηυ Ýνωση
τηò Θεσσολßαò και τηò Αρταò με την
Εκχληοßα τηò ΕλλÜδοò, ενþ
^υτοκÝφσλη
προþθησε κοι τη χειραφÝτπση τηò
ΣερΟτκþò Ξκτdησßαò. Σημαντιχþ υπþρξε
η φιλονθρωπικÞ του δρÜση, ενισχýονταò
ο ßδιοò φτωχοýò φοιτητÝò και ιδρýοιττοò
οτκοτροφεßο θηλÝων και ορφανοτροφεßσ.
9ο
ΚοΙΝοΤΗΤΕΣ Κ,η.ι ΠεριοΧετ
Constσπlinop!e, nmDassade ο ηιιεmσgη
9. Η (θερυÞ)
γερμανικÞ ιουò Ρωμιοýò, καθþò Þιαν η Ýδρα τηò Μηιρüποληò
πρεσβεßοοτα ΔÝρκων.
θεροπεΙÜ. ο σημανττκüò αυτüò οτκτσμüò του Βοσπüρου Üρ-
ß0, Η (θερΙνÞ) χισε να αποκιÜ τδταßτερη σημασßα ι<ar τουò 1Βο kar
αγγλικÞ πρεσβεßο 19ο ατþγεò οι ξÝγεò δτπλωμαιικÝò αποστολÝò αγü-
στα 0ερΟπεΙü.
ρασαν εκεß πλουοτεò κατοτκßεò που χρηστμοποτου-
Μπουγτουκντερε.
Η ανÜπιυξη των θαλÜσοτων μεταφορþν και η α-
ιμοπλοßα, καιÜ το 1θο ατþνα, δτευκüλυναν ιτò συ-
Στιò üχδεò του Βοσπüρου Βρßσκοντον
ο! πßΙοýσιΕò κατοικßεò, στουò κοßπßσκουò το
χωριü κοι στουò f,üφουò κτÞμοτο ι(αι μοντριü
32
γκοτνωνßεò kar Ýιοτ Üρχτσε σταδιακÜ η περßοδο
ιηò ενοποßησηò του Βοοπüρου με την Πüλη.
Την ßδτα περßοδο Üρχτσε η μüδα των εκδρομþ
σιον Βüσπορο που Ýφερε ακüμη πτο κοντÜ ιοý
δýφορουò πληθυσμουò του Βοοπüρου μεταξý του
αλλÜ kar με ιουò πληθυσμουò ιηò Πüληò.
Ομωò, η ταχεßα ανÜπτυξη τηò Βτομηχανßαò σιη
Κωνστανττνοýπολη απü τη δεκαετßα του '50 εßχε ο
ποιÝλεσμα ιη θεαματτκη αυξηση τηò αυθαßρετη
δüμησηò, φυστκüò στüχοò ιηò οποßαò ηταν or λüφο
του Βοοπüρου.
Ο Üλλοò λüγοò τηò αλλαγηò ιηò πολυπολτιτσμι
κüτηταò του Βοσπüρου εßνατ η μαΖτκη αναχþρησι
παλατþν πληθυσμþν ιου Βοσπüρου απü την Τουρ
κßα kar οημερα, ιο 60 με 70% των κατοßκων τσ
Βοσπüρου εßνατ γεwημÝνοτ εκιüò Κωνσιανιτνοt
ποληò.
ΑξßΖει επßοηò να σημειωθεß üττ σßμερα σττò πε
ρτοχÝò ιου Βοσπüρου Ζουν πολý κονιÜ Üνθρωπò
δταφορειτκþν κοτνωντκþν ιÜξεων.
Η ουμΒßωοη δταφορεττκþν πολτττσμþν, δταφορε
ττκþν ιαυτοτÞτων και δταφορειικþν κοτνωντκþν τü
ξεων Üφησε σημερα τη 8Ýοη ιηò στο φατνüμενο των
προστατευμÝνων πολυιελþν συγκροιημÜτων καιοι-
κτþν. Γτα παρÜδετγμα, σιο ΜπÝτκοΖ, στα ΘεραπετÜ
και οιο Ανανιολου ΧτσÜρ Βλεπετ κανεßò ψηλουò
ιοßχουò, κÜμερεò Kar αοφÜλετα.
Eιor, or θρησκευιτκÝò αποχρþοετò Üφησαν τη θÝ-
ση τουò οτΙò ΚοινωνΙΚÝò δταφορεò.
Οτ κυρτüτερεò κοτνüτητεò του Βοσπüρ,ου (πην
οθωμανκη περßοδο (κýρτα rmyþ: ΙντΖττΖτÜν)
ΠΕΡΙοΧΕΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ
Anadolukavagi ΜουοουλμÜνοτ
Beykoz ΜουσουλμÜνοτ
kar ΑρμÝντοτ
Kanlica ΜουσουλμÜνοτ
Anadoluhisari ΜουσουλμÜνοτ
Kandilli ΜουσουλμÜνοτ,
ΑρμÝνττ kar Ρωμτοß
ναηßΚüγ ΜουοουλμÜνοτ
Qengelküy ΜουσουλμÜνοτ
kar Ρωμτοß
Beylerbeyi ΜουσουλμÜνοτ
Stavros ΜουοουλμÜνοτ
κατ Ρωμτοß
Kuzguncuk EΒpaior, Ρωμτοß
kar ΑρμÝντοτ
Uskýdar ΜουσουλμÜνοι,
ΑρμÝντοτ, Ρωμτοß
και ΕΒρατοι
Rumelikavagi ΜουσουλμÜνοι
Sariyer-Yeni Mahalle Ρωμιοß
Sariyer ΑρμÝντοτ, μουσουλμÜνοτ, Ε
καθολτκοß κατ Ρωμτοß
Bah9eküy Ρωμιοß 13. Γυνοßκεò του
Belgrad Ρωμτοß kar Βουλγαροτ οποßα εγκαιαστÜθηκαν or Εθραßοι. Το ΚουΖκου- χαρεμιοý του
Burgaz Ρωμιοß kar Βουλγαροτ νιΖουκ εßχε τδταßτερη σημασßα yra ιην εθραßκß σουλτýνου σε
Biyýkdere Ρωμιοß, κα8ολτκοß, κοτνüτητα γταιß, üπωò πßστευαg «Þταν δßπλα στην χαλκογροφßα του
μουοουλμÜιοτ, ΑρμÝντοτ Ιερουσαλημ», καδþò, μÝχρτ ιη δεκαετßα του_'30, Þ-
'Ι9ου αΙþνα.

kar ξÝνοτ ταν η Ýδρα ιου τοποιηρηιη ιου μεγÜλου ραΒßνου ü-

14. ΤρεΙò
Tarabya Ρωμιοß, ΑρμÝντοτ,
καθολτκοß και ξÝνοι
ΥεηßΚüγ Ρωμτοι kar ΑρμÝντοτ
Istinye ΜουσουλμÜνοτ
kar Ρωμτοß
ΒογαòßΚüγ Ρωμιοß kar ΑρμÝντοτ
Rumelihisari ΜουσουλμÜνοτ γÝò, μτα αρμεντκη εκκλησßα kar Ýνα τΖαμß. Αναμφι-
κατ ΑρμÝνιοτ σβηιητο ουμΒολο ιηò πολυπολτττσμτκüιηταò ιου Βο-
Bebek ΜουσουλμÜνοτ, οπüρου αποτελεß το γεγονüò üτι ιο τΖαμß Kar η αρμε-
καθολτκοß kar ξÝνοτ vrkn εκκλησßα θρßοκοντατ σιο ßδτο προαυλτο. l
Arnavutküy Ρωμτοß
Kuruòesme Ρωμιοß kar ΑρμÝντοτ Σýμbοflο τηò ηοΓΙυποηιτισμικüττιτgζ του
Besiktas ΜουσουλμÜνοτ,
ΑρμÝνιοη Ρωμιο| EΒpaior
Βοσηüροι.ß εßνqι üτι, στο Κουζκουντζοýκ, τζαμß
ΚουΖκουντΖοýκ: σýlýολο τηò κο| ορμΕγ!ß(Þ €κκΠησßο Βρßσκονταß δßηflα δθηΠα
πολυπολτττσμχümταò του Βοσπülτου
Το ΚουΖκουντΖουκ ηταν η πρþτη περτοχη στην

