Ι2 ιογΛιογ 2οοΙ

91

-4.ι,

ΜΕ ΤΗΝ ΥΠOΣΤΗΡΙΞΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

 ΕΛΕγΘΕΡοτνπΑ-Ξ ,, ιονλιογ 2Φ1

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ΕΛΕΥοΕΡιΑ, ιΣοτΗτΑ,
απαραβßαοιο τδτοκτησßαò,
ανιßσιαση σιην καταπßεση, ψηφτΖε η
Συντακττκη σιτò 26 Αυγουσιου 17Βθ σιη
Γαλλßα. Ηιαν η Δτακηρυξη των
δτκατωμÜιων ιου ανθρþπου και ιου
πολßιη. Εßχε προηγηθεß η κατÜλυση ιηò
Βαστßληò ιου συμΒüλου ιηò
αυιοκραιορßαò- σττò 14 Ιουλßου ιου ßδτου
Χρονου.
Η επονομασθεßσα Γαλλτκη ΕπανÜσιαοη
εßχε αρχßσετ. ΣυνÝιετναν ο' αυιü η
εξαθλßωση ιων μαΖþν κυρßωò ιην εποχη
ιηò παρακμηò ιου Λουδοβßκου ΙΣΤ, με
αποιÝλεσμα or τδÝεò ιου Δταφωττομου να
Βρουν πρüσφορο Ýδαφοò. ΜοντεσκτÝ,
Ρουσü, Νιτνιερü, ΒολτÝροò,
Εγκυκλοπαιδεßα. Κατ πολτιτκη
συγκυρßα. Η Üρνηση ιων προνομιουχων
να πληρþσουν φüρουò που επÝΒαλε ιο
παλÜιτ. Kar η φωττÜ αναψε.
ΣαφÝοιαια η Γαλλτκη ΕπανÜσταση
(17Β9-1799) ηταν η φÜση μταò πολυ
,«Oρκιζüμαστε,
ευρυτερηò επανÜσιασηò, που απλþθηκε
να μη χωρßσουμε ποτÝ μÝχρι την εγκοθßδρυση του ΣυντÜγματοò,,
ο' üλεò ιτò χωρεò ιηò Δυσηò, kar ο
επτθειτκüò προοδτορτσμüò μÜλλον ιην

tαßßmß ΕπανÜστασπ: ßαüò αδικεß. Ωστüσο, ανεξαριητωò του ιüπου

απü τον οποßο πηρε ιο üνομÜ ιηò,
υπηρξε σßγουρα η επανÜσιαοη τηò
τιμωρOò ιßαι τρOμερOò ασττκηò ιÜξηò.
ΒΑΓΓΕΔΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΜΕΓΑ^Η πΑ^ΑΙο ΙΑΚΩΒιΝοι.

ΑΝΑτΡοπΗ ΚΑΘΕΣΤΩΣ; ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΣ
Η Τρßτη 0ι αστοß Το μοναδικü
ΤÜξη και σταματοýν μαζικü
η Ýλευση του την επιστροφÞ κüμμα
καπιταλισμοý των ευγενþν στη Γαλλßα

Υπεýθυνοò Ýχδοσηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛOΣ

ΣýΕαξπ ýληò Σýμωυλοò Ýτδοοηò Σ' ουτü το τεýχοò ffiργüσηιαν Δημbυρμιü

ΝΑΣΟΣΓΚΟΛΕΜΗΣ ΣΤΕΡΙΟΣΦΑΣΟΥλòΚΗΣ ΡΩΞΑΝΗ Δ, ΑΡαΡοΠοΥΛογ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚOΡΩΝΑΙΟΣ
ΓΙΩΡΓΟΣ Θ Ι\ΙΑΥΡΟΓΟΡΔΑΤOΣ ΑΝΝΑ ΤΑΜΠΑΚΗ ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
Συwουσμüò . επιμÝλεΕ ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΑΓΓΕ^ιΚΗ τΖΑΝΞοΠογΛογ
ιßüνιμοι ουνεργιßτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑ^ΙΓΚΟΥΔΗΣ ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚqΚΗ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΠορßγωγÞ
ΗΛεπρουχÞ δθßθυνω: istorika@enet qι ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α Ε
 ειωσειò
Το «διπßü πρüσωπο» mò Επωτüστοσπò
Μ º#.χ:;:"-
σχÝση αντßθεσηò που κυρταρχεß ανÜμεσα οιουò δυο
πüλουò τηò: του ιευιονικου - γερμανογενουò απü τη
μτα πλευρÜ r<ar του ρωμαντκου απü ιην Üλλη. Η
wτßθεση αυιÞ αποτελεß kar το γενεοτουργü
υυρßνα τηò τστορικßò σýνθεοηò που αποκαλοýμε
Εσπερßα. Η Εσπερßα (das Abendland), η οποßα,
συμφωνα με ιον αυτοπροσδτορτομü των
υνευμαιτκþν ιηò εκπροσþπων, ταυιßΖεται με την
Ευρþπη των γερμαντκþν kar ιων ρωμαντκþν
λαþν, αποτελεß μτα αυθυπαρκτη πολτττστικÞ
κοτνüιητα (Kulturgemeinschaft) ιων λαþν ιηò.
Λαþγ or οποßοτ, ωστüσο (ιο πολεμτκü δÝαιρο ιων
τελευταßων ιρτþν ατþνων τηò ευρωπαßκηò ισιορßαò
αποιελεß ιον αψευδη μÜρτυρα), ανιαγωνßΖονιατ
πþò να επýÜλετ ο καθÝναò ιη δτκÞ του kuprapxia
στουò υπüλοτπουò.
Σε καμτÜ αυü ττò σττ¾μÝò τηò χτλτüχρονηò αυτηò
τστορικηò πραγματτκüτηταò δεν εßνατ ιüσο Ζωτ,τανη
η δroxpovrkn αυιη σταθερÜ, üσο καιÜ την περßοδο
ιηò Γαλλτκßò ΕυανÜσιασηò. Eivar ιüτε που η
γερμαντκß δτανüηση, η οποßα ανθεß σιο
πολτιεταχü κλßμα τηò ττεφωιτσμÝνηò μοναρχßαò ιων
ανεξÜριηιων γερμαντκþν κραιτδßων ιου ιÝλουò ιου
1Βου ατþνα, αρνεßιατ να αποδεχδεß ια
ρτΖοσπασιτκÜ μηνυματα που δτακηρýσσετ η
επαιΖασιαττκÞ kar η ναπολεüνιετοò Γαλλßα.
ι/
-/l.
^ ΕπανÜοιασηò, ιη φÜση ιηò Τρομοκρατßαò, üιαν ο
που ωτÞκετ kar ο ßδτοò σιο πÜνθεο των κλαστκþν
ιηò γερμαντκßò διανüησηò), ο οποßοò, σιον
επßλογο μταò σειρÜò Üρθρων yra ιη Γαλλτκη
ΕπανÜσιαση, γρÜφετ: «Ποlοò Γερμανüò, που
δητηρεß στα στÞθη του ΖωντανÞ ακüμη κα] μlα
σπßθα εθνικοý ατθημαοò, 8α μποροýσε να
ανεχΟεß τη σκÝqm üτι 0α τολμοýσε Ýναò ξενοò
λαüò να μαò επýÜλει, με το üπλο στα χÝρια, μια
ιδεολογßα παlηφρονα κα1 καταστρεπυκη για τη
δομη του δικοý μαò πατροπαρÜδοτου πολιτικοý
& συστημαωò; Σε μια εποχÞ που επικαλοýνται (οι
α
αντßπαλοß μαò) Ýννοιεò üπωò "ανθμßιπινα
διχαιþματα", "ελευθερßα", " ισüτητα",
4
"αδελφοσýνη" ... μαò 0Ýτουν ταυτüχρνα προ
δýο, εξßσου αποκρουστικþν, επιλογþν: εßτε να
γßνουμε επßορκοι των νüμων mò πατρßδαò μαò
και προδüτεò των εαυτþν μαò και των παιδιþν
μαò ý να επιτρεψουμε να μαò μεταχειριοτοýν
σαν τουò ευτελÝστατουò των σκλÜfu,ιν>».
Παροτμτþδηò εξÜλλου Ýχετ γßνετ η αποσφοφη με
ιην οποßα Ýναò Üλλοò, συγχρονοò με τα γεγονüτα,
Γòρμανüò λογοιÝχνηò « χρεþνει» τον πμ»ιαγωντσ ιη
ιου θεαιρτκοý του Ýργου: «Το γνωρßΖι,τ πο,\ý καλÜ
- η ΕπανÜσταση εßναι σαν τον Κòýνο που
κατοΒροχOßΖει τα ßδια του τα παιδιÜ». l\ßε mv
αποστροφß. ωσιüσο. αυτη περιγραφεl. κατÜ m
γνþμη μαò, ο Georg Biichner, στο Ýργο ιου «Ο
θÜνατοò ιου Danton» (1Β35), και μτα χετροmασý
πραγμαιτκüτητα: τη μεγÜλη απüοιαση που χοηιßΖετ
ιτò θεωρηττκÝò καιαΒολÝò, ιο στοχασμü ιων ολßγωγ
απü την πολιιικη πρÜξη που καιòικυριαρχεßτατ
απü το Ýνσττκιο τηò μÜΖαò.
πωò σημετþνετ ο Thomas ΙνΙαηη στουò
«Στοχασμοýò ενüò απολττκου»»,. «...Οστüσο
κανÝνα απü τα ιστορικÜ γεγον-üτα, òιπü το
μεγαλýτερο cßη το μικρüτερο, δεν εχει υπüσταση
χωρßò τιò θεωρηυκÝò του καταΒολεò. αLα τοι4
Ýχουν ενα διπλü πρüσωπο. Αν αιτομοwßηουμε τη
Γαλλκη ΕπανÜσταση απü τη "φιλωοφιßα" (του
Διαφωτισμοý), δεν μενει παρÜ η εξεγεlηη των
πεlνασμενων κα1 η ανατροπη των ιδιοκτησηκων
σχÝσεων, Δεν 0α αδικοýσαμε, üμι'ò, με τον
τρüπο αυτüν, τη ΓαλλικÞ ΕπανÜστασιι;».
Αυτü ιο «δτπλü πρüσωυο» τηò Γαλλχηò
ΡοθεσπτÝροò kar ο üχλοò των sans cu-lottes (των
<<ο3ρÜκωτωνι») διαυρÜττουν, σιο üνομα ιων
υψηλþν αρχþν ιου Δταφωιτσμοý, ια μαΖτκÜ ιουò
εγκλßματα. εßνατ ιο τστορτχü φατνüμενο εκεßνο
που θα συναντησουμε αlταιÞλλακτο Kar καιÜ ττò
επüμενεò τοιορτκÝò περτüδουò, εßτε πρüκεττατ yra
την εκκαθÜρτση ιων «κουλÜκων» και των
«αποκλτνüνιων» απü ιο σοσταλτσιτκü δüγμα επß
σταλτντσμοý εßιε πρüκεττατ yra την «τελτκÞ λυση»
επß ναΖτσμοý. Ενα δτπλü πρüσωπο που
χαρακιηρßΖετ ιη νεüιερη τστορτκß περßοδο μÝχρτ
ιτò μερεò μαò.
Φαßδιιιν Μσλιγκοιιδηò
ΓαλλικÞ ΕπανÜσταση με την πro βiarn μορφη τηò δταρκεß μτα δεκαειßα, απ' ιο
17Β9 þò ιην ανÜρρηση ιου ΝαπολÝοντα (1799). Or ρßΖεò τηò φτÜνουν στο 17ο kar
1Βο ar. Or συνÝπετÝò τηò εκτεßνονιατ σιο 1θο και σιον 20ü ar. Ο λογοò τηò εßνατ
εΠτΚατροò.
«Ενα ουστημα δτακυΒÝρνησηò ανυπüφορο -γρÜφετ yra τα αßιτα τηò ΕπανÜστασηò
ο D. Richards- χωρßò επÜρκετα αγαθþν, χωρßò ενιψüιηια. Ýιοτμο να καιαρρευσεl.
Ýνα δυναμτκü τμßμα τηò κοτνηò γνþμηò δταμορφωμÝνο απü ιουò δταφωττοιÝò yra
μειαρρυθμßοετò, το επττυχημÝνο παρÜδετγμα των Αμερτκανþν που εßχαν
επανασιαιÞοετ, Ýναò αδυναμοò η ÜΒουλοò ΒαστλτÜò ι<ar μτα Βασßλτοοα
αντlδημοφτληò, γεντκευμÝνη οτκονομτκη δυοφορßα Kar μτα απελιτσμÝνη μÜΖα
λαου σιο Παρßστ ασυνηθτστα πολυÜνδρωπη. (ΑυτÜ Þιαν ια ουσσωρευμÝνα
ευφλεκτα υλτκÜ). ΧρεταΖüταν μüνο Ýναò σπτνθηραò yra να μειαδþοετ φλüγα kar
να μειαιρÝψετ ιη ουσσωρευμÝνη ευφλεκτη μÜΖα του 17Β7-Β9 σε πυρκαΙÜ» (Ισιορßα
τηò Σýγχρ. Ευρþπηò 17Β9-2000, επτμ. Φ. Βþροò, εκδ. Παπαδημαò, ο. 43-4).
Το παλατü καθεοτþò Þιαν Üδτκο, ανßκανο κατ χαοττκü: το 17Βθ υπηρχαν «360
διαφορειτκοß φεουδαρχτκοß κþδτκεò ποτντκþν ασττκþν νüμων στα δτÜφορα μÝρη
ιηò Γαλλßαò»,
ΚονιÜ ο' αυτÜ υπηρχε ο ανεξÝλεγκιοò ελÝω Θεου βαστλτÜò. Εναò ιýραννοò με
συμμÜχουò τον ανþτερο κληρο kar ιουò ευγενεßò: περßπου 300.000 μÝλη
αφορολογηιων που κατÝχουν τα 3/5 ιου γαλλικοý εδÜφουò σε συνολο
πληOυομου 25 εκατομμυρßων. Αυιοß φορολογουνιατ Üγρτα τρÝφονταò τουò
υπολοßπουò. Ο ΓÜλλοò πληρþνετ κεφαλτκü φüρο, δεκÜιη σιην Εκκλησßα, ιο
φüρο ιου αλαιτου, δασμοýò δτακßνησηò των προßüνιων ιου. Υποχρεþνειατ ακüμη
yra αγγαρεßεò σια δημüστα Ýργα, συχνÜ φυλακßΖετατ yra απεßθετα kar
εξονιþνετατ οτα κÜτεργα Kar οττò γαλερεò.
Or ΔταφωττοιÝò ΒολτÝροò (1694-177Β), ΜονιεοκτÝ (16Β7-1755), Ρουσü (1712-177Β)
κ.Ü, ΕγκυκλοπατδτσιÝò Kar το παρÜδετγμα τηò Αμερτκαντκηò ΕπανÜσιασηò
(1776-Β3) δταμορφþνουν κατÜλληλα το κλßμα τηò εποχηò.
Σττò 14 Ιουλßου 17Β9 πÝφτετ η μτσηιη Βαοτßλη. Το Βραδυ τηò 4ηò προò 5η
Αυγοýσιου 17Β9 η ΕθνοσυνÝλευση μÝσα σττò Βερσαλßεò «καταλýετ ολüκληρο το
φεουδαλτκü συοιημα». Λßγο αργüτερα δτακηρýσσετ τα Δτκατþματα ιου
Ανθρþπου και του Πολßιη. Σιη συνÝχετα εθντκοποτεß την εκκληστασιτκη
περιουοΙα.
Τον louvro 1791 ο Λουδοβßκοò kar η ΑνιουανÝτα μειαμφτεσμÝνοτ δραπειευουν
απü το Παρßστ με Üμαξα. Τουò ουλλαμβÜνουν στην πüλη Varennes.
«Το πνευμα με το οποßο δα κρßνουμε ιο βαστλτÜ -λÝετ ο νεαρüò καιηγοροò Σεν-
Ζτσι στη δßκη του Λουδοθßκου- δα εßνατ εκεßνο που θα θεμελτþσετ ιη
Δημοκραιßα».
Ο λüγοò ιου καιηγüρου -γρÜφει ο ΑλμπÝρ Καμß οιον «ΕπανασιατημÝνο
Ανθρωπο» (σ. 100-110)- Ýχετ üλα τα οιοτχεßα μταò θεολογτκηò μελÝιηò.
Γτα να αποδετχτεß πωò «ο λαüò» εivar αφ' εαυιοý ιου «arþvra αλÞθεια», πρÝπετ
να αποδετχτεß πωò η βαστλεßα εßνατ αφ' εαυιηò το «αιþνιο Ýγκλημα». Oxr Ýνα
οιοδÞποτε Ýγκλημα, αλλÜ το Εγκλημα, δηλαδη η «απüλυτη ΒεΒηλωση», μτα
κατ «κανεßò δεν μπορεß να βαστλεýετ αθþα». Ετστ κÜθε θαστλτÜò-σφειερτσιηò
εßνατ Ýνοχοò. Kar μüνη η επτθυμßα κÜυοτου να yivεr ΒαστλτÜò αξßΖετ ιο δÜναιο.

Νßκοò ΒαρδιÜμπασηò

5
,] ι .;..ß|. ;

1 Ι]'

ι
ι

t-
ι--*--"" ,.."

Ι'-'-τ
Ι

ι--
^

,ι'L--\
!

t -- '-" "= ß

ι
I

-.-__ -- __,,

ι
 του Αποττο,ηογ Δι,η.ι,ι,ηΝτυ
ιστορικοý

ξαφνα αντηχησε η ]\Ιασσαλιþτιδα. Ο ΙσονÝ και ο 0 λαüò... τι

Φρεντερßκ εσκυψαν πανω απü την κουπαστη (ηò μýθοò... Þ ιδοý ο
σκÜλαò, Ηταν ο λαüò. Ορμησε ν' ανÝβει σαλευο- λοüò κυρßαρχοò.
νταò, με κýμqτα λιγγþδη, με γυμνÜ κεφÜλια, Βαστßλη,14
κρÜνη, κüκκινουò σκοýφουò, ξιφολüγχεò κα1 þ- Ιουλßου 178θ.
μουò... "ºι μυOοò,,.", εßπε ο Ισονε, "...Ιδοý ο λα- ΑριστερÜ, η δßκη
üò κυρßαρχοò". Ο 0ρüνοò σηκþOηκε στα χερlα κα1 του Λουδοβßκου.
«Eivat
διÝσχισε ολη την αßOουσα με κλυδωντσμοýò.
"ΔιÜβολε, πþò σκαμπανεβÜΖεl. ºο σκÜφοò του εγκληματßαò
ΚρÜτουò παραδÝρνει αε φουρLουνlασμÝνη θÜλασ- μüνο απü το
σα, Αò χορευε1. Αò χορευει". Ο θρüνοò εßχε φτα- γεγονüò πωò
εßνοι βοσιλιýò»
σει κοντÜ στο παρÜθυρο κα1 μεσα σε σφυρßγματα,
θα πει ο Σεν-Ζιστ
εκσφενδονßστηκε Ýξω. "ΠÜμε να φυγουμε απü
δω...", εßπε ο ΙσονÝ, ".,.αυτüò ο λαüò με αηδιÜΖετ".
"Οπωò κα1 να'χει το πρÜγμα...", εßπε ο Φρεντε-
ρßκ, "...εγω τον Βρßσκω υπÝροχο"».

Η εκρηξη ιου 17Β9 u.'',,u,,,.T,jfrjii 3*ºJ#

των τδεþν -οτ νοοιροπßεò Üρχτσαν. να αλλÜΖουν
πρþια. Ττ,δα ηιαν ακüμη kar το κßνημα ßßον sans )
Η ΜετeΖιΗ ΑιτRτΡοπΗ

culotte, αν δεν εßχε προηγηθεß η σýνδεσß ιου με

ιτò κατνοýργτεò αξßεò ιων ανερχüμενων bou-
rgeois; Η ΕυανÜσιαοη, üμωò, δεν μποροýσε να δþ-
σετ προσχßμαια, ακüμη r<ar σιο πτο δτστακιτκü
πνεýμα, την πιο εýκαμπιη δτατυπωση. Απü ιη ρη-
ιορτκη συνηγορßα ιου Ουγκü μÝχρτ την απüλυιη
Üρνηση του ΣατομπρτÜν kar ιην εκπληκιτκÞ δr-
αυγετα του Ι!ΙπολΖÜχ, η ΕπανÜσιαση φαßνειατ να
προκαλεß ιη σκÝψη. Η εξεγερμÝνη Γαλλßα ιου
178θ Ýδωσε ιο ορτσττκü σχημα στα βαστκÜ τδεολο-
γτκÜ ρευμαια του σýγχρονου κüσμου.

ναμφτσΒηιηια, την επανασιαττκÞ ουτοπßα

συγκροιοýν οτ τδÝεò ιηò Τρßιηò ΤÜξηò, η
οποßα εκπροσωπεß ιο οýνολο του πληθυ-
σμοý -πλην των ευγενþν και ιου κληρου.
ΑυιÝò or τδÝεò που αρχßΖουν στγÜ στγÜ να
πλανþνιατ πÜνω απü ιο Παρßστ αρκειÜ χρüντα πprv,
με ια λüγτα του ΜοντεσκτÝ, του Ροτ:σü kar ιου
ΒολτÝρου και που Ýχουν προαναγγελθεß αυü τον
ΝτεκÜρτ κατ ιον Σεν ΤομÜ ακüμη, μτλÜνε γτα ιη
βαστλεßα του αιüμου Kar yra την αποιßναξη των με-
οατωντκþν δεσμþν κÜθε εßδουò. Eivar or τδÝεò που
δεν Ýχουν Üλλη παιρßδα απ' αυτÞν ιου οικονομτ-
κου και πολτττκου φτλελευθερτσμοý.
Ολα αρχßΖουν απü ιην κρßστμη ΓεντκÞ ΣυνÝλευ-
ση ιου Μαßου του 17Βθ. Or εκλεγμÝνοτ εκπρüσωποτ
ιηò Τρßτηò ΤÜξηò kar ιων ευγενþν πρüκετιατ να συ-
νÝλθουν στο Παρßστ yra να δþσουν τÝλοò στο παλτü
καθεσιþò και να ανοßξουν τη νÝα εποχη yra τη
Γαλλßα κα1 τον κüσμο ολüκληρο. Η ομοτογενηò
υολτττκÜ Τρßτη ΤÜξη ιων 600 ανιτπροσþπων -κυ-
Μορßο ρßωò αστοß, δτκηγüροτ κατ δτανοοýμενοτ- απατιεß pr-
ΑντουανÝτα. zrkn αλλαγη των πÜντων. Τα πνεýματα εivar ανÞ-
Συμβοýλεψε το συχα, αλλÜ εκεßνο που κυρτολεκιτκÜ προκαλεß σÜ-
βασιλιÜ να φýγει λο εßνατ η προσχþρηοη σιην Τρßιη ΤÜξη δýο ευ-
αλλÜ δεν την γενþν: ιου αβÜ ΣεγιÝò, που εκλÝγετατ στο Παρßση
üκουσε και ιου κüμη ντε Μιραμπü απü την Εξ-λα-Προ-

Η εξεγερμÝνη Γοf,ßßο του Ι7Β9 Ýδωσ€ το

οριστικü σχÞμα στα Βασικü ιδεοf,ογικÜ
Ρ€ýμοτα του σýγχΡονου κüσμοιJ

ΒÜνò. Πρüκετιατ yra μτα σημαδτακß κßνηση, η ο-
ποßα ουστασιτκÜ δεßχνετ ιην ιερÜσττα rσxu ιηò Τρß-
ιηò ΤÜξηò.
Επεττα αυü μτα οχειτκÜ μακρÜ πολπτκß Ζýμωση,
η Τρßτη ΤÜξη, αφου Ýχετ απορρßψει
σττò 10 Ιουνßου
Þδη τη χωρτστη kar κατÜ τÜξη επτκýρωση των α-
νττπροσþπων, καλεß ιουò εκπροσþπουò ιων δýο
υρþτων ιÜξεων «...να επlκυρþσουν τιò εξουσßεò
üλων των αντιπροσþπων του Ýθνουò. Οσοι δεν
συμμετÜσχουν στη δηδυασßα θεωροýνται απü-
νιε9».' Σττò 17 Ιουνßου kar Ýπεττα απü ιην προσχþ-
ρηση Kar εκπροσþπων του κληρου, ορτσττκοποτεß-
τατ η μετονομασßα ιηò Γεντκßò ΣυνÝλευσηò των
ιρτþν τÜξεων σε «ΕθνοουνÝλευση», Ýπεττα απü
πρüιαση ιου αβÜ ΣεγτÝò. <<Η μεγÜλη επαναστατ1-
κη πρÜξη Ýχει συντελεστεß: η ºρßτη ΤÜξη εχει
καταστρÝψει τnv παλιÜ πολιτικÞ πραγματικüτη-
τα και Ýχει δημηυργησει μlα νεα εξουσßα, ανε-

Β

ξÜρτητη απü το ΒασιλιÜ»».'
Απü τη 17η Ιουνßου ιου 17Β9, οπüιε η Τρßτη ΤÜ-
ξη αυιοαναγορευεται σε ΕθνοσυνÝλευση -παρÜ ιη
θÝληση του Λουδοβßκου- μÝχρτ την καρατüμηση
ιου βαοτλτÜ την 21η Ιανουαρßου του 1793, η Γαλλßα
κλυδωνßΖειατ ανÜμεσα οε δυο πüλουò εξουσßαò. Η
καιÜρρευση του παλτοý καθεοιþιοò επτδετνþνετ
ιαυιüχρονα ττò συνθηκεò δταΒßωσηò, με αποιÝλε-
σμα ιην πρüκληση μεγÜλων λαßκþν κτνηιοποιη-
0 Λουδοβßκοò
σεων, τον Ιοýλτο του 17Βθ. Η ττμη ιου ψωμιοý ανε- 16οò.
Βαßνετ δραμαιτκÜ καθþò Ýχουν εξαντληδεß τα απο- «Συγκοτοßκησε»
θÝμαια σßιου ιηò προηγουμενηò χροντÜò και η συ- 42 μÞνεò με την
γκομτδη τηò νÝαò δεν Ýχετ ακüμη γßνετ.' Επανüοταση που
Η ατματηρη ουγκαιοßκηση ιων 42 μηνþν αρχßΖετ τον κορατüμησε
με Ýναν Λουδοβßκο να αρνεßτατ αγÝρωχα ιην ý-
παρξη τηò ΕθνοσυνÝλευσηò, συνεχßΖετ την 6η
Οκτωθρßου του 17Βθ, üιαν οτ γυναßκεò ιου Παριστ-
οý με μτα ιερÜσιτα πορεßα προò ιο υαλÜιτ αναγκÜ-
Ζουν τη βαστλτκÞ οικογÝνετα να μετακομßσετ απü
ιτò Βερσαλßεò οιο Παρßστ, περνÜετ απü τη φυγη
ιου βαστλτÜ kar τη σýλληψÞ ιου στη ΒαρÝν σττò 20
Ιουνßου ιου 17θ1, σιαματÜ στην κατÜργηση τηò
προοωπτκηò φρουρÜò ιου βαστλτÜ την 2θn Μαßου
του 17θ2 kar φτÜνει σιη μοιραßα γκτλοιßνα του
1793. Σε üλο αυτü το δτÜσιημα αποκαλýπιειαι η α-
δυναμßα ιου Λουδοβßκου. Η μÝγτσιη κρßση πÝφτετ
στα χÝρτα ενüò δτστακττκοý kar αφελουò ανθρþπου.
Οταν Ýχετ ιη δýναμη δεν ενεργεß αποφαστστικÜ -το
κÜνετ üιαν εßνατ ανßσχυροò κατ φυστκÜ χÜνετ. ΚÜ-
θε του υποχþρηση Üνοτγε νÝα μÝιωυα. Η μοναδτκη
του ευκατρßα εivar η δυναιüτητα φυγηò ιη 14η Ιου-
λßου. Αυτü τον συμθουλεýετ η Μαρßα ΑντουανÝ-
τα. Δεν το κÜνετ. ΜÝνòτ yra να υποχωρησει, αφοý
η ΕδνοουνÝλευση δεν θÝλετ ακüμη τη σýγκρουση
kar δεν Ζητεß το «üλα Þ τßποτα». Η καθημερτνüιη-
ια αυιηò τηò τστορτΚηò <\συγκαtοlκησηρ μΠορετ
να δεßξετ σττò λεπτομÝρετÝò ιηò üλεò ττò πλευρÝò
Üλλοιε μταò ανοτχιηò και Üλλοτε μταò «κ,l.ε;στηò»
πολτττκßò σýγκρουσηò -Ýνα arþvro μÜθημα πολτιτ-
Κηò ιαΚττΚηò.
Τα γεγονüια που αναμφτσΒητητα οημαδεýουν
ιην ιýχη τηò ΕπανÜσιασηò εivar η φυγη ιου βαστ-
λτÜ σττò 1θ Ιουνßου 1791 Kar ακολοýθωò η δßκη του ΑβÜò ΕμαγουÝλ
kar η εκιÝλεσÞ ιου τον ΙανουÜρτο του 17θ3. Η φυγη ΖοζÝφ ΣεγιÝò.
δεν Þιαν καλÜ σχεδτασμÝνη kar επτπλÝον η korvÞ 0 ευγεγÞò που
γνþμη kar η ΕθνοσυνÝλευση εßχαν προετδοιοιη- προσχþρησε οτην
θεß, απü δημοστευμαια στον Τýπο kar καιαγγελßεò Τρßτη Τüξη
Η κατÜ ρευση του πòηιοý κοδεστþτοò
€m§δ€§νþνξß τιò συναÞκΕò διοΒßωσηò και
τι Φκαη€ß μ€γÝRξξ f,αfκÝò κινπτοποιÞσειò
γυνατκþν τηò αυλßò, πωò προειοτμÜΖετατ η φυγη
του ΔουδοΒßκου. ΠρÜγμαιι, η καμαριÝρα τηò θασß-
λτοσαò, Ντε ΡοσερÝτγ, ερωμÝνη ιου υποδτοτκηιÞ
τηò ε8νοφρουραò fΚουθτüν, κατηγγειλε ια σχÝδια
ιου βαστλτÜ απü τα ιÝλη Μαßου.
Σιην ττραγματτκüτηια ο αναποφÜστσιοò Δουδο-
Βßκοò επεδßωκε με τη φυγß του να παρακτνßσετ
ιτò ξÝνεò δυνÜμετò να επÝμθουν. Ωστüοο η επιχεß-
ρηση εκιελÝστηκε επτπüλαια και προσÝκρουσε )
9
Η ΜετeΖιυ Απ'ητΡοπΗ

