tλ

t
α

;' {-ιιßγΛ

λ,t;ι. τιιΙrι..

\,/
ß;ß β}.ι

, _J,*

RοDοºτΙ
.-ICARNASsEI
- ο R ι ο G R ,\ Ρ }Ι ι L Ι,
: νιιΙt. λ{νS^R νΜ
χοι{ιΝΙΙΙνs ΙΝ,
ι/ιη Τι
,η
. ι!τ,ι,ι| ΙΙοrιιßτß Ι,ιΙ,τΙΙαι, Cοηγι,Ιο

\" (; ι) ν §- l,
ιΙΛΓι{Γι). s
GR],ΡΙιιι,
rJr8.

Σ ΤΡΑΠ
 ΕΕιΦριοτ,-ιι-Ξ, ΞΞπJÝηΒΡrον rω5

ΙΣΤOΡΙΚΑ
«ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ», ΟΝΟΙßΑΣΕ
ο ΚτκÝρων τον Ηρüδοτο, ιον πρþιο
που Ýφερε σε πÝραò επττυχþò Ýνα μεγÜλο
τοιορlκü Ýργο. ΓεννημÝνοò στην
Αλτκαρναοσü τηò ΜικρÜò Ασßαò γýρω σιο
4ΒO,π.Χ. απü γνωστη και μÜλλον ευπορη
οτκογÝνετα, ο Ηροδüιοò αναμßχθηκε απü
νεαρη ηλτκßα με ιην πολτττκη, με
αποτÝλεομα να εγκαιαλεßψετ ορτοιτκÜ ιην
τδταßιερη παιρßδα ιου και να Βρεθεß σιην
Αθηνα. Ττμηθηκε τδταßιερα kar πτθανüν να
χρησlμοποτÞδηκε απü τον Περτκλη -που
πρωιοστÜιησε σιη ΒρÜθευοη ιου - η
Ιστορßα ιου για λüγουò προπαγανδτσιτκουò
ιηò Αδηναò.
ΠολυταξτδεμÝνοò -περßπου μτα 10ετßα
ΜαρμÜρυη αφτÝρωσε σε περτηγησετò σιην ιüιε γνωστη
πρOτOμη τOυ οτκουμÝνη-, ο Ηρüδοιοò χαρακιηρßσιηκε
Ηροδüτου,
απü ιον ΑρτστοιÝλη, ΘουρτÝαò, γταιß
:'f + ισOρικOυ κOι
,$ εθνογρÜφου τηò
εγκατασιÜθηκε οτουò Θουρßουò, την
αρχαΙOτητOò αποτκßα που τδρυθηκε ιο 443 π.Χ. απü ιον
(Εθνικü Περικλη σιη ΜεγÜλη ΕλλÜδα, Το Ýργο
Αρχαιολογικü ιου. που διαιρÝθηκε απü ιουò
Μουσεßο Αλεξανδρινουò σε θ Βιβλßα,
Νüποληò)
χαρακιηρßΖετα1 απü ιον ßδτο «τστορßηò
απüδετξτò» Kar αναφερεται οτουò
Ελληνοπερστκουò πολÝμουò.
Ο Ηρüδοιοò πÝθανε γυρω οιο 420 π.Χ. kar
, αναφÝρειατ üιτ ειÜφη στην αγορÜ ιηò πüληò
ιων Θουρßων.
ΓΙστOριOγραφιαò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ]tßΙΑ tγιοιΡΑιΑ ιΣτοΡ!Α κΑι...

ΜΕΛΕτΗ ΕπΑßΑrιΗψΗ πΑΡΑιßΥο!
0ι Ýρευνεò ΚιÝναò... Μýθοι και
γýρω απü 0τζαλÜν πραγματικüτητα
τιò /στορεò τηò ορχαιüτηταò στιò /στορΙεò
του Ηροδüτου στον Ηρüδοτο του Ηροδüτου
 Απü τπν προfστορßα του σßαΒικοý κüσμου:
οι Neupoi του Ηροδüτου
ivar γνωσιü πωò η σημερτνÞ εθνοιτκÞ
φυστογνωμßα τηò κενιρτκηò, ιηò νοτιαò και
τηò αναι, Ευρþπηò εßνατ, καιÜ kupro λüγο,
το αποτÝλεσμα μταò εθνογενειτκηò δτεργαοßαò, η
οποßα εκτυλßσσειατ οιο γεωγραφτκü αυτü χþρο
κατÜ ιη δτÜρκεια του θ' μτσου ιηò πρþτηò μειÜ
Χρτστüν χτλτετßαò. Or οημερτνοß σλαβτκοß λαοß,
με Üλλα λüγτα, προÝρχοντατ απü πληθυσμοýò,
or οποßοτ μειοχτνßθηκαν στον κυρßωò ευρωπαßκü
χþρο απü την περτοχη ιηò σημ. Κ. Ουκρανßαò,
ιην αρχικη κοτιßδα των σλο'θτκþν λαþν.
Η δταπßστωση üιτ σιην Korvn Σλα6τκη (ιο
γλωσστκü κþδτκα απü ιον οποßο προÝρχοντατ or
σημερτνÝò σλα3τκÝò γλþσσεò) υπÜρχουν δÜνετεò
λÝξετò απü γλþσσεò, or φορεßò ιων οποßων εßνατ
εγκατεσιημÝνοτ κατÜ το δτÜστημα 500 π.Χ. - 500
μ.Χ. σε γεωγραφικÝò περιοχÝò που μαò εßνατ
γνωοιÝò, μαò οδηγεß, κατ' αναλογßαν, οιον
Κ#ß
προσδτορισμü ιηò αρχτκßò κοτιßδαò ιων
σλαβτκþν λαþν.
σιρþμα απü δÜνετεò λÝξετò, η προÝλευση ιων
οποßων εßνατ ιpavrkn. Πβ. π.χ. τουò üρουò ιηò
Κοτνηò ΣλαΒτκηò απü τα σημαστολογτκÜ πεδßα
τηò θρησκεßαò (bo g= ò 9.5,)), raj =« παρÜδεισοò »,
svet=«Üyroòl» κ.λπ.), ιηò ιεχνολογßαò
(tοροτ=«πÝλεκυò», Κοt=«καλýΒα, οτÜθλοò»,
òαsα=«κοýπα»), ιηò πανßδαò
(sobaka=« σκυλοò», chomestor=« το θηλαοιτκü
hamster»), ια ε8νωνýμια (ονομαοßεò ολα3τκþν
φυλων) Ανιατ, ΚροÜτατ, ΣÝρΒοτ κ.Ü.), των
οποßων το αρχτκü Ýιυμο ανÜνειατ σε τραντκÝò
γλþσσεò. Το δεδομÝνο αυιü οδηγησε την
Ýρευνα οιο συμπÝρασμα üττ η apxrkn κοτιßδα
των ΣλÜβων θα πρÝηετ γεωγραφτκÜ να
ΥεττνταΖε με ΠερτοΧεò οΠου ηιαν εΥΚαιεστημενα
οκυθτκÜ φυλα, τα οποßα, üπωò εßνατ γνωσιü.
ανÞκαν στην rpavrkn γλωσοτκη οτκογÝνετα.
ΕτιετδÞ üμωò γνωρßΖουμε üιτ, απü τον 7ο ar.
π.Χ., η περτοχη των σκυθτκþν φýλων
εκιετνüιαν οια Süρετα ιου Ευξεßνου Πüντου,
μειαξý των ποιαμþν ΔουνÜΒεωò kar Δον τüιε
δα υρÝπετ να συμπερÜνουμε üττ or Βüρετοτ
γεßτονÝò ιουò, or ΣλÜβοι, εßχαν εγκαιασιαδει
(περßπου απü τον 5ο ar. π.Χ.) στη ΝΔ Ρωστο- π
σημερτνη Ουκρανßα, δηλ. σιη δασþδη
γεωγραφτκη Ζþνη που θρßσκετατ σια ΒΔ τωò
οιεπþν Βüρεια ιου Ευξεßνου Πüντου.
Τ Ια την
Ι ομου
L ληροφορεò
που ανιλοýμε απü ιτò αναφορÝò του Ηροδüτω
yra ιουò Νευροýò, Ýνα λαü ιηò ευρωπαßκηò
Σαρμαιßαò που καιοτκεß σιη Νευρßδα γη, σαò
πηγÝò ιου Δνεßστερου. Οι Νευροß
εγκαιασιÜθηκαν εκεß, καιÜ ιον Ηρüδοτο, μτα
γενεÜ πρτν απü την εκσιραιεßα ιου Δαρεßου
καιÜ ιων Σκυθþν (513 π.Χ.). Μολονüιτ δεν ττπ τ
σκυθτκηò καιαγωγηò, εßχαν τα ßδτα με ιουò Ι
Σκυθεò Þδη kar Ýθτμα, θεωροýνταν μÜγοτ rrar
πτσιευüιαν üττ: «ετουò εκÜστου Üπαξ των
Νευρþν Ýκαστοò λυκοò γßνεται ημεραò ο,tηη
και αýτιò οπßσω εò ταυτü κατßστατα» (Ηροδ
Ιν, 105).
Οι πληροφορßεò που μαò παρÝχει το κεßμεττ,
ιου Ηροδüιου εντσχýουν ιην Ýνδετξη üττ or
«Νευροß» ιαυιßΖονιατ με τουò ΣλÜΒουò τηò
πρþτμηò περτüδου («ΠρωιοσλÜΒοτ»), δτüττ.
πρþιογ υπÜρχετ σαφßò αναφορα οτην
οτκονομτκη τουò οργÜνωση, που δταφÝρετ α-π
εκεßνη των Σκυθþν: or Νευροß εßνατ, καιÜ ιòπ
Ηρüδοτο, γεωργοß, οε ανιßδεση με τουò Σκυ€εò
που εivar νομÜδεò.
Μια δεýιερη Ýνδειξη που μαò παρÝχετ το
κετμενο ιου Ηροδüτου εßνατ ιο φαινüμενο ιη
λυκανθρωπßαò (δηλαδη: η τελετουργτκß μιτm
ιων αρρÝνων μελþν ιηò φυληò) που
χαρακιηρßΖετ ττò υπερθαιτκÝò δοξαοßεò ιωτ
σλαβτκþν λαþν. ακüμη και μετÜ τον
εΚΧρτοτταντομο τουò.
Mra τρßτη, τÝλοò. Ýνδειξη εßνατ ιο Ýιυμο. η
προÝλευση, ιου εθνωνυμßου «Νευροß», ιο οιΕ]ηò
σýμφωνα με ιουò ετδτκοýò, ανταποκρßνεται στ
μορφολογßα τηò ολαΒτκηò γλþοσαò (πβ. Ζ.
Golab, The Origins of the SLavs, Columbu-.
1θθ1, σ. 2Β2-2Β3),
Φαßδων
Ηρüδοτοò γεwßθηκε λßγο πρτν απü ιο 4Β0 (;) π.Χ. σιην Αλτκαρνασσü τηò
Καρßαò.
Η Αλτκαρνασσüò [σημερτνü Μπουντρουμ], που βρßσκεται αντßκρυ σιην Κω, στον
Κεραμετκü κüλπο, χιßσιηκε σε φυστκÜ οχυρß ιοποθεσßα ιου ακρωτηρßου Ζεφυρτο.
Or αυιüχθονεò κÜιοτκοτ, or ΚÜρεò, δταιηροýσαν τη γλþσσα τουò Kar ια Þ8η,
ακüμη ιην πολτττκÞ εξουσßα, οιη διÜρκετα τηò περστκηò κατοχηò λ.χ. [απü το 54Β
κ.ε.], üταν η Αλτκαρνασσüò δτοτκοýνιστ απü τυρÜwουò καρτκßò καταγωγηò.
Qσιüσο or ΚÜρεò συμθßωναν «ετρηντκÜ» με ιουò Δωριεßò αποßκουò, που εßχαν
φθÜσετ απü ιην Tporznva κατ το Αργοò, υενιαχüστα χρüντα πprv απü ιουò
ΠÝρσεò, λßγο μετÜ ιο 1000 π.Χ.(;) (ΣτρÜθων 8, 374).
Οι ΚÜρεò απü ιο συγχρωττσμü ιουò με το ελληντκü στοιχεßο þò Ýνα βαθμü
«εξελληνßσθηκαν», καθþò γßνονιαν r<ar μτκτοß γÜμοτ. Απüγονοò ενüò ιÝτοτου
γÜμου ηταν ο Ηρüδοιοò. Το üνομα ιου παιÝρα ιου (Λυξηò) κα1 του θεßου ιου
(Πανυαστò) εßνα1 καρτκÜ. Το üνομα ιηò μÜναò του (Δρυþ) και του αδελφοý του
(Θεüδωροò) εßνατ ελληντκÜ,
Οι Δωρτεßò, πολý πprv απü την περστκÞ κατÜκιηση, καιÝσιησαν την Αλτκαιινασσü
πρωιεýουσα τηò Δωρτκηò Εξαπüλεωò, που την αποτελοýσαν οι υüλετò: Λßνδοò,
Ιαλυσüò, ΚÜμετροò, Κωò, Κνßδοò, κατ ιον 6ο ar. π.Χ. η Αλτκαρνασσüò συμμειεßχε
με Üλλεò ελληνιχÝò πüλετò σιην ßδρυση ιηò ΝαυκρÜιεωò ιηò Ατγýπιου.
Στα χρüντα του Ηροδüιου η Αλτκαρνασσüò αποχþρησε απü ιη Δωρτκü ΕξÜπολι
καθþò απÝκιησε Ýναν τωντκü χαρακιηρα, üπωò φαßνετατ απü το πληθοò των
επιγραφþν σιην τωντκÞ που αποκαλýιlýηκαν,
Ακολοý8ησε η λυδικη κατοχÞ κατ απü ιο 548 π.Χ. η περστκÞ. «Ο Ηρüδοιοò το
466 (;) π.Χ. μαΖß με ιο θεßο του Πανυαστ. παßρνουν μÝροò σιην αποτυχημÝνη
επανÜσταση εναντßον του ιυρÜwου τηò Αλτκαρνασσου ΛυγδÜμτοò, yrou η εγγονου
ιηò Αριεμισßαò» -ιηò φοΒερηò αντρογυναßκαò που εßχε ακολουθÞσετ ιον ΞÝρξη
στη ναυμαχßα τηò Σαλαμßναò. (Δ.Ν. Μqιωýτη, «Ηροδüτου Ιστορßαι», εκδ.
Γκοβüστη, ΕτσαγωγÞ, σ. 32).
Τüιε ο Πανýαστò σκοτþθηκε kar ο Ηρüδοιοò Ýφυγε εξüρτστοò yra τη ΣÜμο.
Ακολοýθωò απü ιο 454 π.Χ. η Αλτκαρνασσüò ανηκετ σιην αθηναßκη συμμαχßα. το
γνωστü Πανιþνιον, κατ ο Ηρüδοτοò απü ιο 445 π.Χ. Βρßσκειαι σιη ΑθÞνα, üπου
συνδÝετατ μθ ιον ΠερτκλÞ kar με τον Σοφοκλß,
ΑνÜμεσα σιο 454 κατ το 445 π,Χ. τοποθειοýντατ με αρκειß πτθανüτητα τα μεγÜλα
ταξßδτα τοý τστορτκοý σε Μ. Ασßα, ΕλλÜδα, Αßγυπτο, Φorvikn, Μεσοποιαμßα.
Σκυθßα κ.α.
Ταξιδεýετ ωò περτηγητüò kar συγγρÜφετ ιην ,[στορßα του. ΘÝλετ να αποιυπþσει
«τα μεγÜλα και αξιοθαýμαστα επιτεýγματα των ανθρþπων και αι<üμη γη
ποια αιτßα πολÝμησαν μεταξý τουò».
Η παραιηρησÜ ιου (üψτò), η κρßση τον (γνþμη), η αναΖÞτησÞ ιον (ιστορßα), οι
συνομτλßεò του με τουò αυτüχθονεò (λüγοι) «δομοýν» ιο κεßμενü του,
Ο ΚτκÝρωναò τον αποκÜλεσε «πατÝρα τηò Ιστορßαò» [Pater historiae], kar or
Αλεξανδρτνοß φτλüλογοι, αργüιερα, «πηραν το Ýργο του υπü ιην προσιασßα ιουò»
(Α. Lesky, «Ιστορßα», εκδ, Κυρτακßδη, σ. 463).
Ο Ηρüδοτοò πÝ8ανε το 430 (;) π,Χ, σιη νεοßδρυμÝνη απü ιον Περτκλη
πανελλÞντα αποτκßα των Θουρßων σιη ΜεγÜλη ΕλλÜδα.

Νßκοò ΒαρδιÜιιπααlò

5
 IrIεε» Προ:ετΓιΣΕιΣ
,ι
ι'
,;
.{
ι
του Απιρεe Μeρκ,ηι.ττι ιι.ιRτογ
λÝκτορα Αρχαßαò Ελ\ηνικηò Φιλολογßαò,
ψιßμα Φýολογßαò, Πανεπιστιßμιο Πατρþν
ι η αρχαßα ελληντκÞ kprιrkn üσον α-
φορÜ το Ýργο Kar την τοτορτκß μÝθοδο του Ηρ,ο-
δüτου δεν υπηρξε καιÜ κανüνα αποδεκτÞ απü
τουò μειαγενÝσιερουò μελειητÝò, εντοýτοτò opr-
σμÝνεò απü ιτò απüψετò kar κρßσετò που Ýχουν
δταιυπωθεß για ιον ΑλτκαρνασσÝα τσιορτογρÜφο
προκαταλαμΒÜνουν με ιρüπο εκττληκττκü σýγ-
6
ß
χρονεò δταπτστþσετò kar θεωρßεò, που Ýκαναν στα-
δτακÜ ιην εμφÜντσß τουò καιÜ ιτò ιελευταßεò δε-
καετßεò σιον ιομÝα ιων ηροδüιετων σπουδþν. Π:ο
συγκεκρτμÝνα, συμφωνα με μτα Ýμμετρη επrylxr-
φη που υμνεß με αξτοοημεßωτο ενθουστασμü m
φημη ιηò Αλτκαρνασοοý, ο Ηρüδοιοò αποκαλετ-
τατ ττμηττκÜ «ο Ομηροò ιηò τστορτογραφßαò» kor
συγκαταλÝγετατ μÜλτστα ανÜμεσα στα ευκλεη ιÝ-
κνα που γÝwηοε η ξακουστη αυτÞ πüλη τηò Mr-
κρασßαò. Το εν λüγω ποßημα, του οποßου ο δημτ-
ουργüò παραμÝνει Üγνωστοò, τοποδειεßτατ xpor,r-
κÜ καιÜ ιην ελληντσιτκη περßοδο -πτθανüν προò
τα ιÝλη του 2ου ατþνα π.Χ, η ακüμη r<ar σιτò αρ
χÝò ιου 1ου ατþνα π.Χ,- kar εκτεßνεται σε 60 ελε-
 μον,.ΞαρqλγαΡ,.ζα4- γΔ,ιl.gΙΔrß;-,Þ-.,Ικ-9'σj-;.Ýρ')\ζ-μηηß.ßß7ιοlι'σ+- .

υο|ξ89' -;,d οσ7 j σω1η. μ;η,^σ\6-οßτ;τοσ -ιΚπ -Oι,οßΙ^ü-.,λΡ+#μ '

ξ φ. π1 λ/+^ισl,ο?i4,ω.9òdσßτSγrΤ;ý.,6Qα4ο(τ ßΞrτι. 4oS_a, -.r^-.:

-Τ^r;γ_,..1 ßJ 6 ß_;, a,daαÝοt Iß 2 ου |ι- ι,,,j, ηLο!ι'- Ρ '§-Ρý *,,"Jη .
-.r,*

λ Α, .ß. >ι,lχο u'- Εòττg, ^ß ; G{ γ *' 4" μ J ρα3 6--'ò;b*. ;. w

"
,.qομ'f,π-ο, *i.o τ ?.τrτ Ιrl, .-,οΙ L,,. ;λ

3ΜÞ dιη,. Ý.ßρ- γ --.λlß,Ý-,4ι-2ο|τ.€Ü- οl--

Ý \ß
I

μ'.' 1.;r-} ^ τυο-σt

ι .rrß_* ρ ß μ, ρ
,-θ ο{ 1αr-, .'ε;;Jν- J_g1.1-11. ( ιιαιτΙ\Χ.' "-^,- L+Ý^!,ιr*-
",-.ý ο."ρ
.'{§;ιft 1 7ι » ζ--'ιβγ :1-r-rro-σp Ý τ or..ir.σ Ý,..,r."., μο ß3 ο γ ι Þ ρ..Ιι ßιο-'
rrÝpcr ισ jι+ρÝÞ e- ßr, ξρ. ...λρ>ß.Jrμ-μ. j..- ý--; . Ι*+ß-'
"τg,ο
9ar-ιß;.σ þß}§'*, Ρ ýfτ:Ξα]1,, ;
-
ßr* ,r.ß,
γ,νρ{ρßι ι+γ"', σ-''ο-6ρ$,
ι
-.ι+,
1lf .' 6aal§Yrr'
στ ^
«J , 1
1ρ ο,r. ipi. ρ # μ
§ν ρ Ýο
ο .τ (-1 *¸ Φρ.-jÞ¸§τ .- ο, ρÝ' γ, Ý φ 4μ ?
ß, - .- τ
τ -σοΙ τι# ι aJ . ρο } /..ß, -ι ρr'η,,-η, !r.J}r+- .'ι9 μτ {λ*ßl-ιμ ο α_ r_. Ι Χ; aJ α
β
,jq,i Ý» -r.-ξγrφ§;-4Ρ ErL¿ Ý-υ
ξ", «ι Ü'γο,, -λυ
! ο L^, €.παΛ γß 4μ - '
σ -f { "-ºτ. ..; # .rlrrooτ'
='.lir_*,Sl
_-pξ, ßι, - ß-ο\. ;- or S|1 o.
L;*'l ;,,1"ε'λqοß.J.,1,Ý"ß-.rχ-. +ΙΧ-, λlιοß ζ.-o.1ºÝρ -r",1λ,ß «μηrσ [^λ
'l. lοτορικüò,
μυθοπλÜοτηò, ονθρωπολüγοò, γεωγρüφοò, εθνολüγοò. ΜαρμÜρινη προτομÞ του Ηροδüτου του ΑλικορνισσÝωò,
2. Το Ýργο του Ηρüδοτου εßναι χωρισμÝνο σε 9 Βιβλßο στο οποßα δüθηκαν το ονüμοτα των Μουσþγ.
Η σελßδα τßτλου χειρογρüφου του 2ου Βιβλßου των Ιστοριþντου, «ΕυτÝρπη» (ΒιβfuοθÞκη Βοπκαυοý, Ρþμη)

στßχουò. Η σημανττκß αυτη επτγραφß τηò ΕλλÜδαò.