33
 Ε

ΞtF

l';ß
Ι
;
Ι

,
ß
Ξ
 7Ξ
η kar το υπü ποßεò συνθßκεò, δεν εßνατ του παρüντοò.
-Ε
2. Υποßθριοò
πωλητÞò ποτÞσετ ξαδÝλφια kr α,υ-ßψτα που κατοτκοýσαν σιην
λεμονÜδοò στην περτοχη, σια γýρω «σοκÜκτα», μη Βγουν Kar τουò
ΚωνοταντΙνοý- ουλλÜβουν. Σιο δρüμο, üιαν συνανιουσε Ρωμτü-
πολη του πατδα, τουò προετδοποτοýσε ((να μην περÜσουν
ΜεσοπολÝμου. μπροστÜ απ' το καραχüλ]. kar τουò πτÜσουν». ιιΚα-
3, Η ΠΟραλßΟ ΤΟυ λÜ, Βρε αθεüφοΒη, κα] που ηξερεò ποηò ητανε
Βοφεοχωρßου Ρωμιοò;»,η αυορßα των
φτλενÜδων αργüτερα. «Κα-
(ΜπογΙατζßκΙοß) κ. οπο τα
μουτρα του. Δεν φαßνεται ποιοò Ýχει
μýρο επÜνω του;», η... αποστομωττκÞ απÜντηση
ιηò κυρßαò Κατßναò, η οποßα μüλιò ιελεßωσε με το
ΤαρλÜμπαστ, Ýτρεξε kar σιο ΤσενγÝλκτοß να ετδο-
υοτÞσετ kr εκεß γ¾ωσιουò kar φßλουò.
Το κακü νÝο γρηγορα κυκλοφüρησε. Μαθεýιη-
κε πωò «or Τοýρκοτ μαΖευουνε 20 ηλτκßεò».
ΜπροσιÜ σιο σπßττ μαò η πλατετοýλα γÝμτσε αυü
γυναßκεò που Ýκλατγαν kar παρακαλοýσαν, προ-
σπαθοýσαν να δουν το δτκü ιουò Üνθρωπο μÝσα
σιο αστυνομτκü τμημα, να του δþσουν κÜττ να φÜ-
εr, ιßυοια αλλαξιÝò, εσþρουχα, Ýνα μÜλλτνο. Τß-
ποτα üμωò. Σε «þτα μη ακουüντων» ια παρακÜλτα.
Το μÝσον που κυκαοφοΡοýσ€ Þτον
οι οΡομπüδeò. που τουò Ýσερνον üßογο
ΚοΙ ΚουΒοßοýσον την παρογωγÞ στην ογορü
36
Αργüτερα μαθευτηκε πωò ια νοσοκομεßα εßχαν ε-
νιολÞ να μην εκδßδουν yra κανÝνα λüγο πτστο-
ποιητικÜ που θα μποροýσαν να συντελÝσουν σε α-
ναβολÞ ιηò στρÜιευσηò. Στραιολογßθηκαν Üρρο>
στοι Kar οακÜτηδεò... κουτσοß, χωλοß, μονüφθαλ-
μοτ... ΛαμΒÜνονταò υπ' üψτν πωò ι' αγüρτα απü Ι8
μÝχρτ Kar 22 ετþν θρßοκονιαν Þδη υπü τα üπλα ι>
πηρετþνιαò την κανοντκÞ ιουò 0ηιεßα, στην Πüλη
δεν Ýμετνε Ρωμιüò, ΑρμÝνηò η Εθραßοò πÜνω απü
1Β r<ar κÜιω απü 42 χρüνων.
Αυιοß που Ýφυγαν, yuprσav πßσω (κÜποτοτ πÜντωò
δεν γýρτσαν ποτÝ) σιο ιÝλοò ιηò χροντÜò. Το πþò
ΥπÜρχουν εξÜλλου αξýλογεò τστορτκÝò μελÝιεò or
οποßεò θα εßχαν θÝση σ' Ýνα τδταßιερο αφτÝρωμα
ταν «Ιστορικþν» οτο θÝμα ιων «20 ηλτκτþν».
ε την επτστροφß Üρχτσαν να λετιουρ
γουν Kar πÜλτ τα καιασιημαια. και η οι-
κονομßα να Ζωντανευετ. Πprv üμωò προ-
λÜβουν να ουνÝλθουν, ιο Ýργο (τηò κα-
τασιροφηò των μετονοτßτων) που Üφη-
σστ ημτιελÝò οι ευττελεßò του υπουργεßου Αμυναò,
ανÝλαβαν να αποιελετþσουν οι ουνÜδελφοß τουò
του υπουργεßου Οτκονομτκþν. Or θεΒατþσετò yra το
διαΒüητο «Βαρλßκτ», δτι\αδÞ το φüρο επß τηò uεpr-
ουσßαò, Üρχτσαν να επτδßδοντατ οωρηδüν. Κτ αυτü
üμωò εßναι θÝμα Üλλων τοτορτκþν μελετþν. Εκεßνο
που αφορÜ ιην τστορßα μαò εßνατ οιι και ο πατÝραò
μου, ο οποßοò συνÝχιΖε να εßνατ κλτνηρηò kar εßχε
να εργαστεß απü το 1θ3θ, υπßρξε παραλßπτηò πα-
ρüμοταò «Βεθαßωσηò». ΑποτÝλεσμα, να μην εßνατ
δυνατη η καταθολÞ του ουτωò η Üλλωò εξωπραγ-
ματτκοý ποσοý, να Ýρθουν or «μεμοýρηδεò», δηλα-
δÞ or υπÜλληλοτ του κρÜτουò, Kar αφου κατεΒÜ-
σουν τον πατÝρα με ιο στρωμα στο πÜτωμα, να κα-
τÜοχουν kar το κρεθÜιι μαΖß με ü,ιτ Üλλο ÝKprvav
üιτ δτασφÜλτΖε το λαθεßν τουò, να τα μειαφÝρουν
οιο δωμÜιιο που λεττουργουσε το ταιρεßο του παιÝ-
ρα μου, üπου kar τα μηχανßμαια kar εργαλεßα του,
και να το σφραγßσουν. Υστερα απü αυιü Þιαν πλÝ-
ον δýσκολο η οικογÝνετα να παραμεßνετ στο δταμÝ-
ρτσμα ιηò λεωφüρου ΤαρλÜμπαστ kar μεταφερθη-
καμε στο ΤσενγÝλκτοß.
Το ΤσενγÝλκτοß ιηò εποχßò ηταν Ýνα ιυπτκü βο-
σπορßιτκο χωρτü, με τα ξυλτνα κονÜκτα των προι}
χüνιων πÜνω σιη θÜλασσα Kar τουò σεμνουò orKι-
σμουò των μεροκαματτÜρηδων νοτκοκυραßων στο ε-
σωιερτκü του. Σε αντßθεση με ια υυüλοιπα χωρτÜ
ιηò ασταττκηò üχθηò, οτα οποßα σουλιÜνοτ και πα-
σÜδεò εßχαν ια μεγαλοπρεπη σερÜγτα κατ κονÜτα
ιουò Kar γτα το λüγο αυτü το μουσουλμαντκü στοτ-
χεßο υπεριεροýσε, στο ΤσενγÝλκτοß ο πληθυσμüò
Þταν σχεδüν ακρατφνþò χρτοιταντκüò. Or κÜτοτκοτ
ηταν Αρθανßιεò, με ρωμαßτκη üμωò συνεßδηση, kr
ενþ σχεδüν üλοτ γνþρτΖαν τ'αρΒανßττκα, μτλοýσαν
ελληνικÜ, μ' εξαßρεση κÜτι λßγουò ηλτκτωμÝνουò,
kt Ýσιελναν τα πατδτÜ ιουò οιο ελληντκü κοτνοιτκü
οχολεßο που λεττουργοýοε δßπλα σιην εκκλησßα
του Αγßου Γεωργßου.
Απü ιην υαραλßα υερνοýσε ο μεγÜλοò δρüμοò
που εßχε ανοτχιεß κατνουργτοò κατ Ýνωνε το Σκοý-
ιαρι, δηλαδη ιο καιþιερο Üκρο τηò αοιατικηò ü-
χθηò, με το ΜπÝτκοΖ, ιο οποßο Βρßσκειατ εκεß üπου
ο Βüσποροò uaipvεr ιην τελευιαßα του σιροφß προò
ιη Μαýρη ΘÜλαοσα. Στη γραμμη αυιη λεττουργου-
σαν κÜιτ 8λýερÜ λεωφορεßα ιηò δεκαειßαò ιου '20,
με ια οποßα πραγμαιοποτουνταν η συγκοτνωνßα α-
νÜμεσα στα χωρτÜ ιηò αναιολτκηò üχθηò. ΜετÜ το
ΜπÝτκοΖ μποροýσεò να συνεχßσετò το ιαξßδτ σου με
«iδra μÝσα» (κÜνα γαßδουρακι ßσωò), üχτ üμωò για
υολý. Στο σημεßο εκεßνο ÜρχτΖε η ((στραιιωτικÞ πε-
proxn». ΚανÝναò Ρωμιüò δεν πλησßαΖε γταιß δεν η-
ξερε ττ κατηγορßα δα μποροýσε να τον Βρετ. Εφια-
σφρÜγιστο μυσττκü, ιο τr υπηρχε πÝρα απü 'κεß ü-
που συνοφρι)ωμÝνοτ φαντÜροτ ιων επßλεκτων μονÜ-
δων φυλαγαν σκοπτÜ.
Στο δρüμο τηò παραλßαò. μπορουοε κανεßò. αν εß-
χε υυομονß να περτμÝνετ, να δει μÝχρι kar αυτοκß-
νηιο, κÜποτο ιαξß η ακüμη kar Ι.Χ. Το μÝσον üμωò
που κυκλοφορουοε Þταν or αραμπÜδεò, που τουò Ý-
σερναν Üλογα kar κουβαλουσαν ιην παραγω{η ιου
χωρτοý σιην αγορÜ. Ολοι or κÜθειοτ δρüμοτ, υου Ý- 4. Τυπικüò
ΒγαΖαν σιον παραλτακü, ηταν χωματüδρομοι. Η στην Üρδευση του χωραφτου η ιου κÞτιου και οιο τουρκικüò
λÜσπη το χετμþνα kar η οκüνη ιο καλοκαßρι, που γÝμτσμα τηò σιÝρναò üπου αποOηκευüιαν το νερü ορομπüò χωρßò
yra το σημερτνü Üνθρωπο θα Þταν κÜτι òνυπüφορο, yra τη λÜτρα του σπιιτου. σοýοτεò στη
ιüτε Þιαν ιρüποò Ζωßò kar δεν Üκουοα ποτÝ κανÝ- Οιαν Üνοτξαν ιο δρüμο, αυαλλοτρßωσαν -((ιlου δεýτερη δεκοετßα
ναν να παραπονεθεß. κακü χρüνο να 'χουν, αν Þταν τΖαμß 0α το 'κα- τΟυ 20οý οΙþνα.
ΠÝρα απü τα ξακουοτÜ αγγουρÜκια του χωριου, γαγ,,l»- σχεδüν kar ιο μτσü ναü του Αß-Γιþργη, του 5, Η εßσοδΟò τηò
που οι πωληιÝò στιò αγορÝò ιηò Πüληò ια δταλα- κωνστσντινOυ-
λουσαν ωò «ΤσενγÝλκτοΙ μπαντεμß», τσενγελκτþ- πολßπκηò
ιτκα αμýγδαλα δηλαδη, urrnpxε αξιολογη παρα- εφημερßδOò
«ΑπογευματινÞ»
γωγß σε σýκα, σταφυλτα, ντομÜιεò, διÜφορα Üλλα
οπωροκηπευιτκÜ, πουλερτκÜ κτ αθγÜ, ακüμη kar φßκιο και δπηγüροò» -νονüò μου παρακαλþ kar
οττÜρτ, που ιο Ýφερναν στην «Τοýμυα»» γτα ι' αλÝ- σýΖυγοò ιηò «θεßαò ΕλÝνηò», αδελφηò του παιÝρα
ιρτ. ΤρÝχαμε τüιε üλα τα πατδτÜ να δουμε τη δτα- μοιF ((Ζου με δικÜ του Ýξοδα τον Ýφτιαξε», Και
σκεδαοττκÞ δταδτκασßα με τ'Üλογα kar ια Βüδτα φυστκÜ... εντοßχτοε και την πτνακßδα: «Ο ναüò του-
που Ýοερναν ι' αλÝιρτ και σιην Üλλη ακρη σκαρ- τοò δαπÜνατò,..» κ.λπ. Οιαν λοτπüν υηγαßναμε
φαλωμÝνοò ο χωρτκüò να προοπαθεß να rσoppo- στην εκκληστÜ, μαò περßμενε το καλýιερο σιαοßδτ,
πησετ yra να δþσετ θÜροò. Εμπατναν στη οετρÜ or με τ' üνομα τηò οτκογÝνεταò επÜνω. Οοο για ιο νο-
μεγαλýτεροτ γτα να σκαρφαλþσουν δτπλα του Kar νü, ιον Μßλιο, αυτüò ανÝθατνε καμαρωτüò καμαρω-
να βοηθÞοουν ιÜχα μου, ενþ ια πατδτÜ ιων παρα- τüò σιο παραθρüντο κτ üταν ερχüταν η σττγμη α-
θερτστþν δωροδοκοýσαν ιουò ντüπτουò φßλουò πÜγγελνε kar το ιιΠ;στεýω...» με μεγÜλη σοθαρü- )
τουò με καραμÝλεò «Γτενß χαγτÜι», yra να μεσο-
λαθησουν σιον «αλειρÜ» και να κÜνουν κτ εκεßνοτ Τα noιδιü των ποροΕεριστþν δωροδοκοýσον
«ενα Υυρο».
Γτα τ' Üλογα πÜντωò ξεκουραοη δεν υπηρχε.
τουò ντüπ.ουò φßRοιιò τοι.!ò μC κοραμÝΑ€ò
Οιαν δεν Ýσερναν ιην καρüισα ß ι'αλÝιρτ, ßιαν για νο κüνουν «γýΡο» στο αf,ÝτΡι
ΖεμÝνα στο μαγκανοπηγαδο, με δεμÝνα ια μÜιτα yra
να μην τα ΖαλßΖετ ιο γυρω γυρω Kar συνιελοýσαν