Επßθεση των
αβρÜκωτων στον οτην επαναοιαιτκη επαγρýπνηση των χωρτκþν. Η
Κερομεικü. Το Sραδυπορßα ιηò πολυτελουò Üμαξαò του Δουδοβß-
τÝλοò τηò κου και η επτπολατüιηιÜ ιου καιÜ ιο ταξßδτ, κα-
μονορχßαò. θþò kar η παρουσßα ιου βαστλτκου στρατου ανα-
Στη μÝση, ο στÜτωσαν ιουò χωρτκουò Kar οττò 21 Ιουνßου ο r-
βασιλιÜò δτοκτηιηò ενüò σταθμοý αναγνþρτσε ιο βαστλτÜ
αιχμüλωτοò τηò kar ετδοποßησε το δημοιτκü ουμθουλτο ιηò μτκρηò
ΕπονÜστασηò, Η επαρχτακηò πüληò Sainte Menehould. Το πλÞ-
σýλληψÞ του ση Βοò kar or εδνοφýλακεò αφοπλßΖουν τουò οτρα-
ΒαρÝν οτιò 21 ττþτεò κατ σιτò 11 ιο ΒρÜδυ η αμαξα ιου ΔουδοΒß-
Ιουνßου 17θ'l κου φιÜνετ σιη ΒαρÝν με ιον Λουδοβßκο ουσταοττ-
κÜ ατχμÜλωιο.
Η αποιυχßα ιηò φυγßò Ýκλετοε με την τστορτκη
γκτλοιßνα. Απü ιτò 10 Αυγουσιου του 17θ2 η βαστ-
λτκη οτκογÝνετα, ο Λουδοβßκοò, η αδελφη ιου, η

ιην καιαδßκη του ΔουδοΒßκου Üνευ δßκηò. Ο

ß{ι Κζ] α ιÝ α [rtζ α ßαζ νξýμfiν€Ταζ Καß τοýν
Σεν-Ζτοι, στον περßφημο λüγο ιου τηò 13ηò Δεκεμ-
òò ι
Ρλ
ι6lJß,ß
ν ß, Τrαι
δυν α ιrcι,ÝΩy
ßνß!αι ξΙÜξ ?nr
Þ §*.òΞ € L 1rrα
§ ν f}f}i
}rvr
, t\ Βρßου, θα πετ πωò ο ΒαστλιÜò εßνατ εγκλημαιßαò α-
Κ«§Χº *ιfta χ* σΧÝ g* ij ßºζ ¾ξ}ßJ *ω Φ ßκ*ω ιιü μüνο το γεγονüò πωò εßνατ ΒαστλτÜò: «Λεω üτι ο
ΒασιλτÜò πρεπε1 να δικαστεß ωò εχOρüò, üτι πρε-
πει μÜλλον να τον πολεμησουμε, παρÜ να τον δι-
κÜσουμε,., Στη δκαιοσýνη λοιπüν ποια σχÝση υ-
πÜρχει ανÜμεσα στην ανOρωπιÜ και Ýναν βασι-
σýΖυγüò ιου και ια
δυο πατδτÜ ιουò, εßνατ υπü πε- λτιl;». Ο ΡοΒεσπτÝροò ενßσχυε αυτÞ τη 8Ýση με ιο
ρτορτσμü σιον πýργο του Τεμπλ (Temple). Ταυτü- επτχεßρημα πωò η δßκη ιοý βαστλτÜ τσοδυναμοýσε
χρονα, εγγραφα υου ανακαλυπτονται μÝσα σε μτα με δßκη τηò ΕπανÜοιασηò: «Αν ο ΒασιλιÜò δεν ει-
οτδερÝντα ντουλÜυα αποδετκνυουν ιη σχÝοη του να1 ενοχοò, αυτοß που τον εκOρüνισαν εßναι ενο-
βαστλτÜ μθ την ανιεπανÜσιαση και ιον οδηγουν σε χοl. Η δßκη του εßναι Üσκηση Ýφεσηò»,
μτα αναπüφευκτη δßκη. Το ιÝλοò πληστÜΖετ. Ωστü- Ωσιüσο or θουλευιÝò, παρÜ ιο γεγονüò πωò εντυ-
σο οτ γνþμεò οιη ΣυμΒαιτκη αποκλßνουν: ο Σεν- πωστÜΖοντατ απü ια επτχετρημαια αυτÜ, εν τοýιοτò
Ζιστ κατ ο ΡοΒεσπτÝροò δταφωνουν με ιη δτεξαγω- πεßθονιατ εν τÝλετ απü τον ΙνΙαρÜ, ο οποßοò επτμÝ-
γη ιηò δßκηò kar προχωρουν ακüμη παραπÝρα: Ζη- νετ yra ιη δτεξαγωγη ιηò δßκηò: «Ο ΛουδοΒßκοò

10

ΚαπÝιοò Ýπρεπε να προσαχθεß σε δßκη. Αυτü το
στÜδτο Þτωτ απαραßτηιο yra τη δταυατδαγþγηση του
λαοý: γτατß προÝχετ να πετσθουν, με δταφορειτκουò
τρüπουò Kar συμφωνα μθ ιην τδτοουγκρασßα τουò,
üλα ια μÝλη τηò Δημοκρατßαò».
ιαν θεΒαßωò μτα δßκη με προδταγεγραμ-
μÝνο ιÝλοò. Ο συνηγοροò ιου Δουδοβß-
κου. Ντε ΣεΖ, με μια εξατρετικη αγüρευ-
ση απü νομτκηò απüψεωò, εßπε χαρα-
κιηρτσιτκÜ: «ΑναΖητþ μεταξý σαò δικα-
στÝò και δεν Βρßσκω παρÜ καmγüρουρ». ΑλλÜ
φυστκÜ το Ζηιημα δεν Þταν νομτκü, Þιαν πολτιτκü.
Kar ο Λουδοθßκοò σττò 21 Ιανουαρßου του 17θ3, σττò
10 ιο πρωß, οδηγεßιατ στην γκτλοτßνα σιην πλατεßα
Ομονοßαò, απÝνανιτ απü τον Κεραμετκü και απο-
κεφαλßΖετατ, φωνÜΖονταò το «Δαε, πεθαßνω αOþ-
Η βασιλικÞ
οò! Συγχωμý αυτοýò που με 8ανατþνουν. Παρα- οικογÝναα υπü
καλþ τον Θεü να μην πÝσει το αßμα μου πÜνω περιορισμü οτον
στη Γαλλßω», ενþ ιο πλßθοò απανιÜ γε «Ζýτω το πýργο του Temple
Ýθνοò».
Το 17θ3 εivar επßσηò η πτο κρßστμη χροντÜ yra
ιην ΕπανÜσταση, Η απετλß ετσθοληò απü τον πü-
λεμο σιη ΒανδÝα αναγκÜΖετ ακüμη Kar τουò με-
ιρτοπαθεßò κενιρþουò να συμφωνησουν με ια Ý-
κτακια μÝιρα υου προτεßνουν or Ιακωβßνοτ. 1Ι
Μαρτßου Ι7θ3: Ο Δατπüν το λÝετ καθαρÜ, οτον
πετνασμÝνο παρτστνü üχλο kar σιο Επανασταττκü
Δτκαστßρτο: «Αò εßμασιε τρομεροß εμεßò, για να
μη χρεlαστεß να γßνει τρομερüò ο ,λαüò». Αρχß-
Ζουν αμÝσωò να λεττουργουν or ΕπττροπÝò Επτιη-
ρησηò. ΑυιÝò θα ελÝγχουν και' αρχην ιουò ξÝνουò
Δοντüν πΡüò Cπονοστοτικü ΔικοστÞΡιο:
«Αò εßμοστ€ τρομΞροß εμεßò,
γιο νο μη ΧΡòιοστ€Ι νο γßνει τρομ€Ρüò ο Ποüò»
Kar ιουò υπüπιουò σια δταμερßσμαια ιων Πapr-
σßων kar θα ιροφοδοτησουν αμÝσωò μετÜ ττò ykr-
λοτßνεò. ΑυιÞ η Ýξαρση θα κÜνετ τον ΣατομπρτÜν
να αναφωνησετ αργüτερα yra ιην ξÝνη επÝμΒαοη:
«Οταν η Αγγλßα το 17θ3 Üρπαξε τα üπλα κατÜ
mò Γαλλßαò, δεν δικαιολüγησε Üραγε την απü-
φαση τηò με το επιχεßρημα πωò δεν μποροýσε
να ΖÞσει ειρηνικÜ με Ýνα ÝOνοò, στο οποßο η τ
διοκτησßα παραΒιαΖüταν, και üλοι οι νüμοι κα- )
11

Η Μετ,ητυ ΑχητΡοπΗ
«0 θüνατοò του
ΜαρÜ». Πßνσκαò ταΠα|ουνtαν;»,
του Νταβßντ Το απετληιτκü κυμα ιων 300.000 εξüρισιων ΓÜλ-
λων απü τη μια Kar or καθημερτνÝò εξεγÝρσειò ιων
sans culottes -ιων περßφημων «afpcikωrωr»»- θα
δημιουργησουν μταν αιμüσφατρα ασφυκ ι τκηò πßε-
οηò οιη Συμθαιτκη. Τα γεγονüια ιρÝχουν γοργÜ, η
καιÜσταοη Βρßσκειατ εκτüò ελÝγχου. Or γοητευττ-
κοß Γτρονδßνοτ, οι δανδηδεò τηò ΕυανÜοτασηò, εß-
ναι, εκτüò κλßμαιοò. Οι μειρτοπαθεßò Πεδτνοß Üγο-
νται και φÝρονιατ, ενþ ο πεινασμÝνοò üχλοò ιων
sans culottes τραγουδÜετ,. «Πρεπει να κοντυνου-
με τουò γßγαντεò/ Να κÜνουμε ιουò κοντουò ψη-
Θι εκτεßΙÝβ€ιò τCIυ οΒεσι:ιÝρου
και του Σεν-Ζιστ εßνοι οι τεßΙευταßεζ στο ακρý
καξÜΑογ0 ¼ων ß Οα Ωfrωιγ
Τ2
Ξ
λοτερουò/ Ολουò στο ßδιο μπüι/ Να η πραγματ1-
κη ευτυχßο». ΑρχßΖετ ιο ατματηρü 15μηνο ιου Σεν-
Ζτσι kar του ΡοβεσπιÝρου, που το εßχαν ßδη προ-
αναγγεßλετ οτ επιδρομÝò ιων sans culottes σιτò
παρτστνÝò φυλακÝò, απü τη 2α μÝχρτ την 5η Σε-
υιεμθρτου του 17θ2. ΣφÜχτηκαν τüιε, αδτακρßτωò,
αντßπαλοτ του καθεστþτοò και πorvrκoi κρατοýμε-
νοτ. Η τρομοκραιßα ξεκτνÜει απü τουò ßδτουò ιουò ε-
ξεγερμÝνουò.
Την Kuprakn ιηò 2αò Ιουνßου Β0.000 sans
culottes με εκατüν πενÞνια κανüντα περτκυκλþ-
νουν τη ΣυμSαυκη που ουνεδρτÜΖει στον Κεραμεl-
κü. Εχετ ßδη συλληφΒεß η θρυλικη ΜαντÜμ Ρο-
λÜν kar τþρα ο κüσμοò ΖηιÜετ ιο κεφÜλι των Γι-
ρονδßνων. Η ΣυμΒατικη ιρομοκρατημÝνη αναγκÜ-
Ζετατ να υποκýψετ kar αποφασßΖετ τη συλληψη 20
βουλευιþν. Εßναι η νομτμοποßηση τηò τρομοκρα-
ιßαò kar ιο τÝλοò ουσιασιτκÜ τηò ρομανττκηò περιü-
δου ιηò ΕπανÜσταοηò.
Ýσα σε 14 μηνεò εκτελουνιαι επτσημωò
Ι7 χιλιαδεò ΓÜλλοι, Η yεvιkn παραΖÜ-
λη 8α σταματησει οιτò 2Β Ιουλßου 1794
με ιην εκιÝλεοη ιου ΡοβεσυτÝρου και
ιου Σεν-Ζιστ, αφου σιο μεταξυ εßχαν ε-
κτελεσιεß ο Δανιüν, η ΜανιÜμ ΡολÜν kar εßχε δο-
λοφονηθεß ο ΜαρÜ απü την üμορφη Γιρονδßνη,
ΜαντÜμ ΚορντÝ. «Οι μεγÜλοι μαò τρομοκρÜτεò
δεν Þταν καOüλου κüσμοò λαß|κüò, αλλÜ αστοß,
ευγενεßò, πνεýματα καλλιεργημενα, ευαßσθητα,
ιδιορρυθμα, σοφιστÝò και σχολαστßχοß», θα γρÜ-
ψετ αργüτερα ο Μτσελü. Ομωò ουσταστικÜ η πρþτη
αυτÞ και οημαντικüτερη μορφη πολιτικηò ιρομο-
κραιταò, που ο απüηχüò τηò φτÜνετ μεχρι Kar σημε-
ρα, δεν Þιαν τßποτε Üλλο απü ιην υποταγη των
«μεγÜλων τρομοκρατþν»» στο ανεξÝλεγκτο λαßκü
πÜθοò για τσüτηια kar ττμωρτα. Kar or ΙακωΒßνοι,
που αποτÝλεσαν την πολτττκη Ýκφραση αυιοý ιου
ιÜθουò. ßοωò να civaι. απü μια Üποψη, or αρχιτÝ-
Κιονεò ιου ΚραιΙΚου συΥκενιρωιτσμου, του οΠοΙου
το απεχθÝò πρüσωπο θα φανεß αρκειÜ χρüνια μετÜ.
«Η Γαλλßα δημιουργησε τιò επαναστÜσεJò r<ar
εδωσε τιò ιδεεò... Εδωσε το λεξιλüγιο και τα Βα-
στκÜ θεματα τηò φιλελεýOερηò κα1 ρlΖοσπαστ1-
κηò- δημοκρατ ικηò πολιτικηò στο μεγαλυτερο με-
ροò του κüσμου. Η Γαλλßα Ýδωσε το πρþτο σημα-
ντικü παρÜδεlγμα, ιην Ýννοια κα1 τ.ο λεξιλογιο
του εθνικισμου. Η Γαλλßα πρüσφερε τουò νομι-
κοýò κþδικεò, το πρüτυπο τηò επττημονlκηò κα1
τηò τεχνlκηò οργανωσηò το μετρικü συστημα στlò
περισσüτερεò χþρεò... Αυτü ηταν το Ýργο τηò Γα,λ-
λικηò ΕπανÜστασηg». Η Βρειαντκη σαφηνεια του
Ερχ ΧομπσμπÜουμ (Eric Hobsba,σlm) κωδικο-
ποιεß και' αυτüν ιον ιρüπο ττò επιπιþσειò του επα-
ναστατικου 17Βθ οιην παγκüσμτα τσιορßα kar δßνετ
 1\

0ι εκπρüσωποι
οτη χροντÜ αυτη ιο Βαροò ιηò πτο σημανττκηò οιιγ- Αλλα τωρα το ξÝρουμε, Η ασιτκη ΕπανÜσιαοη συγκεντρωμÝνοι
μηò για üλη ιη νεüιερη εποχη -ßσωò kar yra ολü- στη Γαλλßα ιου 17Β9 ηιαν μτα διεξοδοò για τον οι- σε Ýν0 κλειστü
κληρη τη χτλτειßα. κονομτκü φτλελευθερτσμü σιον ßδιο Βαθμü που Þ- γÞπεδο τÝνιò
ΣυμΒολικÜ, η σττγμη αυιη πτθανüν να εßνατ η ιαν και μτα ορτσιτκη αποσαφηντση τηò μορφηò κα1 0ρκßζονΤOΙ ν0 «μη
5η απογευμαιτνη ιηò 14ηò Ιουλßου, τüιε που το ε- ιων λεττουργτþν ιου ουγχρονου κρÜτουò. Ο ΜτσελÝ, ΧωρßσΟυν ποτÝ
ξαγριωμενο πaprzrÜvrko πληθοò θα μπετ στη Βα- δταιυπþνονιαò την κυρßαρχη τδÝα, που ιüνιΖε κυ- μεΧρΙ Την
στlλη γτα να περτφÝρετ λßγεò þρεò αργüτερα, πÜ- ρßωò ιη δευτερη πλευρÜ ιηò Γαλλικηò ΕπανÜσια- εγΚOθßδρυση
νω οε ματωμÝνα ξυλα, ια κεφÜλτα ιου δτοτκητÞ Λο- σηò Kar ξÝχναγε ΣυντÜγματοò»,
νÝ (Launay) και ιου εμπüρου ΦλεσÝγ (Flesselles). ωò (( π]γ ÝlιειJση ΠßναΚαò του
Η, ßοωò πÜλτ, να εßνατ Ýνα Üλλο απüγευμα, αυιü καßου. τηγ αγτß Jacques Louis
ιηò 6ηò ΟκτοιΒρßου. Ο Λουδοβßκοò ΙΣΤ kar η Μα- αυιη η τιροσηλω David

ρßα ΑντουανÝτα οδηγουνταν τüιε, ατχμÜλωτοι οχε- νομÝνου Kar σττò τδεολογτκÝò του επτδρÜσετò «ο.ο )
δüν, απü ιιò Βερσαλßεò οιο Παρßστ. Μτα τερÜσττα
πομπη τουò ουνοδευει: γυναßκεò που rιavnyupi-
Ζουν και εδνοφρουροß, που Ýχουν καρφττοþοει σε
καOε ξιφολογχη Ýνα καρΒελτ ψωμß, κατευOυνουν
\ :ι . ]

ιο ατχμÜλωτο Ζευγοò στον Κεραμεικü. Kr αυιη η {ßξJ}.'| l{]* 1 ,: , ,.,| .," . º, ι,{;,}
αττμαλωσßα εßνατ στην πραγμαιτκüτητα η αιχμα-
_\ιυστα ιου ευρωπαlκου Μεσαßωνα,

13
Η Μετ,η,η.Η Αιττ,ητΡοπΗ

Η οπελευθÝρωση
των κροτουμÝνων ιη δταμüρφωση τηò ουλλογτκηò ασττκηò συνεßδη-
τηò Βαστßληò, σηò ιου ΙΘ ατþνα, αδτκεß ιην εξßσου σημανιτκß
üπωò τη πλευρÜ τηò κατÜργησηò ιηò φεουδαρχßαò σιη Γαλ-
φοντÜστηκε ο λßα kar ιηò απελευθÝρωσηò ιου κεφαλαßου απü ια
καλλιτÝχνηò τηò δεσμÜ ιηò. Or ΓÜλλοτ γατοκιημονεò δεν κατÜφεραν
επανοοτοτικÞò να ακολουθÞσουν το παρÜδθτγμα ιων Αγγλων kar
περιüδου να συμΒτΒαστοýν με τη νÝα ασιικÞ ιÜξη, δτüττ δεν
κατÜφεραν να εναρμοντστοýν με ττò επτδτþξετò τηò:
την απελευθÝρωση ιηò αγορÜò ιηò εργασßαò και ιην
αυξηση τηò παραγωγηò στη γεωργßα που χρεταΖü-
ταν επιιακιτκÜ η αναπτυσσüμενη θτομηχανßα. Η α-
οιτκοý τýπου ιδτοκιησßα στη γη, που χαρακτηρßΖετ
την αγγλτκß υπατθρο μειÜ ιην ΕπανÜσιαση του
16ΒΒ, διαφÝρετ ρτΖτκÜ αυü το φεουδαρχτκü χαρα-
κτηρα ιων σχÝσεων παραγωγßò σιη Γαλλßα.

ταν σια τÝλη του Ιουλßου or πετνασμÝνοτ

χωρτÜτεò καιαστρÝφουν ιουò πýργουò ιηò
Προθηγκßαò kar ια α3αεßα ιηò ΛορÝνηò
kar εξαθλτωμÝνοτ καιαληγουν σιο Þδη
εξεγερμÝνο Παρßσl. οιην πραγματτκüτητα
καταστρÝφουν ιη μεγÜλη τδτοκιησßα, κατακερμαιß-
Ζουν τη γη, υπερθαßνουν ιον κατακερμαιτσμü των
αγορþν, τη Βραδýτητα ιων επτκοινωνιþν. Με λßγα
λüγτα ανοßγουν ιο δρüμο στον καπτταλισμü. Η εξÝ-

Μποf,ζüκ: «Μοζß μ€ τπ μονοΡχßα

χüσομ€ την τιμþ, μοζß με τπ δΡησκ€ßο των
ποτÝΡων μοò, τη χΡιστιονικþ ορετþ»

λιξη 8α το δεßξετ καθαρÜ: η απελευθερωμÝνη ý-
πατΒροò θα πÝοετ συντομα οτα χÝρτα ιου χρημαιτ-
σιτκου κεφαλαßου, ο φτωχüò χωρτÜιηò θα σκυψετ α-
μÝσωò ιο κεφÜλτ στον ιοκογλýφο. Ολη αυτÞ ιην
«koτvωvrkÞ παλτνüρθωση» -που τη θλÝπουμε στο
Ýργο ιου ΜπαλΖÜκ υολυ πτο καθαρÜ απü ü,ιτ σε ü-
λα μαΖß ια βτβλßα Ιστορßαò- ο Μqξ θα ιη δτατυ-
πþσετ εκπληκττκÜ στη 1Βη ΜπρψÝρ: <<Στη δηρ-
κε]α του 7θου αιþνα ο τοκογλýφοò τηò πü,ληò
παßρνει τη 0Ýση του φεουΜρχη Üρχοντα, η υπο-
0ýκη τη θεση των φεουδαρχικþν υποχρεþσεων
που συνδÝοντα1 με [η γη κα το αστικü κεφÜλαιο
τη θÝση του αρ]σιοκρατ]κου τσιφλικιου».
Η στÝψη ιου ΝαπολÝοντα θα σημÜνετ φυστκÜ ιο
ιÝλοò τηò ΕπανÜσιασηò, το ιÝλοò τηò ουτουßαò ιηò,
αλλÜ κατ ιην αρχη μταò Üλληò. Ο ΜυαλΖÜκ, ο πro
θερμüò οπαδüò τηò επανασιαττκηò ουτοπßαò, θα κα-
ιαλßξει στο ßδτο σημεßο με ιον Μαρξ, αλλÜ απü ε-
ντελþò δταφορεττκü δρüμο. Το πρüτυπο ιου
bourgeois εßνατ ιο ßδιο μτσηιü Kar στουò δýο, το ß-
δτο kar η επερχüμενη βαστλεßα ιου κεφαλαßου. Με
ιον ßδτο ιρüπο που ο Μα€ θα καταδεßξετ ιην πλÞ-
ρη υποταγü ιου πολτιτσμοý σιτò επτλογÝò ιου θro-
μηχαντκοý κεφαλαßου, ο ΜπαλΖÜκ θα θρηνησετ
Yra ιην καιασιροφη των ΠυρΥων ΚαΙ ιον Καιακερ-
μαιιομü τηò γηò, θρηνþνιαò yra ιον πολτιτσμü που
χÜνετατ ορτσττκÜ στο θωμü του ατομτκτσμου, <<Μα-
Ζß με τη μοναρχßα χÜσαμε την τιμη, μαΖß με τη
θρησκεßα των πατε[)ων μαò. rn χριστιανικη αρε-
τη, και με τιò ατελÝσφορεò προσπÜθειÝò μαò για
την εξουσßα, τον πατρlωτ]σμü μαò. Σημερα μονÜ-
χα στον εγωισμü μπορουμε να στηρßξουμε την
κοινωνßα. ºα Üτομα πιστεýουν μüνο στον εαυτü
τουò. Σημερα δεν Ýχουμε πια πßστη, το μüνο που
ξÝρουμε τþρα εßναι το συμφÝρον. Αμα ο καOÝναò
σκÝφτετα1 μüνο τον εαυτü του, απü ποý 0Ýλετε να
Βγει η πολιτικÞ αρεm, ιδßωò üταν αυτου του εß-
δοι-lò η αρετη μπορεß να υπÜρξει μονÜχα χÜρη
στην αυταΠαρνηση»»,
ΑλλÜ «η Γαλλπη ΕπανÜσταση εßναι Ýνα σþμα
απü το οποßο δεν μποροýμε να αφαιρÝσουμε τß-
ποτε, διüτι δεν μαò το επιτρÝπει η ιστορικý αλη-

Ι4
 ιαξη πραγμÜτωγ τσχυροποιουν ιην εξουσßα ιουò.
ΠÜνω αυ'ολα üμωò, η Γαλλικη ΕπανÜσταση Ýδωσε
ιο σχßμα του σýγχρονου κüσμου, Γτα μτα μοναδικη
kar μÜλλον ανεπανÜληπτη σιτγμη, ο Üνθρωποò
στÜθηκε Ýκπληκιοò μπροστÜ στο τερÜσττο καιüρ-
θωμÜ ιου. Ολα ηταν πλÝον δυνατÜ. Απü ιην ελευ-
8ερη καθολτκη ψηφοφορßα μÝχρτ την ελευθερη ορ-
γÜνωση του καθημερτνοý βßου. Or βαοιλτÜδεò καρα-
τομßθηκαγ τα φεουδαρχτκÜ καιÜοιτχα κÜηκαν, η
προßοτορßα ιου κüσμου τελεßωσε. Ο ρομανττσμüò του
Ουγκü ιο δταιýπωοε με τρüπο χαρακιηρτοττκü yra
ιην αμφτοημßα του σιο δτκü του « l78g»: «Πνευματα
παραδομενα στον Üνεμο. Ο Üνεμοò üμωò εκεßνοò
ηταν 0αυματουργüò, Η δυναμη ωOησηò ερχüταν α- Η σýλληψη τηò
πü πÜνω. Η δυναμη αυτη ηταν μια ιδεα. Μια ιδÝα ΜαντÜμ Ρολýν,
aviknrn κα γτγÜνιια, που ανεμ]Ζε μεσα απü το προανüκρουσμο
σκιερü ΒÜOοò του ουρανοý. Ηταν αυτü που ονομÜ- του διωγμοý των
σαμε ΕπανÜσταση. Στο περασμÜ τηò, η ιδεα αυτý Γιρονδßνων
Ýριχνε κÜτω τον Ýναν κα1 ανυψωνε τον Üλλον, α-
νεβαΖε τον εναν στον αφρü και τσÜκιΖε στα ΒρÜ-
χlα τον Üλλον. Η ιδÝα αυτη ηξερε που πηγαινε
και προωOουσε την Üβυσσο. Η επανÜσταση δεν ο-
φεßλεται στουò ανθρþπουò, üπωò και η παλßρροια
δεν οφεßλετα1 στα κυματα. Η επανÜσταση εßναι
μια πρÜξη που οφεßλεται στο Αγνωστο»».