ι σε μτα εμθληματτκη προθολη πε-
ερο η λτγüτερο γνωστþν συγγραφÝων, που
την καιαγωγß ιουò απü ιην Αλτκαρνασσü
J3-54). Η ιουοθÝτηοη ιου Ηροδüτου στην κο-
τηò Παραπανω αναΥραφηò, Που εκτοò ιων
περτλαμθÜνετ ττμηττκÝò αναφορÝò σε ποι-
η¾ωσμÝνου κýρουò, üπωò ο Ανδρτ»ν kar ο
αποιελεß σημανιτκß Ýνδετξη του ανε-
\αχτου θαυμασμου που ενÝπνεε ο τστορτκüò
Περστκþν πολÝμων σιουò ανθρþπουò ιηò ελ-
τκηò εποχηò, τδταßιερα στουò Ελληνεò ιων
\ßων ιηò Ιιονßαò, ιιου επτΖητοýσαν δτακαþò Ý-
φüπο δτασýνδεσηò με το Ýνδοξο παρελθüν
Δεν εßνατ τυχαßο üιτ or κÜιοικοτ τηò Αλτκαρ-
ναοσοý, τουλÜχτσιον ιρει.ò ατþνεò μετÜ ιο θÜναιο
του Ηροδüτου, με πηγαßο αßσθημα υπερηφÜνεταò,
αποτολμοýν να συγκρßνουν ιον περτþνυμο πρü-
γονü τουò με ιο θρυλτκü Ομηρο, τον αδταφτλονß-
κηιο αρχηγÝιη ιηò ελληντκηò γραμμαιεßαò. Οπωò
στην περßπιωση του ιραγωδτογρÜφου Σοφοκλý,
που Ýχει χαρακτηρτσιεß τüσο εýσιοχα απü ιο φτ-
λüσοφο ΠολÝμωνα ωò ο «ιραγlκüò Ομηροò»
(TrGI'iv, TIIb 115ab), ο Ηρüδοιοò ορθÜ παραλ-
ληλßΖετατ με ιο μÝγτστο ποιηιη του αρχαßου κü-
σμου, επετδß κυρßωò kar ο ßδτοò πÝτυχε να μειαγ-.
γßσετ στο επτκþν δταστÜσεων Ýργο ιου μlοr, οπο-)
ΙτΤεε: Προ:ετΓιΣΕιΣ

3. 0 Πανýοσιò
τοποθετοýσε τον ρÜμιλλη πεßρα Ζωηò Kar μταν ανεκτßμητη . ,_ -

Ηρüδοτο οτην οδηγουò και δτδÜχουò πολυττμουò κατ Βα _ --,-

κορυφÞ των ανανττκατÜοταιουò yra ιουò ανθρþπουò. ο\: :---_
ΑλικαρνασσÝων ιου Karpou του αλλÜ kar κÜθε εποχηò.
λογοτεχνþν ενþ Και' αναλογßαν προò την ομηρτκη l\;:-',_ -
ο ΚικÝρων (4) τον Ηροδοτοò περτγρÜφει την αδυοþπητη α_\:: τ
0[ρΙΟε «ΠOΤερ0 ιοσο αμφτρροΠη συΥκρουση αναμεσα ,--
τηò Ιοτορßοò» Ελληνεò Kar στουò ΒαρΒαρουò χωρßò ο\εδß_- :--
Βüλου να κυρταρχεßιατ απü κανενüò εßδοιò -..-
καιÜληψη υπÝρ ιων συμπαιρτωτþι,ιου. Η : ----_
ρη εξτσιüρηοη ιων γεγονüτων και οι Üφ8οι.
-
-
ρεκθαττκÝò διηγησετò. που φθÜνουν αρκεß., -- --
ρÝò σε σημεßο να αναπτýοοοντατ αβßαοια ]1 Ξ

κρüουριεò παρενθηκεò, καθτστουν περισσο_._:, : -

νÜγλυφη την αßοθηοη üττ κατ σ' αυτη ιπ, -.--,,]
ιρηση ανÜμεοα σε Αναιολη kar Δυοη το α\, Ξ
φρüνημα Kar η υπÝριερη πολεμικη αρε::, -τ _
Ελ.\ηνωτ, δεν αηοληγουν αναπüδραοια σιο _. -ο,
ιηò δρÜοηò οε Üκοπη σιραττωιτκη επιθο_\:_ ;= -
σι,ναμα Üνευ üρων ιιολιι ισιτκη òπικρÜιηση Ι ,

πτκü μεγαλεßο των 1στορτων ιου Ηροδüτοι -,, ]- -

υοßεò καιÜ ιο ραqιωδικü ηρüιυπο δταιηρο_-. _

αΚερατο ιον ενιονα ΠροφορτΚο Χαρακιηß,]

=
συνθεσηò τουò μÝοα απü αυτÜρκειò και πο_\,;: _---, _
μουò ßüγουò- Ýγκετιατ ακριθþò σιο γεγο\-οc ]--
αντßπαλοò κüσμοò ιηò Αναιοληò αναμειρα_- Ξ -
ιον ανιßστοτχü του ελληντκü επß ßσοτò üροιò --
ουσßα η ελληνοπερστκη συρραξη αποιε,\:: _-=-
πολυσημαντη σιτγμη οιην τστορτκη δταδρομ:,
=
αι,θρωποιηιαò. καια ιην οποßα μια π,j,-'r
προηγμÝνων πνευματτκÜ κατ ιεχνολογικα _:_τ _
Ýνθει, kar Ýνθεν τηò ΝΙεσογεßου ερχο\,ται ci :Ξ-
φη, Ýσιω kar βßατη, kar δοκιμÜΖουν ιο σιρα___ι- -
κü kar πολτττσττκü οπλοσιÜστü τουò ο Ýναò c.::-:---
ντι στον Üλλον, συνεπþò, ωò Üλλοò Ομη_:.,, ,:
Ηρüδοιοò καταφÝρνετ να αναδεßξετ το κε\-- Ξ
0òμα του επιστρατευονταò μια ετ-τυηωστακα :_,;-
δυιτκη μαιιÜ κατ μταν αξιοθαυμασια αι,α,\_-*-
σΚεψη.

ra Πρωτη φορα σιην οτκουμενη ε\-αò _-_-

ριογραφοò υπερθαßνετ τουò περιοριò-,l_-__ a
που òßχε θÝσετ σιην προοπτικη του \_:,ι-
η, φτλüτιμα θα λÝγαμε. ασκουμε\-η ,,_--:-
γραφßα ιων κÜθε εßδουò λογοποιþ\- .,-,- :
ι? ποχηò kar προσφÝρε1 μτα πολυδιÜστατη α\,,:,,:ß,-
ιtr μlκη αφηγηση με kprιrκn μεθοδο και, oτo;:,j_iι
ιου δυνατου. αδτÜσπαοτο θεμαιτκü Üξονα. 1.- -
var Üνευ σημαοßαò ιο γεγονοò οτι με εξαιρεò,-, -τ Ι
Στιò Ýστορ߀ò του l,{ροδüτου ο οντßποηοò Θουκυδßδη, που. παρÜ τα ανιιθÝτωò λεγομε,, - :-
νιληοε οημαντικÜ στοτχεßα απü τον Αλτκò.;-,τ-
κüσμοò τπò ΑνοτοΠηò οναμΕτρüτοι μ€ οÝα ομüιεχνü του, κανÝναò αλλοò ισιορικc: -:r:
ι
ι

τον οντßστοιχü του EnnnvιKo €πß ßσοιò üΡοιò αρχαßου κüσμου δεν επÝλεξε να εσιτÜσει τη\, .-Þ:-
J

σοχÞ του σε μßα kar μüνο πολεμικη α\-αμει;.!_-:-

ενþ μειαγενεστεροτ τοτορτογραφοτ, οπιυò οι α,τ,:-
ß
R

; Θεüπομποò, ΚιÞυπποò, ΚαλλτσθÝνηò, Φý-
και Πολýθτοò, μελÝιησαν μτα σuyKεkpr-
ισιορτκη περßοδο η περτÝγραψαν τη δρÜση
σημαßνονιοò ισιορτκοý προσþπου. Λαμθανο-
υυ' üψτν ιοý þò ιüτε αξιοθαýμασιου συγκε-
πεΖηò δτηγησηò Kar üοο ιο δυνατüν α-
ληπιηò τστορτκηò Ýρευναò, ο Ηρüδοτοò
αποκληθηκε απü το ρητορα και φιλüσοφο
-που υπßρξε τüσο εýστοχοò σττò κρß-
του για ιουò Ελληνεò συγγραφεßò- ο κατ' ε-
«παιÝραò τηò Ιστορßαò»,
!ροκαλεß üνιωò κατÜπληξη το γεγονüò üιτ μÝ-
στο συνιομüιαιο δτÜστημα ιων ιελευιαßων δε-
σημετþθηκε μlα εντυποστακÞ αναΖωπý-
ιου ενδταφÝροντοò yra τον pater historiae
ιην πλευρÜ των μελειηιþν τηò αρχαßαò ελ-
ιστορτογραφßαò, Αναμφßθολα, αυιÞ η
ιηò ερευναò, που προηΥουμθνωò ανττμε-
με Ýνιονο σκεπιτκτσμü ιη μεγαλευÞβολη
kar εθνογραφτκÞ οýνθεση ιου Ηροδü-
ειδτκüτερα σε σχÝση με ιην prima facie αυ-
ανττκετμεντκüτηια τηò ξυγγραφηò του Θου-
ßδη, οφεßλειατ κατÜ κýρτο λüγο σιη σιαδτακÞ
ιων ΥεντΚοιερων αποψεων Yra ιην r-
m φýση τηò τστορßαò ωò μεθüδου καιαγραφηò
ααρελθüνιοò kar εργαλεßου ανÜλυσηò τηò αν-
δραστηρτüτηταò σε üλεò ττò εκφÜνσετò
0ι συγκρßσαò
ιηò. Εν ανττθÝσετ προò ιον Θουκυδßδη, που ε- μεταξý Ηροδüτου
σιΙαΖετ την ΠροσοΧη ιου με τροΠο εΚουσΙα απερι- και 0μÞρου
σπαστο kar μονοδτÜσιατο σε ουγκεκρτμÝνα πολτιι- ονüγοντοι οτην
κÜ kar σιραιτωιτκÜ γεγονüια μταò ελλαδτκηò ουρ- αρχοιüτητα.
ραξηò, ο Ηρüδοτοò προσδßδετ στο κεντρτκü ιου ΠροτομÞ (5) του
θÝμα μτα πρωτüγνωρη εθνογραφτκß και γεωγρα- ιστορικοý κοι (6)
φτκη δτÜσιαση. ΑυιÞ ακρτθþò η πολυσχτδßò σý-
του πρþτου ποιητÞ
Ζευξη μταò ανεπττÞδευιηò οπτσθοθαιικηò αφηγη- (ΓλυποθÞκη
Μονüχου)
σηò Kar ενüò πολυεπßπεδου εθνολογτκοý kar ιο-
πογραφτκοý υλικου, η οποßα μÝχρτ πρüιτνοò Ýδτνε
λαβÞ σιη φτλολογτκη κριιτκη yra να εξαπολýσετ
ια βÝλη τηò, Ýφιασε σημερα να θεωρεßιατ ωò η με-
γαλýτερη αρειß των Ιστοριþν ιου Ηροδüιου, ε-
πετδÞ η σýγχρονη τστορτογραφßα ανεπτφýλακια
προκρßνετ πολυμορφα kar πολυστρþμαια τστορικÜ
αρχττεκιονßμαια και πρτμοδοτεß ιην ενσωμÜιωση
ετερüκληιων πληροφορτþν κατ τεκμηρßων σ' Ýνα
εvraio σýνολο. Συνεπþò, δεν εivar περßεργο üττ or
ραγδαßεò εξελßΕειò στον ιομÝα ιηò μελÝιηò του Ýρ-
γου ιου Ηροδüτου σημετþθηκαν κυρßωò σε θÝμα- )
ΠροσφÝρ€ι μιο ποßυδιüστοτη ονοδΡομικÞ
οφÞγηση μ€ ι(ΡιτικÞ μÝδοδο κοι. στο μÝτρο
του δυνοτοý, οδιüσποστο θεμοτικü üξονο
9
I..Τεε: Προ:ετΓιΣΕιΣ
7, 0 θουκυδßδηò
Üντλησεπολλü τα αφηγημαιτκηò συγκρüιησηò, δτακετμεντκηò
ιοτορικÜ στοιχεßο ουνÜφεταò, εΒνογραφικηò τεκμηρτωσηò Kar μετα-
απü τον Ηρüδοτο. φυστκου προθλημαιτσμου.
«ΙονικÞ» Αποτελεß αναμφßλεκιο γεγονοò üττ η επτστημη
μOρμαρΙνη ιηò αφηγημαιολογßαò επÝφερε μταν αξτοσημεßωτη
ΠρΟΤΟμÞ των δýο αλλαγη σιογ τρüπο
μελÝιηò τηò αρχαßαò ελληγτ-
συγγρOφεων κηò τσιορτογραφßαò. ωοτüσο, η δτηγηιτκη ουοια-
(ΑρχοΙολογΙκü ση του Ýργου του Ηροδüιου δεν Ýχετ ακüμη ανα-
ΜΟυσεßΟ λυθει σε üλο το ευροò ιηò εν ανττθÝοετ προò την
ΝüΠΟληò)
ξυγγραφη του Θουκυδßδη, που αιοιÝλεοε ανιτ-
κεßμενο εμιιερτοτατηò kar δτεξοδτκηò αφηγημαιο-
λογτκηò Ýρευναò απü το Βρειανü φιλολογο Ττμ
Ρουντ (Tim Rood) σιο περßφημο βιβλßο του
ff *ij{3i *} €ν{3γ α ftγ{ºμζ,ξßΚ Κ ßJμ*
η§ fr*ηη γ ι{(:!Ý *γ§, {3τ}§ ν € 1ι,
τfr*αμ*ν* μ* αΩft€§º ß}ffimft*ζ mΦ sft*αγ*ζ
Thucydides: Narrative and Explar.. -
(Oxford: 199Β). ΠαρÜ ιην Ýντονη λοτπüν ε.\,,_. _ -
μταò αναλυιτκüτερηò περτγραφηò kar δτετσδ ,
τερηò ερμηνεßαò των αφηγημαιτκþν δομ,_ -,
Ιστοριο-ιν ιου Ηροδüιου. Ýχουν συνιελεοτετ ,
λογα Βημαια προüδου προò αυτη την καιεßθ , - ,
κυρßωò μÝσα απü ττò ουμΒολÝò ιι,ιν Ι, Ν. ΚοΖ;=
ΜÝτμπελ Λανγι< (Mabel Lang), I. ΤΖ. Φ -
Γτονγι< (Ι.J,F, de Jong) και ΚαρολÜτν Ντουι:-
(Carolyn Dewald). Εναò πρüσΒετοò παρÜß
που ουνÝβαλε οημανττκÜ στην αναθÝρματ,ò:
ενδταφÝροντοò οχεττκÜ με ττò αq)ηγημαιτκ. _
θüδουò κατ ιεχντκÝò ιου Ηροδüιου ηιαν ]1 :
κüιερη ιÜοη των ηροδοιολüγων να προσπε.\ι:,
ττò .Ιστορßεò με γνþμονα ιτò ετδτκÝò γνþσεß ,
διαθειουμε για ιη συγκεκριμÝνη εποχη
χþν του 5ου ατþνα π,Χ.
ι,
Εισι. συμφωνα με ιη νüα οπτικη, ιο γι\,η"
ιτ ο Ηρüδοιοò Ýδρασε kar συνÝΒεσε ιο Ýρ!,
στο πλαßστο ενüò και' εξοχην «προφορικο.
 ()ιΙοι
1Ι ι \\,[)ßτ}ιιιαι()ßrυ\,Ιι ι]ι(ι\ ιÝ,òιlρι t1-

1ιιιß}ιß\,ι1. Πß]ι Πι Ι \,(ι αò,'κι1(,'ι ιß(ιt(ι.\υtιιßιΙ

]ι (ttn\, (ι(ιιιτ!ιι|_ιαιικιι τοι] ιιι θοtjιι ιιòιτ τ;ιοι,
,ιι \ο\,ιιò ιßα1 ]ιßιι)ου(,ß(ισιιò ι(,)\- ι(,iι()ριιß(,)\,
., ,τ. ΙlIιιιtιιl.\() ι,ι\,αι ()ιι ι,χ()ι]ν ιιτ,ρ(ιοι,] ßι-
Πιι οΙ ιtι ß)εò ι Κι 1\,ε(, ]Ιι)ι_ οι φτ\(),\()Ιο] ιιι
^aι ιι1 t ΙΙιιι()\,]Ι Κ(ιτ tιßßιaιΙΤι(,)ι() ε\,ßjι(ιφεΙ.)()\
'- (j(ι\- (ι\'ι ι(ι)cι(jι τ(, κιιι ()(ι)(ι\ιι(ιι(ι (jι() ι ß)\ο
,ßιιιιιι-. ιι (ικ()ιιιι εq)ß)(ιν(ι\ι (,ιο (,ιιιιει() \,(ι
-:ßιιι(,()ι]\, fιιrιplιιltιιl, ιιι\ ε]\ ιßυρ()ιτιιòι ι(,]\
ßßCιι ιιι\ ιι\ιτθcιιιιιιτ,ετιι ι(ι)\- ]ιι [)ι!ρ(ιι|ιιιι\ ιι)ι.
:,ιL (ιιΙΟ ιιΙ\ ,\\]}.ß(ιρ\,(ι('iaj(). \]Κòιι() t)ιι ιτιιιτ
,\ß ιι)ι(j()υLιι οτ1 () Ι Ιροtß()1(ιò bιικ;ιßιΖτ,ι οι,ιι,ιò,.

,ο ι \Cι πο.\ι,π.\ιικιι ι;υιßιτ-τlιßι.\ß)ι1,/ι,. ιιιòι }ιι,,

1ρ(ι ΠΟ_\ιι ιιιιι)\, ΙΙι)οqι()ρlΚ(ι)\, ΙΙα[)ßιß)()σειιι\,.
:Κ\( ΙtιιΖß,\ ι{ιι ,,ι ιι,\\ι ι \ß ι Jι|Κο ι;ι (;ιιιιι(ι
)ρΙι ò ι(]ι

ιδιι(()ιι ι](ι. ιι Η ριιtιοτιιι, (ιιιο(ιιι,ι,\ ι τ (,iκ()]]ι

]ιòι \,(ι α\'(ι]](ιΙ]α\ (ιΥΓι (ιιtοιß \ιισιΙι\.ιι tß(ι]
ßιο\1) ιlι ßιιιßι1 ιοι διιιßJιι;η λ(ιι ι,κιιLιι1(,ι1
\ ι(ι ι(ι \,ι,\ ()\,οιßι. πρßι\,ιιτι π()υ θιι ßι ιιοκ(ι
\ιιιι ιιριιΙ).\ιιιιιιι ιιßιι ιι,ι()ρικ]ι ι υ(jι,\ ιιδιι,
ι ι\|,ι \()ιιι \ι,ιι. lιι\'ΟΙι \\ ΙΚιι Π(Ιρ(ιßιιιιι\']ßι.
. ιι]οι ('ι(ιΖε,ι ι\(ι\ (ιιß)ιιγιιιιιιιτκιι κιισlιιι πο.\-
' Κ(] ] (ι\ ΙΙιlιò11;1ß, )\ οιι,ι(ι)\-, ιι\ιισl_ιι ι,ο 1ιι
, : \,\ιl.\ι (, π(ιß)(ι.\,\(ι\ ß ò ιßιιι ε\-(ι \\rιοσιιlιιτ,ι ι, Η σýγκρουση Δýσηò-ΑνοτολÞò που δ|απερνü
!ιι)\ ιι (, Βι Βιιtι,ιι,. ιΙ ιιtΙιιιλειιιιιΙ Κιιι Κtιιtι την ,,lλιüδ0,, του 0μÞρου (8) επονολομβüνετOι στο Ýργο του Ηροδüτου
,_,{ L Ε\,(;ιιι| ι(tΙιιι(,'ιΙ ι\ tßι(ιθι, ι(,)\, α(ι)]]\ ιΙσι (ι )\ Ο ιι] με τOυò Ελληνοπερσικουò πολÝμουò (9)
ε|-ιιυtιιιι ι)( )\,ι1 ιιr \Ι)()\()Υρ(ι(ι)ιΚΙ1 tΙιlρ(ι-
,\ τι \ ()\ ()ι( )\ \( ]1]](, ()Lι(|)(, (ιυΙ ιι ιΙ ιιßßιιικlιι,
] ι)ßι(Ι)ΙΙ (ΙΙΙο(jΙΙ(]ιj|l(ΙΙι,Ι\' Ι1 ι Κτι ι(ιΙΙε\1 Ι\' ΙΙ(ι,
,:Ιιι,ιι, ß)ιιßΥητ,ι (ι)\, \,(ι διτμιιιιι,ρl,ι,ι tη\, ι,\,ιι
]ßß ιι(ικι []ι ι(Π ]( j] ι()υ. Ι 1 οι ιιι;ß)οΒιιòιιΙò ιß ι\ tlσ ιΙ
]ι\ ιlC,ιιò ι()υ Ι]ι)()δοι()ι:1ιε ιι,\n ιι1\ πο,\L(]ιι,)-
ι]ι\, ιτ()\υδ](ι(jιι((,ιι τιτò ι,ιιοβ()ιιΙJι,ιι(ιι (ιπa)
. ß()ò Οt] (,ι,ιιιßι ιß()Ι\( )\,ι(ι οιι()υ () ιιß)()q)()[)ιΚοò
1(ΙΙΙ\εΙ Ι(1 ΙΙ[)ιιΙΙΙl(Ι ('ε'σ\Ι('ΙΙ ΙΙΙ Ι() \Ι)(]ΙΙΙΙ).
_ \ι ιΙια ι(,)\ Πι [)ιΙΙ tßι)()ι ιυ\- L() QΙJιιιtι |.)Ο
]()\,ΟΙ
_:,, tr, ιιιιριιι,σι(ιΖι ι(ι] ιιι i)ι(j(,()ιεΙ)() ()ιιtrιιιßιι ι;υ,

]]ßιι \,() κ(ιΙ α(ι)]Ι\ ιΙιι(ιιιΚ(ι Κßιι(ισt(ι,\(ΙΥΙιι,\,Ο (ι-

],, \,,ι-ιιρ(]. .j\ι tß()\, \(ι()ιικο ιι(ιρι,\ε)()\-. ι ιιιιrßι1
.,ι διιιlιιιυlιι \() (|]ò ιιι() (]ιι}ι(ινιικ(). ει]ιιι \ετ
,ιιιιι 1ΙιΙι, ()1ΙΙι((jι(ιò ιß()ι\(ι)\ ]ιßΙΙ \ι ιιοι,ι)\ ιιι:
_ ιι)ιΙι-ι (]υ\\(ι Jιι ιΙJ()Ιι() Κ(ιΙ)()ρι(jιΙιßο. ιιt (,υ,
,_ιι
\,]Ι ι(ιι ιοt]ΙιßΙ ιicι] ιlΙ \t,\,ιΚΟιι ß)]1 Π(),\ιιΙ-
, ιτ.]Ιι(ι σι\,ιι,Ι(ι\ ιιε,\,( )\, ()μ(ιß;(,ι\- ι] (ιt(üιιιΙ κ(ιΙ
,\Ι|(ι ιΙΙ\ Παρ(ΙΙΙ(ι\'(,ι ßιΙ(ιΠΙ(,|ι,ιι;|ι ι;ι \'ιι\'ι ιßιι
_ι ιΟ ('iυLιΙιιρ(ι(,Ιι(ι οιι κ(ιι Ιι()\1) ]1 t)ι(ιτιΙι)ιΙ(,ιΙ
\ ιßι Κριιιε\,tΙq ιιαρaιtß()(,jη(, ΟιΟ β(ιθο(, ι()υ
,.

, (ιπ()ιε\()υ(jι εε ()ρι(,μ()υ \ ι(ι ιοιò l.]\\nr ι ò

.1(]t()\ ß(ιι\, ßιρΧιιι\, Ιοι- 5ιιυ ιιιιßιι,ιι ιι Χ. ιιι(ι\,
,. Κ(ιι κ(ιι(ι ß,υ\,ι ΙιιΙßι ιr tjrει<tjιkιrι;ιι CιΠ() ιιι-
_,_(, ιΙι)ο(Ι)()ß)ΙΚιΙQ ιΙ(ιρ(ιß)()(jη(, ιιι(ιò tßιΚιΙ(, ιιΙò

