Ε^ΕγΘΕΡ|οτγπιΑ-Υτ ,g ιον^ιογ 2οο1

ΙΣΤOΡΙΚΑ
«ΕΙΠΑ! ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ»,ι
αποφÜνθηκε Yra ιρßιη φορÜ απü τον
εξωσιη τηò πλαιεßαò ΣυντÜγμαιοò ο ΕλευOÝρτοò
ΒενιΖÝλοò kar αυιη ιη φορα το πληθοò που
Ζητουοε ΣυντακττκÞ Βουλη εστþπησε.
Ηταν 5 ΣεπτεμΒρßου του 1910. Ο ΒενιΖÝλοò εßχε
Ýρθετ απü την Κρητη σιην Αδηνα σιτò 2Β
ΔεκεμΒρßου ιου 1θOθ, αφου μερτκουò μηνεò πρτν,
σττò 14 προò 15 Αυγουσιου, ο Σιραιτωττκüò
Συνδεσμοò με το κßνημα στο Γουδß Ýγτνε -χωρßò
να καιαλÜβει απ'ευθεßαò την εξουσßα- ο
κηδεμüναò των εξελßξεων.
Σιßò 6 Οκτωθρßου ιου 1θ10 ορκτστηκε η πρþιη
κυΒÝρνηση ΒεντΖÝλου, αλλÜ στιò 2Β Νοεμθρßου
ο εκ Κρßτηò πολτττκüò επτκρÜιησε πληρωò σιην
εκλογτκη μÜχη την οποßα προκÜλεσε.
ΧρετÜστηκαν 42 συνεδρτÜσε].ò yra να
ολοκληρωθεß σιτò 23 Μαßου ιου 1911 η
αναθεþρηοη του ΣυνιÜγματοò (τροποποτηθηκαν
η συμπληρþθηκαν 54 απü τα 110 Üρθρα) που
θεωρεßιατ η πλÝον εκτειαμενη που Ýγινε οτην
ΕλλÜδα. Αυιü το Συνταγμα καιÜ ιον
ΑρισιüΒουλο ΜÜνεση «υπηρξεν η νομικη
Ýκφρασlò ιηò συνιελεσθεßσηò πολιττκηò ανüδου
τηò αοιτκηò ιαξειιιò. Ανιαποκρτνüιαν οτην
Η ,,Ακρüπολιò» τηò 17ηò Αυγοýοτου 1909 γιο τηγ Ýκρηξη
του κινÞματοò
αξτιυοη ιων ανερχüμενι,ιν ασιτκþν δυναμεων να
δημιουργηθουν οι θεσμτκεò προýποθεσετò μταò
ανεμποδιοιηò ασφαλουò οικονομlκηò
Αστικüò ετσυγχρOυισμüò δρασιηριοιηταò υπο ιην σκÝπη ιου νüμου. χωρßò
ομωò να υπÜρξουν μεγÜλεò ρηξετò kar

ιßαι ΗρÜτOò ßταßOυ

"επανασιαιικÝò" ιομÝò»».
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ Η ΣτΑΣΗ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΕΤΑΡΡΥΟΜΙΣΗ τοΥ τγποΥ
Το πρüγραμμα 0 ρüλοò Η ενθουσιþδηò
και οι προθÝσειò του ΒενιζÝλου. στÞριξη του
του κινÞματοò Η αποφυγÞ αστικοý
στο Γουδß των ρÞξεων εκσυγχρονισμοý

ΥπaßΘwοò Ýιδωηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟγΛΟΣ

Σýποξη ýληò ΣýμOουλοò Ýιωοηò Σ'σπü τ Εýχοò οwεργüσπτκΦ Δπμιουργιτü

ΝΑΣΟΣΓΚΟΛΕΜΗΣ ΠΕΡΙΟΣΦΑΣΟΥΛΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΝΑΠΑΣΙΑΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣΧ ΣΩΤΗΡΕΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΡΩΝΑΙΟΣ
ΓΕΩΡΓιΑ Δ. IΓΓ^ΕΖογ ΕγΑΓΓΕΛοΣΑ ΧΕΚιΜοΓΛογ ΝΙΚΟΣ ΚΕΧΑΠΑΣ
Συποsσμüò . επιμÝλεΕ ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ ΓΙΩΡΓοΣ ΙυΑΡΓΑΡΙτΗΣ . ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΡΗΣΟΥ ΑΓΓΕ^ΙΚΗ ΤΖΑΝΕΤΟΠΟγΛΟΥ
Ιßüυμοι συνεργüτεò ΦΑΙΔΩΝ ΜΑΛΙΓΚΟΥΔΗΣ ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΠΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ Ποραγωγþ
ΗλÝττρουßÞ δΕýθυνοη! istoιika@enet.gr ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α Ε
 σημειωσειò
Εναò διπf,ü χοΡισμθτικüò πορüκf,πτοò
«...Καßπερ ΒαθÝωò εμφορουμενοò απü ταò
δημοκρατικÜò αρχÜò τηò φυληò μαò Ýχω
ακρÜδαντον την πεποß8ηστν, üυ η
Βασιλευομενη Δημοκ ρατßα. οποßον εßνατ
και' ουσΙαν ιο πολßιευμα ημων. εßναι ο
τυποò του ηολιιευμαιοò, üστιò προσαρμüΖεται
Üρισια προò ιην πολιιτκÞν μüρφωσιν του
Dλληνποý λαοý και εξυπηρετεß
προσφορüτερον τα εOνικÜ συμφεροντα...».
ε ιην αποσιροφη αυτην του λüγου του
αποδßδει ρεαλισιικÜ ο ηγÝιηò απü ιην
Κρηιη (σιην τσιορτκη πρþιη ομτλßα
του απÝνανττ οτον αθηναΙκü λαü σιην πλαιεßα
ΣυνιÜγματοò σιτò 22.Β/5.θ. lθ10) την
κατÜσιαοη ιων δημüσιων πραγμÜιων σιη
χþρα, την οποßα μüλτò εßχε κληθεß, ωò
παρÜκλητοò, να κυΒερνησετ. «Η πολτιτκÞ
μüρφωοιò του Ελληνικου λαου» -üπωò
αρτοτοιεχντκÜ kar χωρßò ßχνοò λαßκτομου
περτγρÜφετ ιο επßπεδο στο οποßο Bpiokovτar,
μετÜ ττò οκιþ δεκαετßεò ελεýθερου βßου, ια
πολτιτκÜ Þθη σιην ΕλλÜδα- δεν επτιρÝπετ
ακüμη ιην ανÜπτυξη του Βεσμοý ιηò
πληρουò, αΒασßλευτηò, κοτνοθουλευιτκηò
δημοκραιßαò στη χþρα.
Η γνþρτΖε «ξεκρßνονταò ιου χρüνου τη οπορÜ,
οχεδτασμουò υου επτφυλÜοσει ο περßφημοò
«ξÝνοò παρÜγονταò» yra ιην ΕλλÜδα. Ενα
ανττκετμεντκü δεδομÝνο, το οποßο δεν
παραΒλÝπει ο ΒòντΖÝλοò τιò παραμονÝò ιηò
αφß6εþò του στην ΕλλÜδα: «ΓνωρßΖομεν üλην
την αξßαν, την οποßαν εχει διÜ τουò μlκρουò
λαοýò η συμπÜθεια των ισχυρþν,.. αλλÜ
προτιμþμεν να στερηθþμεν τηò συμπαθεßαò
ταýτηò, ητη μÜλιστα, ωò διατεßνοντα1 ο1
"Times", δεν απηυθυνετο αμÝσωò προò ημÜò,
αλλ' εμμεσωò μüνον χÜριν του Βασιλεýοντοò
ojkou, διÜ ν' αποκτησωμεν αντß ταυτηò την
εκτßμησπ, την οποßαν 0' ασφαλßση ε]ò rny
ΕλλÜδα η επιδιωκομενη αναγÝwησßò τηò,.,»
(Ε. ΒεντΖÝλοò, εφημ. «Κηρυξ Χανßων»,
27.10.1910).
4
«ΠολτττκÞ εßνατ η τÝχνη του εφτκιου», Η
ρßση αυιη, υου αποδßδειαι σιον Μπßσμαρκ,
ορßΖετ την ουστþδη αρειη ιοý κÜθε πολτττκου
ανδροò. Mra ιÝχνη, ιην οποßα αναμφßΒολα
κατεßχε ο ΕλευθÝρτοò ΒεντΖÝλοò. Σιιò σελßδεò
üμωò ιηò Ιστορταò καταγρÜφετατ, εκτüò απü ττò
πρÜξειò των πολιτικþν «ιηò οετρÜò». χql η
μεγαλουργßα των ολßγων προικισμÝνων
αιüμων εκεßνωγ γτα τα οποßα σε üλεò ιιò
δυιτκÝò γλþσοεò υπÜρχει μτα τδταßιερη
σημαστολογτκη καιηγορßα. Ετοτ, εκτüò απü ιον
πολτιτκü «τηò σετρÜò» (αγγλ. politician, γαλ.
politicien, γερμ. Politiker), υπÜρχετ σττò
γλþσσεò αυιÝò kar ο üροò yra ιον
προικτσμÝνο ττολτττκü οραμαιτστß (αγγλ.
statesman, γαλλ. homme d'etat, γερμ.
Staatsman). Το γεγονοò üιι οι τοιορικÝò
εμπετρßεò ιου πρüσφατου παρελΒüνιοò δεν
επÝιρεψαν σιο γλωσστκü üργανο των
ΝεοελλÞνων να προΒÜλετ και εκεßνο τη
οημαστολογτκÞ αυτÞ δταφορÜ, καθτοτοýγ τη
θÝση τοý Ε. ΒεντΖÝλου μοναδτκη οτη τ,εüτερη
πολτιτκÞ τσιορßα μαò.
,Ξι
t\-/
ΒεντΖÝλοò δεν ηταν μüνο\-ο ικα\,üò
| πο.\ιιr*οò που γνþριΖε την τÝχ\-η τηò
«καθημερινηò» πολιιικηò ρουτßναò,
αλλÜ και ο προικισμÝνοò οραμαιιοτηò. που
ποιοι οπüροι θα βλαστηοουν κατ ποιοτ üχτ».
Η ουνταγμαιτκη μειαρρυ8μτση ιου 1911, üπωò
διεξοδικÜ αναλυòται στο σημερτνü αφιcρωμα
των «Ισιορτκþν», αποτελεß ιην πρþτη και πιο
τρανη απüδειξη ιηò μοναδτκηò του πολτττκηò
οξυδÝρκειαò.
Ενα χÜρισμα, or συνÝπειεò του οποßου (αν, για
παρÜδειγμα, αναλογτστεß κανεßò ιη σημασßα
που Ýχει για την ε8νοτικÞ συοιαση ιηò
Μακεδονßαò η απüφαση ιου να εγκατασιαθοýν
εδþ or πρüσφυγεò απü ιη Μ. Ασßα) 8α
αποδετχθουν ευεργειτκÝò για την υπüσταση
του νεοελληντκου κρÜιουò τδταßιερα κατÜ ττò
επüμενεò ιαραγμÝνεò δεκαειßεò, μÝχρτ ακüμη
ττò μερεò μαò.
ΦαßÜrιν Μαλιγκοιιδηò
ο Δεκαπενταυγουστο του 1θ09, δωδεκα χρüνια μετÜ ιον «αιυχÞ» Ελληνοτουρκτκü
πüλεμο kr Ýνα χρüνο μετÜ την ΕπανÜοιαση ιων Νεüιουρκων (Ιουντοò 190Β), που
οδηγηοε σιην ανιτκατÜσιαση ιηò «γÝρτκηò αρÜχνηò», ιου Αβδουλ Χαμßι, απü τον
ΜωÜμεθ Ε, ξεσπÜετ στο Γουδß ιο «προαναγγελ8Ýν» Κßνημα των Επαναστατþν ιου
Σιραττωιτκοý ΣυνδÝσμου.
Kupro αßτημα των αξτωμαιτκþν Þταν η απομÜκρυνοη δταδüχου Kar βαοτλοπαßδων
απü ιτò δτοτκηιτκÝò θÝσετò που κατεßχαν σε στραιü και ναυτικü.
Or νεαροß αΕ,τωμαιτκοß (τηò ΣχολÞò Ευελπßδων), που απαρτßΖουν καιÜ το 1/3 ιο
Σýνδεσμο, δεωρουν το δτÜδοχο-αρχτσιρÜτηγο kupro υπευθυνο τηò ßτταò. Ο Θ.
ΠÜγκαλοò. γενικüò γραμματcαò του Σ, ΣυνδÝομου. οημετþνετ χαρακιηρτσιτκÜ:
«Η κατατσχýνη του 1Β97 kar η ιαπεßνωστò του Ýθνουò... απü ιον φυγÜδα ιηò Δαρßσηò
kar καιαναλωτη των ορνßδων των ΦαροÜλων Κωνσταντßνον... μειÜ ιηò περß αυτüν
αυλοδουλου σπεßραò... κ.λπ. εδημτοýργησαν.., ιο κßνημα ιου 1909...» (Αρχεßο Θ.
ΠαγκÜλου, ΚÝδροò, ι. Α', ο. 314)
Or αξτωματτκοß Ζητουν «να απüσχωστν δτÜδοχοò kar βαστλüπατδεò πÜοηò ενεργοý
υπηρεσßαò εν τω στραιþ και ναυτικþ, δταιηροýνιεò (üμωò) ιουò ουò κÝκιηνιατ
θαθμουò kar προαγüμενοτ. οπüιαν προò τουτο cυδοκcß ο Βαστλεýò». Ζηιουν ακüμη
εφαρμογη προγρÜμματοò «στρατlωιτκηò οργανþοεωò... υπü ξÝνου σιραιηγου μετ'
επττελεßου ξÝτωτ.,.. »,
Ο Συιýεσμοò Υπαξτωματικþν. που μειÝχετ αρτθμηττκÜ κατÜ τα 2/3 οτο κßνημα με
επτκεφαλßò το θουλευτη-,\οχαγü Γ. ΚqιαΙοκÜκη και τουò τüιε επτλοχßεò Ν.
Πλασιηρα Kar Γ. Κο,νδυλη, προθα_\λει κυρßωò επαlγελματτκÜ ατιÞματα (αναθεþρηση
του νüμου που απÝκλετε ιην Üνοδο των υπαξτωματlκþν στουò βαθμουò ιων
αξτωμαιτκþν κ.λπ.). Ζηιþ\,ιαò εκ παραλληλου ιη σιραιτωτικη ενßσχυση τηò χþραò.
Eikoor οκιþ þρεò μετÜ την εκδÞλωση ιου κινημαιοò στο Γουδß, ο αρχηγüò του
ΣυνδÝσμου συνιαγμαιÜρχηò ΖορμπÜò, αφου Ζηιησε και πÝιυχε αμνηστßα απ' αυιουò
που καιÝλυσε με το κßνημα kar καιηγγετλε ωò χρεοκοπημÝνουò, δßνετ δταταγη yra
την επτοιροφη ιων μονÜδων στουò σιρατþνεò.
Οιαν σιο Συνδεομο επτκραιεß η Üποψη ιηò δτατηρησεωò του κοτνοβουλευιτσμου Kar
ιηò αποφυγηò σιραιτωτικηò δτκιαιορßαò. οι επανασιÜιεò Ζηιουν υποχρεωττκÜ τη
λαΙκη συμπαρÜοιαση. Σε συνεwüηση με ιουò ουλλüγουò Kar ιτò συνιεχνßεò.
δτοργανþνουν σιιò 14 ΣεπιεμΒρßου 1909 μαΖτκü ουλλαλητηρτο συμπαρÜστασηò οιουò
σκοπουò του ΣυνδÝομου.
Τα ατιßματα του ΣυνδÝσμου βÝβατα δεν εßνατ τδτατιÝρωò «επανασταττκÜ». Δεν Ζηιουν
λ.χ. αγροττκη μειαρρυθμτση η εκΒτομηχÜνιση ιηò χþραò. ΣιρÝφονιατ κατÜ ιων
παλατοκομμαιτκþν προοþπωγ που τα δεωρουν κýρτα ατιßα ιηò κακοδατμονßαò. Or
δταδοχÝò στην πρωθυπουργßα αρχτκÜ ιου Θεοτüκη απü ιον Δ. Ραλλη σττò 4 Ιουλßου
-που γßνειατ yra να εξευμενßσετ ιουò στραττωττκοýò, üταν τα ανÜκιορα
πληροφορουνται την ßδρυοη ιου ΣυνδÝσμου Kar ττò αρχτκÝò ιουò σκÝψετò- η
ανττκαιÜσταση ΡÜλλη οττò 15 Αυγοýσιου απü τον Κ. ΜαυρομτχÜλη, καOþò kar η
πρüσκληοη στον Ε. ΒεντΖÝλο (20.10.1909), μαρτυρουν ιο δτακαÞ «πüθο λýτρωσηò»
απü ιον παλατοκομματτομü, που εßνατ ατιßα.,. «δετνþν».
Ο ΒεντΖÝλοò Ýρχειατ σιτò 2Β.12.1909. Γßνονιατ οτ εκλογÝò τηò Β' Διπληò
Αναδεωρηττκßò Βουληò. Θα δτεξαχθοýν με αποχη ιων παλατþν κομμÜτων.
Ακολουδεß η αναδεþρηση του ΣυντÜγματοò απü ιον ΒεντΖÝλο.

Νßκοò ΒαρδιÜμπασηò

5
 του ΓιοΡΓογ Μ,ιριηριτΗ
αναπλ. καθηlττß Σýχlροιηò Ιστιιρßαò ΓΙατ,επιστημßου
Κlιßτιτò
τα τÝλη ιου δÝκαιου Ýναιου Kar σιιò αρχÝò του εrKo-
σιου αΙωνα η αΠοσιαοη Που ΧωρτΖε τα ΠροηΥμενα
ευρωπαßκÜ κρÜτη απü ια ανιßσιοιχα των Βαλκα-
νßων Kar ιηò νοιιοανατολικηò γωνÞò τηò ηπεßρου
ηταν κÜιτ περτσσüιερο απü εμφανηò. Γτα ιην ακρß-
βετα ηταν ενοχληιτκη Kar üλοτ διαπßοτωναν üττ
μπορουοε να καταστεß επτκßνδυνη. Ο γυρω απü την
οπισθοδρüμηση φüΒοò δεν σχεττΖüιαν τüσο με ιην
orkovoμrkn ανÜπιυΕη και την ευημερßα των κρα-
τþν αυιþν, Αλλου ηιαν ιο κυρτο θÝμα. Or κυθερ-
νηοετò, or Üρχουσεò ιÜξετò αυιþν ιων μτκρþν κρα-
τþν, προσδοκοýοαν να επωφεληθουν απü την πα-
ρακμη kar ιη δτακρτνüμενη συρρßκνωση τηò Οθω-
μαντκηò Αυτοκρατορßαò kar
:-
,+ òjll
ιΙ'
ανιτλαμΒÜνονταν üιι νικηιηò οε ιουτο ιο πατχνßδτ
τηò κληρονομιÜò 0α ηιαν üιιοτοò κατÜφερνε να α-
ντττÜξετ οτον αρχαßσμü των Οθωμανþν αλλÜ kar
των συνδτεκδτκητþν τουò nro σýγχρονουò, Üρα πτο
αποτελεομαιτκοýò μηχαντσμουò. Σιραττωττκουò μη-
χαντσμοýò πÜνω απ' üλα, or οποßοι üμωò, Βαρεßò
και πολυÝξοδοτ σε αυιη τη φÜοη ιοý οχεδüν Bro-
μηχανlκου πολÝμου, μποροýοαν να δημτουργη-
θοýν μüνο πÜνω σε στÝρεεò υποδομÝò: οτκονομικÝò,
δημοστονομτκÝò, δτοτκηττκÝ ò, εκπατδευιτκÝò, κρα-
ιτκÝò με λßγα λüγια. Το αßτημα λοτπüν yra την προ-
þOηση μειαρρυOμßοεων, που θα Ýφερναν τη χþρα
πιο κοντÜ στα ισχυονια σιο δυιτκοευρωπαßκü χþ-
ρο, Ýγινε ωò εκ τουιου αßιημα εθντκü. Η χþρα, αν
Ýμενε αρχαΙκÞ, αν καθυσιερουοε μπροσιÜ σττò ε-
ξελßξειò, κτνδýνευε, πÝρα απü οιτδηποτε Üλλο, να
χÜσετ το βαστκü ιδεολογικü συοταιτκü τηò: τη Με-
γÜλη Ιδεα ιηò.
Or παραπÜνω δταιτσιþσειò Ýγιναν ιδταßιερα r-
σχυρÝò μειÜ ιην ταραγμÝνη δε-
καειßα του 1Β70. οι πü-
tι
Δ
ß
η
ßt
}'
λεμοτ στα ΒαλκÜντα, or συνεπακüλουθεò αλλαγεò
σιο χÜρτη και οτουò εκεß ουσχειτσμουò, ο παρ' ολß-
γον θρßαμΒοò ιηò Βουλγαρßαò με ιη ρωοικη σιη-
ρτξη- οιην κοýροα τηò οθωμαντκηò δταδοχηò, α-
φýυντοαν ιτò εθντκÝò ανησυχßεò ιηò μτκρηò ΕλλÜ-
δαò kar αποκÜλυψαν ιαυτüχρονα ττò ανττφÜοετò
ιηò. Ενþ δηλαδÞ or εκτüò συνüρων Ελληνεò, or ε-
πχετρημαιßεò, or κεφαλατοýχοτ αλλÜ κατ οτ αστοß
σιτò πüλετò ιηò Αναιοληò, ιων Βαλκανßων, ιηò Ar-
γυπτου η ιηò νüτταò Ρωοßαò, ανÞκαν οτα πλÝον ε-
ξευρωπαΙομÝνα σιρþμαια ιων εκεß πληθυσμþγ σε
εκεßνα που παρακολουθοýσαν ευκολüιερα ττò εξε-
λßξετò σιη Δυση κατ ηξεραν να επωφεληθοýν απü
αυιÝò, ιο ελληντκü κρÜιοò παρÝμενε μια στα8ερη
πηγη απογοητεýσεων. Or πολεμτκÝò κτνηιοποτÞ-
σετò ιου στα ταραγμÝνα αυτÜ χρüντα παρÝμεναν οιο
επßπεδο ιων εντυπþσεων, ενþ το χιßστμο των απα-
ραßτηιων υποδομþν (στδηροδρüμων λ.χ.) προχω-
ροýοε με αργουò ρυθμοýò. αργουò ακüμη kar σε σý-
t
Ι
b
3 r
J
γκρτση με αυιü που συνÝβατνε σια Üλλα βαλκαντ- Τα τελευταßα
κÜ κρÜιη Þ οιην οθωμαντκη πλευρÜ. μεγÜλο Ýργα
ΜετÜ το τÝλοò ιηò Τρτκουπτκηò περτüδου kar τη (σιδηρüδρομοι,
ουμφορÜ ιου 1Βθ7, η αßσθηοη ιηò υοιÝρησηò Ýγινε διþρυγα
καταθλιπιτκÞ. ΠαρÜ ιτò σημανττκÝò επενδυοετò kar Κορßνθου) Ýχουν
ιτò προοπÜθετεò ιηò προηγοýμενηò περτüδου, or βαλτþσει μετÜ
δυνÜμετò ιηò χþραò αποδεßχθηκαν εξαιρετικÜ λß- την περßοδο
Τρικοýπη
γεò, ολüιελα ανεπαρκεßò για ιην εξυπηρÝτηση ιων
(φωτογραφßο
σιüχων που η τδεολογßα ιου ελληντομοý Ýθετε, Το
του 1886)
δÝμα των μεταρρυδμßσεων επανÞλθε δραμαιτκÜ
πλÝον οτο Γιροσκηντο. ΜαΖß του προÝκυψε ιο ερþ-
ιημα yra το ποτθò δυνÜμετò, πολτιτκÝò και κοινωντ-
κÝò, θα αναλÜμSαναν ιη δταχεßρτση αυτοý ιου απα-
ραßτηιου εξευρωπαßομοý. Στο πολτιτκü προσκηντο
η καιÜοιαοη ηταν μÜλλον απογοηιcυτικη.
Or δýο μεγÜλοτ υολτιτκοß οχημαιτσμοß που εναλ-
λÜσοονιαν σιην εξουσßα, ιο κüμμα ιου Θεοτüκη
-δταδüχου ιου Τρκοýτm- και το αντßοτοιχο του Ü-
φθαρτου απü ιτò ουμφορεò ΔηλτγτÜwη, μÜχονιαν
με πεßσμα το Ýνα ιο Üλλο με θαστκÞ αρχß την ε-
ξυπηρÝιηση ιων πελαιετακþν ιουò υποχρεþσεωγ )
fi
}ο
Το συλλαλητÞριο των
Σιμπεlμþν τηò 14ηò Σεπτεμβρßου 1909
Ýτο Σýντογμο (λαßκÞ λιθογροφßα).
ΑριστερÜ, ο ΓεþργιOò 0εοτüκηò,
Προτρe.ιη ιιzιn- Π ΡοΘΕΣΕιΣ
0μαδικÞ
φωτογρÜφιση σιüχοò που περτüρτΖε Þ kar ματαßωνε κÜθε μεταρ-
(190θ) επιζþντων ρυθμτοιτκη σκÝψη. Στο κÜτω κÜτω, οτ μειαρρυθμß-
αξιωμαηκþν του σειò σε μεγÜλο Βαθμü στρÝφονταν ενÜντια σε εκεß-
Μακεδονικοý νουò που θα Ýυρειιε να υò πληρþοουν, στουò α-
Αγþνα στο πλουò ανθρþπουò δηλαδη, αγρüτεò, αστοýò, εργα-
ελληνικü Ζüμενουò, που θα Ýπρεπε να πετθαρχηθουν κÜιω α-
προξενεßο τηò πü τιò νÝεò -πρüοδετεò kar θαρτÝò- ανÜγκεò του
θεσσαλονßκηò Κρατουò.
(Εθνικü Ιοτορικü
Το παλÜιτ ηταν Ýναò δεýιεροò πüλοò εξουοßαò, ο
Μουσεßο, ΑθÞνα)
οποßοò εξατιßαò ιηò μεγαλýτερηò απüοιαοηò απü ιτò
εκλογτκÝò δταδικασßεò, ττò κοτνοΒουλευιικÝò kar
πελατετακÝò εξαρτßοετò, Ýδειχνε πro ελεýθεροò ωò
προò ιη δταχεßρτοη ιηò üληò υυüθεσηò. Το υρü-
θλημα εßχε üμωò δυο üψετò. Η σχεττκÞ ανεξαριη-
Η υπüγdιο οßΙf,ο σκηηρþ σýγκΡοιJση
στ],! Μοκ€δοιτßε αποκατÝστησΕ
σ€ μ€γürΙο Βαδμü τα κýΡοζ των αξιωμοτικþν
σßα μποροýοε να αποβεß καταοτροφτκη. Με ευχα-
ρßσιηση or ηγεσßεò ιων πολτττκþν οχηματτσμþν θα
χρÝωναν σιο βαστλτκü κυκλο ια ανιτλαßκÜ kar ια
μη δημοφτλη μÝτρα που μτα przrkü μεταρρý8μιση
απαττοýοε. Or κινßσετò λοτπüν Ýπρεπε να εßνατ
προσεκιτκÝò. Or μαχηιτκÝò ανιτδρÜσετò ια πρþια
χρüντα τηò δεκαειßαò ιου 1θ00 ενÜνττα σε επτμÝρουò
μεταρρυθμτσιτκÝò αυüπετρεò (στο εκκληστασιτκü
λüγου χÜρη, στο γλωσστκü-εκπατδευιτκü κ.λυ.) Ý-
λιθογροφßα
Λοß'ßκÞ
δετχναν τα οτενÜ üρτα μÝσα σια οποßα Ýπρεπε να
εποχÞò που
krvn8ouv or ενδταφερüμενοτ.
απεικονßζει
Ο αγþναò γτα ιη Μακεδονßα συγκÝνιρωοε, απü
επßθεση
ιο 1θ04 kar μειÜ, ιην προοοχη ιηò κοτνηò γνþμηò
τουβκκοý ιππικοý
kar ανÝδετξε ιαυιüχρονα Ýνα νÝο πüλο εξουοßαò. Το
κατÜ ελληυκþν
θÝσεων στη μÜχη
κýροò του στραιου, του σþματοò των αξτωμαιτκþν
του Βελεστßνου,
yra να εßμαοιε ακρτΒÝστεροτ, εßχε οοΒαρüταια τρω-
κατÜ τον ατυχÞ θεß στην Þιτα
πüλεμο του 18θ7
ι!l
r-]
<ι,'
1σ,
..ι
"9
;ψ
c
\
του 1Βθ7. Η υπüγεια αλλÜ σκληρß οýγτqιουση στη
Μακεδονßα αποκαιÝστησε οε μεγÜλο θαθμü το κυ-
ροò ιουò. Ηρωεò-συμθολα üπωò ο Παýλοò ΜελÜò
αντÝοτρεψαν το γεντκü κλßμα. Παρü-\ληλα, αλλεò
αλλαγÝò ενßσχυαν το κοτνωντκü Βüροò του σþματοò
ιων αξτωματτκþν. Η στρατολüγηση ιουò, μετÜ την
αναθÜθμτση ιηò σιραιτωττκßò εκπαßδευσηò σιην
ΕλλÜδα -üυωò kar σιο εξωιερικü περßπου ιην ßδτα
εποχÞ-, γτνüιαν πλÝον αφ'ενüò αιü σψιþμαια ευ-
υορα, απü «καλÝò οτκογÝνετεò», απü ιην ελßτ δη-
λαδη τηò χþραò kar αφ' ειÝρου arrü το μτκροαοττ-
κü χþρο, φτλüδοξο üσο και ανßισυχο yra ιο μÝλλον
ιου -δηλαδη yra ιο μÝλλον ιηò χþραò. Δημτουρ-
γýθηκε Ýνα εßδοò «σφαιιωιτκηò τεραρχßαò», που
kar αυü την ταξκß του υπüσταση πλÝον μπορουσε
να Ýχετ λüγο yra ια κοτνÜ, yra ιο μÝλλον και τη
δτακυΒÝρνηση ιηò χþραò. Την ßδτα σιτγμη ιο εν-
διαφÝρον ιων πλοýστων ομογενþν yra το στραττωττ-
κü δυναμτκü τηò ΕλλÜδαò αυξανüταν σταθερÜ' σε
ιρüυο þστε or οτραττωιικÝò μεταρρυθμßσετò πÝρα-
σαν οιην υρþιη σετρÜ υροτερατοτßιων. Ηιαν προ-
φανÝò üττ η χþρα αναΖηιοýσε τα μÝσα που θα τηò ε-
πÝτρεπαν να αντιμετωπßσετ με επÜρκετα ιιò δτακρι-
νüμενεò σιην περτοχη τηò αυρτανÝò κατασιασειò.
υοτüιητα των αναγκαßων μεταρρυθμßσεων
ηταν Ýνα τδταßτερο πεδßο προθλημαιτ-
σμου. Λßγο μειÜ την καιαστροφη ιου 1Βθ7
Ýγναν προοπÜθειεò να καταγραφοýν or
ανÜγκεò. Το Υπüμνημα του Z,aÞm υροò
την αυιοý μεγαλετüιητα ιου βαστλÝα, ιο ΝοÝμθρτο
ιου 18θΒ, δταπßστωνε την ανÜγκη ρτΖοσπασττκþν

αλλαγþν σχεδüν σε üλεò ττò πιυχÝò τηò δημüσταò
Ζωηò: στην εκπαßδευση Kar οιτò σχÝσετò με την
Εκκλησßα, σιη Δrkaτoouvn, στο δτπλωμαιτκü σþ-
μα, οιην αστυνüμευση, σιη δτοßκηση kar σε üσα εκ-
πορεýονταν αττü αυιη. Σιο πεδßο ιων οικονομτκþν
μεταρρυΒμßσεωγ or λυσετò εßχαν δοΒεß απü ιο εξω-
τερτκü. Γτα να εξασφαλιστεß η πληρωμη ιου υπÝ-
ρογκου ποσου που επτδτκÜσιηκε ωò πολεμτκη α-
ποΖημßωση σιην Οδωμαντκη Αυιοκρατορßα, εγκα-
τασιÜθηκε στην ΕλλÜδα μτα διεθνüò οτκονομικη
επτιροπη, με εκπροσþπουò απü üλα ια τσχυρÜ κρÜ-
τη τηò Ευρþπηò.'Αυτü ιο üργανο φρüντισε μεν yra
την αυοπληρωμη ιων ελληντκþν υττοχρεþσεων
προò ιουò ντκητÝò ιου πολÝμου, απü ιην Üλλη ü-
μωò, απü ιην ßδτα ιη λετιουργßα του, υροκÜλεσε με-
ταρρυΒμßσετò σιο δημοστονομτκü πλαßστο ιηò χþ-
ραò. Η αυοιηρη εποπτεßα ιων δυνÜμεων βοÞθησε
και σιην εκλογßκευση ιου εξωιερτκου δανετσμου,
υερτορßΖονιαò ιτò καιαχρησετò üσον αφορÜ ιο δα-
νεισμü ιηò αμÝσωò προηγοýμενηò περτüδου..
Ολεò αυιεò or εξελßξετò προειοßμαΖαν ιο Ýδαφοò
yra πτο ουσταοττκÝò αλλαγεò. ΠροοδευττκÜ ο εκ-
συγχροντσμüò Üρχτσε να αποδßδετ στον κρßοτμο χþ-
ρο ιων οτραιτωττκþν μÝσων τηò χþραò. ΚλÞθηκαν
ξÝνεò σιραττωιτκÝò αποσιολÝò, ο σιραιüò επανεξο-
πλßστηκε με συγχρονα ιουφÝκτα ι<ar πυροβüλα, ε-
νþ ιο ναυττκü δημτουργησε Ýνα αξιüλογο στüλο ε-
λαφρþν σκαφþν. Απü korvou με ιη μακεδοντκη α-
ναΒÜθμτοη του κυρουò ιων στρατιωτικþν, τα θημα-
τα προüδου σιον εκσυγχροντσμü των ενüπλων δυ-
νÜμεων καιÝσιησαν ιη οιραττωιτκη τεραρχßα αξιü-
πτστο ειαßρο σιτò υερß εξευρωπαßσμου συΖηιησετò
οιη χþρα. Δεν Þιαν ελληντκÞ αποκλετσιτκüιητα
αυτη η εξÝλιξη. Σιον ιομòα αυτü οι ιιο σημαντικÝò
πρüοδοτ εßχαν γßνετ σιη γετιοντκη Οθωμαντκη Αυ-
ιοκραιορßα. Or εκεß εξελßξειò χρησßμευσαν μÜλτοια
ωò πρüτυπο Kar ωò καιαλυιηò σττò αντßστοτχεò ελ-
ληντκÝò.
Η επßδραση των Νεüτουρκωγ
Η «Οθωμαντκη Ειιιρουη Ενþοεωò kar Προü-
δου» υπηρχε Þδη απü ιο 1ΒΒθ. ΟργÜνωοη νÝων δra-
νοουμÝνων κυρßωò, yra πολλÜ xpüvra, εßδε τιò προ-
οπττκÝò τηò να αναΒαθμßΖοντατ στα 1906-1θ07, üταν
συνανιÞθηκε με ιουò αξτωμαιτκουò του Οθωμαντ-
κου Γ Σþματοò Σιραιου στη Μακεδονßα. Or τελευ- 0 Παýλοò Μελüò
τατοτ, ανιτμειωποτ με τη xpovra αναταραχß σιη
Οι εξεf,ßξ€ιò στην Τουρκßο μΕ το κßνημα των
Νεüτουρκων χρησßμ€υσον ωò πΡüτυπο κοι ωò
κατοηýτπò στιò αντßστοιχΕò cßΙßΙηνικÝζ
Μακεδονßα και ιην ανÜμτξη ιων ευρωυαΙκþν δυ-
νÜμεων σε αυτÞ, αναΖηιουσαν, με Üξονα ριΖοσπα-
σιικÝò μεταρρυθμßσετò, τη μειÜλλαξη ιηò αρχαß-
κηò Αυιοκρατορßαò σε ευαναοιαττκü κρÜτοò θaσr-
σμÝνο σιην τοονομßα ιων πολτιþν ιου, ξεπερνþνιαò
ττò εθνικÝò ανττθÝσετò Kar ιιò φυγüκεντρεò τÜσετò
που αυιÝò προκαλουσαιΖ. Τον Ιουλτο του 190Β, οι α-
ξτωμαιτκοß ιηò Επτιροπηò Ενþοεωò kar Προüδου
σιασßασαν κατ επÝβαλαν στην πολτττκÞ εξουσßα ιηò
Κωνστανιτνουποληò οημανττκÝò αλλαγεΕ
Οι αλλαγÝò αυιÝò Ýγτναν δεκιÝò στην ΕλλÜδα με
Μετü την Þττο
τδταßτερο ενδταφÝρον. Μερτκοß εßδαν σε αυτÞ την
του 18θ7
αλλαγη ιη δυνατüιηια μταò ελληνοοθωμαντκηò αη
αρÝφοντOΙ
ουμμαχßαò ενÜνττα στουò μτσητουò ΣλÜθουò. Οι
στρατιωτικÞ
προσδοκßεò αυιου του εßδουò πολý σýντομα αυο- καριÝρα οι γüνοι
δεßχθηκαν εξωπραγμαιτκÝò. Η Οθωμαντκß Αυτο- τηò κοινωνικÞò
κραιορßα συνÝχισε να ιαλανßΖετατ απü ττò εοωιερτ- ελßτ, Η ΣχολÞ
κÝò δταμαχεò, παρÜ το γεγονüò üττ το κßνημα ιων Ευελπßδων οτο
Νεüτουρκων δτκατþθηκε πληρωò σιτò εκλογÝò. τÝλη του 1θου
Αντß8εια ) αιþνα
ι
ι
|1;ιιυιΙßΙι iιιιt !
ξ,r r
?