3º
 ι
ξ

6. Το τζαμß του
Ντολμü ΜποχτσÝ τητα και στüμφο, λεò kar αγüρευε στο δικαστßρτο. Ýπεσε Ýνα του κ,\αδß δÝντρο ολÜκερο σιην πραγ_
οπü τη θÜλοσσο ΚÜτω στην πλαιεßα, κοντÜ στη δÜλασσα, υπηρχε ματτκüιητα- κατ σκüτι,,ισε κÜποιουò που κÜθονταν α-
ξεπροβÜλλει -Kar υΠαρΧετ ακομη και σημερα,- καττ αΚομη Που μÝρτμνοτ σιη σκτÜ ιου απο_\αμΒÜνονταò το τσÜτ τουò.
σνÜμεσα στο κραιÜετ απü την εποχÞ του ΒυΖανιßου: Ýναò γερο- Υσιερα απ'αυτü το τραγτκü γεγονοò, οι αρχÝò πηγα,
ιοτιοφüρο. πλÜιανοò, εφιακοσßων kar πλÝον ετþν üπωò εκτl- να τον κüψουν, ΕιιεγÝβη ομωò, ευτυχþò, η αρμüδια
7. Ενο κιßß'κι
μοýν or ετδτκοß, που σημερα τον αποκαλουν και υπηρεστα αρχαιοιητO]ν και τον Ýσωοε, λαμΒÜνονταò
οτον Βüοτιορο «υλÜτανο-φοντÜ», διüτι πρτν απü μερτκÝò δεκαειßεò παρÜλληλα kar τα κατÜ_\_\ηλα μÝιρα...

. ΦÝ_ Ε
οο
ι-rο
 ---τ .
,Ε

Τα χρüντα εκεßνα, ιο ηλεκιρτκü ρευμα περνουσε
μεν απü ιην παραλτακÞ σuvorr<ia (yra να φθÜσει
οτη σιρατιωιτκÞ Ζþνη), δεν ανÝθατνε üμωò επÜνω,
σια μÝσα του χωρτοý. Ειοτ το ΒρÜδυ ο φωτισμüò yr-
νüιαν με λÜμπεò πειρελαßου. Το ν' ανÜψετò ομωò
τη λÜμπα προýπÝΒετε ολüκληρη δταδτκαοßα. Πρþ-
τα πρþια, Ýπρεπε να κλεßοετò σφιχτÜ τα ιαlýθυρα.
Να ΒÜλειò μαυρα παντÜ, Kar με ττò παλτÝò «Απο-
γευματτνÝò» (η ελληνüγλωσση εφημερßδα που συ-
νεχßΖετ να κυκλοφορεß μÝχρτ κω οßμερα) να κλεß-
οετò τ' ανοßγμαια, να κατεθÜσετò τα οιüρτα και να
κλεßοετò l«ar ιουò «περντÝδεò», ττò κουρτßνεò δηλα-
δη. Να μην αφßσειò χαραμÜδα yra χαραμÜδα, απ'
üπου το φωò θα μποροýσε να ξεχυθεß Ýξω. Μπο-
ροýοε «να το δει ο Γερμανüò και να στεßλει τ'αε-
ροπλÜνα του να μαò ΒομΒαρδßσουν». Πρτν üμωò
απü τουò Γερμανουò ιο 'θλεπε ο «μπεκτσßò», ο χω-
ροφυλακαò, kr ο μπελÜò ιου θα σου 'ρχüταν οιο κε-
φÜλτ ßταν χετρüιεροò απü ττò γερμαντκÝò βüμβεò.
ΠÝρα απü Ýνα γενναßο «χαρÜτστ» ιßποτα δεν σε
γλßτωνε. Kar μετÜ το «θαρλßκτ», ποý να ια θρετò
ΚαΙ να τουò ι' αΚουμΠησετò;
ο Üιτμο üμωò το φωò, Kar μÜλτστα μÝσα σιο
απüλυιο σκοτÜδτ, δýσκολα ττθασεýειατ. ΠÜ-
νια Ýθγατνε Ýξω κÜποτοò yra να ελÝγξετ
ιην κατÜσιαση, kr üλο κατ κÜττ φÝγγτΖε.
«ΜΙαò κλεßνουν στ.ο σκοτÜδι, γlα να περ-
νοýν απο τον Βüσπορο τα Βαπüρια με τα πολεμο-
φüδια για τουò ΓερμανοÞ», αποφαßνονταν οι ε-
παßοντεò, kr ßσωò να μην εßχαν Üδτκο, ιουλÜχτστον
μÝχρτ την ημÝρα ιου «ΣιÜλτνγκρανι».
8. Αποψη του
Kar or τσχυρüτατοτ προθολεßò του στραιοý, απü λιμονιοý και τηò
ττò κορυφÝò των γýρω βουνþν üπου ηταν τοποθετη- γÝφυραò οτην
μÝνοτ, Ýσιελναν ιτò φωτετνÝò γλþσσεò ιουò στον ου- Κωνστονπνοý-
ρανü θÝαμα πρÜγματι φανταομαγορτκü- kar ψÜ- πολη απü κορτ
χνανε γυρω γυρω μη φανεß κÜνα αεροπλÜνο, προ- ποστüλ των
ν' ακοýσουν και ιον πιο ε-
στταθþνταò ταυιüχρονα ορχþυ του
λαφρü θüμΒο μηχανηò, Ýιοτμοτ να ιο καιαρρß- 20οý οιþνα
ψουν(:) αν Þταν «εχθρτκü», παραμÝνονταò üμωò πÜ-
νιοιε «επττÞδετοτ ουδÝτεροτ»...
Μ' αυιÜ kar πολλÜ Üλλα, που üμωò ο χþροò δεν
θα κÜλυπτε ιην αφηγηση ιουò, φθÜσαμε στο Σε-
πτÝμθρτο του '45 kr επτσιρÝψαμε σιο δταμÝρτσμα
του ΠÝρα εßχε πλÝον αφατρεθεß η σφραγßδα απü
το ταιρεßο κατ ο πατÝραò, που εßχε κÜπωò αι,υρρþ-
σετ, θα δοκßμαΖε να εργαστεß kar πÜλτ- δτüττ κι ε-
γþ «εßχα πια μεγαλþσε] κα1 θα πýγαινα σχο-
λεßο».
Η «ΑστχÞ ΣχολÞ Αßνακλß-τσεσμε ιηò Μεγαλω-
νýμου Κοτνüτητοò Σιαυροδρομßου» με περßμενε με
ανοτκιÜò αγκÜλαò...
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Ο ΜτχÜληò ΒαοτλετÜδηò εßναι δημοοτογρÜφοò Kar ο
σημερτνüò δτευθυντßò Ýκδοσηò τηò ελληντκηò ημερηοταò
εφημερδαò «Απογευμαιτνη», που κυκλοφορεß οτην Πüλη
επß 79 ουναπτÜÝτη. I
Με κüτι δf,ιΕερü ßΙεωφορεßο τηò δεκοετßοò
του'eΟ πΡογμοτοποιοýντον η συγκοινωνßο
ονüμcσο στο χωΡιü τηò ονοτοη!κÞò üχδηò