ΦftομπÝρ: «Το Üιτειρο ¸γ?ζ Αη εκΡατßαζ

Üταν, üΠο κι üΠο, νe αν€Β€ß α εργÜτιτq
στφ ξπÝftξ ο τ&ßj §ΦΤΦt§»

θετω» -αυτü τσχυρßΖετατ ο Κλεμανοü, υπονοþνιαò ΑλλÜ μεσα απü τουò κüλπουò τηò Τρßτηò ΤÜξηò
προφανþò τη μοτραßα καιÜληξη κÜθε κοινωντκηò ιου 17Βθ θα γεwηθεß η νÝα αρτστοκρατßα τηò να-
Ýκρηξηò: κÜποιοτ, χρησιμοποτþνταò εκλεκιτκÜ πολεüντεταò εποχηò Kar μια κατνοýργια αμφισΒη-
πλευρÝò ιηò Ýκρηξηò αυιηò, δικατολογοýν τη νÝα τηοη θα προκληθεß: «ºο üνειρο τηò Δημοκρατßαò
Þταν, üλο κι üλο, να ανεβεß ο εργÜτηò στο επßπε-
δο του αστοý», θα αναφωνησετ ο ΦλομπÝρ λßγα
Το κλειδß τηò
χρüντα μειÜ, κλεßνονταò οε μταν αρÜδα την rστopr-
Βοστßληò. Εßχε
κÞ αßσθηση που Üφηοε στα πιο καλλτεργημÝνα στολεß το
,Ι790
Πνευματα τηò εΠοΧηò τηò η σημανττΚοτερη ασφα_ οπü το μαρκÞσιο
λþò σιτγμη τηò συγχρονηò Ιστορßαò. Κατ δεν εßνατ ντε ΛυφογιÝτ
καθüλου τυχαßο που αυτÜ ακριΒþò τα πνεýματα Ý- οτον Τζορτζ
Χουν να μαò Πουν τα Περτσοοτερα Yra ιη σημερτνη 0υÜσιγκτον.
μαΖτκß αμφτσΒητηση üλων των πλευρþν του σýγ- «Επανοπατρßστη-
χρονου ασιικου πολτιισμου. κε» το 1θ8θ ση
Γολλßα
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. ΦρανοουÜ ΦιρÝ, Νιενß ΡισÝ. ΗΓα,λlιχτι ΕπανÜσταοη,
«Εστßα», 19θ7, οθλ, 86.
2. ü.π.... σελ. Β6.
3. Serge Berstein, Pierre ΜßΙΖα, Απü τη Ρωμαßκý
Αυτοκρατορßο στα Ευτχ,ιπαlκÜ κρÜm, 5οò - 78οò αlþναò,
«ΑλεξÜνδρεια» 1997, τ.1, σελ.485.
l
t5
ΔιηοοτιΣΜοΣ

τηò ΡΩ=Αιlυ: Δ. Αρτγροπογυ\ογ

.,,
,,ι
διειOýιτριαò Ερευι,ιßιτ, Ε Ι Γ \'
, t
,Λ,,

I 1
.\
,/
,.' ,Υ. ι,
,ι

αληθυεò τηò θεωρßαò μεταΒÜλλονται απü την

πραξη»
ι,
ß
ΚοντοlπÝ ι. Λ,,
Αν η Γαλλικη ΕπανÜσταση yra τον Αλεξßò ντε Το-
κβßλ (Alexis de Tocqueville) δεν αποτÝλεσε rrapÜ ß
μονÜχα μßα Ýκρηξη οτκουμεντκþν τδεþν οε τοπτκü
επßπεδο, δεν τσχυετ ιο ßδτο γτα ιουò ßδτουò ιουò
πρωιεργÜιεò ιου 17Βθ, or οποßοτ κατÜ τη δτÜρκετα
ιηò επανασιατχßò εμπετρßαò ÝΒλεπαν να ξανοßγε-
ιατ μπροστα ιουò μτα κατνοýργτα τστορτκη εποχη
ιηò αν8ρωπüτηιαò, η οποßα üμωò Üμεοα χρεταΖüιαν Ρη ι ι,:Rι,:
τδεολογτκη kar φιλοοοφτκη υποστßρτξη. Or πολτ-
ττκÝò kar ηθτκÝò αρχÝò του γαλλικοý Δταφωιτσμου 0 D ßòιι ι/ιι'Lιιι ,7ιι,τυηιιιιι.
Ýπρεπε να εφαρμοσιοýν πÜνω σε κατνοýργτα πολτ-
ττκÜ kar κοτνωνικÜ δεδομÝνα κατ or αποκλßσετò α- ßιιιιηrΙr, /ιΖτ ι/ιιτιιι7h, l|ιιικ ι
πü ιτò αρχτκεò 0εωρßεò υπηρξαν αναπüφευκιεò. ,Ι'ι./€
!ι

22ι? ιfιιτιι' bνιιγιò

., .ß
Π.χ. η τσüτηια ιων δικαιωμÜιων δεν σßματνε kar
ιην εγκαθßδρυση ενüò δημοκρατικοý πολτιεýματοò, ßυη a\:ιºιr' .c r1ll ß'ιιιιτ,?, 'ιυα
εßνατ γνωστü üιτ μüνο ιο σýνταγμα των Ορετνþν
ιου 17θ3 θεσμοθετοýσε ιην Üμεοη δημοκραιßα,
,7ρ ιr.rιλ- ,τιπιΔ, ιr, ,ι/Ιr, ηιεr, ι
ΕξÜλλου, η επανασιαιικη κυΒÝρνηοη δεν κρÜιησε ,Et,7, ηa /ι)ι,ιι,2, /r.,fι,?r,r,
πολυ κατ οτ δυσκολßεò ßιαν ανυπÝρΒλητεò Kar α- 1

νττκρουüμενεò, þσιε σιην πραγμαßτκüτητα δεν η- ι,)α ιιη ,/r«, 7rrr'Lπτι, ιrιc.|, \./'ο
ταν εφτκιη η εφαρμογη μταò πολτττκηò με φτλοσο-
φτκη Kar λογτκη συνοχÞ. 0ιιαιιι1 fιι(\|,. 7ριfrγ,,τιτ|/ ?h,τ1
Η πα4ιουοßα ιηò γαλλτκßò δτανüησηò οιην προε-

16
 ,
; Ι/ιΙΙ,º:,1ΙRΙι', , μιαò μερlδαò ιων πρωτεργατþν τηò ΕιανÜσιαοηò, or
,ß Ι)rτrι ι/ιιι, lιιιιΙ ιι?ιrιι,/ι<,ι,
fΙιιι r|α«rrß" μ,ι7fιιιιιι,?
ιºΙ τ/ι.γγιtrrm/ /ιι /.ιιι
ι7 ια't;r/ηß, ,/r, f,,r' ,,
/)ιι? ιιrιι/ιι,
/ιιrγι/r)ιλ,,
Ι?Ιι' 1ιΙιtr22Ιι'fΙ/f ιι 1ιιιτιιιιλ'
ιοτμασßα ιηò ΕπανÜστασηò του l78g μπορεß να συ- Στην κορυφÞ, οι
νοιμτστεß κυρßωò σια ονüματα των προδρüμων Μο- εγκυκλοπαιδιστÝò,
ντεσκτÝ, ΒολτÝρου, Ροι:σü, καθþò και στη δημτ- πνευμOτικOß
oupyrkn πνοÞ που προσÝδωσε στην ευανασιαιικÞ πρüδρομοι τηò
εμπετρßα η Εγκυκλοπαßδεßα <ιη επτοτημοντκη κα- Επονüστοσηò του
ιηχηση ιων νÝων αιο,ινων, το üργανον ιηò οκεπτο- 'l789: (οπü
μÝνηò γεντÜò» θα υετ χαρακιηρτσττκÜ γτ'αυιην, Ý- 0ριοτερü) ΡOυσü,
ναν ατþνα αργüτερα, ο Νεοκλßò ΚαΖÜπιò σιο με- ΜοντεσκιÝ χαι
γαλο συγγραμμÜ του yra τη ΓαλλτκÞ ΕπανÜσταση. Ντιιιτερü. 0
Το φιλüδοξο αυιü Ýργο, το οποßο ουνοψßΖετ και εκ- ΡοβεοτιιÝροò
qιρÜΖει το πνευμα του Δταφωτιομοý, υπηρξε Ýμμεση (πüνω) ονÞγογε το
κρτττκι1 κατÜ των θεσμιßν και των ανιτλßψεων που ρουσοßbμü σε
θρησκεßα. Στη
επτκρατουσαν üπιυò και χοÜνη πολλþν δτÜχυιων
μÝση, «Η
ρευμaιιι,J\, τδεþ,υ. του ΙΒου ατþ\¼. Κα8þò υποστηρß-
προσευχÞ του
Ζουι, μερικοß ιστορικοß τηò Γαλλτκηò ΕπανÜστασηò,
ΒολτÝρου» σε μια
üιωò ο Λουß Μπλαν (Louis Blanc) κσι ο 7αν 7η-
λιθογραφßο τηò
ρÝò (Jean JaurÝs), το προγραμμα τηò -Εγκυκ,λο- εποχÞò
παιδεßαò αντατιοκρτνüταν σιτò αντιλßψετò μüνο
oπoior Ýδρασαν κυρßωò κατÜ τη δτÜρκετα τηò Συνια-
κιικßò ΣυνÝλευσηò, Ο ΜονιεσκτÝ Ýδωοε με το
Πνευμα των νüμων το νομτκü πλαßοτο ιου φτλε-
λευθερου κρÜτουò, στο οποßο απÝθλεπαν or Επανα-
σιÜιεò, ο ΒολτÝροò με τουò τιολτττκοýò του αγþνεò
και ιην κοινωνικη kprιrkn του παλατοý καδεσιþτοò
εκπροοωπουσε την ßδτα την τδÝα τηò ΕπανÜοτασηò.
Ωοιüσο, καιÜ τη δτÜρκετα τηò ΕπανÜσταοηò, κα-
ιαλυιικü ρüλο Ýπαιξε η φτλοοοφßα του Ρουοü, η ο-
rιoia Βρηκε θρησκευιτκη απηχηση σιτò μεγÜλεò
μÜΖεò ιου λαοý. Ο ΡοΒεσπτÝlηò θα αναγÜγετ ιο
ρουσοßομü σε θρηοκεßα: «Υπηρξε Ýναò Üνδρωττοò»,
γραφει ο ΡοθεοπτÝροò αναφερüμενοò σιον Ρουσü,
«ο οποßοò με το ΒÜθοò τηò ψυχßò του και το μεγα-
λεßο του χαρακιηρα του αποδεικνυειαι Üξιοò του
)
Ιº
 -F

0 φιλελεýθεροò
διανοητÞò Μαρß
Ζαν ΑντουÜν Ντε
Κορπü, μαρκÞσιοò
ντε ΚοντορσÝ,
Στη μÝση, οι
εποναοτüτεò
φιλüσοφοι,
ΒολτÝροò κοι
Ρουσü σε
χαλκογραφßο
εποχÞò

0ι αρχÝò Α!α ωτ!§μοý òι,!ρ€ΠΕ

τβL, γαηαßΚ§ý
\Ýα € αρμεστοýν ηüγ σ€ νÝG δεδομÝνα και οι
φ
απεκηßσ€ßζ υπηρξαν ανOπüφ€υκτCò

λεττουργηματοò ιου καθοδηγηιη ιου ανθρþπτνου
εßδουò». Η ρουσοßκß θεωρßα του κοτνωνικου συμ-
βολαßου και ιηò γενικßò θουλησηò αποιελεß Ýνα
ξεχωρισιü kar σημανιτκü κεφÜλατο τηò γαλλτκηò
επανασιαττκÞò τδεολογßαò, η επßδραση που Üοκηοε
η θεωρßα αυτη σε ευαναστÜτεò, üπωò ιον ΡοθεσπτÝ-
ρο ιιar τον Σεν-Ζτστ (Saint-Just), υπßρξε καια-
σιρεπττκß yra ιο Ýργο ιηò ΕπανÜσιασηò Kar προ-
παρασκευασε το ναπολεüντετο πραξικüπημα.
Εξαλλου, ο Σεν-Ζτοτ, εμπνευσμÝνοò απü ιουò Μο-
ντεσκτÝ kar Ρουοü, εγραψε στα 1791, yra να δþσετ
ιη δτκÞ ιου ερμηνεßα για ια πρüοωπα που αναμß-
χθηκαν στην ΕπανÜσταση και ια πρþτα συγκλοντ-
σττκÜ γεγονüια τηò, ιο δεωρηττκü ιου δοκßμτο με
τον τßτλο Esprit de ]α RÝvoIution et de ]α
Constitution de France, στον ιρüλογü του δηλþ-
νετ χαρακτηρτοιτκÜ: «τüοοτ Üν8ρωποτ Ýχουν μτλß-
οετ yr' αυιην την ΕπανÜοταση και οι περτσσüτεροτ
δεν Ýχουν πετ τßποια. Δεν γνωρßΖω αν κÜποτοò, μÝ-
xpr τþρα, κατÝΒαλε ιον κüπο να ερευνßσετ στο βÜ-
θοò ιηò καρδιÜò του yra να θρετ ττ Ýχετ απομεßνετ
απü ιην αρειη, για να προσδτορßσετ εκεßνο το οποßο
θα μποροýσε να αξßΖετ απü την ελευθερßα».
Απü την Üλλη πλευρÜ, ο ΡοΒεσπτÝροò αποστρÝ-
φειατ φανερÜ ιουò φτλελευθερουò διανοηιÝò, or ο-
πoior ανÞκουν κυρßωò οιουò Γτρονδßνουò κατ που
προοπαθοýν με κÜ8ε τρüπο να ανιιιαχθουν σιην
επτκρÜιηση των ΒÝοεþν του yra ιη λαΙκη Kuprap-
χßα, αλλÜ μÜιατα. Γτα τη φυστογνωμßα του εγκαθτ-
δρυιη τηò Τρομοκραιßαò θα γραψει ο ΚαΖÜΖηò α-
κολουθþνταò την ψυχολογτκη rσιoprkn μÝθοδο τηò
εττοχßò ιου: «Δεν ηιο υποκρττßò. ΗγÜπα τον λαüν,
αλλ'η αγÜπη του αυιη τον παρÝουρεν ετò ιαò ε-
γκληματτκωτÜιαò ιων οκÝψεων και ιων πραξεων,
δτ' ων εφρüνετ, üιτ ηδυναιο να τον ευεργειηση».
επιοημανοη ιων προσπαθετþν κατ ιων α-
γþνων ιων ΓÜλλων φτλελεýθερων δτανο-
ουμÝνωγ κυρßωò ιου ΚοντορσÝ, yra να ε-
φαρμοσιουν και να κατοχυρωθουν or αρ-
χÝò ιου Δταφωιιομου μÝσα απü ττò ανιι-
θÝσετò ιων επανασταττκþν γεγονüτων, παρουστÜΖετ
μßα σημαντικÞ πιυχÞ του θÝματοò δτανüηση - Επα-
νÜσταση, üπου η δτανüηοη εμφανßΖειατ ωò φυλακαò
των επανασιαττκþν αρχþν, κατÜ ιην κρßστμη σιτγμη
που or τδÝεò πρÝπει να γßνουν θεσμοß. ΥπÜρχετ Ý-
ντονη η πεποßθηση üττ το 17Βθ αποτελεß Ýνα τστο-
ρτκü ρηγμα που δταιρÝχετ ιον κßνδυνο να οδηγýσετ
ιο γαλλτκü λαü οτην αυτοκαιαστροφη. Η διασýν-
δεση τηò φιλοσοφßαò ιου Δταφωττσμοý με την επα-
νασταιτκÞ δταδτκασßα yra τουò υπερασπτστÝò τηò
δημοκραττκßò μερßδαò δεν εßνατ ευκολη, εξαιτßαò

1Β
 ιιß L()δ(D

.:a
]r
ι Λουß Αντουüν
ι Σεν-Ζιστ,

Ρ,ßι ι ο 0κρOßοò
, (! κOΙ ρομανΠκüò
Þ\ι
.r,1 επOνOστOΤηò πOυ
Üνοιξε δρüμο στην
0ντεπανüπOση

ΚατοßΙυτικü ρÜf,ο Ýπαιξε ι,ι {òιηασΦφßα ¾Φυ

*ξjσΦ, ¿ ΟιºΦÝα Βρ κε δρη Κ€ιjξ*§ζß"ι am Xm§n
στßζ μξγÜfrεò }:αζεò ξOι.J ηαΦι..!

ιων δταφορειτκþν ερμηνετþν ττò οποßεò επτδÝχο- οποßο θα Ýχουμε üχτ μüνο τη Δτακηρυξη ιων δικατ-
ντα1 οι επανασταττκÝò ηθικεò kar πολτττκÝò αρχÝò, ωμÜιων ιου ανδρþπου και του πολßιη αλλÜ kar κεß-
ακüμη, συχνÜ τßθετατ το βασαντσττκü ερþτημα, κα- μενα που θα καιοχυρþσουν ια δημοκραττκÜ «πτ-
τÜ πüσον or ßδτοι οτ επαναστÜιεò θρßσκοντατ στο υ-
σιευω», θα υπερτσχýοετ ο «δημοκραιτκüò δεσποιτ-
ψοò του Ýργου που οφεßλουν να επτιελÝσουν. Γτα
ομüò». üπωò αποκαλεß ο Τοκθßλ ιην rakωβrvrkÞ
τουò μεν, kuprapxεi η εýκολη λýοη ιου αυταρχτκου περßοδο, παρ' üλεò, ωστüσο, ττò απεγνωομÝνεò προ-
κρÜτουò, ενþ για Üλλουò Ýναò ολüκληροò κüομοò σπÜθετεò yra ιην αποφυγη τηò. Η απüσταση μεταξυ
πρÝπετ να αναμορφω8εß, χωρßò να υποπÝοετ στουò θεωρßαò kar πρÜξηò δυσκολα μπορεß να καλυφθεß,
κτνδυνουò ιηò αυιαρχικüτηταò Kar τηò δεσποτεßαò. γτατß ακüμη η πολτττκÞ ελευθερßα δεν Ýχετ πραγ-
Αποιελεß η αρχαßα ΣπÜριη του Λυκοýργου και του ματοποτηθεß αλλÜ μονÜχα Ýχετ δτακηρυχθεß.
Λεωνßδα Ýνα πρüτυπο θεμττü η üχτ; εßνατ Ýνα ερþ- Γτα την επßτευξη ιηò δημοκραιßαò or δτανοητÝò ΤΟ ΠνεýμΟ Των

ιημα που ιßθειατ συχνÜ σια θεωρηιτκÜ γαλλτκÜ ε- ιηò ΕπανÜσιασηò στρÝφοντατ καιÜ kupro λüγο οιην νOμων, ΤOυ

πανασιαττκÜ κεßμενα. Η φιλοοοφßα του Δταφωιι- εγκαθßδρυση τηò δημüσταò εκπαßδευσηò. Αλλα και ΜOνΤεσΚΙε

ομου υερνÜ το κρßστμο καιþφλτ που την οδηγεß α- εκεß οι γ

πü τη θεωρßα σιην πρÜξη kar οτ δτανοοýμενοτ, οι or οιοßοι
οποßοι στα προεπανασιαττκÜ χρüντα εßχαν ουμSÜ- μτουργßα τ
λετ στη δταμüρφωση τηò, Βρßσκοντατ οε εγρηγορση ιηοη ιων
yra να ιην υπερασπιστουν. Η ΕπανÜσιαοη ταυτßΖε- νταγμαιικ
ιατ με την οτκοδüμηση τηò δημοκρατßαò των πολτ- ποτελεß, οπωò γρÜφετ ο Σαρλ ΚουτÝλ (Charles ..::ß;,:;:;..,.,,*._,
",,,.",,.,.
τþν. Η πολτιτκη μισαλλοδοξßα Kar ο ναρκισστ- Ooutel), τη οχολÞ του κρßνετν. Γτα να διαιηρησετ "«-r:'"υ'r",;';:*'.;'l;"'"''
κÜποΙοò την
ßιº^¹,ι¹
πρþτα ττ akpr -*&ß;:ι;;Ý-:ι.
,$Jffi.
τ ,¸;:
"###Ρ
στÜ σε Ýνα ερμηνευττκü χÜοò γυρω απü ττò δημο- ξανÜ αναπαραγωγη του κüσμου ιων γονÝων ιουò. Σιο .""
:" ß,_: Ι"1:,: º , ,.
κραιτκÝò αρχÝò. σιο χρονικü αυιü δτÜοιημα, κατÜ το
θÝμα αυιü καιÜ κýρτο λüγο αφοσιωθηκε ο ΚοντορσÝ
)
"

19

Τη 'Ι8η ΜπριμÝρ
του 8ου Ýτουò τηò με ια περßφημα πÝντε υπομνημαιÜ ιου, στα οποßα
ΕπονÜοτασηò ο δßνετ ολοκληρωμÝνο πρüγραμμα yra ιη δημüστα εκ-
ΝοπολÝων παßδευση. Η κεντρτκη θÝση του εßνατ üιτ η δημο-
Βονοπüρτηò κρατßα δεν πρÝπετ να δταμορφþσετ αλλÜ να εκπατ-
ΟναΚηρýσσεΤαΙ
δευσετ τουò γÝουò, γα ιουò ετσαγÜγετ στο δρüμο τηò
ýπατοò,..
πατδεßαò. Or αντßπαλοß ιου, ο ΡοβεσυτÝροò kar ο Σε-
γýò (SieyÝs), θα ανττυαραθÝσουν ανιτλαßκÝò αιü-
ψετò, υποσιηρßΖονταò üττ η εκπαßδευση πρÝπετ να
δοθεß σε λßγουò η, ακüμη, üττ μονÜχα μτα πατρτωττ-
κÞ εκπαßδευοη αρκεß. Στο πρüτυπο αυτü που πηγÜ-
Ζετ απü το θαυμασμü προò την αρχαßα ΣπÜρτη, üπου
το κρÜιοò αναλαμΒÜνετ το χρÝοò των ßδτων ιων γο-
νÝων, οδηγουμασιε σε συμπερÜσματα που Sρßσκο-
νται σε αντßθεοη με ττò αρχÝò τηò ΕυανÜστασηò.
Γτα ιον ΚονιορσÝ η δημüοτα εκπαßδευση δεν ε-
Η ποßιτικÞ μισαf,ßοδοξßο €μποδßζ€ι τουζ
πΡωτGΡγÜτ€ò τrlζ €πανÜστασηò να
ΠΡογμοτοΠοΙÞσουν τουò σΚοΠοýò τουζ
20
ξαρτÜιατ απü την ιολτιτκη εξουοßα αλλÜ απü ιην ß-
δτα ιη φυοη ιηò δημοκραιßαò, εßναι üργανü τηò.
ΥποοιηρßΖει üιτ «η χþρα η υερτσσüτερο ελευθερη
εßνατ εκεßνη üπου το μεγαλυιερο ιμημα των δημο-
σßων καθηκüνιων μπορεß να αναληφθεß απü εκεß-
νουò που Ýχουν πÜρετ μτα korvn εκυαßδευοη», αλ-
λου θα γρÜψετ: «η ανεξαρτησßα τηò δημüσταò εκ-
τταßδευσηò αποιελεß καιÜ κÜποτο τρüπο Ýνα τμημα
των δτκατωμÜτων του ανθρþπτνου εßδουò». Ο Κο-
ντορσÝ τÜσοετατ καιÜ ιηò δημοκραττκßò κατηχησηò,
ιην οποßα υποσιßρτΖαν Üλλοτ επανασιÜιεò, üπωò ο
Ζ. Κουτüν (G. Couthon), ακüμη δßνετ Ýμφαση σιη
διδασκαλßα ιηò φιλοσοφßαò, επετδη πτσιευετ üιτ η
φτλοσοφτκη σκÝψη μπορεß θεττκÜ να ουμΒÜλετ οιη
διαδτκασßα τηò «επαναοταττκηò μετÜφραοηò», σιην
εφαρμογη δηλαδη των ηθτκþν kar πολτιτκþν αρ-
χþν του Δταφωττσμου. Θεωρεß üιτ η βοηθετα των φτ-
λοοüφων εßνατ απαραßτηιη yra να αιοφευθοýν ερ-
μηνcυτικÜ λÜδη, γνωστη εßνατ η ρηση του üττ «κÜ-
0ε κοτνωνßα η οποßα δεν δταφωτßΖετατ απü φτλοσü-
φουò Παρασυρεται αΠο ιουò αΥυρτεò».
Ξ εφυλλßΖονταò τα κεßμενα ιων επανασιατþν
Ι: δτατοδÜνετατ κανεßò üττ or αναφορÝò τουò
}-ß σιη φτλοσοφßα ιου Δταφωττομοý διακαιÝ-
χονται απü μτα ακατÜπαυοτη νοσιαλγßα,
τηò οποßαò ια αποιυπþματα εßνατ ευκολο
να δταπτστωθουν. Οιαν or επαναοιÜτεò, σε κÜθε πε-
ρßπιωση, αναφÝρονιατ οτη λαßκη θÝληση, στα δτ-
κατþμαια του πολßτη, δεν μπορουν να ξεχÜσουν τα
αναρßθμητα προΒληματα, τα οποßα προκυπτουν
στην καθημερινß πραξη. Η ιελτκη παρερμηνεßα
ιηò φτλοσοφßαò του Δταφωτιομου εßχε αποτÝλεσμα
yra ιη Γαλλßα να Ζησει δÝκα xpüvra μÝσα σιον πα-
ραλογισμü Kar οτην απüγνωση ιων εμφυλτων οπα-
ραγμþν, or εναπομεßνανιεò εκπρüοωποτ ιηò δτα-
νüησηò αναγκÜστηκαν απü ια iδra ια πρÜγματα να
παραδþσουν την πληρη εξουσßα στο στρατηγü Βο-
ναπÜρm, ο οποßοò, αργüτερα, δεν δα πÜψετ να τουò
δεßχνει ιην περτφρüνηοÞ ιου.
ΒΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Β. Baczko, Une üducation pour ]α dümocratie, Παρßστ,
Garnier. 1982,
Charles Coutel, _La Rüpubtique et ]'Eco]e, Παρßστ, Agora,
1991.
Condorcet Instituer Ie citoyen, Παρßστ, Michalon, 1999.
Marc-Eli Blanchard. Saint-Just et Cie. La Revo]ution et
ιeS mots, Παρτσι 1980.
Georges GusdoÞ La conscience rÝvo]utionnaire, Les
IdÝdogιιes, Παρßσι, Payot, 197Β
Νεοκληò ΚαΖÜΖηò, Η Γολλικý ΕπανÜοταοιò, μειηò εκτον,
εισαγωlτι-Ýκδοση κετμÝνου-σχüλια ΡωξÜνη Δ, Αργυροπουλου,
Αθηνα, ΚÝντρο Νεοελληντχþν Ερευνþν ΕΙΕ. 44- Τροχαλßα,
1993.
C. Kintzler, La RüpubLique en questions, Παρßοτ, Minerve,
1996. I
1787 ο Δουδοβßκοò δτþχνετ ιον ),ΙεκÝρ δτκατþμαια των ιτμαρτουχων και
Συγκληση ιηò συνÝλευι;ηò ιων (11.7). Σκηνεò εξεγεροηò σιο υΠοΧρεωσετò των ΧωρΙΚων:
προκριιß)\- ι22.2). ΣυνεδριÜΖει ιο Παρßσι, εξαιιιαò ιηò ακρßSειαò του ψορολυγικη ιοüιηια. πληρηò
ουμΒουλτο τηò πρωιι]υουσαò, qΙι,)μτου Κατ ιηò φιO]Χθταò ιου καιαρ\,ηοη ο_\υιν ιυιν αγγαρεκßν
παρουσßα ιου Λουδοβικου ]6ου. πληθυομι,ιι, (Ι2.7). Η αζια ιοι, Kar Τηò υΠΟΧρεΙι)ΤΙΚηò ΠρΟσωΠΙΚηò
Υπογραφι,ιαι διαιαγμα με ιο οιοßο ιμωμτου στο Παρßστ θρισκεται στητ, ερΥασταò Οια Κιημαια ιων ευΥενων
οι διαμαριυρüμΓνοι αποκιουν ιο ανþιερη ιτμη yra üλη ιη διÜρκετα (4.Β), Ο Βαστλýò αρνεßτατ να
δτκα ßιυμα ι ηρησηò .\η|,ιαρχεßου ιου 1Βου αιþνα. 1ßατα,\ι]ψ/χ τηò δημοστεýσετ ια διαιÜγματα (21.Β).
(τ9.1 1). Βασιßληò Ι4.7). trπα\,αφορα ιου
( Δημοοτευειατ η Διακßρυξη των
ß 788 ΝεκÝρ (16.7). Ο ΒαßΙΙ5,υποδÝχειατ δτκαιωμÜτων του ανΒρþπου και του
Το σι,μΒοι,,\ιο ιοι, Παριι;ιοß, ιο βαοιλτÜ σιο Διτμαρχετο (17.7). πολßιη (26.Β). Το συνιαγμα ιηò
διακηρυσοετ ιουò θεμελιιßδειò Συγκροιουντα ι σι nr- ιπαρχßα (,λανδραò. οιροτ]ωιικü σþμα που
νüμουò ιου βασιλεßοι,: οι Γκιακιοι δημοιικα ουμΒουλια και ψρOυρΓò στηρßΖετ ιτò ελπßδεò ιου ο
φοροΙ ΠρεΠετ να qrηφτΖοντατ αΠο ιηò ασττκηò τÜξηò -εßνατ η ΒαστλτÜò, φιÜνετ στιò Βεροαλßεò
τη ΣυνÝλευση των Τρτþν ΤÜξεων επανÜσιαση ιιιò υπαß8ρου (ιÝλη (23.9). ΧιλιÜδεò γυναßκεò του
(3.5). ΜΓιαρρυθμßσειò ποι, αφοροι'ι- [ου.\ßου l. Ε|αη.\ωνειαι σιο χι,ιρο Παρτστου. εξαθλτωμÝνεò και
ιη λειιουργßα ιυιν δικαυιηρßων τηò uπar8pou ο ,Lfεγα,Δοò ΦοΒιιò. Πεlνασμενεò, ΠραΥματοΠοτουν
μεΙO]νουν στην oυσra ιο Κυροò ι(Dν Ýνα μßγμα παραγωγηò μυθιυν, πορεßα σττò Βεροαλτεò, Ο
συμΒουλßι,ιν (Β.5). Σιην Ι'κρενüμπλ ιμευδολογιοιν και φανιασιωσΓων. Βαιι-ιλτÜò επτχετρεß να ιτò
ιο ιιληOοò διαδηλþνΓι υπΓρ ιων που Ýχει ιιιιοιÝλεσμα ιην κιýησυχÜσετ υποσχüμενοò να
ουμΒοιιλßο-ιν (7.6). ΟριΖεται η επιταχυνση των επανασιαιικων ιροφοδοτησετ με qιωμß ιην
Γενικη ΣυνÝλευοη ιι,ιν Τριþν διαOεοεοιν των χωρτκιüν (τÝλη πρι,ιιΓυουοα ιJ.l0ι. Ο .\αφαγιÝτ
Ταξεων για ιην Πρυιιομαl,ια του Ιουλßου- αρχÝ,ò Αυγουστου). οδηγεß ιο βαοτλιÜ οιο Παρßστ
17Βθ (Β.Β). Ο ΒαστλιÜò καλε:ß τον Καταρlουνιòιι με διατÜγματα (6.10). Η ι,κκλησιασιικη ιεριουσια
ΝεκÝρ να αναλÜβει τιι Oiσιr του c_jημαντ]κÜ καιßιλοτπα ιου ιιOειαι σιη διÜθεοη του Ýθνουò
αιιοπι,μιlιθετ,ιοò Briι:ιrιle ιr-ια ,1,ι οι,διι_\ικοι καOεσιωιοò. χρονια (2.1 ι ).
οικονομικα ιου κρòιιοι-ò (26 Β) Το
ατ,ακιοβου\το αποφòισß Ζε,τ ι-cι
ο\-ΙΙΠροΟιι]Πθυθεß ιr ΤρßιιΙ Ταξη με
ιον αριΒμü αντιπροσι,]πß)ν και τOJv
δυο Üλλων ιÜξεων συνολτκÜ
(26-Ι2).
ß 789
Η εναρκιηρτα συνεδρßαοη ιηò
ΓεvrkιrQ ΣυνÝλευσιι( ιιυν Τρτþν
- l.,
ΤÜξει,_ινξεκιι,υ με την ομτλßα ιου
Λouijoβjkou Ι6ου και rou Γ{- Γ-ΓΓ-
προιΒυπουργου ΝεκÝρ (5.5). Η
Τρßτη ΤÜξη αποφαοßΖιι να
συγκροιηθεß σε Εθιοι;ι;ι.ειλευση: η
Τριιη Ταξη καιασιρÝq)ει
ουοιασιικÜ ιο ancienι ιr,g,iιne και
δημιοιιργεß μßα νÝα εξουσßα (17.6).
Δινειαι ο üρκοò ιου Σφαιρισιηρßου
απü ιουò ΒουλευιÝò ιηò
Εθτ,οσυνÝλευσηò. lιι ιοι, οποßο η
ΕΒνοσυνÝλευση ορlΖειατ σε
κυρßαρχο σþμα για ιη ιι-υνιαξη ιου
Συντßτγμαιοò τηò Γαλλßαò (20.6). Ο
ΒασιλιÜò ανακοτνþνετ ιο
ΠροΥραμμα ιου, ιο οΠοτο
αΠΟΥΟηΤευεΤ ΤΟυò εΚΙΙρΟσι!)ΠΟυò Τηò