0 συνταγματÜρχηò
Νικüλοοò Ζορμπüò οι ΣλÜβοτ γεßτονεò παρουστÜστηκαν κερδτσμÝνοτ α-
ονÝλαβε την πü τιò εξελßξετò. Τον Οκιþθριο η Βουλγαρßα, εκ-
αρχηγßα του μεταλλευüμενη την αναταραχη, κηρυξε ιην ανε-
Στροτιωτικοý ξαρτησßα ιηò. Η ανÜλογη απüπετρα τηò Κρηιηò να
ΣυνδÝσμΟυ λßγΟ πειυχει ιηγ ΕγωοÞ τηò με τηγ ΕλλÜδα απÝτυχε.
πριν ξεπüσουν το Ηταγ οαφÝò üττ το κßγημα ιωγ Νεüιουρκωγ ελÜχτ-
γεγονüτο οτα Üμεσα οφÝλη εßχε yra ιη μτκρη ΕλλÜδα. Το
παρÜδειγμÜ του, αντßθεια, θα μποροýοε να επτλυ-
σετ χρüντεò αδρÜνειεò ιηò εσωιερτκßò οργÜνωσηò
ιηò Χωραò.
Το 1θOθÝφθασε ωò Ýτοò κρßσηò, δυσπραγßαò kar
γεντκßò δυσαρÝσκεταò. Mra κακÞ οτκονομικη ου-
γκυρßα αποκÜλυψε ιτò οοΒαρÝò καθυστερηοετò ιου
ελληντκου κρÜιουò σιην πορεßα προò ιον εκσυγ-
χρονισμü, ΕλÜχτοιοτ πßοτευαν üττ μπορουοαν να
προκυψουν λυσειò μÝσα απü το δτστακττκü kar υ-
ποτοντκü πολτττκü σýστημα τηò χþραò. Κτνßσετò
φανερÝò ßυπüγετεò δημτουργηθηκαν, Üλλεò καιη-
γορþνιαò ιο κοτνοβουλευττκü συστημα Kar τιò α-
δρÜνετÝò του, Üλλεò το τιαλÜιτ Kar ιτò δικÝò του α-
νιτφατικÝò υαρεμθÜσειò στη ΖωÞ τηò χþραò. ΠÜνω
απü τη yεvrKn δυοπραγßα το υαρÜδειγμα ιων Νεü-
τουρκων κÝρδτΖε Ýδαφοò kar πολλοß πßσιευαν üττ
Þιαν η μüνη επτθυμητÞ λυση. Or «ΖωντανÝò δυνÜ-
μετò» του ÝOνουò, οι αποκατεστημÝνοτ σιη συνεßδη-
Η κßγηση που δο εξεRισσüτον αργüτ€ρο στο
Στροτιωτικü Σýιιδεσμο συγκΡοτηδηκ€ το Ι9Ο8
απü μικρü αριδμü κατþτ€ρων αξιωμοτικþν
10
ση των πολλων αξτωματικοß, Ýπρεπε να πÜρουν ιην
κατÜοιαοη οτα xÝpra τουò - η ιουλÜχτσιογ üπωò οτη
γεττοντκη Αυτοκραιορßα, να εκθτÜσουν ιην εξÝλτ-
ξη τηò.
ΜυσιτκÝò κτνησετò αξτωματικþν ξεκßνηοαν σια
τÝλη του 1θ08. Συμφωνα με ιη μαριυρßα ιου Θεü-
δωρου ΠÜγκαλου, η κßνηοη που θα εξελτοοüιαν
αργüιερα στο Στραττωιτκü Συνδεσμο συγκροτßθη-
κε τον Οκιþβρτο του 190Β απü μικρο αρτθμü καιþ-
τερων αξτωματτκþν. Ο ΠÜγκαλοò ηταν Ýναò απü
αυιοýò. Αυιü που φαßνειατ uro πτθανü, πÜντωò, η-
ιαν üιτ αυτüò ο κυκλοò των νεαρþν αξτωματτκþν ß-
ταν Ýναò απü ιουò πολλουò που δημτουργÞθηκαν
μειÜ ια γεγονüτα ιου 1Φ8 στην Οθωμαντκη Αυτο-
κρατορßα. Or κτνησετò αυτÝò εξαλλου δεν Ýπεφταν
απü ιον ουρανü, το Ýδαφοò εßχε ο-πü Karpü προε-
τοτμαστεß γι' αυτÝò. Στο εξωτεριχü. or κýκλοτ, or ε-
ιατρεßεò kar οι οργανþσετò των νÝων αξτωμαιτκþν
γνþρτΖαν μεγÜλη Üνθηση - στην ßδτα ιην ΕλλÜδα
εßχαν υροηγηθεß κτνßσετò νÝων δτανοουμÝνων, κυ-
ρßωò, υροò αυιÞ ιην καιεý8υνοη. Παρ' üλ' αυτÜ ο
Σýνδεομοò, üπωò kar οι Üλλεò παρüμοτεò οργανþ-
σετò, παρÝμετνε Ýναò στενüò κυκ_\οò αν8ρþπων yra
πολλουò μηνεò. Μüνο σιτò αρχÝò του καλοκατριου,
σε Ýνα κλßμα απογοητευοηò yra ττò εξελßξετò στην
Οθωμανχη Αυτοκραιορßα και στα Βα-\κÜνια, ιην
αποτυχßα ιηò Ενωσηò τηò Κρητηò kar ιην ολü-
πλευρη κρßση ιηò ελληντκηò κοτνι,ινßαò, or ομÜδεò
αυτÝò γνþρισαν αρτθμηιτκη ανÜπτυξη r<ar προο-
δευιτκÜ ενοποτÞθηκαν, εντοχυμÝνεò και απü αξτω-
μαιτκοýò που γýρτΖαν προθληματιομÝνοτ απü τη
Μακεδονßα. Τüτε πρüθαλε kar η εmσημη ονομα-
σßα: Σιραιιωιτκüò Συνδεσμοò. Η ανÜπτυξη τουò
συνδεüταν kar απü ετδτκÜ ευα1l,ελμαικÜ υροΒλη-
ματα ιων νÝων αξτωμαιτκþν. ιτò δυνατüτηιεò δηλα-
δη εξÝλιξηò τουò οιη οιραιτωττκη ιεραρχßα. ΜÝχρτ
ττò παραμονÝò του κινßματοò. ο κυκλοò παρÝμετνε
οτενüò, περτορτσμÝνοò σε κατþτερουò αξτωματτ-
κουò. Η αρχηγßα ιου òπτατÝθηκε στο συνταγματÜρ-
χη ιου πυροΒολτκου, Νιχüλαο ΖορμπÜ, λßγο πρτν
ξεσπÜσουν ια γεγονüια.
τδεολογßα kar or πολτιτκοß προσανατολτ-
ομοß ιου ΣυνδÝσμου ηταν αοαφεßò και
δυσδτÜκρττοτ. Η θpaxuΒra υπαρξη kar
προετοτμασßα του Þταν ο υρþτοò λüγοò γι'
αυτü. Ο δευιεροò ηταν η μτκροασττκη
σýνθεση των μελþν ιου -κατþτεροτ αξτωμαιτκοß-
kar τα τδταßτερα επαγγελματτκÜ kar κοτνωντκÜ προ-
Βλημαια που αιτιτμειþπτΖαν. Or οε ΒÜροò ιουò δτα-
κρßσειò, οφειλüμενεò στη μαΖτκη εßσοδο γüνων με-
γαλοαοττκþν οτκογενετþν στο οιρÜτευμα, μÝσω τηò
αναθαθμτσμÝνηò Σχοληò Ευελπßδων τουò δημτ-
ουργοýσαν αßοθηση παραγκωνισμου, που συνα-
νιοýσε ευκολα τη γεντκη δυσπραγßα των μτκροα-
οιτκþν στρωμÜτων στη χþρα. Η επαγγελμαιτκÞ κα-

τοΧυρωση ιουò ουνυφατνονταν ετοΙ με ια ΥεντΚοιε-
ρα αττÞμαια ανÜυλαοηò ιηò ελληντκηò δημüσταò
Ζωηò. Σιην ουσßα.
αßτημα yra ιοüιητα ευκαιριþν
το
αυοτελουσε παρονομασιη πολλþν επτμÝρουò δτεκ-
δτκηοεων.
Ο Σýνδεσμοò στην εξοι,ισßα
Η συνÜντηση ιου Σιραιιωιτκου ΣυνδÝομου με την
Ιστορßα Ýγτνε τη νυχτα ιηò 14ηò προò 15η Αυγου-
σιου 1θOθ (27 προò 2Β με ιο νÝο ημερολüγτο). Πε-
ρßπου τειρακüστοτ αξτωματτκοß με δυüμτστ χτλτÜδεò
οτραττþτεò συγκεντρþθηκαν σιο Γουδß, üπου ιουò
συνÜντησαν μερικοß μειαρρυθμτστÝò παρÜγονιεò,
δημοστογρÜφοτ κυρßωò kar νεαροß φοτιητÝò. Δεν
τÝδηκε Ζηιημα απ' ευθεßαò καιÜληψηò ιηò εξου-
οßαò. Ανιßθετα, στüχοò του κτνηματοò ηιαν ο προ-
σαναιολιομüò τηò πολτιτκηò προò ιην κατεýθυνση
ιων μειαρρυθμßοεων, κÜτω απü την πßεση του κι-
νημαιοò που επτφýλασσε στον εαυτü του ιο ρüλο
ιου κρτττκου παρατηρητη kar «κηδεμüνα» ιων εξε-
λßξεων. Ο Στραιτωττκüò Σýνδεσμοò περτορßστηκε
στο να υπαγορεýοετ σια δτÜφορα κλτμÜκτα ιηò ε-
ξουσßαò τιò μεταρρυθμßσετò που θα ÜλλαΖαν τη
μορφη τηò χþραò. Φυσικüò αποδÝκιηò ιων αττημÜ-
των τουò ο ΒαστλτÜò Γαßιργτοò, ο οποßοò Ýοπευσε να
τα αποδεχθεß, προλαθαßνονταò τυχüν ρτΖοοπαοττ-
κοποßηση τηò κρισηò. Ο Συνδεσμοò φρüνττσε να α-
ποδεßξει ιη δημοττκüτηιÜ ιου, οργανþνονταò απü
κοινου με τα επτμελητηρτα kar πολλÝò οργανþοετò
μεγÜλη λαßκη ουγκÝντρωση στην Αθηνα οιτò 14
ΣευτεμΒρßου (27 Σεπιεμθρßου ν. ημερ.). Εκατü xr-
λιÜδòò Üτομα πηραν μÝροò σε αυτß.
Τα αττημαια των κινηματτþν ßταν μαλλον ασαφη.
tιι ιι ιιι ßιιιιιι ιiιti
Αξιωμοτικοß του
Οι δτοτκουσεò επιτροπÝò ιου ΣυνδÝσμου επεξεργÜ- στρατOυ και τOυ
οτηκαν Ýνα υπüμνημα, ((προò τον ΒαστλÝα, την Κυ- νουτικοý βαδßζουν
SÝρνηση Kar τον Ελληνικο Λαü». Το υπüμνημα θυ- προò το αρχηγεßο
μτΖε παλατüτερα ανÜλογα, üπωò εκεßνο ιου Ζαßμη σο Γουδß.
-νυν τιρωΒυπουργοιF σια 1ΒΘΒ και ηιαν αüρτοιο kar ΚÜτω, ο
γενικüλογο σΓ ü.ιι δεν αφορουσε ια σιραττωτικÜ. Κυριοκοýληò
Βασικüò παρονομαστηò ηιαν η ενßοχυση ιων ενü- ΜουρομιχÜληò
τιλων δυνÜμεων. Σε πολλουò απü ιουò ενδταφερü
μενουò κυκλουò δτακρτνüιαν ανιτμοναρχικη δτÜOε-
οη, με ανιτφαττκÜ üμωò συσιαιτκÜ._Ο ΒαστλτÜò kar
το παλÜττ δÝχονιαν καιηγορßεò για αδταφορßα ωò
προò ια ελληντκÜ πρÜγματα, για ευνοτοκρατßα kar
yra υπερΒολτκÞ ενασχüληση με ιτò δτεθνεßò σχÝ-
σετò - με τη μορφη των αρτοιοΚραιτΚων εΠαφων ιου-
λÜχτσιον. ΦυστκÜ δεν τÝθηκε θÝμα αλλαγηò υολl-
τευμαιοò η δυναοιεßαò. Σε πολλÜ μÝλη ιου ΣυνδÝ-
σμου, üμωò, η τδÝα ιηò μειÜκληοηò ιου ΒεντΖÝλου
απü ιην Κρητη ηταν Þδη roxupÜ παρουσα.
Οι κυSερνηττκÝò αλλαγεò δεν ηιαν μÝροò ιων ar-
ιημÜτων, αλλα μειρα για να εκτονωθεß η κρß.ση. Με
ια γεγονüτα, üπωò ηιαν φυοτκü, η κυΒÝρνηση Ρüλ-
λη Ýπεοε, παρÜ ιο γεγονüò üττ λßγεò ημÝρεò πρτν
εßχε αναλÜβετ με ΒαοτλτκÞ ενιολÞ, ερημην τηò
Βουληò, να ΒγÜλετ ιη χþρα αυü την απογοητευση
που προκαλουσαν οι εξελßξειò οιο Κρηιτκü Ζηιη- )
τüχοζ του κινÞμ§τOò τoiJ ß9 9 Þταν ο
ηροσαναξο ισ|.Jüζ τηò Πο ιτßΚÞò ]ºρΦζ τηγ
κατ€ý υνσι] των μ€ταρρυδμßσ€ωιι
11
Προτριιη ιvιr - Π Ρο ΘΕΣΕ ιΣ
0 Νικüλοοò
Ζορμπüò μα. Στη δÝση ιηò ηρ8ε η κυΒÝρνηση ιου Kupra-
περιοτοιχιζüμενοò κοýλη ΜαυρομχÜλη, που την αποιÝλεσαν Üτομα
σπü πολιτικοýò κοινηò αποδοχüò. Ενα απü ια πρþτα τηò μÝτρα η-
κοΙ στροτΙωτΙκοýò ιαγ η αμγησιευση ιωγ αξτωμαιικþγ ιου ΣυγδÝσμου
ΟτΟ Οτρατüπεδ0 kar η δßωξη üσωγ αγιτιÜχθηκαγ οε αυτοýò. Η «βα-
οτο Γουδß στλτκη» ηγεοßα ιου στραιευματοò
-ο δτÜδοχοò Κων-
σταντßνοò δηλαδη Kar or ιιρßγκιπεò Νικüλαοò,
ΑνδρÝαò, Χρτστüφοροò και Γαßργιοò- ανιικατα-
στÜθηκε, πρÜγμα υου αττοτελοýοε πÜγτο αßτημα α-
κüμιτ kar ιου þò τüιε πρωθυπουργου ΡÜλλη. Τα υ-
πουργεßα Στραττωττκþν kar Ναυττκþν πÝρασαν σια
χÝρτα αξτωματτκþν. Η ΒουλÞ, με τη συνθεση που
εßχε πρτν απü τα γεγονüτα, Üνοτξε ττò πυλεò ιηò σττò
3 Οκτωθρßου kar, κÜτω απü τη σιενη επßθλεψη του
ΣυνδÝσμου, Üρχτσε να παρÜγει νομοθειτκü Ýργο με
ταχυτητα που ποτÝ πprv δεν εßχε γνωρßοει ο τüποò.
Or γεντκÝò αρχÝò ιων νομοθεττκþν μειαρρυθμß-
οεων εßχαν ιε8εß απü το Υπüμνημα του ΣυνδÝσμου.
ΣεΒασμüò kar οιßρτξη τηò θρηοκεßαò με επßλυση
εκκλησταοττκþν προθλημÜτωγ χρηστÞ δημüστα δι-
οßκηση, εθντκÞ πατδεßα προσανατολτσμÝνη σττò
πρακττκεò ανÜγκεò ιηò χþραò, οπωò Kar σιτò σιρα-
ιτωττκÝò ανÜγκεò, εξασφÜλτοη r<ar εγγυηση τηò Ζω-
ηò, ιηò τιμßò kar ιηò τδτοκτησßαò των πολτιþν, ανα-
δτοργÜνωση των δημüστων οτκονομτκþν, με περτο-
ρτσμü των φορολογικþν Βαρþν οτουò φτωχουò Kar
καταπολÝμηση τηò σπαιÜληò Kar ιηò καιαλησιευ-
σηò του δημüοτου χρηματοò. Πολý πτο ετδτκÜ Þιαν
ια αιτουμενα μÝτρα yra ενßσχυση του στρατου και
ιου στüλου. Σιουò εξοπλιομοýò προθλευüταν η α-
πüκτηοη ενüò πλοßου δÝκα χτλτÜδων τüνων, πυρο-
μαχτκþν kar υλτκοý εκσιραιεßαò. Μεταξυ πολλþν
ετÜ τε κßνημα, η «αασιτΙικþ» ηγ€σßα τοι"ι
στρατ€ýματοξ ò!ντικflταστÜ&ηκε. Αßτημο ακüμη
και ταιJ þò τüτε ]ºβωδιJflCIυΡγοý βÜΠfrη
L2
Üλλων προΒλεπüιαν η ενßοχυση τηò στραιολογτκηò
ΒÜσηò κατ εκπαßδευοηò, μειαρρυθμßσετò σιο σιρα-
ιτωιτκü οργανισμü, πρüσκληση ξÝνων εκπατδευττ-
κþν αποσιολþν αλλÜ κατ αντικατÜσταση τηò μαý-
ρηò ιυρßττδαò με Üκαπνη στα πυροΒüλα ιου στüλου.
Το ιερÜοττο νομοθειτκü εργο ιηò «κηδεμονευü-
μενηò» Βουληò -163 νομοοχÝδτα σε τρετò μηνεò, ß-
οωò απüλυιο παγκüσμτο ρεκüρ- δεν προκÜλεσε Ü-
μεσα οραιÝò εξελßξειò kar ανατροπÝò. Η πλετονü-
ιητα των νÝων νüμων αφορουσε τρÝχουοα δταχεßρτ-
ση και δεν εßχε τßυοια ιο εκσυγχροντσττκü. Απü
την Üλλη πλευρÜ, υολλÜ νομο8ειηματα εßχαν ετ-
συρακττκü χαρακιηρα, καθþò, με ευτκεφαλßò ιον
urroupyü Οτκονομτκþν, Ευταξßα, γτνüταν δραμαιι-
κη προσπÜθετα Βελιßωσηò των εσüδων, þσιε να
πληρωOουν κυρßωò τα οιραιτωιτκÜ Ýξοδα. ΠαρÜ ττò
αρχτκÝò εξαγγελßεò, ια πρüσθετα ΒÜρη κληθηκαν
να πληρþσουν or φτωχüτεροτ. τα αγροτικÜ στρþμα-
τα Κυρτωò, ΥεΥονοò Που υΠονομευσε ΥρηΥορα ιη
δημοττκüτητα του Στραιτωττκου ΣυνδÝσμου. Παρ' ü-
λα αυιÜ, or μεταθολÝò οιο οφατιωττκü χþρο ηιαν
αξτοσημεßωτεò, ενþ παραγγÝλθηκε το εýδρομο
«ΑΒÝρωφ» κατ ιρτÜντα εκατομμυρια οφαßρεò. που
Ýδωσαν σιη χþρα τη δυναιüτητα ι.α κÜνετ πüλεμο.
ι δυσαρÝσκετεò kar αδρÜνετεò üμωò ιων
κομμÜτων και του βαοι\τÜ. η σχεδüν φα-
νερη εχΒρüιηια πολλþν ιολτττκþν παρα-
Υοντων σιη νεα Καtαοταση. αΠο κοΙνου με
ιην απþλετα ιηò καθολτκηò αποδοχηò
του Ýργου του ΣυνδÝσμου, οδηγησαν σε νÝο κυκλο
δυσπραγßαò. Γτνüταν σαφÝò üτι χρειÜΖονταν πολυ
περτσσüτερα, αλλαγÝò σιο πνευμα kar τη δομη τηò
εξουοßαò. Σιο χþρο αυιü υπßρχε το καιÜλληλο
πρüτυυο. Εκπορευüταν ατιü την Κρητη. Η εκεß
δρÜοη ιου Ελευθερßου ΒεντΖÝλου kar τδταßιερα η
συγκρουσß ιου με τον πρßl,κιπα Γεωργτο, αρμοσιη
του νηστοý, σιο ΘÝρτσο το 1905, εßχαν καιαγραφεß
στην ΕλλÜδα ωò παραδεßγματα ουστασττκßò δρÜ-
σηò. ΠολλÜ μÝλη ιου ΣυνδÝομου πßοιευαν üττ η Ü-
φιξη του πολτιτκου αυιου σια ελληντκÜ πρÜγμαια
θα οδηγοýσε σιην επτθυμηιη υπÝρΒαση τηò τρÝ-
χουσαò κατÜσιασηò, Η κρßση σια τÝλη του 1909 ε-
πτιÜχυνε ιτò εξελßξειò. Σττò 2Β ΔεκεμΒρßου 1909 (r0
Ιανουαρßου 1910, νεο ημερ.) ο ΕλευθÝριοò ΒεντΖÝ-
λοò Ýφθασε σιην Αθηνα yra να συνεχßσετ ιο Ýργο
ιου ΣυνδÝσμου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Το ενδταφÝρον αυτü εκφραΖüιαν r<ar υλτκÜ. Το Ταμεßο του
Eθvrkou Σιüλου (r9Φ) κατ το αντßοτοτχο τηò Εδνικηò
Αμυνηò (Ι904) σιηρßχθηκαν σε δωρεÝò kar ετοφορÝò yra να
χρημαιοδοτηοουν μÝροò των εξοπλτσμþν που ΒÜρυναν ιην
χþρα απü το 1906 και μειÜ. Η περßπιωση δε ιου εýδρομου
«ΑΒÝρωφ» επτσφρÜγτσε αυιü το ενδταφÝρον.
2.
Αυστροουγγαρßα, Ρωοßα.
ΜεγÜλη Βρειανßα, Γαλλßα, Γερμανßα, Ιιαλßα,
r
Ι9ο9
Εκδηλþνετατ ια χαρÜμαια ιηò ι5ηò
Αυγουσιου επανÜσταση ο ιρατιωιικþν
ιμημÜιων σιο Γουδß που υποσιηρßΖòι
το πρüγραμμα ιου Σιρατιωττχοý
Συνδεσμου. του οποßου ηγεßιατ ο
συνιαγματÜρχηò Πυροθολτκου
Νικüλαοò ΖορμπÜò (15.Β). Ογκþδεò
ουλλαλητηρτο δεκÜδων χιλτÜδων
πολττþν σιο Πεδßον ιου Αρεωò
σιηρßΖετ ιη στραιιωιικη εξÝγερση.
Συλλαληιηρτα γßνοντατ kar σε
Üλλεò πüλετò ιηò χþραò (14.9). Το
νομοοχÝδτο που ψηφßΖειατ οτη
Βουλη. Kar ιο οποßο μετþνετ ιον
αριθμü ιων εκλογικþν περτφερειþν
απü 26 σε 16. θεωρεßιαι üτι
καιαφÝρνετ kaipro πληγμα οε θÜροò
ιου παλατοκομματτσμου. Γεντκüτερα
ιÜντωò η ηγεσßα του Σιραιιωιικοý
Συνδεσ μο υ καιηγορεß την
κυΒÝρνηση yra καθυστÝρηση οτην
προþθηοη νομοθειτκοý Ýργου
ανορθωιτκου χαρακτηρα (4.11).
ΦτÜνετ οτον ΠετρατÜ απü ιην Κρητη,
συνοδευüμενοò απü τον πολττευτÞ
Κων. ΜÜνο, ο ΕλευθÝριοò
ΒεντΖÝλοò. ΠροηγουμÝνωò
αξιωμαι ικοß του Σιρατιωτικοý
Συνδεσμου εßχαν Ýρθει οε επαφη
μαΖß του (2Β.].2).
ß9tο
Ο ΒενιΖÝλοò επτδßδειατ σε αγþνα
δρομου επιχειρþνταò να φÝρει σε
συνεννüηση ιουò πολιτικουò
αρχηγουò με τουò επτκεφαληò του
Στρατιωτικοý Συνδεσμου (Ι-1.5
ΞΙΣΕΡτΝι
'r"*r., .J-ι* * ,
οºΙ
{fò ηlÜ t Φßιß ιß. π iF
*wþ,ßιλ
ηh.μ,-,
ηß aτχÞΚ*π, ΙΦaη Ý
ΙrFa a a§ 9ýτÞ Þ.
ßa ri -ηfu
μ.J.λτÝ Φ ιniF
κffiΦtßfu.9fr*
.rι
ý¸*κτ!F
ß*Ι&r,Ιþ-da
,ilitiΦ
Η «Εοτßο» τηò 2αò Ιουνßου 1θ11 γι0 τ0 Ýργο τηò κυβÝρνησηò
Ιαν.). ΑποφασßΖειατ η συγκληση
Αναθεωρηιτκηò Βουληò (16. 1).
ΟρßΖειαι νÝοò πρωOυπουργüò ο
ΣιÝφανοò Δραγουμηò (1Β,1). Ο
ΒενιΖÝλοò μειÜ ιην πληρη εηιιυχßα
ιηò αποστοληò ιου επτοιρÝφει οιην
Κρηιη (22.1). Ο ΒαστλιÜò Γεþργτοò
αναγγÝλλετ ιην επτκεßμενη
ουγκληοη Αναθεωρηιτκηò Βουληò
ι17.3). Διαλυòται ο Σιραι,ιωι]κüò
Συνδεσμοò (20.3). Η εφημερßδα
Χρονοò γρÜφετ προφηιικÜ üιτ ο
ΒεντΖÝλοò δα «...κÜμη ιην Ελλαδα
η ΜεγÜλην η ΜÜριυρα» (1Β.5), Στιò
εκλογÝò yra την ανÜδετξη τηò
Αναδεωρηττκηò Βουληò ο
ΒενιΖÝλοò εκλÝγειατ πρþιοò
Βουλευτηò οε ψηφουò στην
περτφÝρεια Αι ιτκοθοιωιßαò
ξεπερνþνταò τον ßδτο ιον
πρωθυπουργü Στ. Δραγουμη και ιον
παλατü πολιιτκü Δημ. ΡÜλλη. Ο
ΒεντΖÝλοò Βρßοκειατ στη ΔουκÝρνη,
üπου υληροφορεßτατ το αποιÝλεσμα
(Β.Β). «Ο ΒενιΖελοò εßναι
σýμΒολον, εßναι μßα τδεα», γρÜφετ
η Πατρßò (θ.Β). Ο ΒεντΖÝλοò
παραττεßιατ απü ιην κυΒερνηττκη
8Ýοη ιοι σιην Κρηιη και απü την
ηγεσßα του κüμματüò του (30.Β), Ο
ΒαστλτÜò κηρυσσετ ιην Ýναρξη των
εργαστþν τηò νÝαò Βουληò (1.θ).
Την ημερα Ýναρξηò ιων ιακτικþν
εργαστþν εκδηλþνετατ
ανττΠαρÜθεση ανÜμεοα οε
θουλευιÝò που Ζητοýν Συνιακτικη
ΣυνÝλευση Kar σε εκεßνουò που
ΦrrÞ5 ,
ρ/
djι
επτμÝνουν σιον αναθεωρηιτκü
ΧαραΚτηρα ορτομενων «μη
δεμελτωδþν δτατÜξεων» του
ΣυντÜγμαιοò (3.9). Ο ΒεντΖÝλοò
αποβτβÜΖετατ οτον ΠειραιÜ (5,9).
Παρατιεßιατ η κυΒÝρνηση Σ.
Δραγουμη (12.9). Συνομιλßεò
ΒαστλιÜ-ΒεντΖελου (1-2. 10).
ΟρκßΖειατ νÝα κυΒÝρνηοη με
επτκεφαλßò τον ΒεντΖÝλο (6.r0). Ο
πρωθυπουργüò σιη Βουλη
αναπιυσσε1 ττò θÝοετò ιου yra ιην
Αναθεþρηση ιου ΣυντÜγματοò
(Β.10). Διαλυειατ η ΒουλÞ κατ
προκηρυοσονται νÝεò εκλογÝò
(12.10). Or εκλογεò καταληγουν οε
δημοψηφτσμα υπÝρ ιου ΒεντΖÝλου:
ιο κüμμα του εκλÝγετ 307 σε συνολο
362 βουλευιþν. Ο λαüò υποοιηριΖει
ανεπτφυλακτα το μειαρρυΒμτσιτκü
προγραμμα ιου ιιολτιτκου απü ιην
Κρηιη (2Β.11).
ß9ß,|
Συγκροιεßιατ 30μεληò επτιροπη για
ιην επεξεργασßα ιου προοχεδßου του
νÝου ΣυντÜγμαιοò ιηò χþραò (Ιαν.) Ο
πρωθυπουργüò υποβÜλλετ σιη
Βουλη σχÝδτο yra την αναδεþρηση
δτατÜξεων ιου ΣυντÜγμαιοò (26,1). Ο
ετσηΥηιηò τηò εΠττροΠηò Yra ιην
αναOεþρηση Κ, ΡακιτβÜν υποβÜλλει
στη Βουλη Ýκδεοη (14.2). ΑρχßΖει η
συΖητηση ανÜμεσα στουò ΒουλευιÝò
(15.2). Ολοκληρþνcιατ η ουΖÞιηση
(23.5). Τßθεται σε ισχυ το νÝο
Συνιαγμα ιηò χþραò (2.6).
ι-'QÞ,τßrtßfü j
id&r aa FÞηΤτß
-ig
Ιß
* 0φ&ηßÜ,Φ*ι. α
,to
Ιι)
ο ΠeρηκΛΗτοΣ