39
 j rlι!ιòραμικιι
,ºπΟιμß,] rýυ

ΒησπÜρου.
ßjημερα-
; Σιιβανγτ σι
ilcιiιτι; 5ΓΙ ßJετμων
ari: Αγιε;σμπ ιοι;
Αγßου Aluπτnιou.
που βρισκειαι
ι'Ιη,/ ΚßßνΟl:ΙßΤ{,'

- ηtιηßßριινηt

,:',,.Ι

ΙΙΙ}(ρ()(, Ιl,ιßι ι]ι\ .l' ,.ι ]ι |] ' ι. ι'{ß ßßΙ '!ß ιa''
\t)Ιιι.,1Ι
).ιΤlιιlι,! ]'ß1] ΙιÞ; i]]jι: ,; .ß,,,,ιι] ιιιßι τι],ι \.(ι (|]]

ßßι'. ι Ιι,,'ι;ι ,ι\ \ιι ι;ι \ß ,l,,L ι |: ßιß1\,.ιι\,ι,ι !ßιιι .-,ι ι.

\Ι!]Ιt]ß Ι(Ι'!.òΙιΙ(ßß ß)ι]])\,ι]ι ] :]ιßτι]ι{}'\ßιιι] ιι\\. ßß(ι,
jli,: ι',!ß ,,:ι ,ß'.ι:Ιι ,ß,! ßßι{,,,|
ι,,!, ιι!;,,ιι |,

ßιι |!l.\ιßι ιjι \-.)ßιßι \,òιι: ιιιιß ! Iljι ßß] , \ι ) ßßιß ιι,,,
Ιßιι,{, ι Ιßß{Ιß l'ßι;,\,.,( iι(lιι ιß_τι
''ριιιßι

ιι,. ιßßιßΙΙιιßl,] 1],,ι,lι]\,ιιι ß;ι \ ι(ι ι(]\ Ι],jιßΙßιιßιιι ιιßΙß ß -\t Ι,lιΙΙ-ρ(] ß)ι(Ιι' ß]ι'ιß,ιι ι ,,ιß \,ιι ](ι ;1;;1τ,, ιß ßßτ1,,(ιι,ι,ιι ,]ι
,,, ]'ιι;λ.ι ßßß). j)ιιιιß{]ß ßß..ν ιßι,ι ßßι] ιι( ι]ß_ιιjι)ιß]jß{) ιßjι_ ,, \ιιßιtr,. ιιaιt)(η!ι ιΙι . ιßιιß)ιß\.r ιßιß i.J]ι ιri ι ]|ιßß)ιι_\(1ιß,]
ß]ιι.;ιιß]ι]ι)ι ßιι,ι ι ιß!ι, ιιιι()ιι,, -Γιιι ιποχι }ιιß()ι-\,ιß ι)ι ι,ßι(ßι(ι. ιι], ι,ß[Ι{ιß_)ßκß] tι)ß\'ßι],)ι j ιrιιι,.|.ß,;ß \ι,
',κιß1.-η
 3. Το ανüκτορο
Ταρογüν απü
τη θüλασσο
(φωτογραφßα
Κþστα Κουρουπο}.

!'d
4. Η Κßοò οτην

ßß Προποντßδο
οτιò αρχÝò του
20οý αιþνα.
frJ§ Π
5. ΠρωτοβυζοντιυÞ
επιτýμβιο πλýκα
ειττοιχισμÝνη στην
αυλÞ τηò Αγßαò
ΠοροσκευÞò
στο ΧÜσκιοß

,,ι
τ.ξ
Α
ξ
ξ._

ψαρευουν τα σκορπßδτα, τα ξημερþματα ρßχνετò
παραγÜδτ yra πτστÜ, γλþσσεò kar θÜτουò, καιÜ ιτò
εφιÜ ιο πρωß ψαρευετò με «zuyqrrÜ» χελτδονüψα-
ρα Kar κατÜ ττò δÝκα το υρωß ΒγÜΖετò μýδτα. Κατ
ΒÝβατα δεν μυορεßò ευκολα να ερμηνευσετò τα συ-
νατσθηματα κανενüò που αττολαμθÜνετ üχτ μüνο το
αυγουστιÜιτκο φεγγÜρτ, αλλÜ το κÜθε φεγγÜρι, α-
φου üλα τα φεγγÜρια Ýχουν ιη δτκη τουò ομορφτÜ.
Ο ξεναγüò πρÝπετ να εßνατ γεμÜτοò απü παρελ-
θüν yra να μπορÝσετ να ερμηνευσετ üχτ μüνο τα
συνατσθηματÜ ιου, αλλÜ και να μυηοει τον επιοκÝ-
πτη, που περνÜ απü ττò παρÜκιτεò περιοχÝò ιου Βο-
συüρου, οτο τσιορτκü παρελθüν τηò υροΒυΖανττνηò
kar μειο3υΖανττνηò περτüδου, σιην οθωμαντκÞ kar
τουρκτκη περßοδο και να αναλýοετ ττò δýο ακτÝò,
τα ΡουμελτκÜ kar ΑναιολτκÜ, üπωò τα Ýλεγαν or
Ρωμτοß ιηò Ποληò, μÝσα απü το φÜσμα των μνημεß-
ων και των αρχοντικþν που δταθÝτετ, χωρßò üμωò να
προσπερνÜ kar το φυοτκü περτΒÜλλον. Θα ηιαν βÝ-
.θara τταρÜλετψη να μην αναφερθεß kar σιην ομο-
γενετα, που συνεχßΖει και Ζει σττò κοτνüιητεò του
Βοσυüρου -παρÜ ττò δυσκολßεò που ανιτμετþπιοε-
)
4L
Mιe «ΞετττRτΗΣΗ»
κατ ποραμÝνετ, ελπßΖονιαò üμωò σε Ýνα καλýιερο
aυpro.
Το καρÜΒτ ξεκτνÜ αυü ιον ΚερÜττο κüλπο üπου
ο επισκÝπιηò φÝρνετ σιη μνημη του πþò ο Πορ-
θηιηò κατüρθωσε και καιÝβασε απü την περτοχη
του ΠÝρα τα 72 ττλοßα kar τα Ýσιησε μπροσιÜ απü
τα βυΖανττνÜ ιεßχη, προò την περτοχη του Βλαχ-
ΣαρÜτ. Ο καπειÜντοò υποχρεþνετατ να εφτοιησετ
την προσοχη σ' Ýνα προπορευüμενο μτκρü καρÜ-
Br kar φθÜνετ στη ΓÝφυρα του ΓαλατÜ. Εßναι μßα
απü ιτò ιρειò γÝφυρεò του ΚερÜιτου κüλπου που ε-
νþνουν ιην παλτÜ Πüλη με την «ανιßπερα» πε-
proxi, ιο ΠÝρα, Eivar η πρþτη που καιασκευÜ-
στμκε ιη δεκαειßα του 1Β90, επτσκευÜστηκε τη δε-
καετßα ιου 1910 kar λüγω κυκλοφορτακηò συμ-
φüρησηò επισκευÜστηκε και επεκτÜθηκε εκ νÝου
ιη δεκαετßα του 2000.
Η πλþρη του καραθτοý στρÝφετατ προò την ελ-
ληντκη κοτνüτητα ΓαλαιÜ Þ τη «Συκþδη ΑκιÞ», ü-
πωò λεγüτωτ προχρτσττωττκÜ. Η κοτνüτηια πηρε την
ονομασßα απü ιουò γαλαιÜδεò η γαλακτοπþλεò
Στο ΜεσüχωΡο δεν μÝνει πιο κονÝνοò
Cßf,ηνοò. €νþ το μισογκΡ€μισμÝνο κτßΡιο
του σχοηεßου δπμεýδηκε οπü το δημο
6. «Oδüò των
ΚÞπων του
Σοýτσου».
0l Τοýρκοι
υποδηλþνουν
üτι ο δρüμοò
οδηγοýσε
οτο ονÜκτορο
των Σοýτσωγ
42
που υπηρ><αν, ενþ καιÜ τη σýγχρο,τη εποχÞ η
νüιητα αυτÞ εßχε μεταφαπεß σε οτκονομτκü
ιων Ρωμτþν ιηò Πüληò. ΒÝβατα ο ΓαλατÜò υÝ
στην τστορßα και αυü ιο φαινüμενο ιηò «
θüδοξηò εκκλησßαò» που ßδρυσε ο Παπα-
με ιη Sοηθετα ιηò Αγκυραò, με σκοπü να α
ναμþσετ ιο ΦανÜρτ, παßρνονταò «ειστθελτκÜ»
ιρετò ναουò, ιηò Παναγßαò ιηò Καφαττανßò, του
ιηροò kar του Αγßου ΙωÜwη ιων Χßων, με üλα
περτουστακÜ οιοτχεßα υου εßχαν. Περνþνταò
την κοτνüτητα βλÝυει κανεßò και τον υýργο του
λαιÜ. που κτßσθηχε τον 6ο ατþνα kar κατÜ ιη
κεlα του 20οý ατþνα χρηστμοποý8ηκε kar σαν
ρατηρηþρτο γτατην πρüληqm υυρκαγτþν. Στη
νÝχετα ιο κοlýθτ, αιροý περÜσετ απü το
Μετωπον, ιο Παλνüρμιον και το
φθÜνετ στην πο4ýκιτα περτοχη ιου Ιασονßου,
σημερα λÝγετατ ΝτολμÜ ΙνΙπαχτσÝ. Περτοχη
μαιþσειον οτιü τrw εποdτ του Αx1rÝτ Α το 1605,
που τελικÜ επß Αμπιτωýλ ΜετΖßτ το 1Β39
ρεται ιο γνωοτü ομþνιμο αιτÜκτορο που ολοκλη-
ρþνετατ ιο 1Β56 ι<or σ:òεδηΖειατ αττü τον ΑρμÝνιο
αρχττÝκτονα λΔπαλγJÜν. Το ανÜκτορο θρßσκετατ ε-
πÜνω σε 14.595 τετραγτονττ<Ü μÝτρα kar Ýχετ 285 δια
μÜττα, μειαξý των ουοßων r«ar τρετò μεγÜλεò αßθοι>
σεò -κυρτüιερη εirrar η αßOουσα ιων ιελετþν. Σε ü-
λο το ανÜκιορο εßνατ εμφανηò η επßδραση του
μπαρüκ κα1 του ροκοκü, ενþ τα χαλτÜ, or Ζωγραφτ-