ΕθνοσυνÝλευσηò (2:] 6). Η

Εθνυι ;ι,ι,ßλευοη ορßΖει ι,ι ιιιροπι] Η επßθεση στα ΑνÜκτOρ0 του Κερομεικοý στιò 10 ΑυγOýστOυ
,l792
Συνιßιγτιατοò απü τα μÝλη ιηò (7.7), (Πßνοκαò τOυ ΖOυρντÝν, ΕθνικÞ ΒιβλιοθÞκη Γολλßοò, Πορßσι)
οι ΕγτεΝΕιΣ

του ΘΕοΔοΣιογ Νικο,η"ηßιπ

λÝκτορα ψßματοò Ιστορßαò του lor.iou
Πανεπιστημßου

συμπληρωθεß Ýναò χρüνοò απü την Ýναρξη

τηò ΕπανÜστασηò, ο Μφαμπü Ýγραφε μυσιτκÜ σιο
βαστλÝα:
«Συγχρßνετε ιην κατνοýργτα κατÜσταση με ιο πα-
λατü καθεσιþò. Η συγκρτση αυτß γεwÜ παρηγορßα
κτ ελπßδα. Ενα μÝροò ιων πρÜξεων τηò ΕθνοσυνÝ-
λευσηò, κατ μÜλτστα ιο σημανιτκüιερο, ευνοεß κα-
ιαφανþò ιο μοναρχτκü πολßιευμα. Eivar Üραγε α-
μεληιÝο να μην υπÜρχουν ΠαρλαμÝντα, επαρχßεò
με δικÝò ιουò Συνελεýσετò, η σþματα του κληρου,
των προνομτοýχων, τηò αρτσιοκρατßαò1' Η ιδÝα üτι υ-
πÜρχει μüνο μßα karnyopia πολιτþν θα Üρεσε
στον ΡισòλιÝ: η εξßοωση αυτÞ δτευκολυνετ την Ü-
οκηση τηò εξουοßαò. Τα üσα Ýκανθ η ΕπανÜσταση
οε Ýνα μüνο χρüνο yra τη θαστλτκÞ αυθενιßα δεν
κατüρ8ωσαν να τα κÜνουν πολλÜ χρüντα απολυταρ-
χτκßò δτακυSÝρνησηò».
Αν ο Μιραμπü Ýχετ δßκτο, ιüτε δεν οφεßλουμε να
δεχθουμε üιτ η επανασιαιικÞ ρηιορεßα -αυτÞ που
εφηυρε την Ýκφραση «παλατü καθεστþò»- υπερÝ-
Βαλε ιη σημασßα τηò ρηξηò ιου 17Bg; Αν üμωò το
ρÞγμα ηταν λιγüτερο βαθυ απ'üσο νüμτΖαν αυτοß
που ιο Üνοτξαν, ιüτε σε ιτ οφεßλειατ η ΕπανÜσιαση;
Τα ερωτηματα αυτÜ, μαΖß με Üλλα, τÝθηκαν kar α- λουθουν δα δουμε ιτò απαντßσειò ιου τδτοφυοýò αι:.
πανιÞθηκαν προ ιιερßπου 150 ετþν απü τον Αλεξßò ιοý αναλυτη μοΖß με ορτσμÝνα πορßσμαια τηò νεü-
νßε Τοιýßλ kar παραμÝνουν Ýκτοτε κτημα ανεκτß- tερηò ερευναò.
μηιο ιηò τσιοριογραφßαò. Σττò γραμμÝò που ακο- I. Το καλοκαßρτ ιου 17Βθ, η ΕθνοσυνÝλευση ετ-

22
 #
,ΞߧF
ΓκαμπριÝλ 0νορÝ κüμηò Ντε Μιραμπü,
ο επαναοτÜτηò κοι μυσπκüò επιστολογρÜφοò
του βασιλιý. ΑριστερÜ, ο Αλεξßò ντε Τοκβßλ
σηΥαΥε την αρΧη τηò τοοιηιαò ενωΠΙον ιου νομου
-αρχη rrου οιρεφüιαν ενανιßον του καθεοτþιοò του
προσωπικου νüμου, ιου privilegium (=npqyürr-
ου), καθþò Kar τηò ποτκτλßαò ιων νομικþν καθε-
0 ουλüρχηò
στþιων που ßσχυαν γτα ιτò δτÜφορεò επαρχßεò, πü- επιχειρεß νο
λετò kr ενþσετò ιου βαστλεßου. κατOργησει την
Ο προσωπτκüò νüμοò Þταν το νομτκü θεμÝλτο τηò ΕθνοσυνÝλευση κ
κοτνωνßαò ιων νομοκαιεσιημÝνων ιÜξεων (ordini) ο Μιρομπü
η, σýμφωνα με το λεξιλογτο ιου Τοκβßλ, ιων κα- απαντü:,,Εßμοστε
οτþν: Üλλοτ νüμοτ δτεßπον τη συμπερτφορÜ των ευ- εδþ με τη θÝλησ
του λαοý κοι δεν
γενþν, αλλοτ εκεßνη των κληρικþν kr Üλλοι αυτην
του παρßα, ιου μÝλουò δηλαδη τηò λεγüμενηò Τρß φεýγουμε πορο
ιηò κασταò. με τη βßο των
Τα privilegia ιων ευγενþν και του κληρου ονο- ξιφολογχþν,,
μÜΖονιαν «ελευθερßεò». Σιο ιελευιαßο ιÝιαρτο ιου
16ου ατþνα, αρτστοκρÜτεò πολτττκοß στοχαοιÝò, ü-
πωò ο Φραγχßσκοò ΟτμÜν (Fr. Hotman), ο νττ
ΙΙλεσß ΜορνÝ (Du Plessis Mornay) κ.Ü., ωò «ε-
λευΒερßεò» νοουσαν κυρßωò τα ιολτττκÜ δτκατþμα-
τα ιων αριοιοκρατþγ δηλαδη ιη συμμειοχη ιουò
οιη ληψη ιων αποφÜσεων στο κεντρτκü επßπεδο
και ιην Üσκηοη εξουσßαò επß ιων «ανθρþπων» ιουò
οιο ιοπτκü. Or ευγενεßò ηταν οι,ιφυστκοß ηγÝτεò»
ιου λαου kr Ýπρεπε να τον κυθερνουν: η κÜσια, η
ομÜδα δηλαδß που ξεχωρßΖετ λüγω ιηò καταγωγηò
ιηò, ουνÝπιrrτε με την αρτστοκρατßα, την τÜξη δη-
λαδÞ που κυΒερνÜ.
Ηδη üμωò την εποχÞ εκεßνη, η μÜχη που Ýδτναν
οι ΓÜλλοι ευγενεßò yra τα πολτττκÜ ιουò δτκαιþμα-
τα ηιαν μÜχη οπτσθοφυλακηò. Σιο τÝλοò του ατþνα,
ο Ερρßκοò Δ (1594-1610) αρχßΖετ να θÝιετ ια δεμÝ-
λτα τηò απολυιαρχßαò που συνÝχισε ο γτοò ιου Λου-
δοβßχοò ΙΓ (1610-1643) kar ολοκληρωσε ο εγγονüò
του Λοýοβßχοò ΙΔ' ( 1643- 1 715). Το πρüγραμμα ιηò
απολυιαρχßαò εßχε δταγρÜψετ απü ιο 1576 κτολαò ο
νομομαθηò Ζαν ΜποντÝν (Jean Bodin) σια Εξ6l-
Βλßα περß τηò ΠολιτεΙαò -με ορουò μÜλτσια που,
κατÜ παρÜδοξο εκ πρþτηò üψεωò τρüπο, θυμßΖουν
τα μεγÜλα επανασιαιτκÜ κεßμενα του καλοκατρτου
ιου 17Β9, Συμφωνα με ιον ΜποντÝγ η κυριαρχßα -η
δημüοτα εξουοßα δηλαδÞ- ανÞκετ αποκλετοιτκþò
σιον κυρßαρχο, δηλαδη, οτην περßπτωση ιου γαλ-
λτκου βαστλεßου, οιο μονÜρχη. Η Διακηρυξη ιων
ΔτκατωμÜιων ιηò 26ηò Αυγουοιου 17Β9 Ýλεγε πωò
μüνον η εξουσßα που πηγÜΖετ Üμεσα απü ιο Ýθνοò Ζαν ΜποντÝγ.
εßνατ νüμτμη. Το κοτνü σιοτχεßο ανÜμεσα στα δυο Ενοò θεωρητικοι
κεßμενα εßνατ üτι η πηγη ιηò νüμτμηò εξουσßαò δεν τηò οπολυτορχßοι
μπορεß παρÜ να εßνατ μßα. Η δηλωση αυτη, που ση-
μερα φαßνειατ μαλλον αυιονüηιη, ιüσο το 1576 ü-
σο κατ ιο 17Β9 εßχε πολεμτκü νüημα: στρεφüταν ε-
ναντßον ιων ποτκßλων αυτüνομων εξουστþν υου α-
σκουνιαν εντüò του βαστλεßου απü ανOρþπουò kar
üργανα δταφορειτκÜ απü ιο μονÜρχη, üπωò λ.χ. ττò
αρχÝò ιων πüλεων ιων επαρχτþν. ιων συνιεχντþν
kar κυρßωò ιουò αρτσιοκρÜτεò που σττò χωροδεσπο-
ιεßεò ιουò απÝνεμαν δrkaroouvn, συνÝλεγαν φü-
ρουò, επÝΒαλλαν οτραιολüγηση κ.λπ.
ΚατÜ ιο 17ο ατþνα, η μοναρχßα προσπÜθησε να
ακολουθηοετ το πρüγραμμα ιου ΜποντÝν: Üρχτσε )
ι

ι|
ι]
!

οι ΕγτεΝΕιΣ

0 αποκεφολισμüò
τηò Μαρßαò να αφατρεß συστηματτκÜ απü τουò ευγενεßò κατ ια
ΑντουανÝτοò τοπτκÜ üργανα εξουσßεò και να ττò ασκεß η ßδτα: α-
(δονÝζικοò πü ιην Üποqτη ιων πολτττκþν δτκατωμÜτων οτ κÜ-
πßνακαò του ιοικοτ ιου βαστλεßου Üρχτσαν να εξτσþνοντατ προò
τÝλουò του ß8ου ια κÜιω, γßνονιαν üλοτ υπÞκοοι -λÝξη που εßχε ετ-
αιþνα) σαγÜγετ ο Ιω. ΜπονιÝν rιar χρηστμοποßηοε ευρÝωò
η πολτιτκÞ σκÝψη ιου ατþνα.
Η εξßσωοη, ωσιüοο, ευγενþν kar μελþν ιηò Τρß-
ιηò κÜσταò Ýγτνε μüνον καιÜ ιο σκÝλοò των πολτ-
ττκþν δτκατωμÜτων. Η απολυιαρχßα ιου 17ου ατþ-
να δεν καιηργησε ια εξωτερτκÜ σημεßα ιου status
ιων ευγενþν, üλα τα προνüμτα ιηò καταγωγηò δτα-
τηρÞθηκαν, με εξαßρεοη ιο δτκαßωμα ιηò δτακυ-
ΒÝρνησηò των ανθρþπων: οτ τßιλοτ, το ξßφοò, η μη
Üσκηση χετρωνακιικου ευαγγÝλματοò, η απαγü-
ρευση επτΒοληò οωμαιτκþν ποτνþν kar, κυρßωò,
or φοροαπαλλαγÝò παρÝμετναν Üδτκτα. Η κοτνω-
νßα εξακολουθοýσε να δτÝυετατ απü ιην αντσüτη-
ια -η πιο κραυγαλòα δε απü ττò αντσüτητεò αυτÝò.
η φορολογτκÞ, γτνüταν, καιÜ το μÝτρο που η φο-
ρολογτκß ßεση μεγÜλωνε, ολοÝνα και πιο ανυ-
Ποφορη.
ΙI. Η απολυιαρχßα, προοφÝρονιαò η πωλþνταò τα
δημüστα αξιþματα σε αοτουò κατÜ προιßμηση, Ýδτ-

Η εξÝγερση των οστþν, το Ι7α9, στΡΘφηκΕ

€νCIντßον τηò €πßστρCIφþò των €υγ€γþν
και üχι €νο\τεßον τπò μοναΡχßοζ

νε μτα δτÝξοδο σιη φτλοδοξßα τηò τÜξηò αυτßò, η ο-
ποßα απü το 16ο ατþνα kr Ýυειτα εßχε αρχßοετ να σω-
ρεýετ ια αγαθÜ ιου πλοýτου Kar ιηò πατδεßαò. Δε-
δομÝνου δε üττ η τστορßα εßνατ γεμÜτη απü «ενδε-
χüμενα Üλλωò Ýχετν» θα μποροýσε να υυοδÝσετ
κανεßò üιτ αν το απολυιαρχτκü καδεοιþò ιου Λου-
δοθßχου ΙΔ' εßχε ουνεχτσιεß επß ιων δταδüχων ιου,
η εξελτξη στο γαλλτκü Βασßλετο θα μυοροýσε να
οδηγßοετ, üπωò kar οιην Αγγλßα, σιο σχημαιτσμü
μταò κυΒερνþσαò ιÜξηò -μταò αρτοιοκρατßαò, üπωò
Σφραγßδο τηò
θα Ýλεγε ο Τοκβßλ- υου δεν 8α εßχε τα xapaKιnpr-
ΕπανÜοτοσηò
σιτκÜ τηò κÜσταò, αλλÜ θα Þιαν ανοτχτÞ στα «ταλÝ-
με σÞμο την
νια». Η εξÝλιξη αυιη üμωò ανακüπηκε μειÜ ιο θÜ-
γηλοτßνο
νατο ιου βαστλτÜ-Ηλτου. Η βαστλεßα ιου δταδüχου
ιου, Λοιýοβßχου ΙΕ' (υ15-1774), ξεκßνησε ωò μτα
ιυπτκÜ «αδýναμη βαοτλεßα»: ο μονÜρχηò Þταν α-
νηλτκοò και την αντýαστλεßα ανÝλαθε ο θεßοò του,
ο δουκαò ιηò ΟρλεÜνηò. Εκμειαλλευüμενοτ ιην α-
δυναμßα τηò κεντρτκηò αρχηò, or ευγενεßò Üρχτσαν
να Ζητουν να πÜρουν πßσω üλα üσα εßχαν χÜσετ επß
Λουδοβßκου ΙΔ' kar πρþτα απ' üλα ιο μονοπþλτο
Ξ ιων δημοσßων αξτωμÜιων.
Η εκδτκηιτκÞ αυτß επτοιροφß των ευγενþν κο-
ß
]Ξ
ρυφþ8ηκε με ιο περßφημο δτÜιαγμα των ιεσσÜρων
ιειÜρτων, δυνÜμετ ιου οποßου ουδεßò μποροýσε να
καιαλÜβετ δημüστο αξßωμα εÜν δεν μποροýσε να
αποδεßξει üττ or πρüγονοß ιου τεσσÜρων γενεþν η-
ταν üλοτ ευγενεßò. Ειστ, üλεò or φτλοδοξßεò κοτνω-
ντκßò ανÝλτξηò των ασιþν ακυρþνονταν. Kr αυτü,
σε μτα εποχß üυου η φτλοσοφßα των Φþιων εßχε, με
πολεμτκη δτÜδεση, θÝσετ στο επßκεντρο των ανα-
ΖηιÞσεþν ιηò την Ýwora του οδηγοýμενου απü ιο
}τüγο ανθρþπου, πÝρα απü κÜθε χαρακιηρτσιτκü
κÜσταò, εθνüιηταò, θρησκεßαò. Η εξÝγεροη ιων α-
στþν, ιο 17Βθ, σιρÜφηκε εναντßον αυτηò τηò επτ-
στροφηò των ευγενþν kr üχτ εναντßον ιηò μοναρ-
χßαò kar ιου Ýργου που αυιÞ εßχε επττελÝσετ απü το
16ο ατþνα κι Ýπετια.
εΠτστροφη ιων ευΥενων ειΧε καΙ μlα or-
κονομικη δτÜσιαση, που Üρχτσε να εκδη-
λþνειατ μειÜ ιο 1766. Απü τη χροντÜ αυ-
τη kr Ýπετια, η orkovoμrkn ανÜπιυξη του
18ου ατþνα ανακüπιειατ. Or τψÝò ιων α-
γροιτκþν προßüνιων Üρχτσαν να υÝφιουν. Γτα να
δταιηρησουν το ετσüδημÜ τουò, or χωροδεσπüτεò

Ý]
24

προσπαδοýοαν να αποσπÜοουν απü ιουò καλλτερ-
γηιÝò ολοÝνα και μεγαλυτερο μεροò του αγροττκου
προßüνιοò. Προò τουτο. Üρχτσαν να αναουρουν απü
το παρελθüν ξεχασμÝνα δτκατþμαια. Επχετρßθη-
κε, μ'Üλλα λüγτα, μτα αναβßωση του χωροδεσποιτ-
κοý καδεοιþιοò, το οποßο η Αιλανττκη ΕπανÜοτα-
οη, η επÝκιαοη ιων αγορþν Kar ο εκχρηματισμüò
τηò οτκονομßαò εßχαν σιγÜ στγÜ θÝσετ στο περτθþ-
pro. Or αγρüιεò, που θεωρουοαν üιι or γατεò τουò
ιοýò ανÞκουν, ανακÜλυψαν ξαφντκÜ üττ or ευγενεßò
επεδßωκαν να ιουò θαρυνουν με υποχρεþοετò, δο-
σßματα κι αγγαρεßεò, που εΙχαν λησμονηθεß προ
πολλου κατροý. Η αγροιικü εξÝγερση του 17Β9,
που αποτυπþνειατ εýγλωιια σιην εικονα ιηò καυ-
οηò ιων εγγρÜφων που περτεßχαν ια παλατÜ χωρο-
δεσποιτκÜ Ýθτμα kar ια οποßα φυλÜοοονιαν οτουò
πýργουò ιων ευγενþν, Þθελε να πληξει αυιÞν α-
κριΒωò την ανιßδραση που επιχετροýοε να ανακü-
ψετ μτα Πορετα τρτων ατωνων.
ΙΙI. Φαßνεται, λοτπüν, πωò ιο «νÝο καθεσιþò» δεν
Þιαν ιüσο νÝο üσο ιο iδro Ýλεγε. Η καιÜργηση kar
εξαγορÜ ιων λεγüμενων φεουδαλτκþν δτκατωμÜ-
ιωγ που αποφÜστσε ιον Αýγουστο ιου 17Βθ η Εθνο-
Μια
γκιλοτßνα που
«|ρÞαβΟΠΟΙÞ-
θηκε» μετü
τ0 1791
ουνÝλευοη, ηρδε οε μτα οιτγμÞ που η οτκονομßα
ιηò αγορÜò τα εßχε ηδη αποδυναμþσετ. Η μÜχη που
Ýδωσαν στη συνÝλευση or εκπρüσωποι ιων ευγε-
νþν ιτμαρτοýχων καιÝδετξε üιτ ßταν πρüθυμοτ,
προκετμÝνου να δτασþσουν τιò γαßεò ιουò, να απο-
δεχθοýν τη μεταιροπÞ των ιτμαρßων οε τδτοκιησßεò
και να αποΖημτωθοýν με Ýνττμο αοττκü χρημα yra
ττò τελευιαßεò αξτþοετò που ηγετραν επß ιων υποτε-
λþν τουò. Τα ßδια δταιÜγμαια καιηργηοαν «üλα τα
δημοοτονομτκÜ προνüμτα» Kar üprσav üττ «κÜθε
πολßιηò, χωρßò δτÜκρτση καιαγωγηò, μπορεß να κα-
ταλαμθÜνετ εκκληοταοιτκÜ, πολτττκÜ Kar σιραιιω-
ττκÜ αξτþματα kar δÝσετò, κανÝνα δε χρßοτμο ε-
πÜγγελμα δεν θα επτφÝρετ Ýκπτωση (deroge-
ance)». Ειοτ, η επτστροφß των ευγενþν που εßχε
ξεκτνηοετ ιο 1715 κατεληξε σε Þτια: η τÜξη αυτη,
που η απολυιαρχßα ιου Λουδοβßκου ΙΔ, δßνονταò τα
κρατικÜ αξιþματα σε αστουò. εßχε μετατρÝψετ απü
κυΒερνþσα ομÜδα σε κÜστα αγκτστρωμÝνη σε προ-
νüμτα ια οποßα δεν δτκατολογοýσε πλÝον ο πολτττ-
κüò τηò ρολοò, εßχε ματαßωò επιχετρησετ να ξανα-
γßνετ κυΒερνηιτκη ιÜξη, ιο 17Βθ Ýπαψε να εivar α-
Κομη r<ar Καοτα. Ι
25
 Προτοπ,η
ι Λοιιδοβßκοò 16οò
(1754-1793)
Βοσιλιüò τηò Γαλλßοò. ΑνÝΒηκε στο
a
θρüνο οε ηλικßα 2Ο ετþν, σπò ßΟ ßßΙαß'ου
του Ι774. Το Ι77Ο παντρεýτπχε τη
Ιßαρßο ΑυτουανÝτα, κüρη τηò
ουτοßρÜτετραò τηò Λυσßρßαò ΙιιΙορßαò
Θηρεσßαò. Ο ΛουδοΟßκοò Βασßλευσε κοτÜ
την εηοχþ τηò δýσηò τηò μοναρχßοò στη
Ταλλßα. lßτον üνθρωποò rßολοπροοßρετοò,
αλλÜ ÜΒουλοò ι(or οδýναμοò πολιτιχÜ .
πολý κÜτω των σοΟορþγ περrστüσεων
τηò επογοστοτπμÝνηò Τολλßαò στα τÝλη
του Ι8ου αιþνα. Κληρονüμοò ενüò
κστεστραμμÝνου οιχονομικü οασιλεßου,
εξουσιοζüτσν ολοßληρωτιχü οπü την
αριστοκροτßα τηò συλþò ßοτ απü τηγ
üμορφη σýζυγü του Ιßαρßα ΑγτουονÝτα.
Τον περισσüτερο χρüυο του τον
κατανüλωνε στο χυνþγl. Επß των ημερþν
του εξερρÜγη η Αμερικανικþ
Επανüσταοη και η Ταλλßο πολÝμπσε στο
πλευρü των εηονοστοτþν. l{
επιδεινοýμενη οτκονομιχÞ ßατüστοση
στο εσωτερικο ομωò επιτοΧυνε τιò
εξελßξειò, με αποτÝλεσμο την
ΕπανÜστοσπ του Ι789 κοι τον
περιορισμü των εξουοτþτ, του οπü την
ΕθγοουνÝλευση. Εξονογκüστηκε στπ
μετοχüμιση στον Κεραμεικü και οτην
οποδοχÞ του Συγτüγμοτοò το ß79Ο.
Επιχεßρησε ονεπιτυχþò να δραπετεýσει
το Ι79Ι, αλλü συνελþφθη στη ΒαρÝν.
Τον Ιοýν.ο του ß792 ο Κερομεικüò
κστελþφθη απü τουò επαναστÜτεò χσι ο
ουσιασπχÜ απμαλωτßστηχε.
^ουδοΒaχοò
Το ΣεπτÝμΒριο του ßδιου Ýτουò η
ΣυντοκτaßÞ ΣυγÝλευση κστÞργησε τη
μοναρχßο χοι παρÝηεμψε τον ΛουδοΒßχο
σε δßτη ßrò προδüτη του Ýθνουò.
κστοδaχüστηιε σε θüνστο χοι
ßαροτομþθηßε (πηγ γκιλοτßγσ στιò 2Ι
Ιανουορßου του ß793.
26
ΜαΕιμßιανüò ΖορΖ Δαντüν
ΡοβεσπτÝροò (1759-1794)
(175Β-1794) Διχηγüροò απü το Alcis-suι.Aube,
ιßονη ρþτοροò, ολλü και πληθωρικüò σε
Διßπγüροò απü το Αρüò. Βουλευτþò στττ πÜθη, χατηγορþθηßε για την τρυφηλþ
συνÝΛευση τωγ Γευκþν ΤÜφων κοι
ζωþ του. Ξγινε διοιχητþò στο Παρßοι το
αργüτερο σm Συντογμσπχþ ΣυνÝλευση, Ι79ß κσι υπουργüò Διχαιοσýνηò το Ι792.
επι3λþθηκε λüγω των δημοκρσπκþν του Ητσν ο ηγÝτηò τηò δεξιÜò πτÝρυγοò τωγ
οισθημÜτων και τηò ριζοσποσπκüτηταò Ισκωβßνων... lδρυσε το ß7α) την ομÜδα
των προγρσμμοτων του, ηου
των Φρσγκιστονþν μονοχþν.
περιελüμΒοναν το αaτημο ßαθολτκþò
Δημοßρσττιüò, ζþτησε το Ι 79ß την
ψþφου κοτ τηò απüλυτηò ισüτητοò των ßοθοßρεση του ΒοσιλιÜ. Ωò υπουργüò
δικοιωμÜτων üλων των ανθρ{ßπων.
Διßαιοσýνηò ιοτ μÝλοò τηò ΣυνÝλευσηò
Αναδεßχθηκε ηγετικþ φυοτογνωμaο τηò
ßß792Ι προσπÜθησε μüτσισ να
ΕθνοσιτνÝλευσηò. Επικεφσλfr ò τηò
δημ.ουργþσει μτο μετριοπαθþ
οριστερþò πτÝρυγαò πιν ΙσχωΒΙνων,
πλετοψηφßσ που θσ στοθεροποτοýσε τπν
φανοτικüò μιοò προσ.οηικþò ηΘικþò,
εσωτερτßþ κßττüaποση κοι θο συνÝχτφ
λστρειß.mχε απü τουò ΠαριòÜνουò μστß
τον πüλεμο εττÜγπο σflò ευρωπαßχÝò
θεωρþθηκε ο ακροßοò ετ(φροστÞò τnò
δυγüμειò. Απομακρυνüμενοò οπü τουò
ηrþστοò επανÜστασηò. ΑφοστþΟηßε
περυσüτερο απ'üλουò στο υÝο καθεστ(η, Τιρογδßνουò, υποστþριφ την εξÜλειψþ
τουò, χωρßò üμωò ν'οποχτþοει τη
γιοτß προΒλþθηχε ωò ασυμΒßΒοστοò κο.
οδτÜφθοροò. Βουλευτþò στη ΣυνÝΔευση συμπÜθειο τηò Üκροò Αρτστερüò που
το ß792, αγωνßσmχε για την εκτÝΙεοπ του þταν οντßθετη στη μετριοπÜθε.ü του.
ΛουδοΟßκου tΣΤ'. Εßχε πρωταγωντστικü ΕΒοζε τη Ταλλßα πÜνω απü την
ρüλο στην ßστÜρριψη τηò μετριοποθοýò
ΕπανÜστοση ιι αυτü στüθηχε αρκετü για
χυΒÝρνησηò των Τιροτrδßνων το ß793, και νο κοτηγορηθεa απü τον ΡοΒεσπrÝρο για
ουνωμοοßα ενστττßον τηò Δημοκρατßσò.
ητνε οργüτερα Ýνα απü τα μÝΙη με τη
μεγολιß,τερη επιρροþ σmν Εηιτροπþò Αποκεφαλßστηκε στην γχιλοτßυο σπò 6
Δημüστοò ΑσφÜλεηò. Γιο να σνπμετωπßσει Απριλaου t794... Καθþò ανÝΒοινε στο
τtΙν επεΙγουσο ι(στοστοση που ικρßωμα λÝγεται üπ εßπε :«Δεßξτε το
προχλÞθηκε εξοπßοò του πολÝμου που κεφÜλι μου στο λοü, δεν 3λÝπει
Þταν σε εφλξη ßσ! γιο γα εξοοφολßσει παρüμοια κÜθε μÝρα».
m στερÝωση του νÝου καθεστιßποò,
επÝΒολε την πολmκþ τηò Τρομοχρατßαò
κοτ δετ, δßστασε rω χτυπßσετ τουò
μετριοποθεßò ΙαßωGßνουò (Δαντüν,
ΝτεμουλÝιrΙ χοι τουò εξτρεμιττÝò (ΕΒÝρ).
Οι υπερΟολÝò τηò Τρομοχρατßαò, αν ßαι
δw Þταν πþ.τα δεκτÝò απü τον
ΡοΒεοπÝρο, Ýθεσον σε ομφτσΒþτηση πò
εξουσßεò του, üταγ σ]α μÝτßιrπο του
πολÝμου τα γολλιßü στρστεýμστα εjχσν
σημειßßισει μεγüλεò νßκεò. ΣυrεΙÞφθη σττò
27 Ιουλßου ß794 χσ εκτελÝσmιòε μοζ με
82 ουνεργüτεò του, τηγ επομÜrη οßριΟdξ
του προψιßοηüμ.ττοò τηò 9ηò Θερμιδüρ.
Ζαν Πολ ΜαρÜ
(1743-1793)
ΤεννημÝνοò στο ΝοσατÝλ, σπü ΕλΒετßδα
μητÝρα και Ισπανü πατÝρα. Σποýδσσε
ελληνικÞ και ιτολικÞ φιλολογßο και
εγκαταστÜθηχε για περßπου δÝκα χρüνια
στο Λονδßνο, üπου οναγορεýτηκε
διδÜκτωρ τηò ιατριχþò. ΑσχολÞθηκε
εηιτυχþò με τπν ιατρικÞ και δημοσßευσε
επßσηò ορκετÝò μελÝτεò για θÝμοτα
φυσικþò. Με την Ýκρηξη τηò
ΕπανÜστοσηò τüχθηßε σμÝσωò στο
ηλευρü των επανοστατικþν οιτπμÜτων
τηò Τρßτηò ΤÜξηò. Το Ι789 εξÝδωσε τπ
λαßκÞ εφημερßδα ,,Ο φßl6a του Λοοý»ι
χÜρη στπν οποßο οπÝκτησε υψηλÞ
δημοτικüτητο. Ασκησε δριμýτατπ χριτιχþ
στπ συντπρητικη πτερυγα και κυρΙωò
στον ΛοφαγιÝτ, δημοσιεýοντοò Βßαια
Üρθρα εναγτßον των πüντων και
αγορεýουταò με πÜθοò στιò γειτονιÝò του
Παρισιοý, üπου ο λαüò τον υποδεχüταν
με ενθουσιασμü, ωò αυθεγτικü
εκπρüσωηü του. Η πολεμικþ του
εναντßον των συντπρητικþν τον Ýφερε οε
σýγκρουση με τουò Ττρονδßνουò. ΥπÞρξε
ο εμπνευστþò των σφαγþν του Ιουλßου
του Ι79Ι l{ar του ΣεπτεμΒρßου του Ι792.
ΚστπγορÞθηκε οπü τουò Γιρονδßνουò
στην ΕθνοσυνÝλευση yro τιò σφαγÝò
αυτÝò του πλÞθουò ßοι μετÜ την
χαρατüμπση του ΛουδοΟßκου, Ýγινε
πρüταση παραπομπÞò του οε δßκη, η
οποßα üμωò απερρßφθη. Οι νÝεò
ταραχÝò, οι σφαγÝò και οι φυλαχßοΕιò
του Μαß'ου του Ι 793 üξυναν περισσüτερο
το πνεýματα, με αποτÝλεσμο ο Μαρü να
δολοφονηθεß στο λουτρü του απü τπ
νεαρÞ Τιρονδßνη Cha]lotte Couerday.
Λουß Αντοι:Üν Σεν-Ζτστ
(176Β-1794)
ΗγÝτπò των (Ιρεινþν, φπμισμÝνοò γιο την
απαρüμιλλη ομορφιÜ του, Ýνα απü το
σημαντικοτερα προσωπα τηò
ΕπανÜστασηò χαι κυρßωò τηò
Τρομοκρατßαò, δεινüò ρþτοροò,
οποφασιστlχüò και πολιτικÜ
οποτελεσματικüò. ΚατÜγοτfταν
οικογÝνεια γοιοκτημüνων. Ανομßχθηκε
γρÞγορα στην πολιτικþ, τÜχθηχε εξ
αρχþò με το μÝροò τηò Επανüοτοσηò και
εξÝδωσε το ß79ß το Ýργο,,Το πνεýμο τηò
ΕπονÜστασηò και του ΣυγτÜγματοò τηò
Γολλßαò,,. Θεωροýσε τη θαγÜτωση του
Βασιλιü ωò οπαραßτητη, εξαιτßοò κοι
μüνο τηò θÝσεþò του ßσι ογωνßστηκε γιο
τη θανατικÞ του ßατσδßχη χωρßò καν
δßχη. Ηταν ο θεωρητιχüò των Ýκτοκτων
συνθπχþν, δπλαδþ τηò προσφυγÞò στην
Τρομοκρατßο. Το ß793 πþρε μÝροò στο
ΣυμΒοýλιο Δημüσιαò ΑσφÜλειοò,
αγωνßστηκε κστÜ των Γιρονδßνων και
ανσδιοργÜνωσε το στρστü. ΑπεστÜλη στο
μÝτωπο του ΒορρÜ χαι συνÝΒαλε στπ
νßχη των επανασταττκþν στρατευμüτων
στο Φλερß το ß794. πaσßευε, üπωò
εξÜλλου ßα] ο ΡοΟεσπιÝροò, σε μια
δημοκροτßο που θο Βασßζετοι στην
κυριορχßα τηò μιχρÞò αγροτικÞò κοι
οσfικÞò ιδιοκτησßαò. ΜετÜ το κßνημα
9ηò Θερμιδüρ ο Σεν.Ζιστ συνελþφθη και
οδηγþθηχε στη λαιμητüμο.
ΠκαμπριÝλ ΟνορÝ
κüμηò Ντε Μτραμπü
(1749-1791)
Γνωστüò ΓÜΛλοò πολιτικüò κοι
δημοσιολüγοò. ΕξαιρετικÜ ευφυþò,
οριστοκρατικηò καταγωγηò, με
εντυπωοιακÞ ευγλωττßο, αλλÜ χοι
απü
τερÜστιο ανυποληψßα στιò λαßκÝò μÜζεò.
Αξιωματικüò του γαλλιχοý στρατοý
αρχικþò, Ýζησε περιπετειþδη ζωþ,
φυλαχßστηκε για χρÝη κοι, τÝλοò, το
ß 776 δροπÝτευσε με την ερωμÝνη του
και αργüτερα σýζυγü του Σοφßο ι.τε
ΜονιÝ στο Αμστερνταμ. Εκδüθπκε
ακολοýθωò στη Γσλλßα κσι οφοý Ýμεινε
στπ φυλοχþ για Ýξι χρüνια Ýφυγε για το
Λονδßνο, ζþιπαò οπü τιò δημοσιεýσειò
του. Προσχþρησε αμÝσωò στην
ΕπανÜστοση, εκλÝχθηκε αντιπρüσωποò
του Εξ.Λα.ΠροΒüνò στη Συντογματιχþ
ΣυνÝλευσπ κοι προþθησε Ýνα σχÝδιο
μεταρρυθμßσεων που Ýτειναν νο
μετατρÝψουν τη μονορχßα απü οπüλυτη
σε συγταγμοτικþ. l{ προσχþρηση του
αριστοκρüτη Μιραμπü συμΒüλιζε
ουσιαστικü το τÝλοò τηò μοναρχßαò, ενþ
ο ßδιοò Ýμεινε στην ιστορßο γιο την
περßφπμη αποστροφÞ του; «Πηγοßνετε
στο ΒασιλιÜ γιο να του πεßτε πωò εδþ
τπò Βριοκüμαστε με λαßκþ εγτολþ και δεν θα
φýγουμε πσρÜ μüνο με τη λüγχπ,,. Ο
σπÜτολοò Βßοò του και η προσÞλωσÞ του
στη συνταγμοτικÞ μοναρχßο τον
οδüγηοαν 6ηπ «μgγÜλη προδοσßα» του,
üταν το Ι 79Ο πÝρασε παρασκηνιαχÜ στην
υππρεσßο του Βοσιλιü Ýναιπι χρημüτων.
Η υγεßσ του κλονßστηκε το ß79Ι χαι
πÝθσνε στιò 2 Απριλßου, λßγεò μÝρεò μετÜ
τον περßφημο λüγο του στην
ΕθνοσυνÝλευση. Εργα του: «Δοκßμιο γιο
το δεσποτισμü» (Ι775Ι; «Πολττικü
γρüμμοτα, συζητþσειò» (ß 79Ι Ι,
«Τρüμματα στη Σοφßα,, (Ýχδοση Ι792l.
2º
Οι Akpeιoι