του ΘΑτlΑ:Η ΧρΗ:,τογ

διδÜκτορα Νεüτερηò Ιστορßαò του Πανεπισmμßου Αθηνþν

ον ΟκτþΒρτο ιου 1θOθ, υερßπου δýο μηνεò μετÜ ιην εκ-

δÞλωση του κτνηματοò στο Γουδß, ο Σιραττωττκüò
Σýνδεσμοò εξουστοδüιησε ιον υπολοχαγü Κοντα-
1ýτο να βολτδοσκοπÞοετ ιον ΕλειfÝριο ΒεντΖÝλο
yra ενδεχüμενη επικοινωνßα με ιουò παρÜγονιεò
ιου ΣυνδÝσμου. ΜÜλτσια η προσÝγγτση αυτη πηρε
ιη μορφη πρüσκλησηò δτατυπωμÝνηò σε αυüρρητη
επτσιολÞ που Ýφθασε στα χÝρτα του ΒεντΖÝλου.
Ο Κρηιτκüò πολτιτκüò, παρÜ τιò κÜποτεò επφυ-
λÜξειò του, απÜντησε θειτκÜ σιο αßτημα να μεσο-
λαβÞσετ ανÜμεσα σιην επανασταττκß επττροπη kar
ια πολτττκÜ κüμμαια. Εισι, σττò 2Β ΔεκεμΒρßου 1θOθ
ο ΕλευθÝρτοò ΒεντΖÝλοò, συνοδευüμενοò αυü ιον
πολττευτÞ τηò Κρßιηò Κωνσταντßνο ΜÜνο, aπoΒr-
βÜοθηκε οιον ΠετρατÜ.
Ο ΕλειtrÝρτοò ΒεντΖÝλοò οτην ΑθÞνα
ΙνΙε την Ýλευση του Κρηιτκοý πολτιτκοý σιην
υρωιεýουσα ιου ελληντκοý κρÜιουò ολοκληρþθη-
κε η φÜση ιων πρωιοΒουλτþν ιου ΣυνδÝσμου. Ο
ΒεντΖÝλοò Üρχτσε αμÝσωò ιτò επαφÝò με ια μÝλη
ιου δτοτκηιτκοý συμΒουλßου ιου ΣυνδÝσμου, καδþò
κα1 με ιουò εκυροσþπουò ιων υολτιτκþν κομμÜιων
τηò χþραò. Οι διαβουλεýσειò üμωò αυτÝò, üπωò η-
ταν αναμενüμενο, προσÝκρουαν σε σοΒαρÝò δυσκο-
0 ΔημÞτριοò λßεò kar δτχογνωμßεò. Το σημανττκüιερο πρüθλη-
ΡÜλληò μα δημτουργÞθηκε üιαν, ενüσω ο Δ. Ρüλ\ττò εßχε
αποδεχθεß ιη συγκληση τηò Αναθεωρηιτκηò Βου-
λßò σε συνÜριηση με τη δτÜλυση του Στραττωττκοý
ΣυνδÝσμου, ορτσμÝνα μελη ιου επανασιαιτκοý συμ-
βουλßου αμφτσΒßιησαν με μτα ημτεπßσημη δημο-
σßευση στον Τýπο ιο δεσμευττκü χαρακιßρα που
εßχε yra το Σýνδεσμο η δταμεσολαΒηιτκÞ αποστο-
λÞ του ΒεντΖÝλου.
Το υρüοκομμα αυιü ξεπερÜστηκε με ιην òνÜ8εση
ιηò σχειτκηò πληρεξουστüιηιαò σιον Ιφηιχü πολτ-
ττκü απü το δεκαμελÝò συμθουλτο και or σιτι8Ýσειò
αμθλýνθηκαν χÜρη στην ευσιροφßα kar επτμονη
ιου ΒεντΖÝλου. Η ομοφωνßα μειαξý των Βαοτκþν
συντελεστþν τηò πολτττκßò Ζωηò εmιεýχθηκε kar
επýεβατþθηκθ στο πλαßστο του ΣυμΒουλßου του Η πρþτη επOφÞ
ΣτÝμματοò που συνÞλ8ε σττò 16 Ιανουαρßου 1θ10. Τα του ΒενιζÝλου με
οημεßα πÜνω σια οποßα ομονüησαν οι υολτττκοß πα- εκπρüσωπο του
ρÜγοντεò Þταν: να συγκληθεß ΒουλÞ που να εßναι Στρατιωτικοý
εξουστοδοιημÝνη να υροχωρησει σιην αναθεþρηση ΣυνδÝσμου
ιων μη θεμελτωδþν Üρθρων ιου ΣυντÜγματοò, να α- προγματοποιεßται
νιτκαιασιαθεß Üμεσα η κυθÝρνηοη Κυρτοκοýλη δýο μÞνεò μετü το
κßνημα οτο Γουδß
ΜαυρομιχÜßιττ απü νÝα, η οποßα να εßνατ επτφοριτ-
σμÝ,υ-η να υροιεßνετ σιη ΒουλÞ yra ψßφτση τη σχε-
ιτκß πρüταση, kar, τÝλοò, να δταλυθεß ο Σιραιτωττ-
κüò Συνδεσμοò μετÜ ιην ψηφτση ιηò πρüταοηò kar
ιην επτκýρωσß ιηò απü βασιλτχü δτÜιαγμα.
ΝΙτα μÝρα νωρßιερα, σττò 15 Ιανουαρßου, εßχε συ-
νÝλθετ ιο συμθοýλτο του ΣυνδÝομου, προκετμÝνου
να υποδεßξετ νÝο πρüσωπο yra ιην πρωθυπουργßα.
ΑνÜμεσα σιτò δýο υποψηφιüτητεò, του ΣτÝι;ηνου
Dτουλουδη και του ΣτÝgιανου Δραγοιηm, επτκρα-
τÝσιερη κρßθηκε. με ΒÜση ανττκειμεντκÝò καταστÜ-
οετò κατ δρþμενα, εκεßνη ιου Δραγουμη, με οκτþ
ψßφουò Ýνανιτ τεσσÜρων. Στον ΒεντΖÝλο αναιÝθη-
κε να ανακοτνþσετ ια αποτελÝσματα ιηò ψηφοφο-
ρßαò kar να προχωρησετ σττò συνεννοßσετò με ιο
νÝο, Μακεδüνα στην καταγωγη, πρωθυπουργü. Or
εξελßξετò αυιÝò ευτΒεΒαßωσαν πανηγυρτκÜ τον
πρωιαγωντσιτκü ρüλο που δταδραμÜττσε ο ΒεντΖÝ-
λοò στη σημανττκη αυιη καμπη τηò πολιττκηò Ζω-
Δýπιοτοò ο
ηò του ιüπου, ο οποßοò σιτò 22 Ιανουαρßου 1θ10 επÝ-
θÝμοò Αwινοò
οιρεψε σιην Κρηιη, θγÜΖονιαò ιην ΕλλÜδα απü αμφισβητεß με τη
μßα ΒαδιÜ σοβοýσα κρßση κατ ταυτüχρονα επτβÜλ- γελοιογραφßο του
λονταò ιην παρουσßα ιου ωò ενüò αδταμφτοθηιηιου üτι ο ΒενιζÝλοò
Kar χαρlσμαιτκου ηγÝ ιη. δεν γνþριζε για
Or ει<λογÝξ mò 8Jτò Αυγοýστου 1θ10 το κßνημο του
αναδεκνιßουν τον Ε. ΒεντΖÝλο πμßτο βουλευý 1909,
Απχοθοτωτßαò παρουσιÜζοιττÜò
Η κυΒÝρττηση του ΣιÝφανου Δραγουμη ορκιστηκε τον σαν «Αγιο
σττò Β Ιανουαρßου 1θ10 και η κýρτα αποστολß ιηò ε- ΕλευθÝριο»
'στταΖüιαν σιη σýγχληση τηò Αναθεωρηιτκηò Βου-
ληò kar τη δτενÝργετα των νεþν εκλογþν. ΜÜλτσια,
5 ΦεΒρουαρßου ο Δραγουμηò σττò προγραμματτ-
κÝò δηλþοετò ενþυτον του κοτνοβουλευιτκοý σþμα-
τοò υπογρÜμμιοε ιην ξεχωρτοιη σýνθεση τηò κυ-
ΒÝρνησηò του κατ επτσημανε ιον κεντρικü στüχο ιηò,
που δεν ηταν παρÜ η σýγκληση ιηò Αναθεωρηιτκßò.
ΕξÜλλου ιην παραμονη τηò παρουσßασηò ιων
προγραμματτκþν θÝοεων η σχεδüν υαμψηφεß ε- \
κλογη ιου Ν. Τσαμαδοý ωò προÝδρου τηò Β' Ýκια-
κιηò Συνüδου ιηò Βουληò ανÝδετξε ιην κοτνÞ πε-
ο Π,ηρτκΛΗτοΣ

4 Σεπεμβρßου
1910.0 ΒενιζÝλοò ποßθηση των κομματτκþν σχημαιτσμþν να υροχω-
αποχαιρετÜ σε ρησουν αταλÜντευτα σιην υλοποßηση των αποφÜ-
γεýμα, ΟτΟ οεωγ τηò 16ηò Ιαγουαρßου.
Δημοτικü ΚÞπΟ Σττò 17 Μαριßου ο Γεþργτοò.Ν στο πλαßστο μταò
ΧΟνßων, ΤΟυò ετδτκßò συγεδρßασηò του Κοτγοβουλßου αγακοßγωοε
συνογωνιοτÝò του ιο δτÜγγελμα, το οποßο επτκýρωγε ιο βουλευιτκü
ΚΟΙ ξεΚΙνÜγΙα ΤΟν ψηφτσμα ι<ar προανηγ¾ελλε ιη ουγκληοη ιηò
ΙΙε]ρOΙ0 Αναθεωρητικηò. Η πανηγυρτκη επιθεθαßωση τηò
απüφασηò για τη ουγκληση ιηò Αναθεωρηιτκηò α-
ποτελεß το κρßστμο σημεßο μετÜθασηò απü την ε-
παναοταττκÞ εκιροπη του 1θOθ σιην αποκατÜοιαοη
τηò δημοκρατικηò αρχηò και των κοτνοΒουλευιτ-
κþν θεσμþν στο δημüστο Βßο ιου ελληνικοý κρÜ-
ιουò. Τρετò μερεò αργüτερα, σιιò 20 Μαρτßου, ο
Στραττωιικüò Συνδεομοò ανακοßνωσε τη δτÜλυσÞ
ιoιJ, επτσφραγßΖονιαò ιη δταδτκασßα προò τη δημο-
κραιικý ομαλüιητα και ιον κοτνοΒουλευιτομü.
Σττò Β Αυγουστου 1θ10 η κυθÝρνηση Δραγουμη
προχþρηοε στη δτενÝργετα των εκλογþν, δημτουρ-
γþνταò ιτò προýποOÝσετò Ýκφρασηò üλων ιων κοι-
νωνικþν kar τδεολογτκþν αναΖητÞσεων απü την

Στιò ÝΦΙ3ΙΙ9Ι0 ο Στρατιωτικüò Σýνδεσμαò
ανακοß\ιωσ€ τ§ι διüf,υσþ ξου, €πισφβαγßζονταò
τπ διαδικOσßα ηροò τη δη}.!οκΡοτικ]1 ομοf,üτητα
πρþτη γραμμη ιων Ζυμþοεων οιο επßπεδο ιηò Kor-
νοβουλευιτκηò δταπÜληò kar συνθεσηò. ΝÝεò συσ-
οωματþοετò kar ανεξÜρτηιοτ υποψηφτοτ, ευαγγελ-
λüμενοι ιον εκσυγχροντσμü kar την ανανÝωση ιου
πολτττκου σκηνικου, δτεκδßκησαν μακρτÜ kar Ýξω
αυü τα πολτττκÜ σχßμαια ιη λαßκÞ ψηφο. Αυιü εß-
χε αποιÝλεσμα, yra πρþιη φορÜ στα κοτνοθουλευ-
ιτκÜ δρþμενα τηò χþραò, or ανεξÜρτηιοτ ΒουλευτÝò
να καταφÝρουν Kar να προοεγγßσουν οχεδüν το ου-
νολικü αριθμü ιων εκπροσþπων των αναγνωρτομÝ-
νων Κομματων.
Σημανιτκü τμßμα ιων νÝων ανεξÜριηιων βου-
λευιþν, or oπoior Þταν ενσυνεßδητα ενιαγμÝνοτ στη
δυναμτκß ιου κλßματοò ιηò μεταρρýθμτσηò Kar τηò
ανανεωοηò ΚαΙ που σε αρΚειεò ΠερτΠιωσετò eΚΠρο-
οωποýσαν ρτΖοσπαοιτκÜ ανιßθετεò πολτττκÝò οτÜ-
οεlò, προσαναιολßοιηκαν παρορμηττκÜ προò τη φυ-
στογνωμßα του ΕλευΒÝρτου ΒεντΖÝλου, αναΖητþνιαò
σε εκεßνον ιην krvnτnpra δýναμη των ατιημÜτων
ιηò αναδτÜιαξηò και αναμüρφωσηò των πολτττκþν
ΠραΥμαιων.
Η υπüδετξη kar συμμειοχη ιου ΒεντΖÝλου ωò υ-
ποψηφτου θουλευιη στην εκλογτκß υερτφÝρεια τηò
Ατιτκοβοτωτßαò, παρ' üιτ απουσßαΖε σιο εξωιερτκü,
δημτοýργηοε ιτò υροýυοδÝσετò, προκετμÝνου να
διενεργηθεß μßα κρßστμη σφυ¾μομÝιρηση στο χþρο
ιων ελλαδτκþν προττμßοεων και επτλογþν, Ýτστ þ-
στε να δρομολογηθεß η δταδτκασßα ιηò επτθοληò
kar καθτÝρωσßò του σε υανελλÞντα κλßμακα, Αò
παρατεθεß ακüμη üττ η ιÜση των παλατþν κομμÜ-
των προò ιη μεγτσιοποßηση ιηò αιπßθεσηò απÝναντι
στο νÝο πνεýμα τηò αλλαlτιò αναδεßχθηκε ακüμη
περτοοüτερο, üιαν στον αντßπαλο «ενωττκü» κομ-
μαιτκü σχηματτσμü τηò Ατιτχοβοτωτßαò εντÜχθηκαν
or σημανιτκüτεροτ πολτιτκοß ανταγωντσιÝò του Βε-
ντΖÝλου απü την Κρηιη, üπωò ο Μ. Κοýνδουροò, ο
Χ. Πωλογαßιργηò kar ο Α ΙνΙτχεfuδÜχηò.
ΕλευθÝρηò ΒενιΖÝλοò καιÜφερε παρ' üλ'
αυιÜ να εξαοφαλßσετ την πρþιη θÝση ιου
βουλευτη στην περτφÝρεια ιηò Ατιτκοθοτ-
ωτßαò με 32.765 ψßφουò σε σýνολο 38.Β00,
αφηνονιαò Ýιστ πßσω του ιον πρωθυυουρ-
γü ΣτÝφανο Δραγουμη και τον Δημηιρτο ΡÜλλη.
Την 1η Σεπτεμθρßου 1θ10 ο Γεþργτοò Α κßρυξε
την Ýναρξη των εργαστþν ιηò νÝαò Βουληò Kar σιτò
3 ΣεπτεμΒρßου Üρχτσαν or τακßτκÝò εργαοßεò ιουò
σþματοò με τον πρüεδρü ιου να καλεß τουò βουλευ-
ιÝò να δþσουν ιον επýαλλüμενο απü ια ετωθüια
λüγο. Μüνο που απü την πρþτη μÝρα or υπÝρμαχοι
ιηò Αναθεωρητικηò δτασταýρωσαν ια ξßφη ιουò με
ιουò ομüλογουò ιηò Συντακττκηò κατ τüιε χÜρη σιη
συμΒτΒασττκη πρüιαση ιου Απüστολου Αλεξαν-
δρη Ýγwε δυναιÞ η συνÝχτση των εργαστþν ιου οþ-
μαιοò, Ο Αλεξανδρßò ετσηγηθηκε οτ ανττπρüσωποτ
του Ýθνουò να δþσουν ιον üρκο επτφυλασοüμενοτ
να συνεχßσουν ιο δτÜλογο οχεττκÜ με το χαρακτη-
ρα τηò Βουληò, Αναθεωρηττκßò ßΣυνιακττκηò, ε-

16

φüσον πro πprv συγκροτηθεß ορτσττκÜ η εθντκÞ α-
νιtΠροσωΠεΙα σε σωμα.
Ετστ, στη συγκυρΙα αυτÞ των ανττθÝσεων kar δτ-
ΧοΥνωμτων μονο μτα rσxυpn Kar εμΠνευομενη Πο-
λτττκÞ ιροοωπτκüιητα θα μπορουσε να συγκερÜ-
σετ ιιò ανττκρουüμενεò υροσεγγßσετò r<ar να επτβÜ-
λετ μßα üοο ιο δυναιüν περτοσüιερο κοτνÜ αποδε-
Κιη καΙ ουμφερουσα ΥΙα ιον τοΠο Πορετα.
Ο λüγοò του ΒεντΖÝλου (πην πλατεßα
ΣυντÜγματοò σττò 5 Σετπεμ-θρßου 1θ10
Σιτò 5 Σεπτεμθρßου 1θ10 ο ΒενιΖÝλοò αποβιβÜ-
σιηκε σιον ΠετρατÜ, ενþ σιτò 30 Αυγοýστου εßχε
παρατιηθεß αυü τα κυΒερνηιτκÜ αξτþμαια που κα-
τεßχε σιην Κρηιη και απü ιην ηγεσßα του κüμμαιüò
του φυοτκÜ. Την εκλογη του ωò πρþιου βουλευτη
Ατττκοβοτωτßαò Ýμαθε üσο θρτοκüιαν σιη ΛουκÝρ-
νη, παρÝμεινε yra σýντομο χροντκü δτÜοτημα στη
Ρþμη kar επÝσιρεψε στη Μεγαλüνησο.
Ανεβαßνονιαò σιην ΑθÞνα ο ΒεντΖÝλοò, εκεßνη
την 5η Σεπιεμθρßου kar απü τον εξþοιη ιηò πλα-
τεßαò ΣυνιÜγματοò, εκφþνησε Ýνα Βαρυσημαντο πο-
λτττκü λüγο, ο οποßοò, πÝρα απü το üττ Ýδτνε σε α-
δρÝò γραμμεò ια κυρτüτερα σημεßα ιου προγρÜμμα-
ιοò Kar τηò πολτττκßò που 8α ακολουθουσε, Ýμετνε
παροτμτþδηò οιο συλλογτκü υποσυνεßδηιο του
Ελληντσμοý. Kr αυιü δτüττ σιη δταρκþò επαναλαμ-
θανüμενη απαßιηση ιων Αθηναßων yra συγκληση
Συντακττκßò ΣυνÝλευσηò, ο ΒεντΖÝλοò ανιÝταξε με
σθÝνοò την αδτασÜλευιη προσηλωσÞ ιου στην αρ-
χη, θÝσφαιο yra εκεßνον, τηò Αναθεωρηττκßò.
«ΕπαναλαμΒÜνω, Δτπληò Αναθεωρηττκßò Βου-
ληò!» δηλωνε ο ΒενιΖÝλοò. Κατ στην εκ νÝου απαß-
ιηση του λαου yra ΣυνιακττκÞ, ο Κρηιτκüò υολτιτ-
κüò αυαντουοε yra ιρßιη ουνεχÞ φορÜ: «Εßπα! Ανα-
θεωρηττκηò...».
ΜετÜ τιζ €κηογÝζ του Αυγοýστοß.J ß9ΙΟ
οι πΕρισσþτεροι νÝοι ανεξÜρτητοι δουΡ|ευτÝò
προσανδτοRßστηκαν πραξ ταν Βεν*ζε*f,ο
ΑυιÞ η σχεττκÜ σýντομη αλλÜ εξατρεττκÜ φορττ-
ομÝνη πολτττκÜ οιτχομυ8ßα μειαξυ ιου λαοý kar
ιου ΒεντΖÝλου την πρþτη μÝρα τηò Ýλευσηò του
οτην ΑθÞνα, μειÜ ιτò εκλογÝò ιηò 8ηò Αυγοýσιου,
επÝβαλε αδταμφτσθßτητα την ηγεττκη παρουσßα του
ΒενιΖÝλου οτο ελληνικü πολτιτκü στερÝωμα.
Αò παρατεθουν εδþ kar τα κυρτüτερα σημεßα τηò
τιολτττκηò σιρατηγτκßò υου επρüκεττο να ακολου-
8Þοετ ο νÝοò ισχυρüò Üνδραò και που εξßγγειλε ε- Η «Ακρüποfuò τηò
κεßνη την 5η ΣεπιεμΒρßου. Ο ΒεντΖÝλοò στüχευε 15ηò Σεπτεμβρßου
'l909
κατ' αρχην να αναδταμορφþσει το σýστημα ιηò αυ- για το
τοδτοßκησηò και να απαλλÜξει το δτοτκηιτκü μη- συλλOλητÞριο π0
Πεδßον του Αρεωò
χαντσμü απο ττò επτρροÝò των κομμÜτων, να τροπο-
ΠοΙησεΙ την αστΙΚη, την εμΠορτΚη ΚαΙ ιην ΠolvrKn
νομοθεσßα, να δταιυπþοετ νÝα οτκονομτκÞ πολτιτ-
κÞ που θα συσπεßρωνε üλεò ιτò υαραγωγτκÝò δυνÜ-
μετò γýρω απü Ýναν Üξονα, να χαρÜξετ μßα πτο ευ-
Ýλτκιη δημοστονομτκÞ πολτιτκÞ αποκαθτστþνιαò
μßα τσορροπßα μειαξý Ýμμεσων kar Üμεσων φüρων,
να επτβÜλετ μÝτρα για την προστασßα ιων αγροιþν
και των εργατþν αλλÜ kar yra ιην αγροττκü kar δα-
σrkn ασφÜλετα, να παρÝμΒετ σιο χþρο ιηò Πατδεß-
αò yra να τηò δþσετ Ýναν υροσαναιολτσμü περισ-
σüιερο πραχυκü και ιÝλοò να εκσυγχρονßσετ ιτò Ý-
νοπλεò δυνÜμετò, καθτστþνταò ιον αμυνιτκü θþρα-
)
Ιº
ο Πe.ρeκΛΗτοΣ

κα ιηò χþραò αξτüμαχο και ειοτμοπüλεμο.

Ο ΒεντΖÝλοò σ:αιματßΖετ την πμßιη κυθüρνησß
του (6 ΟιιτωΒρßου 1θ10)
Σττò 10 ΣεπιεμΒρßου ο Κ. Εσλτν εκλÝχθηκε πρü-
εδροò ιηò Βουληò Kar σιτò 12 του μηνα παραττηθη-
κε η κυθÝρνηοη Δραγουμη ýοιερα αιιü περßπου Β
μηνεò δημιουργτκηò θητεßαò, οπüτε kar Üρχτοαν or
Ζυμþσετò σχειικÜ με το ποτοò δα αναλÜβετ να σχη-
0 κ. Εσλιγ, μαιßσετ νÝα κυΒÝρνηση, η
υποψηφτüτηια ΒεντΖÝ-
πρüεδροò τηò λου πρüθαλε ωò η υερτσσüτερο ενδεδετγμÝνη Kar
1910, δημοφιληò,
ΒουλÞò το
πρωταγωνιστÞò Ηταν αρκειÜ ομωò κρßοτμο ιο ερþιημα κατÜ πüσο
των «Νοεμ- ιο θεττκü yra ιον ΒεντΖÝλο οιη λαßκÞ ΒÜση κλßμα
6
βριονþν» το 1 θ 1 ÝΒρτοκε θερμη υιοδοχη απü ιη ΒουλÞ κατ ιον Γε-

Τον ΟκτþΒριο ß9ΙΟ ορκßστr!κ€ η πρþτπ

κυΒÝρνηση υπü ταν ΒΕ\ιιζÝßΙο. ο οποßοò ανÝΠαΒε
και τα υηουργξß0 Στρατιωτικþν Ν(αι r{αυτικþν

þργιο Α', ο οποßοò Þιαν kar ο ρυθμισιηò ιου πολτ-
τεýμαιοò kar ο οποßοò θα Ýπρεπε ουωσδÞποιε να
συνεκττμßσετ και ιο üιτ ο ΒεντΖÝλοò ηταν ηγÝτηò
μßαò μικρηò κοτνοβουλευττκηò ομÜδαò, μολτò 15
βουλευιþν. Ο Γεþργιοò Α θα πρÝπετ, συμφωνα με
üλεò ττò ενδεßξετò, να Üλλαξε στÜοη μετÜ ιο λüγο
ιηò 5ηò ΣεπιεμΒρßου κατ Βα lτρÝπει ολοÝνα κατ πε-
ρτσοüιερο να προσαναιολτΖüταν ττροò ιη λýση ανÜ-
θεσηò οχηματτσμου κυθÝρνηοηò σιον ΒεντΖÝλο. Ωò
εναλλακιτκÝò προιÜσειò ο ανþτατοò Üρχονιαò εßχε
ιο σχηματτομü μßαò νÝαò κυθÝρνησηò Δραγοýμη η
κυΒÝρνησηò Εσλτν, επιλογÝò που απÝκλετε. Οιüιε
παρÝμενε ωò προσφορüτερη λυση ο ΒεντΖÝλοò.
Ο Γεþργτοò Α εßχε μßα σετρÜ δταθουλευσεων με
Χωροφýλακεò ιουò πολτττκουò αρχηγοýò και ιην 1η kar 2α Οκτω-
Βρßου ουνÜνιησε και τον Κρηιτκü πολτττκü, ξεκα-
φρουροýν το
ανÜκτορο του 8αρßΖονιαò ακüμη περτσσüιερο τη θεττκÞ εικüνα
διοδüχου μετÜ το που εßχε yra εκεßνον. ΜετÜ μÜλιοια ιη οαφη δη-
κßνημο στο Γουδß λωση ιου ΒεντΖÝλου üιτ θα προιιμοýοε ιο ρüλο ιου
τον Αýγουστο τOυ ελλαδτκοý πολτιτκου αφßνονταò οιην Üκρη κÜθε
,ι909
πολτττκÞ πρωτοΒουλßα kar δρÜση σιην τδταßτερη
παιρßδα του, παραμÝρισε κατ ττò ιελευιαßεò ενοιÜ-
οετò η ανιτδρÜσετò που θα δτατυηþνονιαν απü ιην
υλευρÜ τηò Υψηληò Πυληò με ιο πρüοχημα üττ ο
ΒενιΖÝλοò ηιαν φορÝαò του κρηιτκοý αλυτρωιτσμου.
Υπü ιο πρßσμα των δτεργαοιþν αυτþν γßνετατ α-
πüλυτα καιανοητÞ η προοÝγγτοη μειαξυ του ανþ-
τατου Üρχονια Kar ιου ΒεντΖÝλου, εφüσον kar or
δýο, Ýμπετροτ και θαθεßò γνþσιεò ιηò πολτττκηò
kar προπαντüò ρεαλτσιÝò και ευπροσÜρμοοτοτ στα
νÝα δεδομÝνα, υροιßμησαν, την οδü ιου συμΒτΒα-
σμοý. ιηò ουμπλευοηò Kar ιηò ουνεργασßαò, παρÜ
ιηò ρηξηò Kar ιηò απομüνωσηò. Ετοτ, ο Γεþργιοò
Α' ανÝδεσε οιον Κρηιτκü πολτιτκü την εντολÞ σχη-
μαιτσμοý νÝαò κυΒÝρ,",ησηò Kar σιτò 6 οκτωθρßου
1θ10 ορκßοτηκε η πρþτη κυθÝρνηοη υυü τον Ελευ-
θÝρτο ΒενιΖÝλο, ο οποßοò ανÝλαβε kar τα υπουργεßα
ιων Στραιτωιτκþν και ιων Ναυιτκþν. Τα μÝλη ιου
νÝου κυΒερνητικου οχηματοò ηιαν πολτιτκοß Üν-
δρεò αναγνωρισμÝνου κυρουò κατ αξßαò, or oπoior
αναλÜμΒαναν yra πρþτη φορÜ υπουργτκü θþκο. Ο
Ε. ΡÝπουληò ανÝλαβε ιο υπουργεßο Εοιοτερτκþν, ο
Α, Αλεξανδρηò ιων Εκκλησιαστικþν kar τηò Πατ-
δεßαò, ο Ν. Δημητροχüπουλοò τηò Δικατοσυνηò, ο
Λ. ΚορομηλÜò ιων Οικονομτκþν και ο I. ΓρυπÜ,
ρηò ανÝλαΒε σιτò 1Β Οκτωθρßου των Εξωτερτκþν.
Σττò 8 Οκιωθρßου ο νÝοò πρωθυυουργüò εμφανß-
στηκε ενþπτον του κοτνοβουλευττκοý σþματοò Kar
παρουσßασε ιιò προγραμμαιτκÝò θÝοετò ιηò κυΒÝρ-
νησηò του Kar πρτν apxiσεr η συΖÞιηση γυρω απü
ια Ζητημαια αυτÜ η ανακßνηση kar μüνο του θÝμα-
ιοò των συνιαγμαιτκþν τροποποτησεων ηταν αρκε-
ιη yra να σημετωθουν πÜλτ σοΒαρÝò ανιεγκλßοετò.