κοß πßνακεò και οι πολυÝλατοι εßνατ «:<Üρμα ο-
ιρθαλμþν». Ακολουθεß η κοτνüτητα Δτπλοκτονßου,
που λÝγειατ üιτ πßρε την ονομασßα ιηò απü τουò
δýο κßτνεò που εßχε Ýναò παρÜκιτοò ορχαßοò ναüò,
μÜλλον mò εποχßò ιου Πτολεμαßου, οιουò οποßουò
κßονεò ιοποθÝτησε σιαυροýò ο Ρωμανüò ο Δεκα-
mνüò. Στιμερα η κοτνüτηια, μετÜ ιην πληθυσμτα-
κη σqΒßκνι,τοη που υπÝσιη, κατοτκεßτατ απü ελÜ-
χτσιεò ελληντκÝò οτκογüνετεò. Το σχολεßο kar ο
Μορ!ρýrτ]ιΦò Συλλογοò δεν λετιουργοýγ ενþ υπÜρ-
χουν δýο εκκλτωßεò απü ιτò οποßεò λετιουργεß η
μßα, mò Πααγßαò.
ο r<opÜθι με ιουò επτσκÝπιεò του Βοσπüρου
σιτνεχßΖετ ιην πορεßα ιου προò ιη Μαυρη
€}Üλοσσα. ΠερνÜ απü το ΜεσÜχωρο, μτα
τòοτΦιητα üπου Üλλοιε ηκμασε ο Ελληντ-
σμüò, με τον τερü ναü ιου Αγßου Φωι<Ü που
αιιÜγετατ στττν εποχÞ ιου Βαστλεßου του Μαχεδü-
να, ενþ ο ταξτδτþτηò ακοýετ τον ξεναγü να αναφÝ-
ρετατ στο τστορχü παρελθüν τηò κοτνüτηταò, σημε-
ρα δεν μÝνει κανÝναò Ελλτιναò, ενþ το κιßρτο του
οχολεßου και του συλλüγου, μτοογκρεμτσμÝνο, δη-
μευθηκε απü το δημο Κωνσιαιιττνοýποληò. Συνεχß-
Ζοιηιε το ταξßδι μαò περνþνταò κÜιω απü την πρþιη
γÝφυρα ιου Βοσπüρου που εγκατντÜσιηκε το 1θ73,
Ýχετ μßκοò r.620 μÝτρα, πλÜιοò 34 μ. kar υψοò αυü
τrrrr εmψÜνετα ιηò θüλαοοαò περßπου Φ μÝφα, kar
ιρθÜνουμε σιην κοτνüιηια τηò Θηροιφηνηò, με τον
τερü ναü του Αγßου Δημηφßου, του οποßου το βυΖα-
νττνü αγßαομα Βρßσκειατ περßπου 50 μÝτρα μÝσα
σιην πλαγτÜ r<ar or ιÜφοτ των ΜαυlηκοlτδÜτων kar
των ΚαJýτμÜ:αιδτ,ιν. Σ' αυτÞ την κοινüτηια φιλοξε-
7, Προüοπο στο
ΜÝγο Ρεýμα,
περιοχÞ που
πιθανολογεßτοι
üτι συνεδρßοσαν
πριυ οπü τηυ
Επονüοταση του
1821 οι Σκουφüò
κοι Τσοκüλωφ
Στο ΜÝγο Ρεýμο. οκüμπ κοι σÞμcΡο,
ο €πισκÝπτηò μποΡòß να δει το
δεμÝßιο τωý ονοκτüΡων των Σοýτσων
νÞθηκε kar η Πατρταρχτκη ΜεγÜλη του ΓÝνουò
ΣχολÞ, üτωτ Ýπετια απü καιασφοφη που υπÝστη, Ý-
πρεπε να ευισκευαστεß εκ ΒÜθρων.
Και φ8Üνουμε στο ΒυΖανιτνü «ΜτχαÞλτον» Þ
σττò «Εστßεòι» Þ στο ΜÝγα Ρευμα. Ελληντκüιατη
κοτνüτηια, που αρτθμοýσε κÜποτε 4-5 χτλτÜδεò κα-
τοßκουò. Ο ανþνυμοò συγγραφÝαò σημετþνετ üττ
«θρßσκετατ απλωμÝνο σε üλο το μßκοò τηò ομαλßò
πεδτνßò παραλßαò που κÜμπιετατ ηρεμα στ'ην πε-
ρτþνιητη Üκρα του ΜεγÜλου Ρευμαιοò». Kar συνε-
xizεr ο λαßκüò αφηγηιηò: «Or πλαγτÝò γýρω, κα-
λιητμÝνεò παλαιüιερα με απÝραντουò αμπελþνεò,
εßχαν θαθμηδüν παραχωρÜσετ ιη θÝση ιουò σε κλτ-
μακωιοýò μπαχτσÝδεò, üπου or Ρωμτοß καλλτερ-
γουσαν την περßφημη εκεßνη μυρωδÜιη φρÜουλα».
Σημανττκß κοτνüιηια, με πφßπου εwτÜ εκκλησßεò
kar αγτÜοματα, με σχολεßο kar ελληντκÞ πατδεßα
απü ιο 1750, Φτλüπιω>ο Αδελφüτητα, συλλογο με
ιÝσσερα ιμημαια, σημανττκüτερο ιων οποßων Þταν
ιο θεαιρτκü. Στην κοτνüιηια αυιÞ ουνεδρßασαν πρτν
απü την ΕπωτÜσταση ιου 1Β21 οι DτοιψÜò kar Τσα-
κfu\ωφ, ενþ μÝχρτ σημερα ο επτοκÝπτηò μπορεß να
δετ τα θεμÝλια των ανακτüρων των Σουτα,τν. Επß
πλÝον μπορεß να προοκυνÞσετ ια σκηνþμαια ιηò
οτκογÝνεταò Μουσοýlχον που θρßσκοντατ σιο υπü- )
43
 ßßßιßß
Ιߺιß
,-;'.r! σιτò παρÜκττεò περτοχÝò ιου Βοσπüρου.
Αφου δουμε σια υψþματα ια κιßρτα ιου Üλλοτε
Αμερτκαντκου Κολεγßου «Ρüμπερτ ΚüλεΖ», σημε-
ρα Πανεπτστημτο του Βοσυüρου, συνεχßΖουμε
προò την περτοχü των ΚÜσιρων. Εδþ κιßσθηκε ε-
πß ΜτοÜμεθ του Πορθηυß, το Ι452, κÜσιρο, ιο ο-
ποßο λÝγετατ kar «κÜοτρο τηò Λατμοκοπßαò», το α
ποßο χρηστμοποτÞθηκε kar κατÜ την περßοδο τηò
Αλωοηò, ενανιßον των ΒυΖανιτνþν. Σιο σημεßο αι>
,-=!«f/,ii tr ιü, που θεωρεßιατ üττ εßνατ κατ το στενüτερο μÝροò
ιου Βοσπüρου, κτßσθηκε ιη δεκαειßα ιου 1θΒ0 η
δευτερη γÝφυρα, η οποßα, αν και σε στενüιερο ση-
μεßο, εν ιουτοτò εßνατ μεγαλýτερη απü ιην προη-
γουμενη γÝφυρα κατÜ 40 μÝιρα. Θα πρÝπετ üμωò
να ποýμε üττ περßπου σ' αυιü ιο σημεßο kar καθιßη
πηγαßνουμε προò το Βαφεοχþρτοß σιÞ8ηκε η
πρþτη πλωιη γÝφυρα επß Δq»ßου, üταν εκσιρÜ-
ιευε καιÜ των Σκυδþν, η δεýιερη επß Ηραχλεßοο
kar η ιρßιη επß οταυροφüρων. Ερματον λÝγειατ η
?,-#η-_-. περτοχη, με Üλλη ονομασßα üμωò λÝγειατ kar Φα
νÝαò, γτατß αφ' ενüò μεν λüγω των τσχυρþν θα-
λÜσοτων ρευμÜτων η θÜλασσα κοχλÜΖετ Kar αφ' ε-
τÝρου γταιß εδþ ρßχτηκε το οκηνωμα ιου Κυρßλ-
λου ΛουκÜρειοò, παιρτÜρχη Κωνσιανττνουπüλεωò,
üιαν εκτελÝσιηκε το 163Β. ΜετÜ την κοτνüτητα Βα_
φεοχωρßου, γθνÝτετρα του πατρτÜρχη Ιωοχεßμ Γ',
που ηταν μτα δυναμτκη ελληντκÞ κοτνüτητα με
τον τερü ναü ιηò Ευαγγελισιρßαò, ιην κοτνüτητα
8, Τουλουμπο- Σωσδενßου με τον τερü ναü των Ταξταρχþν kar
τζÞδεò. Η ομÜδα yεro του τερου ναου των Ταξταρχþν kar να ακοýσετ, ιην κοτνüιηια Νεοχωρßου, με τουò ιρετò μεγαλο-
πυροσβεοτþν απü τουò παλιουò Μεγαρευμιþιεò, Yra ια φημτσμÝ- πρεπεßò τεροýò ναουò του Αγßου Γεωργßου, του
τηò Κωνσταντl- να σε üλη την Πüλη πavnyupra που γßνονταν καιÜ Αγßου ΝτκολÜου ιιar τηò Παναγßαò τηò Κουμαρτþ
νοýποληò. ιην εορτß του Προφηιη Ηλßα, οια υψþματα τηò Kor- ιισσαò, που παρουστÜΖετ μÝχρι σημερα τη δυναμτ-
θ, Η μεσαßο πýλη γüτηιαò, καθþò kar
γτα τουò «ιουλουμπατΖηδεò». κß ιηò, παρÜ τουò ελÜχτστουò εναπομεßνανιεò
του Σερσγιοý Ηιαγ το οþμα ιωγ πυροσθεο Ελληνεò, φθÜνουμε στα ΘεραπετÜ. Mra κοτνüτηια
ΤΟΠ ΚαΠß σε ιη αντλßα Ýιρεχαν, εκεßνοτ οτ που εκκληστασττκÜ ανÞκετ οτην ΙερÜ Μητρüπολη
κορτποστÜλ σβησουν τη ΔÝρκων, που χαρακιηρτΖüταν «Φαρμακεßον» κατ
φωιτÜ. Γνωστοß
των ΦΧþν του ναιΖüδεò» ιηò κοτνüιηταò, or οποßοτ μαΖß με τουò Þταν «το θερτνüν ενδταßτημα ιων αρισιοκραιτκοιÝ-
20Οý αΙþνα ιουλουμπαιΖηδεò Ýλεγαν ια χρτσιουγεννιÜτικα και
ρων εφ' ημþν φατκτκþν οτκογενετþν». Γνωστüò
πρωιοχροντÜιτκα κÜλανια, παρÝχονταò με ιον ιρü- ο θαυμαιουργüò ναüò ιηò Αγßαò Παρασκευηò, ενþ
πο αυτü σιουò κατοßκουò ιου ΜεγÜλου Ρεýμαιοò την ιο σχολεßο και ο ουλλογοò ιηò κοτνüιηιαò, που ση-
αßοθηοη üττ καλþò λÝγετατ η κοτνüτηιÜ ιουò «Με- μερα εßνατ κλετσιÜ, αρκειÜ εßχαν προσφÝρετ σιην
γÜλη» και ταυτüχρονα χαρακτηρßΖειατ « τοιορτκü». ομογÝνε]α ιηò Πüληò.
Kar προχωρÜμε προò το προÜοιτο «Χηλαß», καιÜ ιο Το καρÜΒτ συνεχßΖετ την πορεßα του προò ιην
μειαγενÝστερο ΜπεμπÝκτ. Οπωò ιο ΜÝγα Ρευμα, το κοτνüιηια Βαθυρρυακοò kar αφοý περÜοει απü την
Βαφεοχþριον, ιο Νεοχþρτον, Ýιστ kar η κοτνüιητα ελληντκÞ σuvorkia του ΓενημαχαλÝ, με ιον τερü
αυτÞ Ýχετ πανεμορφα αρχονιτκÜ που φερουν στη ναü του Αγßου ΙωÜννη, που εßναι απü τιò πρþτεò
θυμησß μαò τη δüμηση και ττò ξυλτνεò καιασκευÝò ελληντκÝò κοτνüτητεò που εßχε συρρτκνωθεß ο
Ελληντσμüò, φθÜνετ μÝχρτ ιο «Ιερüν τηò Ευρþ
Η κοινüτητο των Θεροπειþν Þτον κüποτc «το πηò» και ΒÜΖετ πλþρη προò το «Ιερüν ιηò Ασßαò»
Kar αφου υερÜσετ απü ιο Αργυρþνιον ακρωτßρτο
δερινüν €νδιοßτημα των αΡιστοκρατικοτÝΡων kar ιο Βωμü του ΙÜσονα, ιο μνßμα ιου Ελληνα, το
€φ' πμþν Γροικικþν οικογ€ν€ιþν» Αετορýγχτον ακρωιßρτο, φθÜνετ στο αρχαßο Νυμ-
φαßο, στο σημερτνü ΜπÝτκοΖ. Mra ελληντκüτατη
kar δυναμτκß κοτνüτητα που Ýγτνε γνωστη σαν Ýνα