]ιι(ι(, κ(ιι (ι \ιιθ()(ρ(ι\,ιι(ιò ε,}ß \(ιιιβ(ι\ οι(ι\, ( )ò

)
11
Ι\εε: Προ:ετΓιΣΕιΣ
,l0.
ΜÝσα οπü
τουò Περσικοýò εντελþò δτκατολογημÝνη.
πολÝμουò ο ΕπομÝνωò, λαμΒÜνονταò υπ'üψτν ιον üγκο του
Ηρüδοτοò προφορτκοý υλτκου, υου κληροδοιεßτατ απü γε-
οναδεικνýει τη ντÜ σε γεντÜ με ιρüπουò υοτκßλουò kar δτÜφορουò
θεολογικÞ φυστκÜ μειαξý τουò -ανÜμεσα σε αυιουò επτβÜλ-
οπιüτητα η οποßα λετατ να προσμειρηθεß και η σφýΖουσα ,Ιογο-
επιφÝρει το
θρßομβο των
γραφικη παρÜδοοη- το εγχεßρημα του Ηροδüτου
πρÝπετ να ιο εκιτμßοουμε υπü το πρßσμα των ετδτ-
ΕλλÞνων.
κþν παραμÝτρων ιηò εποχßò του, κατÜ την οποßα
ΠαρÜστσση απü
Ýδρασαν αξτüλογοτ λογοποιοß, που δεν υσιεροý-
ερυθρüμορφο
σαν οιο ελÜχτστο σε kprιrkn δτÜθεση kar φτλÝ-
αγγεßο
ρευνο πνεýμα. Ειστ η τσιορτκη σýνθεση του Ηρο-
Ο Ηρüδοτοò δßκα!α οποκηÞΕηκε
οπü το ΡÞτοΡο κοι φιf,üσοφο ΚικÝΡωνο
ο κοτ' εξοχην «ποτÝΡοò τπò ΙστοΡßαò»
δüιου εμπλεκειατ, εßιε ηθελημÝνα εßτε αθÝλητα,
σ' Ýνα τδτüμορφο πατχνßδτ εξωκετμεντκþν συσχε-
ιτσμþν. Συμφωνα με τα δτδÜγματα ιηò δτακετμεντ-
κηò θεωρßαò -ανÜλογα με την ιερßπιωοη τηò r-
σιορικηò πραγματεßαò ιου Θουκυδßδη- η αναπü-
ιρεπτη Ýνταξη του ηροδüτετου Ýργου σε μτα συ-
γκεκρτμÝνη αρχατοελληντκη λογοιεχντκη παρÜ-
δοση προýποθÝιετ την υπÝρΒαση κÜθε σιενÜ προ-
σωπτκοý συγγραφτκοý περτγρÞιτιιqlοò l<ar την ε-
γκαιÜλειψη κÜθε απüπετραò προò τη δημτουργßα
μταò ολωσδτüλου ανεξÜρτητηò ιστορτογραφτκηò υ-
υüοταοηò. Εýλογο εßνατ üιι ο τσιορτκüò συνδταλÝ-
γειατ δημτουργτκÜ με ιουò προγενÝσιερουò,λ ο γο-
1r,
ποιοýò kar επηρεÜΖετ, Üμεσα η Ýμμεσα, τGò Ε
ταγενÝστερουò τστορτογρÜφουò. ωστüσο. ση-
κρτμÝνα κωδτκουοτημÝνα σημεßα ιηò αφπμ{
του μποροýν ανÜ πÜσα σιτγμη να παρα3_\fu
ακüμη r<ar με γνωσιεò ποτηττκÝò πραγματε8τ]
ιων Περστκþν πολÝμων Kar με την εν γÝτττ ηq
φορτκη παρÜδοση τηò εποχηò, που εßχε αrτòτΙ
τον Περσþν στη qι_
ρα χε επιδαψι\ει{
στο τηò ελληιτκττq|
λευθερßαò ττμÝò ανÜλογεò με εκεßνεò των μαΞπ
του Τρωτκοý πολÝμου. 1
ΕπτπροσθÝτωò. η επßμονη αναΖÞτηοη μζ D{
χüν συγκεκριμÝνηò θεολογßαò σιτò 1στορτòJ
Ηροδüτου
σΧειη με
σμοý rpa
σιην εξισιüρηση ιων Περστκþν πολÝμων.
φßλεκτα, η θεολογτκη ατιτüτηια των ιοτορικ(f,
γονüτων απηχεß ανÜλογουò τρüπουò ιων
ποιηιþν, που συχνÜ αποδßδουν ιτò εκÜστοιε
ματτκÝò ανατροπÝò οε ευουρÜντα υαρÝμΒαση τ
κüμη πραγμαιεýοντατ ια μυθολογτκÜ σ
ωοÜν να ηταν απüτοκα ενüò αμετÜκλητου
οχεδßου. ΒεΒαßωò, εν üψετ ιηò στενßò
σηò τοτορßαò kar ιραγωδßαò μÝσω τηò
συνÜφεταò, υροκýπτουν σοΒαρÜ Ζητßμαια
ετδτκüιερα δυσεπßλυτα παρεμφερη ι
ηθτκηò ιÜξηò, που Üπτοντατ γεντκüιερων
μαιτκþν, κοτνωντκþν kar πολτιτκþν θεμÜτοττ
εποχηò του 5ου ατþνα π.Χ.
υμφωνα με ιην πλετονüιηια ιων
τþν, ο υερßφημοò νομοò του «αντ
δüιοò» (lex talionis) συνÝχετ ωò
παρονομαστηò ιην roιoprκÞ συνθεση
Ηροδüιου, το γεγονüò αυιü δεν πρÝπα
μαò εκπλßσοετ, δτüττ η παραυÜνω nErkn ε
αποιελεß Ýναν απü ιουò ακρογωνταßουò λßθοιò
αρχαßαò ελληντκηò θρησκεßαò. Δεν εßναι
ματτκü üιτ ο αδυσþυητοò νüμοò τηò «αν
σηò» επτιελεß πρωιαρχτκη λετιουργßα στητ
ναßκη ιραγωδßα, επετδη αρκετÝò φορÝò or
κοß ποτηιÝò επτΖητοýν να φωτßσουν τα μυθτχα
γονüια μÝσω ευρýιερων θρησκευιτκþν
συμφωνα με ια οποßα or ατττεò συγκεκρ
συμθÜντων εßνατ δυναιü να αναχθουν ωò επ
πλεßστον σε παρελθονττκÜ ηθτκÜ
Εν ανιτθÝσετ προò τον Θουκυδßδη, που υ
εν ιολλοßò ιο νüμο ιηò ιυχατüιηταò σιο
γßγνεσθατ, ο Ηρüδοιοò αποδετκνýεται σε ε\
ιερο θαθμü εκφραστηò μταò περτσσüτερο
νηστακüò εναιÝντσηò ιηò ανθρþπτνηò μοßραò ε-
πετδη εκ ιων ττραγμÜιων τοποθετεßτατ στο
μτο ΠροφορτΚοτηιαò Kar εΥΥραμμαιοσυνηò, \Ξl}
 :πτδρα εξευμεντσιτκÜ σε üποτα Üκρωò ρε-
-,:ι θεþρηση ιηò ατ,θρþπινηò ετμαρμΓνηò.
μ κοσμο που ο Üνθρωποò kar η ευδατμονßα
πmΓ - |,υυ\-ιαι σχι δüν αθιρμαια σια χÝρια ιων υ-
.ιι<υιν δυνÜμεων. ο Ηρüδοιοò παρουστÜΖει
m -,,υι,ò να ενtßιαφßρονιαΙ Ζ(υηρα γιο τα αν-
ιfu, - ι ιι,\ασμαια και ιδιαιιερα \ ια ιην καιßσχυ-
rιkaiou σιτò ανθρþπτνεò υποθÝσετò, ο ανü-
ιι,ιοò,,ανθρωΠιομ()ò» tιιυ ιιßιορtκου αηü
Η ,,,ι(ι.
που προýποθÝιι ι μια περισσüιΓρο κα-
ßΙ]θßΓ :,ιιÝ,νη òτκüνα ιηò δετκηò ιÜξηò, προοδßδετ
._ro μεγαλεßο σια opera nlorta]ia, συνÜμα
h, .ßcιΒτστÜ εμφανÝσιερη ιην απüσταση μεταξυ
.,ατ ανθρþπου.
] ]τκραιουσα σημερα ιαση ιων ερευνηιων
ιιι, αποκλι,ισιικη μελÝιη ιων ακρα|qινþò
h ,]\νικþν πλευρþν ιου Ýργου ιου Ι{ροδüτου
ικαιολογεßιαι να παραθλÝπει ιο\ι ανεξÜ-
,. ι θνογραφικο ιιλουιο που συμπι ριεχι,ιαι
.,τορßεò. ΣημανιικÝò ουμΒολÝò σιον ιομÝα
ψ που απατιεß απü τον τοτοριοδßφη μτα ευρυ- 11. ΠολλÝò οπü τιò
.ποιτιεßα ιων πηγþγ Ýχουν καιαδεßξε:τ ιιr μηρßωοη ιου Ηροδüιου, κÜδε καλοπροαßρειοò γνωσεΙò μOò γΙα
,ατοιηια αλλÜ και ιην εγκυρüι ηια ιηò ι]ρο- (ιυγχρονοò αναγνþστηò των Ιστοριων οφεßλετ να τουò Σκýθεò τιò
Η . ιò καιαγρα(ιηò üοον αιlιορÜ ιη Βαθυιερη λÜβει υπ'üψιν του Lo γεγονüò üττ ο ιστορτογραφοò οφεßλουμε οτον
:τ \αþν οπωò οι Αιγυπττοτ, οτ Σκυθεò, or Λυ- απü ιην Αλτκαρναοοü παρουστÜΖετ μια διαδλα- Ηρüδοτο. Εφιπποι
._ι.r qιυσικÜ οι ΠÝρσεò. Κυρßοlò. μÝσα απü α- σμενη, üχι üμωò οκüιιμα διασιρεΒλωμÝνη, ετκü- πολεμιστÝò
;ικÜ σχημαια και αιιοκαλυπιτκÜ δßπολα, ο να ιου θαρΒαρικου κüσμου. Eivar πτδανüν ο ΞÝρ- κοτοβÜλλουν Ýναν
}- Σκýθη πολεμιστÞ.
ιιοò εξειÜΖε:τ την ανιτθειικη σχÝοη trλλη ξηò να μην αποδεßχΒηκε ευνοουμενοò των θεþν,
Πορüσταση απü
._αι ΒαρΒÜρων Kar ιlò διαδοχτκÝò ανιανακλÜ- üπωò ιον ιταρουοτÜΖετ η ελληντκη προφορτκη πα-
μελονüμορφη
ηò. üπωò δεσποιτομüò kar δημοκραιßα, υπε- ρÜδοοη Kar μÝσω αυιηò κατ ο Ηρüδοιοò. παρ' üλ'
]ι ,ι και εχεφροσι,ι,η. υ.\ισμυò και αρΓιη. αοc- αυια Παρ(ιμενετ Κα1 μεια τΙlν εΠαΙσΧυντΙΙ ου\,τρτ-
οινοχüη του
510 π.Χ.
º rar ευλÜβετα. Μολονüιι ια αρχαιολογτκÜ δε- βη ιου σιην Ελλαδα Ýναò υπολογßσιμοò παρÜγων (Μουσεßο Τüμπα)
-,α ωò επß ιο ιτλεßσιον επαληθευουν την ιεκ- ενüιηιαò κατ σιαθερüιηιαò σιπ, απÝρα\,ιιτ «ο,ο,r- )
1

'J

\, ij
-1

'ι
12. Λυδοß
- προσφÝρουν
μετολλικÜ
ελÜσματα στον
ιj. ΠÝρση βασιλιü.
ΑνÜγλυφη
παρÜστοση οπü το
ονüκτορο των
Απαδüνων
(ΠερσÝπολιò)

r3
ΝΕΕΣ Προ:εΓΓιΣΕιΣ

13. Γιο τον ΞÝρξη

η οποτυχßα τηò κüμη kar μετÜ ιην ηττα ιων Περσþν απü το
ελληυκÞò ληντκü ανττπερστκü μÝιωπο η δυναοτεßα
εκοτροτεßοò Αχατμεντδþν, κα8þò επßσηò kar το πολτυτòü
σποτελοýσε μüνο πρüγραμμα, που πρþτοò ο Δqτßοò εßχε
Ýγο συμβÜγ τηò ρßσετ, δεν δεßχνουν σημÜδτα ενδοττκüτηταò ß
πολυκýμοντηò τοπÜθεταò. Eivar θλιθερü βÝβατα üιτ ο
βοαλεßαò του. κüσμοò θα συνεχßσετ και στο μüλλον να
Ανüγλυφη οτÞλη ακουσΙα η εΚουσΙα με Υνωμονα ιτò οΧεοετò
στηυ ΠερσÝπολη το ΜεγÜλο ΒαστλÝα.

κß ενδοχþρα. ΕΕÜλλου, θεωρημÝνη απü μτα Üλ-
ΒΒΔΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ε. J. Bakker, I.J.F. de Jong-H. ναη ΙVees (επτμ.)
BriJI's Companion to Herodotus (Leiden, Boston
ΚüΙη)
D. Boedeker (2000), «Herodotus' Genres», στο Μ.
Depeτv-D. obbink (επτμ.) (2000), Matrices of Gεηιτ-
Authors, Canons and Society (Cambridge, Mass.),
97_114
Ρ. S. Derow-R. Parker (επτμ.) (2ω3), IIerodotus and
World: Essays fτοm α Confeτence ßη Memory of W.
Forresf (Oxford)
Μ.Α. Flower-J. Marincola (2Ο02), Herodotus:
ΒοοΚ 1Χ (Cambridge)
S. Goldhill (2Φ2), The Invention of Prose G&R Neι
Surveys ßη the Classics Νο. 32 (Oxford), σελ. 10-ζΙ4
S, Hornblower (19θ2), «Thucydides' Use of
οτο J. Sanders (επτμ.), ΦΙΔΟΖlΑΚαΝ: Lakonian
ßη Honour of Hector Catlrhg (Athens) [τþρα στο S.
Hornblower (1θθ6), Α Commentary οη ºhucydides
Volume ΙΙ: Books Ιν-ν. 24 (oxford), σελ, 1θ-38]
S. Hornblower, (2ω3), Θουκυδßαηò, Ο Ιοτορικüò κοι
Εργο του, μτφρ. Α. ΜαττÜτη, πρüλ..εmμ. Α.
ΜαρκανιωνÜτοò (ΑθÞνα), σελ. 53-78
W.W. Ηοιν-J. Wells (1θ28'), Α Commentary οη
HerodotLs, τüμ. 2 (oxford)
J.K. ΚαΖαΖߧ (1978), IΙerodotus'Storjes and Histortr
Proppian Analysis οf his Narrative ?eci,ιlique (δfi.
University of lllinois)
δτατρ.,
M,L, Lang (Ιθ84), Herodotean Narτative and
(Cambridge, Mass,, London)
Ν. Luraghi (επτμ.) (2001), ºhe Historian's Craft ßη
Age of Herodofus (Oxford)
J. Marincola (2Φ1), Greek Ιtjstorians G-R Nevl
Surveys ßη the Classics Νο. 31 (Oxford), σελ. 58-Φ
J.L, Myres (1953), Iterodotus: Fatheτ οf History
(oxford)
Δ.Ν. Μαρωνßτηò (1964), Ηροδüτου Ιστορßαι Κλειþ
(ΑθÞνα)
I.Ν, ΠερυσινÜκηò (1θθ8'), Η Ýννοlα του Πλοýτου στηγ
« ιστορßην» του Ηροδüτου (ΙιοÜwτνα)

λη σκοπτÜ, αυτÞ καθαυτÞ η ελληνοπερστκÞ οý-
γκρουση δεν αποτελεß τßποτε Üλλο υαρÜ Ýνα δε-
σπüΖουοαò κλßμακαò επετσüδτο γτα τον Ýλεγχο
του Aryaiou Kar ιηò ευρýιερηò περτοχηò, ΑλλÜ α-
Ο ιστοριογΡüφοò ποΡουσýζει μιο διοδßΙοσμÝνη,
üχι üμωò σκüπιμο διοστρεΕßωμÝνη,
òικüνα του ΒοΡΒοΡικοý κüσμου
J. Romm (2οο4), Ηρüδοτοò: Ο Ιστορlκüò και το Εργο
μτφρ. Π. ΠολυκÜρπου, επτμ.-πρüλ. Α, ΜαρκαντωνÜτοò
(ΑθÞνα)
Τ. Rood (1θθθ), «Thucydides' Persian Wars», στο C§
Kraus (επτμ.) (1θθθ), The Liιnits of Historiogaphy
Genrc and Narrative ßη Ancient HistoricaL Text.s
(Leiden), σελ. 141-16θ
Η. Σπυρüπουλοò (1θ98), Ηιηþτου Ιστορßα ΒιΒλßο
Κ,Ιεßþ (ΑδÞνα) kar (1θθ8), Ηlηδüτυ Ιστορßα Βýλßο
Δεýτερο: ΕυτÝρπη και Βýλßο Τρßτο: ΘÜλεια (Αθftm)
Γ. Συντομüροò (20oL), Ηρüδοτοò: Βýλßο Ζ'- Πολýμνπ
(Θεοσαλονßχη) kar (2ω2), Ηρüδοτοò: ΒιΒλßο Η'
(Θεσσαλονßκη)
 π.Χ. 457 Εγκαθßστατατ οτουò Θουρßουò, εξ
Μαραθþνα or Aθnvaior kar οι Ανεγεßρονιατ ια ΜακρÜ Τεßχη ου και αποκτÜ ιο προσωνýμτο
ßουò νικουν ιουò ΠÝρσεò μεσω ιων οΠοΙων εΠΙΚοΙνωνουν η Θουρτοò
ΑθÞνα kar ο ΠετρατÜò 43τ
ι ο θαστλτÜò των Περσþν 455 Οι Αδηναßοι τδρυουν ιην αποτκßα
ßοò Α κατ τον δταδÝχειατ ο Οτ ελληντκÝò πüλετò σια ιηò Αμφßποληò
μτκραοιαττκÜ παρÜλτα αποττνÜΖουν 432
þ 48ο την περστΚη ΚαιοΧη ΚαΙ ιον Εκδηλþνειατ αυοστασßα τηò
σιη δωρτκß
τατ ο Ηρüδοτοò ιýραwο Λυγδαμι. Ο Ηρüδοτοò Ποιßδαταò σιη Χαλκτδτκß. ΑρχßΖει
ιηò Αλικαρναοσοý, πüλη cπτσιρεφετ στη γενÝτετρÜ του η καιασκευß των Προπυλαßων
μτκρασταιτκþν παραλßωγ γτοò Αλχαρνασσü οιην Ακρüπολη
-ýξη kar ιηò Δρυουò 45ο 43ß
Ο Ηρüδοτοò μετο3αßνετ στην ΑρχßΖετ ο Πελοποννηστακüò
το Ναυιτκü Νüμο ιου ΑθÞνα. ΓνωρßΖετατ με τον πüλεμοò
λß ξεκτνÜ η περßοδοò ιηò Περικλη, το σοφιστη Πρωιαγüρα 43ο
ßαò των Αθηναßων kar το δραματουργü Σοφοκλη ΕμφανßΖειατ ο λοτμüò στην ΑθÞνα
443 π.426
Ξρξπò ετσβÜλλετ σιον ΣυμμειÝχετ σιον αποικτσμü ιων Πεθαßνει μÜλλον σιουò Θουρßουò
χþρο. ΜÜχη ιων Θουρßων που ιδρýεται κονιÜ στα ο Ηρüδοτοò. ΑρισιοφÜνηò,
υλþν kar ναυμαχßα ιηò ερεßυτα τηò Συθαρηò. ΒαΒυλþνιοι

ιων Πλατατþν
ΗΡΟΔΟΤΟΥ ΔΟ
αυü τουò ολτγαρχτκοýò το ΓοΙ ΕΝΝΕΑ, οΙΠΕΡ ΕΠI.
των Δημοκραιικþν στην κΑΛοΥΝΤΑt λ1 οΥΣΑι.
kar επτβÜλλειατ ο
Δυγδαμιò. Ο Ηρüδοιοò HERoDoTI LIBRI ΝονΕΜ,
σιη ΣÜμο, üπου qvlBvs ΔτνsΑRνΔι tND!τA sνΝτ
ΝοΜιΝΑ,
ßνετ ιην ιωνικÞ δτÜλεκιο. kreil Clio.
τατ η Αθηναßκη Συμμαχßα ιýΖφΖττ Ευτòφε,
οιßιιgò Thaiia.
ιαιΙιπlÜJι ΛIelpomcne,
1 ο ηρωαò ιων τφýΙρ Tcrpfichorc.
πολÝμων Θεμτσιοκληò ιacτý Εταιο.
Ιιοιýμιιò Polymnn
αü την ΑθÞνα οýι*h Vraπia.
ιJΙ2 ι<ιπýιη Crtliope.
Ατσχýλοò παρουστÜΖετ ιην
ψαγωδßα Περσαι Δ D Η Ιε c,
ιπο
τΞΩΡτΙογ τÝßrΙΞτοÞ τοΥ ΚΑΙ FΔΗΘΩΝοξ FΕΡι
ΓετντÝιατ ο ΣωκρÜτηò fr μÜ Ζýη,ß κωΖτÝΕ ý!g,gýλΚ Ε.
.65
Ιολοφονεßιατ ο θαοτλτÜò ΞÝρξηò GEoRGII GgιΙιsτι, QvI Ετ ΡLΕτΗο
diciιur,dc quτ poft puanam adr\Ianτincιm
ιnr τον δταδÝχειατ ο ΑρταξÝρξηò Þs
gcftrfunoLibri ιl.
-{
ι'§.2
r
νηÝαπη ι ο tßοηòΑηηοατßοηιbυ5
Ο ΕφτÜλιηò εφαρμüΖετ Haodo aleÜo:omniain
δημοκραιτκÝò μεταρρυθμßσετò σιην ιeτ
ΑDÞνα, πρτν δολοφονηθεß Η σελßδα τßτλου:
.16Ι «Ηροδüτου, λüγοι
ΕξοοτραχßΖετατ ο Κßμων απü την εwÝο, οßπερ
_l8Þνα επικOλοýντOι
a6ο Μοýσαι» σε
ΓενντÝτατ ο Θουκυδßδηò. BASILEAE ελληνικÞ κοι
Καθτερþνονιατ αγþνεò κωμωδßαò ιΝ οΕΕιòtΝΑ EERvAGtANA. λατινικÞ γλþσσο,
òτο αθηναßχü θÝατρο Βοσιλεßο

15
ΝΖΙι,η Vloιprιr Επ,ηχΑΛΗψΗ
4. ΠÝρσεò
«ΑθÜνOτοι»,
επßλεκτη φρουρü
στουργημα και να χαθεßτε μτα þρα αρχυτερα. -_
ερχεοιε κατ ΖητÜιε χρησμο yra ιο αν πρεπε1 L , _
-
του ΠÝρση να παραδþσειε ικÝιηΙ,,.
βοσιλιü. Τüιε or Κυμαßοτ, yra ν' απαλλαγουν, το\, αΓ-
ΠορÜστοση με σαν σιη ΜυττλÞνη, Ο ΜαΖÜρηò απαττεß απο , -
επισμολτωμÝνα
ß',ι { ΛÝσSτουò να του ιον παραδþοουν kr αυιοß αρ\Γ --
τοýβλα απü το - LΙι_ß
ια παΖαρÝματα, Μüλιò Ýμαδαν or Κυμαßοτ üτι ο_ ].l
0νOκτOρ0 0τ0 ηß] ττληναßοτ ηταν Ýτοτμοτ, με σοθαρü οικο\¼μlλ _ Ξ
Σοýσο
νιÜλλαγμα. να παραδþοουν ιον ικcτη. σιι,Τ.,.,
πλοßο και τον φυγαδευουν σιη Χßο. Or Χιþιεò ]: - -
μακρýνουν βßαια τον Πακιýη απü ιο τερü τηò -:-:
νÜò, ιηò πολιοýχου ιουò, Kar τον παραδßδουτ,ò, -
ΠÝρσεò, με αντÜλλαγμα τον ΑιαρνÝα, μια ει,-, ,_

περτοχη ιηò Μυοßαò, απÝνανττ απü τη ΛÝσΒ _

ΜαΖÜρηò φυλαγε αυστηρÜ τον Πακτυη, μÝ\ß, . -

ιον παραδþσει οιον Κυρο <<διÜ ι0 πθρcιιιθριιι,,
Ετστ Ýληξε αυιη η ÜΒλτα τσιορßα, αλλÜ αμ. , , -
μειÜ Üρχτοε να δρα το ελληντκü ανιτπεποτ,θ,:
ΜαΖÜρηò πεθαßνετ ξαφνικÜ απü κÜποτα αρρι," - -
οτ ανüστοτ Χτþιεò yra πολυ κατρü δεν τολμουοò. --
χρηστμοποτησουν κανÝνα απü τα πλουοτα προ1,", . _

5. Λυδüò ιου ΑταρνÝα κατ, επι πλÝογ or ΠÝρσεò, αφου ::, -

πρOσφερει ωò χαν ιο οκοπü τουò, Üρχτσαν να υηοδουλþνου\, .
δþρο φιüλεò στον ΜτκραοιÜτεò Ελληνεò με πρþτουò ιουò Ιωνεò .__
-
ΠÝρση βασιλιÜ. μÜλτστα ιουò Φιοκαεßò. Γτα ιο απαραθßασιο ιηò _--
Ανüγλυφο απü το οßαò, ο Ατλτανüò (Ποικßλη Ιστορßα 5.]7) μι:-__-.- -
Απüδονο, νευει üιι οι Αθηναßοι εßχαν θανατþοετ Üτ-δρ,, :
ΠερσÝπολιò γτατß εßχε οκοτþσει σπουργßττ που εßχε ιη φω_\ιò_ _

σε ναο.

üσο εντυπωσιακÜ παρüμοτα επανα,\αμΔ: .-

ιατ κÜποτε η ισιορßα. ΚÜνονιαò ιþρα τ" :
ναγκαßεò μειαιροπÝò, μεταξυ πατδταò ._ -
πατδεßαò, μπορουμε ευκολα να Ýχουμε __ :

ξηò τστορικÝò αναλογßεò: ο Αμιτντου-l.= -

ΟτΖολÜν, Κουρδοò ηγÝτηò ιου ΡΚΚ, εßναι ο ^\_ ,_ Σ
παιρτþιηò Πακτυηò. Ο αρþιοò ανιτοτÝκεται .,
Τουρκουò, ο δευτεροò στουò ΠÝρσεò, Ο Κýροò ε_,-_
ο πλανηιÜρχηò, οι Χιþιεò εßνατ or Ελληνεò (η : -_
-
οßα, εννοεßτατ, και οιτò δýο περτπιþσετò, αλλα _, _ -
γοò εßνατ μειαδοττκü, κολληττκü κατ «εξ αδτατ,.,_-
ιουι» γεντκü). Or Κυμαßοτ εßναι οι Ελληνεò ηα;
τεò, Üνδρεò kar γυναßκεò, που δÝλονια§ vcl οιι_,,'. ,- _
ιην ιιμη ιηò ιωρτνηò ΕλλÜδαò φυγÜδευσαν κα: .
λοξÝνηοαν ιον τκÝτη μαò.
Το <<πανουργο πνευμα τηò Ιοιορßαò» («Der -_.-
der Geschichte») του fΚ. ΧÝγκελ (G. Hegel). c -
Ι εδþ, Ýχετ πολυ χτουμορ. Θα γελουσαμε, αν δει, _, -

θüμαστε το Üφευκτα επερχüμενο ανιτπεπονδüò

= -
Οftòχ ειταναΩ*μ§αν*νξαι στ*ν Koσ}jo ιτμωρßα ιου εγκλημαιοò, ιην «ιßστν ιηò υΒρε .