Η διαμÜχη αυτη επττÜθηκε ακüμη περισοüτερο ü-
ταν συνδÝθηκε με την ανττδτκßα σχεττκÜ με ιην αρ-
χÞ kar τουò üρουò yra την ενεργοποßηση του δrkar-
þμαιοò δτÜλυσηò ιηò Βουληò.
ΒεντΖÝλοò, αò οημετωθεß, εßχε απü ττò
πρþιεò σιτγμÝò προκρßνετ την επτδßωξη
τηò Üμεσηò δτÜλυοηò ιου Κοτνοβουλßου
ωò θαοικηò σταθερÜò τηò στραιηγικηò
ιου και αυιü δτüττ η δτÜταξη των πολτττ-
κþν δυνÜμεων σιη ΒουλÞ δεν ηταν εκεßνη υου θα
επÝιρεπε ιουò Üνετουò χετρτσμουò σε μακροπρüΒε-
σμη ΒÜση. Οιαν σττò 9 ΟκιωΒρßου Ýκανε ιον κυκλο
ιηò η συΖηιηση αναφορτκα με ττò προγραμματτκÝò
θÝοετò αφ' ενüò kar αφ' ετÝρου με ττò προσεγγßσειò
yra ιο χαρακιηρτομü του σþματοò, ωò Αναθεωρηττ-
κηò Βουληò Þ Συντακττκηò ΣυνÝλευοηò, ο ΒεντΖÝ-
λοò Ζητηοε ιην ψηφο εμτιτοτοσýνηò ουνδÝονιαò
αυιÜ τα δυο Ζητηματα.
Υσιερα απü αρκετÝò δταβουλεýσετò kar μεθοδευ-
σειò και σε συνδυαομü με την επßμονη ετσηγηοη
του ΒεντΖÝλου yra νÝα προσφυγη σιη λαßκÞ ειυ-
μηγορßα, ο Γεþργτοò Α Ýδωσε ιη συγκαιÜδεσÞ ιου
kar δημοστεýθηκε σττò 12 ΟκτωΒρßου ιο δτÜιαγμα
τηò διÜλυσηò τηò Α Αναθεωρηττκηò Βουληò και η
προκηρυξη νÝων εκλογþν σττò 2Β ΝοεμΒρßου για
την ανÜδειξη τηò Β Αναθεωρηιτκηò Βουλßò,
Or εκλογÝò τηò 28ηò Νοεμ.θρßου 1θ10 kar η
επκlηπτση του ΒεντΖÝλου
Ýπατρνε
ρο εκλογτκü σχημα, που πολυ γρηγορα θα
0 ΒενιζÝλοò με
την προσωνυμßα «Κüμμα ιων ΦτλελευθÝρων», κα- τουò Κρητικοýò
ιÜφερε να επτκρατησετ κερδßΖονταò 307 Ýδρεò σε επανοßπÜτεò
οýνολο 362. Ο βεντΖελτκüò κüσμοò επτβλÞθηκε Ü- Α. Μιχελιδüκη,
νετα σε αυιην τnv εκλογτκη αναμÝιρηοη. η οηοßα Ε. ΛογιÜδη,
προσÝλαθε τα χαρακτηρτσττκÜ δημοψηφßσμαιοò. Ο Χ. Πωλογεþργη,
λαüò καιαδßκασε με την ψηφο του ια παλατÜ κüμ- 0 πρþτοò κοι ο
τελευταßοò Þτον
μαια, αλλÜ και την πληδωρα ιων ανεξÜριηιων υ-
Ποψηφτων. αντßπαλοß του οτιò
ΠÝρα, ωστüσο, απü τη przrkn αναδτÜταξη ιων πο- εκλογÝò του 1910
σΤην
λτττκþν δυνÜμεων και των κομμαιτκþν συσχετι-
Απικοβοιωτßα
σμþν, η λαßκη ετυμηγορßα ιηò 2Βηò ΝοεμΒρßου α-
ποτýπωσε με ευρηματτκο τροπο την ανανεωση ιων
τιολτττκþν προσþπων ιου ελληντκου κρÜτουò, Στο
συνολο ιων 362 θουλευτþν, μüνο οτ 117 εßχαν μετÜ-
Το εηιτòΠαßα ττιζ δαýτερηò κυ Ýρνησηò
§ενιζεf,ου δεν ιτεριεftÜχ;&ανε αýτε Ýγαιτ ποιι
νε! Ýχ€, !ατ€frΕσ€! υποιJβγΦò ιτροηγουμÝνωξ
σχει στο προηγουμενο Κοτνοβουλτο kar απü ιουò
245 νÝουò υολυ λßγοι εßχαν επανεκλεγεß οτο πα-
ρελθον. Το επττελεßο τηò κυθÝρνηοηò ΒεντΖÝλου
δεν περιελÜμ8ανε ουτε Ýναν που να Ýχετ δταιελÝοετ
υπουργüò προηγουμÝνωò. Ο ßδιοò ο ΒεντΖÝλοò ηταν
ο Πρωιοò, Που ωò Υονοò μτΚροασττΚηò οτΚοΥενεταò
καιαλÜμΒανε ιο αξßωμα ιου πρωθυπουργοý.
Η Ýκθαση τηò εκλογτκηò μÜχηò τηò 2Βηò Νοεμ-
θprou ανÝδετξε περßτρανα την τÜση ιων Ελληνων
πολττþν προò την ανασυγκρüιηση ιων εδντκþν δυ-
νÜμεων, ιον εκσυγχροντσμü ιων μεθüδων δτακυ-
ΒÝρνησηò και ιην επτβολÞ κρÜιουò δικαßου οτο
πλαßστο ιηò συγκεκριμÝνηò πολτιειακηò δομηò ιηò
περτüδου. Και μÝσα στη συγκυρßα των πολτττκþν
αυτþν ουνθηκþν kar τδταττεροιητων, ο Ελευδεριοò
ΒεντΖÝλοò, η τδιοφυηò r<ar χαρτσματτκη εκεßνη υο- Αγημα
λτττκÞ φυστογνωμßα ιου νεüτερου Kar ουγχρονου παρουσιÜζει üπλα
Ελληντομου, Ýμελλε να παßξει πρωιαγωντσιτκü ρü- οτο βασιλιý κατÜ
λο yra τα επüμενα περßπου 25 χρüντα στο πολτττκü την üφιξÞ του
οκηντκü ιου ελληντκου κρÜτουò. τ οτην (πολαιÜ)
ΒουλÞ
lt
:ιι
,:, '-
Προτοπι
ΕλεýÝριοò
ΒενυÝλοò
(1Β64-1936)
Η ηρþτη εμφÜυοη του Ελευθερßου
ΒενιζÝλου (πην ελληνικþ ηολιττßþ σκηνÞ,
μετü το κßνημο του ß9Ο9, σφραγaζεται
οπü την ψþφιση του ΣυγτÜγματοò του
Ι 9ß ß . θtετÜ τιò εκλογÝò του ΝοεμΒρßου
του ß9ßΟ, ο ΒευζÝλοò κατÝ(πη
πανßσχυροò, χοθþò το κüμμα του
εξÝλεξε 3Ο7 ΟουλευτÝò σε σýνολο 362.
Για ηρþτη φορÜ γßνετοτ λüγοò γτσ κüμμσ
αρχþν, με προγρσμμαπκÝò δεσμaýσεrò
νομοθεττκþò μεταρρýθμιοηò χοτ γτο
ηρþτη φορü ομφισΟητεßται η
ποραδοσιαl(þ προσωποπσγοýò
χοροßτÞρα πολιτιχþ. Το νομοθετßκü Ýργο
τηò Β'Αναθεωρητιχþò Βουλþò υπÞρφ
σημοι.τιßüτατο, καθορßζονταò Ýχτοτε την
ηολιτικþ και κοινωνιτßþ ζωþ στην ΕλλÜδο.
ΤÝθηκον οτ θÜσειò τηò üημüσιοò
διοßκησηò, τηò οικονομιχÞò διοχεßρτσηò,
κοι τηò
τηò πολΕ!ßþò λειτουργßαò
ßοτοχýρωοηò των ατομιιþν ελευθεριþν.
ΕξελÝγη τριακοντομελþò κοινοΒουλετιßþ
εππροπþ γτα τη μελÝτη τωγ
συγταγματτχþυ διοτÜξεων, με πρüεδρο
τον ΣτÝφανο Δραγοýμη, γρομμστÝο τον
Κωνσταγτßνο ΖοΒιτσιßνο χοι εισπγητÞ τον
Κωνοτοιττßνο ΡοιτιΟüν. Η πρþτη Ýκθεση
του Συντüγματοò Ýγιγε στιò Ι 4
ΦεΒρουορßου κσr π δημοσßευσþ του την
tn Ιουνßου. Ο Βενιφλοò μετÜ την
ψþφιση του νÝου ΣυγτÜγματοò
αηοφüστσε νο ηροχωρþσει σε νÝεò
εκλογÝò, þστε να επ.κυρωθεß με τη λαßκþ
ψþφο η νÝα συττταγμοτικÞ τüξη. Οι
εκλογÝò του ΙιΙορτßου του Ι 91 2
επιΟεθοßωοσν Ýτσι την κυριαρχßο τηò
Οενιζελικþò παρÜταξηò, στην κρßοιμη
ουτþ ηερßοδο των παραμονþν του Α'
Πογχοσμßου ΠολÝμου.
20
Γεþργιοò Α
(1843-1913)
ΒασιλτÜò τηò ΕλλÜδοò (ßΘ63,ß9ß3Ι,
χοταγüμενοò οπü τη Δονßο, ιδρυτþò τηò
δυναστεßσò των Γλßξμπουργκ. Ο θρüνοò
του χινδýνευσε σßον ηüλεμο του Ι 897
κοι το ΦεΟρουüριο του ß89Θ Ýγινε
δολοφονικþ οπüπεrρα ενατaτßον του.
ßιιtετü το κßνημο του Ι9Ο9 και την Üφιξη
του ΒενιζÝλου στην ΑθÞνα, ο Γειßργιοò,
παρÜ την αρχaκþ του αμηχονaα, ονÝθεσε
την ετττολþ σχημστισμοý κυΒερνþσεωò
στον ΒεvrζÝλο, οπορρßπτοντοò την ιδÝο
κυΒÝρνησηò Δρογοýμη Þ Εσλιν,
πιοτεýογτοò πωò Ýτσι θο σχηματιζüταν
μια ισχυρþ χαι οταθερþ κυβÝρνηση, η
οποßα θσ ονολüμΒανε το εκτετομÝνο
μετορ9υθμισττκü Ýργο. Ο Γε,ιßργιοò
κοτÝλπξε στην εηrλογü αυτþ, οφοý
ηεßοτπχε οπü τη δÞλωσπ του ΒενιζÝλου
πωò θο επÝλεγε την ιδιüτητο του
ελλοδτχοý Βουλευτþ, γεγονüò το οηοßο
θο τον κüλυπτε οπÝνοντι στιò εηιßρßσειò
τηò Πýληò για την επßογþ του ηγÝτη του
αλýτρωτου χρητιχοý λαοý. !Ι χυΒÝρνηση
ορχßστηκε στιò 6 ΟχτωΒρßου Ι9ßΟ χαι
μετÜ τιò εχλογÝò τηò 2θηò ΝοεμΒρßου
σχηματßιπηκε η Β' Ανοθεωρητικþ ΒουλÞ
γισ την ψþφιση του ΣυιττÜγμοτοò. Ο
Τειßργιοò συνÝδεσε το üνομÜ του με τιò
εθυκÝò επιτυχßεò του Ιßοßεδονrκοý
Αγþνο, τηò μετορρýθμτσηò του Ι9Ο9 χαι
των νικηφüρων Βσλχσνιχþν ΠολÝμων,
γεγονüτα που τον κοτÝστπσαν αγαπητü
στην κοßνÞ γνþμη.Δολοφονüθηκε σιη
Θεσσαλονßßη το Ι9ß3.
ΣτÝφανοò
Δραγοýμιò
(1Β42-1923)
Τεννþθηκε
Πολιτιχüò χοι δικοσfτκüò.
στην ΑθÞνα και σποýδοσε νομικÜ ιπο
Παρßσι. ΥπηρÝτπσε &τò δτιßαστιßüò þò το
1 875, οπüτε ßοι σγÝΙοΒε ßοθÞκογτο
γενιχοý γρομματÝο του υπουργεßου
Διχοιοσýνηò, Το ß879 εκλÝχθηκε
Βουλευτþò tεγορaδοò με τον Χοριλüο
Τρικοýπη. ΚατÜ τη üιüρκασ τηò
πρωθυπουργßαò του τελευτοßου
δrετÝßλεσε διßο φορÝò υπουργüò
Εξωτεριχþν ßß886,ß 8α9 χοι 1892,3).
Υπþρξε απü τουò τýριουò οργονωτÝò του
]ιιΙακεδουχοý Αγþνο, μαζß με το γιο του
Ιωνο Δρογοιßμη ßσι το γαμπρü του Ποýλο
ßlελÜ. Κοτü την περßοδο ß9ο6,ß9Ο8
συγκρüτnσε με τουò Δημþτριο τοýνορη,
Π. Πρωτοπαποδüßπ, Χ. Βοζßχη, Α.
πσγογτωτüπουΛο, λ Αλεξσνδρþ ιοι Εμμ.
ΡÝπουλη την ,.ομüδο των Ιαπþνων»
(ονομÜσmτω Ýτσ εξαιτßοò τηò τüλμηò
που επÝδειξαν σm Βουλþl. ß/ΙετÜ το
σfροτιωπκü κßνπμα στο Τουδß το Ι9Ο!9, ο
ΣτÝφογοò Δρσγοýμηò σr(ημÜτισε
χυgÝργπσπ οηü τον Ιονουüριο þò τον
üχτþΒρο του ß9lΟ και διεξþγαγε τιò
εχλογÝξ μα το σχηματισμü
ΕθνοουνÝΔευσηò. Το ß 9ß ß διορßστηκε
ηρüεδροò τnò τρια.(οντομελοýò
κοιγοΒουλευτιχþò επιτροπþò, η οποßο
επεξεργÜσττιχε το σχÝüιο του νÝου
ΣυντÜγματοò. Στη συνÝχειο διετÝλεσε
γευßüò δοιιητÞò Κρþτηò ßΙ9ß2Ι και
tιtσχεüονßαò (ß9Τ3l. Σπò εßλογÝò των
ß 5 κοι ß 92Ο εßλÝχθηχε ανεξüρτητοò
9,1
3ουλευτþò. Στη διÜρκειο του Διχοσμοý
ßß9Ι5.ß9Ι7Ι συτπÜχθηχε με τουò
ογτιΟενιζελικοýò καß υπþρξε υπουργüò
Οικονομικþν στιò κυΒερνþσειò Ζοßμη κοι
Σκουλοýδη. Δημοσßευσε πολλÝò μελÝτεò
του σε ελληνικü και ξÝνο περιοδιχü με
σημσγτικüτερεò «Χρονικþν ΜωρÝωò
ιστορικÜ κο, τοπωνυμrκÜ», «Οι ξÝνοι
δ.'νεrστσß,, και «Μαßεδονrκη κρßσιò».
Κωνσταντßνοò
ΡακτýÜν
(1Β65-1935)
Πολιτιιüò κοι νομικüò. ΔιετÝλεσε
πρωτοδßκηò στη Σýρο (Ι887-ßα89Ι και
δικηγüροò Αθηνþν. rιa πρþτη φορÜ
εξελÝγη ΒουλευτÞò στιò εκλογÝò του
Ι9ßΟ, ο. οποßεò εßχαν αποτÝλεσμα το
σχηματισμü τηò Β' Αναθεωρητιχþò
Βουλfrò η οποßο ψÞφισε το Σýνταγμα
του ß9Ι,l. Η συμΒολþ του ωò
νομομαθοýò στην επεφργαοßο των
διατÜξεων του ΣυντÜγματοò αυτοý
υπþρξε κσθοριστικþ, χαθþò Þτον ο
εισηγητþò στην τριακοντσμελþ
επιτροπþ ηου εξÝλεξε η ΒουλÞ για το
σκοπü αυτü. Η εισÞγησþ του υπεΒλþθη
το ΦεΒρουÜριο του Ι 9ß l . Διορßστπκε
απü τον ΒευζÝλο, μετü τιò εκλογÝò του
Μορτßου Ι9Ι 2, υπουργüò Δικαιοσýνηò,
αγολαμΒÜνογτοò το κρßσιμο Ýργο τπò
οργüνωσηò τηò ελληνικÞò δτοßκησπò
στην απελευθερωμÝνη μετÜ τουò
Βαλκονικοýò ΠολÝμουò Μακεδονßα.
ΔιετÝλεσε εηßσηò υπουργüò Εσωτερικþν
ßΙ9ß8- 192ΟΙ, πρüεδροò τηò Δ'
Εθνοουνελεýσεωò κσι πρüεδροò του
ΣυμΒουλßου Επικρστεßοò το ß929.
Δημοσaευσε σρκετÜ Ýργα, üπωò «Η
συwσγμοτικη Προarτσσιο των
εργοζομÝγων» (1933), «Περß τηò μετÜ
την λýσιν του γÜμου τýχπò τηò προικüò
κοτÜ το εν ΕλλÜδι Ρωμοßκüγ ποι
Βυζαντrνüν Δßκglργ,, (l892t κσι «ΤιγÜ
περß των προκοτσρκτικþν συμΒÜσεων»
(ß 888ι.
Κωνσταντßνοò
ΖαθιτσÜνοò
(1Β79-1946 )
Δικηγüροò και πολιτιχüò, γεwημÝνοò
στην ΚÝρκυρσ. Σποýδασε νομικÜ στην
Αθþνο κοι οκολοýθωò στην Ιτολßα και
τπ Γαλλßα. ΕξελÝγη Βουλευτþò
ΚÝρκυροò γισ ηρþτη φορÜ το 19ΙΟ.
Διορßστηκε γρομματÝαò τηò
τριοκονταμελοýò επιτροπþò η οποßο
προετοßμοοε το νÝο Σιßηιτσγμο του ß 9Ι Ι
χαι οργüτερα πρüεδροò τηò Βουλþò,
πüιττα με το κüμμα του Ελευθερßου
Βευφλου, Αρνþθηχε την ηρüταση του
ΠÜγκολου το ß925 να αγολüβει την
πρωθυπουργßσ και επανþλθε στην
πολιτικþ ζωþ αναλαμΒÜνοτ.ταò το 1928
το υπουργεßο Εσωτεριχþν στπν
κυΒÝρνηση ΒενιζÝλου. lδρυσε το κüμμα
«ΠολιτικÞ Προοδευτικþ Ενωσιò», το
οποßο συνÝπρdφ με τουò
Φιλελεýθερουò, σλλÜ διαφþνησε με τον
ΒενιζÝλο και παροιτþθηΗε τον Ιοýλιο
του 1929. ΚοτÜ την περßοδο τηò
δικτατορßαò ΜετοξÜ διορßστπκε
σντιπρüεδροò τηò κυΒερνþσεωò κοι
υπουργüò Οικονομικþν, αλλÜ
διαφþνησε γιο την οκολουθοýμενη
οικονομικþ πολιτικÞ και παραιτÞθπκε
τον ΙανουÜριο του ß937. Το ß94ß Ýγινε
συνδτοικητÞò τηò Εθνιßþò ΤρÜπεζοò,
αλλÜ ποραιτþθηχε με τη γερμανιχÞ
εισΒολÞ. Δημοσßευσε οικονομικÝò
μελÝτεò, καθþò και το Ýργο
«Ανσμνßσεrò εκ τηò ιστοριχÜò
δισφωνßσò ΒοσιλÝωò Κωγστοwßνου κοι
Ελευθερßου ΒεγιζÝλου üηωò την Ýζησε.
t914- 1922» (τüμοι 2, Ι946-47l.
Νκüλαοò
ΣτρÜτοò
(1Β72-1922)
Πολιτικüò απü την Αιτωλοοκαρνανßσ,
πρüεδροò τηò ΒουλÞò και
πρωθυπουργüò, ποτÝραò τηò Δüροò
ΣτρÜτου. Το Ι9Ο2 Ýγινε ΒουλευτÞò
ΒÜλτου, το 19Ο9 υπουργüò Εσωτερικþν
στην κυΒÝρνηση του Δημ. ΡÜλλη.
ΑρχικÜ συνεργÜστηχε με τον Ελ.
ΒενιζÝλο, εντÜχθηκε στο χüμμα του το
19ßß ßαι στη διÜρκεια των Βαλκανικþν
ΠολÝμων þταν υπουργüò Στρατιωτιχþν.
ΕξελÝγη πρüεδροò τηò Β'
Ανοθεωρπτικþò ΒουλÞò, η οποßο
προþλθε οπü τιò εκλογÝò τηò 2θηò
μοεμΒρßου ß9lΟ χαι επιφορτßστηκε με
το Ýργο τηò επεξεργοσßαò των
διοτÜξεων ι(αι τηò ψþφισηò του νÝου
ΣυγτÜγμοτοò του Ι9Ι ß. Το t9Ι6 ßδρυοε
το Εθνιιιüν Συντηρητικüν Κüμμο και
μετÜ το Ι 92Ο Ýγινε υπουργüò
Στρατιωτικþν, Εσωτερικþν, Εξωτερικþν
και το ß922 Ýγινε πρωθυπουργüò τηò
χþροò. γπþρξε πολυμαθÝστατοò και
δεινüò ρþτοραò και Ýναò απü τουò
σημαγτικüτερουò πολιτικοýò Üνδρεò,
Ýχοrττοò οξý και διουγÝò πνεýμα χαι
σξιüλογεò επιστπμονικÝò ικονüτητεò.
Θεωρπθηκε υπεýθυνοò για τη
ΜιßρασιστικÞ χαταστροφÞ,
καταδιχüστηκε σε θÜνοτο στη Δßκη των
Εξι χαι εκτελÝστηκε το ß922.
2L
)ι
Τι ΑΖιΖιeεε

0ι Κρηπκοß
βουλευτÝò που θηγητη του Συνταγμαιτκοý Δτκαßου κατ γραμμαιÝα
εξελÝγησον οπü ιüτε ιου υπουργεßου Δτκατοσυνηò, Ν. Ν. Σαρßπολο.
την ψηφοφορßα Αυιü ιο πρþτο σχÝδτο επεξεργÜσιηκαν or θουλευ-
τηò 8ηò τÝò kar αφοý πρüο8εσαν kr Üλλεò τροποποτησετò ιο
Αυγοýστου 1θ10 υυÝβαλαν ωò πρüιαση αναθεωρησεωò στη Βουλη.
γιο την Α'ΔιπλÞ Η πρüταση εγκρßθηκε στη συνεδρßαοη ιηò
ΑνοθεωρητικÞ 1Βηò.2.1θ10 με ψηφουò 150 υπÝρ kar 11 κατÜ.
ΒουλÞ στην Μ' αυιη την απüφαοη η χþρα ετοÞλΒε ουσιασιl-
περιφÝρεια κÜ σιον ομαλü κοτνοΒουλευιτκü θßο, καδþò η τδιü-
Αττικοβιωτßοò. 0
ιυπη ουμΒßωση στραιοý και Βουληò Ýπατρνε τÝλοò
ΒενιζÝλOò
και δρομολογÞθηκαν εκλογÝò yra ιην ανÜδειξη
εξελÝγη πρþτοò
«Διπληò Αναθεωρηιτκηò Βουληò». Θα πρÝπετ να
χωρßò νο κüνει
οημετωθεß üττ yra πρþιη φορÜ οιην κοτνοβουλευττ-
προεκλογικÞ
εκοτρατεßα
κη μαò τοιορßα η Βουλη kar üχτ μτα Συντακτικη
-ΣυνÝλευση (üυωò αυιÝò ιου 1Β43-44 kar 1Β63-64)
κλÞθηκε να συΖηιÞοετ και να ψηφßσετ αναθεþρη-
οη ΣυνιÜγμαιοò.
Η Βουλη δταλýθηκε την 1η Ιουλßου 1θ10, αφου
προηγουμÝνωò ο Γεþργιοò με «διαγγελμα» που α-
πηýθυνε στο σþμα οττò 17 Μαρτßου υποοχÝθηκε να
«ουγκαλÝοετ εγκαßρωò την Ανα8εωρητικη ΒουλÞ
ηιτò θÝλετ αποφασßσετ επß των αναθεωρητÝων δτα-
ιÜξεων», τονßΖονιαò üιτ η συνταγμαιτκη μεταρρυθ-
μιοη ηταν η «μüνη δτÝξοδοò» οτη μεγÜλη πολτιετ-

Για πρþτη φορÜ στRν κοινοΕουßΙευτικη μαò

ιστορßο η ΒουfrÞ κf,Þδηκε να συζητÞσει kgι να
ψτιτρßσει αναδ€þρηση ΣυντÜγμοτοò

αΚη Kprσn. υλÝον αλλÜ του λαου. Του ΚυρτÜρχου. ΕπανÜοτα-

Απü ιτò εκλογÝò yra ιην «Α'ΔτπλÞ Αναθεωρη-
ττκÞ ΒουλÞ», που Ýγτναν σιτò Β Αυγουοιου 1θ10, α-
ναδεßχθηκαν 362 υληρεξουοτοτ, δηλαδÞ αρτθμüò
δτυλÜστοò απ' αυτüν τηò προηγοýμενηò Βουληò ιου
1906.
Τα «παλτÜ» κüμματα εξÝλεξαν 211 πληρεξοýσι-
ουò (or 10θ ανÞκαν σιο κüμμα του Γ. Θεοτüκη) συ-
γκενιρþνονιαò 65% των ψηφων. Οι Üλλοι 162
πληρεξουστοτ εßχαν εκλεγεß ωò «ανεξÜρτητοτ», με
«<οημαßα» τουò ιο «ανορθωιτκü»» πνεýμα ιου krvÞ-
μαιοò στο Γουδß. ΑνÜμεσÜ ιουò kar ο Ελ. ΒεντΖÝ-
λοò, ο οποßοò, αν και δεν συμμετεßχε στην προε-
κλογικη εκστρατεßα, εξελÝγη πρþιοò Βουλευιηò
Ατιτκοβοτωιßαò με ψηφουò 32.765 σε συνολο
3Β.Β00.
Στην κοτνοβουλευττκß μαò τστορßα η εκλογη αυ-
ιþν των 122 Βουλευιþν αποτελεß Ýνα σιαθμü, καθþò
σηματοδοτεß μτα σημανττκÞ ανανÝωοη ιου πολτττ-
κου προσωπικου ιηò χþραò, μτα «προαναγγελßα»
τηò «νεαò εΠοΧηò».
«Μßα επανÜσιασιò συνειελÝσθη üχτ ιου στραιου
οτò ετρßνηò», γρÜφετ η εφ. «Παιρßò» σττò 10.Β.lθ10.
Και συμπληρþνετ με Ýμφαση: «Ο ΒεντΖÝλοò εßνατ
ουμΒολον, εßνατ μτα ιδÝα... Ο ανττκομματτσμüò εß-
var η ελπßò ιηò Αναγεννησεωò».
Σττò εκλογεò ιηò Βηò.Β.lθ10 ßσχυσε ιο πλετοψη-
φτκü εκλογτκü συσιημα με σφατρßδτο Kar με πο-
λυεδρτκÝò εκλογτκÝò περιφÝρετεò ιουò 16 νομουò
ιηò χþραò Kar ττò 3 προνομτουχεò περτφÝρετε(
(Υδρα, ΣπÝισεò kar ΝÝα ΨαρÜ).
α πολτττκÜ κüμμαια που ενÝκρτναν τη δτο
δτκασßα τηò αναθεþρησηò (Θεοτοκτκß
Ραλλτκü, Ζαßμτκü κ.Ü.) καιÜριτσαν πλß
ρετò κοτνοýò συνδυασμουò σ' üλη ιη χþò
με ιην ονομασßα; «Συνδυαομοß ΗνωμÝνι,
ΚομμÜτων», ενþ υπηρχαν kar 40 ανεξÜρτηιοτ π
λατοκομματικοß (Δραγουμτκοß, Γουναρτκοß, ιρþ
«ΙÜπωνεò» κ.λυ.).
Τη «συντηρηιτκη» πιÝρυγα ιων ανεξÜρτηιων
ποψηφßων αυÜριτΖαν or λεγüμενοτ «αναθεωρι
κοß» Þ «λαΙκοß» υηοψηφτοτ, or oπoior ουμφωνοýι

24
,

με τον αναθεωρηττκü χαρακτηρα τηò Βουληò kar υ-
ποσιηρτΖαν τον Ελ. ΒεντΖÝλο (Εμμ. Μπενüχηò, Δ.
Μτχαλακüπουλοò, Ν. Δτιlυιτlηχüπουλοò κ.α.).
Τη «ρτΖοσπασττκη» ομÜδα των ανεξαριηιων α-
ποιελουσαν 52 «σοσταλτσιÝò», «κοτνωντολüγοτ» kar
«γεωργτκοß», που μαΖß με ιουò 26 «συνιακττκουò»
(δηλαδη αυτουò που ηθελαν να Ýχετ η Βουλη πρω-
τογενη kar αδÝομευιη συνιακττκÞ εξουσßα) αποτÝ-
λεσαν ιην «αρτοιερη» πιÝρυγα ιηò Βουληò. Υπηρ-
χαν τÝλοò kar ορτσμÝνοτ ανεξÜρτητοτ εκτüò συν-
δυασμþγ υου υποστηρßχθηκαν απü εμπρρτκουò, ε-
πιστημονικουò Kar αγροιτκουò συλλüγουò, συντε-
χνßεò kar εργαττκÜ κÝντρα, αλλÜ kar αυü ιουò
«Λαßκουò Πολτιτκοýò Συλλüγουò», or oπoior υπηρ-
ξαν φυιþρτα των μελλονττκþν Λεοχþν ιου Κüμμα-
τοò των ΦτλελευθÝρων.
Η Α Δτπλη ΑναθεωρηιτκÞ ΒουλÞ συνÞλθε ιην
1η Σεπτεμθρßου 1θ10. Ο Γεþργιοò, κηρýσσονταò
ιην Ýναρξη των εργαστþν τηò. ευτσημανε üιι «korvÞ
δτετυπþ8η η αξßωοτò πÜντων üυωò or μη θεμελτþ-
δετò ορτσμοß του ΣυνιÜγματοò αναθεωρηθοýν» kar
αποοαφηντσε üττ το σþμα καλεßιατ «ßνα βουλευθÞ
0 κοθηγητÞò
Συνταγμαπκοý
Δικαßου και
γρομματÝαò του
υπουργεßου
Δικαιοσýνηò
Νικüλαοò
Σαρßπολοò
συνÝταξε το
πρþτο σχÝδιο
τροποποιÞσεων
του Συντüγματοò
το 1θ10
0 Εμμ. Μπενüκηò,
υποοτηρικτÞò του
ΒενιζÝλου και
αOν
αναθεωρηπκü
χαρακτÞρο τηò
ΒουλÞò
υερß τροποποτÞοεων kar βελτιþσεωνωπ' αυιου ιου
ΣυνιÜγμαιοò υπαγορευμÝνων». Πρüοθεσε δε üιτ το
«Βαρý Ýργον των βουλευτþν» θα προπαρασκευÜοετ
το Ýδαφοò γτα τη μελλονιτκη Βουλη «προò ιελε-
σφορωßÝραν, κατÜ το αληθÝò πνευμα ιου πολττεý-
ματοò, ρýδμτστν τηò λετιουργßαò ιων πολτιτκþν θε-
σμþν kar λυσττελÞ υπÝρ ιων εθντκþν σκοπþν δτευ-
θÝιηστν τηò πολτιτκßò καταοτÜσεωò ιηò χþραò...».
Απü τιò πρþτεò συνεδρτÜσετò του σþματοò δταφÜ-
νηκε η ανιτπαρÜθεση των βουλευτþν που Þθελαν
τη Βουλη «ΑναθεωρηιτκÞ» kr αυιþν υου την Þθε-
λαν «Συντακιτκη». Αμφüτεροτ πÜνιωò (ακüμη kar
οτ «ρομανιτκοß σοσταλτστÝò»: Δlηχοýληò, Δεστοý-
νηò, ΜαΖαιýτòηò κ.Ü.) εßχαν κηρυχθεß υπÝρ ιηò
διατηρßσεωò τηò δυνασιεßαò.
Ο Ελ. ΒενιΖÝλοò υηρε Üμεση θÝοη υυÝρ ιου α-
ναδεωρηιικοý χαρακιηρα τηò Βουληò.
Στην πρþιη πολτιτκÞ ομτλßα του σιο λαü των
ΑOηνþν, σιην πλαιεßα ΣυιτÜγμαιοò (5 Σεπτεμβρß-
ου 1θ10) ο ΒεντΖÝλοò θα υροσπαθßσετ ταυτüχρονα
να «δεσμεýσει», να προσειατρτστεß το στÝμμα και
να αποδυναμþσετ ττò ανιτμοναρχτκÝò ιÜσετò. )
Γτ ΑΛΛΑΞΕ

«ΠρÝπετ να ελυßοωμε»ι -€α υποσιηρßξετ- «üττ το

ΣιÝμμα συμμερτΖüμενον ιον (...) και' επανÜληψιν
εκδηλωθÝντα λαßκüν πüθον (...) θÝλετ αποφαοßοη
να ιεθεß επτκεφαληò τηò ανορδωττκηò κτνησεωò.
(...) Εχω ακρÜδαντον την πεποßθηστν üττ η θαοτ-
λευομÝνη δημοκρατßα εßνατ ο τυποò ιου πολττεý-
μαιοò üσττò προσαρμüΖετατ Üρτστα προò ιην πολτττ-
κην μüρφωστν του Ελληντκου Λαοý kar εξυπηρε-
τεß προοφορþτερον τα εθντκÜ συμφÝρονια. Αλλ'
οýιε διενοÞθην ποτÝ δυνασττκßν μεια6ολην».
[Σιο οημεßο αυιü αξßΖετ να υαραθÝσουμε ιην πα-
ραιηρηοη του Αλ. Σβþλου:
«...Αν αφηνειο Üνευ ιηò ρυθμτσττκηò επßρεταò
ιου προγρÜμμαιοò του Ελ. ΒεντΖÝλου, η επανÜοια-
οτò του 1θOθ ßοωò κατÝληγε Ýκτοιε ειò ιην καιÜλυ-
σrv τηò θαοτλεßαò, η οποßα ηιο γυμνß κοινωντκþν
ερεισμÜιων ται Ýρημοò τττσιþν οπαδþν. Ηιο xpnσr-
μοò üμωò yra ττò ασιτκÝò δυνÜμετò που ακολουθοý-
σαν τον ΒεντΖÝλο, ωò ουμθολον...»].
Ο τσιορτκüò λüγοò του Ελ. ΒεντΖελου εßχε δýο ü-
ψειò. Απü τη μτα. ο νÝοò ηγÝιηò εμφαντΖüταν ωò
« σηματοφüροò νÝων πολτττκþν τδεþν», καταγγÝλ-