44
απü τα με!C.\υιερα ψαροχþρτα ιου Βοσπüρου. Υπο-
θοηδουμενο το οκÜφοò kar απü τα θαλÜοστα ρευ-
ματα λLßιευΒυνετατ προò την περιοχη üπου συνα-
ντÜιατ ο Βοοποροò με την Προυοντßδα, αφοý or ια-
ξιδιιυιεò απολαμΒÜνουν ια θÝρετρα που Βρßσκονιατ
((επÜνω σιο γταλü», ια οποßα or Toupkor αποκα-
_\ουν «γιαλß», ΠερνÜμε ατιü τον κüλπο ιου Αμυκου,
που πηρε την ονομασßα απü την καιοτκßα ιου μυθτ-
κοý ηγεμüνα ιων ΒεΒρυκων και ιων Βτθυνων βα-
στλÝων, ο οποßοò ντκηθηκε σιην πυγμαχßα απü ιον
Αργοναυιη Πολυδευκη, Kar αφου περÜσουμε απü
το Erpnvaiov kar το ΒορÜδτον συναντÜμε οιην αρ-
χαßα Ντκüπολη ιο οχυρü που Ýφτταξε ο Βαγτα.αßτ
Α το 13Βθ. κατÜ ιων επτθÝοεων ιων ΒυΖανττνþν.
ΛÝγειατ üιτ εδþ υπÞρχε και τερü προò ττμην των !
δþδεκα θεþν ιου Ολυμπου. ΚατÜ τη δτÜρκετα τηò
περτηγησηò ΒλÝπουμε ανÜκτορα οθωμαντκηò πε-
ριüδου ια οποßα ανÜγονται κυρßωò οτη δεκαετßα ιου
1Β60. καιασκευÜοιηκαν αηü την οτκογÝνετα Ιν{ηολ-
¾lÜν και ανÞκαν σε ττιλουχουò τηò περτοχηò, Οπωò
γßτ-ειαι φανερü, üλα ια ανÜκιορα που ΒλÝπουμε
σττ, καιασκευη ιουò Ýχουν επηρεασιεß απü τη δυ-
ßικη ιÝχνη kar σε κÜιοτα σημεßα, σια παρÜOυρα,
φατ\-ειαι καθαρÜ η apaΒrkn ιÝχνη.