ιην «γ9μ96lγ του Üγουò», ιο «δρÜσανιτ και παθε :,. _- -

ζ}Ω εχ, ακ ι ζταιlα 0* τyβ"J€wa.
φεßλειατ». Πüιε kar υπü ποßα μορφη θα Ýρδει: . ,
ζΣ§γ Παρ δßα τ γ ηρ ξ*τυr"l γ Ερινυεò Βαρτουντατ, αλλÜ δεν συγχωρουν)),
ΟυδÝν κατνüν υπü τον Ηλτον. Ολα επανα_\αß::,_- -
νονται οιον κüσμο, αλλÜ üχτ ακρτθþò τα ßδια __:

1Β

L\αγμÝνα, οαν παρωδßα ιων πρωτοιυπων. Το υα-
κεßμενο εßνατ απüσπασμα απü τη μνημετþ-
ετσαγωγη ιου Δτηýτρη Γληνοý ατον Σοφιστη
π ΙΙλÜτωνοò. Το αναδημοσßευσε ωò επτκßδετον
ουγγραφÝα ο Βασßληò Ρþταò στην «Πρωßα» τηò
r.9.1943 kar ιο φτλοξενεß ωò πρüλογο η Βοýλα Δα-
ΙΕγωßου οτο θιθλταρÜκτ τηò Οφετ,Ι,Þ στον ελλη-
τυ.ü πολιτισμü, εκδ. «Επτκατρüιηια», ΑθÞνα,
, σελ. Β. κ,ε.: «Ο ελληντκüò λαüò Ýχετ συνετ-
με ιην τστορτΚη ιου Παρουστα Πανω σιη Υη
ΕτοΙα σιοτΧεΙα σημανtτκα Yra την αυτεΠΙΥνωση καΙ
Ε!π- ανυψωση ιηò πολτττσμÝτmò Ζωηò, υου καλλτερ-
ιιΛºαò ια, ΖωνταντεýονιÜò τα, κρατþνταò τα qmλÜ
ι ,ιßò yra ιη δτα-
1
ι o*r ομωò Kar α-
ΠρΟσΙα σΤα μαΤΤα
ßlυυ Ýναò Ελληντσ
Jm; σημερα, γερÜ
Ιμ\ανÜ νερÜ kar τ
_tατολτκÞ Μεσüγετο, οτο κÝντρο Ευρþπηò, Ασßαò
|
π_ι Αφρικηò. μÝσα στα μεγÜλα εκπολτττσττκÜ ρευ-
ß α που δτασταυρþνοντατ ιþρα kar πÜλι ανÜμεσα
6. 0 βασιλιüò
ο' Αναιολη kar Δýοη, ΒορτÜ kar Νüιο. Δημτουργüò Κροßσοò λαμβüνει
του νÝου ιου πολτττσμου kar ουνÜμα κεντρτκη φω- το φüρο απü Ýνον
τοβüλα εσιßα yra ιτò ανθρωπτοιτκÝò σπουδÝò σ' üλη Λυδü χωρικü.
την Ευρþπη, σ'üλο τον κüσμο. Tr χρειÜΖετατ να γß- Φοντοστικüò
νετ yra να ευττευχθεß αυτü: πßνακαò (1629
»...Να δτερευνουμε, να μελετοýμε, να κατανοου- μ.Χ.) του Claude
Vignon (Μουσεßο
με, να ξαναΖωντανεýουμε ολοÝνα πληρÝσιερα kar
ουστασιτκüιερα ιτò αξßεò του αρχαßου ελληντκοý πο- Κολþν Τεχνþν
τηò Τουρ)
λτττομοý και να γοντμοποτουμε μ' αυιÝò τη Ζωη μαò
kar τη ΖωÞ üλων των ανθρþπων υÝρα απü τα εδντ-
κÜ μαò ουνορα. Να προÜγουμε ιον παγκüσμτο αν-
θρωπισμü με ιην ανεχιßμηιη αυιη συμθολη μαò.
ΠαρÜλληλα να δημτουργησουμθ Kr εμεßò, ξεκινþ-
νταò απü ια σημερτνÜ δεδομÝνα τηò Ζωηò μαò, αξßεò
σýσιοτχεò με ιη σημερτνÞ θÝση του εθνικοý μαò Kar
του πανανθρþυτνου υολτιτσμου. Να μτα πραγμαιτ-
κÞ αποσιολη που μπορεß να δτκατþσετ την υπαρξη
ενüò λαου μÝσα στην πολυεθνßα ιηò Ευρþπηò kar
τηò ανθρωπüτηιαò...».
Ω ιηò δταψεýσεωòΙ Ι
Κüποτε π òπικοιΡüτητο ποΡουσιüζΕι ομοιüτητα μò
το ποΡ€ηδüν, οπüτ€ καΑ€ßτοι η συγκριτικÞ
ιστοΡιογΡοφßο νο €ΚφÝΡòι τ€ΚμηριωμÝνη γνþμη
19
 bÞHERODOc,u'
ΤΟ HISTORI.
ιου ΔΗ ΜπτρΗ Μ,ηρκηκτοΝΑτογ
ALICARNASEO
φι.\ολüγου-ιστορικοý Μ.Α. (ι\οτδßιο)
ο dcθe gιστε dc Greri et de Ρσfι , Tralo το di
Grcro π Ingla Ιtò!ιιηα per ßΙ Conιc iyld-
ahco Ινlαηα BoiarJu,ιιcn ρπι tßιττραιο,
Μι ηυοιιιmòηΙò ικηυtο ßη Ιεια,

το Ýργο του De Legibus (ß.1.5) ο Ρω-

ε-:ò πολιιικüò kar δτανοουμενοò ΚικÝρων απε-
ι_,]. στον Ηρüδοτο τον εξüχωò ττμηιικü ιßιλο
v::ι,historiae, κα8þò πßσιευε üτι ο πεΖογρÜφοò
-, την Αλτκαρνασσü Þιαν ο πρþτοò Üνδρωποò
Ξ, καιεΥραψε συοιημαιτΚα Kar εΠτΧετρηοε να ερ-
:-,ευσει τα μεγÜλα γεγονüτα τηò εποχηò του. Πολ-
! ατþνεò αργüτερα, το 1971, ο Γερμανüò κλαοτ-
"ò
ι,,ηò ΝτÝτλεΒ ΦÝχλτνμκ (Detlev Fehling) τσχυ-
_,,ηκε σε οχεττκü βιβλßο του üττ ο Ηρüδοιοò συν-
τ .τ «ψευδο-τστορßα», αφοý πολλεò αιü ττò περl-
-,]φÝò Kar πληροφορßεò που παραΒÝτετ εßνατ, ου-
- ,,,ιγο-ουιε πολυ, αιοκυηματα ιηò φαντασßαò του,
-:_\ιοια, καιÜ ιον ΦÝχλτνγκ, üταν ο Ηρüδοιοò ε-
._α-\εlτατ συγκεκρτμÝ\τη πηγη, αυτü αποιελεß τεκ-
τηò ανακρßθεταò ιων λεγομÝνων του. ΑυτÝò
---_Jro
- ιυο δταμετρτκÜ ανιßθετεò απüψετò, αλλÜ kar or
_-ßκτλεò, ενδτÜμεσεò Üλλεò που Ýχουν καιÜ kar-
-,, _ò δτατυπωΒεß yra τον Ηρüδοτο, επτβεβαιþνουν

- ο τελευιαßοò εßνατ ßσωò ο πλÝον αμφιλεγüμενοò Cun gαΙα φr ρτßυß|ògiα ,

, _ |\ραφÝαò τηò αρχαßαò ελληντκηò γραμμαιεßαò.
4., ut ex Üecrelo
υ,θþò or Ιστορßεò ιου εξακολουθοýν να εγεßρουν ζ' Υιιιεα Sαμυι epιarÜl
- Ζηιησετò οχειτκÜ με ιην αξτοπτσιßα ιων πληρο- a

.,:ριþν που παρÝχουν Kar ιτò ουνθηκεò υπο τιò ο- )

27
 Myoor Knι ΠρeτιηΑτικοτΗτ¶
ι γογρÜφουò (üπωò ηιαν ο ΧÜlmν απü ιη
ι ο Δτοιþστοò ο ΜτΝιστοò, ο Ε,ΙtλÜνιχοò ο
IιJ
!ι
]
ß{
ι]{
,θρ
, aι!
Θι Ιστορßεò του Ηροδüτου εξοκοßουδοýν
νο εγεßρουν συζπτÞσειò σχετικü μò την
οξιοπιστßο των πßηροφοριþν που πορÝχουν
3. lωνεò ποßεò συνειÝθησαν.
προσφÝρουν Το Ýργο του Ηροδüιου Ýχετ δτατρεθεß σε εwÝα
υφüσμοτο στο Βýλßα, στα οποßα μπορεß αδρομερþò να δτακρτθεß
βοσιλιü τηò η ακüλου8η «τστορτκß» γραμμη: σια τÝσσερα πρþ-
Περσßοò. ια παρακολουθοýητε σε γεντκÝò γραμμÝò την Üνο-
ΑνÜγλυφο οπü την δο ιηò Περστκßò αυιοκρατορßαò, οια επüμενα δυο
ΠερσÝπολη προσεγγßΖειατ ο ελληντκüò κüσμοò, με ιην εξτσιü-
ρηση ιηò Ιωντκηò επανÜστασηò Kar ιηò μÜχηò του
Μαραθþνα, ενþ ια τελευταßα ιρßα καλýπιουν την
ετσθολÞ του ΞÝlξη σιην ΕλλÜδα (480-479 π.Χ.).
Ομωò η rσιoprkn αφηγηση δτανθßΖετατ αυü μτα
πλοýστα ποτκιλßα παρεκΒÜσεων kar περτγραφþν,
που καθισιουν τελτκÜ ιο ηροδüιετο υλτκü Ýνα τδτü-
μορφο μßγμα απü εθνολογτκÜ, γεωγραφτκÜ, λαο-
γραφτκÜ kar τστορικÜ στοτχεßα. Το υλτκü αυτü δεν
εßνατ εýκολο να υποστεß απλþò «δτýλτση», þσιε να
εξαχθεß Ýνα «απüσταγμα» ιεκμηρτωμÝνου τστορι-
κοý προßüνιοò, το οποßο να πληροß εκεßνεò ιτò προ-
ýπο8Ýσετò αξτοπτσιßαò που η επτσιßμη τηò Ιοτορßαò
8Ýιει yra την αξτολüγηση ιων πρωιογενþν πηγþν
τηò. Στην πραγματτκüιηια, μτα ιÝτοτα προσÝγγτση
θα Þταν Üστοχη, καθþò σιην αναπüφευκτη δυσκο-
λßα που α priori προκαλεß στον κÜθε μελειηιη τηò
αρχαßαò τστορßαò η δεδομÝνη Ýνδετα ικανοποιηιι-
κου üγκου πηγþν, Ýρχοντατ να προστεθοýν, αφ' ε-
νüò, η εξατρειικÜ ελλτπßò γνþση μαò για ιον αρ-
χαßκü κüσμο ιου Ηροδüιου Kar, αφ' ειÝρου, η μη-
δαμτνß υληροφüρηοη μαò yra ιη δτοχετμεντκη
παρÜδοση που πλατστþνετ το Ýργο του. Εßνατ ΒÝ-
Βατο üττ ο Ηρüδοτοò Ýχετ κÜποτο χρÝοò
να προσδτορτστεß το μÝγεθüò ιοιτ- σιουò Ιοπτò
κ.Ü.), ο ßδτοò Üλλωσιε μνημονεýετ ιÝοσερτò
ιον ΕλλÜντκο ιον Μυιτληναßο (2.143, 5.36.5
6.137). Η ÜγνοτÜ μαò yra ια γραπιÜ των
φων αυτþν επττεßνετ ιο πρüθλημα ιηò
ιου κüσμου του Ηροδüιου, ιων κτνßιρων ιου
και ιου λογοιεχντκου περýÜλλονιοò μÝσα
ποßο συνÝθεσε ιο Ýργο του. Σε κÜποτεò
εßνατ εμφανÝò üιτ λεττουργεß περισσüτερο ωò
μυθÜò. Για παρÜδετγμα, εßνατ δýσκολο να
ψουμε üττ εßχε πρÜγμαιι ευτσκεφθεß τη
γταιß, αν ιω üνιτ εßχε ταξτδÝψετ þò εκεß, δει-
σΧυρLΖοιαν οιΙ ια ιεΙΧΙΙ ιηò εD«ιν υψοò ΠερυΧt
μÝτρα (1.178)! Σε Üλλα σημεßα üμωò η τστορττòη
πληροφüρηση δτÝπειατ απü αξτοσημεßωιη
βετα, Ειστ, η εξτσιüρηση τηò εξÝγερσηò των
kar τηò ανüδου ιου Δαl»ßου οιον περστκü
συμυßπιετ σε μεγÜλο θαθμü με εκεßνη πòτ
καταγραφεß οιη στÞλη ιου Βεχτσιοýν -ττο
νü ΙρÜν- που αποτελεß σημανιτκß πρωιογειý
γη τηò τστορßαò ιων Αχατμεντδþν kar ιην
φαßνετατ üιτ ο Ηρüδοιοò εßχε υπ' üψτν του.
μωò τστορτκüτηια μπορεß να υπÜρχετ σε
üπωò η περßφημη νουβÝλα yra ιον Σüλιονα ταrι
Κlηßσο, Þ η σχεττκÞ με ιην πατδτκÞ ΖωÞ ιòτ
Ix)υ τηò Περσßαò;
ατ'αρχÜò, ο αναγνþσιηò των 1στ
λü εivar να Ýχετ καιÜ νου πωò or
πασιτκÝò δτηγησετò του Ηροδüτου
φορÝò Ýχουν Ζυμωθεß με
οτοτχεßα που ενιοιε αποκτουν
μορφÞ kar απαντοýν üχτ μüνο σιον ελλαδτκü
αλλÜ ακüμη kar σε λαßκÝò κουλιοýρεò ιηò
ρηò μεσογειακηò λεκÜνηò, Αò δοι4τε κÜποτα
δεßγμαια: Σιο 2ο Βýλßο (2.L2I) δταθÜΖουμε τη
τευτικη τσιορßα δυο αδελφþν υου ÝκλεΒαιτ ιαη
σαυροýò ιου βαοτλιÜ ιηò Ατγýπιου
καθþò kar ιτò προσπÜθετεò του τελευταßου να
πßσετ ιουò δρÜστεò. Πρüκεττατ σαφþò yra uxr
λτÜ, δημοφτλη λαßκÞ αφÞγηση, yra ιην
χουν καταγραφεß ιουλÜχτστον 28 παραλλαγη
παραδüσετò üλου του κüσμου (θλ. Hoιv-Wells.
225). Κι αν η τσιορßα του Ραμψßνηιου εßνατ
φανþò δτασκευÞ κÜποτου γνωσιοý παραμυδΦ
απü εκεßνεò υου, þò Ýνα θαθμü, δrka
πÝδωοαν σιον ΑλτκαρνασσÝα πλÜτ στον τßιλο
πατÝρα τηò Ιστορßαò kar εκεßνον του παραμιfi-
πÜρχουν κατ αφηγησετò σττò οποßεò η γροιιμÞ
μεοα σιην τστορßα Kar τη μυθοπλασßα εßνατ
δτÜκρτιη. Ειστ, αρκετοß μελειηιÝò δεßχνουν
μοτ να θεωρßσουν ακρýη ιην τστορßα ιου

απü τον Κρüτωνα (3.131-137), ο οποßοò
üιτ, ατχμÜλωτοò ωγ γτÜτρεψε Ýνα σοθqιü
του Δαρεßου, κÝlýτσε την εýττοτÜ του και οτη
, ασκþνιαò επτρροß στη σýΖυγο του Δα-
Ατοσσα, ουνÝβαλε þστε ο Πqισηò μονÜρχηò
αποφασßσει την πρþτη εκσφατεßα κατÜ τηò
δýγηση αυτÞ εßνατ οπωσδÞποτε γοητευττκß
εmδÝΕια δοσμÝνη, λεττουργεß δε θαιητÜστα ωò
στην εξτστüρηση ιων Περστκþν πολÝ-
πλην üμωò μτα προσεκτικüτερη ματτÜ θα avr-
ττν ýπαιΕη ενüò στερεüτυπου λαßκοý μο-
στον πυρηνα ιηò: εναò επαtων μταò ι$ζνηò
r εΕαττßαò ατυχοýò συγκυρßαò kar üτσ,r
ισχυρüò χρετÜΖετατ απεγνωσμÝνα ττò γνþ-
του,ο ετδτκüò Ýρχετατ ξανÜ στο προσκÞντο.
tτò υπηρεοτεò του στον tσxυpo r(ar α-
πλοýτο kar δüξα. Το μοτýο αυτü απαντÜ
σιην ΠαλατÜ ΔταθÞκη, üταν ο Ιτοσfßφ,
ιου Ιακþβ, ερμηνεýετ το üνετρο του Φαραþ
χqýßΖετ μτα θÝση σιην αυλÞ ιου ιελευταßου,
yra τη σκηνÞ τηò συΖßτησηò ανÜμεσα στον
και την Ατοσσα, κατα την οποßα η τελευ_
πεßθετ τον Üνδρα τηò üιτ σιüχοò του πρÝπετ να
η ΕλλÜδα kar üχτ η Σκυθßα, κýρτο γνþρτσμÜ
εßνατ αχρýþò η θεαιρτκüτητα και η δραματο-
kar λτγüτερο η τστορτκüτηια, γεγονüò που
θιητßΖετ ιην οφειλß που αναμφýολα Ýχετ η η-
αφηγηση στα λογοτεχνικÜ εßδη τα οποßα
4. Δýστολα
γßυεται σÞμερο
οποδεκτüò ο
ισχυρισμüò του
Ηροδüτου üτι εßχε
επισχεφθεß τη
Βοβυλþνα, το
τεßχη τηò οποßοò
εξüλΙιου
πορουσßασε üτι
εßχον ýψοò 100
μÝτρων. Η πýλη
τηò Ιστüρ üπωò
εßναι σÞμερο
προηγßθηκαιι τηò τσιορτογραφßαò (εmκη, λυρτκß
kaη βεβαßωò, δραματτκß ποßηοη). Η επßδραση του
Ýπουò εßνατ δýχυτη σε πολλÜ σημεßα, üπωò, λüγου
χÜρη, στα πολεμτιιÜ συμΒοýλτα που προηγοýντατ
τηò αηληqmò σφαττωττκηò δρÜοηò, τα οποßα 8υ-
μßΖουν ττò ανιßστοτχεò γεμÜιεò Ýνταση συνÜξετò
τηò ομηρτκηò ΙλιÜδαò. ΜÜλτστα, το σιητΒοýλτο των
ΕλλÞνων πρτν απü τη ναυμαχßα τηò Σαλαμßναò
(8.53-63) δτÝπειατ απü χαρακτηρτσττκß επτκÞ α-
τμüοφαφα κατ η αιηδετξη μÝσα απü αυτü tηò προ-
σωπτκüτηταò του Θεlμòποτýß ωò ßρωα των Ελλη-
νων παραπÝμπετ σττò αριστεßεò των ομηρτκþν η-
ρþων. Οσο yra ιην τσιορτκüτηια αυτþν ιοιν συμ-
βουλßων, εivar πολý δýοκολο να δεχθοýμε üττ ο
Ηρüδοτοò nτarr σε θÝση, αρκετÜ χρüντα μετÜ τουò
Περστκουò πολÝμουò, να δταθÝτετ αξτüπτστη πλη-
ροφüρηοη yra το τr πραγμαιττιÜ ετπιßýηκε στα ε-
πßπεδα τηò αιτþτατηò ελληντκηò ηγεσßαò κατÜ ττò
συγκεκρτμÝνεò τστορτκÝò περτστÜοετò.
Η ýπqρξη δρqταυκßò Ýνιαοηò χατ θεαφικüτηταò
στα περτσσüτερα επετσüδτα που αφηγεßτατ ο Ηρü-
δοτοò, ανεξÜρτητα απü το ωτ αυτÜ εivar περτσσüτε- )
Η διüκριση μ€τοξý μýθου κοι πραγμοτικüτητοò
δεν eivoι πüντο εýκοßη, οκüμη κοι σc
διηγÞσειò γνωστþν ιστορικþν πòριστοτικþν
.23
Μγοο: Keι Πρ,ητνιΑτικοτΗτΑ

\Ι!ιß-Ιß\htßΞΙτ(--Ετι?\(σ?Fß_κιß!,(-\-lΞLJΞιΕ1((πιßΙß(,!(ΙΧ,\(οτFG.τΩ
t<Þ-ßι 1 (αßÞ{-ηß(- 1 tfiΞιΞηÝ \ (σßßß(_ηß(- \ iG((-G.(F-y :Ξ
Ιθ ΙΞ Ι (.( (- F 1 Ι G ß \ h Ξι τ. π -Þ α ß- ß Ι Ε(ι h \ ({ (ιΙΙ h -θ < ß ?ι ß ß- 1 φ D' ß +
ßhΞΙ(--tΞ(ßß\(στfr(-Ι(lß(-\-ιß.{fi\ßß.ÞΙÞlßß.ÞhΕΙιß«ιΙ,ΙfiΙΞΙG((-F\aßΞ9'
Þ.lßlΕΞΙΤß_ψ(:(ß. fr \Ιr.ΗΠ \F Ξ!ß Þ_ fr Ξt _tl.(Ι ΠΞΙß (-τΞl-Þ<(<ß_h \ li.l,tÞ \ F ß Τ( Ι. ß
LJ. _Ξ tl θßι 1 Ιß.ÞΙh l.({(σE -lιld ΙΙτι \ ηtß.l,Ιθ(- \ ßΙß Ξτ(--Ε Gi \(σ«h l(-Ι(ß(. \ τ -= Ξ -

tr
fu
}πΙΙ(-ι-!Ξ(--Þ\G((σΕ-ßτζfRß(.lß\Ι(ΙG((-π-Ιß«(-\t<Ιß-fi\ι{(GßÞß-.ιß\Ιß-υΕdτ
G((.'(.(ΙΡß\τ<(Cπßß(-dßτc((-Εlh-Ηfi(σ.lιßι.!Ι(ß.!τΙιΙι(ο?tß(-ΙCß(.bΙπΕ

'Ξ ß
LΞι.γ-Η
Ε Ξι ß-.Ε
\
G α
.ιmΕτ
\ (ο τ
ßΞιο.,Ξ
fi{- η ß ß-
Ιrfi.lric
ι ß -ν

Ξ!(--Εòητ ! (σ?i(.rdi(- \ r Φß. ! hi_V 1

-Ε.lf r -ΕΑ.(h Ι ta Ξl.Ιßl.-Ιß 'Ji (<_ιτι(Þ(-F(.F, .

h G( \
Ιι \ tΙΞτß.tΞ 1 ß-Ι(ft \ (Φττß(-ΙtßΧ- \ fßd,ιΞ-l,Ι \ (ß:ßΙΙ \ G4Ξ
h 1 E{G.(,E-Þ 1 -Ετ.(F ! tGΣτ-μι.lßh(.( \ ßf.ÞßßΞ
.ι( <-ÞΙ 1 Φ.ÞΙ ti ! ßß::Ι \ (ΦRtt(-Ktii-tlt \ h (β Ξι.ι π(_.!η \ ι GÜ -νr -
ιιÞ-Η t ,tΙ€οτ \ ττ(.( \
(< σ-ιΙ 1 ßß αΙσ-((6-c Þ (- 1 tn.ιΞι,Oιß ι tτιia Ι ι;-
dΞl.πft(.\ Fk.i(_ 1 G((- \ ßοΞιΦ?< 1 Ι6ι 1 G(G-E Ι ΙtΞιΕ{
Ι(.ßξη(--Η \ h(tfi((Þ-« !'Fßr.( 1.(ιß_Þt \ CÞ_Ε-òßß. ι (Ε(C,-FΞ.
((Φ.òß(- ! ft.Emth 1 πι(G( Ι ßπ Þ' r (οΑr(.κ,ßß- \ πι.ß{- \ €_-:j

5. 0 Ηρüδοτοò
εξιστορεßτα τηò ρο η λιγüιερο «τστορτκÜ», δυμßΖετ ιο «λþρο» που τη, η οποßα απαντÜ και σιη λυρτκη ποßηοη Γ : ΞΕ
ανüδου του ουνδÝετ τιò 1στορßεò Kar με τα Üλλα εßδη ιοßησηò. Τυριαßου Þ kar ιου ßδτου του Σüλωνα, καθιιι( ι:- Ξ
Δαρεßου στο Αò 0υμηθουμε τηγ τοιορßα ιηò συγÜγτηοηò του Σü- τδÝα τηò θεßαò δßκηò, που ιτμωρεß την υΒò:. σ
θρüνΟ. ΑνýγλυφΟ λωνα
με τον Κροßσο, Εδþ η επτρροη üχτ μüνο ιηò την αμειροÝπεια και προσδτορßΖετ ιην Ü\τ.:._ Επ
πιþση ατüμων kar ολüκληρων κοινωνιþ\- Ι:
=-:-
ληψη αυιη δταιυπþνεται απü ιον Ηρüδοι: -niιπ
στην αρχη των Ιστοριþν (1.5,3): «τÜγÜρ (tß,.τ . ,πι
πÜλτιι μεγÜλαÞι, τÜ πολλα αßιτοjγ ιιμιχQßι ^,,ε,, π,
üÝ ÝΖ' Ýμεý Þν ,υεγÜλιι, πριßττ:ρον Þν σ,ιιιΖγ - --
Üνθρωπηßην þν τl,πιστÜμενοò εýδιιιμονßιlι, , j,{
Ýν τþυτ(ι μÝνοι,ιιαν ÝπιμνÞσομαι ÜριφοτÝòιτ,,, ι,μ
με η
βαστλεßα του Κροßοου σιη Λυδßα δεν ξεκßνησε Το οχημα υΒριò-Üτη-τßσ]ò που διÝπει,-τ le
ωò,ι»,
μεγüλο βαθμü
τιò κοτογραφÝò πριν απü ιο 560 π,Χ. Με την τοιορßα αυιη ο Ηρü- νο την τοιορßα ιου Σüλωνα και ιου Κροßσο_ --
τηò οτÞληò του δοτοò Sρßσκετ την ευκατρßα να αναδεßξετ σημανιτ- και Üλλεò, üπωò εκεßνη ιου θανÜτου ιου _l_-τ
Βεχιστοýν κεò αξßεò, üπωò εßνατ η ελληντκÞ αρετß ιου πολß- (1.34-45) η ιου Πολυκlητη απü ιη ΣÜμο ι: :.!-¸Ι
και 120-125), συνδÝετατ αναμφßθολα με τπ- :-Ε,
ßιιαι ο mρþξοò τ3οτ, *αν€ξüρτητα ιραγωδßα.
απÜ το ΒοΕμο §πιτιJχßοφ συνòιδητοποιεß την Οι αφηγßσειò του Ηροδüιου επομÝτ,ωò -_]@.
«μπολιασμÝνεò» απü σιοτχεßα τηò λαßκηò r^aιfiι:
ανüγκη να cπιδιþκ€ι την gντικ€ιμ€νικüτπτα οηò, τηò ποßησηò, αλλÜ και απü τα π\,ε,_J--π