if
ι"

\ι.ß,

κυρταρχlαò. Τα πει,τε χρüντα τηò υπαρξηò τουò συ-

-Γου
Γιορτογ Θ ΜτγροτοιΔΑτογ
καθηlιττý Πολιτιι<üò Εηισττß;ιιιò τιτυ Πανεπιι;τηlιßιιυ
Αθηνþν
εlκüνα που υπÜρχετ γεντκÜ yra τουò ΙακωSßνουò
εßνατ απατηλη, στο μÝτρο που ανιανακλÜ μüνο ιην
καιÜληξη μταò πολυκýμαντηò δταδρομηò και μÜ-
λτσια μταò ρτΖτκηò μειαμüρφωοηò. ΠρÜγμαιτ, οι Ια-
κωΒßνοτ ξεκßνησαν ωò αποκλετοιτκÜ κοτνοβουλευ-
ττκη ομÜδα, αλλÜ μεταμορφþδηκαν οε μαΖτκü
Συνεδρßαση τηò κüμμα -ιο υρþιο στην Ιστορßα- kar κατÝληξαν κα,
ΛÝσχηò των θαρÜ ανττκοτνοβουλευιτκÞ δýναμη, υπονομευιτκη
Ιακωβßνων των ανττπροσωπευιτκþν θεσμþν Kar τηò λαßκηò
μπυκνω\¼υν ιÝσοερα σιÜδτα κομματικηò εξÝλιξηò,
yra ια orιoia. σιη συνÝχετα, χρεταστηκε διÜοιημα ε-
νüò arι,_ιva kar πλÝον. Ατιü κοτνοβουλευττκη ομÜδα
Ýγιναν κοιιιια. υσιερα μαΖτκü κüμμα και. ιελοò, μο-
νοκομμαιτκü καθεσιþò.
Ξεκßνησαν ιοι, Απρßλιο του 17Β9 ωò λÝσχη ιων
Βουλευτþν απü ιη ΒρειÜνη (Club Breton) σιτò
Βερσαλßεò, üπου εßχε συγκληθεß η ι;υνÝλευση των
Τριþν ΤÜξειυν (Etats GenÝraux) -η μειÝπεττα Συ-
ντακττκÞ ΕθνοουνÝλευση. Γρηγορα προσχþρηοαν
σιη λÝοχη ομοßδεÜτεò απü Üλλεò επαρχßεò και απο
το Παρßστ, Οιαν η ΕθνοσυνÝλευση μειακüμτοε οτο
Παρßσι, ιον Οκιþθρτο του 17Β9, ακολουθþνταò το
ΒαστλτÜ, η λÝοχη ανασυγκροτηθηκε ωò «Ετατρεßα
των Φßλων του ΣυνιÜγματοò» (SociÝte des Amis de
Ια Constitution) kar εγκατασιÜθηκε στο παλτü μο-

2Β
 Το κτßριο τηò
νασ τηρτ ιιι)ν ((Ιακß)Βß\,ιι)\, )) ( Δομ ινικανοιν) οι ην οδü θρο 7) οιι η Ειατρεlα 0α δεχüιαν (ýò ((ουνδεδεLιÝ- ΛÝσχηò των
Σενι ΟνορÝ. Αυτü ιο ιυχατο üνιιμιι Ýμελλε να κα- νε:ò» (associÝes) ιιò ομοειδεßò εταιρεßεò σε üλη ιην Ιοκωβßνων.
θιερι,ιθεß Η Εταιρειιι Ýγι\-ε πεlJτι,σοτΕβο !\ºιιοιπ ιl- επτκρÜιετα. με ιιò οιοßεò και θα Βρßσκüταν σε συ- Εικüνα του
Πλþò (,)(] «ΛÝοχη ιυν ΙακιDβß\lυν)). νεχη ανιαπüκριò;η. Αυτßτ η πρüΒλεqιη επρüκετιο να κλεισßμOτOò στιò
,Ι2
Το ττρþτοΚατατßιιτιτκü (Reglenreιrt), που συνÝ- μειαμορφþσε:ι ιουò ΙακωΒßνουò του ΓΙαρτòßιου οε κÝ,- Νοεμβρßου
ταεε ο ΑντοτÞν ΜπαρνÜθ (Aιrtoiιιe Βατηιιι,ε) και νιρο μlαò εOνικιτò οργÜνωοηò (kar την κοτνοβου- 1794.
υτοθειηθιτκε σιιò Β ΦεΒρουαρτου 1790. καOτεριονε λι:υτικτ-ι ομÜδα σε κανοντκü κüμμα). Απü ιην αρχη, Στη μÝση, ο
Αντουüν
ρ]lιÜ ιον κοινοΒουλι,ιιιικü χαρακιι]ρα ιηò ι ιαιρεß- μιüνο μτα ετατρεßα οε κÜθε δημο αναγνωρτΖüιαν ιηιò
Μπορνüβ, απü
αò, ορτΖονιαò ωò Πρυ)τòφΧτΚο σΚοΙtο τηò «\¼ συΖη- «συνδεδεμÝνη», Αυιü ακρτΒþò επθιριτιlε σιην ορ-
τουò ιδρυτÝò Τηò
ιεΙ εΚ ιß)ν Προιερων τα Ζηιημαια ΙΙου ΠρεΠετ να α- γανιýση να παραμεßνετ ενιαßα και ουμιταγηò, παρα
ΛÝσχηò των
ποφαστσιουν οιιτν ΕθνοσυνÝλευση» (αρOρο 1)- ιτò απανωιÝò κρßοετò Kar εκκαOαρßοειò.
Ιακωβßνων, κοι
ΑρχτσιιΗ ωστοοο. να γßνοντατ ι:πτλεκιτκÜ δεκτοß ωò Οιαν qτηφτΖüιαν ιο Καιαοταιτκü, ιο ΦεOρουÜριο
συντακτηò ΤOυ
μÝλιτ και ιιολßτεò rιou δεν ηταν μßλη ιηò Εθνοσυ- ιου 17θ0, υπηρχαν μüνο 23 συνδεδεμÝνεò ειατρεßεò
πρωτOυ
νÝλευσηò. Αυτü ι:πρüκεττο ανεπαßσθηια να δnlrr- σττò επαρχßεò. ΜÝχρτ το τÝλοò του 1790, ο αριθμιüò
ΚOτOσΤOτΙκOυ,
ουργηοει ιιò προυιιοδÝσειò για ιιι μειαγενÝ(rτερη ιουò εßχε αυξηθεß οε 276 και ιον Ιουλτο ιου 17θ1 οε λßγο πριν 0πü την
μεταιτüρφωοη ιηò Ειατρεßαò, üιιιυò θα δουμε, 4ß34,Σιτò αρχÝò του 1794, σιο Ζενßθ ιηò δυναμηò εκτÝλεσÞ του το
Παραλληλα, ιο Καιασταιτκü προÝΒλεπε (σιο Üρ- τουò, υπηρχαν ιουλÜχτστον 2.000. Ο ακρτθηò υιο ) ,ι794

29
 IekonιNoI

0 ΡοβεπιÝρOò
οτην ΕπιτροπÞ λογτσμüò εivar δυσκολοò, επετδß or κυρτüτερεò ε-
ΚοινÞò Σωτηρßοò. ιατρεßεò κÜθε νομοý απÝκτηοαν με τη σετρÜ τουò δτ-
Στη μÝση üρθιοò ο κÝò τουò συνδεδεμÝνεò ειατρεßεò ωò τοπτκÜ παραρ-
Σεν-Ζιοτ ιßμαια. Η ΛÝσχη ΙοκωΒßνων ιου Μπορντü, yra πα-
ρÜδετγμα, εßχε 35 ιον Αýγουσιο ιου 17θ3. ΠροÝκυ-
ψε Ýτστ μτα οργανωττκη πυραμßδα με φßα επßπεδα.
Η πρωτοκαθεδρßα ιηò παρτστνßò λÝσχηò στην κο-
ρυφη αυιηò τηò πυραμßδαò παρÝμετνε αδταμφτσSη-
ιηιη μÝχρτ το τÝλοò. Μüνο δυο φορÝò προτÜθηκε
(μÜταια) η σýγκληση πραγμαιτκÜ εθντκου σþμα-
τοò, απü ανιτπροσþπουò üλων ιιον λεσχþν. Το γε-
γονüò üττ η λÝσχη σιο Παρßστ Þταν η υρþτη, η «ε-
ιατρεßα-μηιÝρα» (sociütü mδre), δεν αρκοýσε απü
μüνο ιου. Αυτü που επÝβαλε ιην kuprapxia τηò η-
ταν üιτ ευρüκετιο σιην ουσßα yra κοτνοθουλευττκη
ομÜδα - ιη μοναδτκη οργανωμÝνη κοινοβουλευιτ-
κß ομÜδα τηò ΕθνοσυνÝλευσηò.
Or Ιακωβßνοτ Þιαν or μüνοτ που απÝκτησαν ορ-
γÜνωση σε εθντκÞ κλßμακα, ανιßθετα με üλεò ιτò
Üλλεò πq»σινÝò λÝσχεò, που φαßνονται ισüιιμεò μ'
αυτουò. Αυτü Þιαν το κλειδß ιηò ασυγκρτιηò δýνα-
μηò ιων Ιακωβßνων, γτ' αυτü κατ üσοτ προσπÜθησαν
να ιην εξουδειερþσουν πρüτετναν να απαγορευθεß
το σýστημα τηò «σýνδεσηò» μειαξý ειατρετþν.
Με ιτò συνθηκεò αυιÝò, η ανταπüκριση με ττò ε-
παρχßεò αποιελοýσε το τοχυρüτερο μÝσο ελÝγχου
κα1 η Επτιροπß Ανιαπüκρτσηò (ComitÝ de

τυχε να εκλεγεß στην Επττροπη Ανταπüκρτσηò, σττò

Οι ΙοκωΕßνοι οπÝκτπσον οΡγüνωσπ 27 Marou 17θ1. Η þρα του δεν εßχε Ýρθετ οκüμη.
σò €δνικÞ κf,ßμακο κο! qυτü Þτον το κη€ιδß Στην Ε8νοσυνÝλευση, ο ΡοθεσπιÝροò παρÝμενε
τηò οσýγΚριτηò δýνομÞò τουò περτθωρταχüò Ýωò γραφτκüò, Ηταν üμωò ο μüνοò
που εßχε μαχροπρüθεσμη προσωιιτκß στρατηγικß.
Αφου δεν ακουγüτστ στην ΕθνοσυνÝλευση, εßχε ε-
πτλÝξετ ωò ακροατηρτο ιουò ΙακωΒßνουò. Πro συ-
ß
Ξ γκεκριμÝνα, απευθυνüταν σε δýο καιηγορßεò Ιακω-
Ι correspondance) ιην αληθτνÞ ηγεσßα ιηò οργÜνω- βßνων που συνεχþò αυξÜνονιαν, αλλÜ ηιωτ εξ ανττ-
0ι Γιρονδßνοι στη οηò. Γτα δýο χρüιια δταιηρησαν τον Ýλεγχο or kor- κετμÝνου αποκλετσμÝνεò απü την ΕθνοσυνÝλευση:
a
a φυλακÞ, λßγο πριν νοβουλευττκοß τδρυτÝò, που Þιαν παρÜλληλα kar η- α) ια μÝλη που δεν Þταν βουλευιÝò kar Ýισι σýχνα-
τηυ εκτÝλεσÞ γÝτεò ιηò πλετοqmφßαò οτην ΕθνοσυνÝλευση. Eivar Ζαν σττò συνεδρτÜσετò ιηò Ειατρεßαò (ενþ or θου-
τOυò χαρακτηρτσιτκü üττ ο Ροβε- λευτÝò ßιαν αυορροφημÝνοτ απü ττò εργασßεò ιηò
σπτÝροò προσπÜθη- ΕθνοσυνÝλευσηò) και Β) ττò συνδεδεμÝνεò ετατρεß-
σε αλλÜ απÝ- εò των επαρχτþγ σιτò οποßεò Ýσιελνε συστηματτκÜ
τα κεßμενα των ομτλτþν ιου. Εχονταò αποκιÞσετ ε-
ρεßσμαια σττò δýο αυτÝò κατηγορßεò, ο ΡοΒεσπτÝροò
αιφντδßασε kar κατÜφερε kaipro υληγμα στουò α-
νττπÜλουò του, προιεßνονιαò οιην ΕθνοσυνÝλευοη
σιτò 16 Μαßου 17θ1 να μην εßνατ εκλüγτμα ια μÝλη
ιηò σιην επüμενη συνÝλευση (ιη Νομοθειτκη). Η
απροσδüκητη πρüταση Ýγτνε αμÝσωò δεκιη, χωρßò
συΖßιηση. Ετστ, ιο νεοπαγÝò Σýνταγμα σιερηθηκε
τουò συνιÜκτεò ιου απü την πρþτη οττγμη ιηò ε-
φαρμογηò του. ΕμποδßΖονταò την επcτνεκλογη ιουò,
ο ΡοΒεσυτÝροò μτλοýοε yra λογαρτασμü των νÝων-
Ιακωβßνων - «αυιþν rrou δεν εßνατ βουλευιÝò, που

θÝλουν να γßνουν», üυωò γρÜφει επτγραμμαιτκÜ ο
ΜτσελÝ, Αφου αυÝκλετσε τουò ανιαγωνιοιÝò του α-
πü την επüμενη συνÝλευση, δεν Ýμενε παρÜ να ιουò
αποκλεßσετ kar απü τουò Ιοχωβßνουò.
ευκατρßα παρουστÜστηκε δυο μηνεò αlτü-
τερα, σττò 16 Ιουλßου 17θ1. Την παραμονß,
Ýναò üχλοò εßχε ετσβÜλετ σιη ουνεδρßαση
των Ιακωβßνων σιο Παρßστ kr ετχε εκθτÜ-
σετ κατ' αρχην απüφαση yra ιην Ýκδοση
ψηφßομαιοò που θα Ζηιοýσε ιην Ýκπτωση ιου Δου-
δοβßκου 16ου (μειÜ τη φυγη kar ιη σýλληψη του).
Το κεßμενο επρüκετιο να συνιαχθεß ιο πρωß τηò
16ηò. ΑλλÜ οτ Ιαχωβßνοτ βουλευτÝò δεν προσßλθστ.
ΦοβÞθηκαγ üυωò φαßνετατ, τον üχλο. Συγκενιρþ-
θnkωr σιην εκκλησßα ιων «ΦεγτÜν» (Feuillants), α-
πü ιην οποßα πüρε και την ονομασßα τηò η νÝα λÝ-
οχη ιουò. Σττò 17 Ιουλßου, η λαßκÞ συγκÝντρωση στο
Πεδßον του Αρεωò yra ιην Ýκπιωοη του Δουδοθßκου
πνßγηκε σιο αßμα αιü ιην ΕθνοφρουρÜ. Ωσιüσο, or
κοινοθουλευιτκοß δεν Üδραξαν ιην ευκατρßα οýτε
yra να δτεκδτκησουν δυναμτκÜ την παλτÜ τουò λε-
σχη, ωò τδρυτÝò, οýτε yra να ιην κλεßσουν, ωò εξου-
σßα. Την Üφησωτ Ýιστ στον Ýλεγχο του ΡοθεσπτÝρου.
Με την αυοχþρηση ιων κοτνοβουλευιτκþν, η ΛÝ-
οχη των Ιοχωβßνων σιο Πapior Ýχασε περßπου Β0%
ιων μελþν ιηò. Απü 300 kar πλÝον βουλευιÝò, Ýμετ-
0 Ζοκ Μπρισü,
ο πιο δροαÞριοò
ηγÝτηò των
Γιρονδßνων
ναν μüλτò Ýξτ. Ο ΡοΒεσυτεροò üμωò üχτ μüνο εμπü-
δτσε κÜθε απüπετρα επανÝνωσηò, αλλÜ και ειÝθα-
λε την υρþιη «εκκαθÜρτση» (scrutin Ýpuratoire),
επτιυγχÜνονταò ιη δταγραφη kar Üλλων. Οπωò ε-
ξηγη8ηκε, η δýναμη ιων Ιακωβßνων δεν υηγαΖε α-
πü τον οριθμü τουò οτο ßδτο το Παρßσι, αλλÜ απü ιην
οργÜνωση ιουò σε εθντκÞ κλßμαχα. Πprg αυιü που
μειροýσε Þιαν η κοτνοβουλευιτκÞ τδτüτηια ιων με-
λþν στο Παρßστ. Τþρα, αυιü που χρεταΖüταν ο Ρο-
6εσπτÝροò ηταν μßα ολτγομεληò και συνεκττκη ο-
μÜδα, που θα μποροýσε να χετραγωγεß ο ßδτοò - α-
ντßστοτχη με μειαγενÝστερεò ΚενιρτκÝò ΕπττρουÝò.
Or κοτνοβουλευττκοß εßχαν παρατßσετ στον Ροβε-
Οι ΙοκωΒßνοι, σε συντονισμü μ€ τCIν πσρισινü
üχßο, Ýγινον οκοτομüχητο üπRο τρομοκρÝτπσηò
των κοινοΒουΠευτικþν συν€Αòýσ€ων
οπτÝρο ιην παλτÜ τουò λÝσχη, ελπßΖονταò üττ θα
ιηò αποσπουσαν ιο δßκτυο των συνδεδεμÝνων ειατ-
ρετþν, που αποιελοýοε ιην αληθτνÞ τηò δýναμη.
Εχαοαν üμωò αυτß ιην κρßστμη μÜχη το καλοκαßρτ
του 1791, με μοτραßα αποτελÝσμαια (kar yra ιουò ß-
δτουò προσωπτκÜ). ΜÝχρτ ιο ΣευτÝμθρτο, η ουντρτ-
πιτκÞ πλετονüιητα ιων Ιακωθßνων σττò επαρχßεò εß-
χε συνταχθεß με ιην «ετατρεßα-μητÝρα». προπανιüò
yra χÜρη τηò ενüτηιαò. Απü τη σττγμη εκεßνη τßπο-
ιε δεν μποροýσε πλÝον να σταμαιησει τη μακρÜ
πορεßα του ΡοΒεσπτÝρου προò ιην εξουσßα. (Οι Γι-
ρονδßνοι, αργüιερα, αποδεßχθηκαν ενιελþò ανε-
παρκεßò και σιο οργανωιτκü πεδßο, εξανεμßΖονταò
την υυοσιηρτξη των επαρχτακþν ετατρετþν που
τουò ακολουθοýσαν).
Γαλλßα εξελß-
ΣταδτακÜ, or Ιακωβßνοτ σε üλη τη
χθηκαν σε πρωτοφανΛ μαΖκη οργÜνωση. Μολο-
νüιτ σιο Παρßστ δεν ξεπÝρασαν ποιÝ τα 1.200 μÝλη,
ο συνολτκüò αριθμüò μελþν σε üλη την επτκρÜτετα )
31
LηkogιNOI

Η σýλληψη του
ΡοβεσπιÝρου στιò Ýφτασε ια 150.000 ιο ΜÜρττο ιου 17θ3, κατÜ τουò συ-
θ θερμιδüρ ντηρηιτκüιερουò υπολογτσμουò (ενþ Üλλοι τον α-
νεβÜΖουν σιο μτοü εκατομμυρτο). Αρκεß να σημετ-
þοετ κανεßò εδþ üτι ιο εκλογτκü σþμα ηταν υερß-
που 6 εκαιομμýρτα, απü ια οποßα üμωò μüλιò
1.Β13.000 ψηφτσαν yra ιο Σýνιαγμα ιου 17θ3 (που
ουδÝποιε εφαρμüστηκε). Εισι, Kar με ιο συνιηρη-
ττκüτερο υπολογτσμü, ια οργανωμÝνα μÝλη ιων Ια-
κωβßνων ανιτπροοþπευαν Β,3% των ενεργþν ψη-
φοφορων, ενþ υπηρχαν μÝρη üπου ξεπερνουσαν α-
κüμη kar το 10% του ουνολτκοý πληθυσμοý, Συ-
νακüλου8α, η κοτνωντκÞ ιουò σýνδεση Ýγτνε πε-
ρτοσüιερο μτκροασττκß, παραπληστα με εκεßνη
των «α3ρÜκωιων» (sans culottes),
Υπü ιον Ýλεγχο ιου ΡοβεσπτÝρου, or Ιακωβßνοτ
εξελßχ8ηκαν επßσηò σε ανττκοτνοβουλευιτκÞ δýνα-
μη, Σε συνιοντομü με ιον υαρτσινü üχλο, Ýyrvav α-
καταμÜχητο üπλο καδυπüταξηò kar τρομοκρÜτησηò
ιων κοτνοβουλευττκþν συνελευοεων (Συνιακττκηò,
ΝομοOειτκýò kar ΣυμΒαττκηò). Οι εκÜστοιε κοτνο-
βουλευττκοß συνÜδελφοτ του ΡοβεσπτÝρου, πρþια

Η ανOτροπþ κα! €κτÝη€ση του ΡοΒεσπιÝρου

σ§ΙJ"§ονΕ τmν ορ§στ!Κþ σßJντβιΒþ τηò
τρομοιφαπΚηò δýνομιηò των ΙαΚωΒßιτωιτ

σιη ΣυνιακττκÞ kar αργüιερα στη ΣυμΒαττκß, ου-
δÝποτε Βυ8ομÝτρησαν την απüλυτη απουσßα συνα-
δελφικηò αλληλεγγυηò εκ μÝρουò του, ενþ or iδr-
or δεσμευονταν απü αυτÞν. Ηδη απü το 1790 ο Ρο-
θεσπτÝροò υπονüμευε ουστηματτκÜ στουò ΙακωΒß-
νουò το σεΒασμü (αρχτκÜ απüλυτο) yra την Εθνο-
συνÝλευση, ιτò αποφÜσετò και τα μÝλη τηò. Με τη
μαΖτκη αποχþρηση των κοτνοβουλευττκþγ τον Ιου-
λτο του 1791, η λÝσχη Ýπαψε πλÝον να εivar kor-
νοβουλευττκÞ σιη συνθεση και τον προσαναιολτ-
σμü ιηò. ΝÝο κατασταιτκü, ιο ΣεπιÝμθρτο του 1791,
πτσιοποßησε τη μειαμüρφωση απαλεßφονιαò κÜθε
αναφορÜ στο κοτνοβουλευττκü Ýργο. Αιü τον Οκτþ-
θpro ιου 17θ1, οι συνεδρτÜσετò των Ιακωθßνων Ýγι-
ναν δημüστεò. Απο κοινοβουλευιτκß ομÜδα τηò
ΕθνοσυνÝλευοηò, που ηταν αρχτκÜ, ολοκλßρωσαν
Ýιοι τη μεταμüρφωοη τουò οε τταρòß,λ,Δη.Δη ουνÝ-
λευοη - ανιαγωντσιικη ιηò κοτνοΒουλευττκηò.
Or θουλευτÝò ιηò Νομοδεττκηò kar αργüτερα ιηò
Συμθαιτκηò που Ýγτναν μÝλη ιων ΙακωΒßνων στο
Παρßσι δεν ηιαν σε θÝση να αναιρÝψουν αυιÜ τα τε-
τελεσμÝνα. Στο συνολο των μελþν αποτελουσαν μτ-
κρη μετοψηφßα. Απü ιην Ýναρξη ιηò ΣυμΒαιτκηò,
το ΣεπτÝμΒρτο ιου 1792, ιουò απαγορεý8ηκε να συ-
σκÝπτονιαι χωρτσιÜ, ενþ απαττÞθηκε να παρßοια-
ντατ σττò συνεδρτÜσετò τηò Ετατρεßαò - δτασκορπι-
32
σμÝνοτ στο πλη8οò kar κÜιω απü ιη δαμüκλετα
σπÜθη ενδεχüμενηò διαγραφηò ιουò. Οπωò Ýμελλε
να συμΒεß ξανÜ πολυ αργοτερα, η διαγραφη απü τη
ΔÝοχη ιων ΙακωΒßνων κατÝληξε να τσοδυναμεß με
θαναιτκÞ καιαδßκη την περßοδο ιηò Τρομοκρατßαò.
Προεξοφλουσε δηλαδη ιη συλληψη kar εκτÝλεση
του διαγραμμÝνου, üπωò στο οοΒτεττκü kar τα Üλλα
κομμουντοττκÜ καθεσιþτα.
Ýχρτιην Ýναρξη ιηò Συμθαττκηò, οι Ια-
κωβßνοτ εßχαν αποδετχθεß υπονομευτÝò
üχτ μüνο του κοτνοΒουλευττσμου, αλλÜ
Kar τηò ßδιαò τηò ουνταγματτκηò νομτ-
μüιηιαò. ΑναγνωρßΖονταò üιτ δεν ιαß-
ρταΖε πλÝον να ονομÜΖοντατ «Φßλοτ ιου ΣυνιÜγμα-
τοò», αφου εßχαν συμθÜλετ σιην ανατροπÞ ιου, ur-
οθÝτηοαν σττò 21 Σεπιεμθρßου 1792 ιο δευτερο επß-
σημο üνομÜ τουò: «Ετατρεßα των Φßλων τηò Ελευ-
θερßαò ι<ar τηò Ισüιηταò».
Η Üρνηση ιου κοτνοβουλευττομου κατ τηò νομτ-
μüιηιαò ολοκληρþθηκε οτιò 2 Ιουνßου Ι7θ3, üταν η
ΣυμΒαιικη εξαναγκÜστηκε με τη βßα ιων üπλων να
αυτοακρωτηρταστεß, ψηφßΖονταò ιη ουλληψη ιων
Γτρονδßνων. Or Ιακωθßνοτ εßχαν προ πολλου αναγ-
γεßλετ kar νομτμοποτησετ ιο Βτασμü τηò Συμθαιτ-
κßò οαν «εξÝγεροη» εναντßον των «δτεφθαρμÝνων