λονταò ιην «ανεπÜρκεια» τηò Δτοßκηοηò, ιηò Δτ-

κατοσυνηò, τηò Νομοθεοßαò, ιηò Δημüοταò Εκπαß-
δευσηò ακüμη Kar τηò Εκκληοßαò, kar αναγγÝλλο-
νταò ιη συγκρüιηοη νÝου πολτιτκου οχημαιτσμου
«ριΖοσπασττκþν» κατευθýνσεων. Kar αυü την Üλ-
λη, δεν δßσιαοε να υποσιηρßξετ την Üποψη üττ ο
θεσμüò ιου κληρονομτκου ανþιατου Üρχονια θα
μποροýσε ωò ...«τσχυρüτατοò παρÜγωγ» ιου πολτ_
τεýματοò να ((συνÝχη (: συγκρατεß, αυοτρÝπετ) ιαò
κυθερνηοειò αυτοý απü ιων παρεκιροπþν».
0 Λüμπροò [Πολυ σωοτÜ ο Αρ. ΜÜνεσηò Ýχετ παρατηρησετ
ΚορOμηλüò üιτ επρüκειιο yra μτα Üποψη «συνταγματικþò εω-

ΗενιζÝf,οò; «Η mασιηòυομÝνη δπμοκρατßα εßναι «ΒεντΖÝλοò: Οι εκλογεßò εκλÞ8ησαν προò ου-

α τýποξ του ποΓßιτ€ýματοξ üστιζ εξιιrιηρετεß
προσφθρþτερον τα €δνßκü συμφÝροντε»
λον», μτα ανιßληψη που ετοÜγετ στο πολßιευμα Ýνα
νÝο οιοτχεßο: το «δτκαßωμα» ιου βαστλÝωò να kpivεr
την πολτττκÞ των εκÜστοιε κυθερνησεων kar κατÜ
ιαò περτοτÜοετò να Ýρχειατ ετò αντßθεστν προò αυ-
ιÜò, «επεκτεßνων ουσταοττκþò ιην αρχην καθ' ην ο
θαστλευò ετò την κοτνοβουλευιτκßν μοναρχßαν η-
μπορεß μüνον να ουμSουλευετ, να προΒαßνετ ετò υ-
ποδεßξειò και να εν8αρρýνετ ττò κυΒερνßσειò ...»].
ΠÜντωò την ομτλßα ιου Ελ. ΒεντΖÝλου εκεßνη την
ημÝρα σηματοδοιεß κυρßωò ο γνωσιüò «δτÜλογοò»
με ιο ιληθοò των «οπαδþν» του (üπωò τουλÜχιστον
ιον δτÝσωοε ο Γ. Βενþρηò):
γκρüιηστν Δτπληò Αναθεωρηιτκηò Βουληò.
Δαüò: Συνιακιτκη, θÝλουμε ΣυντακττκÞ...
ΒεντΖÝλοò: ΕπαναλαμθÜνω: Δτπλßò Αναθεωρη-
ιτκηò Βουλßò.
Λαüò: Συνιακττκη.
ΒενιΖÝλοò: Εßυα! Αναθεωρηιτκßò.
Λαüò: ... (σιyn)»
«Απü ιηò þραò αυιηò» -τχολτÜΖετ ο Γ. Β.- «η
ΕλλÜò εßχε κυθερνßτην. Δεν τον ανεκηρυξεν η
φωνη αλλÜ η σιωπη ιου λαου...».
Σττò 2θ Σεπτεμθρßου 1θ10 ο ΒαστλτÜò μετÜ την
παραßτηοη ιηò κυθερνηοεωò Σ. Δραγουμη αναθÝ-
ιει την ενιολÞ οιον Ελ. ΒεντΖÝλο. Η νÝα κυΒÝρνη-
ση, εξοπλτσμÝνη με ιη «δεδηλωμÝνη» εμπτστοσý-
νη ιου... Γεωργßου, ο οποßοò δεν δßοιασε οιην «α-
νακοßνωοÞ» ιου τηò 2αò.10.1910 να δτακηρυξετ üτι
«εγκρßνετ καθ' ολοκληρßαν ταò γνþμαò του κ. Βε-
ντΖÝλου», εμφανßΖειατ σιτò Β Οκτωθρßου στη Βου-
λη, αλλα σιη ουνεδρßαση τηò επüμενηò μÝραò α-

26

(:L +
.Ý,
νακýπιετ ιο θÝμα αν ο βαοτλτÜò δτκαιουτατ να δτα-
λýσετ την ΑναθεωρηιτκÞ ΒουλÞ.
κυθÝρνηση δταπτσιþνετ σιη σχεττκß ψη-
φοφορßα Ýλλειψη απαρτßαò, την αξτολο-
γεß ωò εκδüλωοη δυσπτοιßαò kar σπεýδετ
να υποβÜλετ ιην υαραßιησß τηò. Ο Γεþρ-
γιοò δεν αποδÝχειατ ιην παραßτηση και
η Βουλη, αν και χορηγεß τελτκÜ στην κυΒÝρνηοη
ψüφο εμπιστοσýνηò με ψηφουò 20Β επß 266 παρü-
νιων, δταλýετατ σιτò 12 ΟκτωΒρßου 1θ10. Ο Baσr-
λτÜò, γραφετ ο Σ. ΜαρκεΖßνηò, μÝχρι την ιελευιαßα
σττγμη δεν Þθελε ιη δτÜλυση. «Ο ΒεντΖÝλοò με
πολλÞν τÝχνην επÝιυχε να φτÜοετ ετò ιην δτÜλυστν
ετò ιην οποßαν αρχßθεν απÝθλεπεν».
Σττò εκλογεò τηò 2Βηò ΝοεμΒρßου 1θ10 δεν Ýλα-
Βαν μÝροò ια παλτÜ πολτιτκÜ κüμμαια, καιαγγÝλ-
λονιαò ωò «ανιιουνταγματτκη» ιη δτÜλυση ιηò
Αναθεωρηττκηò Βουλßò. Αφηνουν Ýιστ ελευθερο
ιο πεδßο yra ιη θρταμθευττκÞ επτκρÜιηση ιου Ελ.
ΒενιζÝλοò: «Εßπο!
ΒεντΖÝλου: 307 αυü τουò 362 υληρεξοýστουò τηò «Β' ΑναθεωρηπκÞò».
Δτπληò Αναθεωρηιτκηò Βουληò» (δηλαδÞ ιο Κοι ο λαüò
Β4,Β%) προÝρχονιαν απü τη βεντΖελτκÞ παρÜταξη. εσßγησε
Το ουνθημα τηò αποχηò δεν Βρßκε σημανττκß α-
πÞχηοη: το ποοοστü τηò αποχηò ξευερνουσε μüνο
καιÜ Β% το ανιßστοτχο ιων εκλογþν τηò Βηò Αυ-
γοýστου. Αυτη Þταν kar η πρþτη αποχη πολτττκηò
παρÜιαξηò σιην εκλογτκß τοτορßα ιηò χþραò.
Or πτο πολλοß αντßπαλοτ ιων ΦτλελευθÝρων
(: «κοτνωντολüγοι», «ουντακττκοß» κ.λπ.) Ýθεσαν
«ορφανη κÜλπη», δηλαδß υποψηφτüτητα εκτüò
ουνδυασμþν σ' αυιÝò ιτò εκλογÝò με τον προφανη
δημοψηφτσματτκü χαρακιßρα. Απü ιουò 307 Βου-
λευτÝò των ΦτλελευδÝρων μüνο or 66 εßχαν μειÜ-
σχει και στην προηγοýμενη ΒουλÞ. Επρüκετιο yra
ιην πlο przrkn ανανÝωοη ιου πολτιτκοý προσωπτ-
κοý τηò χþραò. Την ανιτπολßτευση, που περτορß-
στηκε σε 55 Ýδρεò, αυοιÝλεοαν 42 ΒουλευτÝò ιηò
λεγüμενηò «Μτκρηò Ανττπολτιευσεωò)) r<ar 13 ανε-
ξÜρτητοτ παλατοκομμαιτκοß.
Στη ουνεδρßαση ιηò 26ηò Ιανουαρßου 1θ11 η κυ-
ΒÝρνηση ΒεντΖÝλου υποβÜλλετ στη Β'ΔτπλÞ Ανα-
θεωρηιτκß ΒουλÞ σχÝδτο αναθεωρηιÝων δτατÜξεων
που ιο υυÝγραφαν 6 ΒουλευτÝò-υπουργοß kar που Ý-
μετνε γνωοιü ωò «προσχÝδιον των εξ βουλευτþν»
(Ελ. ΒενιΖÝλοò, Δ. ΚορομηλÜò, Ε. ΜπενÜκηò, Ν.
Δημηιρακüπουλοò, Ε. ΡÝπουληò, Α. ΑλεξανδρÞò).
0 ΠλÜτων
[Οπωò Ýγραψε στην ετοηγηιτκÞ Ýκθεοη ιου προ- Δροκοýληò, μοζß
σχεδßου ο τüτε υπουργüò Δτκαιοσυνηò Ν. Π. Δη-
με τουò Üλλουò
μηιρακüπουλοò: «...το οχÝδτον ιων μειαρρυθμßοε- ρομαντικοýò
ων σκοπεß να Üρη ιαò σπουδαßαò αμφισθητηοετò, ü-
σοσιολιοτÝò,
οαΙ εν τη εφαρμοΥη του εν lσxυr συνταΥμαιοò Προ- τÜχθηκε υπÝρ τηò
Ýκυψαν, να τροποποτηση τα πλημμελη καιαδετ- διατÞρησηò τηò
χθÝνια (...) και εν γÝνετ να ανιαποtρτθη ετò ιαò α- δυναστεßαò
Στιò εκflογ€ò τηζ Ξ8ηò ΝοεμΒρßου ß9ΙΘ δειγ
ÝßΙαΒον μÝροò τα παΑιü ηοΑιτικÜ κüμμιοτο και
ο ΒενιζÝf,οò δριÝμΒ€υσΕ
νÜγκαò τα ουοßαò η μÝχρτ ιοýδε πολτττκß πεßρα οα-
φþò Ýκρνεν ωò υληρþσεωò δεομÝναò (...) Ar υυο-
θαλλüμενατ εν σχεδßω συνταγματτκαß δτατÜξειò εκ-
προοωποýν ιην κοτνÞν του Εθνουò ουνεßδηστγ þ-
ρτμον ι<ar οαφþò δεδηλωμÝνην...»].
«Η ανÜγκη τηò αναθεωρηοεωò», Βα υποσιηρßξετ
οτη ΒουλÞ ο Ελ. ΒεντΖÝλοò, «κατεφÜνη αυü των
πρþιων ειþν Þδη, μειÜ την θÝοπτστν ιου Κατασια-
ττκου ΧÜριου. (...)
»Θα Þτο κεφαλατþδεò πολτττκüν σφÜλμα, εÜν
δεν εχρηστμοποτεßτο η υπÜρχουσα επανÜοταστò ü-
υωò κατορθωθεß να avorxθi, επανασιαττκþ ιω ιρü- )
2º
 Τι ΑΖιΖιeεε

πω, δτÜ πραξτκοπηματοò η θýρα η τüσον ερμητι-

κþò κλετσμÝνη ιηò αναθεωρηοεωò. (...) Η εκλογη
τηò πρþιηò Βουληò απÝδετξεν üττ η λαßκÞ ψηφοò
ενÝκρτνε καθ' ολοκληρßαν το γενüμενον πραξτκü- ,ι

πημα Kar üττ εßχεν ωρτμÜσετ ενιελþò η γνþμη ευ-

ρυτεραò αναθεωρησεωò ιου ΣυντÜγμαιοò. . ».
.

ΕιδικÞ επττροπß τηò Βουληò με 30 ιακιτκÜ kar 6

αναπληρωμαιτκÜ μÝλη ανÝλαβε να επεξεργαστεß
ιο σχÝδτο των αναθεωρητÝων δταιÜξεων. Ο πρωθυ-
πουργüò Ζητηοε την επßσπευση του αναθεωρηττκοý
Ýργου. Η συΖητηση σιην ολομÝλετα ιου οþμαιοò ο-
λοΙ«ληρωθηκε σττò 23 Μαßου 1911, αφου χρετÜσιη-
καν 42 συνεδρτÜσετò.
Το Συνταγμα δημοοτευOηκε σιην Εφημερßδα τηò
ΚυΒερνησεωò kar τÝθηκε σε τσχý την 1η.6.1θ11.
Απü ττò συνιαγματτκÝò μεταρρυδμßσετò (: ιροπο-
ποτηθηκαν η συμπληρþδηκαν 54 Üρθρα απü τα
110 του ΣυντÜγμαιοò) or πτο σημανττκÝò ηιαν or α-
κüλουOεò:
.Η ανÜθεση ιου ελÝγχου του κυρουò των βου-

Στο §ýνταγμα τΦι, ߧ§ Ι καδ߀ρþδηκ€ τ0

εσι",L,ΒÝ ασ¸ο τηò ιδßοτηταζ τοιj βουflει.ιτιτ ΓIρOζ
Φρtσ}j€ν€ò ιδιωτικÝò Ýσειò σ€ ξιτιΧ€ιρηισειq

λευττκþν εκλογþν üxr πλÝον οτη Βουλη αλλÜ σε σε εΠΙΧετρησετò.

Αλλη μια λαßκÞ Ειδτκü Δτκαστηρτο (: Εκλογοδτκεßο) που το απÜρ- οΗ απλουσιευση τηò νομοθειτκßò δraδrkao
ιΙΖαν αρεοΠαΥτιεò kar εφειεò.
λιθογροφßα
ο Η ελÜτιωοη τηò απαττουμενηò ηλτκßαò ιων ε-
με συνιομευση των σχετικþν χροντκþν π
ονοφερüμενη οτο ομþν Ýιστ þστε να ανττμετωπτστεß η κωλυστεργ
συλλαλητÞριο τηò κλογßμων ωò Βουλευτþν απü το 30ü στο 25ο Ýτοò. ο Η καθτÝρωση τηò μοντμüτηταò των δημοσßωι
14ηò Σεπτεμβρßου ο ο αποκλετσμüò ιων σιραττωιτκþν απü ιη δυνα-
παλληλων.
στο Πεδßον του ιüτητα να εκλÝγονιατ SουλευιÝò κατ η καθτÝρωση ο Η καιοχυρωοη ιηò δτκαστικηò ανεξαριηοßαò
1
Αρεωò του ασυμθτΒÜοτου τηò τδτüιη- τη δÝσπτση ιηò μοντμüτηταò ιων ετοαγγελÝωι- τ
ταò ιου βουλευιη την ßδρυση του «Ανþιατου Δτκαοιτκου Συμθου
Προò ορτσμενεò ου», αρμüδτου yra ττò ιοποθετηοειò, μεταOετ
τδιωττκÝò κ.λπ. ιων δτκασιτκþν.
-Φ. θÝοετò οΗ ßδρυση «Δτκαστηρßου Συγκρουοεωò Κι
κüντων» κατ «Δτκαοιηρßου Αγωγþν Kakoδrxr,
#") οΗ επανßδρυση του Συμθουλßου τηò Eπrx{
αò ωò δτοικηιικοý δικαστηρßου και ωò νομο
ß σκευαοιικοý οργÜνου. (ΤελικÜ ιο Σ,τ.Ε. θ
1t ιουργßσετ απü το 192Β).
οΗ πληρÝστερη διασφÜλτση των ατομι
λευθερτþν kar τδßωò τηò προσωπτκηò ελε
κατ αοφÜλεταò, τηò φορολογτκηò τσüιηταò
καιþματοò ιου συνειατρßΖεσθατ και ιου αο
καιοτΚΙαò.
οΗ δτεýρυνοη ιων περιπιþοεων για ι
ηιαν επττρεπιη η αναγκασιτκη απαλλοψ
οΗ καδιÝρωοη τηò υποχρCωιτκßò οτr
εκπατδευοεωò Kar η παροχη τηò δωρεÜ,

.Η απλοýστευση τηò δταδτκασßαò αναθεþρηοηò
ιου ΣυνιÜγμαιοò.
. Η ετοαγωγη, με το Üρθρο θ1 παρ. 2, ιου θεσμου
τηò «κατασιÜσεωò πολτορκßαò)) που επÝτρεπε την
αναοιολÞ ιων κυρτüτερων εγγυησεων των ατομτ-
κþν δτκατωμÜτων απü την εκιελεσττκß εξουσßα
«ετò περßπιωστν εμτιολÝμου καιαστÜοεωò η γεντκηò
Ýνεκεν εξωιερτκþν κτνδυνων επτσιραιεýσεωò».
οΗ θÝσπτση ωò επßσημηò γλþσσαò ιου κρÜιουò
εκεßνηò «ετò ιην ουοßαν συντÜσοονιατ ιο πολßτευμα
Kar τηò ελληντκηò νομοθεσßαò τα κεßμενα» και η α-
παγüρευση κÜθε επÝμΒαοηò «προò υαραφθορÜν
ιηò».
Οπωò παρατηρεß ο Ν. ΑλτθτΖÜτοò:
«Με εξαßρεση ττò δýο τελευιαßεò μεταθολÝò που
εξÝφραΖαν Ýνα συνιηρηττκü πνευμα kar μια α-
δταμφτσSητητη ανασφÜλετα Kar που η μεν πρþιη
(η «κατÜσταση πολιορκßαò») υτοθειηθηκε υπü ιην
επηρετα ιηò οδυνηρηò ητιαò ιου 1Βθ7 ενþ η δευτε-
ρη (η επßσημη γλþσσα) υπü ιην πßεση των ουα-
δþν ιηò καθαρευουσαò, το οýνολο ιων ιροποποτ-
Þσεων και ουμπληρþσεων που επÝφερε στο Συ-
νιαγμα του 1Β64 η Β'Αναθεωρηιτκη Βουλη χαρα-
κτηρßΖειατ απü Ýνα φτλελευθερο kar δημοκραιτκü
Πνευμα».
Θα μπορουοε να υποοτηρτχθεß η Üποψη üιτ ο
0 Ελ. ΒενιζÝλοò
συντακιτκüò νομοδÝτηò ιου 1911 απÝφυγε να πραγ- κÜνει «οτÜση»
ματοποτησετ μεγÜλεò τομÝò (π.χ. σιο πεδßο των σχÝ- οτη Σýρο
οεων εκιελεσττκηò και νομοθεττκηò εξουοßαò με τη κατευθυνüμενοò
ρητη καθτÝρωση ιου κοτνοβουλευιτκου συστημαιοò ακτοπλοßßκþò οπü
δτακυΒερνßσεωò: εξÜρτηση τηò κυθερνßοεωò απü την ΚρÞτη οτον
ιην εμπιστοουνη ιηò Βουληò Kar υποχρÝωοη ιου Πειροιü, στιò
ανþταιου Üρχοντα να δτορßΖετ πρωθυπουργü τον αρ- 0ρΧεò
χηγü τηò κοτνοβουλευττκηò πλειοψηφßαò. ΕξÜλλου Σετπεμβρßου 1θ10
η πρüταση του Αλ. Παπαναστασßου σιη συνεδρßα
τηò 2αò.4.11 να καιοχυρωθεß στο αρθρο 66 το ανα-
λογτκü εκλογτκü συοιημα δεν Ýγτνε αποδεκτÞ) κατ
üιτ Ýτοτ δτοχÝτευσε ιη ρτΖοσπαοιτκη δυναμτκη, που
γÝννησε ιο 1θOθ, οε «ανþδυνεò» περτοχÝò ιηò ε-
ξουσßαò κατ στη θεραπεßα δευιερευουσþν αιελετþν
ιου πολτιεýματοò.
Δεν θα πρÝπετ üμωò να ξεχνÜμε ποτοò ηιαν τüιε
ο συσχεττσμüò των κοτνωντκþν kar ττολτττκþν δυ-
νÜμεων ιηò χþραò.
ΕκφρÜΖονιαò Kar επαναπροσδιορßΖονταò τη δυ-
ναμτκη και τα αιτημαια ιου κτνßματοò, ο Ελ. Βε-
Καδιερþν€¸Gι ιº }.!CIν|ι.ιCIτιlτο δημοσßων
uπaRnnmω\l ꧧ €ßσαγγΕΓΙÝων, καδþζ κδß
η δωρεÜν και υΓιοχβ€ωξικη €κπαßδ€υση
ντΖÝλοò απÝφυγε μßα επτΖημτα απü τιολλÝò απü-
ψετò ανττπαρÜθεοη με το στÝμμα kar περτορßστηκε
σιην υροþδηση μεταρρυθμßοεων που απÝβλεπαν
σιην επτβολÞ ιηò αρχηò τηò νομτμüτηταò, στην κα-
θτÝρωση τηò αοφÜλεταò δrkaiou και ιηò ασφÜλεταò
ιων συναλλαγþν.
υμφωνα με ιον Ν. ΑλτβτΖÜιο, η συνολτκη
πολττετακÞ θÝση ιου εξÝφραΖε το Συνιαγ-
μα 1Β64/1θ11, ωò ÜΒροτσμα δτατÜξεωγ ηταν
η αιοδοχÞ ιου κρÜτουò δτκαßου kar üλων
tων ΠρακιτΚων εΠΙΠτωσεων Που ουνεΠαΥε-
ιατ αυτÞ η δεομτκη εκσυγχροντσττκß επτλογη οτο
πεδßο τηò Üσκησηò ιηò κρατικßò εξουσßαò kar ιδßωò
στο πεδßο των σχÝσεων κρÜτουò kar πολιτþν.
Δεν Þιαν μτα ρηξη, αλλÜ σßγουρα ηταν μτα ποτ-
οττκη μειαλλαγÞ που ολοκληρωνε ιτò φτλελευθε-
ρεò Kar δημοκραιτκÝò δυνατüτητεò kar ιÜσετò που ε-
μττερτεßχε το Σýνταγμα ιου 1Β64,
Αναμφßθολα ο Ελ. ΒενιΖÝλοò (που εßχε γεννη-
θεß ιη χροντÜ που Üρχτσε να ισχυετ το Σýνιαγμα:
1Β64) οφραγισε καθορτοιτκÜ με την παρουοßα kar
τον πολτιτκο θεσμτκü λüγο ιου ιο αναθεωρηττκü Ýρ-
γο ιοý 1θ11, συμμειÝχονταò ενεργÜ οιτò 41 απü ιτò
42 συνεδρτÜσετò ιηò Αναθεωρηττκßò Βουληò, τÝ-
***º Ζητηματα ακανθþδη üπωò η ελευθερßα του
Τι Α^^ΑΞΕ

ΟΙι

Η τριοκοντομελÞò
επιτροπÞ, Τýπου, το Εκλογοδτκεßο κ.Ü. kar προσδßδονταò τον
εξουσιοδοτημÝνη απαιτουμενο τδεολογτκü ουνεκιτκü τστü οτη συ-
απü τη Β' νιαγματτκη μειαρρýδμιση. Kar αυτÞ ηιαν η πρþτη
ΑναθεωρητικÞ kar η ιελευιαßα φορÜ στον 20ü ατþνα που Ýναò
ΒουλÞ του 1θ,l1 για υρωOυυουργüò δα δταδραματßσει Ýναν ιüσο kaipro
την οναθεþρηση
ρüλο σε δταδτκασßα συνιαγμαιτκßò αναθεþρησηò.
του ΣυιττÜγματοò. Με το Συνταγμα ιου Ι911 kar το υλουσιο και α-
ΑνÜμεσÜ τουò ο
ξτüλογο νομοθειτκü Ýργο που επακολουθησε [: πριν
πρüεδρüò τηò
δταλυθεß τττò 20.12.1911- η Β'Αναθεωρηττκη Βου-
ΣτÝφ. Δραγοýμηò,
λη ψηφισε μτα οετρÜ «οργαντκþν» νüμων που ε-
ο εισηγητÞò Κων.
μπÝδωοαν την αοφÜλετα σιτò συναλλαγÝò, αναμüρ-
ΡακτιβÜν και ο
φωσαν ιο φορολογικü οýσιημα, 8Ýσπτσαν μÝιρα
γρομματÝαò Κων.
ΖοβπσÜνοò
προοτασßαò των εργαΖομÝνων, δημτουργησαν προý-
ποθÝσετò yra την εξυγßανση τηò δημüοταò δrorkn-
Q ΒενιζÝf,οò. αποφεýγανταò flò βÜξΕιò"
ηροσηÜδߺσ€ νεl αναγ€þσ€ι KGι üχι να κOταRýσ€ι
την αστιΚþ δημοκρOτßα των ΠβοΚβßτων
σεωò κ.λπ.] ο Ελ. ΒεντΖÝλοò δεν κατÜφερε μüνο ι
«εγκοττþοετ θεσμτκÜ την ακαθüρτστη κßνηση
Ι9O9» (Αλ. Σθιüλοò), αλλÜ επτπλÝον να
ιο αüρτστο αßτημα yra αλλαγÝò σε μτα μακρüπ
αξßωοη: να επτβληθεß ιο κρÜιοò δτκαßου οε μτα
ντορτοΠοτημενη ΚοΙνωνΙα Που μαοιΙΖοταν αΠο Π
νüμτα, ευνοτεò Kar ιην αθÝμττη συναλλαγη
δημüστα δτοßκηση, ενþ το κρÜτοò θεωρουνιαν
«φροýρτο» που Ýπρεπε να καιαληφθεß με «γ
ρουοΙ».
Ο Ελ. ΒεντΖÝλοò Kar οι πολτιτκÝò δυνÜμειò
εκπροοωποýσε δεν Ýφτασαν ιυχαßα στη δημτουρ1
ιου συΥΚεΚρτμενου συνιαΥμαιτΚου θΚσυΥ
σμοý που αττηχοýσε ασφαλþò Kar ιτò θÝσετò τοι,
Tprkouun yra εκδυττκισμü-εξορθολογτομü
ΚρατιΚου μηΧαντομου.
«Το Σýνταγμα 1Β64/1911», üπωò επτσημαßτ-ετ
Αρ. ΜÜνεοηò, «υπßρξεν η νομτκη Ýκφραοτò
ουντελεοθεßσηò πολτιτκηò ανüδου τηò ασιτκηò
ξεωò. Ανιαποκρτνüιαν οτην αξßωση ιων
νων αοτικþν δυνÜμεων να δημτουργηδουν οι

30
 "J

ομικÝò προýποθÝσετò μταò ανεμπüδτσιηò ασφαλουò

οτκονομικηò δραστηρτüιηιαò υπü ιην σκÝπη ιου νü-
μου, χωρßò üμωò να υπÜρξουν μεγÜλεò ρßξετò kar
"επανασταιτκÝò" ιομεò».
Σ' αυιü ιο πλαßοτο θα πρÝπετ να εκιτμησουμε ιη
δταρκη μÝριμνα του Ελ. ΒεντΖÝλου για συμθτθα-
σμοýò kar εξτσορροπüσετò σιην οτκοδüμηση ιου
«νÝου» πολτττκου συοτηματοò που δεν θα'πρεπε να
θßξετ ουτε τιò ουσιαοιτκÝò εξουσßεò ιου βαστλτÜ ου-
ιε ιουò ποτκßλουò δεσμουò των ανερχüμενων αοιι-
κþν στρωμÜιων με ιουò «ολτγαρχτκουò)) ιων πολι-
,*g
ιικων «ιΖακιων» l(ar με το στραιιωτικο ανακτορτκο
πλÝγμα συμφερüντων.

πωò γρÜφετ ο ψ, Δαφνηò: <ιΟ ΒεντΖÝλοò

δßχωò να καταλυσετ την αστικη δημοκρα-
τßα ιων προκρßιων ιιροοπÜθησε να ιην α-
νανεþσετ». Ο ßδτοò ο Ελ. ΒεντΖÝλοò πß
στευε υπερΒολικÜ ßσωò σιην πατδαγωγι-
κη δυναμη ιηò ουνταγματτκßò μεταρρýθμτοηò:
«Εßμαι ακραδÜντωò πεπετομÝνοò üιτ ο νÝοò Συ-
νιαγματτκüò ΧÜρτηò θα σημετþση την απαρχßν του
Ε

νÝου εθνικου βßου. Ο ελληντκüò λαüò διαπατδαγω-

γουμενοò επß τη βÜσετ νÝων αρχþν, νÝου καθεστþ-
τοò (...) θα αφοσιωθη ετò την προαγωγην ιου παρü-
ντοò κατ την προπαρασκευÞν ατστωτÝρου μÝλλο-
νιοò».
Σε κÜθε ττερßπιωοη οι συΖητησειò και σττò δυο ßγ
ΒουλÝò kar η αναθεþρηση του 1911 αυοιελοýν ση-
μανττκü τσιορτκοπολιιτκü θεομτκü κεκτημÝνο yra
το δημοκραττκü ιτολßτευμα τηò χþραò. Η ουνιαγμα-
ττκη μεταρρýθμιοη kar or νüμοτ που την πλατστþ-
νουν rrpoopizovιav να λειιουργησουν ωò θαστκÜ ε-
ρεßσματα που θα επÝτρεπαν οιο κρÜιοò να επττελÝ- 0 ΒενιζÝλοò κοι
σει ιην «υψηλην αυτου αποστολην», σýμφωνα με (r997). τ0 στελÝΧη τηò
το πολτιτκü, ηθτκü kar εθντκü υερτεχüμενο που ΜÜνεσηò Α., Συνταγματικüν Δjκαιον, Πανεπτοτημιακαß κυβÝρνησÞò τOυ
Παραδüσειò (1θ67).
προοÝδτδε ο' αυτÞ ιην «αιοστολÞ» ο Ελ. ΒεντΖÝ- Κ. ΠανÜò,
ΜÜνεσηò Α., Ο ΒενßΖÝλοò kar ιο πολßτευμα («ΚαθημερlνÞ
λοò kar ιο πλετοψηφικü ρεýμα που ιον ακολουθη- ΕπτÜ ΗμÝρεò», Β.Ι296)
Κ. Ρακτιβüν,
σε και τον στηρτξε. Εμμ. ΡÝπουληò,
ΜαρκεΖßνηò Σ., ΠολιττκÞ Ιοτορßα Νεþτρηò Ε,Δ,λτßδοò, ι. 3.
Μποχωιηò Θ., ΕοωτερlκÞ πολιτικý: Ιστορßα τηò ΒλλÜδαò l. Τσιριμþκοò,
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ του 20οý αlþνα 1θ00-1θ92. or απαρχÝò. τ. Α2 (2000) Αλ. ΔιομÞδηò, Α.
ΑλιθτΖÜιοò Ν., Ο ΕλευθÝριοò ΒενιΖÝλοò κατ ο Νικολüπουλοò Η - Οτκονüμου Ν., Το εκλογικü θÜπττσμα Μιχαλοκüπουλοò,
σι.νταγματικüò εκσυγχροντσμüò τηò χþραò, (οτο Γ. του ΒεντΖελτσμου. ΕκλογÝò 1θ10-1θ12: «Συμπüοιο για τον Ν. ΣτρÜτοò
ΜαυρογορδÜτοò - Χ. ΧατΖητωσηφ (επτμ.): «ΒενιΖελισμüò ΕλευýÝριο ΒενιΖÝλο», ΕΛΙΑ (1988).
και αστικüò εκσυγχ ρον ιομüò» (1θ88). Παντελßò Α. (επιμ.), Κεßμενα Συντογματικýò Ιστορßαò, τ.
ΑσπρÝαò Γ,, Πο,Ιιτ;κη Ιστρßα ΝεωτÝραò Ε,λλιßδοò. τ. Γ 1, 1821_1923 (1993)
(1930). ΠειρακÜκοò Δ., ΚοινοΒουλευτlκh Ιστορßο τηò Ε,λ,λαδοò, ι.
ΑλτθτΖÜιοò Ν., Ειοαγωγη στην Βλληνπη Συνταγματικη 7 (1935).
Α, Τ82Τ-lθ4Τ (Τθ8Τ).
IσLopja, ιχ. Πετρßδηò Π., Σýγχρονη ΕλληνπÞ Πολττικý Ιστορßα., τ.2,
Βενιηρηò Γ, Ι{Ε,ΔηÜò του 1910-1920 (79º0)'. 1Β62-1917 (1998).
ΒολουδÜκηò Ε., Α1 προτÜσε]ò αναθεωρησεωò των ΣΒολüπουλοò Κ., Η εßσοδοò του Ελ. ΒεντΖÝλου οτην
ελληνικþν συντογμÜτων (1864,1θ67), Lθ82, πολτττκß ΖωÞ ιηò ΕλλÜδοò kar or εοωιερτκÝò εξελßξειò απü
Δαφνßò Γρ., ?α Ε,λ,ληνικÜ Πολ]τlκÜ Κüμματα (196τ) ιο τÝλοò ιου 1θOθ þò το ΙΘΙ2, Ιστορßα του Ελλ, ΕOνουòτ.
Δεριτληò Γ.. Κοινωνικοò μòιααχημαιιομüò κοι ΙΔ (1977).
στρατιωυκη επÝμΒαση, 1880- 1θ09 (L9ºº). Σθþλοò Α., Η Συνταγματικη Ιστορßα τηò ΕλλÜδοò: «?α
Δταμανιüπουλοò Θ., Οι πολιυκÝò δυνÜρετò ιιò ΕλληνκÜ ΣυντÜγματα 1822- 1975/ 1θ86», (εκδ. Σιοχαοτhò).
ΒενιΖελικßò περιüδου, ιüμ. 1οò, Ο ΒενιΖελτσμüò (Ι985). ΣΒþλοò Α., Το νÝον Συνταγμα κα1 ατ ΒÜαεη του
ΝΙακρυδημηιρηò Α., Οι ΠρωOυπουργοß τηò ΒλλÜδοò πο,Δτιευματοò (192Β). l
Q-ι
ΣγχτητΜΑτ ι κΗ Ατττ,η.οεοΡΗΣ Η ir
Ι