ρευματα του ανÞσυχου 5ου ατþνα π.Χ.. οι-_, η,

σοφτσιτκηò. Εισι, σιη συΖητηση για τα πο_''-,:,-Ξ

,,Δ
 θ. 0 Ηρüδοτοò
:.¼μεοα οε ιρειò επτφανεßò ΠÝρσεò (3.ΒO-Β4), παρουσιÜζει τον
:;τοτßθεται üιτ προηγηθηκε ιηò ανüδου του Δα- υκητÞ τηò
οιο 8ρüνο των Αχατμεντδþν, or συνδταλεγü- Σολαμßνοò,
:_ Iρηστμοποιουν επτχετρηματολογßα υου δεν 0εμιστοκλÞ, με
ò,ει παρÜ να οδηγησετ συνετρμτκÜ οτη ρηιορτ- σαφεßò ονολογßεò
: ,\,σοφlστþν. ΜÜλτσια Ýναò εξ αυιþν, ο ΟιÜ- πρOò τOυò
,-ποστηρτξε
με οθÝνοò üττ σιην Περσßα θα Ý- ομηρικοýò Þρωεò
:ε να εγκαθιδρυδεß δημοκραττκü πολßιευμα!
:r δυνατüν μτα ιÝιοτα ουΖητηοη πρÜγμαιτ να Ý-
χþρα Kar μÜλτστα οια τÝλη του 6ου ατþνα
. üταν η δημοκραιßα δεν εßχε εφαρμοοιεß οýτε
;ιην Αδηνα: Ο Ηρüδοτοò επιμÝνετ üιι ιο συμ-
τοωò ακουγειατ απßοτευιο, αλλÜ εßνατ ακρτΒεò,
Jεν αποκλεßετατ να εßχε ακουσει κÜποτα παρü-
1στορτα αΠο ιτò ΠερστΚεò πηΥεò που Χρησιμο-
,.,οε.Ο ßδιοò επελεξε να το αναπαραγÜγει με
εναργη kar δραματτκü, θρßσκονταò συνÜμα
ευκατρßα να συνοψßσετ μÝσα απü ια λüγτα ιου
χ τιò αρειÝò τηò δημοκρατßαò, που ηδη Βρι-
icv σε ακμη σιην ΑθÞνα τηò εποχηò του.

r τστορßεò που αναφÝρδηκαν εßνατ μüνο

ενδεικιικÝò. υηογραμμßΖουν üμωò το γε-
γονüò üιτ η δτÜκρτση μεταξυ μýOου και
πραγμαιτκüιηταò σιον Ηρüδοτο δεν εßναι
πÜνια ευκολη, ακüμη και σε δτηγησετò
αναφερονιατ σε Υνωσtεò τοτορτΚεò Περτοτασετò
: εμπλÝκουν υπαρκτÜ πρüοωπα. ΠαρÜ τα προ-
:μαια αυτÜ και ιην υυαρξη υληOουò θρυλων
παραμυδτþν σιτò Μουοεò ιου Ηροδüιου, ο τε-
_,τατοò Παραμενετ τσιορτΚοò Kar, Yraτr οΧΙ, ο Πα-
!οò τηò Ιοτορßαò, üχτ μüνο επετδÞ εξακολουθε1
ια να αποιελεß ιη σημανττκüτερη πρωιογενη
ιτι yra μτα ολüκληρη εποχη, αλλÜ, επß υλεογ μνημεò ιων ανOρþυων, εßτε εκουστα εßιε ακουστα.
g:ι:.i ετνατ ο πρþιοò που -ανεξÜριηια απü το βαδ- Δεν εßνατ ιυχαßο üττ ακüμη κατ οι πλÝον ουνεπεßò
ψr επττυχßαò- συνετδητοποτεß την ανÜγκη να επι- απüυειρεò αξτüπτσιηò αναουνθεσηò του αρχαßου
κει ιην ανιτκειμεντκüτητα. ΦυστκÜ, δεν απο- κüσμου συχνÜ υποχρεþνοντατ να λÜΒουν ανεπτβε-
:γετ πÜντα ιη μεροληψßα κατ, θεΒαßωò, Ýχετ ιτò 0αßωτεò πληροφορßεò ωò δεδομÝνεò και üχι λιγü-
ιπò.)οωπτκÝò του ουμπÜδετεò kar ανιτπÜθετεò απÝ- τcρο ουχνÜ καιαληγουν σε συμπερÜσμαια που, απü
τ,ιι σε ουγκεκρτμÝνα πρüσωπα kar ολüκληρεò ισιορτκηò απüψεωò, δεν εßνατ επαρκþò ιεκμηρτω-
π-'υιò. Προοπαδεß üμωò να ειναι τßμιοò οιιò κρß- μενα.
{Ε_ò του, οε πολλÝò περτπιþοετò υαραθÝτετ ττò πη- Πολλοß χαρακτηρτσαν ιον Ηρüδοιο υαραμυΒÜ η
ψΕò ιου, δταιυπþνονταò παραλληλα ιτò επιφυλÜξειò kar ιαιÝρα των ψεματων, ομωò κÜποτεò φορεò ακο-
ΦΕτj. κατ δεν παρασýρετατ απü εμπÜθετεò, μη δι- μη και or πλÝον Ýγκυροι ισιορτκοß παραουροντατ
Lßßß]Ζονιαò να επατνÝοετ ακüμη ΚαΙ τουò «θαρθα- kar παραθÝτουν ωò «γεγονüια» αφηγηοετò αμφßθο-
μιò». Eivar αληθετα üττ η δτασταυρωση kar εξα- ληò αζτοπτοιιαò. Θα κλεßοουμε με Ýνα ιυπτκü ιÝ-
τßýωση τηò ],σιορτκηò αληθεταò με τα σημερτνÜ τοιο παρÜδετγμα. ΔταSÜΖουμε οιον Ηρüδοιο (3.Ι22-
πòßιηρια δεν εßνατ ττÜντα προτερατüτητÜ ιου, üμωò 123) πþò ο ΠÝρσηò σαιρÜπηò Οροßmò εξαπατησε )
α Ηροδοιοò δεν παυετ να εßνατ Ýναò πρωτοπüροò,
ι ßα!\χγÝτηò ενüò karvoupyrou λογοτεχντκοý εßδουò, 0ι αφηγησΕ|ò του εßιγοι «ßJποηιgσμι€γ€ζ»
ß πc δßκαιο εßνατ να κρßνειατ υπü ιο πρßομα ιων ευ-
ι(αß αΠÜ τα Πν€υματιΚÜ ΡΕýματα τοιJ avnσiJxΘU
;ιt-:ερων συνOηκþν τηò εποΧηò του. Αò μην ξεΧνÜ-
τε. ιÝλοò, üττ η καιαγραφη του τιαρελθüντοò εßνατ 5ου οιþνG π.Χ.. üπωò τηò σοφιστικÞζ
-.α τδιαßιερα δυσκολο Ýργο, κα8þò τα πραγματτκÜ
;Ξ-ßονüτα αλλοτþνονιατ εκυληκιτκÜ γρηγορα οιτò

25
 :-ραννο τηò ΣÜμου Πολυκlýτη, οιον οποßο εß-
χρηματτκη ενßσχυση. Ο Πο-
=οοχεθεß μεγαλη
ηò, καχυποπτοò üπωò Þιαν, Ýσιετλε κÜποτον
του να ελÝγξετ αν τα χρηματα üντωò υπηρ-
Τüτε ο Οροßιηò ιου Ýδετξε οκιþ λÜρνακεò γε-
ò με πÝιρεò, η επτφÜνετα ιων οποßων καλυπιü-
]ιü Ýνα λεπτü στρþμα χρυσοý. Ακüμη μτα ο-
λαΙκη αφηγηση, θα σκεφιεß αμÝσωò κÜποτ-
Ομωò παρüμοτα τστορßα καταγρÜφεται kar απü
Θουκυδßδη (6.46), ο οποßοò μαò πληροφορεß ü-
α, -τ Εγεσταßοτ Ýδετξαν στουò Αθηναßουò απεσιαλ-
τòυò ασημÝντα αναθηματα ατιü το τερü ιηò Αφρο-
kar σκεýη που δτÝθειαν, καθþò kar πολλÜ Üλ-
τμιπολυιτμα ανιικεßμενα υου εßχαν δανετστεß α- 12. Η θονÜτωση του ΠOλυκρÜτη απü τη ΣÜμο σε σχÝδιο του Salvator Rosa.
JειτοντκÝò ιüλετò, yra να ιουò πεßσουν üτι Üξτ- 13, Η Μοýσα ΜελπομÝνη, το üνομ0 τηò 0ποßOò
:ον κüπο να εκστρατευοουν σιη Στκελßα. Eivar δüθηκε σε Ýνα οπü τα Βιβλßα του Ηροδüτου
;τρü üττ Ýχουμε kar εδþ να κÜνουμε με το ßδτο
-kso μοτßΒο ιηò εξαπÜτησηò, που, ανεξÜριηια αν
\εΙ ΚαΠοΙο σΧετΙΚο ΥεΥονοò η oxr, ΚαιαΥραφε-
,ιò επτθεΒατωμÝνη πληροφορßα απü ιον Θου-
δτδη, το Ýργο του οποßου εßνατ ουνυφαομÝνο
{Ε\- κοινη συνεßδηοη με ττò Ýννοτεò ιηò αξιοπτ
Kar τηò τοτορτκηò ακρßΒεταò.

mΞ_υοΓΡΑΦΙΑ
re Ξ,. Burn, Introduction, ατο Herodotus, the Histories
ΙΡ-=..li., ι. London Ι9?2.
h :"grlur"i, ,ιΤανοΙα del28 Iogoidi Erodoto», Hermes
ºΕ (1975), σθλ. 3Β5-423.
rιi ]]ervald , tive Introduction ßη
Ι-.οαο'""n (Ιθ78), σελ. 8-40.
Ιη urces»: Citation,
'"nιi.r*,
D-π!p,
Ι s. iro Detroit l9t9.
Ι: * ve Essay.
]εbrd Ι971.

;; Gould. Herodotus, London Ι9Β9,

l. Α Greek Doctor at
Griffiths. Democedes of Croton:
Ι Court of Oarius, Achaemenid History ΙΙ, ºhe Greek
=ε
Ξ-JIces, Leiden 1987.
r,
ι
Hart. Herodo ondon Ιθ82.
S. Hornblower, ι(ατ το Εργο του,
]
Ι Ξ-ßρ. Α. ΜανιÜτ τωνÜτοò, Αθηνα
-1.|_c3

τ \\'. Ηον/ - J.Wells, Α Commentary οη Herodotus.

ι
Ι _τrbrd Ι912.
ι
Ι ΞR. Immerιηlahr, IJerodofus, οτο Ρ. Easterling - B.M.W.
ß --οχ, Cambridge History of Classica] Literature,
ι l;:nbridge 1985, σελ. 426-44L.
l^attimore, «The Wise Advisor ßη Herodotus», CPh
_=,_ 34
. _::3θ), σελ. 24-35.
-ι \Iomigliano, «The Place of Herodotus ßη the History
r :ι HistoΓiography», ΙJistory 43 (1θ58), οελ.

-Ι \Iurray, Early Greece, London 1θΒ0.

;\Iyres, Herodotus, Father ofHistory, oxford Ι953.
Ι
- Pearson, BarLy Ιοηßαη Historians, Oxford 1θ3θ.
, -Ε Porryell, Α Lexicon to Herodotus, Cambridge τθ3S. l

2º
ΔηeχΗ ι
>/{\/'
οßτ,r»Ξò τßλ{ -r^ι 'X eγετμ ιζα/{ιΖ,
{ \
οτò ι ΘιC \ι Δ€ λτ,:^γ-?
{ ^
' Ι

:, ::τrΨ ι

1
ι
7^ Ν6κ}δ μ Ξ,γ
μlλ^ιrιιhrυÝμι^
Ι
krι τκ Η,|1.ÝΝ

,L

τι,α}ι ci(ci^gfft Nrt ι τ) μ rιek7iιu-

του Αιl..Δρι\ Μι ρκι χ το χ,ητογ τηò εποχηò του. ωστüσο, αποτελεß αδιαμφισθιπ'|
λÝκτορα Αρχαßαò Ε,\\ητlκßò Φιλολογßαò, γεγονοò üιι στη δτÜρκετα των τελευταßων δεκαευΙ
Τμýμα Φι\ο,\οlßαò, ΠανεπιστÞμιο Πατρþν or περτσοüιεροτ ερευνηιÝò τεßνουν να συμψß_τ]!ι-

νüμενο εßνατ üιτ δεν παραιηρεßτατ πÜντοτε ο-
μοφωνßα μειαξυ των μελειητþν του Ηροδüτου üσον
αφορÜ, ετδτκüιερα, πολλÜ kar ποτκßλα ερμηνευττ-
κÜ Ζητßμαια, τα οποßα Üπτονιαι του Ýργου του και
2Β
ι
λτστα σε ιετοιο Βαθμü, þστε να Εεωρεßτατ τιΙσ
πολυττμüταιη μαρτυρßα ιων θεολογτκrν *,.rο.υΙ
και αναΖητησεων του 5ου ατþνα π.Χ. Μο,\οιτε ιΙ
οωò φανιÜΖει απλοßκÞ η δταπßοτωση αυτη c-,,q
ουγχρονουò αναγνþστεò οτ οποßοτ κατÜ και-σ.: e1
ποδÝχοντατ ωò δεδομÝνο, συνηθωò üυωò Üκριτ- ι|
 R -
ι-) Ι)
)ýγι Ι, 1_r

ι,_ιι'ιΙ ιι .ι r

Γλ
, Ι:,| ,Ι
ιDι

*,,. ''1..1j

ι,

ι 2. 0 ορχαßοò
1. Μορμüρινη προτομÞ του Ηροδüτου.
|πορικüò κOι κοσμογρýφOò περιγρüφει τιò θρησκευτικÝò συνÞθειεò των Αιγυπτßων
(Αποτýπωση πýπυρOυ).
3, Αποτýπωση του κüσμου üπωò τον περιÝγροφε ο Ηρüδοτοò

_ ßι;ιτκü ιιγι-ι,ιò;ιικιομιü ιου Θουκυδßδη ει, αι,ιτ-
ιιροò ιο δηOετ, ειιτýλαιο δετστδαιμοντκü κιυ-
. τιι)αιιΟ ια ßι\,ρυΠν(ι μÜιτιι ιων θιιυν κιιt tιý\, ιrpιι)ιιι\"
ιιιυ Ηροδüτου σημ(ιιοδοιεß εντουτοlò μτα ε\--
_,ι)ουσ(ι (jτpoq)ιl απο προγι]νÝσιερεò, ι:ν πολ-
jχημαιικÝò. 0εωρßιι; προò μlα διεξοδικüιερη
,,ιιτοδυιικüιεριτ εξÝι(ιση ιιlò ηροδüιειαò θpιr-
ιικüιηιιιò. Π ιιι σγ1,1ò,,ηοιlιι ι,α. ιι προ(,ιl)αιη α,
ιΙι.ριý(]t1 tOU ιρευ\,ιΙιtΚου ενδΙαqιÝροντοò Yra
.1ιθρτΒειιτεριτ ανÜλυση του Βεολογικου υπο-
.ιαιοò ιιr(, ηροδüτειαι, συγγραφιlò αποκιι_\υιlιι
τιιθορισιικü κιιτ τδτι)ιι;πο ριιλο που ιιπιιελουν
__:Ι('ΚευΙικεò α\-(ι(Ιιορε ò στι1\, ιν fΓ\,t,l ορ\¼\Ιιι.ισΙ1
ιου ι\ικοι Το αι,Βριυττιι,ο δριιlιòι εκιυ.\ßσι;ι ι(ιι κ(ι,
ιο òιτιιιιε_\ει;lια ιιτι, δρÜσιτò απιιτια_\ßιιιει το Βαθlιü
ιιlò θι,ικηò ιυμÝνειαò, η ιιποßιι ιυò ετιß ιο τι\εßσιοι,
ρυδμιΖειαι ιτπü ατιυι-τουò κα] (ιιι(ιρ(ι()ßι.\ευιουò ι,ο,
μιßυò. ß)ò αιιιιιÝλεσμα ιηò ι ιροι ι ριlμι ν ιlò στε \1) τατιι(,
διασ ι:ι,ßιεοιτò òιι,Üμει;α σι ιι\, αφιιτ ημαι ι κ η εκ ι υ.\ιξι-ι
Li)V tOιoplKιιιV ΥεΥΟνüιων ΚαΙ σιtlν Καιτιι.lσιικtΙ δυ-
\¼μη τιlò 0ριισκευιτκηò ι,μπεηι(ιò πριιΒÜ.\\ει ειιι,
ι(ικιτκιι η διιrvεkτiQ συνιηρησιι τηò tßιòιτι,_ινιιιò και
ακòιια_\υτιτò ηΒικιιι; ιÜξιτò.
ΙΙο.\οι,üτι θα ηιιιι, σqιßι-\1,ια ιιι υπιιτßιηρß|,ιι κα )
29
Apxeιe ΘρΗ:κει,η J
]
με üιτ το υπερκüσμτο στοτχεßο δεν παρουστοΖεπ
οτην ηροδüτετα πραγματεßα αυοκλεισττκα òΙ
mysterium tremend,um, το οποßο δεν αφηιττ π-Ι
ρτθþρια παρÜ μüνο γτα αιτηττκÝò προσευχÝò. IΞΞ
ΙΚεò Ιεροτ-.
θνητων. Ε,f, t
ιοι αφδα, J
και ανυυολüγτστου θεßου ωò στυγνοý και Üτεlπ
εξουστασιη, ο Αλτκαρνασοεýò τστορτκüò απm-|
ρÜιατ να προσδþοετ τδταßτερη θαρýτητα στηι- Φrt
κÞ δτÜσιαση τηò ενÜρθρωοηò ιου πεπερασιΕΞΕ

;:-ΙΙº"λθ::::º'"'¹Ξι
απαßτηση τηò 0εßκηò ηΙ
ντοδυναμßαò.

Ηρüδοιοò σχεττκÜ με περτσταττκÜ, üπου η ια\:τπ ò

ποκαιÜσταση τηò αυθενιßαò τηò ηθτκηò εξοι,q|
ουνδÝετατ Üρρηκια με ιην αμεßλτκιη δτεκδßπ Ι
τηò ανταπüδοσηò (1ex talionis) Kar το αναqηοΓ

πrvn υπερφροσýνη, or θεοß, ωò Üγρυπνοτ Ýφqπ

πÜνιοιε Ýιοιμοι ιτ, e|
σιουò επτγüνοψ ,- *Ι
ει σκληρη ττμOψχL ι_'
4. Μεσοιωνικü υολυ σπαντüιερα, Kar
χειρüγροφο νεßò üττ εßνατ σε θÝοη να δτακρτθþσετ το ευροò του μαια τηò ανθρþπτνηò
Ýργου του θρηοκευιτκου ατσθημαιοò ιου Ηροδüτου, η ουστη- ψßαò, να αποοοβησουν
Ηροδüτου ματτκη δτÜπλεξητηò εκιενÝστατηò δτηγησηò με ιη θα ηιωτ υπερθολτκü να τσχυρτοιεß κανεßò üττ το re
δταßσθηση ενüò ýσιατου θεολογτκου νοηματοò λετ- νταδτκεßν», ιπευονθòτq>!
ιουργεß ωò Üρρηκτοò δεσμüò που συνÜπτει οε Ýνα που εmτÜσσ ου δοÜσω- ι|
εναρμüντον üλο τα αυτοδýναμα τμηματα ιων Iσro- ποτελεß Ýνα ιου τστοφ-
ρτþν ιου. ΚατÜ μßαν Ýwora, ο Ηρüδοτοò ερμη- Ýργου του Ηροδüτου. ε
νευε1 τα ιστορτκÜ ουμΒÜντα με γνþμονα την κατ' ε- 6ληματισμοò σχετικα Ι
ξοχην προσωπτκÞ του θεþρηση ιηò αρχαßαò ελλη- οτοτε ποινηò απü θεου Ι
ντκßò θρησκεßαò, η ουοßα, σε γεντκÝò γραμμÝò και κüμη Ýνα. Εδþ λοτπüν Ýγκειται μÝροò ιηò αξßαò υò
εν ανττθÝσετ προò τη χριστιαντκη πßστη, υροσδß-
δει εξατρεττκη Ýμφαση στην αδτÜλετπτη σýΖευξη ;ßι
ιου καλοý και του κακοý μÝοα απü την πληρη Πρ
υροσωυοποτßα και ιον ανOρωυομορφτσμü ιων θεΙ- ορτοδßφη, αλλÜ ηρ_
κþν δυνÜμεων. Συνεπþò, πρÝπετ να επτσημÜνου- posτuιaτuma,. ΞΙ
των DαρDαρωr 1-. *|
Σýμφωνο μò τουò €Ρ€υνητÝò, το Ýργο του x,rn Ýσιω θεßκηò δτκατοπραξßαò -ενδυναμþι"ετ σ
δεωρεßτοι ποηυτιμüτατη μοΡτυΡßο των ΠεΠΟßθηΟη ιων ην,πΕι
ξουστüιητα τηò ο* ω- Ι
δεοflογικþν οναζητÞσ€ων του 5ου αιþνg π.Χ.
θεοý.
νατοτητα μερτκ *q._l
στην κοσμτκη ανεπτσιασßα ιου ανθρþπου κ(υ σΕ]
υπερΒαιτκη αυθενιßα ιου