βουλευτþν».
Σιη συνÝχετα (κατ yra δεκατÝοοερτò μηνεò) or Ια-
κωβßνοτ λειιουργηοαν ουστασιτκÜ ωò μονοκομμαιτ-
κü ολοκληρωττκü καθεοιþò, προαναγγÝλλονιαò
ιυπτκÜ γνωρßσμαια τÝιοτων καθεστþτων σιον 20ü
ατþνα. Ενα εßνατ η καιÜργηση ιηò εσωκομμαιτκßò
δημοκραιßαò. ΠÝρα απü ιην αιομτκη διαγραφη, or
Ιακωβßνοτ επτνüησαν τη μαΖικη «εκκαθÜρτση». Η
παριστνß λÝσχη υυÝστη «εκκαθÜρτση» τÝσσεριò
φορÝò σε τρßα xpovra, ενω και or επαρχτακÝò ειατ-
ρεßεò υποΒλßθηκαν οε δταδοχτκÝò εκκαθαρßσετò.
Αλλο ιυπικü γνþρτομα εßνατ η αλληλοεπικÜλυψη
κüμματοò kar κρÜιουò, που κÜνετ το πρþτο αξεχþ-
ριστο Kar τελτκÜ εξαριημÝνο απü το δεýτερο.
Η θανÜοτμη αναμÝιρηση ιων Ιακωθßνων με τη
Συμθαιτκη οδηγησε στην αναιροπÞ του ΡοβεσπτÝ-
ρου σιτò θ Θερμιδüρ (27 Ιουλßου 1794). Την παρα-
μονß, or Ιακωβßνοτ εßχαν φδÜσετ οιο σημεßο να
προγρÜψουν ιην πΖ\ετοψηφτα ιηò ΣυμΒαιτκηò.
Εξþδησαν Ýτστ ια μÝλη ιηò να δρÜσουν αποφαστ-
σττκÜ, yra να σþσουν ιην ßδτα ιουò τη ΖωÞ. ΚαιÜ
συνÝπεια, η ανατροπη kar εκτÝλεση του ΡοβεσπτÝ-
ρου Kar των συνεργαιþν ιου εσßμανε την αποκατÜ-
σιαση ιηò κοτνοβουλευιτκηò νομτμüιηιαò Kar ταυ-
τüχρονα ιην ορτσττκη ουνιριθη τηò ιρομοκραιτκηò
δυναμηò ιων Ιακωβßνων. Οταν δοκßμασαν ξανÜ να
φοΒερßσουν τη ΣυμΒατικη, δεν καιÜφεραν ιßποιε
Üλλο παρÜ να επτσπεýσουν την απαγüρευση ιηò
«σýνδεσηò» μειαξý ειατρετþν, ιον Οκιþθριο. Ακο-
λουδησε το (αυθαßρειο) κλεßοτμο τηò λÝσχηò τουò,
σττò 12 Νοεμθρßου 17θ4.
Η εξÝταση των Ιακωβßνων απü καθαρÜ οργανωττ-
κη σκουτÜ, üπωò Ýγτνε εδþ, υροσφÝρετ τελτκÜ μßα
εξατρειτκÜ οτκονομτκη ερμηνεßα τηò τροπηò που
πηρε η ΓαλλτκÞ ΕπανÜσταση - τηò «εκιροπηò» ιηò
(dÝrapage) καιÜ την Ýκφραοη ιου τσιορτκοý Φραν-
οουÜ ΦτρÝ (Erangois Furet). Γτα την ερμηνεßα αυ-
ιη αρκοýν μüνο δυο δταπιστþσετò: α) or ΙαχωΒßνοτ
Ýγιναν το μοναδτκü μαΖτκü κüμμα στη Γαλλßα kar
β) απÝκτησε τον αδταμφτοθßιηιο Ýλεγχü ιουò ο Ρο-
ΒεσπτÝροò.
ΒΙΒΔΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α. Aulard (επτμ.), La sosiütü des Jacobins,7 τüμοι, εκδ.
Jouaust, Noblet, Quantin, Παρßσι 188θ-θ7.
Β. Baczko, Comment sortir de ]α ?erreur, εκδ.
Gallimard, Παρßοτ 1θ8θ.
C.C. Brinton, The Jacobins,2n Ýκδ., εκδ. Russell &
Russell, ΝÝα Υüρκη 1θ61, Ισοüκ Λε ΣοπελιÝ.
F. Furet et Μ. Ozouf (επιμ.), Dictionnaire critique de h Απü τουò ιδρυτÝò
Rüvolution francake, εκδ. Flammarion, Παρßστ 1θ8Β. τηò ΛÝη(ηò των
M.L. Kennedy, The Jacobin Clubs ßη the trYench Ιοκωβßνων, 1
Revo]ution: The First Years, εκδ. Princeton University εκτελÝαηκε το
PreSS, Πρßνοτον 1θ82. 1794
M.L. Kennedy, The Jacobin Clubs jr the French
Revo]ution: The lyIiddle Years, εκδ. Princeton
University Press, Πρßνστον 1θ88,
M.L. Kennedy, ºhe Jacobin C]ubs ßη the French
Revo]ution: 1793-1795, εκδ. Berghahn, Οξφüρδη 2000.
G. Maintenant, Les Jacobins, εκδ. Presses
Universitaires de France, Παρßστ 1θ84.
G.Th. Mavrogordatos, «Duverger and the Jacobins»,
European Journa] of Po]itica] Researci, νοl. 30 (Juty
Ιθθ6), ο. 1-17.
J. Michelet, Hjstoire de ]α RÝvo]ution francaAe,
επανÝκδοοη" 2 ιüμοτ, εκδ. Robert Lalfont, Παρßστ Ι979. I
33
Ξ]ΞΞ _:---_-:lΞΞ :
ΑποτινιΗΣΗ
του Στεριογ Φ,q:ογ,ιηκυ
καθηlτττß Πατ.εηιστημßου Αθηνþν
üροò «ΓαλλτκÞ ΕπανÜσταοη», με τον οποßο θαπτßσθη-
κε η μεγÜλη εξÝγερση του 17Βθ σιη Γαλλßα, μüνο
ωò προò το χþρο üυου συνÝβησαν τα γεγονüια μπο-
ρεß να Sρει δικαßωση. Απεναντßαò, ωò προò τιò επτ-
διþξειò και ιτò απηχησετò ο üροò μÜλλον αδτκεß ια
γεγονüτα κατ ια περτορßΖει σε σημασια Kar Ýκταση.
Εßναι πρÜγματι δεκτü απü ιουò τσιορτκοýò üττ
Αμερτκαντκη ΕπανÜσιαοη (1776) αποτÝλεσε üχτ
μüνο Ýνα προηγοýμενο, στο οποßο μÜλιστα συμμε-
ιεßχαν kar Γαλλοτ, αλλÜ και Ýνα υπüδετγμα μαΖτ-
κηò εξεγερσεωò με ατιηματα υπÝρ ιου συνüλου, νÝ-
εò ανιτληψετò kar επτδßωξη νÝων καταστÜσεων.
Ωστüσο or επτδτωκüμενοτ σκοποß των δυο επανα-
σιÜοεων εßνατ σαφþò δταφοροποιημÝνοτ. Or Αμερτ-
κανοß (οι Αγγλαμερικανοß του Κοραη) επτδßωκαν
ιην απαλλαγÞ απü ιη δυναστεßα ιων «Βρετανþν α-
Η ΑμερικανικÞ
δελφων», με τουò οποßουò τουò Ýνωναν «δεομοß κοτ-
ΔιακÞρυξη.
ΑιτποποικακÞ νßò συγγÝνειαò» kar εßχαν «εξ αßματοò συγγÝνετα»,
ιδεολογßα kar συνεπþò ιην ανεξÜρτηιη εξελτξη και οικονο-
μτκη πορεßα ιων εξεγερμÝνων ΗΠΑ.
Eivar χαρακτηρτσιτκÜ τα 25 παρÜπονα προò ιον
Αγγλο βαστλÝα Γεþργτο Γ'υου δτατυπþνοντατ οτην
Αμερτκαντκη Δτακηρυξη ιηò 4ηò Ιουλßου 1776
(The unanimous Declaration of the thirteen
united States of America). Ολα οχεδüν αφοροýν
την αντιαποικτακß τδεολογßα τηò Αμερτκαντκηò
ΕπαναστÜσεωò r<ar σε δεýιερη μοßρα τη δημοκραιßα
και ιην ελευθερη δτοßκηση. ΤελτκÜ, πÝρα των, α-
ξτολογüιατων πρÜγματι, γεντκþν θεωρηιτκþν σκÝ-
ψεων ιηò ετοαγωγßò ιηò Αμερτκαντκßò Δτακηρý-
ξεωò, üλα σ' αυιÞ καιαληγουν οτη δτÜσταοη ιων
34
δυο ανιτπαραιτθεμÝ-
νων, των ΗΠΑ (διÜ ιων
ανττπροσþπων ιουò)
αφ' ενüò kar ιηò ΜεγÜ-
ληò Βρετανßαò (διÜ του
ΒαστλÝωò τηò) αφ' ειÝ-
ρου. Eivar «δτÜλυση
πολτττκþν δεσμþν»
(to dissolve the
political bands) με-
ταξυ δυο λαþν.
Απεναντταò, οι
ΓÜλλοι οτη Δτακηρυ-
ξη ιων δτκατωμÜτων
η του ανθρþπου Kar του
πολßιη (20-26 Αυγου-
στου 178θ) ρßχνουν το θÜροò οτα δτ-
κατþματα του ανθρþτιου χωρßò μαλτστα την παραμτ-
κρη μνεßα στη Γα,\λßα, το υολττετακü καθεστþò τηò
Þ ιην κατασιαοη ιων προνομιων που ßσχυε εωò το
17Βθ. Εισι η νÝα επστÜσιαση υαßρνετ Üλλεò δταστÜ-
σειò, χωρßò ιοπlκουò περτορτσμουò. Γßνειατ υπüθεση
υπερεθντκη. υου μπορεß να τσχýετ οπουδηποιε kar
οποιεδητιοιε οι Üνθρωποτ ατοθÜνονιατ üιτ θÝλουν να
εßνατ ελευθεροι kar μεταξυ τουò iσor ωò προò ια δτ-
Καtωματα.
Βεθαßωò τα δτκατþματα ιου αν8ρþυου, ε,λευθε-
ρßα, ιδιοκτησßα, ασφýλειακσι αντßσταση στην κα-
ταπßεση, ιηò Γαλλτκßò Διακηρυξεωò Ýχουν το
προηγουμενü ιουò στη ΖωÞ,την ελευýερßα και την
επιδßωξη τηò ευτυχßαò ιηò Αμερτκανικηò Δτακη-
ρυξεωò, αλλÜ στην τελευιαßα üλ' αυιÜ δτατυπþνο-
νται κατ δτακηρυοσονιατ yra να δτκατολογηοουν
θεωρηττκÜ ιην ΑμερικανικÞ ΕπανÜσταση καιÜ των
αποτκτοκραιþν Αγγλων, ενþ στη ΓαλλικÞ Δτακη-
ρυξη τα ανÜλογα εßνατ ανεξÜρτητα απü συγκεκρτ-
μÝνεò καιαοιÜσετò, «þσιε η δτακηρυξη ευρτσκομÝ-
νη συνεχþò στη δτÜθεοη üλων ιων μελþν του kor-
νωντκοý σþματοò να ιουò ΒυμßΖετ αδιÜκοπα τα δτ-

ΚαΙωματα ΚαΙ
ττò υΠοΧρεωσετò τουò».
Αυιüò εξÜλλου εßνατ ο οκοπüò τηò «κοτνωντκηò
ουσοωματþσεωò» (Üρθ. 2), αυü το συνολο τηò οποß-
αò -Kar üχτ απο συγκεκρτμενο Üτομο- απορρÝετ η
kuprapxia (Üρθ. 3).
Σιην υραξη αυιÞ η kuprapxia υλοποτεßτατ αττü το
νüμο. Οπωò ο νüμοò, μÝσω δταδτκαστþν, εßνατ η Ýκ-
φραση τηò γεντκηò 0ελησεωò. Ýτσι κατ τσχýετ yra ü-
λουò (τοονομßα), χωρßò διατφßσειò (Üρθ. 6). Οπου το
σýνολο κÜνετ ιο νüμο απαγορευττχü. αυτü γßνειατ μü-
νο σττò περτπτþσετò θλÜθηò ιου συνüλου (Üρθ. 5). Γι'
αυτü kar η απüλυιη ελευδερßα ιων πολττþν περτορß-
Ζειαι αττοκλεισιτκÜ στο σημεßο που κρßνετατ εm3λα-
θηò για ιουò Üλλουò ανθρþπουò (Üρ8. 4). Απενα-
ντßαò, üπου το συνολο ωφελεßτατ απü ιτò τκατüτητεò
ιων ειημÝρουò αιüμωγ εκεß or ουριεκρτμÝνοτ πολßτεò
μπορουν να καταλÜ-θουν θÝσετò kar αξτþματα ανÜ-
λογα με ιτò δεξτüιητεò Kar αρετÝò τουò (αξτοκραιßα).
Αυιη φυστκÜ η «δτÜκρτσηι» ενεργοποτεß τουò πο-
λßτεò απü την επανÜπαυση που θα Þταν δυνατü να
δημτουργησετ η ασφÜλετα ιου νÝου καθεσιþτοò.
Η ΔηκÞρυξη τιυι
Απü το σημεßο αυιü κατ πÝρα η θεματτκη τηò Δικαιωμüτων τω
Ανθρþπου
Δτακηρυξεωò ιων δτκατωμÜιων του ανθρþπου kar
του υολßιη εξετδτκεýειατ οε μερτκüιερα θÝμαια.
ΑνττμειωπßΖειατ η δτασφÜλτση του υολßιη απü ττò
ιυχüν αυθατρεσßεò επτμÝρουò εξουστþν, αλλÜ kar
του ουνüλου απü αυθατρεοßεò ατüμου η αιüμων που
παρακουουν ü,ττ το σýνολο θÝσπτσε, δηλαδÞ το νü-
μο (Üρθ. 7). ΔιαοφαλßΖει τον κατηγοροýμενο Ýωò
ιην απüδετξη τηò ενοχßò του (Üρ8. 9) kar δταΒαθ-
μßΖετ ττò ποτνÝò, ανÜλογα με το παρÜπιωμα (Üρθ. Β).
Σημανττκüτερα εivar ια Üρθρα yra ιην ελευθερßα
ιων υεποτθÞσεων και τηò γνþμηò, καθþò kar yra
ιην ελευθεροτυπßα (Üρθ. 10-11).
Δτκατþμαια üμωò χωρßò υποχρεþσετò δεν μπο-
ροýν να αποιελÝσουν σταθερü παρÜγοντα yra ια
δτακηρυοοüμενα. ΚÜποτοτ μηχαντσμοß πρÝπετ να υ-
πÜρχουν kar χρετÜΖειατ yra τη συντßρησß τουò η
συνδρομη των πολττþν ανÜλογα με ια ιßσοδÜ ιουò.
Εξυπακοýετατ üιτ or μηχαντσμοß αυτοß δεν εßνατ α-
νεξÝλεγκιοτ, αλλÜ υπüκετνται σιον Ýλεγχο τηò ορ-
γανωμÝνηò κοτνωνßαò (Üρθ. 12-16). Το ακροτελεýττο
Üρθρο, ευßσηò, προθλÝπετ ιην υποχρÝωοη πεpropr-
σμου του δτκατþματοò ιηò τδτοκτησßαò üταν αυιüò ε-
ξυπηρετεß ανÜγκεò του συνüλου.
Η αξßα τηò Γολλτκηò Δτακηρυξεωò Ýγκεττατ στο
üιτ δεν εßνατ γαλλτκÞ. ΕπÝτυχε με ια θÝμαια που
θßγετ να Ýχετ παγκüσμια εμΒÝλετα kar δτοχροντκü-
τητα. Ξεκßνηοε απü συγκεκρτμÝνεò συνθßκεò, α-
ξτουοßησε ιην τδεολογßα του ΙΗ' ατþνα, αλλÜ δεν
περτορßσθηκε οε εθντκü πλαßστο. Αυιü φαßνετατ ü-
xr μüνο σιο üττ δεν ομτλεß πουθενÜ yra Γαλλßα kar
ΓÜλλουò, αλλÜ κυρßωò οτην επßδραση που εßχε Ý-
κτοιε Kar στην Ευρþπη, Üμεσα η Ýμμεσα, και στον
κüσμο üλο. Δεν υπÜρχετ κατασταιτκüò χÜριηò κρÜ-
τουò ανÜ τον κοσμο που να Ýμεινε ανεπηρÝαστοò α- Η δεýτερη
πü τη Δτακηρυξη των δτκατωμÜτων του ανθρþυου ΔιοκÞρυξη των
και ιου υολßιη. ΔκσιωμÜτων του
ΜερτκÝò ελληντκÝò «εκδοχÝò» δεßχνουν ιτò επτ- Ανθρþπου τηò
υτþσετò τηò Kar σια κα8'ημÜò. Η «δτασκευÞ» ιου 24ηò Ιουνßου
Ρηγα,'η ανÜλογη ΕλληντκÞ Διακηρυξη (ΚαλαμÜ- 1793 (Μουσεßο
ια, 23 Μαριßου 1Β21), η μειÜφραση ιου Κοραη," το Camavalet)
Προσωρτνüν Πολßιευμα ιηò ΕλλÜδοò kar ουνακü-
λουθα or Σημετþσετò του Κοραη οτο Α Σýνιαγμα
ιηò Επτδαυρου'αττοδετκνýουν ιου λüγου το αληθÝò.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
1. Θεμ. Π. Βολßδου (επτμ.), Τα διη πμßια δημοκρατικÜ
πολιτεýμοτα mò νεωτεραò ΕλλÜδοò, Α,. Το πολßιευμα του
Ρηγα, ΑΕßνα Ι924, σ. 29-39.
2. ΛÝανδρου Βρανοýση, «Η ΔτατòÞρυξη ιων δτκατωμÜτων του
ανθρþπου κατ ο Κοραηò», ΠρακτικÜ Συνεδρßου «Κοραýò
και Χßοò», Α, Αθηνα |9Β4, σ- 223-258.
3. Θεμ. Π, Βολßδου (επτμ.), Τα δýο πμßιτα δημοκρστlκÜ
πολιτεýματα τηò νεωτÝραò Ελ,λÜδοò Β': Αδαμαντßου Κοραη,
Σημετþοετò ετò Προσωρτνüν πολßτευμα ιηò ΕλλÜδοò του Ι822
.
Ýτουò, ΑΕηνα1θ33. l
 Το «ΚηΗΡοΔοτΗΜΑ»
του Γιορτογ Θ. Μeγροτοριeτογ
καθηlητü Πολιτικηò Επιστßμηò του Πανεπιστημßου
Αθηνþν
δτÜκρτοη «ΑρτστερÜò» kar «ΔεξτÜòιι αποτελεß
κατ' εξοχην κληροδüιημα ιηò Γαλλτκßò ΕπανÜ-
σιασηò, με δτπλß Ýwοτα. Oxr μüνο γεwηθηκε το
178θ, αλλÜ kar ορßσιηκε στη συνÝχετα με αναφορÜ
στην ΕπανÜσιαση: ωò αποδοχÞ τηò η ΑρτστερÜ, ωò
απüρριψη ιηò η Δεξý.
Η δτÜκρτση εßχε αρχτκÜ κqιολεκιτκη σημασßα.
Αναφερüταν στην τοπογραφßα ιων επανασιαττκþν
συνελεýσεων, με πρþτη ιη Συντακττκη (Consti-
tuante). Αναφερüταν δηλαδη στην πλευρÜ τηò αß-
δουσαò των συνεδρτÜσεων, αρτστερÜ ßδεξτÜ απü
την Ýδρα (kar απü ιη σκοπτÜ) του προÝδρου, üπου
συνÞθτΖωτ να κÜθοντατ κα1 να ψηφßΖουν αντιπρü-
σωποτ με κοινÝò ωτιτληψετò. Or πρþιεò σταφορÝò
36
γßνοντατ πÜνια σιην «αρτσιερh
πλευρÜ» και σιη «δεξτα πλευρÜ», ενþ
αργüτερα η λÝξη «πλευρÜ» παρολεßυειατ αλλÜ υ-
ΠονοεΙταΙ,
Αφειηρßα η πÜντωò επτσημοποßηση του τοπογρα-
φτκου διαχωρτσμοý θεωρεßιατ η κρßστμη σýγκρου-
ση, στιò 28 Αυγουστου 17Βθ, yra το δτκαßωμα αρνη-
στκυρßαò (ΒÝιο) που θα εßχε ο ΒαστλτÜò οιο πρþιο
Συνιαγμα. Τüτε αυθüρμητα or οπαδοß του αυüλυιου
θÝτο συγκενφιßθηκαν οια δεξτÜ ιου προÝδρου, ενþ
or οπαδοß μüνο του αναβληιτκου βÝιο στα αρτστερÜ
του.'Ηδη üμωò σιτò 7 Μαßου, στο πλαßστο τηò χωρτ-
στηò ακüμη συνÝλευσηò τηò λεγüμενηò Τρßιηò ΤÜ-
ξηò, üσοτ υποστηρτΖαν ιην Üμεση kar μονομερη α-
νακηρυξη ιηò οε ΕθνοσυνÝλευοη (δηλαδη or przo-
σπασττκüιεροτ) εßχαν συγκεντρωθεß στα αρτστερÜ
του προüδρου, ενþ üσοτ Þθελαν συνδταλλαγη με ιτò
συνελεýσετò των δýο προνομτουχων ιÜξεων (κλη-
ρου Kar ευγενþν) εßχαν μαΖευιεß στα δεξτÜ του.'
Σιη συνÝχετα, η ιοπογραφτκη δτÜκρτοη καθτερþ-
θηκε σταδτακÜ, ιüσο σιτò δημοσιογραφτκÝò περτ-
ι

ΑριστερÜ και
ΥραφÝò ερΥαοΙων ιηò Συ-
τ0]\Ι ξετ η αρτσιερÜ τηò Συνιακιικηò. Τελοò. οι Γιρονδß- δεξιÜ, η
νιακιτκηò üσο kar σιτò ßδτεò ιιò ουΖη- vor, απü αρτσιερÜ ιηò Νομοθειικηò, θρÝθηκαν να εναρκτÞρια
τησειò ιηò. Τα πρακττκÜ π.χ, ιηò 3ηò ΔεκεμSρßου αποτελουν ιη δεξιÜ ιηò Συμθατικηò (Convention) συνεδρßαση τηò
17Β9 α\,¼φÝρουν üιτ ο προεδροò παρακαλεßτατ να ε- ιο 17θ2, μüλτò Ýνα χρüνο αργüιερα. ΣυνÝλευσηò των
παναφÝρετ σιην ιÜξη «ιη μερßδα ιηò ΣυνÝλευσηò Παραιηρηθηκε δη,\αδη τüτε yra πρþιη φορÜ κατ ΤρΙþν ΤÜξεων

που Sρßσκεται δεζτα ιου». ΦυλλÜδτο ιηò εποχηò ε-

πτγρÜφετατ χαρακτηρτσιτ κα,. Ε ιδ ο π ο ßη ση σ 0 υ ò α -
ριστοκρÜτεò τηò δεξιÜò πλευρÜò απο ενα διιμο-
κρÜιη τηò αρτιερηò πλευραò,
Η 1δια ιοπογραφτκη διÜκριση συνεχlσιηκε και
σττò ειüμενε ò επανασταιικÝò ουνελευσετò, μολονü
ιτ οτ πρωιαγωντσιεò δεν Þταν πτα οι iδror. Με την α-
ΚατασΧετη ρτΖοσΠαστΙΚοΠοΙηση ιηò εΠανασταττΚηò
δταδτκασßαò και τον παραλληλο σιαδτακü αποκλετ-
σμü των πτο συνιηρηττκþν δυνÜμεων, ωθηθηκαν
σιη δεξιÜ or μετρτοτιαθÝστερεò μερßδεò ιηò προγε-
νÝοιερηò αρτστερÜò, υστερα απü δτÜσπαση τηò. Τα κυρßαρχη δτÜσταση Þταν ανÝκαθεν η κιßθετη, üπωò προγομιοýχωγ
μÝλη ιηò Συντακιτκηò δεν ηιαν εκλüγιμα στη Νο- σε üλα ια θρησκευττκÜ κατ τεραρχτκÜ εν γÝνει ου- τÜξεωγ (ευγεγþγ
μοδειικη (Assemblee legislative) ιου 1791. Oσor, σιηματα. Στην κορυφη ιηò πυραμßδαò, κÜιω απü και κλÞρου)
üμωò. αποτελουσαν τη δεξτα ιηò Νομοθειτκßò ιαυ- ιον Θεü, Βρτσκüιαν ο ΒαοτλιÜò, Ακολουθοýσαν σε
τßΖονιαν τδεολογτκÜ με εκεßνουò που εßχαν υπÜρ- δταδοχτκÜ ετιßπεδα or «κατεστημÝνεò ταξειò» )