του ΓιΩρτογ Χ. Σοτυρε,ηω

ανατ\ηρωτιß καθηlτιτý Συιταllιατικοý Δκαßου
στο ΠανεηιστÞμιο Αθηνþν

prv απü ιη συνταγματτκη αναθεþρηση που μüλιò

ολοκληριýηκε, η συνταγμαυκÞ αναθεþρηση του
1θ11 υπηρξε η πλÝον εκιειαμθνη σιην ελληντκÞ
πολτττκη τοτορßα. Or ομοτüιητεò üμωò μειαξý των
δýο αναθεωρÞσεων δεν σιαματοýν σιο εýροò των
τροποποτηΒετσþν δταιÜξεων, αλλÜ επεκιεßνοντατ
και οιο χαρακτηρα τουò. Η αναθεþρηση του 1θ11
απÝφυγε, üπωò κατ η σημερτνß -αλλÜ yra αλλουò
πολý σοθαρüιερουò λüγουò, ηου εßχαν να κÜνουν
με ιον εσωιερτκü kar δτεδνη ουσχειτσμü δυνÜμε-
ων-, ττò μεγÜλεò ρηξετò ι<ar ττò ΒαθτÝò τομÝò. ΑρκÝ-
στηκε σε ΒελιτωττκÝò τροποποιησετò, επτΒεΒατωττ-
κου θα λÝγαμε χαρακιßρα, που απαντουσαν ευσιο-
χα -κατ οε κÜθε πφßπιωση με μεγαλυιερη προσο-
χη και καλυτερη προεργασßα απü τη σημερτνη α-
ναθεþρηοη- οια προθλßμαια Kar ττò δυσλετιουρ-
γßεò που εßχαν αναδετχθεß απο ιη μακρüχρονη ε-
φαρμογη του ΣυνιÜγματοò ιου 1ΒΜ.
Το Σýνταγμα αυτü, üπωò ακρýþò kar ιο Συνιαγ-
μα ιου 1θ75. γη να ουνεχßσουμε ιην τσιορικη συ-
γκρτση, υπηρξε ιομß yra ιτò πολτιτκÝò εξελßξειò
τηò χþραò. Απüρροτα μταò ρτΖοσπασττκßò επανα-
οιαιτκηò κßτmσηò που ανÝιρεψε ιη θλτθερß μοναρ-
χßα του Οθωνα kar καρπüò μταò ΕθνοσυνÝλευσηò
που αποιÝλεσε ταυτüχρονα ιον συλλογτκü δravoou-
μενο και ιον πολτττκü εκφραστη του üπου f'ηò
Ελληντσμου -ο οποßοò γτα πρþιη kar τελευιαßα φο-
ρÜ ανττπροσωπεýθηκε σιο συνολü του οε Συνια-
κιτκÞ ΣυνÝλευοη- σφρÜγισε κυρτολεκιτκÜ την πο-
λτττκη kar θεσμτκη πραγματτκüιηια του 19ου ατþ-
να, τüοο με τον προωθημÝνα φιλελεýθερο kar δη-
μοκραιτκü χαρακτηρα ιου üσο Kar με την αξτοση-
μεΙωτη αντΙστοΙΧηση ιου Προò τα
κÜ δεδομÝνα τηò χþραò. ΠρÜγματτ, ιο Συνιαγμα
1Β64 üχι μüνον υπηρξε το πλÝον δημοκρατικü
νταγμα τηò εποχηò ιου, αλλÜ -το σπουδαιüτερο-
ποτÝλεοε Ýνα τδταßτερα επτιυχÝò πλαßστο οργü
οηò ιηò πολτιικßò Kar κοινωνικßò Ζωηò: συν
λüγισε ττò τδτατιερüιηιεò ιου ελληντκου
κου σΧημαιτσμου ιηò εΠοΧηò ιου καΙ αΠεφυΥε
μεγÜλο Βαθμü ττò ακρüτητεò κατ ιουò στεßρουò
εκιοò τοΠου μτμηιτσμουò ιου ΠροηΥουμενου
νιÜγματοò (ιου 1844).
Το Συνιαγμα ιου 1Β64, ετδτκüιερα,
κατ' αρχÜò ιο ηÝραομα απü τη μοναρχτκη στη
μοκραττκη αρχß: καθτÝρωση τηò αρχηò τηò
κυριαρχßαò, ρητη καιοχýρωση ιηò καδολτκßò
φοφορßαò ιüσο γτα ττò βουλευττκÝò üσο kar yra
δημοττκÝò εκλογÝò, αποκλετσμüò ιου μονÜρχη
ιην Üσκηση τηò ουνιακτικηò εξουσßαò, τθκμηß
αρμοδτüιηιαò υπÝρ του λαοý kar καιÜ ιου μονψι

32

καιÜργηση ιηò Γερουοßαò. ΠαρÜλληλα, kar παρÜ
την ιüτε αρνηιικη δτεθνÞ συγκυρßα, το Σýνιαγμα
αυτü Üνοτξε το δρüμο γτα την καθτÝρωση του κοι-
νοΒουλευιτκου συστημαιοò, η οποßα συντελÝσιηκε
ιελικÜ μτα δεκαειßα αργüιερα με συνθηκη ιου πο-
λτιεýματοò (kar συγκεκρτμÝνα με ιο λüγο ιου θρü-
νου, θÜσετ ιου οποßου το οτÝμμα αναγνþρτσε, Ýπετ-
ια απü πρωιοOουλßα ιου Χαρßλαου Τριχοýτm, ιην
αρχη τηò δεδηλωμÝνηò). Αν σε üλα αυτÜ προσθÝ-
οουμε τη σαφý ενßσχυση ιου φτλελεýθερου χαρα-
κιηρα ιου πολτιευματοò (κατοχýρωση των δτκατω-
μÜτων ιου συνÝρχεσδαι και του ουνετατρßΖεσθατ,
ΠραΥματτΚη προσιαοßα ιηò ελευθερßαò του Τýπου)
και ιην ουσταοιτκÞ δτασφÜλτση ιηò μυσικüιηταò
ιηò ψηφου, μÝσω ιηò καιοχýρωσηò τηò δτÜ σφατρτ-
δßων ψηφοφορßαò, εßνατ ευκολο να καιανοßσουμε
γτατß ιο Σýνταγμα αυτü ßοχυσε στη χþρα μαò σχε-
δüν για μτσüν ατþνα. ΑξßΖετ δε να υπογραμμτοτεß
üττ αυτü συνÝβη χωρßò ιδταßτερα προΒληματα (ιδßωò
0 Κυριακοýληò
μειÜ το 1875), με αυοιÝλεομα να δημτουργηθεß ι- Μαυρομιχüληò
σχυρη δημοκραττκη kar κοτνοβουλευιικη παρÜδο- κüνει τιò
ση, που καταιαοοει ιη χþρα μαò στην πρωιοπορßα προγραμμοτικÝò
των ευρωπατκþν χωρþν, üχτ μüνον απü την Üποψη δηλþσειò τηò
τηò καθτÝρωοηò αλλÜ kar απü ιην Üποψη ιηò ε- κυβÝρνησÞò του,
περιστοιχιζüμενοò
φαρμογηò δημοκραιικþν θεσμþν, προοαρμοσμÝ-
νων μÜλτστα σιτò κοινωνικοπολτττκÝò τδτατιερüιη- και απü
ιεò τηò Χωραò μαò. αξιωμοπκοýò
Ωστüσο, σττò αρχÝò ιου ετκοσιοý ατþνα ιο πολτιτ-
κü συστημα Ýδετχνε Ýιτονα σημÜδτα κüπωσηò kar
φανερη αδυναμßα να ανιιμετωπßσετ τüσο τα παλατÜ
προθληματα, που εßχαν παροξυνθεß, üσο kar τα
νÝα, που εßχαν εμφαντστεß. Απü ιη μτα ια ανεκ-
υληρωια εθντκÜ üνετρα kar or δομτκÝò αγκυλþοετò
kar σιρεθλþοετò ενüò αργüσυρτου αοιικου μεια-
οχημαιτομοý kar απü την Üλλη η ουνεχßò τροχο-
πÝδη του πελαιετακοý συσιημαιοò -ιο οποßο θρηκε
πρüοφορο Ýδαφοò οε Ýνα υπερτροφτκü κρÜιοò kar
μτα κοτνωνßα που δεν τεμνüιωΖ απü Ýντονεò ιαξικÝò
ανττ8Ýοετò- συνÝδεταν Ýνα θολü σκηντκü, χωρßò ευ-
δτÜκριτεò απανιηοετò kar λυσετò. ΠαρÜλληλα, ü-
μωò. και ιο ßδτο ιο Σýνιαγμα εßχε εμφανßσετ κÜ-
υοτεò αδυναμßεò kar δυσλετιουργßεò σιην εφαρμο-
γη του, αν και πρÝπετ να παραιηρηθεß üττ σια πε-
ρτσσοτερα Ζηιηματα Που εΙΧαν αναΚυψετ Καια Kar-
ροýò, üπωò η διασφÜλιοη τηò γνηοιüτηιαò του ε-
κλογτκοý αποιελÝομαιοò Kar or οχÝσετò μονÜρχη,
Βουληò kar κυΒÝρνησηò, εδετξε αξτοσημεßωιη
προσαρμοσιτκοτηια kar επÝιρεψε -ωò ανοτχτü kar
δημοκραττκü θεσμικü πλαßστο- ιην εξευρεση δτε-
ξüδων και αοφαλτσττκþν δχλßδων.
Παρ' üλ'αυιÜ, η αναθεþρηση ιου ΣυντÜγμαιοò ß-
ιαν η πρþιη πρωιοθουλßα που ανÝλαβαν or πολτττ-
κεò δυνÜμετò που εξÝφρασαν το μειαρρυθμιοττκü
πνευμα ιου Στρατιωιτκου ΣυνδÝσμου, ο οποßοò πρω-
ιοσιÜιησε σιην αλλαγη σκηνικου, πλην üμωò πο-
λυ γρηγορα εδετξε üττ οιεροýνιαν επεξεργασμÝνηò
πολτιτκßò Kar ιεραρχημÝνων σιüχων. Με Üλλα λü-
γτα, η αναθεþρηση του ΣυντÜγματοò Þιαν η βαστκÞ
κßνηση που απÝΒλεψε στην «εγκοßτωοη». κατÜ την
επττυχÞ επτσßμανση του ΑλεξÜνδl»υ ΣΒιßλου, τηò
ρευστηò και αχαθüρτστηò δτÜθεοηò yra αλλαγη του
τßνημαιοò του 1θ09, kar Ýδωοε μτα πρþιηò τÜξεωò
ευκατρßα στην Ελει:θÝρτο ΒενιΖÝλο να σημαιοδο-
τÞσετ το εßδοò ιηò μειαρρυθμτοηò rrou επτθυμοýσε:
σημανττκÝò θελττþσετò σε επτμÝρουò τομεßò, αλλÜ
χωρßò αλλοßωοη ιων δομικþν χαρακιηρτστικþν ιου
πολτιτκοý συστηματοò kar ετδτκüτερα ιηò τδιαßιερηò
φυστογνωμßαò του πολτιεýμαιοò.
Αν θα ΒÝλαμε να εντοπßσουμε τουò Βαστκουò Ü-
ξονεò, γυρω απü τουò οποßουò κτνηδηκε η αναθεþ-
ρηση του 1θ11, θα στεκüμασταν, τδßωò, πρþτον στην
ουστασιτκÞ βελτßωση και ιον εκσυγχροντσμü ιου
συνιαγματτκοý πλαιοßου Üσκησηò τηò λαßκηò κυ-
ρταρχßαò kar δεýτερον στην αποφαστσιτκÞ ενßσχυ- )
ΑποτιιιΖιΗΣΗ
{Ι

ση ιηò αρχßò ιου κρÜιουò δrkaiou. Με θÜση αυιοýò

τουò Üξονεò, θα επτχετρησουμε μτα πρþιη γεντκη
αξτολüγηση του αναθεωρηιτκου δτα3ημαιοò, χωρßò
Βεθαßωò να υπετοÝλθουμε σε λευτομÝρετεò ωò προò
ιιò ρυθμßσετò, καθþò Ýχετ προηγηθεß η αναλυιτκÞ
Kar εμΠερτοτατωμενη ΠαρουσΙαση του αΥαΠητου
συναδÝλφου Γ. ΑνασιαστÜδη, στην ουοßα μÜλτσια
δεν Ýχουμε να προσθÝοουμε ιßποιε ωò προò òνα τρß
ιο Üξονα, υου αφοροýσε ιη δτευκüλυνση τηò νομο-
δεττκηò Kar ιηò αναθεωρηττκηò δταδτκασßαò. Αò ε-
πτχετρηοουμε λοτπüγ Ýπεττα απü αυτÝò ττò δτευκρι-
νßσειò, τη συγκεκρτμÝνη αξτολüγηση:
λ Ενα μεγÜλο μÝροò των ουνιαγματτκþν μειαρ-
ρυθμßσεων εστιÜστηκε στην απαλλαγß του εκλογτ-
κου δτκαßου απü συνιαγμαιτκÝò δεσμευσετò, or ο-
ποßεò, ενþ ηταν εýλογεò και εν πολλοßò ευσιοχεò,
üταν καθιερþθηκαν, εßχαν εμφανßσει στην πορεßα
αρκετÜ προθληματα Þ, σε κÜθε περßυτωση, εßχαν
ηδη εξαντλßσετ τη χρηστμüιητÜ τουò. Ετδτκüτερα:
α. Η αφαßρεση ιηò αρμοδτüιηιαò ιηò εξÝλεγξηò
ιου κýρουò ιων εκλογþν απü ιη ΒουλÞ kar η ανÜ-
θεοη ιηò σε ετδτκü δτκαστηρτο, ιο Εκλογοδτκεßο,

Η ονοδεþρηση του Ι 9 Ι Ι οπÝφυγ€ τιò μ€γüη€ò απλουστεý-

ρηξòιò κοι τιò ΕοδιÝò τομÝò κοι ορκÝστηκ€ σ€
ΒεΕΙτιωτι κÝò τροποπο!Þσειò
yra να ξεκτνησουμε απü τη σημανιτκüιερη τροπο-
ποßηση, σημερα μαò φαßνειατ ευλογη, yra πολ-
λουò, δε, ßσωò kar αυιονüητη. Πλην üμωò, κÜττ τÝ-
ιοτο Þταν αδτανüητο στα μÝοα ιου δÝκατου Ýναιου
ατþνα, καθþò η εν λüγω αρμοδιüτητα ιου «αυτοε-
λÝγχου» θεωροýνταν αναπüοπαστο οτοτχεßο τηò αυ-
τονομßαò (interna corporis) ιηò Βουληò και ηταν
κατοχυρωμÝνη σε üλα τα ευρωπαßκÜ ΣυνιÜγματα
τηò εποχηò. Επρεπε να φτÜσουμε σια τÝλη του δÝ-
κατου Ýναιου ατþνα yra να ωρτμÜοετ -υπο την πιε-
οη ιων συχνþν κρουσμÜιων μεροληπιτκþν παρε-
κιροπþν ιηò πλετοψηφßαò- η τδÝα γτα ιο θεμτιü ιηò
ανÜμιξηò ιηò δτκασιτκηò λεττουργßαò οε μτα τÝιοτα
«εσωτερτκη υπüθεση» ιηò Βουληò (χωρßò αυτü να
σημαßνετ, πÜντωò, üιτ δεν υπηρξαν ευρωπαßκÝò χþ-
ρεò or οποßεò δεν ενοτερνßστηκαν τη λýση αυιÞ,
εμμÝνονταò, ακüμη kar σημερα, σιον παραδοσταχü
τρüπο ελÝγχου ιου κýρουò ιων εκλογþν, kar μÜλτ-
σια χωρßò τδταßιερα υροΒλημαια).
Γτα ιη χþρα μαò η ιροποποßηοη αυιÞ υπηρξε α-
ναμφτσθßτητα σημανιτκη, δτüττ οι περτπιþσετò φα-
ιρτασττκηò εξÝλεγξηò ιου κýρουò των εκλογþν η-
ιαν αρκετÜ συχνÝò πprv απü ιην αναδεþρηση,
Ωσιüσο, r<ar yra να μην υπÜρχουν παρανοησετò kar
σετò, ΠρεΠετ να
επτσημÜνουμε üττ
τα μεγαλýτερα προ-
Βλßματα εßχαν ανακýψετ
κατÜ ιο πρþτο -μετα6αττκü- σιÜ-
δro εφαρμογηò ιου Συτ,τÜγμαιοò του
1864 (δηλαδη Ýωò ιο 1875), ενþ στη συνÝχετα η κα-
ιÜσιαση εßχε θελιτωθεß ριΖτκÜ, με αποιÝλεσμα ιÝ-
ιοτα κροýσματα να εμφανßΖοντατ πλÝον σποραδτκÜ
kar μÜλλον ωò εξαßρεση, που επýεβαßωνε τον κα-
νüνα μιαò ομαληò κατ αμερüληπτηò δτεκπεραßι,>
σηò ιηò εν λüγω δταδτκασßαò. Δεν εßνατ συμπιωμα-
τικü, Üλλωστε, üιτ η κοτνοΒουλευττκß «νομολα
γßα», υου εßχε δταπλασιεß απü ιη ΒουλÞ καιÜ την
περßοδο τοχýοò του ΣυντÜγματοò ιου 1Β64, αποτÝλε-
σε Ýνα σιÝρεο υιüθα8ρο για τη λετιουργßα ιου πρα
ΒλεφθÝντοò απü την αναθεþρηση Εκλογοδτκε
ιου οποßου η χρηοιμüτητα υπßρξε πε
μεν -δτüιτ kar πÜλτ δεν Ýλετψαν οτ μεροληπι
κρßσειò- πλην αναμφτσΒητηιη, τδßωò μειÜ ιο
σμü του 1915 Kar εν üψετ ιων προθληματτκþν
λεψμÜιων δημοκρατßαò που επακολοýθηοαν,
το 1θ75. ΠρÝυετ δε να οημετωΕεß, yra να Ýχουμε
αßσδηση ιηò 8εσμτκηò συνÝχεταò, üττ or
αρχÝò αυιηò ιηò κοτνοΒουλευιτκηò «νομολογ
δτÝπουν Kar ιη σημερτνη εκλογτκη μαò
η οποßα, θε6αßωò, δεν Βρßσκειατ οýτε αυιÞ σιο
πυρüθληιο, αν αναλογτστεß κανεßò ττò ατττÜσετò
απευθυνοντατ συχνÜ, ενßοτε kar δτκαßωò, σιο
φορεττκü στη σýνθεσÞ ιου- Εκλογοδτκεßο (
του τσχýοτ,τοò ΣυντÜγματοò...

34

β. Η δευ-
τερη οημανιτ-
Κη ιροΠοΠοΙηση,
Που οΧειΙΖετατ με ιο ε-
κλογτκü δßκατο, εßνατ η
καιÜργηση ιηò ουνιαγμαιτκηò
καιοχυρωσηò τηò δτÜ οφατρτδßων ψη-
φοφορßαò, ιüσο yra ττò θουλευιτκÝò üσο kar yra ιτò
δημοιτκÝò εκλογÝò. Το συοιημα των σφατρτδßων, ε-
πιανησιακηò προÝλευσηò, υπηρξε, üυωò προανα-
φÝρθηκε, μτα απü ττò σημανττκüτερεò εμπνευσετò
του συνιακτικοý νομοθÝιη ιου 1864. Ευετια αηü Ý-
να δυοκολο μεταθαιτκü σιÜδτο (Ýωò το 1Β75), κατÜ
ιο ουοßο δεν εßχαν λεßψετ ια προΒλημαια προοαρ-
μογηò, η δτÜ σφατρτδßων ψηφοφορßα (απü την ο-
ποßα Ýχουν παραμεßνετ, ιδßωò, or εκφρÜσετò «δα-
γκωτü» και «τον μαýρτσε») αποιÝλεσε εξατρεττκÜ
αποιελεσματτκη εγγýηοη τηò μυστικüτηιαò ιηò
ψηφου, τδßωò yra τουò ουκ ολßγουò αναλφÜSηιουò
εκλογεßò. ΣυνÝβαλε δε αιοφαοτοιτκÜ σιη plzrkn
βελτßωση ιων üρων διεξαγωγηò ιων εκλογþν, or ο-
υοßεò μετÜ το 1875, παρÜ τα περß ιου ανιτθÝτου θρυ-
λουμενα, ελÜχτστα διÝφεραγ απü πλευρÜò γνηστü-
ιηταò, αΠο ττò σημερτνεò.
στοοο, η συνιαΥματτΚη ΚατοΧυρωση του
ουσιßματοò των σφατρτδßων εßχε δημτ-
ουργησετ. με ιο ττÝραομα ιου χρüνου, κÜ-
ποτα προOληματα, που εßχαν να κÜνουν
üχτ με ιη γνηστüιητα ιων εκλογων, αλλÜ
με τη δυνατüτητα δταφοροποßησηò ιου εκλογτκου
συσιημαιοò. Πρüκετιατ, Βεθαßωò, yra Ζηιημα υου
0 ΒενιζÝλοò
επßσηò εßχε ανακυψετ καιÜ το ιÝλοò ιου δÝκαιου Ý- 0πουσßOσε 0πü
ναιου αιþνα, καθþò κατÜ ιην περßυδο ιηò ψηφτσηò ελüχιστεò
ιου ΣυντÜγμαιοò ιου Ι864 δεν νοουνιαν Üλλο ε-συνεδριüσειò τηò
κλογτκü συσιημα, εκτüò απü ιο πλετοψηφτκü. ΑνοθεωρητικÞò
Ειστ, η μüνη -εν μÝρετ αρνηιτκη και εν μÝρετ0εττ- ΒουλÞò. Η
κÞ- επßιιιωση που εßχε αρχτκÜ το ουστημα ιων φωΤOγρOφΙΟ
σφατρτδßων στο εκλογτκü συοιημα, ηταν ιο üτι το ΠρΟφΟνþò εßνΟΙ
καθτστουσε ιδτüρρυ8μο, υττü ιην Ýννοια üιτ δεν υ- μεΤαγενÝσΤερη
πηρχαν κομματτκοß κατÜλογοτ αλλα ψηφοò σε με-
μονωμÝνουò θουλευιÝò, για ιον καθÝνα απü ιουò ο-
ποßουò υπηρχε χωρτοιη κÜλυη, Ειοτ υαραιηρου-
,"ταν ουχνÜ, τδßωò στα πρωια χρüνια εφαρμογηò του
ΣυνιÜηταιοò ιου 1864, ιο φατνüμι,νιι Üιυπων μτκιþν
τοπικþν συναοπτομþν, μειαξυ βουλευιþν δταφορε-
ττΚων Κομμαιων, οΠωò εΠτσηò Kar ψηφοò με Προ-
οωπτκÜ kar üχτ παραιαξτακÜ Kprιnpra. Η πρακττκη
αυτη, με δεδομενη βÝβατα kar τη χαλαρη δομη ιων
τοιε Κομμαιων. συοΚοιΙΖε συΧνα ιον ΠραΥματτΚο
συσχειτσμü δυνÜμεων. Εδινε ομωò, παρÜλληλα,
kar μεγÜλεò δυνατοιητεò yra την εκλογη ανεξαρ-
ιητων βουλευτþν και βουλευιþν των ηιιημÝνων
κομμÜτων, οδηγþνιαò εισl. οε ιελευταßα ανÜλυση,
Σημαντικη τροποηοßηση òινοι η κατÜργηση τπò
συνταγμQτιΚπζ ΚοτοΧυρωσηò τηζ διü
σφο!ριδßων ψηφοφοΡιαò στιò €κßΙογÝò
σιην Üμθλυνση ακραßων αδτκτþν ενüò ουιωò η Üλ-
λωò Üδικου ουσιηματοò (αξßΖετ μÜλτιιια να οημετ-
þσουμε, στο οημεßο αυιü, üιτ ιιαραλλαγη ιου συ-
σιηματοò των σφατρτδßων, με ηλεκιρ«-ιντκÞ υποκα-
τασιασÞ τουò, εχετ προιεßνετ προσφαια, yra ιτò οη-
μερτνÝò εκλογεò, ο πρþην ττρωOυττουργüò Γ. ΡÜλ
ληò).
Προò ιο ιÝλοò ιου δÝκατου ενατου αιωνα. ιτÜνιωò,
εßχε αρχßοετ δειλÜ η υτοθÝιηση αναλογτκþν ε-
κλογτκþν συοιημÜιων, με θÜοη τον Ýνιονο θεωρη-
ιτκü kar πολτττκο δτÜλογο ιου εßχε ηροηγηOεß, kar
ο οχεττκüò προSλημαιτομüò δεν Üφηνε αδτÜφορο
ιον ελληντκü πολτιτκü κüομο. Γτα να εivar üμωò
ρεαλτοιτκý η προουττκß καδτÝρωοηò ενüò ιÝτοτου
συσιßματοò, Ýπρεπε οπωσδηποιε να καταργηθεß η
συνιαγμαιτκη εγγυηση του oφarprδiιιu (ενþ ιο iδro
ιο σýσιημα ιου οφατρτδßου καταργηδηκε ιο 1θ26, ο-
πüτε ετσÞχθη απü ιον ΑλÝξανδρο Παπανα(πασßου
το αναλογτκü ουοιημα). Στην ßδτα λογτκη, Üλλω-
οτε, ιηò ευΧερεταò ΚΙνησεων αΠο τον Korvo νομο-
θÝτη, υιÜκουαν kar Üλλεò δυο παρεμφερεßò αλλα-
Υεò, Που ηραν ιη συνταΥμαιιΚη εΥΥυηση τηò αμε-
σοιηιαò Και μυοτΙΚοιηιαò τηò ψηφου ωò Προò ττò
δημοττκÝò εκλογÝò. »
 Ξ:1

ΑποτινιΗΣΗ

Το συλλολητÞριο
το
ξεκινÜ οπü γ. ΣημανττκÝò πρÝπετ να θεωρηθοýν, yra να ολο-
Πεδßον του Αρεωò κληρþσουμε την αποτßμηση ιου πρþτου αυτοý Üξο_
κατευθυνüμενο να ιηò αναθεþρηοηò, ακüμη δýο ουνταγματτκÝò
προò το Σýπαγμα τροποποτησετò. Πρþιον, ο υποΒýασμüò τηò εκλογτ-
(14 Σεπεμβρßου κÞò ηλτκßαò απü ια 30 στα 25 Ýτη, που üχτ μüγο δτ-
1909) εýρυνε ια üρτα τηò πολτττκßò ουμμετοχηò -ονατρÝ-
πονιαò ορτσττκÜ τη λογτκß των «δημογερüντων»-
αλλÜ kar απÜλλαξε το Εκλογοδτκεßο απü ια Ýντο-
να προθλημαια υου lταρουσßαΖε τüιε η σχειτκÞ α-
ποδετκτικÞ δταδτκασßα, οδηγþνιαò συχνÜ, υπü το
υροΙσχýσαν καθεστþò, οε ιραγελαφικÝò η σε ευθÝ-
ωò αιττßθειεò με ιο Συνταγμα ιου 1Β64 αποφÜσετò,
Σημανττκη υυηρξε, καιÜ δευτερον, kar η δτεýρυν-
ση αφ' ενüò των κωλυμÜιων -þστε να υπαχθοýν σε
αυιÜ kar or εν ενεργεßα αξτωμαιτκοß, or οποßοτ Ýωò
þιε απολÜμΒαναν Ýνα τδταßτερα προνομτακü καθε-
σιþò (απλß δταθεστμüιητα Ýυετια απü τυχüν εκλο-
γη τουò), λüγω τηò τδταßτερηò συμθοληò ßουò σιην
αναιροπß ιου Οθωνα- Kar αφ' ειÝρου ιων αουμΒτ-
θÜστων, προκετμÝνου να αποκλετσιεß yra τουò θου-
λευιÝò η δταιßρηση ß καιÜληψη θÝσεων σε επι-
χετρησετò που εßχαν καθ'οτονδηποτε τρüπο προνο-
μτακη σχÝση με το κρÜιοò. Or τροποποτηοετò αυτÝò
συνÝΒαλαν αναμφßθολα στη δτασφÜλτοη ιηò «ε-

νÝρχεσθατ και ιου συνειαιρßΖεοθατ. Qσιüσο, σε α-

Ο υποΒιΒοσμüò τηò €κηογικÞòηf,ικßοò στα e5
Ýτη ονÝτρ€ψ€ οριστικü τη rloyιkþ των
«δημογερüντων» που €πικΡοτοýσ€ επß δεκοετßεò
λεýθερηò kar ανüθευιηò θοýλησηò» των εκλογÝων,
yra να χρηστμοποτßσουμε ιην εýστοχη δτατυπωση
του ισχυονιοò ΣυντÜγματοò, Kar απÝιρεψαν πτÝσετò
kar αθÝμττεò επτρροÝò, οτ οποßεò συνßθωò υπερÝ-
βarvav κατÜ πολυ ττò ανιßσιοτχεò σημερτνÝò (or ο-
ποßεò δεν εßνατ δτüλου αμεληιÝεò...).
Β. Ο δεýτεροò -Kar σημανττκüτεροò- Üξοναò ιηò
αναθεþρησηò του 1θ11 Þιαν η επßρρωση τηò συ-
νταγματτκηò προοιασßαò του κlýιουò δτκαßου, που
εκδηλþθηκε προò ιρετò κατευθýνσετò: ιη θελιßωση
ιηò συνια¾μαιτκηò υροστασßαò ιων ατομτκþν δτ-
κατωμÜιων, ιην καθτÝρωοη σημανιικþν δτκαστικþν
θεσμþν, με σττουδατüιερο ιο ΣυμΒοýλτο Επικραιεß-
αò, κατ, ιÝλοò, ιην καθτÝρωση ιηò μονψüιηταò ιων
δημοοßων υπαλλÞλων, καθþò kar ιην ενßσχυση
ιων συναφþν προσωπτκþν εγγυßσεων ιων δτκασττ-
κþν λετιουργþν. Ετδτκüτερα:
α. Το Σýνιαγμα ιου Ι864 ασφαλþò χαρακτηρßΖε-
τατ απü Ýντονα φτλελεýθερο πνεýμα, αφου καθτε-
ρþνοντατ σε αυιü, καιÜ ια ανωιÝρω, üλα ια ΒαστκÜ
αιομτκÜ δτκατþματα αιεßνηò ιηò εποχηò, αχüμη kar
ια πλÝον προωθημÝνα, üυωò το δχαßωμα του συ-
νιßθεση με ια δημοκραιτκÜ στοτχεßα του ΣυντÜγμα-
τοò, που αξτουοτηθηκαν πληρωò -kar συχνÜ καθ'
υυερΒολην- απü ιουò «υολιττκομανεßò νεοÝλλη-
ναò» ιηò εποχηò, ια φτλελεý8ερα παρουσßασαν μτα
καχεξßα στο πεδßο ιηò συνταγματτκηò πραγματτκα
ιηιαò, αφοý η πραγμÜτωση τηò προστασßαò ιων α-
τομικþν δτκατωμÜτων συνανιουσε αρκειÜ προθλη-
μαια σιο πλαßστο ενüò συγκεντρωιτκοý, υπερτροφτ-
κοý kar πελαιειακοý κραττκοý μηχαντσμοý.
or επτμÝρουò τρουοποιßσετò των αιομτκþν δτκαττ+
μÜιων αποιÝλεσαν -με εξαßρεση, ßσωò, ιην
σιτκüιερη ρýθμτση τηò ελευθερßαò ιου Τýπου-
πρþτη προσπÜθετα ανιτσιροφýò αυτοý του
ιοò, που εντσχýθηκε ακüμη περτσσüιερο με
πλοýστο νομοθειτκü Ýργο που παρηχδη αμÝσωò
τÜ την αναθεþρηση ιου ΣυντÜγματοò, με
ατχμηò τα οτκονομτκÜ, τδßωò, δτκαιþμαια.
Β. Σιο ßδτο πνεýμα, ιηò ενßσχυσηò ιων
θερων kar δτκατοκραττκþν καιακιÞσεων του
ντÜγματοò του 1864, η αναθεþρηση του 1θ11
μπερτÝλαθε ιην καθτÝρωση πρüσθειων δτκαστ
εγγυßσεων, üυωò ιο Δτκασιßρτο Συγκροýσεωò
θηκüντων, ιο Δτκασιüρτο Αγωγþν Κακοδικßαò
τδßωò, ιο Συμθοýλτο Επτκρατεßαò. Το τελευιαßο,
kar εßχε κα8τερωθεß Kar μθ το Συνιαγμα του
εßχε πÝσετ τελικÜ θýμα ιου δημοκραιτκου
ιοò τηò μεταπολßτευσηò του 1Β62, αφοý με ΒÜση
δικß μειο3αιτκß δτÜταξη ιου iδrou ιου
τοò η Βουλß ιου 1ΒΦ ιο κατÜργησε, με πολý