30
I
 Γι-ωστÞ εßνατ η συγκλοντσιτκη τοιορßα ιηò φρτ-
τ-:ò εκδßκηοηò του Ερμüττμου απü τα Πηδασα, ο
υπηρετουσε ωò ευνουχοò σιην αυλÞ ιου
κφη θαοτλτÜ ΞÝρξη. Αυιüò, που Ýχαιρε ιηò πλη,
εμπτστοσυνηò του θÜρθαρου ηγεμüνα, εßχε υ.
,ò
r κÜποιε ατχμÜλωιοò, προτοý αγοραστεß απü
g- αδßστακτο δουλÝμπορο Παντþντο απü τη Χßο.
1ελμα του τελευταßου Þιαν η αγορÜ, ο ευνου-
τμüò Kar η μεταπþληση ευπαρουσßαστων νεα-
-
δουλων. ΠαρÜ τη σιÝρηση του ανδρτσμου του
με εξευιελτοιτκü ιρüπο, ο Ερμüιτμοò αυοδεßχθηκε
,υχÜ τυχερüò στο περοτκü παλÜττ, üιαν με ιην
ιου χρüνου καιÜφερε να αναδετχθεß ωò ο
ε' εξοχην ευνοουμενοò απü üλουò τουò θαοτλτ-
:ò ευνουχουò. ΕπειδÞ ο Ηρüδοιοò αρÝσκετατ r-
ρα σε τÝιοτου εßδουò Üκρωò δτδακττκÜ περτ-
τκÜ, που αποκαλυπτουν τον αναπüδρασιο χα-
μΕ}ßτηρα ιου δßκατου κολασμου ανευßτρεπτων πρÜ-
_ιν -μηδÝ εξατρουμÝνηò Kar τηò ΒÜναυσηò ττερ-
επτδρομηò εναντßον των ελληντκþν πüλε-
ιπ- δρÜττετατ τηò ευκατρßαò να αναφερθεß στη φο-
αντεκδßκηση ιου Ερμüιιμου σιο σημεßο ιηò
ησηò ιου üπου ο ευνουχοò αυτüò αναλαμβÜνετ
συνοδεýοετ μαΖß με τη δαρραλεα Αρτεμτσßα
Ε]ιοια νüθα παιδιÜ ιου ΞÝρξη πßσω στην Εφεσο.
,ß,,:
I
λοτπüν ο τοτορτκüò απü την Αλτκαρνασσü ß'ι
ι|
τελευταßεò þρεò του ΠÝρση δυνÜοτη
ττò
απι,Ελλαδα Kar ττò ανÜλογεò προετοτμασßεò yra
,r4,
πΕ; θπτσιροφÞ ιου οτα Σουοα, μειÜ ιην πανωλε- ,, Ι,ιL'ι
ιου στραιου του, ενσφηνωνεΙ στον Kυpro Κορ-
! τηò αφηγησηò ιου, εν εßδετ σχεττκÜ εκιενοýò α-
, ι :- :,\ {ßß,:ιι;,,: ι/ι\ß;ι
ß. .ß\Ιλ;ß1. !;,] ΙΙΕ
":
πδρομηò σιο πρüσφατο παρελθüν, το περτσιαττκü
απροσδüκητηò συνÜντηοηò ιου Ερμüττμου με 5. Η επιγροφÞ
πι-Παντþντο σιον ΑταρνÝα τηò Μυοßαò. Συμφω η δτκατοσýνη ιουò ο' Ýρτξε οτα χÝρια μου kar τß- του ΞÝρξη στην
με ιην ηροδüιετα εετοιüρηοη ιων αποιρüπατων ποτε δεν μπορεßò να πετò Yra ιην ττμωρßα υου δα πρüσοψη τηò
στ-υΒÜνιωg εκεß χωρßò κα8υοιÝρηση ο Ερμüτιμοò σου επτβÜλω". Αφου τον Ýθρτσε Ýιστ, Ýφερε τα νüτιαò εισüδου
ευγεντκη πρüοκληση στον πιο μτσητü πατδτÜ ιου Πανιωνßου μπροσιÜ του και τον ανÜ- ßΠΟ πOλüτΙ του
ιου, Ýχονιαò προφανþò ηδη συλλÜβετ εν α- γκαοε να τα ευνουχßσετ ο j,δτοò. Ηιαν τÝοσερα kar ΔαρεßΟυ σΤην
ερεß ιο υποχθüντο σχÝδτο τηò επτθοληò των α- ο Παντþντοò ια ευνουχτσε. Οταν ιελεßωοε, τüτε ο ΠερσÝΠΟλη
,α ιον εποßσχυνιο ευ- Ερμüιτμοò ανÜγκασε τα υατδιÜ να ευνουχßοουν τον
Ι πατÝρα. Ετστ εκδτκηθηκε ιον Παντþντο ο Ερμüτι-
ι. μßλησε [ενν. ο Ερμü- μοò» (Θ 106, μιφρ. Α. Σ. Βλüχου).
f:τοò], λÝγοντÜò του υολλÜ Kar φιλτκÜ λüγτα. Του Αναμφßλεκτο εßνατ üιτ ο Ερμοτιμοò αποδετκνυε-
ετε πρþια πüοα καλÜ του εßχαν συμSεß εξαιιßαò ιατ εδþ ανεξßλασιοò ιτμωρüò, που δεν δτστÜΖετ ουδ'
ιΕι, και υσιερα ιου υποσχÝθηκε οε ανιαπüδοση να επ' ελÜχτσιον να αποδþοετ τα ßοα στον ανÜλγητο
τι κÜνετ πολλÜ, αν πiyarve κονιÜ του με ιην ο1- αδικηιÞ του, ειδτκüιερα. χαρακτηρßΖειατ απü ιÝ-
του. Ο Παντþντοò δÝχιηκε πρüθυμα ιην τοτα ψυχρατμßα, που φιÜνετ οιο σημεßο να απτολο-
ιΕ,τενεια
κατ πηγε με ια παιδιÜ του και ιη γυναß-
|π{οταση
'Ε ιου. Οιαν ο Ερμüιιμοò ιουò πηρc κοντÜ ιου. εß-
γησετ ιην αποιρüπατη πρÜξη του, προοεπτκαλου- )
m ια εξßò οτον Παντþντο: "Συ που Ýκανεò περιου- Ο Ηρüδοτοò €βμην€ýΕι τα ιστορικÜ συμΒüντο
ι{Εα με το πτο αττμωιικü επÜγγελμα, ττ κακü Ýκανα
εlι η κανÝναò δικüò μου ο' εσÝνα Þ σε κανÝνα δr- μΕ γνþμανα την kad εξοχþν ηροσωπßκη του
!Ε, σου, þστε απü Üνιραò που ημουνα να εßματ Ýνα δεþρηστι τηζ αρχòßοò εßΙfrηνιß{Þζ δρησκΕßαò
ηιδενικü; ΝüμτΖεò üτι θα Βρειò χÜρη απü τουò θε-
,ττ_ò. ΑλλÜ τþρα, επετδη Ýκανεò ανüστα πρÜγμαια,

31
Apxeιe ΘρΗ:κει,η
6. 0 αιμοοταγÞò
τýροννοò τηò
Κορßνθου
Περßανδροò σε
επιχρωμαπσμÝνη
ξυλογρσφßα απü
το «χρονικü τηò
ΝιρεμβÝργηò» χg1
(7) σε μαρμÜρινη
προτομÞ
(Μουσεßο
Βατικονοý)
μενοò ια Ýγκυρα επττÜγματα των θεßκþν νüμων.
Αξιοσημεßωτο εßνατ üττ, συμφωνα με ια αποστÜΖο-
ντα φαρμακερη ετρωνεßα λüγτα του Ερμüτιμου, το
φτλÝκδτκο πÜθοò ιου εßνατ απολυτωò δικαιολογη-
μÝνο, δτüττ εντÜσσετατ σε Ýνα ευρυτερο επουρÜντο
σχÝδτο, το οποßο δταοφαλßΖετ την αναπüτρεπτη α-
νταπüδοοη κÜθε ανοοτουργßματοò. με Üλλα λüγια,
η ενδüμυχη παρüρμηση προò το ανταδßκημα απο-
τελεß για ιον προσΒεΒλημÝνο Üνθρωπο σημεßο θεß-
αò Ýμπνευοηò kar επομÝνωò κÜθε εßδουò ενανττο-
λογßα εßνατ καιαδτκαομÝνη να πÝσετ στο κενü.
Πτθανüιατα κÜποτοτ θα Βεωρησουν υπερΒολτκÜ
βiaro kar απÜνθρωπο τον ιρüπο που επÝλεξε να α-
υοπλυνετ ιην ýθρτν ο Ερμοιτμοò. αναντßλεκιο γε-
γονüò üμωò παραμÝνετ üιι ο Ηρüδοτοò αποπετρÜτατ
να δταρρυδμßσει και να εξευγενßσετ ιον αν8ρþπτ-
νο βßο μÝσα αυü μτα roτoprkn αφηγηση, οτην ο-
ποßα εßνατ ουνετδητÜ εγκαιεοπαρμÝνα ιαρüμοτα
οττγμτüτυπα καταφυγηò στον απαρÜθαιο νüμο ιηò
ανιεκδßκησηò. Ωστüσο, επßσηò σκüπτμο εßνατ να
επτσημÜνουμε üττ η επτκυρταρχßα τηò ηθτκηò ε-
ξουσßαò σια ανδρþπτνα υρÜγματα αποκαλýπιετατ
με την ßδτα ενÜργετα σε περτπιþσετò üπου ο κυ-
Το «αντα ικ€Ýν», mοιl €π!τασσ€ι τιºγ αν€ηÝατπ
πμωΡßα του δρüστη, αποτεßεß Ýνα απα το
στημον!κü δÝματο του ÝΡγου του Ηροδüτου
32
κλοò του αßμαιοò δτοχüπτετατ με την
κη παρÝμθαση τηò ουντεταγμÝνηò πολττεßαò. η
ποßα ακολοýδωò καθοστþνει την αποκατÜστοση
δτασαλευμÝνηò κοσμτκηò τÜξηò με την
ση τεροιελεσττþν kar Üλλων αναμνησττκOF
ρουργιþν. Με τον τρüπο αυτü και εν üψει ωò
λεσιουργημÝνηò δτÜσπασηò τηò ακολουθßαò
σιων πρÜξεων, ο εμπνευσμÝνοò θνητüò εmτι1
νετ και εδþ τη συμπληρωση ιου πεπερασμÝιτ
ου με το ευιυχÝò συναßσθημα τηò ενδελεχοßò
ρουοßαò ενüò δτκατüφρονοò θεοý. Χαρακ
Κη εΙναΙ η ουναφηò ΠερτΠτωση ιηò αΠοΠετροò
νουχτσμοý τρτακοσιων αγοριþν προερχομÝι-ωτ
αρτστοκραττκÝò οτκογÝνετεò τηò ΚÝρκυραò. τη
ποßα στÜλ8ηκαν ατχμÜλωια αυü τον
ατμοσταγß ιýραwο ιηò Κορßνθου, σιον
θαστλιÜ ιηò Λυδßαò, με αυþιερο στüχο τη ]
εκδßκησηò yra τον ανüοτο φüνο του yrou του _
φρονα απü τουò Κερκυραßουò:
«Τüτε ο Περßανδροò ιου ΚυψÝλου εßχε
ιρlαΚοοτα aYopra, αΠο ιτò Πρωτεò οτΚοΥενετε{
ΚÝρκυραò, οιον ΑλυÜτιη yra να ια ευνου
Οταν or Kopivθror που συνüδευαν ια πατδτÜ
οαν σιη ΣÜμο, or ΣÜμτοτ πληροφορηθηκα- !
πηγατναν τα πατδτÜ αυιÜ σιτò ΣÜρδετò, ια
λεψαν να υÜνε να καθÞοουν τκÝτεò οτο rεlrc
ΑριÝμιδοò kr ýστερα δεν Üφηναν τουò
να αναγκÜσουν τα πατδτÜ να φυγουν. Καθþò οι
ρßν8τοι δεν Üφηναν να δßνουν τροφη στα πατδτ_
ΣÜμιοτ οργÜνωοαν μτα γτοριη που και σημειΕ.
 Ýχουν. Σαν üπεφιε η νýχτα, üσο ια υατδτÜ η-
τχÝιεò, οργÜνωναν χορü απü νÝεò κουÝλεò και
rιar τουò παρηγγετλαν να φÝρνουν φαγþστμα
ü σησÜμτ κατ μÝλι, þσιε τα πατδιÜ ιηò Κüρκυραò
ια κλÝβουν και να τα ιρþνε. Αυιü ιο εξακο-
Ýωò üιου or Kopivθror, που φýλαγαν ια
Ýφυγαν. Τα παιδτÜ or ΣÜμτοτ ια πßγαν πß-
στην ΚÝρκυρα» (Γ 48, μτφρ. Α. Σ. ΒλÜχου).
ολονüττ ο Περßανδροò προσÝφυγε σε ο-
μολογουμÝνωò ετδεχθß αντßποτνα, λαμ-
θÜνονιαò θεθαßωò αφορμß απü ιον Ü-
δτκο χαμü ιου ßδιου ιου yrou του, η α-
ναπÜνιεχη Üφεση ιηò ποτνηò, μÝσα α-
mv καθορτσττκη παρεμθολÞ ιων φτλεýσπλαγ-
καιοßκων τηò ΣÜμου, υποδηλþνετ την αÝναη
διαλλαγÞò ιων αντßπαλων μερþν, χω-
rra πλÞττοντατ ουδÝ καθ' υπüνοταν η κοσμτκß
kar ο ηθτκüò νüμοò.
ΧαιÜ συνÝπεια, οι προετρημÝνεò παρÝνθειεò
,που εßναι αρτσιοιεχντκÜ ενταγμÝνεò σιο
αφηγημα, αποτελοýν μεταξý Üλλων συ-
τκüò κλιμακþσετò ενüò ουγκεκρτμÝνου θε-
προθληματτσμου. Η βαθτÜ kar Üδολη
ιου βαθυστüχασιου Ηροδüιου ε-
καιÜ Ýνα μÝροò πÜνω στην αταλÜντευ-
πεποßθηση üττ η υυερÝνιαση ιου φτλÝκδικου
Kar ο παροξυσμüò τηò δßκατηò οργßò δεν
ýν και' ανÜγκην αδτÜψευοια ιεκμηρτα
οιαδτακηò αποθηρßωσηò του αιτθρþπου, αλλÜ
λεττουργουν ωò πολυττμα υπομüχλτα τηò r-
ηò προüδου. ΑναμφßΒολα κανεßò δεν θα
üσε να επτδbκτμÜσετ ττò ακραßεò εκφÜνσειò
ανεξÝτ\εγκιου παροργισμου, ακüμη και αν
παρουστÜΖετατ δτκατολογημÝνοò kar Üξτοò
ωοιüσο, και σιην περßπιωση αυτß τηò
παραφορÜò, ο Ηρüδοιοò υαρÝχετ δr-
παραδεßγματα απÜλυνσηò ιηò ýθρεωò μÝ-
απο την τελετουργτκη δυναμτκß ιηò ευλαΒþò
ηò τεροπραξßαò. ΚαιÜ μßαν Ýν-
ο τοιορτκüò απü ιην Αλκαρνασσü, σιην α-
προσπÜθετÜ ιου να συγκροτßσετ μτα συ-
δτηγηση τηò επετσοδτακßò συνÜντη-
ιου ελληνικοý με ιο θαρθαρτκü κüσμο, προ-
r μια Βαθýταια θρησκευιτκη ερμηνεßα τηò
μοßραò. Ο ασυγκÜλυπτα δτδακιτκüò
ιων Ιστοριþν του, ο οποßοò Üλλοτε απηχεß
Üλλοτε προκαιαλαμΒÜνετ γνωσιÜ τραγτκÜ
αποκαλýπιετ με εξατρετικß ενÜργετα üττ
αυιüò -üπωò ο ομüιεχνüò ιου Θουκυδßδηò- δτ-
φýοδοξεß να καιασιεß σιο ΒÜθοò ιου χρüνου
üντωò μεγολεπÞΒολο Ýργο ιου κmμα εò αιεß.
Burkert, «Herodot als Historiker fremder
8. Σελßδο
μεσοιωνικοý
ΧεΙρογρÜφου 0πü
το Ενατο Βιβλßο
των Ιστοριþν του
Ηροδüτου
ιττι} *-rr ι :ι, - ιι,,ι'[: Γ,-.s=
ιßη,ι: ατιι"ß,1.1t.β ]α
rJ{.. Ü . ιιßι,,ò.ητΙιι
.,.ι:..l:τ,. aι.Ξ., ιιr _
Religionen», οτο G. Nenci kar Ο. Reverdin (επτμ.),
HÝrodote et ιes peuples non-grecs, Entretiens
Fondation Hardt ΧΧΧν, Γενεýη 1θθ0, οσ. 1-32.
Ρ. Derow kar R. Parker (επτμ.), fΙerodotus and Þis
Wofld: Essays from α Corιference ßη NIemory of George
Forrest, Οξφüρδη 2003, σσ. 235-302.
J, Gould, Herodotus, Λονδßνο kar ΝÝα Υüρκη 1θ8θ.
J. Gould, «Herodotus and Religion», οτο S- Hornblower
(επιμ.), Greek.EΠstoriogxaphy, ΟΕφüρδη 1θθ4, σσ. θ1-106
(ιþρα οτο J. Gould, Myth, Ritua], IVIemory and
Exchange: Essays ßη Greek Literature and Cultu-re,
Οξφüρδη 2001, σσ. 35θ-377).
Τ, Harrison, Divinity and History: ºhe Religioπ of
Herodotus, Οξφüρδη 20ω.
D. Lateiner, The HistoricaL NIethod ofHerodotus,
Τορüνιο kar Λονδßνο Ιθ8θ, σο. 18θ-210.
J. D. Mikalson, «Religion ßη Herodotus», στο Ε. J.
Bakker, I.J.F. de Jong και Η. ναη \ryees (επιμ.), Brill's
Companion to Herodotus, ΔÝτντεν - Βοστüνη - Κολονßα
2ω2, σο. 187-1θ8,
J. D. Mikalson, Herodotus and Rdigion ßη the Persian
VΓars, ΤοÜπελ Χτλ kar Λονδßνο 2003.
J. Romm, Ηρüδοτοò: Ο Ιστορικüò κσι το Εργο τοη μτφρ.
Π. ΠολυκÜρπου, επτμ. και πρüλ, Α, ΜαρκαντωνÜτοò, ΑθÞνα
2ω4.
R. Thomas, Herodotus ßη Context: Ethnography,
Science and the Art ofPersuasion, ΚüμπρττΖ 200Ο, Ι
Οι πορÝνδετεò διηγþσειò σιò του
'στορßεò Ενüò
αποτ€f,οýν συντοΡοι<τlκÝò κßΙιμοκþσòιò
συγκ€κΡιμÝνου ΕεοΠογικοý προΕf,πμοτισμοý
3R
Πporclπe
Ηρüδοτοò
(4Β0-420 π.Χ.)
Ο πρþτοò Ελληνσò ιστοριογρÜφοò,
ποτÝραò ουσιαστιχÜ τηò Ιστορßοò,
Τεννþθηκε σπτν Αλικαρνασσü τηò
ßhκρüò Ασßαò, απü ορχοτττ.ßþ ο.ßογÝνεια,
γιοò του Λýξη χαι τηò Δρυοýò. Στο μÝσα
του 5ου αιþυσ Ýφτασε στην Αθþνο, üπου
Þρθε σ'επαφþ με τιò μεγÜλεò
πνευμστιßεò ηροσωπΙΧοτητεò τηò
εποχþò. ΛÝγεται üτι στττν ΑΟþνο διüΒοσε
αποοπÜσματο οπü τιò με
'στορßεòτου,
αποτÝλεσμο να ετrτυπωσιÜσει τουò
Αθπνοßουò. Στπ συνÝχειο ο Ηρüδοτοò
εγκαταστüθηχε στουò Θουρßουò, üπου
χσι Ýζησε μÝχρι το τÝλοò τπò ζωþò του.
Τοξßδεψε γκ περßπου δÝκα χρüνιο
μεταξý τωυ ετþν 455 ιοι 445π.Χ. Τα
τσξßδια του αυτÜ αποτÝλεσσν τη ΟÜση
για το τοτοριογραφιχü του Ýργο.
ΕπισκÝφθηκε τη υτκρÜ Ασßο, τη Νüτια
!ταλßα, τηυ Ελλüδα, τον Πüντο, τπν
Κýπρο, την Αßγυπτο, την Κυρþνη, τη
Φοινßκη ιαι τη Βοουλωνßα. Το
ιστορτογραφ.ι(ü του Ýργο χορακτηρßφτοι
απü τον ßδιο «rστορßηò απüδειξιò» χαι οι
Αλεξσγδρινοß το χþρισαν σε 9 ΒιΒλßα.
Εχει κειττρικü üξονα τουò πολÝμουò
μετοξý Ελλþνων κσι ΒαρΒüρων
ßΠερσþνΙ, ουσισστικü τ!ò συγχροýσειò
μετοξý Ευρþπηò χαι Ασßαò. Ο Ηρüδοτοò,
παρ'üτι συνεχßζει το Ýργο των αρχοßων
λογογρÜφων, ει.τοýτοιò προχþρησε πολý
περισσüτερο, προò μrο ακρτθþ,
επrστημονικþ γνþση. Δßκαια ο ΚκÝρωγ
τον αηοκÜλεσε «πατÝρα τηò Ιστορaοò».
34
Κυροò
(5θ0-529 π.Χ.)
ΒσσιλιÜò των ΙΙερσþν, ιδρυτþò τηò
αυτοχρατορaαò των Αχαιμενιδþν,
γεννημÝνοò στην Περσßδο, σημερινü
Φορζ του Ιρüν. Πηγß γιο το Ýργο κοι τη
ζωþ του εßναι ο Ηρüδοτοò. Εχοιρε
μεγüληò εκτßμησπò οπ'üλο τον υπüλοτπο
κüσμο, κοι στπν ΕλλÜδα επßσηò. Ο Κýροò
Ýχει να επιδεßξετ μεγÜλεò καταχτþσειò,
με οποτÝλεσμο η αυτοßρστορßο του νσ
εκτεßνεται απü το Αιγαßογ πÝλσγοò μÝχρι
τα Οüθη τηò Ασßαò. Ολεò οι ιωυκÝò
ηüλειò þταν υπü την εξουοßα του. Τον
ΟχτþΟριο του 539 π.Χ. κατÝλοβε τπ
ΒαΒυλþνσ, τη μεγολýτερη πüλη του
αρχοaου κüσμου. Υπþρξε αναμφισΒþτητα
ιδιοφυßα, τüσο στο στρατιωτικü üσο a(οτ
στο δτοτßητιßü τομÝα, συγχροτþγταò μια
ισχυρÞ αυτοκροτορaο. Εßναι ο θρυλικüò
3ασιλιüò των Περσþν και η μορφþ του
πÝραοΕ στο λαßκü μýθο τ(οι τα Ýπη, Η
προοωπιχüτπτα του Κýρου ασφολþò
þταν γνωστþ χαι στηγ ΕλλÜδο, μÝσσ απü
το Ýργο του Ηροδüτου αλλÜ raι του
Ξενοφþ9τα. Το παρüδειγμÜ του φαßνεται
πωò επÝδροσε και πÜνω σfον ΙrÝγα
ΑλÝξανδρο, ενþ οποτελεß, μÝχρι κοι
σþμερα, Ýνο πρüτυπο Βοσrλεaοò.
Δαρεßοò
(550-4Β6 π.Χ.)
ΒασιλτÜò των Περσþν, γrοò του Υστ_.
ο δεýτεροò σημοτ.τ!ιüò ΠÝρσηò
ηγεμüναò μετÜ τον Κýρο. ΟργÜνß.lΦ τι
διοßκηση σε νÝεò ΒÜσειò με τη σýστη
σþμσßοò υπολλþλων, ßοτσσßεýοσε a-
οδοποιßοò, οσφüλειαò στη διακßγηαι
εμπορευμÜτων χοι ανÝπτυφ το εμπüΞ.
Συγχρüνωò κατÝγροψε σε ιτηματολfr
το ιαθεστιüò ιδιοχτησßαò kor εßσþγσF .
φορολογιχÜ μÝτρα. Ολ' ουτü
διαμüρφωσαν Ýνσ προγματικÜ ιστψýτ
αýτορκεò Βασßλειο. Στη συνÝχειο ο
Δορεßοò στρÜφηκε προò την επÝχτω
τηò ισχýοò του. Οι κοτακτþσειò του
üρχισαν οπü ΔυσμÜò, κοθιστþιττοò
φüρου υποτελεßò ηγεμüνεò Üλλων
πüλεων. Η Σüμοò το 515 π.Χ. Þτσγ η
αρχÞ, ενþ εßχε την ευκαιρßα νσ επÝτ& '
στα εσωτερικü τηò Αθþνοò üταγ ο
!ππßοò, τýραγνοò τηò ΑθÞναò, ζÞτιιòι '
5ο5 π.Χ. τη οοþθειü του. Το 499 πl.
πüλειò τηò Ιωνßαò εποναστÜτησσγ
εναιaτßον των Περσþν, Ýχοντοò την
υποστþριξη τηò Αθþναò. Αυτü προτüΞ'
τη οýγχρουση Περσþν χαι Ελλþνων.
αρΧΙßο με την σποτυΧημενη εΧστρατΞ .
του ΙιΙαρδüνιου το 492 π.Χ. κοι σττι
συνÝχεια με την εκστρατεßα στην ΞΙΙt
του περσιχοý στρατοý του Δαρεßου, Ξ
τον ΔÜτη χοι τον ΑρταφÝρνη, ο οπ<*
υπÝστη συντριπτικþ Þττα το 49Ο πΙ
στην περßφημη μÜχη του Ιιiαραθþα Ο 1
Δαρεßοò πÝθανε ξοφνιχü το 486 πΙ-
σχεδιÜζοιττσò νÝο επßθεση ενσντßον ξ.
Αθþναò.
Κροßσοò
,fuò αι. π.Χ.)
bλιÜò τηò /Ιυδßαò. ΑνÝΒηκε στο θρüνο
a 55Ο π.Χ. κοι πÝτυχε νο κοταλÜΟει τιò
ΙΔττγιχÝò πüλειò τηò ΜικρÜò Ασßοò.
ffνωσε Ýτσι Ýνα πανßσχυρο κοι
ΞεγÝò ßρüτοò, το οποßο εßχε ßαι
Εýλεò πλουτοπαραγωγιιÝò πηγÝò κοι
L-τερσ το χρυσÜφι του Ποκτωλοý. Ο
}Ισοò ονÝπτυξε φτλικÝò σχÝσειò με
Lò τιò πüλειò που þταν υποχρεωμÝνεò
a ηληρþνουν φüρουò. Ηταν ιδ!οßτερο
αηοεκτιχüò και γεwοιüδωροò με το
}σκευτιχü συναßσθημα των υποτελþν
Ξεων ßοι γεντßÜ φρüτ.τιζε να ενισχýει
Ξτεßα χαι ιερÜ οτο εξωτερικü. Στην
τλη του Κροßσου Ýζησον πολλοß σοφοß
Ξ αρχαιüτηταò, üπωò ο Οαλþò ο
ΙΙτßσιοò, ο Σüλων ο Αθηνοßοò, ο
tτοκüò απü τη ΜυττλÞνη κ.Ü. Η φÞμη
Ξ στην ΕλλÜδο, σýμφωνα με τον
Ιüüοτο, υηÞρξε τερüσπα. Στον
Ιaδοτο ΒρΙσßουμε χοι τη γνωστþ
ιüση του Σüλωνα προò τον Κροßσο,
bv ο τελευταaοò τον μßτησε ποιον
bφεß περισσüτερο ευτυχισμÝνο στον
ητο εχτüò απü τον ßδιο. Ο Σüλων
ι-γτησε το πΕρßφημοΞ μηδÝνσ προ του
fuυò μοκÜρrζε. Ωστüσο ο Κροßσοò
ττÞθηκε οπü το ΒοσιλιÜ των Περσιßν
Lgo το 546 π.Χ. με οποτÝλεσμο να
hΔυθεß οριστικÜ το κρÜτοò του.
LιτδιχÜστπχε απü τον Κýρο σε θüνοτο
πν πυρÜ, ολλü τελκþò γλßτωσε τη ζωþ
Ξ, üταν διηγþθηχε στον Κýρο τη
ιýση του Σüλωνο.
Περßανδροò
(668-5Β5 π.Χ.)
Τýρσwοò τηò Κορßνθου, γιοò του
ΚυψÝλου κσι τηò ΚρÜτειαò. ΚυΒÝρνησε
απü το 625 π.Χ. þò το θÜνατü του κι
ουτÞ εßνοι η χρυσþ εποχþ μεγüληò
οκμþò τπò Κορßνθου, η οποßα,
στηριζüμενη σfο ανθηρü τηò εμπüριο,
την ανüπτυξη των γρομμüτων ßοι των
τεχνþν, αλλÜ και τη σηματττιχþ τηò
στροτιωτικþ ισχý κατÝστη πüλη
ισχυρüτατη χατÜ την ορχαΙκÞ περßοδο. Ο
Περßονδροò ακολοýθησε την πολιτικþ
τηò δημιουργßαò anoιl<ιþv, þστε νο
εδροιþσει την εμπορικþ δροστηριüτητο
τηò Κορßνθου. Iδρυσε αποικßεò üπωò την
Απολλωνßα στην Hnεrpo, την Ποτßδοια
στη ΧαλκιδικÞ και þρθε σε συμμαχßο με
Üλλουò ισχυροýò τυρüννουò τπò εποχþò,
üπωò τον ΘροσýΒουλο τηò Ιr!λÞτου.
Αυτþ η ποΛπικþ ευνüησε το κορινθιακü
εμπüριο σημαγπκÜ. Ο Περßανδροò
υπþρξε Üνθρωποò ιδιοßτερσ
καλλιεργημÝνοò, Ýναò οπü τουò ΕπτÜ
Σοφοýò τηò αρχαιüτηταò. Ωστüσο þταν
χαι ιδιαßτερο σκλπρüò. Σκüτωσε,
σýμφωνο με τον Ηρüδοτο, τον πεθερü
του εξοιτßαò των δολοπΛοχιþν του που
εßχσν αφορμÞ το θüνατο τηò κüρηò του
]ιßÝλισσαò, την οποßα ο Περßανδροò εßχε
σχοτþσει επηρεοσμÝνοò αηü τιò
ερωμÝνεò του. Εισüγογε τÝßοò
σηματττrκÝò μεταρρυθμßσειò στην
οιΙ(ονομια, υπερ των φτωΧων αγροτων
καΙ των οΧτημονων.
Ι(λεομÝνηò Α
(6οò-5οò α1. π.Χ.)
ΒασιλιÜò τηò Σπüρτηò, γιοò του ΒοσιλιÜ
Αναξονδρßδο. ΑνÝΟηκε στο θρüνο περß το
525 π.Χ. Ο Ηρüδοτοò ανοφÝρει πωò οι
Σπαρτιüτεò υηü τον ΚλεομÝνη Ýστε!λαν
στροτü στην Αθþνα, εναντßον του Ιππßο,
συμμοχþι.τοò Ýτσι με τουò αντιηÜλουò
των Πεισιστρστιδþν. Ο Ιππßαò ηττÞθηκε
χοι ανογκüστηκε να φýγετ στο Σßγειο,
üπου ηγεμüνευε ο ετεροθολþò οδελφüò
του Ηγησßστρατοò. Στην Αθþνο εξελÝγη
Üρχοντοò ο Ισογüραò, που εßχε την
υποστÞριξη των Σπσρτrοτþν. Ωστüσο οι
AΘnvaioι προτßμησον τον ΚλεισθÝνη, με
αποτÝλεσμα νο επÝμΒει ο ΚλεομÝνηò ßοι
νο εξορßοει τον ΚλεισθÝνη. Στιò
συγχροýσετò που οκολοýθησαν τελικþò
οτ ΣπαρπÜτεò χαι οι ολιγορχιχοß του
Ισαγüρο ηττþθπκαν και ο ΚλεισθÝνηò
επÝστρεψε θριαμΒευτþò. Ο ΚλεομÝνηò
þρθε σε οýγκρουση στη ΣπÜρτη με το
συμ3σσιλÝα Δημüρστο, με αποτÝλεσμο
να τον κατηγορþσει ωò νüθο. Επειτο οπü
χρπσμü του μαντεßου των Δελφþν ο
ΔημÜροτοò αντικαταστÜθηχε απü τον
Λεωτυχßδη, αλλü στη συνÝχεια ο
ΚλεομÝνηò κατηγορþθηκε üτι
δωροδüχησε το μαντεßο των Δελφþν, με
αποτÝλεσμο ν'οναγτßαστεß να φýγει στην
Αρχαδßα. Οι Ýφοροι τηò ΣπÜρτηò
αναγκÜστηχαν να τον αναχαλÝσουν, ολλü
üτογ Ýφτασε στη ΣπÜρτη τογ
δολοφüνησαν, παρουσrüζοτ.τσò τη
δολοφονßα ωò αυτοιßτονßσ, το 489 π.Χ. Τη
θÝση του ΚλεομÝνπ πþρε ο ετεροθαλþò
αδελφüò του Λεωνßδαò, ο οποßοò Ýπεσε
ηρωικü σπò Θερμοπýλεò κι Ýγινε Ýτσι
παγχüσμιο σýμΒολο υπακοÞò στην
πατρßδα.