υνεχßΖουμε προò το Krkþvro ακρωιηρτο και

ιητ, κοτνüιητα Κανττλß, καιÜ το παλατüιερο
Περιρρον. και αφου περÜσουμε την κοινüτη-
τα Πρüχθου, σημερτνü Bavikroi, που εßνατ
φημτσμÝνη yra τον τερü ναü ιου Αγßου Πα-
νιε_\εημοι-α ι<ar yra Ýνα απü τα οημα\,τικÜ θαλÜσ-
σra ρευματα ιου Βοσπüρου, φθÜνουμε σιην κοινü-
ιηια Σοφτιτν,þν. Παραιηρουμε τη ρυμοτομßα
σιηιιþ\,που ποτκßλλουγ το φυστκü περýÜλλον σιιò
πλαγιεò Kar τιò εγκλημαιτκÝò ενÝργετεò πολλþν,
που στο üτομα ιου πλουτου κατÝοτρεψαν ιην ομορ-
φτα τηò περιοχηò, Kar αφου περÜσουμε απο την κοl-
νüιητα \Ιπεηλερμπεη, κατÜ το ελληντκüν Σιαυρüò,
φθÜιουμε οτην κοινüτητα ΧρυσοκÝραμου, που πη-
ρε τη- ο,,-ομαοßα απü το yro του ΑγαμÝμνονα κατ
τηò Χρυσηßδαò, τον Χρυοη. που ιÜφηκε οτην πε-
proxn. ΘαυμÜΖουμε την υαραλßα τηò Χρυοουποληò,
καθþò η δυοη του Ηλιου μÜò Sρßσκετ σιον πυργο
τηò ΔαμÜλεωò η ιηò Αρκλαò ß, üπωò λÝγετατ καιÜ
τιò δυιχÝò πηγÝò. οιον πýργο ιου ΛεÜνδρου.
Ολοκληρþνονταò ι<ar την περτηγηση σιη Μη-
τρüπολη Χαλκηδüτ,,οò, μßα απü ττò τÝσσερτò εν ε-
νεργεßα Μηιροπüλετò ιου Οτκουμεντκου Πατρταρ-
χεßου οιην Τουρκßα, το σκÜφοò μαò οτρÝφετ την
πλþρη του προò ιον ΚερÜττο κüλπο, απü üπου kar
εßχαμε επτβτβαστεß. Η Αγßα Σοφßα, το τÝμενοò του
ΣουλιÜν ΑχμÝτ, ιο ανÜκιορο Τοπ Καπß, που Βρß-
σκονιαι επÜνω οτον πρþτο λüφο ιηò Πüληò κατ
περτθÜλλοντατ απü τα ΘεοδοστανÜ ιεßχη, ια ο-
ποια εχουν επιοκευαστει σε καποια σημεßα την ε-
10. Μνημεßο τηò
ποχη ιου Θεüφτλου, αναδετκνυονιαò με ιον ιρüπο κρητικηò
αυιü πολλοýò κτητορεò, φανιÜΖουν αναμÝνονταò οικογÝνειοò των
üλουò üσοτ Ýχουν επτσκεφθεß την Πüλη να ια Μουσοýρων στην
των θαυμÜσουν. κοινüτητα ΜÝγο
Μπηκαμε στον ΚερÜιτο. Εναò κüλποò που μοτÜ- Ρεýμο, Ýξω οπü
Ζει με κÝρατα ελαφτου, και που σημερα Ýχει καθα- την εκκλησßο
των Ταξιαρχþν
ρτοιεß απü ια λυμαια. ΑποθýαΖüμασιε στη σκÜλα
η οιην αποΒÜθρα η οιη θαπορüσκαλα, üπωò την Ý-
λεγαν or Ρωμτß, kar επτστρÝφουμε οιο ξενοδοχεßο.
Ολοτ or ταξτδιþιεò Ζουν ττò πρüσφατεò αναμνησετò
ιουò. Εγþ αναπολþ το χθεò, üπωò το εßχε Ζησει Ýναò
Βοοπορτανüò, κÜτοτκοò τηò κοτνüιηταò ιου ΜεγÜ-
λου Ρευμαιοò, Ζω το σημερα Kar οραματτΖüμενοò ιο
aυpro δßνω δßκτο σιον παπποý μου που μου Ýλεγε:
«Γτüκα μου, ο Βüοποροò εßνατ το κÜιτ αλλο». Θα
πρüσθετα: «Αρκεß να γνωρßΖετò να ιον εξηγεßò κατ
να ιον Ζειò». ΕξÜλλου θα εßχα τüσα Üλλα να πω
και να γρÜψω που ßσωò δεν θα μου Ýφθαναν αρ-
κειÝò χτλτÜδεò λεξειò... l
Το ονüκτοΡο Ýχουν €πηρ€οστ€ß
οπü τη δυτικÞ τÝχνη κοι σc κüποιο μονο
σημ€ßο φοßν€τοι κοδορü η οροΒικÞ τÝχνη

45

, ßΙ^ι
- ΞÝ--
:Ξ.
:
τουΣγΜΕΩΝ Σο,ητ,ηριιΗ
δημοσιογρÜψου, δροò Θρησκειολογßαò
ΑΠΘ
λÝò φορÝò συμθαßνετ η τστορßα να μην καταγρÜ-
φετ ια τοτορικÜ δεδομÝνα ηολλþν περτοχþν, με α-
ποιÝλεομα or εκτüò Ελλαδαò περτοχÝò üυου καιοτ-
κεß Ελληντσμüò να εivar Üγνωσιεò yra το ευρυ kor-
νü. Ενα ιστορτκü προÜοττο ιου Βοσπüρου οτην
Κωνσιανττνουυολη, αλλÜ Üγνωοτο yra ιουò πολ-
λοýò, εivar kar ιο ΜÝγα Ρεýμα.
Η ελληντκÞ αυτÞ κοτνüιηια στην ιοιορßα συνα-
ντÜτατ με υολλÜ ονüματα. Σιην αρχη ο τσιορτκüò
Πολýθτοò ιο 2ο ατþνα π.Χ. την αναφÝρετ ωò «Εοιß-
ar», ο τστορτκüò ΣατΖüμενοò ωò «Μιχαηλτον», ο Ν1-
κηφüροò Κüλλτστοò ο Εανθüπουλοò ωò «ΑνÜ-
πλουν», ο Γýλλτοò ΠÝτροò ωò «Ασþμαιοτ» ü
«ΑσωμÜιων κþμη». Η ονομασßα αυτη χρηστμοποτ-
εßιατ πprv απü ιην Αλωση kar μειÜ και φθÜνετ μÝ-
1, Αποψη
xpr τα μÝσα ιου 1θου ατþνα, üυου επικραιεß η πα-
τηò παραλßαò λτÜ ονομασßα «ΜÝγα Ρεýμα» απü το μακρυ θαλÜσ-
του ΜεγÜλου οιο ρεýμα που Ýχετ. Σια ιουρκτκÜ λÝγειατ «Αρνα-
Ρεýματοò βοýικτοß» kar λÝγετατ Ýισι απü το 1468, αφου τα ι-
(Μπουμοýκιπερε) στορικα σιοιχεια καιαγρÜφουν τον εποτκτσμü τηò
οτον Βüπορο. περιοχßò αιü Αλθανοýò αχμαλþτουò τουò οποßουò
Καρτ ποοτüλ Ýφερε σιην περτοχη ο Μιýμεθ Β.
των ορχþν του Οπωò σημετþνει ο μηιροπολßτηò Ηλτουπüλεαιò
20οý οιþνο ΓεwÜδτοò στο βιβλßο του «Ισιορßα του ΜεγÜλου
46
ι.;ß, J,
Ρευματοò», «οτ κÜτοτκοτ του Μτχαηλßου η μÜλλον
των Εσιτþν, ωò προò την προÝλευσßν ιων δεν μπο-
ρουν να χωρτσ8οýν απü τουò ΒυΖαντßουò». Θα πρÝ-
πετ üμωò να τοντσιεß üττ οτην περτοχη ηλ8αν kar Ü-
ποικοι απü τα ΜÝγαρα, ιο Αργοò, καθþò και αιιü
Üλλεò πüλειò ιηò ΕλλÜδαò και νηοτÜ, üπωò ΠÜρο,
ΝÜξο, ΣτÜθο, Ανδρο, Τηνο, Κρηιη, Χßο, ΜÞλο
κ.Ü. Ειστ λοτπüν υπηρξε συγχþνευση εποßκων, Βυ-
Ζανττνþγ νηστωιþν kar Θρακþν σιο ΜÝγα Ρευμα,
ιο οποßο υπÜγονταν πÜνιοιε στο ΒυΖÜνιτο ωò προÜ-
σττü του kar òφτθμουσε πολλÝò χιλιÜδεò καιοßκουò
ιουò οποßουò καταγρÜφουν οι θτΒλιογραφτκÝò πη-
γÝò, αλλÜ kar or κþδικεò τηò κοτνüιηταò, ενþ ο μη-
ιροπολßιηò Ηλτουιüλεωò υποστηρßΖετ üιι το 1920
στην κοτνüιητα Ζοýσαν 6.000 ομογενεßò κÜιοτκοτ.
Qò προò ιον εκχρτοτιανισμü ιων καιοßκων ακο-
λουθηθηκε ο γεντκüò κανüναò που ξεκßνησε το 324
σε üλα τα παρÜλτα του Βοσπüρου.Ο πρþιοò ναüò
καταγρÜφειατ απü τον ιστορτκü ΕυσÝβτο απü ιην
ΚαιοÜρεια τηò Παλαιοιßνηò, ο οποßοò σημειþνετ ü-
ιr μεταξυ ιων ναþν που Ýκιισθ ο Μ. Κωνοτατπßνοò
στην Πüλη συμπερτλαμOÜνειατ kar ο ναüò στο ΜÝ-
γα Ρευμα, Επß ιων υπολετμμÜτων του πρþτου ναου.
Ýκιτοε kar ο Ιουσττντανüò «ευκιηρτον οßκον» που
 2. 0ι τÜφοι των
Μουσοýρων τηò
ΚρÞτηò μÝσο οτην
εκκλησßα των
Ταξιορχþν οτο
ΜÝγο Ρεýμα.
3. ΔιατηρητÝο
οτην κοινüτητα
του Μεγüλου
Ρεýμοτοò, σÞμερ0
',:{