36

λη πλετοqmφßα, γτα να καιαστεß σαφÝò προò üλεò
ττò καιευθýνσετò üιτ δεν Þταν ανεκτÜ ενδτÜμεσα
σþμαια μειαξý τηò λαßκηò κυρταρχßαò, εκπροσω-
πουμενηò απü τη ΒουλÞ, και του σιÝμμαιοò. Ωσιü-
οο οι ανιτληψετò αυτÝò, δτκατολογημÝνεò εν μÝρετ
καιÜ την ιαραγμÝνη εκεßνη περßοδο -εν üψετ kar
ιου πολτττκοý κατ' ουσßαν (νομουαρασκευασττκοý)
kar üχτ δτκασττκοý ρüλου που του ανειßθετο, σε μτα
προσπÜθετα υποκαιÜστασηò τηò καιαργηOεßσαò Γε-
ρουσßαò- δεν εßχαν πλÝον την ßδτα Βαρýτητα κατÜ
την αναθεþρηση του 1θ11. Εδþ πλÝον 8εωροýνταν
δεδομÝνο Ýνα modus vivendi τηò Βουληò με ιο
συγκεκρτμÝνο μονÜρχη -που εßχε καιακτηθεß Ýπετ-
τα απü σχεδüν μτσüν ατþνα κοτνοβουλευιτκηò Ζω-
ßò- kar Ýιστ πρυτÜνευσε ο δτκατοκραιτκüò χαρα-
κιηραò του ΣυμΒουλßου, στο orroio αναιÝθηκαν κα-
ιÜ βÜση δτκασιτκÝò κατ πετθαρχτκÝò αρμοδτüτητεò,
με συσιηματτκüτερη και προσεκττκüιερη, παρÜλ-
ληλα, ιην οργÜνωοη ιων νομοπαρασκευασττκþν
Kar νομοιεΧνΙΚων.
αρ' üλ' αυιÜ, or περτυÝιετεò του Συμθου-
λßου Επτκρατεßαò συνεχßσιηκαν, αφοý
οýιε υπü ιο Σýνταγμα του 1911 κατÝσιη
αμÝσωò εφτκιß η συγκρüιηση του (ενþ
υπü μτα εκδοχÞ συνεχßΖοντατ kar σημε-
ρα, με την Ýμμεση πλην σαφη προοπÜθετα ιου νυν
αναθεωρηιτκοý νομοθÝτη yra περτορτσμü των αρ-
μοδτοιßιων ιου...).
γ. Η ιελευιαßα -αλλÜ μεßΖων καιÜ την Üποψη
μαò- θεομτκß ιομη που επÝφερε'η αναθεþρηση
ιου 1θ11, εßνατ η καιοχýρωση τηò μοντμüτηταò των
δημüοτων υυαλληλων, σε συνδυασμü με την επÝ-
κιαση ιων εγγυßσεων προσωυικηò ανεξαριησßαò
ιων δτκασττκþν λετιουργþν. Or συνταγμαιτκÝò αυ-
ιÝò τροποποτησετò αυοιÝλεσαν ιο πρþιο αποφαστ-
στικü Βημα yra τη χαλÜρωση ιων καταθλτπιτκþν
εξαριησεων τηò Δτοßκηοηò Kar τηò Δτκατοσýνηò
απü το πελαιετακü συσιημα, ιο οποßο εßχε τη ρßΖα
ιου σιην τδτüτυυη -υπερτροφικη Kar συγκενιρωττ-
kh- δüμηση ιου ελληντκοý κρÜτουò μετÜ την απο-
ιßναξη ιου οθωμαντκου Ζυγοý kar εßχε σφραγßσει
ανεξßιηλα το πολτττκü μαò σýσιημα, üπωò μαò θυ-
μßΖετ, αχüμη kar σßμερα, η πλαιεßα Κλαυθμþ-
νοò... ΠρÜγματτ, παρÜ ττò υροσπÜθετεò που Ýγτναν
Kar ττò πολτιικÝò πρωτοθουλßεò που αναληφθηκαν
κατÜ κατροýò, or πελαιετακÝò σχÝσετò αποτελοýσαν
ιη μüντμη παθολογßα τηò λετιουργßαò του πολτιεý-
ματοò Kar μτα απü ιτò θασκüτερεò πηγÝò ιηò κα-
κοδατμονßαò των πολτττχþν μαò θεσμþν. Δεν εßνατ
συμπτωματτκü, λοτπüν, üιτ κατÜ ιην πρþιη δεκαε-
ιßα του ετκοοτοý ατþνα ιο πελαιετακü σýσιημα kar
ια συμπαρομαριοýνια συμτπþμαιÜ ιου, η δταφθο-
ρÜ kar η συναλλαγη, ευρυιαια θεωροýνταν η θα-
Οι περιπÝτ€ιεòτου ΣυμΕουηßου Εηικροτεßοò
συν€χßστπκον, οφοý οýτε υπü το Σýντσγμα
του Ι9ΙΙ κοτÝστη €φικτÞ η συγκΡüτησÞ του
σικη πηγη κακοδατμονßαò ιηò πολπτκηò kar kor-
νωντκßò μαò Ζωηò. Ειστ η ανιτμετþπτσß ιουò θρÝ-
θηκε ευλüγωò σιο επßκεντρο τηò εξÝγερσηò ιου
1θOθ kar -κατ'επÝκταση- ιηò συνια¾μαιτκηò αναθε-
þρησηò ιου 1θ11. Eivar Üλλο Ζßτημα βÝβατα το αν
το πρþιο αυιü Βßμα, που αποφασßστηκε ιüτε. πα-
ρÝμετνε ημτιελÝò kar μετÝωρο yra μεγÜλο δτÜστη-
μα Kar χρετÜσιηκαν Üλλα 90 χρüντα yra να προ-
8λεφθεß συνιαγματτκÜ, με ιην παρουσα αναθεþ-
ρηση, η παρÜλληλη κα8τÝρωση ενüò ανττκετμεντ-
κοý συστηματοò προσλßψεων. Δτüιτ μüνον κατ' αυ-
τüν τον ιρüπο -αλλÜ κατ με ιην ανÜληψη, βεΒαß-
ωò, Kar Üλλων γεwαßων πρωιοΒουλτþν, η ανÜπτυ-
ξη των οποßων δεν εßνατ ιου υαρüνιοò- or προανα-
φερθεßσεò κατακτησετò ιηò αναθεþρησηò του 1911
(με μερικη ßσωò επανεξÝταση τουò..,) αποκτοýν ο-
λοκληρωμÝνη υπüσιαση Kar προοπττκÞ kar εßνατ
σε θÝση να παραγÜγουν αυτü που ο συνιακιτκüò
νομοθÝτηò του 1911 οραμαιßστηκε και που σημερα
εξακολουθεß να εßνατ επßκατρο: ιην απαλλαγÞ του
ιου...
πολτιικοý μαò συστηματοò απü ιτò πελατετακÝò υα-
ραμορφωσετò r
Qn
ΟικοχοΜιΑ

Li_J-:-],ι-a.ι.*_Ι

ΕξÝλιξπ τηò μετογÜστευσπò

1900 |
3.π1
j ι
θ01 5.θ91

ιsüz , 8.533

19Ο3 14,493

1904 11,728
1905 10.715

του Εγ,4.ΓΓΕ,\ι]γ Α. Χεκιν,ιοι,ηογ

ιr-υ1l,ραφÝα, διδÜκτορα οικοτ,ομικþτ, επιστημþ, ιÝ

ο 1ΒΘΒ, με την επτβολÞ του Δτεθνουò Οτκονομτκου ΕλÝγ-

χου, ξεκßνηοε σιην Ελλαδα μßα δταδτκασßα εξυ-
γßανσηò ιων δημüστων οικονομτκþν. Ωò προò τουò
σιüχουò τηò, αποδεßχθηκε αποιελεσματτκη, Προξε-
νηοε üμωò μεγÜλο ΒÜροò στην πλετονüτηια ιω\ι πο-
λττþν ιου ελληντκοý Βαστλεßου, με αποιÝλεσμα ιη
γεντκß δυσφορßα, που οχειιΖειατ Üμεσα με ια τιολτ-
ιτκÜ γεγονüια ιου 1θOθ. Ατιü ιην Üλλη π\ευρα. οι
πολτιτκÝò μειο-θολεò, που δρομολογηθηκαν με τα
γεγονüια ιου Ýιουò εκεßνου, συνδÝθηκòπ, με μßα νÝα
δraδrkaσia εξυγ ßανσηò ιων δημüοιων οτκονομικ þν.
Απü το ΔιεθνÞ Ελεγχο στο Γουδß και απü εκεß
την προετοτμαοßα yra τουò Βαλκατ,τκουò ΠολÝμουò:
rδou μια πορεßα δημοσιονομικηò αι,ασυγκρüτησηò.
με ιτò κλαστκÝò προδιαγραφÝò ιηò εποχßò. Στο επß-
κενιρü τηò Βρισκοια\,η κατÜρ\,ηση τηò ευχÝρειαò
των κυSερνησεωγ να προοφευ\¼υν οτο νüμτσμα yra
να χρηματοδοιησουν ιον προýηολογτσμü και η υ-
ποχρεωσß ιουò να μετþσουν ιο δημüοτο χρÝοò. Απü
μερτκÝò απüψετò, η οικονομικη αυτη δταδρομη Ý-
μοταΖε πολυ με ιη συγχρονη δημοστονομτκη πραγ-
ματτκüιητα. Or ομοτüτηιεò εßναι ιüοεò, þοιε αξßΖει
τον κüπο να ττò μελετηοουν üσοτ χαρÜσσουν οτκο-
νομχη υολτττκη, σχεδüν Ýνα ατþνα μετÜ ιο Γουδß.
ΙΙληθυσμüò kar μετανÜστεττση
Η οτκονομτκη πραγμαιτκüιητα του ελλαδτκοý βα,
--{b
-
þò
στλεßου σττò αρχÝò ιου ετκοσιου ατþνα αρθρþθηκε
πÜνω σιο πραγμαιτκü δεδομÝνο ιηò πληθυσμι,ακηò
αυξηοηò, βαστκοý παρÜγονια για την αυξηση ιηò
Ζητησηò kar συνεπþò yra ιην ανÜπτυξη ιηò orKo-
νομßαò. Απü ιο 1896 μÝχρτ ιο 1907, ο πληθυσμüò
τηò χþραò αυξηθηκε αυü 2.433.Β06 σε 2.631.θ52 Ü-
τομα, δηλαδη ποσοστü Β,1%. ΚÜθε χρüνο, σε απG
λυιουò αρτθμουò, ο πλη8υσμüò αυξανε καιÜ μÝοο
üρο με 20.000 πρüσωπα. Η αυξηση αυτÞ αιττσιοτχετ
σε ποοοσιü 0,Β% ειηοßωò, ηιαν δηλαδη χαμηλß με
ια μετρα ιηò εΠοΧηò.
Αυτü εξηγεßιατ αυü το γεγονüò üττ, σια πρþτα δÝ-
κα χρüντα του αιþνα, 20.000 Üιομα κÜθε χρüνο ε

3Β
 ι" l - ß ι fu]

Η πορεßα προò τηγ ισοτιμßα με το φρÜγκο

(0ι τιμÝò σε λεπτο)

'1] =ξ
',γ ':'i 'r
156 -"
156

137
"
lξ
1?3

]'Ο Ψ.,' '_º: ß02 99 99

ιεsε ιÝs9
{ τηò υπερπαραγωγηò Ýνα\,ι1 τι|J\, αι.αγκþν τηò διε-
φευγαν -καιÜ μÝσο üρο ωò μετανÜστεò οιιò ΗΠΑ.
Ο αριθμüò των μειαναοτþν ηιαν σιηι, πραγμαιικü-
ιηια ακüμη μεγαλυιεροò μειÜ το 1θ06. Δυο στουò
τρετò νÝουò κατοßκουò Ýφευγαν yra ιο εξωτερτκü,
Oxr μüνο δεν Ζουσαν απü την ελληντκÞ οικονο-
μßα, αλλÜ ιην ενßσχυαν με τα εμΒÜσματÜ ιουò.
Ειοτ, η οτκονομτκη ανÜπιυξη ιηò ΕλλÜδαò οτηρι-
χθηκε σε Ýνα σημανττκü Βαδμü σιη μετανÜστευση
(γρÜφημα 1).
Οκονομτκß συγκυρßα
Η Βαοη ιηò ελληντκηò οικονομßαò ηταν ο πρω-
ιογενηò τομÝαò και ειδικþò η γεωργßα,
Ο γεωργικüò χO]ροò οτηρτΖοταν στη μικρß εμπο-
19ω ι902 1903 ι904 1905 º906 1Φ7 1908 1909 191ι 1912
, ι910
Η οικονομικÞ
ρευματτκη παραμýγη, με εξαßρεοη τα μεγÜλα τσι- ανüπτυξη τηò
φ_\rkιa tεπßμορτεò εκμεταλλευσειò) τηò Θεσσα- χþραò
λßαò. που kr αυτÜ εßχαν πÜρετ ιην Üγουσα yra τη στηρßχθηκε σε
μετατροπη ιουò οε μτκρÝò τδτοκτησßεò, üχτ üμωò σημαντικü βαθμü
χωρßò σοΒαρεò κο1\-ιι)\-τκεò ουγκρουσετò, απü ιτò ο- σΤη μετOνOστευση
ιοßεò η γνωοτüιερη αφορÜ ια γεγονüτα του Κιλε- κοι τα εμβÜσμοτο,
λερ (1910). Στη ι,-üιια Ε_\-\αδα. η πλÝον προσοδο- Στη φωτογροφßο,
εν πλω προò
φüρα εκμειαλλευση ηιαι- η οταφτδοκαλλτÝργετα, η
οποßα απü το 1θOΒ γνιýρτοε σημανιτκη κρßοη, λüγω ΑμερικÞ
δνουò Ζητησεωò. Απü ιην Ü.\λη πλευρÜ, στα iδra
χρüντα or εοοδεßεò στο λÜδτ και το\: καπνü υπηρ-
ξαν χαμηλεò, επττεßνονταò ια προθ,\ημαια τý]ν γε-
ωργþν. Αντßθεια, or εοοδεßεò ιων σlτηρþν καιÜ τα
Ýιη 1θOΒ και 1θOθ Þταν πÜνιο απü το με'σο üρο, γε-
γονüò τιου συνÝβαλε σιη βελιßωοη του roozuyiou
πληρωμþν, αλλÜ μεßωσε τα κραττκÜ Ýσοδα απü τον
ετσαγωγικü δασμü επß ιων σττηρþν, Ολα αυιÜ ου-
νÝβησαν παρÜλληλα προò ιη δτεθνη οτκονομlκη
κρßση ιου Ýιουò 1θOΒ. η οποßα cπÝφcρΓ προυωρινη
ανακοπη τηò μετανÜσιευοηò. ΣυνολτκÜ, σιη δτειßα
190Β 1909 χαταγρÜφειατ μßα αρνηττκη ουγκυρßα, η
οιοßα μπορεß να ερμηνευσετ, μαΖß με τουò Üλλουò
ιταρÜγοντεò που περτγραφονιαι οιη συνεχεια, ιη
λαßκη αγανÜκτηση τηò cποχηò.
Νüμτσμα κοι επττüκτο
Η ΔτεΒνηò Οτκονομτκη Επττροπη, υου ανÝλαθε
να παρακολουθεß την ελληντκÞ οικονομßα εκ μÝ-
ρουò ιων δτεθνþν πτοιωτþν ιηò Kar να εξαοφαλßσετ
ιην πληρωμη ιüκων κατ χρεολυσßων, υροτκοδοτη-
δηκε, με βÜση ιο νüμο ΒΦΙΘ, με ττò προσüδουò Ý-
ξτ κραττκþν μονοτιωλßων (μειαξυ των οποßων το α-
λÜιτ kar ια οττßρια), με το φüρο στον καπνü. ττò ετ-
οπραξειò απü ιο χαριüσημο Kar τα Ýοοδα απü ιο ιε- )
OιkoιrιoMIA

Εντουη εξαγωγικÞ
δραστηριüτητα λωνεßο ιου ΠετρατÜ, Τα Ýοοδα αυιÜ αποδεßχθηκαν
κατογρüφεται το υqmλüιερα απü ια αναμενüμενα, με αποτελεσμα να
1905. Το λιμüνι δημτουργηθοýν ταχýιεροτ ρυθμοß μεßωσηò ιου ε-
τηò Πüτροò στιò ξωιερτκοý χρÝουò (θÝθαια Ýνα μÝροò ιων ομολο-
σρχÝò του γτþν των εξωιερικþν δανεßων βρτσκüιαν σε ελλη-
περοσμÝνου ντκÜ χÝρτα). Ευßσηò, η ΔΟΕ (που εισÝπραττε δραχ-
αιþνα
μÝò kar üχτ συνÜλλαγμα) ωφεληθηκε και απü ιη
λεγüμενη «ευτκαταλλαγÞ», δηλαδÞ απü τη βελ-
ιßωοη ιηò συναλλαγμαιικηò ισοιτμßαò ιηò δραχμηò
cνανττ ιου γολλτκοý φρÜγκου.
Βαστκü στοτχεßο ιου νüμου ΒΦΙΘ ηιαν η πρüθλε-
ψη yra τη σιαδτακß Üρση τηò αναγκασττκηò κυ-
κλοφορßαò τηò δραχμηò. Τα θ4 εκατομμýρτα δραχ-
μÝò που κυκλοφοροýσαν χωρßò κÜλιητμα οε χρυσü
η σε ουνÜλλαγμα το 18θ8, μετþθηκαν σε 6Β εκα-
ιομμυριαμÝχρι ιο 1θ11. Αυιü επττεýχθηκε με την α-
ναγκασιτκß αυüσυρση απü την κυκλοφορßα
2.000.000δραχμþν κÜθε χρüνο kar συνειÝλεσε στη
δημοσιονομτκη εξυγßανοη.
Απü ιη μßα πλευρÜ, δηλαδÞ, ο εμπορευματτκüò
üγκοò αυξανüιαν, üυωò kar η συνολτκÞ ΖÞιηση, Ý-
σιω κα1 με χαμηλοýò ρυδμοýò, ενþ απü ιην Üλλη
μετωνüιαν η νομτσματτκß κυκλοφορßα. Το χρημα
κατÝστη, Ýισι, ανεπαρκÝò. Σε ορτομÝνεò περτοχÝò
ιηò χþραò υπßρχε μεγÜλη Ýλλειψη ρευστου, με α-
ποτÝλεσμα ιην Üνοδο του επτιοκßου.

Στο πρþτο δÝκο χρüνιο του οιþνα. e0.0OO
üτομο Ýcρευγον κüδε χΡüνο -κοτü μÝσο üΡο-
ωò μCτονüστεò μüνο γ!ο τιò ΗΠΑ
Η περτορτσμÝνη ανÜπτυξη ιηò πßσιηò, σε ουν-
δυασμü με ιην Ýλλειψη ρευσιοý, εßχαν αποιÝλε-
σμα την Ýξαρση ιηò τοκογλυφßαò, σε θÜροò κυρßωò
ιου αγροιικοý πληθυσμοý,
Το 1910 qmφßσιηκε ο νüμοò ΓΧΜΒ, ο οποßοò ε-
πÝιρεπε την κυκλοφορßα χαρτονομτσμÜιων που εß-
χαν -πρακττκÜ- κÜλυμμα σε χρυσü Þ σε συνÜλ-
λαγμα. Η εξÝλιξη αυτη επÝφερε μßα αναχοýφιση
στη νομτσμαιτκη κυκλοφορßα κατ Ýγτνε δυναιη
δτüιι -üπωò θα δοýμε- απü ιο Ýιοò εκεßνο η ΕλλÜ-
δα εßχε καιασιεß πλεονασματτκη στο τοοΖýγτο
πληρωμþν. Ο χρυσüò δηλαδÞ που Ýμπατνε στη χþ-
ρα ßταν περτσσüιεροò απü αυιüν που εξαγüιαν.
ΜαΖß με το νüμο ΓΧΜΑ ψηφßστηκε kar Ýναò νü-
μοò ακüμη, που αφοροýσε ιην κυκλοφορßα ιων
κερμÜιων. Τα παλτÜ ασημÝντα κÝρματα τηò μταò
και ιων δυο δραχμþν εßχαν εξαφαντσιεß, Þδη απü
το 1θο ατþνα, δτüιτ η αξßα τηò δραχμßò εßχε μετω-
θεß σε σχÝση με ιην πραγμαιικη αξßα του ασημτοý.
Κυß<λοφüρησαν Ýτστ «χÜριτνα» κÝρμαια ιηò μταò
και των δýο δραχμþν καθþò kar ντκÝλτνα λεπτÜ.
Με ιο νüμο ΓΧΜΑ καιαργηθηκαν τα χÜριινα κÝρ-
μαια κα1 επαναφÝρθηκαν τα αργυρÜ, μεγÜλο μÝροò
ιων οποßων εξαγορÜστηκε απü Üλλεò χþρεò, σττò ο-
ποßεò εßχαν συσσωρευθεß.
Με ιον τρüπο αυιü μετþθηκε εφÜπαξ η αναγκα-
σιτκÞ κυκλοφορßα κατÜ ιο Ýνα πÝμπτο περßπου
(12.000.000 δραχμεò). Σια 1θ11, η δραχμη ßιαν
πλÝον Ýνα τοχυρü νüμτομα.
ΣυνÜλλαγμα
Η τσχυροποßηση τηò δραχμßò, λüγω τηò νομτ-
ομαιτκηò κυκλοφορßαò, εßχε αποτÝλεομα τη θεαμα-
ιτκÞ βελιßωση ιηò συναλλαγμαιτκηò τσοττμßαò ιηò.
Σια 1900 χρεταΖüιαν κÜποτοò 1,64 δραχμη yra να
αποκτÞοετ Ýνα γαλλτκü φρÜγκο. Στα 1θ05 μüνο
1,23 δραχμη. Στα 1910 μüνο gg λεπιÜ. ΠρακττκÜ,
δηλαδÞ, η ελληντκÞ δραχμη εßχε ßση (kar κατÜ υ
μεγαλυιερη) αξßα προò ιο γαλλτκü φρÜγκο, την α
ποßα διατßρησε μÝχρτ ιο 1θlΒ (γρÜφημα 2).
Εξωτεριχü εlυτüρτο kar ισοþγτο πληlχομþν
Στη 14ετßα που μεσολÜΒησε απü ιην επýολÞ
μÝιρων του Δτεθνοýò Οτκονομικοý ΕλÝγχου
την Ýναρξη ιων Βαλκανικþν ΠολÝμων, το
χαρακτηρτσιτκü τηò οποßαò ηιαν (üπωò εßδαμε)
συναλλαγματτκη αναιßμηση ιηò δραχμηò, η
ξη του εξωιερτκου εμπορßου τηò ΕλλÜδαò krv
κε με γεντκÜ ανοδτκÞ ιÜση. Αρχτκþò, εκδη
κε μεßωση, λüγω ιων περτορτσμþν ιου Δτεθνοýò

40
 θ) Οι εξαγωγÝò παρουοτÜΖουν Ýντονα ανοδτκÞ
ιÜση, τδταßτερα μετÜ ιο 1θ05 kar σταθεροποτοýντατ
σε υψηλÜ επßπεδα σιην τρτειßα 1θ10-1θ12. Επτμε-
ρτΖüμενεò και' Üιομο Þταν 52 δροχμÝò ιο 1θ11, Ý-
ναντι 4Β δραχμþν ιο 18θ1 (Ýιοò-ρεκüρ του 1θου ar-
þνα).
γ) Το εμπορτκü τσοΖýγτο παρÝμετνε ελλετμμαιτ-
κü, με δταγραφüμενη ιÜση συνεχοýò μεßωσηò ιουò
ελλεßμμαιοò, τδταßιερα κατÜ ιην τελευταßα τρτειßα,
λüγω ιηò σιαθεροποßησηò ιων εξαγωγþν σε υψηλÜ
επßπεδα.
Η πορεßα αυτη του εξωιερτκοý εμπορßου δεν Þιαν
εκεßνη που θα περßμενε κανεßò σε μßα οτκονομßα με
συνεχþò αναττμþμενο νüμτσμα. Η βελτßωοη ιηò συ-
ναλλαγματτκßò σχÝσηò τηò δραχμηò καιÝστησε ττò
ετσαγωγÝò φθηνüτερεò Kar ττò εξαγωγÝò ακρτθüιε-
ρεò. Θα περßμενε κανεßò or μεν ετσαγωγÝò να αυ-
ξηθουν, οτ δε εξαγωγÝò να μετωθοýν. Στην πραγ-
μαιτκüτηια συνÝΒη ιο αντßθειο, δηλαδÞ οι εισαγω-
γÝò Ýμετναν σιαθερÝò kar or εξαγωγÝò αυξηθηκαν,
yra τουò εξηò λüγουò:
Α, Σε ü,ττ αφιοροιßσε ττò ετσαγωγÝ4:
α) Αυξßθηκαν και' επανÜληψη or δασμοß οια ετ-
οαγüμενα προßüντα. Η αυξηση των δασμþν απορ-
ρüφησε τη μεßωση των ιτμþν, που θα προÝκυπιε α-
πü ιη συναλλαγματτκη δταφορÜ.

¼μτκου ΕλÝγχου, αλλÜ σιη συνÝχεια υπßρξε α- δραχμη ισχυροποιcßται ßογω τηò
l,|
ßαμψη. Ετδτκüιερα, η ετκüνα του εξωτερτκοý ε-
rpiou (γρÜφημα 3) εßχε ωò εξηò:
νομισμοτικÞò κυκΠοφορßοò κοι ΒεßΙτιþν€ι τη
) Or εισαγωγÝò παρουστÜΖουν μßα αξτοθαυμαστη συνοηηογματικÞ ισοτιιιßο τηò
θερüτηια, με ελÜχτοιη ανοδτκÞ τÜση. Επτμερτ-
ιενεò καιÜ κεφαλη, or ετσαγωγÝò Þιαν το 1θ11 64
ιχμÝò, Ýνανιτ 62 δραχμþν το 1Β91 kar 5θ δραχ-
ιι ιο 1Β71.
θ) Η Ýλλειψη του χρημαιοò κατ η ουνδρομη Ü-
νοδοò του επττοκßου επÝφεραν ανÜσχεοη τηò συνο-
ΕΕπστπττΞτ λτκηò Ζηιησηò.
Το εξωτερικü εμπüριο (σε εκοτ. δρχ.) γ) Η οýνθεση των ετσαγωγþν περιελÜμSανε 34%
αγροττκÜ προßüνια kar 21% πρþιεò υλεò, ενþ μüνο
2?% θτομηχαντκÜ ττροßüνια. Οι αυξομετþσετò των
ß898 138 88 ττμþν των αγροττκþν προßüνιων και ιων υρþιων υ-
ß899 131 94 λþν απορροφÞθηκαν απü ιο συνδυασμü τηò αναιτ-
1900 131 102 μημÝνηò δραχμßò Kar τηò δαομολογτκηò υολτιτ-
Κηò.
94
Β. Σε ü,ττ αιροροιßσε ττò εξαγωγÝη:
80 Or ελληντκÝò εξαγωγÝò περτελÜμθαναν καιÜ
1903 86 Β0% αγροιτκÜ προßüνια (κυρßωò σταφßδα) kar κατÜ
19ω 90 1θ% ΒτομηχαντκÝò πρþιεò υλεò (ορυκιÜ kar δÝρ-
Ι9ω μαια). Η υπερπαραγωγß ιηò σιαφßδαò εßχε αποτÝ-
λεσμα ιην πιþση τηò ιτμηò ιηò, παρÜγονιαò που α-
145
πορρüφησε τη συναλλαγματτκη διαφορÜ.
149 Στο επßπεδο του rσozuyiou πληρωμþν or εξελß-
155 111 ξετò ßιαν ακüμη πτο ευνοßκÝò. Στα παραδοστακÜ Ý-
137 101 σοδα ιων ΕλλÞνων καιοßκων εσωιθρικου απü υερτ- )
1910 160 145
,ι73
191ß 141
οικοιττοΜιΑ
ουστακÜ σιοτχεßα που κατεßχαν οιο εξωιερτκü kar
στα εμΒÜομαια των ομογενþν προστÝθηκαν ακüμη
τρετò πηγÝò συναλλÜγματοò: πρþιον, or ιοποθειÞ-
σετò γαλλτκþν κεφαλαßων, δευτερον, τα κÝρδη ιηò
ναυττλßαò (οια πρþια χρüντα του εικοστοý ατþνα ο
εμπορτκüò σιüλοò τειραπλαστÜοτηκε), kar, ιρßτον,
τα διαρκþò αυξανüμενα εμSÜσματα μειανασιþν. στο
Βαθμü που ο αριOμοò τοιν Ελληνων μεταναστþγ
κυρßωò στιò ΗΠΑ, μεγÜλωνε συνεχþò. Οτ ροÝò αυ-
τÝò υπολογτΖοντατ σε 60-Β0 εκατομμυρτα δραχμεò ε-
τησßωò, ποοüν υπεραρκετü yra να καλυψετ το Ýλ-
λετμμα του εμπορτκοßι ισοΖυγßου, που κυματνüιαν
περτ ια 30 εκατομμιιρια. Η ΕλλÜδα δτÝθετε πλεü-
νασμα εισροþν οε χρυσο kar συνÜλλαγμα Kar στο
γεγονüò αυτü Βασßστηκε ο νüμοò ΓΧΜΒ του 1θ10,
που επÝφευε την Ýκδοση δραχμων για την αγορÜ
χρυοου και συναλλÜγματοò.
Το Ι9ΟΒ ο ΔημÞτριοò ΓοýνΘΡηò €πιχ€ßρπσε νο
φοΡοηογÞσει τüκουò πΡοδ€σμιοκþν
κοτοαÝσ€ων και ομοßΙογ߀ò, οf,Πο οπÝτυχò
ΔημοστονομτχÞ πολττχÞ
Με δεδομÝνη ιην αδυναμßα τοιν κυθερνησεων να
προσφυγοLlν στην αýΕηοη τηò νομτοματτκηò
κλοφορßαò, αλλÜ kar τη δÝσμευση ιων πτο πλοý-
οτων φορολογικþν πηγþν yra ιην πληρωμη των
ιοκοχρεολυοßων του δημüστου χρÝουò, η αýξηση
ιων φüρων και των δαομþν ηιαν ο μüνοò τρüποò
yra να ανιιμετο)πιστεß το δημοστονομτκü πρüθλη-
μα. Ειστ, απü ιο 1θ00 αυξηθηκε η φορολογßα ιου
καπνου kar ετσÞχθησαν νÝοι τελωνετακοß δαομοß.
ΣιαδτακÜ, ανιτκεßμενο αυξημενηò φορολογßαò α-
ποιÝλεοε κατ το οτνüπνευμα, ενþ το 1θ08 ο Δημη-
τρτοò Γουναρηò επτχεßρηοε να φορολογßσετ τüκουò
προθεσμτακþν καταδÝσεων kar ομολογßεò (τελτ-
κþò απÝιυχε kar παραιιηθηκε το επüμενο Ýτοò). Or
αγροττκοß φüροτ αυξηδηκαν, ΠρÝπει üμωò να ση-
μετωδεß üττ η φορολογτκß ιτετδαρχßα δεν επτβολ-
λüιαν με τον ßδτο ιρüπο οε üλεò ττò επαρχßεò τηò ε-
πτκρÜτεταò. Σε αρκετÝò απü αυτÝò or καθυοτερησετò
οτην καιαβολý ιων φüρων ηια,.l μεγÜλεò, ξεπερνþ-
νταò μερτκÝò φορÝò ιο 25% του οφετλüμενου πο-
σου. Or περτσσüτερεò απü ττò περτπτþσετò αυτÝò συ-
ΕΞrΤτ.ΤΙΙτπΙΞΙ
ΔημοσιονομικÞ κατüσταση
ß9ßι7 Ι908 Ι909 ß9ß0 ß9ßß
-139.1,ι8 -394,282 -568.076 π7.5,ι1 475.243
42,
ναγtωνtαι
οιην Πελο-
Ποννηοο.
Βαστκü αßιημα του Ý-
ιουò 1θOθ Þταν η μεßωση των
φüρων. Το αποτÝλεσμα υπηρξε axpr-
Βþò ιο ανιßθειο. ΝÝοτ φüροτ ευýλÞθηκατ. Ομωò,
αυτÞ τη φορÜ δεν φορολογýθηκε η κατανÜλωση,
αλλÜ ιο κεφÜλατο, Ο αυοιηρüò υυουργüò Ευταξßαò
ετσßγαγε τη φορολüγηση των μερτσμÜιων Kar του
κυ- ετσοδημαιοò και ιων κληρονομτþν, ενþ παραλßγο
μÜλισια θα φορολογουνιαν και τα κενÜ οτκüπεδα.
Ετσηγαγε επßσηò πρüοθειο φüρο επß του καπνου
kar φορολüγησε ιο φωττοττκü οτνüπνευμα, τον α-
σβÝσιη, ιο φωιαÝρτο, ιο ηλεκτρτκü ρευμα, ακüμη
kar ια σκÜγτα των κυνηγειτκþν üπλων, χωρßò να
παραλεßψετ να καθτερþσετ Ýνσημο γυμνασττκηò.
Φορολüγηοε επßσηò τα ασφÜλτσιρα ιιar ιτò ασφα-
λτσιτκÝò αποΖημτþσετò, τα λατομεßα, τα μειαλλεßα
kar επÝβαλε φορολογτκü ιÝλοò σιουò ανυπüια.
κτουò κληρωιοýò.
ΣυνολτκÜ, στο χροντκü δτÜοιημα που κýλησε α-
πü την επτβολÞ του ΔΟΕ μÝχρτ ιην Ýναρξη ιων
Βαλκαντκþν ΠολÝμων, τα φορολογτκÜ Ýσοδα αυ-
ξηθηκαν περßπου κατÜ 50%. Αυιü kar μüνο το δε-
δομÝνο φιÜνετ yra να εξηγßσετ τη λαßκÞ αγανÜ-
κτηση, που εκδηλþθηκε ιο 1θOθ. Το δεýιερο ση-
μανττκü οτοτχεßο εßνατ üττ ενþ ιο Ι8θ6 or Ýυμεσοι
φüροι κÜλυπταν ποσοστü 52,5% ιηò συνολτκßò φο-
ρολογßαò, ιο αντßσιοιχο υοοοοιü του 1θ11 Þιαν
59,5%. Αυτü σημαßνετ üιτ ια τρßα ιÝιαρια ιου φορο-
λογτκου θαρουò που προσιÝθηκε προηλθαν απü
εμμεσουò φορουò.
Σε ανιß8εση με ιο üλο πρüγραμμα δημοσιονομτ-
κßò αναουγκρüτησηò, or δημüστεò δαπÜνεò üχτ μü-
νο δεν μειþθηκαν, αλλÜ η αυξηση ιουò ηταν συνε-
χηò. ΠαρÜ ορτσμÝνα θεαμαιτκÜ μÝιρα, που Ýλαθαν