ΠΗΓΕΣ: Εγκυκλοπαßδετα PAPYROS-LAROUS-BRITANNICA, 2000, Ηλεκτροντκη Εγκυκλοπαßδετα ΤομÞ 2004

35
Οι Σκγοε:

d
4. ΕλληνOò
οπλßτηò και απü την αγρτüιηιÜ ιουò: «ιαýτην ανδραγαOßην λÝ- λων ιων εχθρþν ιουò, αλλÜ ιων χετρüτερr.,
Σκýθηò τοξüτηò γονιεò» (Ιν, 65,ad fin.). νουν το εξηò: ο καθÝναò πρτονßΖει γυρω γυρ_ πJ
πορÜσταση Tr πρÜγμα θεωροýν ανδραγαδßα; Ιδου: «Οοουò
σε κραντο κÜιω απü ια φρýδτα και το κα8αρ---
ερυθρüμοφηò εχδροýò οκοιþσετ ο Σκυθηò σιη μÜχη ιουò κüSετ Οποιοò εßναι φτωχüò το μειαχετρßΖειατ üυωò ε:;:-Τ|
κýλικΟò τΟυ 500 ια κεφÜλτα 1òar τα προοφÝρετ οτο βαοτλτÜ. Αγ πα- νιυνονιÜò ιο απ' Ýξω με ακατÝργαστο Βοδιτ :ε_-α-l
π.Χ. (ΜουσεßΟ
ρουστÜσετ κεφÜλτ, τüτε παßρνετ μερßδιο απü ια μα. Οηοτοò εßνατ πλουστοò. ιο νιυνCι κατ αυισ( ΞΕ
Ýξω με ιÝ το χρυc.,τ;:
Kar το με ßοιο κò;_,τ]
Kar με ια αr, τυrε: τΙ
θρεθοýν σε Ýχθρα μεταξý τουò και αγω\-lc-ιτ
μπροσιÜ οιο βαστλτÜ. Αν ιουò επτσκεφθουι- g.ττòt
ιουò δεßχνουν αυτÜ τα κεφÜλτα kar εξηγουτ-òι +!
var συγγενþν τουò που τουò εßχαν κηρýξετ :,-*-

Πετροýπολη) νευΟνΤαΙ, ΥΤαΤΤ ΟΠΟΤΟò εΧεΤ ΠερΙοοοιερεò τετοτεò

οραγαüημα.
μο Kar ιουò νßκησαν kar λÝνε üιτ αυιü ετòò,_ τ-_

»Μßα φορÜ ιο χρüνο ο κÜδε νομÜρχηò σιο τß

l
πεισÝτεò θεωρεßιατ εξατρειτκÜ γενναßοò. Πολλοß του Προσφερετ Κραστ οε εναν Κρατηρα αΠο ι5 !-
επßοηò παßρνουν απü ια πτþματα των εχθρþν ιουò
το δÝρμα ιου δεξιοý χερτοý με ια νýχτα kar κÜ-
νουν καλυμματα για ιιò φαρÝιρεò τουò. Το δερμα
ιου ανθρþιου εivar παχý κατ γυαλτοιερü, ßοωò ναι οπÞ. Oσor üμωò εφ_
δý;;ο{
πro Üσπρο kar γυαλτστερü απü üλα τα δÝρμαια.
Πολλοß Üλλοι επßσηò γδÝρνουν üλο ιο πτþμα, το
ιεντþνουν σε ξυλα Kar υσιερα το περτφÝρουν πÜ-
ffßßδτ
Το
,JnoI"*
ΒÜρΒαρη κατ ακατανüητη εßνατ η ,-_-ß,Φ
νω σια ÜλογÜ ιουò. θετÜ
»ΑυτÜ εßνατ τα ÝθτμÜ τουò. Με ια κεφÜλτα üχτ ü- λÝει,
Ζουν
e ßμηση κf,αα,ικþν και α κ{3ιο'|' ¾Oρικ ν
Η νουν μαΚρτα Κουφτα ΥεwηττΚα ορΥανα τηò :
δαò kar φυοουν με το στüμα, ενþ Üλλοτ τητ-
γιο τουò « κυδικοýò Πüγουò» του Ηροδüτου γουν. ΔÝνε üττ το κÜνουν yra τον εξηò λογο: c_ η
aiιraι αmü €§º ιν€ξ|κÜ μαχ ß κα¸ κΡι¾*κ!º Βεò φουσκþνουν με ιο φυσημα κατ καιεΒαl.=
γÜλα. Οταν αρμÝξουν ιο γÜλα το ΒÜΖουν οε ξ--:
δοχεßα στρογγυλα Kar γυρω γυρω ιουò ιυφ_\:ι.;

38
ιτυποýν. Υσιερα παßρνουν το πÜνω μÝροò απü ιο
που το θεωροýν καλυτερο. Το γÜλα που μÝ-
στον πÜιο το θεωροýν καιþτερο. Γτα την εργα-
_\οπüν αυτß ιυφλþνουν οι Σκýθεò üποτον πτÜ-
_ Or αρμεχιÝò ιων αλüγων kar or τππογαλα-
εßνατ γνωσιοß απü ιον φηρο. tN s
γαλακτοφÜγων Αβßων ιε δτκατοιÜ.
ανθρþπων». Αυιοß κατÜ τουò ΧÜου (Ηοιν) κατ
(Wells) υποιßθειατ üιι Þταν Ýθνη ευρτσκü-
θüρεια των Ελληνων, χαρακιηρτΖüμενοτ ωò
ßò Üγρτοτ» (noble savage)].
Τα πολεμτκÜ Þθη kar ο θαθμüò αγρτüτηιαò δτα-
ανÜμεσα στουò Σκýδεò. Or χετρüτεροτ üλων
or ΑνδροφÜγοτ, or οποßοτ εßνατ or μüνοτ αν-
(Ιν 106, «ανθρωποφαγÝουστ δε μουνοτ

δταßιερο ενδταφÝρον παρουοτÜΖετ η αφηγηση

yra ιτò ΑμαΖüνεò (Ιν 110). «Γτα τουò Σαυρο- 6, Σκýθεò μαχüμενοι σε ποραστüσειò οπü χρυσü ανÜγλυφο του 5ου οι. π.Χ.
μÜτεò πÜλτ δτηγοýντατ τα εξßò: üταν or Ελλη- απü την Κριμοßα κοι απü νωπογραφßα οτη Βουλγαρßα (7)
νεò θρÝθηκαν οε πüλεμο με ιτò ΑμαΖüνεò (or
Σκυθεò ιτò ονομÜΖουν Οτüρπαια, που μπορεß
μεταφραστεß ελληντκÜ ανδροκτüνεò. οτüρ σια
σημαßνετ Üνδραò κατ πατÜ σκοιþνω) ττò νß-
σιον Θερμþδοντα και πηραν μαΖß ιουò οε
καρÜθτα üσεò ΑμαΖüνεò μπüρεσαν να ατχμα-
υν. ΑυιÝò, üταν θρÝθηκαν οιο πÝλαγοò, σκü-
τα πληρþματα, δεν ηξεραν üμωò ττ εßνατ κα-
ýιkar δεν μποροýσαν να χειρισιοýν οýιε ιο ττ-
οýιε τα πανιÜ οýιε ια κουπιÜ. Ειοτ, üταν οκü-
τα πληρþματα, ιτò Ýσπρωχναν τα κýμαια και
òραò και Ýφδασαν σιουò Κρημνουò ιηò λßμνηò
ò. Or Κρημνοß εßνατ χþρα ελεýδερων
Οι ΑμαΖüνεò αποΒτβÜοτηκαν εκεß και
yra να Βρουν καιοτκημÝνη περτοχη.
δρüμο ιουò θρηκαν κοπÜδτ αλüγων, Üρπαξαν τα
, τα κα3Üλησαν Kar Üρχτσαν να λεηλατοýν
χþρα ιων Σκυθþν».
Εδιß φαßνετατ üιτ ατυχησε ελαφρþò ο Ηροδοιοò
ειυμολογßα τηò λÝξηò «Οτüρπατα», που ση-
σκυθτκÜ «ΑμαΖüνεò», γτατß ωò προò μεν το
συνθεττκü «οτüρ-» Ýχετ δßκτο, διüτι υρÜγμα-
σημαßνετ Üνδραò, ωò προò το δεýιερο συνθειτκü
(«πÜτα»=σκοτþνω, καιÜ τον Ηρüδοιο) φαßνε- or ανδρüγυνοτ (ερμαφρüδτιοτ) που υποστηρßΖουν ü-
üιτ η λÝξη πρÝπετ να συνδεθεß με το Ζενδτκü ττ ιη μανττκη ιοýò την Ýδωσε η Αφροδßτη, τηò ο-
των σανοκρτιτκþν) «pataya)) που σημαßνετ ποßαò ιο τερü δÝνδρο εßνατ η φιλυρα (φλαμουριÜ).
, ουüτε üλο μαΖß σημαßνετ üττ or ΑμαΖüνεò Γτ' αυτοýò Ýχουν υποσιηρτχθεß δταφορειτκÜ πρÜγ-
ανδροκρÜιεò και or ΣαυρομÜτεò yuvarKoKpa-
,' Η τσιορßα με ττò ΑμαΖüνεò εßνατ απü Ü-
ματα: επετδη η λεξη προÝρχειατ απü κÜποτα μορ- )
ανθρωπολογτκη ενδταφÝρουσα και πτκÜνιτ- Ο Βαδμüò αγριüτητοò διοφÝρ€ι ονüμ€σο στουò
(Βλ.Iν 111κ.ε.).
Οπωò üλοτ or ΒÜρθαροτ, οτ Σκýθεò Þταν πολυ
Σκýδεò" Χειρüτεροι üßΙων οι Ανδροφüγοι,
ΠτΙΚοΙ καΙ ασκουοαν μανιετα, Κυρτωò με τη οι omoioι €ßναι οι μü\ιοι ανδρωποφÜγοι
ßα (ΒÝργεò απü ττιÜ). Αλλο εßδοò μα-
με φλοτü φλαμουρτÜò, αοκουν οι ΕνÜρεεò,

39

8, ΜÜχη Αμσζüνων απü παρÜοταση αρχαßκοý αγγεßου
και οπü βορβορικü μεταλλικü σνÜγλυφο (9)
Ο μüνοò Επþνυμοò σοφüò Σκýδηò εßνοι
ο γνωστÜò Ανüχορσιò. Αηftü η εRf,πναμü εια
καΝ η σο ßο του δεw ταιι Βγþκαν §€ καηα
40
φη σιερηττκου και ιη ρßΖα του αρ(ρενοò) στα ε_L:
ντκÜ κατ σια οανοκρτττκÜ καιÜ λÝξη σημαßνει , :-
vavδpor» Kar ερμηνευειατ εßιε ωò γεντκευμÝ\-η :-
μοφυλοφιλßα εßτε, πτδανüτερα, καιÜ ιον Αριστσ--
λη ωò οεξουαλτκÞ αντκανüιητα ιηò θαστλικηò
κογÝνεταò των Σκυθþν («θηλετα νüσοò») εßτε m€ß=
νüιαια κατÜ τον ΙπποκρÜτη ωò αντκανüιητα οq}Ξ-
λüμενη σιην υπερΒολτκÞ τππασßα. ΑυιÞ η ,
λετα νüσοò» καιÜ τον ευπισιο Ηρüδοτο (Ι 105ι :-
φεßλειατ στην ατιßα που προOÜλλουν or ßδτοι
Σκýθεò για ιην περßπτωση ιων ΕνÜρεων μÜιτε,-π
Την αποδßδουν οε ιτμωρßα ιηò Αφροδßτηò για
πÜλατ ποιÝ οýληση του ναοý ιηò σιη συρτακη-π-
λατστιντακÞ πüλη ΑσκÜλωνα που την ßδρυσαι- ßι-
λτσταßοτ (Παλαισιßντοι).
ò προò τον ιρüπο με τον οποßο or Σι-_-
θεò συνÜπιουν ττò Ýνορκεò ουμφω\ -Ξ":
τουò, ο Ηροδοτοò μαρτυρεß: «Οι Σκυ&:;
ορκßΖονιατ με τον εξηò τρüπο: γεμτΖσ_τ;
με κρασß Ýνα μεγÜλο πÞλτνο δοχεßο ß-
ιο αναΚαιευουν με ιο αιμα εκεινων Που Κα\,òß_τΓ
ιουò üρκουò, Τουò κεντÜνε με Ýνα μυτερü εργα-\ετ
η ιουò ανοßγουν μßα μτκρη ιομη με μαχαßρι. \-σ---
ρα θουιÜνε μÝοα οτο δοχεßο Ýνα οπαOß, θελη. .-
ναν πÝλεκυ και Ýνα ακüνιτο. Οιαν γßνουν αυ-
λÝνε πολλοýò üρκουò kar πßνουν üσοτ κÜνουι, τcrq
üρκουò και οι πιο οπουδαßοτ απü üσουò τουò ηΕ--
λουθουν»,
Γτα πολτττσμü, οýτε λüγοò να γßνετατ. Ο μοιοò ._
πþνυμοò σοφüò Σκυθηò εßνατ ο γνωστüò και Γ-τιι
ιτò σχÝοειò του με τον Σüλωνα, ΑνÜχαρσιò. Αλ\ò -
ελληνομÜθετÜ ιου και η οοφßα του δεν ιου θγηχ:τ-
σε καλü (Ιν 76): «Οι Σκυθεò αποφευγουν üλεò r_:
ξεντκÝò συνηθετεò kar τδταßτερα ττò ελληνυ.,-_
Τουτο το εδετξαν πρþια με τον ΑνÜχαροι, που :-
φου γυρισc πολλÝò χþρεò και απÝκιησε σοφτα. ß-
ρισε στην παιρßδα του τη Σκυθßα, πÝρασε ::Ε
ΕλλÞσποντο kar Ýφθασε στην ΚýΖτκο, üπου Bpr_*
ιουò κατοßκουò να γτοριÜΖουν με εξατρειτκη μτ,:-
λοπρÝπετα την εορτη ιηò ΜητÝραò ιων Θεων ,_,
ΑνÜχαρστò τüτε Ýκανε τÜμα σιη ΜηιÝρα των Θε,lπ
üιτ αν γýρτΖε σþοò κατ υγιηò στην πατρßδα του :r-
ιηò Ýκανε θυοßα με τον τρüπο που θυσßαΖαν or Ιß--
zιknvoi kar δα θεσμοθετουσε νυχτερινη γιοριιß Ξ
αυτην. Οταν Ýφθασε σιη Σκυθßα, πηγε στην πεò.υ-
χη Υλαßα (που Βρßσκειατ κοντÜ οτον Αχß.LΚτ
δρüμο kar εßνατ καιÜφυιη απü δταφüρων ετδþι-,!ε-
νιρα), üπου Ýκανε με κÜθε λεπιομÝρετα θυσßα c--*
βαοτλτÜ Σαυλτο kar αυτüò üταν πηγε κατ ιον ετG: :
:#t
ßδτοò να κÜνετ Βυσßα με ιον ιρüπο αυιü. ιον τοξ-- 19
σc και τον σκüιωσε. Kar σημερα ακüμη, αν κσι--.
f
-
 h,

. ]ß: r|
/1ιιιΙß G,ßιυß.]{ßχΙξ
-ιj ιιι:r],
ß_] fi ΙΙ ]J' 1: aß'
'.;
:]
Piji3ÝJ{j!; η'!$Þ]
Ιßμ{ßßιι;].ßj 1j]

ΙΘιlßΙ:,ιιτιι
jJ
;,] 0 Ι) ι] ß] ij ι !_;

Oljil,τÞi_iιrιJ]ij,
{{J' $ß: ß"lΠÞιιιΙηιß.
JΙjßßΙ}ν rιιß},ι ;,' ß: :

Ξ: +l.α_υ-,,ι,- :,

'l_ -:-
_ Ξ

, ß,,],,] ρ

ρ| ]]
οι Σκγοε:

13, ß4. Η συνεχÞò

πποσßο Þταν
σýμφωνα με τον
ΙπποκρÜτη η απßα
τηò ανικανüτητοò
των Σκυθþν. Τη
συνÞθειÜ τουò νο
πßνουν γüλα
ολüγου
οποτυπþνει ο
ΕυγÝνιοò
ΝτελοκρουÜ στο
φανταστικü
πßνακý του «0
0βßδιοò μεταξý
των Σκυθþν»
(ΕθυκÞ
ΠνακοθÞκη τηò
Αγγλßοò, Λονδßνο)

οε μÝλη τθαγενþν θÝλονταò να παßξετ το χορυ π,

δτÜσημου ανθρωπολüγου ΛεΒß-Σιροò (Levi
Strauss, Η Üγρια σκεψη, εκδüσετò «ΠαπαΖÞση»»,
σελ. 31) yra το πÜθημα του αρχηγοý μταò φυληò
σιην κεντρτκη ΒραΖτλßα, που Ýκανε τÜχα üττ Ýγρα-
φε, μτμοýμενοò τον ßδτο ιον ΔεΒß-Σιροò, μπροστÜ
Ωò πΡοò το Þδη κοι Ýδιμο των Σκυθþν,
οι μορτυΡßεò ευνοοýν συνοf,ΙΚü τη δεωρßο
π€Ρß μογγοf,ικþò κοταγωγÞò τουò
πολτττσμοý, αλλÜ Ýχασε: or περτσσüτεροι απü ταò
δχοýò ιου σε λßγο κατρü ιον εγκατÝλετψαν].
Το πτο ενδταφÝρον, απü Üποψη οημετωττκη. ò
θρωπολογτκü στοτχεßο εßνατ το εξηò: σιην εκσqΕ{
ιεßα ιου Δαρεßου ενανιßον ιουò, or Σκυθεò
τοý Ýσιετλαν με κηρυκα ωò δþρο Ýνα πουλτ-
ποντßκτ, Ýνα θÜιραχο kar πÝντε βÝλη. Στην
ση των Περσþν ττ νüημα Ýχουν ια δþρα, ο κ
τουò εßπε üιτ δεν εßνατ εξουστοδοιημÝνοò να
τßποιε Üλλο απü ιη μειαφορÜ, προσθÝιο,"ταò
αν or ΠÝρσεò εßνατ Ýξυπνοτ, θα καιαλÜβουν m
μασßα τουò. Στο συμΒοýλτο ιων Περσþν υου
λοýθησε, ο Δαρεßοò, εκλογτκεýονιαò ιο
του, συμπÝρανε με ευσεθý πüδο (pium
rium, rryishful thinking) üιτ αφου το ποντßχτ
μÝσα στη γη, ο ΒÜτραχοò στο νερü και ιο υου\
ÜΖετ στο σχßμα πολý με ιο Üλογο kar üλα αυτα
νε ü,ιτ kar ο Üνδρωυοò, μαΖß με ια πÝντε βι\η
ματναν τÜχα πωò or Σκýθεò ιοý παραδßδουν m
ναμη ιουò.
Ο υψηλüΒαθμοò Γωθριιαò, üμωò, εßχε τη
λυση: «Αν δεν γßνουμε πουλτÜ να πειÜξουμε
ουρανü η πονιßκτα yra να εξαφαντοιοýμε κÜτι^,
τη γη η θÜτραχοτ yra να πηδßοουμε μÝοα σΕò
μνεò. δεν θα γυρßσουμε στα οιßιτα μαò. γΕò
μαò χτυπησουν ια βÝλη (ιων Σκυθþν)». Τε
ΓωΒρυαò δτκαιþθηκε kar ο Δαρεßοò με ιπι-