«ΚOι καθεζüμενον
(ordres) που συγκροιοýσαν ιο βασßλετο, σýμφωνα
εκ δεξιþν του
Πατρüò». }| gggη με ιη μεσαιωντκß ανιßληψη που εßχε επεξεργασιεß
αυτÞ εßνOι Kar νομτμοποτÞοετ η κα8ολτκÞ θεολογßα. ΔηλαδÞ
αρχετυπικÞ οτò κατÜ σετρÜ ο κληροò, or ευγενεßò και ο λαüò (Þ
θρησκεßεò «Τρßτη ΤÜξη»).
(τοιχογραφßα, Οιαν η πεΖη πραγματτκüτητα απατιοýσε την
1682, οπü το προθολη ιηò τεραρχßαò αυτßò σιη γη, δηλαδß σε ε-
. νÜρθηκο τηò πßπεδο, ιο ýψοò μειαφραΖüταν αε απüσταση -<:ε
ΜονÞò συνδυασμü r<ar με ιον πανÜρχατο συμΒολτσμü ιηò
ΚαισοριανÞò) δεξιÜò Kar ιηò αρτσιερηò πλευρÜò. Εισι ακρýþò Ý-
γτνε στην εναρκιßρτα συνεδρßαση ιηò συνÝλευσηò
ιων ψτþν ΤÜξεων (ltats Ceneraux), σττò 5 Μαßου
17Βθ. Ο θασιλτÜò καθüταν σε υπερυψωμÝνο θρüνο.
ΚοντÜ του κÜθονταν or ανττπρüοωποτ των δýο προ-
νομτοýχων τÜξεων, με πρþιο ιον κληρο, στα δεξτÜ
του, και δεýτερη ιην ιÜξη ιων ευγενþγ σια αρτστε-
ρÜ του. Or εκπρüσωποι τηò λεγüμενηò Τρßιηò ΤÜ-
ξηò κÜδονιαν αυÝνανιß ιου αλλÜ πτο μακρτÜ, στο
ΒÜθοò ιηò αßθουοαò.
Ηιαν λοτυüν ευλογο η αναιροπß τηò τεραρχßαò
Οι οπαδοß του πòΑοιοý κοΕεστþτοò
επÝßεξον τπ δεξιü πßευρÜ. που στο δικü τουò
συμΕοηικü σýστπμα Þτσν η οΡδÞ
3Β
kar η δτεκδßκηση ιηò τσüιηιαò να μεταφρασιουν
συμΒολτκÜ σε μτα αποκλειατπ<α οριΖüνa]α, ισοπε-
δωττκÞ αντßληψη του υολιιτκου χþρου. Ταυιüχρο-
να με ιην επανασταιτκÞ μειαμορφωση ιηò συνÝ-
λευσηò των ψτþν ΤÜξεων σε ενταßα kr αδταßρετη
ΕθνοσυνÝλευση, αποφασßοτηκε σττò 17 Ιουνßου
178θ η κατÜργηση των χωρτσιþν θÝσεων ιου κλÞ-
ρου Kar ιων ευγενþν kar η μεταιροπß τηò αßδουσαò
σε αμφτθεαιρτκü ημτκýκλτο, που δεν Ýυαψε Ýκτοτε
να χαρακιηρßΖετ τα κοτνοβοýλτα.
χüμη πτο ρηξτκÝλευθη υπßρξε η αναιρο-
πη τηò πανÜρχαταò υπεροχηò τηò δεξτÜò
πλευρÜò (Ýνανιτ ιηò αρτσιερηò), που συνα-
νιÜμε σχεδüν σε üλουò ιουò πολτιτσμοýò,
ττò θρησκεßεò Kar ττò γλþοσεò, αφοý Ýχετ
υροφανß θτολογτκη ΒÜση. Αποιυυþνετ δηλαδÞ
στο συμθολτκü επßπεδο την υπεροχß του δεξτοý
χερτοý στην πλετονüτητα των ανθρþυων. Αρκουν ε-
δþ μερτκÜ μüνο παραδεßγματα απü ιη δτκη μαò
γλþσσα kar παρÜδοση. Δεξιüò-δεξιοτηò, επιδÝ-
ξιοò,tι, αντßθετα, αδÝξιοò. Να ÝρOουν üλα δεξιÜ,
ΚαOεΖüμενοò εκ δεΕιþν του πατρüò...
Ηιαν λοτπüν ευλογο or οπαδοß ιου παλατοý καθε-
σιþιοò, or «αρτστοκρÜιεò», να επτλÝξουν εκεßνη
την πλευρÜ που σιο δτκü ιουò συμθολτκü οýσιημα
Þιαν η ορθη, η ιτμηττκη πλευρÜ, δηλαδη στα δεξτÜ
ιου προÝδρου -üπωò πpry ακρτΒþò στην iδrq αß-
δουσα, οτα δεξτÜ ιου βαστλτÜ. Ανιßστροφα, οι ανα-
τροπεßò του παλατοý καθεστþιοò ευλογα επÝλεξαν
Þ αποδÝχτηκαν ιην πλευρÜ τηò Üρνησηò, σýμφωνα
με ιο συμΒολτκü ιου οýσιημα.
Η ΕπανÜσταση δεν μπορουσε παρÜ να αποτελÝ-
σετ ευανÜσιαοη και στα αρχÝτυπα του πολτιτκοý
χþρου --ανττκαθτσιþνταò ιην κÜ8ετη δτÜσταση με
την oprzovτra ΚαΙ ιαυιοΧρονα αναιρεΠονtαò την αρ-
χÝγονη τεραρχßα των πλευρþν σε üφελοò τηò apr-
σιερηò. Σιο νÝο κüσμο που ανÝιελλε, η αρτστερÜ
θα Þταν πλÝον η πλευρÜ ιηò θÝσηò, ιηò δημτουρ-
γßαò, του μÝλλοντοò, η δεξιÜ η πλευρÜ τηò στεßραò
Üρνηοηò, του παρελθüνιοò. Ο ΛÝον Ποfuακüφ
(LÝon ΡοΙßαΚον) παραιηρεß επτγραμματτκÜ: «Eivar
αυιüò ο ουμΒολτσμüò, αρχτκÜ αδτüρατοò, που απü
ανδρωπολογτκη Üυοψη εκφρÜΖετ καλýτερα ιον οι-
κουμενικü μαγνηττμü ιηò Γαλλικηò ΕπανÜστα-
σηò Kar την επακüλουθη ανατροπý τηò τÜξηò του
κοσμου, σφραΥτσμενη αΠο ιην αναστροφητοl)α-
ξτολογτκου σημεßου που εßνατ ιο uro βαθτÜ ρτΖωμÝ-
νο στο ανθρþπτνο γÝνοò».'
Αυτη η υαρα6ßαση αρχÝγονων οιερεοτýπων Ýδω-
σε πλοýστα τροφß στην αντεπανασταττκη προπα-
γÜνδα. Η «δεξτÜ» επτκαλÝστηκε ιην «αρισιοκρατßα
τηò γραμματτκηò kar ιηò κοτνηò λογτκηò», προκετ-
μÝνου να ετρωνευτετ τουò «αρτστερουò» σαν «αρι-
σιερüχετρεò», δηλαδÞ αδÝξιουò (gavches). Ωοιüσο,
 Η μετοτροπÞ τηò
οι δυσκολιεò ορι(]ιτκηò αq)ομοτßJοιιò και εμrιÝδωσηò ιο ΠροοΚηνΙο η αρΧτΚη, αρτσιοΚραιτΚη Κα1 ανιε- οßθουσαò
ιηò δτÜκρισιlò προÝρχονιαν και απü την αρτοτερα. α-
παναστατικη ΔεξτÜ. και οι διατρÝοειò αφορουν συνεδριüσεων σε
Η απλη διÜκριση δυο πλευρþν μταò ενταßαò συ- ποκλετσιτκÜ ιο επανασιαιτκü σιρατοπεδο. αμφιθεΟτρικü
νÝλευσηò εναρμοντΖüιαν απüλυια με την ανιßληqιη Σιην πρÜξη, üπωò εivar γνωσιü, η δτακηρυγμÝ- ημικýκλΙο, μετý
τηò αδιαßρειηò kar ενταßαò λαßκηò κυρταρχßαò που γη αΠüρρτqrη ιων κομμÜιων η ((φατρτιι)ν» εκφυλß- ΤΙò 17 ΙΟυνßου

ßσχυσε ο'üλη τη δταδρομη τηò ΕπανÜσιαοηò και οιηκε (μοτραßα) σε φαρισαßκη Üρνηοη ιου δικατþ- 1789

συνεΠαΥοταν τπτ αΠορρτιΙrη των Κομματων η, υΠο-
ττμηιτκÜ. «φαιρτþν» (factions). Ατιü την Üποιlιη
αυιη. t1 τοΠο\ραφΙΚη δτÜκρτση υπηρξε και' εξοΧην
λεττουργικη kar αυιü εßνατ, τελτκÜ, ιο ]ß,Δεßδ_ß για
ιην ερμιττ,εßα τι-ιò καθιÝρι,,ισηò τηò. ΠρÜγμαιτ, or α-
ναφορÝò σιη μßα η την Ü-\λη πλευρÜ ιηò αßθουοαò
των συνεδρτασει)ν προοφερονταν ωò ανþδυνοι ευ-
φημτομοΙ, Που εΠειρεΠα\, ιη- α\.αΥνωρΙση ΚαΙ ανα-
λυση τηò πολττικηò δταπßιληò ιωρτò \,¼ αναιρÝπουν
ευθÝωò ιη χßμαιρα ιηò Γ\¼ιιιιαò.
Οοιüσο, η δτÜκριση των δυο π\ευρι;ν δεν Ýπαυε
να υπονοεß ιη συγκρüτηση «φατρτιýν». δηλαδη ιην
υπονüμευοη τηò μυδτκηò ενüτηιαò. Ειστ. συχνα
διαιυιτþνειατ η ευχÞ να μην υπÜρχε1 πλÝον «ουτε
δεξτÜ ουιε αρτοιερÜ», οε συνδυαομü μÜλτοτα με
προτÜσετò προληπτικηò δταρρυθμιοηò ιηò αßΒου-
σαò (π,χ. οε πληρη κυκλο η με κληρωση ιων δÝ-
σεων). ΤÝιοτεò ευχÝò kar προτÜσετò δταιυπþνονιατ
χαρακιηρτσιτκÜ ιιò παραμονÝò ιηò συγκλησηò ιüσο
ιηò Νομοθειτκηò το 17θ1 üσο Kar τηò ΣυμΒαιτκηQ
ιο Ιº92, üιαν δηλαδη Ýχετ εξαφαντοτεß πλÝον απü
μαιοò υπαρξηò Kar Ýκφρασηò μüνο ιιι)ν Εκüοιοιθ ο-
\ιττπÜλων, νομτμοποτþνιαò ιην εξüνιιοση τουò. Η
«δεξιÜ» Ýγτνε οιüχοò του επαναοιαιτκου πληθουò
η, σωστüιερα, üχλου απü την πρþιη σττγμη. με την
εναρξη ιων εργασιþν τηò Συνιακττκηò. Εμεινε στο
σιüχαοιρο κα]. σιτò επüμενεò συνελευσετò, παρÜ ιτò
ρτΖικÝò αλλαγεò οιη συνθεση ιηò. Αποκορυφωμα
αυτηò ιηò εξελιξηò υπηρξαν or επανετλημμÝνεò
εισΒολÝò ιου üχλου οτην αßθουοα συνεδρτÜσεων
τηò ΣυμΒαττκηò, που οδηγηοαν τελτκÜ σιην εξü-
ντωση των Γιρονδßνων. Τüιε απετληΒηκε αμεσα η
ßδτα η Ζωη üοων κÜδονταν οιη μιοηιη δεξτα πλευ-
ρÜ, Ειστ, «δεξτÜ» κατÝληξε να σημαßνετ üχτ μüνο
την ανττδραστικη η Ýσιω συνιηρηττκη πλευρα, αλ )
;ζ}ݸ*Υ α,Κη, ß{ ß * ߧ € Καξ' tr *Χ§ν
*,{ γ,,{. § ß *f ι€ ,f ], Τ* , ,ζ *, ß
,τηζ
,* ξftν * nlÝsia ßηζ Κfi ,

39
 Το «ΚΛΗΡοΔοτΗΜΑ»
ΕισβολÞ του
üχλου στην λÜ και ιην κυρτολεκττκÜ επτκßγδυνη υλευρÜ τα
οßθουσα υρþτα πÝντε xpüvra τηò ΕπανÜοιαοηò. Kr αυιü α-
συνεδριÜσεων τηò σφαλþò σχετßΖεται με ιην αρνηττκη φüριτση ιου ü-
ΣυμβατικÞò ρου (τδßωò στη Γαλλßα).
Οττ στη Συμθαιτκη ιελτκÜ κυρταρχεß, ιδßωò μειÜ
την εκκαθÜριση ιων Γιρονδßνων (2 Ιουνßου 17θ3),
μßα ανενδοßαοια Kar απροσχημÜττστα xci8εrn αντß-
ληψη («Ορετνοß» kar «Πεδτνοß») δεν εßνατ καθü-
λου τυχαßο. Ο παραμερτσμüò τηò ορτΖüντταò δτÜκρτ-
σηò Kar η επανεμφÜντση μταò κÜθετηò, δηλαδÞ τε-
I
ραρχ]κηò ατ,τßληψηò εκφρÜΖετ στο συμΒολτκü ε-
πßπεδο ιην υαραχÜραξη kar απεμτιüληση ιων τδα-
ντκþν του 17Βθ και το σφειερτσμü τηò ΕπανÜσιασηò
αΠο μτα τυρανντΚη μειοψηφτα.
Ι
Η εμ üνιση,των σοσιαßΙιστþγ Ý ωσε ψÜο
ΠΕρι€Χüμ€νο στην Ewaιa τηò
«Αριστ€Ρüò», ηροò τα τÝτΙη του Ι9ου οιþνα
Απü ια στοτχεßα που ουνδÝιουν ιην υολυπλευρη
kr ανιτφαττκη κληρονομτÜ τηò Γαλλτκηò ΕπανÜ-
σταοηò, η δτÜκρτση ΑρτοιερÜò και ΔεξιÜò δεν εßνατ
μüνο εκεßνο που τηò ανÞκετ αποκλετσττκÜ, αφου
δεν εßχε κανÝνα απολυτωò ιστορικü προηγουμενο
(ανιßθετα με Üλλα). Eivar επßοηò εκεßνο που γνþ-
proε την ευκολüιερη Kar ευρυιερη διÜδοση - σε πα-
γκüομτα, τελτκÜ, κλßμακα.
Τα χαρακιηρτσιτκÜ ιηò δτÜκρτοηò που εξηγουν
τη δτÜδοση τηò Ýχουν επτσημανδεß τδßωò απü ιον
Καναδü πολτττκü επτσιημονα Ζαν Δαπüνò (Jean
Laponce):'
1. Η ανιτπαρÜθεοη ΑρτοιερÜò και Δεξταò μυορεß
ευκολα να μεταιραπεß απü δτχοτομτκü σχßμα σε
συνεχÝò φÜσμα kar ανιßστροφα - πολý πτο ευκολα
απü οποτοδÞποιε Üλλο Ζευγοò ανιτOÝιων.
2. ΕμπεριÝχει Ýνα αυιονüητο rpiιo στοτχεßο -ιο κÝ-
ντρο- που προσφÝρετατ yra τη συγκρτση των Üκρων
üχτ μüνο μεταξυ τουò, αλλÜ kar με Ýνα μÝσο üρο.
3. Τα δυο προηγουμενα γνωρßσματα ιηò διÜκρι-
οηò επτιρÝπουν ιην ενσωματωαη απερlορ]στου φα-
σματοò αποχρþοεων, ενþ ο αφηρημÝνοò και'αρχην
ΧαραΚιηραò ιηò εΠτιρεΠεΙ την αΠερτορτσιη ανα-
προσαρμογη τηò αιιο εποχη σε εποχÞ και αΖü χþ-
ρα σε Χωρα.
4. Τελοò, η δτÜκρτση μεταφρÜΖετατ αβßασια σε ετ-
κüγα kar παραπÝμπετ στο χωρο (κυρτολεκττκÜ στην
αρχη, μειαφορτκÜ οτη συνÝχετα). Γßνειατ Ýιστ Üμεοα
καιανοητη, πÝρα Kar πÜνω απü πολτιτομτκÜ σýνορα.
Η δτÜδοση τηò δτÜκρτοηò στην υπüλοτπη ηπετ-
ρωττκη Ευρþπη δεν Ýγτνε βÝβατα απü ιουò οιρα-
ιτþιεò του ΝαπολÝοντα. Ξεκßνησε μüνο μετÜ ιην
40
,$:.
,€
τ,
?,.
Παλτνüρθωση ιο 1Β15, üιαν η ΓαλλτκÞ ΕπανÜσια-
ση Üρχτοε να αποτελεß για Üλλουò φÜρο kar üραμα,
yra Üλλουò μπαμποýλα kar εφιÜλιη. Στη δτÜρκετα
ιου 1θου αιþνα, ιο περτεχüμενο ιηò δτÜκρτσηò opr-
Ζüταν ακρτΒþò με αναφορÜ στη Γαλλτκη ΕπανÜ-
σιαοη üχι μüνο στη Γαλλßα, αλλÜ σιαδτακÜ kar
σιην υπüλοτπη Ευρþπη, Οτ 0αυμαστÝò kar επßδο-
ξοι μιμητεò kar κληρονüμοτ τηò Γαλλικηò ΕπανÜ-
σιασηò αυτοχαρακιηρßΖονιαν « ΑρτοτερÜ», τοποθε-
ιþνταò στη «ΔεξτÜ» τουò ανττπÜλουò. Or αρνητÝò
ιηò Γαλλικηò ΕπανÜοιαοηò Üλλοτε απÝρρτπιαν τη
δτÜκρτση ωò ανüστο kar ανοýστο δημιουργημÜ ιηò,
Üλλοιε üμωò την αυοδÝχονταν, μαΖß με την ονομα-
σßα «ΔεξτÜ», τδßωò üιαν θÜοη ιηò τδεολογßαò τουò
ηταν η θρησκεßα. ΑκριΒωò σιο πλαßστο ιηò θρη-
οκευιικηò, δηλαδη προεπανασταττκηò ανιßληψηò,
η δεξτÜ Þιαν η πλευρÜ του ορΒου. Ακραßο σχειτκü
παρÜδετγμα υπηρξε ιο Ανιεπαναοταιτκü Κüμμα
που ßδρυοαν οτ Ολλανδοß καλΒτντστÝò ιο 1Β7θ (ωò
αντßπαλο üχτ μταò μελλονττκηò επανÜσιαοηò, üπωò
θα νüμτΖε κανεßò, αλλÜ ιηò Γαλλτκηò).
üνο προò ια ιÝλη του 1θου ατþνα η εμ-
φÜνιση των σοοιαλισιþν φοποποßησε pr-
ΖτκÜ το πολτιικü φÜσμα, επεκτεßνονιÜò ιο
kar δßνονιαò νÝο ιεριòχüμενο στην Ýν-
vora ιηò «ΑρτσιερÜò» (μολονοιι τüοο or
σοσταλτσιÝò üσο kar οι κομμουντοτÝò, αργüιερα, α-
ναΖÞιησαν kr αυτοß ττò καταθολÝò τουò σιη ΓαλλικÞ
ΕπανÜσταση κατ δτεκδßκησαν την κληρονομτÜ τηò).
Ο υολτιτκüò λüγοò του σοσταλτσμου kar προπα,υτüò
του κομμουντσμου υπηρξε μÜλτοτα πολý αποτελε-

σματτκüτεροò απü τουò θεσμοýò τηò κοτνοΒουλευτι-
κηò δημοκρατßαò, ωò φορÝαò δτÜδοσηò ιηò δτüτφτσηò
Αρτστqýò και ΔεξτÜò σε υαγκüσμτα κλßμαχα. Αρκεß
να αταλογτστεß κανεßò üτι Ýνα δτσεκαιομμυρτο ΚτνÝ-
zor εξοικετιßθιτκαν αναγκασιτκÜ με ιον επικοινωνια-
κü κιßδτκα των δεξτþν η αρτσιερþν «αποκλßσεων»
μÝατ στο κομμουντσττκü κüμμα - πρτν αποκιησουν
οποταδÞιοτε τδÝα κοτνοΒουλευττσμου.
Σιη χþρα μαò η δτÜκρτση ΑρτστερÜò kar ΔεξτÜò
Üρμτοε πολυ να καθτερωθεß (μολονüττ ιο 1Β62-64 Ý-
γτνε χρßση ιων üρων «Ορετνοß» kar «Πεδτνοß» σε
απομßμηση ιηò ΓαλλτκÞò ΕπανÜσιασηò). Πρþια
φαßνετατ üττ αναγνωρßστηκαν ωò «ΑρισιερÜ» or σο-
σταλτστÝò, στιò αρχÝò του 20οý arþva. ΑλλÜ Βενι-
Ζελτσμüò kar ΑνιýεντΖελτσμüò δεν χωροýσαν στο
ßδτ οχßμα.
Ωò κοτνωνοß του ευρωυαΙκοý πολτιτκου λüγου, or
βεντΖελτχοß Ýκαναν πρþιοτ χρηση τηò δτÜκρτσηò, α-
ναφερüμενοτ üμωò σιο εοωτερτκü τηò δτκηò τουò υα-
ρÜιαξηò. Ειοτ, ο ßδτοò ο ΒεντΖÝλοò μßληοε ιο 1θ20
yra επτκεßμενη αυüσυαοη ιüοο ιηò «αρτσιερüò» ü-
σο Kar τηò «δεξτÜò» πτÝρυγαò ιου Κüμμαιοò ιων Φτ-
λελευθÝρων, üνταò üμωò ΒÝΒατοò üιτ ο «υπολετιlýη-
σüμενοò κορμüò» του κüμματοò θα εξασφÜλτΖε
πλετοqmφßα. «ΚÝντρον» εßχε γρÜψετ αρχτκÜ σιτò
Στη χþρο μqò πΡþτοò ο ΒενιζÝf,οò μßf,ησε γιο
Αριστερü κοι Δεξιü. Διüκριση, πüντωò, που
κοδιερþδηκ€ τιò δεκοετßεò Ι94Ο-5Ο
σημετþσετò ιου, προτßμησε üμωò τελτκÜ τη λÝξη
«κορμüò». (Το «κÝντρο»» ανÝκαθεν αποπνÝετ üχτ
μüνο μετρτοπÜθετα, ολλÜ kar αδυναμßα η Ýλλειqm
σιαθεροý προοαναιολτσμου), Σιη συνÝ:ιετα, η Δη-
μοκραττκη Ενωση ιου ΑJι. Παπαναστασßου ýρý-
θηκε το 1θ22 αρχτκÜ ωò οργÜνωση που περτλÜμθα-
νε ιην «αρισιερη πτÝρυγα» ιου Κüμματοò Φτλελευ-
θÝρων. Kar σιη λεγüμενη Δ'ΣυντακττκÞ ΣυνÝλευ-
αη, ω Ιθ24-25, που Þιστ στην ουσßα οτχογενετακß
υπüθεση τηò ΒεντΖελτκηò παρÜταξηò, Ýγτνε καιÜ
κüρον χρßση ιων üρων «αρτσιερÜ»'κατ «δεξιÜ».
Μüνο üμωò χÜρη σιτò στιιυαραθÝσετò Kar ιlò α-
νακαιατÜξετò ιηò δεκαειßαò 1θ40-50 επρüκετιο να
Ενα σýμβολο τηò
καθτερωθεß επττüλουò και στη χþρα μαò μτα συγο-
ΕπαναοταπκÞò
λrkn ανιßληψη ιου πολτιτκοý φÜσματοò, με Αρl-
Γαλλßαò
σιερÜ, ΔεξτÜ kar ΚÝντρο - αυτÞ που επτθτþνετ μÝ-
xpr οημερα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
- Σιην πρþτητου μορφη, αυτü το κεßμενο υπßρξε
ανακοßνωοη σε δτεθνÝò επτστημοντκü συμπüοτο με τßτλο «Η
ΓαλλικÞ ΕπανÜοταση kar η Ευρþπη», που Ýγτνε στο
ΠÜντετο Πανεπτστημτο το 1θ8θ.
1. P.J.B. Buchez et Ρ.C. Roux, Histoire parlementaire de
Ια Rüvo]Ution frangaise, üπωò αναφÝρετατ απü τον Renü
Rümond, Les droites en FΥance (Paris: Aubier, 1θ82), σ,
389,
2. Edna Hindie Lemay, La vie quotidienne des düputÝs
αυχ Etats güηÝταυχ de 7789(Paris: Hachette, 1θ87), σ. 18θ.
3. LÝon ΡοΙßαΚον, La causa]itÝ djaboljque (Paris:
Calmann-Lüvy, 1θ80), σ. 157. Εμφαοη δικÞ μου.
4, Jean Α. Laponce, Left and Right: The Topography of
Political Perceptions (Toronto: University of Toronto
PreSS, Ιθ81), σ,27,
ι
41
Apxeι οΖιeτριe - Σγιιη Β οΛιΣ Μ οΣ

«Το αναγνωοτÞριο
των εγκυκλο- αρχατολογτκου ενδταφÝροντοò. Σημαßνονια ρüλο Ý-
παιδιστþν». πατξαν εδþ τüσο or λüγιοτ ιου «εργαστηρßου», üπωò
Γκραβοýρο εποχÞò ο Βýοι:αΖüν (D'Ansse de Villoison), η ανακÜλυ-
ψη Kar Ýκδοση χετρογρÜφων συλλογþν, αλλÜ kar
η ανÜπιυξη κλÜδων, üπωò η νομτσματτκη και η θ-
πτγραφτκη. Σιο οιßΒο αυιü σημανττκß υπßρξε kar
η συμθολη τηò φτλολογτκηò επτσιßμηò, or κρτιτκÝò
εκδüσετò Kar or μεταφρÜσετò κλαστκþν κετμÝνων,
με αποκορυφωμα ιον Ομηρο κα1 ιουò τραγτκουò.
Στο πεδßο ιηò Ιστορßαò, το ενδταφÝρον επι.κενιρþ-
νεται σιην κλαστκÞ ΕλλÜδα Kar σιουò πρþιουò ar-
þνεò τηò ρωμαΙκηò δημοκραιßαò, η αρχατüιηια
υροσεγγßΖειατ ωò πρüιυπο λτιüτηιαò kar απλüτη-
ιαò των ηθþν, πολý uprv απü ιον Ρουσü, ο οττοßοò
ξεχωρßΖει ωò γνωστüν ια οφÝλη τηò στταρττατΙκüò
πολιιεßαò. Ο ΙΙλοýταρχοò αποτελεß την κυρτüιερη
πηγß, καθþò προσφÝρετατ yra την ηθτκοδτδακττκÞ
δτÜσιαοη ιου Ýργου ιου. Ωò τστορτογραφτκü ανιτκεß-
μενο, η ελληνορωμαßκη περßοδοò Ýγτνε ανττκεßμε-
νο συνθÝσεων απü τον Μαμτλß (Mably), ενþ στην
ογκþδη εργαοßα του ΡολÝν (Rollin) θρßκε το νου-

Μßο απü τιò üψòιò τπò Γοηηικþò €πανüστοσηò ετδτκþν

μποΡòß να €ρμην€υδ€ß σΕ συνüΡτηση μΕ τη
διüχυτη τüση του ορχαßζοντοò ρGýμοτοò
νεχß ερμηνευτη ιηò kar ταυιοχρüνωò Ýνα θαυμασιη
του δημοκραιτκοý τδεþδουò ιηò λτιüτηιαò kar ιηò
ολτγÜρκεταò. [ΘυμßΖω πωò η ελληντκη μετÜφραοη
τηò ΖαλαιιßòΙστορßαò(Βενετßα, 1750) απü τον ΑJιÝ-
ξανδρο Καγχε}ýÜρτο, σε 16 ιüμουò, συντστÜ μßα
τομü σιην εκδοιτκη πολτττκÞ ιηò εποχßò Kar, ωò
μßα αρχüμενη δτÜθεση εθντκηò αυτογνωσßαò, θεω-
ρεßιατ μßα απü ιτò ουστþδετò kar οαφεßò ενδεßξειò
τηò προüδου του δταφωττσιικοý ρεýμαιοò]. Or αρ-
χατüτηιεò, ια κλαστκÜ μνημεßα Ýγτναν σημεßο ανα-
φορÜò με ιην εργασßα του συλλÝκιη αρχατοτßτων
κüμη Κοßλßò (de Caylus) Kar με ιην τστορτκß προ-
σÝγγτση ιηò αρχαßαò ιÝχνηò απü ιο Γερμανü Βßν-
κελμαν (Johann Joachim Winckelmann), αλη-
θτνü μυστη ιου νεοκλασικτσμου.
Ασφαλþò üμωò αυιü που προσδτüρτσε πολλÜ αυü
üσα Ýμελλε να ουμΒοýν στο υεδßο υου μαò ενδτα-
φÝρετ, που σαγηνευσε με υÜθοò kar ανÝιρεψε τα Ý-
ωò ιüτε ετωθüτα εivar ü,ττ Ýφερε στο φωò η apxaro-
λογτκη σκαπÜνη σιη Νüττα Ιταλßα, or δταδοχτκÝò
δηλαδη ανασκαφÝò κατ' αρχην στο Herculanum,
στο Paestum (αρχαßα Ποσετδωνßα η Πατστüò) kar
στην Πομπηßα. ΠερτπÝτετα που καθÞλωσε την αρ-
χατüφτλη Ευρþπη σχεδüν yra Ýναν ατþνα kar ε-
μπλοýιτσε με εντυπωσιακü τρüπο ττò γνþσετò των
yra ιον κλα-
στκü πολτιτσμü,
ενþ συνÜμα προ-
οÝφερε μßα μοναδικß,
αποκαλυπττκÞ αßσθηση
ιηò καθημερτνηò Ζωηò Kar τηò
tεΧνηò.
ο εΠτστημοντΚο Kar συΥΥραφτΚο ερΥο του
Ζαν-Ζακ Μπαριελεμß (Jean-Jacques
Barthelemy) υπηρξε πλοýοτο και αξιüλο-
γο. Η αρχατομÜ8ετÜ ιου αυοιυπþθηκε οε ε-
ξειδτκευμÝνεò ανακοτνþσετò ιων πορισμÜ-
των ιων ερευνων ιου ΚαΙ σε ευρυτερεò ΠραΥματετεò,
üυωò yra τη μουστκη των αρχατων, yra τα μνημεßα
τηò Ρþμηò κ.λπ. Σε πολλουò ιομεßò τηò επτγραφτ-
κηò, τηò μελειηò ιων νεκρþν γλωσσþν Kar ιηò νο-
μτοματτκηò, or εργασßεò ιου Ýδεοαν νÝεò ΒÜσειò, ü-
πωò yra παρÜδετγμα η μελÝτη του yra ιην επτγρα-
φτκß ιηò Παλμυραò τηò Συρßαò, καθþò kar αυιß
rrou αναφÝρεται στο φοτντκτκü αλφαθητο, εκττμÜ-
τατ πωò Üνοτξαν μεθοδολογτκÜ ιο δρüμο yra ττò α-
νακαλýψειò ιου Σαμπολτüν (Champollion). ΤÝλοò,
σιο ττεδßο τηò αφηγηματτκηò μυθουλαοßαò ηδη
πprv απü τον ΑνÜχαρσι Ýδωσε ιο Χαριτþ και Πο-
λýδωροò (1760).
Το 17Βθ η μεγÜλη ετττιυχßα τον ΑναχÜρσι,δοò α-
νοßγετ στο συγγραφÝα του ιτò πυλεò ιηò Γαλλτκηò
Ακαδημßαò. Ωσιüσο, η «επαναοιαττκÞ Βýελλα»,
καθþò ιην αποκαλεß, διαταρÜσσετ αναπüφευκια ιη
Ζωη του, üπωò Üλλωστε kar τüσων Üλλων λογßων.
Σχημα οξýμωρο, αφοý η μνημετþδηò σýνθεσÞ του,