*
, ι, ιιjj.ιii

οιιοι(ιΖτ προò το ναο ιων Σεργιου και Bcιkxou. Ο

μεγα_\οτιρειτιßò αι;τüò. üιτι,ιq λÝl,ειιιιι. τ,αüò κιττα-
ο-ιρ(ιq)ηκε ιιιι- πι:lιßοt)ο τη( Αλοισιτò κßιι στι1 συνε-
:,
sετιι ιιι,οτκοtjιιμιτθττκε ιικ ΒÜθρι,.ιν ιιι Ιδ79. ΝΙειÜ ιιò
κατ(ι.jιρ()(ι)εò Γιοι, υιιισιη rl εκκλιιοτιι ιο Ι796 και
ιο Ι798 κ(ιι ιιò επι(jκει)εò ιιου ß,γιιτιι, 1ιε,χρι το 1[345,
ιο Ιtζ95 κιτòßθιικει ο (jιιμε]ιιν¼ò ναοò. που διι,φεßιατ
ιρßιιιò σε μÝγεθοò σε üλιτ ιην Κι,ιι-σιιτνιινοýπιιλη
μεjια τουò ναουò ιηò Αγιαò Τριßιδιιq ι;ιο Πßρα κατ
στη Χαλκηδüνα. Θα π6ιÝπειτ βι,βαιιι ι ιι ιονισιεß οτι
.\üγιυ ιηò μεγßιληò εκια(,ιιò ιι(ιι, ι]\ι ιι κοτι,üτιτιQ
κιισθηκιιν και Üλλοι ν,αιιß ιß 1ιι κριιιιιριιι. üιιιυι] ο νι:-
κροτòιφιιικüò ιοι; Προqιητη Ηλιιι. τòιυ r\yιιlu Ονου,
(ιιριßιι,. τιιι Αl,ιαò Κυlιιιικιιò κ (ι.
Σχι ιικιι 1ιε ιην ε:κιιιιßδι]ι](rη, () ΝΙε:γ,αλοò Κιßιδικαò
ιη( κοι\-ι)ιιlιιιò κòιιαγρÜψιι \,ι(ι πι)ωιη φορ(ι οιοι-
χεßιτ γτrι ιο 17Ξ2 kιrι avaqιipι:l ιιι ι;χιι.\ιß ιι,ιν «[}αμ-
μαιι(,ι(ý\)) οιιι\- ιιιοßα διß)Üσκονταν ια μιτδιτμαια
τηQ «οιοι_\ιιι ιß.,οι,ò πιιτδιυιßε:ι,ιò». Σιη ι;ιιιιε:χε:ια η
ι;χολττ ιτιιιιτ κ(lιßι\ρQ(ι)ι ιαι ι_ιε τιl\ι οιομαòßßα ιισχολη
t(l)V ΚΟΙνßι)ν \ρ(ΙΙtΙΙ(ιι(ι)\'),.,ιιερßι ιßχολιτ». «κοιγη
ιßχολιι ιιr( χ(|)ρßι(, ιοι, \òιταΒοι ικτοιßι. «l].\,\ιrvιkov
q)ρΟντΙσιtτρτ()\,ιΙ Τι) 1797 ιιαρι,ι,ι;ltιΖειtΙ ι ιο ßιτjΧ()
λεßιι τιιιι Βοιινοι,ß,. ßιιρ()ι; (ι\ ι,\,ι ιρι ιιι] Γν(ι( 1ιικριιò )

4º
 ΠορτρÝτα
διÜσημων
Φοναριωτþν
που συχνÜ
οποτελοýσαν
διοικητικü
βραχßονα τηò
0θωμαυκÞò
Αυτοκροτορßαò. 0
ΚοραθεοδωρÞò
(4), ηγεμüναò τηò
ΣÜμου. ΜÝλOò
κατÜ πüσο
πιθανüτητο τηò
οικογÝνειοò των
ΜαυροκορδÜτων
(5) κοι η ΦανÞ
χþροò στην περτοχη του Προφßτη Ηλßα yra να
Ζορßφη (6), το
χρηστμοποτηδεß οαν οχολτκüò χþροò, ενþ ιο 1Β26
γÝνοò Κεσßσογλου
καταγρÜφετατ στο ΜεγÜλο Κþδτκα τηò κοτνüιηταò
ιο «Ελληντκüν σχολεßον» μειαξυ «ινεκροιαφεßου
και αοβεσιÜδτκου».
Θα ηιαν üμωò παρÜλειψη να μη γßνει αναφορÜ
οτα εξÝχονια πρüσωπα και σιτò οικογÝνειεò που Ý-
Ζηοαν σε αυτü ιο τοιορτκü προÜσττο του Βοοπüρου.
Εκιüò απü παιρτÜρχεò, üπωò οι ΚωνστÜνττοò Β',
Γρηγüρτοò Στ, Γαθρýλ Δ και Στοφρüντοò, ß αρ-
χτερεßò η οφτκßαλουò ß λογαδεò που ÝΖησαν σιο
ΜÝγα Ρεýμα, τιαρουστÜΖονιαι και πολλοß Φαναρτþ-
τεò η ηγεμüνεò or οποßοτ γεννηΒηκαν η δτÝμετναν
στην περlοχη αυτη, ενþ 8α πρÝπετ να οημετωOεß ü-
τι μÝχρτ οημερα δτακρßνονται ιμηματα ιων μεγÜ-
λων αρχονιτκþν και ανακιüρων ιιου κατεßχαν.
Μειαξυ ιων μεγÜλων οτκογενετþν σημεlþνοντατ
σιουò δυο κþδτκεò ιηò κοτνüιηταò τα ονüματα των
ΜαυροκορδÜτων, Σοýτσων, Σκανο6Þ, Ραγκοβß-
τσα, Μουl»ýΖη, ΚαλλτμÜ:αι, Ραγκο6ß, Κqιαθεο-
δτορß, Παπαρρηγüπουλου, ΚαρατΖÜ, Σκüρδα,
Σταýρ,ου, ΧαντΖερÜ, Μαυl»γÝνη, ΥqmλÜντη κ.α.
Το τστορτκü λοτπüν προÜοτιο του «Μτχαηλßου»,
εκτüò απü το κÜλλοò Kar την περτσση ομορφτÜ που
δια8Ýιετ, με το θαλÜσστο ρευμα ιου και ττò πλαγτÝò
ιου, εκιüò απü την προσφορÜ ιου στον πολτττσμü,
οιον α8ληιτσμü kar στο εραοιιεχντκü θÝαιρο μÝχρτ
πprv απü περßπου δυο δεκαετßεò, üταν ακüμη ηκ-
μαΖε στην κοτνüτητα το ελληντκü σιοτχεßο, πρü-
σφερε και σιη νεüτερη τστορßα του Ελληντσμου.
Kar επετδÞ η τστορßα ιην οποßα γνωρßΖουν οι νεο-
Ýλληνεò περτορßΖειατ μüνο οε αυιÜ που διδÜχθη-
καν σια σχολεßα, αφοý μüνο αυτÜ καταγρÜφτηκαν
Στη συνοικßα «Κοντακουζηνοý» α ΞÜιι&οò
συνοντþδηκ€ μ€ τουò Σκουφü. ΑιταγνωσταρÜ"
ΧρυσοσπÜδη. ΔημπτΡüπουηο. ΦαρμÜκη
4Β
στα σχολτκÜ εγχετρßδτα, 8α παραπÝμψουμε τον α-
ναγνþοιη σττò οελßδεò 2θ6-307 ιου Βιβλßου ιου μη-
ιροπολßιη Γενναδßου, yra να ενδιαιρßψετ Ýστω yra
λßγο κατ στην προσφορÜ ιου απüδημου Ελληνι-
σμου, ο οποßοò σημειþνετ üιτ σιη συνοτκßα «Κα-
νιακουΖηνου» ιηò κοινüτηιαò το 1ΒlΒ ο ΕÜνθοò συ-
νανιÞθηκε με αρκειουò, üπωò or ΣκουιρÜò, Ανα-
γνωσταρÜò, Χρι:σοσπÜθτιò, Δημητlýπουλοò, iDap-
μÜχηò, πprv αιü ιην ΕπανÜσταση του 1821.
Ο Σπýροò ΜελÜò στο «Ελευθερο Βημα» σιτò 4
Απριλßου ιου 1θ30 εγραφε:
«Ηιο 13 του Απρßλη του 1ΒlΒ ημÝρα ΜεγÜλο
ΣÜββατο. Ο ΞÜνθοò με τιò δυο φαμßλιεò ιου, με ια
κερÜκτα του στην εκκλησßα να περτμÝνουν ν'α-
κουσουν το "δευιε λÜβειε φωò", να κÜνουν ΑνÜ-
οταστ... Ο ΞÜνθοò (τον ΣκουφÜν) τον παßρνετ οτο
σπττÜκι ιου. yra φßλο ιον παρουοτÜΖετ στιò φαμß-
λτεò του, ιρþνε μαΖß τον τΖορμπÜ, ισουγγρßΖουν ι'
αυγα , πτνουν κι ευχονται τη γρηγορη ανÜσταστ ιου
ΓÝνουò... Ο Σκουφαò εξηγεß σιον ΞÜνθον üιτ μÝ-
νουν οιο καρÜθι που τουò Ýφερεν απü ιην Οδησσü,
αυτüò ο Αναγνωοτüπουλοò kar ο Λουρτþατò, δυο
karvoupyor φτλτκοß. Ο Ξανθοò ιουò καλεß κι αυτουò.
ΚÜνουν ΠÜσχα μαΖß στο μτκρü σπττÜκι ιου σιο
Αρναθουικτοß». Και καιαληγετ ο μηιροπολßτηò
ΓεννÜδτοò üττ ο ΣκουφÜò υÝOανε στην roτoprkn αυ-
ιÞ κοτνüιηια του ΜεγÜλου Ρευμαιοò σιτò 31 Ιουλß-
ου ΙΒ19 kar ιÜφηκε σιην εκκληοßα των Παμμεγß-
σιων Ταξιαρχþg üπωò και η οικογÝνεια των «εκ
Κρηιηò καιαγομÝνων» Μουσουρων.
«Εστßατ, ΜτχαÞλτογ ΑνÜπλουò, ΜÝγα Ρεýμα...».
Εναò ιüποò μαγευττκüò, üπωò τον αναφÝρουν or ιη-
γÝò, που Ýχετ üλεò ττò ομορφιÝò τηò φυοηò, μεταξυ
λüφων Kar ακτþν του Βοσυüρου, μεγÜλων πλατα-
νιþν και αμιελþνων. Ζþσηò ιστορßαò. αρχονιτκþν
κατ θερÝτρων, 0ρησκευττκþν μνημεßων, απλþν αν-
θρþπων που πρüσφεραν στην τστορßα Kar στον πο-
λιτιομü. ΣυνεχßΖουν δε να προσφÝρουν or περßπου
Β0 εναπομεßναντεò κατ or χτλτÜδεò που θρßσκονιατ
στα πÝρατα τηò Γηò kar τδιαßτερα οτην ΕλλÜδα. I