42
 r§§"-
? ,Ý,

,ι5
Η
κOτOσflÜρOξη
ζþων εßναι οπο το
συνη θεστερα
μοτßβσ τηò
σκυθικÞò τεχνηò.
ζωγροφικÞò Þ
οναγλυφηò (16)
17, ΑνÜγλυφο οπü
ιιι ιιι ιιι ßlιιιι, ιιlιιιλιιf)ι ιιι ι,ι ιß)ι,ι ιιιιο ιιι \,ß
ιι)].] τη στηλη του
ιιιι Ιò;ιlιιιι (,\ιιι-ττι iJιl ). ιι()ι, (ι)ι)()ι.ι)()L](,(1\ Ιι,)\ ι (, Βεχιστουν με
ι\ ιιι \-()ι ιßιιιι ò J Ιι,l.ιι,ι,ι, πOρOστOση
ΠÝρση αυλικου, ο
ιιι ιιß)ιι ιιιιι ι t)ιlιιι ()ι ιι(ι[)ιι]ι)ιι
!] ιιρ()(, (, οποιοò ταυτßζεται
ιι,\ι)()ι ν ι;ι.ιιι\ιιιιι ι ιι ß)ι,,4ιιιι ιιι ι]ι ]_ι()\ με τον Γωβρυο

1ιι\tιιι'tι, ιß(ιι(ι\(ι]\ ιlò ι()ι_(, ι \ιιιlιι ιιι ιιιι τ ι

()()ι,(, ιßßιι ιιιι ιι_\ιιlιιι 1 !)ι ιιlιòιι, ιιι ß)ριι

' ι,}ßι ιι] ιßτ,ιιι ιι,ιιιι ιι ι_\\ιιτιιßιι ι πιlιlιιιιι
ι-,ι

)ι ι_ι(ιι)ιι [)ιι(, ι ι\()(]ι,\ ιιι θι,ι ιòιιιι ιιι ι)ι ιιιιιι ιικ()ι, Ιτ
]ιßLιιι)(ι '|'ι., ιßιιιß ιß(ιι (rιιι γ\ι,τσιιιι, ιßιι{ιιιιριι ι;ιιι
](ι ()\ι)ιιιιιιι ιß(]ι ßjιCl L()ιιι,ι\ ι ι]ι(ι Ιιßιι ι ιι ι,ι,ιι]ιιιι,ιι
ι L ]Ιι Ι]Ι('ß'ι]Ιι ß]() Ιη)ß)(, ΙΙΙ\ ΙιΙ]Ιι ιlΙßΙΙ ΙßΙΙΙιΙ\( ]\ 1Ι
:ιιι.\ιιßιιι ιι)(ι\ ικιι (]ιι ι)(,ι](]ι)
\ι,ι, ,,1111 lI\ιιlιιιg,,ιlιlι1 ιι)ι ||ι ιι| ιιιι| ßιιι ιιιι|]
\ ιßtιι ι,ιιt(ι j \ιý(j(j(,ι\ 1 ιιι t)ιιιιιlιιιßιι(ιιι ι,(jιι(, κ(ιι
Ι,ß]ιλι (, ιßιτιι\\ιιlιι, 1ιι f,ßιιιι:ι ιΙ\- ] ß) ß\()ι]ιßιι
ι ιßjιιιιι,ι,ßιι;ιι;(ι ιιι ιι \ιιι'ι(ι ιιιιι(, ι](ι \ιιιιιι. ι 1ιττιι
ιιι ι]tιιιι, ιιιιι Ýιßιιιß ιι \ ι(ι ιιι 1ιι\ιιι ι, ιιlιßιι)ι,(,
ßΙ)ιι;lιιιι,ι, (jιιι\ ιιι ß)ι(}\ιι ιιτ(, ß{,\ l,ßιlι, ιιιιτι. .\ιτ
ß] ιι\(ιι() ιιιι ιι ΓL\ßντοò (Η \. (j ΙΙ) κ(l\ι] \()\()
Ιj]ι] ß)]ει)ιιιιιι ßò ι,ιιι .\ιιιι,ιßιιι,ßιιιιt)ιι ιιιι Ιßιι\ιι
ι;ιιιτ Κιιß,κιιι';ι) ( ι(,]ι]]\ ιl .\1ιιιτιιΖιιι Ι-ι ι ,1ι1 ιιι Ι

ιß,ιι»]ι]ιΣ
ß)!ι) ι\(|L ι)ι ιllιτιιlιιι l'ι ι)|ι(ι\()] ι()L ']'ιιιιιι ιι ιιι ι Lιι,
1 ι)(ι Ι ι) ι)ιι|ι(] Ι\ι ιι :,(,ιι (ι ι ()ι ιß(ιι Κι ιι,g ιτο\ι 1ιιιι,ι
,Ι ß ΙΙΙ) ßΙ /ι
r
ι

ι',) ]]]]]ι,ι]Ι;ιι j, ι]ι] Ι Ι(,|,()(Ιι)τι]ò jιι ιτ,ιι \ ιιΙιι ιιι,.

rιιl
 ,HERoDoTI ι
HALICARNΔSSEI
. }ΤΙsΤοRΙΟΟRΑ?κΙ ΙΙ. -r
ß,ι,"" Ι
,^,-:iliJ,,I;.,

βΧrγ 'ß';
r'L''.-,
: ß 7
Η
F

t
Þ ιιΖ
I
LvGDVNI,
ΔΡνD ΗΑΕRΙι,}. sE!,
GRYP}ιιrt ι
trr&

Ι
οι ΣτιηρτιΑτΕΣ
flya}r$ψ$
6. 0 νομοθÝτηò
Λυκοýργοò, τον ποπτεýετ το υλτκü που μαò αφηγεßιατ με ιÝτοτον
οποßο ο Ηρüδοτοò τρüπο, þστε να Ýχετ νüημα» -{ιν και αυτü ιο νüημα
θεωρεß θεμελωτÞ εßγατ συχγÜ, εÜγ üχτ πÜγτοιε, πολýπλοκο. Ποτκßλεò
Τηò σΤΙΟρΤΙΙΠΚÞò απüψετò kar ερμηγεßεò συγυπÜρΧουγ στηγ αφßlm_
κυριαρχßοò.
Ξυλογραφßο οπü
το «Χρουκü τηò
ΝιρεμβÝργηò»
γηττκÝò πqιαλλαγÝò ιου- yra τη ΣπÜρτη r<ar τουò
ΣπαρττÜιεò αποτελεß μταν Üρτστη απüδετξη ιου α-
φηγημαιτκοý ιαλÝντου ιου.
Η χρονολογτκη αφειηρßα των Ιστοριþν εßνατ πε-
ρßπου το 550 π.Χ., üταν, üπωò ο Ηρüδοτοò αναφÝ-
Ο Ηρüδοτοò ογονοκτ€ß γιο την τüση
των ΕηηÞνων νο ποη€μοýν μ€τοξý τουò
οντß, €νωμÝνοι, òξωτ€Ρικοýò εχδροýò
46
pεr, or δýο τσχυρüιερεò ηπετρωιτκÝò ελληντκη
λειò ηταν η ΣπÜριη kar η ΑθÞνα. Or ΣποριιÜτεòο
φετλαν ια πρωτεßα τουò και' αρχην στον
ιον περßφημο νομοθÝιη. Ο Ηρüδοτοò αποδε
ιατ αρκειÜ προθλÝψτμοò, üταν αποδßδετ τοη
ρτσσüιερουò αυü τουò Βαοτκοýò πολτιτκοιτò ι
στραττωιτκοýò 8εσμουò ιων Συαριτατþν σττò
ρυθμßσειò ιου Δυκουργου (Α 65). Οιαιτ üμωò
ιατ η σττγμη να περτγρÜψετ διεξοδτκÜ τα
ιων δýο βαστλÝων σιο Βýλßο Ζ δεν αναφÝμτ
Λυκοýργο ξανÜ, ολλÜ σχολτÜΖετ καυσιικÜ υτò
mκß παρÜδοση των ßδτων ιων Σπαρτταιþν
με ιην apxrKn ιουò εγκαιÜσταση στη Λαχωνßο,
γονταò üττ απü μταν Üποqm ßρθαν σε αντßθεοτ
«üλουò τουò ποτητÝòι». Απü αυτü θα μπορουσq5
συμπερÜνουμε üττ ο Ηρüδοιοò üχι μüνο ηταν
μαθßò, αλλÜ επßσηò εßχε Üμεση υρüσθαση οττπ
πικß γενεαλογτκÞ kar μυθολογτκη τστορßα
ΣπÜρτηò. ΠρÜγμαιτ, ο ßδτοò μαò αναφÝρετ üιι
πτσχεφθεß προσωmκÜ τη ΣπÜρτη kar
Ýναν απü τουò πληροφορτοδüιεò ιου εκεß,
ΣπqιιτÜτη ηγÝιη Αρχßα (Γ 55). ΑυιÞ εßναι μßα
τιò φετò μüνο περτπτþσετò σε ολüκληρεò ιτò
ρßεò σιην ουοßα ο Ηρüδοιοò καιονομÜΖετ μτα
γκεκριμÝιτη πηγη πληροφορτþν.
ο Ζßιημα yra ιο οποßο Þθελε να
με τον Αρχßα αφορουσε ιην επÝκταση
ΣπÜριηò σιην ανατολτκη Μεσüγετο
το 525 π.Χ. Ηδη, üπωò εßχε αναφÝρεl
ρßιερα (Α 6Β), οι ΣπαριτÜιεò εßχαν υπü
Ýλεγχü ιουò ιο μεγαλυιερο μÝροò ιηò
σου. Αυιü αποιελοýσε μÝροò ιηò διαδτκασßαò,
οποßα πολλοß απü εμÜò χαρακτηρßΖουμε ωò
δευττκÞ εγκαθßδρυση τηò Πελοποwηστακηò
μαχßαò. ΑυιÞ η σιραττωττκß συμμαχßα
πüλεων-κρατþν (η οποßα σιην πραγματτκüιτυα
υεκτÜθηκε kar Ýξω απü τα üρια ιηò
σου) πÝρασε σε μτα νÝα φÜση στα χρüντα ιηò
στλεßαò ιου Ι(λεομÝνη Α (περ, 520-490 π.Χ.). Ε
ξτσιüρηση του Ηροδüιου σχειτκÜ με ιον
νη και ιη βαστλεßα ιου εßνατ μßα απü ττò ιDο
ντΥμαιτΚεò, αΚομη Kar ανιτφαιτΚεò Περτ
σε ολüκληρεò ττò Ιστορßεò. Απü ιη μτα μειη
ΚλεομÝνηò ηταν Ýναò σπουδαßοò kar ισχυρüò
στλτÜò, ο οποßοò -ιουλÜχτσιον στα τÝλη του
π.Χ.- εßχε κατÜ θÜθοò ιτò καλυιερεò ι
yra ιην ΕλλÜδα. Απü την Üλλη μερτÜ, ο
νηò εßχε ιουλÜχτσιον μια δüση ιρÝλαò, και
ντησε φρτκιü θÜνατο με αυτοακρωιηρτασμü
δßκατη θεßα ττμωρßα, συμφωνα με ιοý Η
yra μια πρÜξη τεροσυλßαò (Ζ 84, üυου yr'
μτα φορÜ ο Ηρüδοιοò Ýρχειαι ρητÜ σε αντßθεση
την ευßσημη παραδοστακη σπαριτατικη εξßη
yra το θÜναιο ιου ΚλεομÝνη).
 Ξ_ò ττò μερεò μαò or μελετηιÝò δεν Ýχουν συμ-
:δετ yra το αν ο Ηρüδοιοò υπηρξε Ýναò δτο-
δτανοητηò, ßοωò με κÜποτα υπολεßμματα
-ι. ,]\-αΧρονΙσιτκηò ιÜσηò να δτακρßνετ Παντου
; ιοτορßα την παρÝμθαση του χερτου ιου δεου
,::_\\ον ιων θεþν. ¹ αν Þιαν Ýναò συνηθτσμÝ-
!ρησκευüμενοò ανOρωποò (που πßστευε σε με-
τ βαθμü σιην αλÞθετα και στη δýναμη ιων
,-ιτþν), με μταν αουνηθτσια μεγÜλη οξυδÝρ-
kar ανοτχιü μυαλü σχεττκÜ με ιη φυστοκραττ-
m .ρμηνεßα ιων ανθρþπτνων Kar φυσικþν φατνο-
;_,ι-. Αλλωσιε, ο τρüποò που ανιιμειωπßΖετ ττò
,κευιτκÝò πεποτθησετò Kar πρακτικÝò των
ιιατþν εßνατ αμερüληπτοò. ΚαθτοτÜ απüλυια
:|.ò üτι or ΣπαριτÜτεò ηιαν εξατρειτκÜ δρησκευ
.οι. Σε ορτσμÝνεò περιυτþσετò ιουλÜχτστον
. μÜχεò του Μαραδþνα και ιων Θερμοπυλþν-
ιερετ χωρßò σχüλτα üιτ or ΣπαρττÜιεò Ýντωδαν
-jßα\¼ι να δρÜοουν Üμεσα, επετδÞ Ýπρεπε πρþτα
ιπτιελÝσουν σημανιτκÜ θρησκευιτκÜ καθÞκο-
Or ΣπαριτÜτεò, üπωò αναφÝρετ οε δυο οημεßα
ß3. I 7), «δεωροýσαν üττ τα Ζηιημαια ιων δεþν
,μεγαλυτερη αξßα απü τα ανθρþπτνα Ζητημα-
, Πτο δυοπτστοτ or οýγχρονοι ιοτορτκοß καια-
!.Ξ;ουν οτο ουμπÝρασμα üιτ or ΣπαριτÜιεò xpnor-
απλþò τη θρησκεßα ωò μτα πρüφαση
εξυπηρειοýσε ια συμφÝρονιÜ ιουò. Ο Ηροδο-
πÜνιωò, ακολουθþνιαò ιη συνηδτομÝνη ιακιτ-
του να παραθÝτετ ü,ιτ ιου αποκÜλυπταν or πη-
; ιου (Η 152), δεν υποστηρτξε Þ ιουλÜχτστον δεν
Ξ,Ιρασε μτα ιειοτα αΠοψη.
_\ιτßθετα, üιαν Ýφτασε η σιτγμη να επτλÝξετ α-
σα οτην ΑδÞνα kar τη ΣπÜρτη, üσον αφορÜ ιο )
Οι ΣπτΡτιΑτΕΣ

θ. 0 ηγÝτηò των
ΕλλÞνων στη μÜχη nora απü ττò δυο πüλετò συνετσÝφερε περlοο,:.: _ _
οιη σωτηρßα ιηò ηπετρωττκηò Ελλαδαò απü ::-_-
των Πλοταιþν,
οντιβοσιλιýò τηò
(ι πειλη ιηò ολοκληρωιικηò περστκηò καιακ::ι
Σπüρτηò, σια 4Β0-47θ π.Χ.. εκφερει μια κρßοη, η οποιò , ,
Πουσανßαò. ρßΖετ üιτ yra πολλουò θα εßνατ ενοχληττκη, ιι-ιò- ,, -
ΜορμÜρινη εivar εκετνη που ο ßδτοò θεωρεß αληθτνη: οι:
προτομÞ λαδη or Αθηναßοτ ηιαν εκεßνοτ κυρßωò λο1, . -
στÜσηò ιουò καιÜ ιη ναυμαχßα ιηò Σαλαμßτ-αò _
Ýσωσαν την ΕλλÜδα (Η 139). Βεθατωò, αυι,:
σημαßνετ οε καμτÜ περßπιωση üτι (αντßθεια 1ι.
ρlκουò συγχρονουò τσιορικουò,..) υποβτβαΖε,, -
οχε,δüν εζßσου καθοριοιικÞ και αποφασισιικιι _

βολη ιων Σπαριταιþν σιην ιελτκÞ ηιια ιιυι ]ι,

σþν σιη μÜχη των Πλαιαιι,,ιν ιο 47θ π.Χ.
Ο ΣπαριιÜιηò που οδηγησε τουò Ελληνεò ο,:,,
κη σε αυτη τη μÜχη, ο ανιτβασιλÝαò Παυοανßαò
πηρξε μια εξατρεττκÜ αμφτλεγüμενη προσι ι:_ -
τητα, ιüσο σιη ΣπÜρτη üσο kar αλλου, στη διιι;. ,
τηò Ζωηò του, αλλÜ Kar μετα το θÜναιü ιου. Οτ, -
, ΚλεομÝνιιò, εßχε kar αυιüò κακü ιÝλοò. Ατ,ιι-,
ομωò, με ιον ΚλεομÝνη, ο Παυσανταò Ýτυ\ε - _'
ιερηò επτδοκιμαοßαò απü τον Ηρüδοιο. ΝΙετα ::-_ ,
,l0. κη σιτò ΠλαιαιÝò, ο Ηρüδοιοò αφηγεßιαι δß,ò ,
0 Λεωνßδαò, ττκÜ επετοüδια, οια οποßα αναφÝρετατ σιον Πα
ετεροθολÞò
νßα ωò το υπüδειγμα των καλυτερων σπαρ,_-
οδελφüò του
κþν και ελληνικþν- αρετþν. Εναò θι__._
ΚλεομÝνη ολλü
κÝφαλοò Ελληναò απü την Aiyrva .. _
και σýζυγοò τηò
κüρηò του
ΓOργοýò.
Μορμüρινη
προτομÞ που Ι ιουò ΠÝρσεò σττò Θερμοπυλεò ιο προηγουμε\ο ]
τουτßζεται με τον Ο Παυσανßαò επτπλητιετ αυστηρÜ ιον Üνδρα. ,-
ηρω0 των
ντÜò ιου üττ μτα τÝιοτα SÜρSαρη πρÜξη δετ, ι; _
0ερμοπυλþν Ζει σε Ελληνεò. ΑμÝοωò μετÜ, üταν δεßχτ,,ουι,
(Αρχαιολογικü . Πauoavra την υπερΒολτκη πολυτÝλεια ιηò οι\]-, -
Μουσεßο του Μαρδüντου Kar ιτò τερÜσττεò ποσüτηιεò ß,: . _
Σπüρτηò) ,, μων yra τα σπÜιαλα γευμαια που προειοτμαΖ
, ]
_Χ} yra τον ΠÝρση αρχτστρÜιηγο, ο Παυσανßαò διò, _-,
ηρεμα τουò Εßλωτεò ακολουδουò ιου να ετοιμ. ,

Ýνα σπαριταιικü -δηλαδη, λτιü γευμα, προ|_: -,

\του να καταδειχθε1 η ανο,ιτερüιηια τηò ελ^\τι,, ._-

αυτοσυΥκρατησηò.
Ο Λεωνßδαò, ετεροθαληò αδελφüò ιου Κ],. '
νη Α, ηιαν επßσηò ι<ar γαμπρüò του, επετδιι :,
Ζυγüò ιου. η Γοργþ. ηιαν η μοναχοκüρη τοι, ß, ,
μÝνη. Η Γοργω εδþ καιονομÜΖειαι ενþ η ιι:,,, , ,

ιου ΔημÜραιου. ιην οποια συναντησαμC \ßιιι, , _

παραμÝνετ ανþνυμη. Και üποιε η Γοργιb oιc- l_

ιαι αηü ιον Ηρüδοιο. οι ενιυπþοCιò που (:_ - _ -
εßνατ οι καλυτερεò -προετδοιοιεß ιον παιεò, :
να μην ξεγελαοτεß απü Ýναν καπÜιοο Ε_,_ - -_

μνηστηρα απü ιη ΣÜμο, ενþ αυιη μüνη Β_: .-_ Ι

τρüπο να δταβÜοει μτα φαινομενικα Üιρα_

' ,,ι
πιυχη κΓρωμενη πλÜκα. η οποια üμωò περ1::-
Ι0 να Ζωιτκηò σημασßαò μηνυμα. ΑυτÝò οι δυο * '-
-ß
ß]]
ß
4Β
 δεν εßνατ, καιÜ γεντκß ομολογßα, απλÝò,
Οι μεf,ετητÝò δεν Ýχουν συμφωνÞσòι γιο
γυναßκεò Kar συΖυγοl. ΠρÜγματτ, η α-
η μητÝρα του ΔημÜρατου üχτ μüνο Þιαν βα- το αν ο Ηρüδοτοò υππρξ€ Ýνεò διοροτικüò
, αλλα καιÜ την πατδτκÞ ηλτκßα ιηò εßχε διονοπτÞò Þ οπf,ü δρησκευüμòνοò Üνδρωποò
αυτü υου δεν μπορουμε παρÜ να αποκαλÝ-
μαγτκη εμυετρßα, üταν δÝχθηκε τη θεßα χÜ-
οιü την ßδτα ιην ΕλÝνη σε μταν επτφÜνετÜ ιηò
ιερü ιηò στη ΘερÜπνη και στη συνÝχετα μεγα-
Ýγτνε μτα γυναßκα εκπληκττκßò ομορ- εßχαν επαναοιαιÞσετ μαΖτκÜ γýρω σια 460 π.Χ. Με
(Ζ 61). Εχουμε πÜντωò την αßσ8ηση üιτ πßσω μτα ιÝιοτα υυενδýμτση σχεττκÜ με τιò -εýθραυ-
αυτÝò ττò δυο òξατρειτκÝò γυνατκεßεò φτγουρεò στεò- κρηπßδεò πÜνω σιτò οποßεò στηρτΖüιαν ο ιρü-
Βειατ η δταδεδομÝνη στην υπüλοτπη Ελλαδα ποò Ζωηò κατ η ηγεμοντκß τσχýò των Σπαρττατþν,
\ηψη, üιτ or ΣπαριτÜττσσεò γυναßκεò δεν Þταν μιοροýμε να ολοκληρþοουμε την παροýσα συνο-
ιτò υπüλοτπεò Ελληνßδεò. Εßχαν κÜττ να πουν, πττκη μελÝιη μαò yra ιη ΣπÜριη οτο τσιορτκü Ýρ-
δεν φοΒουνταν να ιο πουν, ακüμη kar δημü- γο του Ηροδüιου,
μπροοτÜ οε Üλλουò Üνδρεò, με τουò οιοßουò ΜετÜφραση: Χρηοιοò ΣταOÜτοò
εßχαν συγγενικη σχÝση. Αρκετοýò ατþνεò αρ-
, ο ΙΙλοýταρχοò συνÝλεξε Ýναν αριδμü απο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
«αποφδÝγμαια» οτο Ýργο ιου Λακαινþν Bakker E.J., I.J.F. de Jong - Η. ναη Wees (επτμ.), Bri1l's
,ματα. Companion to Herodotus (Leiden, 2002).
Cartledge Ρ.Α., «Herodotus and "the Other": α
meditation οη empire», Echos du Ινηοηdε
κτüò απü τη θÝση Kar τη συμπερτφορÜ των Classique/Classica Views ns 9 (19θ0), σελ.27-40.
γυνατκþν, η Üλλη αξτοσημεßωιη kor- Oartledge Ρ.Α., T,lτe Greeks, Α Portrait of 11.0ρειχÜλκνο
Self and Others (2π Ýκδ,, Oxford, 2002). ειδþλιο
Þταν οι Εßλωιεò, αυιüχOονεò Derow P.-R. Parker (επτμ.), I{erodotus Σπαρτιüτη
Ελληνεò, ιουò ουοßουò or Σπαρ- and His World (Oxford, 2003). πολεμιοτÞ τηò
εκμειαλλεýονταν ωò δουλουÜροl- Dewald O.-Marincola J., «Α Selective εποχÞò του
Introduction to Herodotean Studies»,
Ο Ηρüδοιοò δεν φεßδειατ αναφο- Ηροδüτου
Arethusa 20 (1987), οελ. θ-40.
οε αυτοýò. Εκτüò απü συγκεκριμÝ- Evans J.A.S,, «Father of History or
Εßλωτεò. οι oπoior εμφανßΖονιατ Father ofLies: The Reputation of
αφηγηοcτò ιου. üπωò εκεßνοò οιον Herodotus», CJ 64, L (1968), οελ, 11-17.
ανÝθεσαν να φρουρßσετ τον Hartog F., The LIirror ofHerodotus
ΚαΙ αυιοò ΠεΙστηΚε να The Representation of the Other ßη the
ι σιο βαστλτÜ το Writing of History [Berkeley, Los
Angeles-London, 1θ88 (γαλλτκß
ro μαΧατρτ ιου, ο
Ýκδοοη, Le l\Iiroir d' H€rodote.
αναφερειατ ε-
,Essaj sur ]α reprÝsentation de 1'
σιουò Μεοσηντουò aufre, Paris, 1θ80, επανÝκδ. με
ωò συνολο, ετ- νÝα εlοαγ., 1θθ1)].
οιο πλαßσιο ιηò r- Luraghi Ν (επιμ.), ?/le
tου Yra ιο μα- Historian's Craft ßη
Ττσαμενü Kar the Age of
Πεντε «αΥωνεò» Herodot\s (oxford,
2001).
(Ι 33-36). ο Trσa-
Momigliano
ΚαιαΥοταν α- A.D., «The Place
ιην Ηλτδα, αλλÜ ofHerodotus ßη
' εξαßρεοη δüθηκε the History of
αυτüν kar τον αδελφü HiStoriography» (1η
η σΠαριταιιΚη υΠηΚο- Ýκδ. 1θ58), οτο θýλßο
χÜρη σιο πολýιτμο του ιδßου Stud-ies τ.ιι

lκü ιουò χÜρισμα. Ο τÝ- Historiography

απü ιουò «αγþνεò», δη- 1l,ondon, Ιθ66), σελ. 127-
142.
απü ιτò νßκεò που κÝρδτ- Pritchett W,Κ., ºhe Liar SchooL of
or ΣπαριτÜτεò με τη ΒοßθετÜ Herodotus (Amsterdam, 1993).
. εtναι η νικη ενανττον των Romm J S., I{erodotus (New
ßων Ετλþιων, üταν αυιοß Haven, lθθ8). r

49
lD