44

που εκδß-
δετατ ουγ-
Χρονωò με ιη
ουγκληση των
ýtats Generaux,
προαγγελλονταò τρüπον
ιτνα τα επερχüμενα, θα αποιελÝ-
σει στη ουνÝχεια Ýνα οημανττκü τδεο-
λογτκü μÝσο, που δα τεθεß με πολλαπλουò τρüπουò
στην υπηρεοßα τηò ΕπανÜοτασηò. ΚαιÜ τα χρüντα
τηò Τρομοκρατßαò Βρßσκετατ πια οιη δυση ιου βßου
ιου, γÝρονταò kar αδυναμοò υφßοιατατ στερησετò
kar βτþνετ ιην καχυποψßα, üιαν ιην ßδτα σττγμη η
ΕθνοουνÝλευση ουγκαταλÝγετ στα μÝλη ιηò Ýναν
ΑνÜχαρστ, τον ΑνÜχαροτ Κλουιò (Anacharsis
Cloots) και ανιηχεß απü αρχατοπρεπß ρηιορτκÜ
σχßμαια. Το 1793 οδηγεßιατ μÜλτστα στη φυλακη
εξαττßαò μιαò ψευδουò καταγγελßαò, η orroia παρα-
λτγο να ιου σιοτχßσετ ιη θÝοη του σιο Cabinet des
Müdailles τηò Εθντκηò, πλÝον, Βτβλτοθηκηò. Με
παρÝμθαση του υπουργοý ιων Εσωτερτκþν ΠqÝ
(J.-F. Pare) δταιηρεß ιο αξßωμÜ ιου. Ο ΠαρÝ τον ε-
πτσκÝπτειατ σιο οπßττ ιου και ιου επτδßδετ προσω-
πrkn επτστολÞ, θαθýτατα επηρεαομÝνη απü ιην α-
νÜγνωση ιον ΑναχÜρσιδοò.
Σ' αυτü ιο εγκυκλοπατδτκü ττανüραμα τηò κλαστ-
κηò ΕλλÜδαò κατα-ληγετ kar μ' αυιü ολοκληρþνε-
ται η αρχαιΖουοα ροπη που κοντα πενÞντα χρüντα
κυριÜρχησε στη γαλλικη πνευμαιικη Ζωη.
Ο Μπαρτελεμß εργÜστηκε με μεγαλη μεθοδτκü-
ιητα, τιò πηγÝò του ιιò υυοΒÜλλει οιον Ýλεγχο τηò
μειαγενÝσιερηò κρτττκηò, δταοιαυρþνετ ττò αντl-
κρουüμενεò απüψειò, τεκμηρτþνετ, εμηλουιßΖετ. Η
«ΣOπφþ
και Φüων».
Ελοιογραφßα
('l809) του
Jacques-Luis
David (Μουσεßο
ΕρμιτÜζ, Αγßο
Πετροýπολη)
Ενοò üνδροò και
μια γυνοßκα τηò
επονοστατημÝνηò
Γολλßαò σε
λιθογροφßα τηò
επOΧηò
ρεουσα αφηΥηση, τηò οΠοταò το υφοò μτμεττατ ιην
κλαστκη λιτüιηια, θεμελιþνετατ με αυσιηρÜ επτ-
στημοντκο ιρüπο κατ η φαντασια υποτÜσοετατ αρ-
μοντκÜ, συμπλÝκετατ με τη λογτοσυνη προò üφε-
λοò, την τÝρψη συνÜμα και τη διδαχη, του ανα-
Υνωστη.
Ο αφηγητηò, ο Σκυθηò ΑνÜχαρστò, μακρινüò α-
πüγονοò του φτλοσüφου που επτσκÝφθηκε την
ΕλλÜδα ιον 5ο π.Χ. ατþνα, θαυμασιηò ανυπüκρττοò
kr αυτüò του ελληνικου προτυπου Ζωηò, αφιερþνετ
26 ολüκληρα χρüνια οιην περιηγηση του ελληντ-
κου χþρου. Ο αφηγηματτκüò τστüò ακολουOεß ιη γε-
ωγραφτκη kar χρονολογτκη τιερτυλÜνηση του κε-
ντρτκου προοþπου,μÝοα απü τον κορμü του ταξτ-
δτου επττυγχÜνετατ πληρωò η ανασýνθεση ιου αρ-
χαßου κüσμου μειαξυ του 363 και του 337 π.Χ. Σ'
αυτο το αναπτυγμα, ο συγγραφεαò, κοντÜ οτην α-
νÜπλαση ιηò καθημερτνüτηιαò, ιοποθειεß kaipra
σημεßα ατχμηò, ο νεαρüò Σκýθηò ουναπανιτÝιατ
στη ΘÞΒα και συνομτλεß με ιον Επαμετνþνδα, Βρß-
σκει ιον Ξενοφþντα σιη Σκτλλοýνια και σιην
Αθßνα γνωρßΖετ τον ΠλÜιωνα, τον ΑρτσιοιÝλη, ιο
ρητορα ΔημοσθÝνη, τον Arσxivn και ιον ΙσοκρÜιη,
ιον ΔτογÝνη kar υολλοýò Üλλουò. Στο δτÜβα ιου τυ-
χαßνουν συναρπασιτκεò εμπετρßεò, παρακολουθεß )
45
Apxeι οΖιατριe.- Σγνι ΒοΛιΣΜοΣ

0 Κλοντ ΖοζÝφ
ΡουζÝ Ντε Λιλ Ολυμπτακουò Αγþνεò, θεαιρτκÝò παρασιÜσετò, συμ-
τρογουδÜ οτο μετÝχετ σε ποτκßλεò ιελειουργßεò, θρησκευιτκÝò
Στρασβοýργο γιο κ.Ü. Ο ΑνÜχαρστò συνομßλησε Kar με αρκετÜ πλα-
πρþτη φορÜ τη σμαιτκÜ πρüσωπα, που του παρεßχαν ια φþτα τουò:
«Μοσσαλιþτιδα» απü Ýναν Αθηναßο πολßιη, ιον Ευκλεßδη, γνþρτσε
αφιερωμÝνη οτη ια μυσττκÜ ιηò λογοιεχνßαò, απü Ýναν τεροφÜνιη
οτραηÜ του τηò Δßμητραò διδÜχδηκε τα συσιηματα των Ζρþ-
ΡÞνου, 0 Εθνικüò των αιτιþν,Ýναò Πυθαγüρτοò του εξηγηοε, καιÜ
Υμνοò τηò ιην επßσκεψß ιου σιη ΣÜμο, ιη φτλοσοφßα του δα-
Γαλλßαò Ýχει
σκÜλου του.
γεννηθεß (πßνοκαò Βαθυτατα επηρεασμÝνο απü την αρχατογνωσττκß
του Isidole Pils)
Ýξαρση kar ιαυτοχρüνωò, μÝσα απü την πλημμυρß-
δα τηò ιαξτδτωττκßò φτλολογßαò, συμΒολο μταò r-
δαντκßò περτηγηιτκηò ελληνοφτλßαò, το «apxaro-
λογικü μυθτστüρημα» ιου Μυαρτελεμß αυηχεß κα-
τÜ μεßΖονα λüγο ιτò η8τκοδτδακττκÝò Kar φτλοοοφτ-
κÝò ιÜσετò του «πατδαγωγτκου ταξτδτου» που ακμÜ-
Ζετ στουò 17ο και 1Βο ατþνεò.
Η τυπογραφτκη του επεξεργασßα που ολοκληρþ-
θηκε ιο ΔεκÝμΒρτο ιου 17Β8, σχεδüν συμπßπτετ, ü-
πωò εßπαμε, με τη σýγκληση των Ýtats GÝnÝraux.
Συμθολτκü πρελουδτο, απü τþρα Kar στο εξηò μßα
νÝα περßοδοò αρχßΖετ, η πολτιτκÞ πραγμÜιωση του
αρχαßου κλαστκου τδεþδουò. Συμπτωση που προ-
ΒλημÜττσε Ýντονα ιουò οτκεßουò τοý Μπαρτελεμß,
αν θα Ýπρευε δηλαδη να κυκλοφορÞσετ ιο βýλßο
αμεοωò η να περιμÝνετ προσφορüιερη σιτγμη.
Ωστüσο η επττυχßα ιου ξεπÝρασε κÜθε προσδοκßα.
Το κοτνü το υποδÝχιηκε με ενθουστασμü, μα kar η
KprιrKn κυρτολεκττκÜ το αηοθÝωσε. Αποτελεß

Η Γοf,Βικη Επονüστοση €νσωμστþνòι χΡÞσòιò
τηò €ηηπνοΡωμαß'κÞò οβχοιüτητοò κοι την
κοθιστÜ και πüτΙι GπiKaιpn κοι δημοφιßþ
«μνημεßο δüξαò ιου αιþνα του» γρÜφει το Journal
des Savants (Φεβ. r7Bθ), ενþ ο -ll[ercure de
France ιο θεωρεß επßτευγμα «ισÜξτο ιηò τοιορßαò
του ΤÜκτιου Kar ιου ΒολτÝρου». Με την οξυδερκη
παραιηρηση του θαρüνου Σεντ - Κρω (de Sainte-
Croix), παλατου φßλου kar συναδÝλφου ιου Μπαρ-
τελεμß, ολοκληρþνει θα λÝγαμε, στα 1Β08, τον κυ-
κλο τηò μτα εποχü.
Το ταξßδι ιου νεαροý Σκυ8η ουνοδεý8ηκε απü
επßμειρο με χρονολüγτο, πßνακεò, εξανιληττκη θr-
θλτογραφßα Kar το γεωγραφτκü Üτλαντα (31 χÜριεò)
που επεξεργÜστηκε και φιλοτÝχνησε ο γνωσιüò γε-
ωγρÜφοò kar ελληντστηò ΜπαρμπτÝ νττ ΜποκüΖ
(BarbiÝ du Bocage). Θερμüò αρχατολÜιρηò, δταιη-
ρουσε φτλικοýò kar επτσιημοντκοýò δεσμοýò με Ý-
ναν κýκλο λογßων που ενßσχυσε την κλßση ιου yra
ιη σπουδÞ τηò κλαστκηò αρχατüιηιαò: τον αΒÜ
Μπαριελεμß, ιον Σενι - ΚρουÜ, ιον ΒτλουαΖüν kar
ιον Σοι:αΖÝλ - f¸ουφτü (Choiseul-Gouffier). Προ-
τεßνετ μÝσα απü ιο Ýργο ιου μßα μεθοδο συγκρτττ-
κηò προσÝγγτσηò που αποτελεß συγκεραομü ιηò
μαθημαιικηò γεωγραφßαò με ιην τσιορτκη.
Kar στα δýο σκÝλη ιου εγχετρηματοò εßνατ ορα-
τü επομÝνωò η ουνυπαρξη δýο ιεκμηριωιτκþν ο-
μÜδων: αφ' ενüò μεν η ολτκη Ýρευνα των αρχαßων
πηγþν kar αφ' ειÝρου η σýγχρονη φιλολογτκß kpr-
τΙΚη Kar ΙσιορτΚοΥεωΥραφΙκη εμΠετρΙα.
ην ευοχÞ που εκδüδηκε ο ΑνÜχαρσιò η
ροπß υροò τον κλαστκü πολτττσμü και η α-
ποδοχη του οτιò ποτκßλεò üψειò ιηò Ζωηò
εßχε Þδη καταοτεß Ýνα μÝσον. προκετμÝνου
να cκφραστουν or ενδüμυχεò τÜσειò για
κοτνωντκÞ kar πολτττκÞ αλλαγη, yra περτσσüιε-
ρη ελευθερßα. ΣυχνÜ καθρεφιßΖειατ εδþ η κοτνω-
vrkÞ kar φτλοοοφτκη KprιrKn του Δταφωττσμοý.
Αλλοιε αναπτýσσοντατ μερτκÝò αυü ιτò πro üμορ-
φεò σελßδεò του Πλουταρχου, αυτÝò üπου υμνεßτατ
η αρειη kar η ελευθερßα, Üλλοτε μεταφÝροντατ
οιο τδαντκü τοπßο τηò αρχατüιηταò or τδÝεò kar or

46

8εωρßεò ιων μεγÜλων φτλοοüφων του Δταφωττ-
σμου, του Ρουσü kar ιου ΒολτÝρου αλλÜ kar ιου
ΜαρμοντÝλ (Marmontel), του ΦοντενÝλ
(Fontenelle) και ιου Μαμπλß. Ο αναγνþοτηò α-
νακαλýπιετ περιγραφÝò kar οχüλτα δταποιτσμÝνα
αιü το κρßιτκü πνευμα ιου Δταφωιισμου. που α-
νιτμετωιτΖουν με ετρωντκü τρüπο την Ýλλετψη
ορδολογτσμου, ποικßλεò προληιμετò κατ δειστδατ-
μοτ,ßεò. Η σφραγßδα ιου ατþνα δεν αυοιυπþνειαι
ομι,ιò μüνον εδþ. Πρüσωπα υπαρκτÜ τηò εποχηò α-
ι,αδυοντατ και ενοαρκþνουν συνομτλητÝò kar φß-
\οιò ιου νεαρου Σκυθη.
_\τ-τικατοπτρßΖειατ μßα ετκüνα τηò αρχατüτηταò
πο-\υ ουγγεντκη με ιουò αναθαθμουò ευατοθησßαò
ιου ουι\ρο\¼υ αναγνþσιη. ΕκφρÜΖονταò το πνευ-
μια ιοι 18οι αιιDγα. ο ΑνÜχαρστò ξεστιÜ σε δÜκρυα
μαΖΙ !ιε α_\_\οιò ,,ευαßσθηιουò» Ελληγεò και, ε-
μΠοιlομε-\-ι:,( απο φτ_\ανθρωπßα, επαναοταιεß καιÜ
ιωΙ- Baocl l.ßΙ]ριι,,ι\,. ι|]ò Υνησlοò φορÝαò των δταφω-
ιιοιτκι,,|\, lδ,ε, ι,- Η επιδραση ιου Ρουοü εivar απο-
λυιιυò αιοδιιτιι Ο τ,εαροò Σκυθηò εßναι Ýι,,αò «ΒÜρ-
Εαροò,, ε\-αò τßριοò,,. ι,Jοτοσο ΠροΙΚΙομÝνοò με
λογικη η(]ι Γειjιι1,. εlια1 ια .,φιýτισμÝιη» Ýθνη yra
να \\Ιýρτοε1 ιl:1 aΓß.ε,_,ß}ιαια καΙ το\,τιο-\ιττσμü τουò.
0 Δαντüν
πριν απü την
εκτÝλεσÞ του
üιαν επτσιρÝφει σιην παιρßδα ιου, ντþδετ ευτυχßò
που ξαναΒρßσκει ια αγαδÜ τηò φυσηò. ΚαιÜ τη
διÜρκετα των περτηγησεþν ιου δεν παυει να εξυ-
μνεß τη φυστκη αγαθüτητα του αι.θρþπου. Επτκα-
λεßτατ τη δταΒρωττκη επßδραση ιου πολιτιομοý, κα-
δþò θαυμÜΖετ ανυπüκρττα την Ýξη προò την αρετη
και ιην αυσιηρüτητα των ηθþν. ΣυχιÜ ανιιμειωπß-
Ζετ με κρτττκü τρüπο ιην Üνθηοη των τεχνþν που
ιελετοποτεß και την ικανüτηια κοτνωντκßò υποκρτ-
σιαò, καθþò kar τη θρηοκεßα που καΒßσταιατ στα χε-
pra των τερεων μεσον υΠοταΥηò.
€ ¾αν €Κ η m ΤΠò Γαftfrιι<ιtζ €ιßανgστοσηζ η
§ χ§ßο α¾βθ§ καξεκ§τjζ§ι τ§ ߺÜντα, καταηÞγ€ι
Ýφρειrη μ α ,ºου ξπß α Πεται παντοý
Με την εκρηξη ιηò Γαλλικηò ΕπανÜοταοηò η
αρχατολατρßα κατακλυΖει ια πÜνια, δßνετ ιο γενικü
τüνο, καταληγετ ξÝφρενη μüδα που επτβÜλλειατ
παντου. Τα μÝλη τηò ΕδνοουνÝλευοηò εκφωνουν
,\üγουò πληρετò παραδετγματτκþν αναφορþν οτ ην
αρχαßα roτopia kar ουνÜμα αρÝσκονιατ να υτοδε-
τουν ελληνορωμαßκÜ ονüματα, üπωò Αριοτεßδηò,
ΣωκρÜιηò, Φωκßων, Βροýτοò, ΚÜιων κ.λπ., ονüματα
που προκαλουν κατ' εξοχην ηρωτκÝò ουνδηλþσετò,
ΑνÜμεοÜ τουò πρωιοσιαιεß ο πολßιηò ΑνÜχαρστò
Cloots, που εκφωνεß πυρΝ]¼υò λüγουò σιη Νομοθε-
ττκη ΣυνÝλευοη και σιη Συμθαιτκη.
Το ελληνορωμαßκü υρüιυπο αποιελεß κομβικü
σημεßο αναφορÜò στη δημüσια κατ κοτνωνικÞ ΖωÞ
των πολττþν, κυρßαρχο πρüιυπο για ιη μüδα σιην
ενδυμασßα, στην επßπλωοη, εν ιÝλετ, στουò ιρüπουò )
4º
wιGΜνιιΛηΑ.Ε
 Ξ

-t{,(

νιαò ιην περιγραφη ιων δημüστων εοριασμιýν οιη

ΣπÜριη και ιην Αθηνα κα1 ιην απαρßθμηση ιιυν
φαγηιþγ Ýνιωσαν ιην επτθυμßα να δοκιμÜοουν ιιò
αρχαßεò γευσετò και το μÝλανα Ζι,)μü. Ολα γßνοντατ
σιην ενιÝλετα: οι ανυποπιοι προοκεκλημÝνοι, μü-
λιò δρασκελßσουν ιο κατþφλι, περιΒÜλλονται xr-
τþνεò με πλουστεò πιυχþοειò. Αργοιερα προσφÝ-
ροντατ τα εδÝσμαια Kar τα καρυκευματα: ο μÝ_\ατττQ
Ζωμüò, ουκα, ελτÝò, φρουια, γλυκÜ απü μÝλι. κρα-
σß ιηò Κυπρου, η δτακüσμηση του τραπεΖιου συ-
'ι
μπληρþνετατ με αυθενττκÝò κουπεò απü ιο
!ß
ιß Herculanum,
I

,ß ν κατ δεν εßνατ απüτοκο τηò δταμÜχηò που

ι κορυφþθηκε γυρω σια 1750-1760. με επι-
ß
,Ι
ιι
ιι
!--
,Ι
ιι
ιι
0ι φιλüσοφοι του
Διοφωτισμοý σε τÝριιrηò kar τα δεÜματα. ΜÝσα σ' αυιü ιο πρüσφορο
γκραβOýρ0 κλßμα, ο ΑνÜχαρσιò üχι μüνον θρηκε απÞχηση
επOχÞò και μιμηιßò σ' ι,να λογιο κοινü. üιι,ιò για παρü-
δειγμα ια Ταξßδια ιου Αrτηι,ορα του ΛαντtÝ
(Laιrtier). αλλÜ ουνÝΒαλε κτüλαò ουστασιτκÜ με
ιην επττυχια του ι(at ιη διÜδοοιτ του οιην «ε-
κλαßκευση» του αρχαßΖονιοò ορÜματοò. Οι λεπτο-
μερετακÝò και ακρτθεßò περτγραφÝò τηò καΒημερτ-
νηò Ζωηò ιιον αρχαßων Ελληνων πÝιυχαν γα οαγη-
νευσουν kar να εξÜψουν τη φαντασßα τι,-,ι, αναγνω-
στων ιου.
Ισωò ιο πτο χαρτιωμÝνο παρÜδειγμα προκυπτετ α-
πü ιο «ελληντκü δειπνο» που παρÝθεσε η Κυρßα
ΒτΖÝ-ΛεμπρÝν (Mme Vigee-Lebrun), Ζωγραφοò
ιηò Αυληò ετδτκευμÝνη σττò προσωπογραψßεò, που
δτατηρουσε γνωσιü καλλιτεχντκü kar φιλολογτκü
οαλüνι. Ο ΑνÜχαρσιò εßχε μüλτò κυκλοφοριßσετ, η
Κυρßα ΒιΖε-ΔεμπρÝν με ιον αδελφü τηò, διαΒÜΖο-
{º ξ§ }τ Καß ζν {¾Χ, γ* **
, .,Ι]ßι-:|Ý ι,'".".ι ß}} ,ξ{;j * *?
*ßΙ*ß,} 1,τ ;ºΤߺξ {3νξÝ!ßζι *νs αυ α rζar ιτò τεΧνεò.
κενιρο ιιò θÝσειò ιου Ρουσο \,ια ιη\, υπε-
ροχη ιηò σπαριταιτκηò πολιτεßαò Kar τουò
επτκρτιÝò του, δταμÜχη που εßχε πλÝον κο-
πÜσετ σια 17ΒΒ-17Βθ, το Ταξßδι rou Δ,/Ýου Αναχαρ-
στδοò Ýχετ ενσωμαιþσετ μεγÜλο μθροò ιηò σχειι-
κηò επτχειρηματολογßαò. Ο ιριλοοοφτκοò δταλογοò
που αφορÜ ιιò δυο εμΒληματτκÝò πüλειò τηò κλαοτ-
κηò αρχατüτηιαò δεßχνει να συνεχßΖεται μεσα απü
αυια ια ΚεΙμενα.
Η ΣυÜριη, λιιη kar ενÜρετη, ευνοημÝνη απü τη
νομοθεσßα ιου Λυκουργου, Ýνα απü ια ωρατüιερα
ανδρþπτνα επτιεýγματα, παραμÝνετ αναμφτοΒηιηιο
ανιτκεßμενο θαυμασμου.
ΜÝσα σε Ýνδεκα κεφÜλαια σιηι. a0ττvaikτr πο-
λτιεßα αφτερþνετ περßπου δεκαÝξι. με ειιq)ασιl σιην
ΚΟΙνωνlΚη kar ΠνευμαΤΙΚΙ1 ZιιJIl ΠερΙ\ρ(Ιq)ΟνΤαΤ
δτεξοδικÜ or απλÝò Kar αυσιτlρÝò συνηθειεò ιηò
σΠαρτταιτΚηò Ζωηò που συ\,].οιcι\,tαΙ οιην αΥνοτηια
των ηθþν, σιην uyrn εκπατδευοιl. σιπ, καλλιÝργετα
τηò φτλοπαιρßαò που δει, kaτa,\ιryεr σε φαναιτσμü,
σιην ανÜπιυξη του πο.\εμικου π\,ευματοò yra ιην υ-
περÜοπτση και μüνοι, τηò παιρßδαò και οιη συνοχη
ιηò κοτνüιηταò με την ßση δτανομη των γατþν.
Η ετκüνα που κυριαρχεß εßτ,αι εξτδαντκευμÝνη,
παρ' üλο που δεν απολεßιει Kar η KprιrKn α\,ιιπα-
ρÜθεοη απüψεων που Βειουν επι σκηνηò ιη σχειι-
κη q»λολογßα ιου 1Βου αιι,Jνα μεσα αlrο ιη συνομτ-
λßα του Δημüνακα, υπÝρμαχου ιηò Δακεδαßμονοò,
και ιου (ιτλþτα, θταοþιη ιιυν Αδηνþν, Ενþ εκφρÜ-
Ζετ τον ανυπüκρτιο θαυμαομü ιου yra τη σπαριταττ-
κη πολττεßα, και εκ παραλληλου (Üλλοò αναχρο-
ντσμüò kar αυιüò) δεν αγνοεß ττò κριττκÝò αντιπα-
ραθÝσετò που ιην αφορουν, εßνατ απολυιωò σε ΒÝση
να εκιτμηοει ια ÞΒη των Αθηναßων, ξεχιοριΖετ ιην
ξ* ευγενετÜ ιουò, ιην ευατσΒησßα kar το φτλοπερßεργο
ιου χαρακιηρα τουò, ιον αυOορμηιτσμü των ατσθη-
μÜιων ιουò, τÝλοò, ιην Ýφεση τουò οτα γρÜμματα
Η φτλοσοφτκη κρτιτκη του Δταφωιτσμου, or ανιτ-
παραθÝσετò, or ανιτκρουüμενεò απüψετò που Ýθρε-

4Β

ψε η πολεμτκη ιου δευτερου μτσοý ιου 1Βου ατþνα,
απαλýνοντατ κατ συνυυÜρχουν στο πολυτομο αυτü
Ýργο. Τελικü αυοτÝλεσμα εßνατ Ýνα ετδυλλτακü kar
ι θελκιτκü πανüραμα. προßüν τηò προcπανασταττκηò
, Γαλλßαò, μßα ατσθηιτκη δταφυγη στην ελληντκÞ
αρχατüτηια, που εναρμονßσιηκε με το συλλογτκü
υνεýμα τηò καμπηò ιου 1Βου ατþνα kar ιροφοδüτη-
σε ιο εΠαναοιαιτΚο οραμα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δτεξοδτκη ανÜλυοη ιου πολυοημαντου αυτοý Ýργου kar
αναφορÜ οιτò πρþτεò ελληντκüò αποδüοειò του, σιο ΝÝοò
ΑνÜχαροιò. Ετοαγωγη - επτμÝλετα - σχüλτα: Awa
ΤαμαÜκη, Αθηνα, Βουλη των ΕλλÞνων, οετρÜ «Ρηγα
Βι\εσιτνλÞ Απαντα τα ΣωΖüμενα», τüμοò Δ,2ω0,
Εισαμιγη, οσ. 1Ι-87.
Badolle Maurice, L' Abbü Jean-Jacques BarthÝIemy
(171Ü1795) et Ι' Hel]Ýnisme en France dans ]α seconde
moiτiü du XWΠe siÝc]e, Παρßστ, Les Presses de Ι'
UniòersitÝ de France, Ι927.
Bertrand lruis. l^α fιη du classicisme et le retour λ ]'
antique dan-< ]α *conde moitiü dυ XVIIIe siücle et Les
premiüτes αηιΦs du XD{e, en France, Γενεýη, Slatkine
Reprints. 1968 (αιιτýπßrση τηò α'Ýκδ., Παρßοτ, Hachette,
1Β97).
Didier ΒÝαττßòe. Ι.α LiftÝrature de ]α RÝvo]ution
franòaise. Παρτστ. PLT. 1988.
Egger Ε.. L' HeΠÝnisme en Fhance, νοl. IΙ, Παρßοτ, 1869.
«Εφημεριδοπþλιò».
Furet Francois-Richet Denis, Ι,α RÝvo]ution francaise, Εργο του 17θ1
Παρßοι. Fayard. (BibliothÝque des
Grell Chantal, Le Dix-huitiüme siücle et ]' antiquitü en Arts DÝcoratifs)
France, 16Β0-1789, νοl. I, ΙΙ, Voltaire Foundation,
Ο6φüρδη, 1995.
Guilbert ΝοÝΙΙε - Razgonikoff Jacqueline, Le Journa] de
1αComÝdie-Fyancaise, 1787-17θ9. La comÝdie αυχ trois
couleurs. Prüface d' Antoine νΙΤΕΖ. Administrateur
günüral de Ια ComÝdie-Frangaise, SIDES, Empreintes,
1989.
Jau_ffret EugÝne,Le thü Atre r,vo]utionn aire, 1788- 1 794,
Γενεýη, Slatkine Reprints, 1θ70 (α Ýκδοση 186θ),
Mat-Hasquin MichÝle, Voltaire et 1' antiquitÝ grecque,
Studies οη Voltaire and the 18th Century, ι. 1θ7,
Οξφüρδη, The Voltaire Eoundation at the Taylor
Institution, 1θ81.
Nicolaidis Dimitri, D' une Grüce Α ]' autre.
Reprüsentations des Grecs modernes par 1α France
rÝvo]utionnaire, Παρßστ, Les Belles Lettres, 1θθ2.
Ozouf Μοηα, La füte rÝvo]utionrar'rq Παρßοτ,
Gallimard, 1976.
Rawson Elizabeht, The Spartan Tradition ßη European
Thought, ΟΕφüρδη, Clarendon PreSS, Ιθ6θ.
Tolias Georges, La I\ιIÝdaiΠe et ]α RouiΠe. L' image de 1α
GrΘce moderne dans 1α presse Littüraire parisienne,
Παρßστ, Hatier, 1998.
Vovelle Michel, La mentalitÝ rüvolutionnaire. SociÝtü
et menta]itüs sous Ια Rüvo]ution I'rarpajsq Παρßσι,
Editions Sociales. 1θ85. Ι
49
 Ξ

Hoessa\.η/M E.J., Revolution; or, Historians at Μοητο\τ.l.e.,

Η εποχý των επαναστÜσεων, Ioggerheads. University of Cami]]e Desmoulins, and other
ι
1789-1848, μεταφρ, Μ.
Nottingham, Νüτιγχαμ [1θ6Β], sfudjes ofthe FΔench
ι
Οικονομοπουλου. Μορφωι ικü Καριαι.τ s.. RevoLution, W. Laurie, Λονδßνο
Ιδρυμα ΕΒντκηò ΤρατιÝΖηò, Adieu 8θ, Fayard, Παρßσι 1θθ3. [1950].
Αθηνα 1990. FareweΠ, Revolution: disputed Moss η.;..
Φιρυ ο. ΡιΣΕ Ν,. Iegacies : France, 178θ/ 1θ89, ºhe American response to the
Η ΓαλλικÞ επανÜσταση, μι ιÜφρ. Ithaca, Cornell University French revolu tion, 1 7Β9- 1 80 1,
Η. Αθαναοιαδηò-Β, Μαργþι,η. Press. USA 1θθ5. East Lansin: Michigan State
Εστßα, Αθηνα 1θθ7. LErεsvRι ò., University, 1θ74.
ιß
.ι
Αινοηειηιs ò.ò.. ºhe coming of the FΔench Roeεnτs \Λ/.,

Τºιε constitution ßη the early Revo]ution, μετÜφραση κατ Jacques-Louis David and Jean-
trYench revolution (June to πρüλογοò απü ιον R.R. Palmer, Louis Prieur, revolutionary
September, 1789),F, S. Crofts & []η εκδ. 1θ47], Princeton artists: the public, the
co., ΝÝα Υορκη 1θ27. University Press. Πρßνσιον popuJace, and images of the
Βοι.ταιο L.-G. Α.. r9B9. f1ench Reyolufion, Sτaτe
Ma,nkopr,;., Uniι-ersit1, of Neιy York Press,
La waie Revolution: reponse α
The abolition of feudaJ,ism: Alban1,. Νεα Υορκη 2000.
Madame d,e Stael, επτμÝλεια kar
οχüλτα Μ. Toda, Etampes, peasants, Iords, and legislators SΑιι,τε τ.ρ..
Clovis 19θ7. ßη the F1ench RevoLution, B]ack bread-White bread:
ΒυτιεR η.. University Park: Pennsylvania German inte]]ectua]s and the
As they it... the F1ench
sαττι State University Press, 1996. FYench Revo]ution, C οΙιιmb ßα,
ecrit Ι' Histoire de S.C.: Camden House ΙΘΒΒ,
Revolution, Harrap, Λονδßνο -NIichelet
1975. Ια RevoIution: Actes du Υ,η.ιοιιη ιιη.,
BaIzac and the F1ench colloque de Vascuil, 30 juin-ler Blood sjsfers., the Fyench
Revo]ution, Croom Helm: juillet 1θBθ,Universite de Revolution ßη uιomen's
Totowa. N.J.: Barnes & Noble, Besancon. Diffusion Les Belles Inemory, Basic Books, ΝÝα
ΝÝα Υüρκη 197Β. Lettres, Παρßσι 1θ93. Yüpkιr 1993 .

of the F'rench
-Chronic]e
Revolution, 1788- 17θ9, London:
Chronicle Publications.
Λονδßνο-ΝÝα Υüρκη 19Βθ.
CιRρτιιιιη .ι.Η..
The Abbe Sieyes. Αη essay ßη
the politics of the Fyench
revoIution, P.S. King & Son,
Λονδßνο Ι9Ι2.
CosslNI α,,
Aspects of the FΔench
Revo]ution, G. Braziller, Νεα
Υüρκη [196Β].
critique de Ια
-Dictionnaire
revo]ution francaise, [Α
critical dictionary of the
F7ench Revolution], ed.
Francois Furet-Mona Ozouf ,

μετÜφρ. Arthur Goldhammer,

Belknap Press of Harvard
University Press, ΚÝμπριτΖ-
ΜασαχουσÝιιη 1θΒθ.
Fηγεη yg.n.,
The character of the Fbench «Oýελλο στη Βοστßλη». Λιθογροφßα εποχÞò

50