I
;'1Ιιμ οι κυθερ-
νηοετò το
1θ05, περτορßΖο-
νταò ττò συνιÜξετò kar
ιον αρτθμü των θουλευτþγ ια
Ýξοδα του κρÜτουò ουνÝχτσαν να δτο-
ΥΚωνοντατ,
Το Ýτοò 1θOθ υπηρξε, απü δημοστονομτκηò απü-
ψεωò, το κρτστμüτερο απü το 1ΒΘΒ. Το Ýτοò εκεßνο,
το Ýλλετμμα προσÝγγτσε το Ζενßθ. Απü ιο 1θ10 ü-
μωò, χÜρη οτα μÝιρα του Ευταξßα, σε συνδυασμü με
ιτò καλÝò εσοδεßεò ιων ετþν 1θ10-1θ12 kar ιη λελο-
γτσμÝνη δημοστονομτκÞ δτοßκηση ιου ΔÜμπρου
ΚορομηλÜ, τα ελλεßμμαια υαραχþρηοαν ιη θÝση
τουò σε δημοοτονομτκÜ πλεονÜσμαια (γρÜφημα 4).
Σε ü,ττ αφορÜ το συνολτκü δημüστο χρÝοò (kar
στο θαθμü που ια στοτχεßα τηò εποχηò εßνατ αξιü-
πτστα, πρÜγμα αμφýολο) το υπüλοτπü ιου οιαθε-
ρουοτηθηκε. Απü 76Β εκατομμýρτα (που ηιαν οια
1Β9Β),μειþθηκε οε 75Β (ιο 1θOθ), παρÜ ια νÝα δÜ-
νεια που Ýλαβε στο μειαξυ η ΕλλÜδα yra να προ-
μηθευθεß εξοπλιομü και να επεκιεßνετ το στδηρο-
δρομτκü τηò δßκιυο. Το 1θ11, η καιÜσιαση Þιαν
υλÝον þρτμη yra τη σýναψη ενüò νÝου μεγÜλου
δανεßου, το οποßο δεν οιÜθηκε δυνατü να πραγμα-
ιοποτηθεß εφÜπαξ. Τελτκþò, με τη θοßθετα των ελ-
ληντκþν τραπεΖþν, συγκενιρþθηκε το οημανττκü
ποσüν των 150 εκαιομμυρßωγ ιο οποßο δταιÝθηκε
yra εξοπλτσμουò, εν üψετ ιων Βαλκαντκþν ΠολÝ-
μων.
Η οκονομιχß πλευlý του κτνηματοò στο Γοιfß
Εκτοò αιü τα παλλαΙκÜ αττημαια στη μεßωση δα-
σμωΥ εμμεοων φορων Κατ τοΚωΥ ια «οτραιΙωτΙΚα»
αττημαια που Ýθεσαν or κατþιεροτ αξτωματτκοß σιο
Γουδß σßματναν πληρη αλλαγη σττò δημοστονομτ-
κεò Προιερατοτηιεò.
Τα αττηματα ιου Σιραττωττκου ΣυνδÝσμου μπο-
Η τελετÞ
ροýν να χωρτστοýν σε δýο κατηγορßεò. Η πρþτη πε- καθÝλκυσηò του
ρτλαμΒÜνετ θÝμαια κλαδτκÜ kar η δευιερη γεντκü- «ΑβÝρωφ» οτην
τερα. ΚλαδτκÜ ατιηματα Þταν or προαγωγÝò των υ- Ιτολßο
υαξτωματτκþν στουò ανþτερουò θαθμουò, η καθτÝ- (12 Φεβρουαρßου
ρωοη αποσιραιευιτκοý θαθμοý kar μτσθου λοχαγοý 1911)
yra ιουò υπολοχαγουò των οποßων προÜγονταν νεü-
ιεροτ, καθþò kar η εκπαßδευση ιων αξτωμαιτκþν
οτο εσωτερτκü και το εξωιερτκü. ΑνεξÜρτητα απü το
ετδτκü θÜροò που εßχαν ια ατιημαια αυτÜ yra ιη
σταδιοδρομßα των κτνηματτþν, η ενδεχüμενη απο-
δοχη τουò δεν θα ανÝτρεπε τη δημοστονομτκη τ-
σορροπßα. ΔταφορειτκÜ Ýχει το πρÜγμα με τα γεντ-
κüτερα αττημαια που Ýθεσε ο Σιραττωττκüò Σýνδε-
σμοò. Απαßιησε τον πληρÝσιερο Kar ταχυτερο εξο-
πλτσμü στραιοý kar οιüλου, την κατÜργηση του συ-
οτßμαιοò των κληρωιþν και ιην εφαρμογß τηò κα-
θολτκηò οιρατολογßαò και ιην επÝκιαση ιου οτδη-
Το !9Ο9, ο Cυτοξßαò φοροΠüγησε μΕΡßσμοτο
κοι κßΙηΡονομιÝò κοι naporliyo ιra
φοΡοηογοýσε κοι το κò\ιü οικüπcδg
ροδρομτκου δτκιýου μÝχρτ τα συνορα. απαραßτητη
αΠο σιρατΙωιτΚηò αΠοψεωò.
Πþò üμωò θα ευτιυγχÜνονταν or οτüχοτ αυτοß, που
σηματναν αλλαγη σι τò δημοστονομτκòò προτ ερα τü- 0 Αθανüσιοò
ιηιεò και δτοχÝτευση πüρων για οτραιτωττκÝò ανÜ- Ευτοξßοò,
γκεò; Or ηγÝτεò του Σιραιτωιτκοý ΣυνδÝσμου δεν εß- υπουργüò
χαν ξεκÜθαρη αντßληψη πÜνω σιο δυσκολο αυτü ε- 0ικονομικþν και
ρþιημα. ΟρτσμÝνοι απü αυτουò ΖÞτησογ ιην Üρση μετÝπειτα
των χÜλκτνων και ιων ντκÝλτνων νομτσμÜτωγ μÝ- πρωθυπουργüò.
ιρο SÝSατα σωστü προò την καιεýθυνση τηò νομτ- Ελαιογροφßα τηò
ομαιτκηò εξυγßανσηò, ιο οποßο εφαρμüοτηκε την Α. Κολλßα-Βιτüλη
(ΒιβλιοθÞκη τηò
επüμενη χροντÜ, αλλÜ εντελþò ανεπαρκÝò απü ιην
ΒουλÞò, ΑθÞνο)
Üποψη τηò εξευρεσηò νÝων πüρων. Η πλετονüιηια
των αξτωματτκþν φαßνετατ üιτ πßστευε στην ανÜγκη
ενüò νÝου μεγÜλου δανεßου. Γτ' αυτü κατ ΖÞτησε να
αναλÜβετ κυSερνηττκÝò ευθýνεò ο υαλατüò ιραυε-
Ζßτηò και Ýμπετροò περß τη διεθνÞ πολιττκÞ Σιü-
ιρανοò Σχουλοιfηò, ο οποßοò υποιßθετατ üτι θα
μυοροýσε -λüγω των γνωρτμτþν του στο εξωτερικü-
να εξασφαλßοετ Ýνα μεγÜλο δÜνειο, Ομωò ο Σκου-
λουδηò ηιαν ττολυ Ýμπετροò yra να εμπλακεß στη
συΥΚεΚρτμενη σUYKUpra.
Ανιßθετα, ο ΑθανÜσηò Ευιαξßαò δεν δßσταοε να
αναλÜβετ το υπουργεßο Οτκονομτκþν (1θOθ) kar να
θÝσετ ιτò δημοστονομτκÝò ΒÜοετò yra ττò μελλονιτ-
κÝò επτιυχßεò του ΕλευθÝρτου ΒεντΖÝλου και ιων
ΦτλελευθÝρων. Το Ýργο του, που εßχε Þδη ξεκτνη-
σει ο Δημßιρτοò Γουναρηò (1θOΒ), συνÝχτσε ο ΔÜ-
μπροò Κορομηλαò (1θ10), ι
Η Στυριεπ
ΙΥΝΔΡολßΑι πΡοπ^ΗΡοτΕΑι
'/, .' ;, ,' ß,τ,.,..l .j- 1 . 'Ι,Ι::;,ιο,- :

'Ι-,\ Τ .-ar,r]l'.Ιι;l',l , |,η:β).ιυ !5 . P,rιi,l,i,o |,,:

,ΡΑΦß|^ 0üòΣ ΣτΑΔιOγ ι 7 τ¹^ΕΦρχOι { g
^θΗßtι ^Ρι,
ιΔΡττΝΣ ΣΠ. τý. ΣιινºΟΣ

Η ΑΠOΧΩΡΗΣΙΣ
(1 ιιΑ ΤΗι{ ΙΠιΒΑλΗ 0 λΑ 0 Σι
Τη :τl.ß-.,τ,τ,ιι :ο1 Ι:r,ι:ιω-, ßι:ιτιΙ, :ßξιιò. ,ß ß_.
:ιιι,', Σ,,riir.,,, }:ο ß,ßrrßι, :ßζιιò' ri ß-,,η:ιτ:,
ßιι ß.,ιιν.],
't:r, ß]ι ;.
λιιι :ιζιιò :,ßι, ß:τγ.ι),τ:
:τξιιò ßλ,.,, :.ß, Ιßιßl.
ß,,;,.
:)?.11ß,ι,,,'ß. :|, j ι;- ττξιιò ,, r ,ι, ß;ιι, ,
l'riil. :ιι ι-//rßι |ß,r:,,".-,. ιι: ßιτι,l,,ι
a,α,.1τ,Ιrι, 't'τιι,l.ι !ι,ßò .η. ri,l:ι, :ι,; ιιl .

Γι ()ι,ι ι ι: lιι,ιι Ζοι α,)_l, _rtlly./f ,Ι ,,.; τ:τξ.

Δα
ι ιl,, ι:..,-ι],ι::τ,ι, Σ j,Βιιιl.,, ιι). | "iri,r: ι'l:τΙ ri ::ß
Lι;ι(]ι]ιιι()ß ι δ Ι"\.
Ιατιτιιι;τιιι.ιιι)ι,ι ι()ι llιrιιιiιlghιιιτι ιι ß ι ß;- 'Ιj, ß
''ß.
:Þ 'Ι'ßßτιι,
νß;,,,,ι'ιιr.,-1ι,..ß,τ\.,|,,.7,''
l γß ß_ßι,,.)|\.,,,, ιl|r,
11ιι

ο σιραιlωτlκü κßl,ιιιιιι ιου Ιθ09 εqιερε μιòιΖß ι()υ Lιια òι\ι(ι\º,-

(Dιικη ορμιι κιιτ ιβιιλε ιιò Βιιι;ειò. (;]οιι, \,ιι tειιιτ,ιß
(,ει απο ιον ΕλευθÝρτο ΒεντΖÝλο κòιι ιιι ιιüμιμιι ιου :rι
ιι προτ;ιιιιθι,τα ιου Cιι.;ιικοι εκ(,ι,\ \Γ)ο\,ιυιιιιυ ιου ε.\
λtτι,ικιιυ κραι()υò. Τη νυχιιι ιιlq 1 hτò -\υ\οι,ß;τ()ι
1θOθ ßι,òι πλιτθοò α!-,τι,ιμιαιικοß ι<αι οιι_\ßιεò. κòιθιßιι,
και με:ρικοß χι'ιροιρυλακεò και ι ιο,\1ιει, οL:!κι\,τριßι,
θτικα\, οτοι)ι, οιρòιιιDνεò οτο I'ουδτ. tßßιικηρι g ar, ιιιι,
ιιι,ιτδιι:,-ιι ι()ι]ò πι)()ò ιηι,κυΒÝρτ,ιιοι1 ι(αι υ1 ι()uιll1,ll,
ß,ιιν ιο ιιρο\º)αμιια ιοι: )ßιρòιιιι,ιτßκου Σιιι:tjÝò;ιτιιι.
ιι()ι] ι()υ(, ιι ιι ι<òι \ß,ι;ει \ºι συLιιται)ιι(ι-ιιτß)ιιι,ι, ι-;ιοιò
(jιΟ\οιò ιΟι
º'ο πρι,ιτ ιη(, 1;ιlò,\ι:γουσιιιι ο _\αòιι, ιιlò πIj( ιιει,
οι,ι;αò |_.υπτ οι ι;ε 1ιι ιιiιl.\ιrξιr ιιπü ιιrι, ιιι-ιι\\ι _\ιcι
ιοι κι\,ιlιlι]ιοò Ι1 τι,\ετοτιιτιτι(ι ιο1 Τυπου. (jιιι\-ι),
ποßα ττερι,\αμΒατ,οι ιòιτ 6ιlι1l1ιΕριδι,ò 1ιε πο\ιτροτ,ι-ι
τοιορßα σιο \(,)ρο τοι, ε\ ιLποι ,\üγοι,. ι)ιτι,ιι, ιι ΓΙτιητιò
ιοιι Σ. Σßμου, ιr .1χροιßο,\ßò ιοι Β. Γα3ριι,\ßδη ιι
Ec;rja ιιιυ Α. Κýρου. κιιΒιυò κιιτ ο1 πιο ιιρ.)ο(])(ιιι,ò.
üπωq η εφημερßδα Aθllι,ar ιου Γ, Πωπ. \òιιρι ιισ(ι\, ιαι, να οlιιλιτσι,ιμετ, Üντ,υ τιρ{)οιι)τιικ(ιιν
t)ε_\ιυLιεν
ιο κßνημια κιιι εξÝφρασα\- ιη\, ι,ιτο(;ιιτρτδιι ιοι-,ò, Β_\Ýηπ,ιυν κοtrτμαιτκιßι\ι (;Lιιφιι)ο\-τιιι\,. ιιρι πιι γα
η
\hιφξε üτιι,-ιò και μια μικρη μεριδα ιου Τυποι. που υαραδεχθι,-ιlιεν. üιτ η ειòδη,\ι, ιθε,ßσα αν ιß t)paσιq ηιο
σιÜΒηκε με ειττqιυλòιξη απÝ\,α\,τ τ οιιι\, ει ιτι\,Üο ιαοι1. ιο εκχεßλκ;μιτ ιου L]περπληρι,ιθÝτιιοò τιoιιrpiou. Η
Σιτπ καιηγορßα αυιÞ ανηκαν εφημεριδεò οπιι)§ το Ýλλειηιιι; εμπτοιοσυνηò προò ιΝι Βοιιλην ητο ι1 εκ-
Νεογ Αστυ του Γ. ΠετροΒßκη, rιou δεν θεþρησε δηλι,ιιßιò ιιτò εξιινιληOεßι,ηò υττιιlιιινιlò. ητ() ιι ου,
ΠρωτοσÝλιδο
δημοσßευμο τηò ιην επιινßιστασιτ «ευχÜρτσιον εκδηλι,-ιστν», αλ.\Ü ναßσθι-ιι;ιò ιου üιι ειιτιÝλιιυò πρι,πτ,1 ιr ΕλλÜò να ιι-
«πOτρßδOò» (9 ιDν ι]Κρτνε avaYKara. ποκιιlσιτ σιραιüν μετÜ ιο αι(,χοò ιου ΙΙ]θ7 Kar μεια
Αυγοýστου 1θ10) Η Πατρτòατιü ιην πρþιιτ οττγμη α\,αγνωρτοε ι()υò ιιlν ι,ν ειρηνη ηιταν του ΙθOθ».
σΚοΙΙουò ΙΟυ ΚΤνιψαΙΟò ωò ΠαΤρΤ(ι,ιΙΚΟυò Kar αγαOΟ- Δυο 1ιÝρε,,ò αργüτιρα. η ΓΙτιτριò ιιροχ(Dρη(jε ακ()-
γιο τον εκλογικü
θρßομβο του ποτοß;ò. l\ßαΒÜΖουμε στο Kupro ÜρΒρο ιι-ιò 17ιτò )Ιε- μτ-ι ιιερτσσüιερο: «Το πρüγραιτιια του Σιραι.τιυιτκου
ΒενιζÝλου στην πιεμΒρßου 1θ09, ((ΕÜν ΒÝλι,ητεν να ιιμεΒα ετλτκρι ΣυιýÝσμου ηιο ανÝιιαΒεν κιιι ττρülριιμτιτι τιτò "Πòι-
Αττικοβοιωτßο νεßò, εÜν θÝλι,ιμεν να ομολογησωμεν ιπτ αληθετα. τριδοò"». Σιο ßδιο Üρδρο δτατυιιιßινει τη, Üποιlιη ü-

44
ΓtΑΤΡιε
º';:ß1,;η. l ß| .lßγοýι:τl,τ ( Ι Σια:ι,ιß,ιßι ι) Ι ßDιtΟ

τιtιΔ| Χ^τΑΧΩΡιΣΕοΝ
'l'ι τÞ J'οτß\ßιΙι ιΙ ηιßχο., l,: Ι - 'Ιßν τÞ J' irrli .i0
'l,ν ι;ß1 Iporιroi; ι,ιß λ'ο,τιγ,ι,ß; ,,Ι ιιßχο; ,Ι2ο7. ! 50
ΔιΔ6ιοοιrß( Ανν,λιοß |:ιΙ ; ι,ι,alß.J,r ßιιιι:ιτòι ισ9Ι;,ιιι
,!-h...ο;ηι,,Ιß_/ß,ß(Ι,ι]ß, t,ι ß!, J, ).ιrJ,i.l
,τοΥ ΙογκοΥΡΙΞτιοΥt ',\.'ρ.,|{.]; ΙlΙ"Ι':'|,1.1, .'rιßΙs,,ι|ττlω
-,,,
HitEPιNH πο^ιτιΚι{ & ΕΟΗΗΕΡιΣ 5ιΔ.\ßι'jΙτΗΙ ΧιΡΑΛΔßθ πΗ Ε ηιπΑΕ
^ΝΕΞΑΡτΗτοΣ

ßΝ ΒΑΣ!ΛOΠΑιΔΩΝ ΑΠ0 ΤOγ ΣΤΡΔΤOγ

-",,,,;:',1,,,ι. ι,α r tι,,!,,, .,,,,,, | tr

- ,, ,-,,.;',ι, r, ]ß;] ι' r, ß: ::, ,, I

1α1' 1.. ' "

--Ι
ΙΙΙ Τ0 ß:CIrεΡΙψ!
ΓΕΝ Ει
§Ξ§Ξ5Ξ5δ§
^'ια ß-;-,ι;,,, -ιιΙ
)a ζα αaαaι.,7r-

\
,}
\ "rμ
τι or αξιωμαιικο1 δεν ενηργησαν ωò αξτωμαιτκοß,
α,\λα ωò Ελληνεò πολßιεò που δταμαριυρÞθηκαν
Yra ιπ, ελεεινη κατÜσταοη στην οποßα Ýφθασε η
Ε\\αδα. Επραξαν ü,ττ Ýτιρευε να εßχαν πρÜξετ τα
διòιφορα πο_\ιττκÜ σßýματεßα κατ or πολτττκοß ουλ-
λοl,οι και ο.ι1 Ζηιουσαν yra xpüvra ο Τυποò Kar η
κοΙνΙΙ Υ\-ιυ}ιt1 κατ ü.ττ üφετλε να εßΧε ΠρÜεετ ο ßδτοò
ο λαüò. Το κßτ,ημα. κατÜ ττι Üποιμη τηò Πατρδοò
δεν ηιαν κl\τημα οιροιτιι)ιικü. ουτε δτκτατορτκü οý-
τε κßνιlμα κατα ιου ΣL]\,ιÜγLιατοò και ιηò δυναοιεß-
αò. Ηταν κß\ιημα «επα\¼σταιικü» λüγω τηò μορφηò
του, αλλÜ οτην ουσßα ηια\,Κß\,ημα ((αντεΠανασταtΙ-
κü»» χq1 ακüμη περlσσüτερο προληπττκü τηò επα-
Το «ΝÝον Αστυ»
ναοτÜσεωò και του αιματοκυλßοματοò σιο οποßο η τηò 6ηò
ΕλλÜδα θα κατÝληγε μτα μÝρα.' Σετπεμβρßου 1910
Η εφημερßδα Ακρüπολιò, παρÜ το γεγοιüò üττ α- για την 0γüρευση
ναγνþρτσε üττ υπÜρχετ «ανÜγκη μειαβοληò πραγ- του ΒενιζÝλOυ,
μÜιων» σιο r<upro αρθρο τηò 11ηò Αυγουσιου, δεν Στη μÝση,
πßστευε üιι η μετα3ολη αυιη ηταν δυναιüν να yivεr 0 ΒλÜσηò
Προò το συμφÝρον η συμφωνα Προò ιτò ΒλÝψετò Γσβριηλßδηò
μταò Kar μüνηò τÜξεωò. Τα κüμμαια, υποσιηρτξε.
μüνο απü το λαü μπορουν να πτθστοýν Kar εφ' ü-
σον ο λαüò δεν κτνεßιατ, καλυτθρα εivar τα πρÜγ-
ματα να μÝνουν εκεß που εivar. ΜειÜ ιο ξÝοπασμα
ιου ΚΙνηματοò η στÜση τηò εφημερßδαò θΥτνε φτλτ-
κη προò αυιü. Ωσιüσοδεν δßοιαοε να προειδοποι- )
45
 ΧΡοΝοΞ
τ0 ηßlmΣΙΕßßΧß nfl tπΙΡπθtιΕυ τΗ τΗffi
Η 1ιΕ^Δrßιοττκχ αιοικχειΞΗ ΔιΑιΡΕΣιΞ κ^ι τΔ οικοßοπικΑ τοχ ω{τοι,, Η ΕκΑοτΗ Εκ
Ξκ-._._
r^V ιιßΙΙΙΑτ"ξ*Τ;
τκΞ κνι
gτiιr κΙ
τοΙß ΔΗΧ^ΡΧοß Χ^ι τοß ΔrΙυοτικοΧ ΞγtΕοΥ^ωß_-τΑ ΧΘΕΣιßΔ ΕπΞΙΣοΔιΑ Ξ]ß τΗ
ΞοΥ^Η.-τΔ π^ΡΔΣΧΗßιΔ τΗΣ /ιΡΧΗτιΑΞ τοΥ ΘΕοτοκικον κοτß^τοΣ._
ΔΙΔτΙ ΔΡΘΕπΑΙ ο κ. τοΥΘΑΡΗΣ
το τ,_-....-ΗΣ6l_Ξ Ψ
Κγι gιιι χο. " ;# Η.ß ß,ÝG

,
ΑριστερÜ κοι
,εξιü: ü «χρüνοò» ησει τουò αξτωμαιτκουò: «Η εναντßον ιου νüμου
του Miiibu 1911 στÜστò απετλεß üθεν να επτφÝρετ φοΒερüν πληγμα
κατOγρÜφει την ετò τα αυιÜ συμφÝροντα ιηò χþραò. Περß ιοýτου or
πOραγωγÞ οτασtαοταß αξτωματτκοß φαßνοντατ üιτ ουδüλωò
νομοθετικοý φρονιßΖουν. Τοýιο üμωò ar φτλτκαß δυνÜμειò Ýχουν
Ýργου καθÞκον να ιουò το υπενθυμßΖουν». ΔÝκα μÝρεò
αργüτερα, η Ακρüπολιò Ýδετξε ακüμη ιερτσσüιερο ..οÝδ*.ßjºßΦΞ*.:
ιην υποοιηρτξÞ τηò: «Ο στραιüò και. μει' αυτου ο
λαüò θα συνOλßψωστν υπü την στδηρÜν πτÝρναν
των, πÜνια τα κακüβουλα ερπειÜ, των οποßων η δη-
ληιηριþδηò παρουσßα διαφθεßρετ kar απεργÜΖετατ
την αποιυχßαν ιων ελπτδοφüρων δτÜ ιον ιüπον σχε-
δßων».ο
Το ΝÝογΑστυκαιηγüρησε τον Δ. ΡÜλλη, που με
την Üστοχη πολτιτκÞ του οδηγηοε οτο ξÝσπασμα
του στραττωτΙκου ΚΙνηματοò. Χρηστμουοßησε, ση-
μετþνετ η εφημερßδα, παλατüτατεò κομματτκÝò με- *οQrοο'ßÞΦα
8üδουò παραγνωρτΖονταò εντελþò ιη μειαΒολη
ιου συνιελοý\,ºαν και δεν φρüνττοε yra εκλογÝò,
συνδυασμουò, υποψηφßουò, κα8þò Kar yra την ενι-
σχυοß τουò. Οσο yra το κßνημα, η εφημερßδα εξÝ- μετÜ ιο ουλλαλητηρτο τηò 14ηò Σεπιεμθρßου, το
φραοε ιην αντßθεσÞ τηò, καθþò πßοτευε üττ δεν η- ΝÝον Αστυ αναγνþρτσε το οτραττωττκü κßνημα, α-
ταν αυιüò ο κατÜλληλοò τρüποò yra να επτδτþκειατ φου θεþρηοε üιτ εßχε ιην υποσιηρτξη του λαου.
η «ανüρθωστò των κακþò κετμÝνων» σε μτα πολτ- «Ουδεßò δýναιατ να Ýχη πλÝον ενδοτασμουò τιερß
τεßα οργανωμÝνη, üπου ο λαüò θρßσκετατ σε ανÜ- ιηò νομτμüτηιοò ιων μÝοωγ δt' ων το ανορθωιτκüν
πτυξη, λετιουργοýν or πολτιτκοß συλλογοτ και ια Ýργον επτδιþκετατ. ΕÜν υπηρξαν or δυσαρÝστωò r-
πÜντα βαδßΖουν «ενιüò δταγεγραμμÝνων τυπων και δüντεò την εξελιξιν των ιελευταßων γεγονüτων, Ý-
κανüνων». Δυστυχþò, üμωò, δταπßστωνε η εφημερß- νεκα τηò τδÝαò, üττ ο στραιüò υπερÝΒη ια üpra ιηò
δα, η ΕλλÜò δεν Ýφιασε ακüμη στο ýψοò υολτιικßò δτκατοδοσßαò ιου και ανεμßχθη ετò υπüθεστγ ξÝνην
ανατροφßò, þοιε να μπορεß η λαßκÞ γνþμη να δra- προò ιαò αυστηρÜò υποχρεþοετò τηò πετθαρχßαò,
τυπþσετ ττò τδÝεò Kar ιτò ευτθυμßεò ιηò. χωρßò να ε- σßμερον οφεßλουν ν'αναγνωρßσουν üττ δεν εupr-
ξÝρχετατ απü ια üρια τηò κανοντκüτηιαò.'ΑμÝσωò σκüμεθα πλÝον ενþπτον οτραττωτικοý κτνηματοò,
αλλÜ απÝνανιτ πανδημου εξεγÝρσεωò».η
Η πflειονüτη¸ο τοιJ Τýπου χò!ιρÝτισ€ Τον ΟκτþΒρτο του 1θOθ Üρχιοε η επτκοινωνßα του
Σιραττωιτκοý ΣυνδÝομου με ιον ΕλευθÝρτο ΒεντΖÝ-
το κßνημο.üμωζ μιω μικρÞ μ€ρßδα στüδπκc μ€ λο. Στιò 2Β ΔεκεμΒρßου 1θOθ ο ΒεντΖÝλοò αποΒτΒÜ-
€πιφýßΙαξη οπÝναντι στην €πονüστοσ]1 σιηκε σιον ΠετρατÜ, yra να αναχωρßσετ σττò 22 Ια-
νουαρßου ιου 1θ10, αφου πρþτα εßχε θÝοετ τα θεμÝ-
λτα τüσο yra την Ýξοδο τηò χþραò απü ιην κρßση ü-

46
ιο! ---",-,**
ffiΗmτOΣ
Η τΞ^Ξττ^ιΑ ΞκΘΞΣιΞ τtßΞ ΞΥßτΔτΧΔπΙοßΣ ΕπtτΡοπΗΕ{ΙοτΞ /ιΗτΕι Η Δß^ΘΞο
ΡΗΞΣ τοΥ ΣγßτΑτΧ^τοΣ._^a τοΥΡκοßΑγΡοΒονßΙατικ^ι ΕΧΕ]ΞΕΙΣ οΙνßοßτΔl.-
ΣΙßtΞΡοß π^ΡΑΔιΔΞτΔι ο Φ^ΒΕΡßτΦ'.- Ξο3ΔΡ^ι ΔßΔκοιτιιΣΕιΣ τοτ?τ(ογ
τßθΡßηωιrßι
σο Kar γlα ιην καθτÝρωοÞ του στην πολτιτκÞ κονß-
σιρα.'Η Üφτξη του ΒεντΖÝλου στην Αθηνα απαοχü-
λησε τον Τυπο. Η εφημερßδα ΑθÞναι ανακοßνωοε
ιην Üφτξß ιου, καθþò Kar ττò συναντησετò του με α-
νττπροσþπουò ιου Σιραιτωιτκοý ΣυνδÝσμου. Η ßδτα
εφημερßδα ανησυχοýσε μηπωò η «ε8ντκÞ εξÝγερ-
ση» οδηγηθεß σε αποτυχßα kar εξÝφρασε την ελπß-
δα üιτ οιο υρüσωπο ιου ΒεντΖÝλου η επανÜσιαση
θα Ýθρισκε τον ετλτκρτνÝστερο φßλο τηò που δτÝθε-
ιε üλη την πεßρα, þσιε να δταιυπþσετ τη γνþμη του
yra τα Ζητßμαια τηò επανÜσιασηò που θρßσκονταν
σε εκτqιεμüιητα.υ
ον Αýγουσιο ιου ßδτου χρüνου διεξηχθη-
c,av εκλογÝò, σιτò οποßεò ο ßδτοò ο ΒενιΖÝ-
_\οò εξασφÜλισε ιην πρþτη θÝση ωò υΓιο-
qmφ¼ò Βουλευιßò ΑιιτκοΒοτωιßαò. Η υλετ-
σι¼mια ιων εφημερßδων τον στηρτξε καια
m δηρχεια mò ηροεκλογκßò περιüδου και πανη-
ΧΡοΝοΞ
τΑ 1ιΕΑ ΑικΑΞτικΑ ]ßοmοΣΧΕΔιΑ
πο^Ιτ!ΥτοΥ ΠΡοΣ τοß ..ΧΡοßοß«
Στη μÝση, μια
γυρτσε με τα αυοτελÝομαια των εκλογþν. Η εφημε- μÜλλον μοιιτÝρνα
ρßδα ΠατρßòχατρÝττσε με εν8ουστασμü την εκλογτ- δημοσιογραφικÞ
κÞ νßκη 1gp. ««Η ψÞφοò τηò Βηò Αυγοýσιου υπßρ- κüλυψη των
ξεν η οωτηρßα ιηò ΕλλÜδοò. Δτüττ αποιελεß ιην α- γεγονüτων οτο
παρχην νÝαò πολττικηò περτüδου εξυγτανιτκßò ιου Γουδß οπü το
πολτττκοý εδÜφουò».'Με ιον ßδιο ενθουστασμü δÝ- «Χρüνο» τηò 'l7ηò
χθηκαν τα αποιελÝσμαια των εκλογþν Kar or εφη- Αυγοýστου 1θß)θ
μερßδεò Εστßα, ΑκρüΖο,Ιτò kar ΑθÞναι ΑληδτνÞ
αναβÜπιτση χαρακτßρτσε ιην εκλογß του ΒεντΖÝ-
λου η εφημερßδα AθÞvar και Ýνα διδακττκü μÜθη-
μα εναντßον αυιþν που ουνÝχιΖαν ττò εκλογτκÝò και
πολßτικÝò με8üδουò του παρελθονιοò. Η εφημερßδα
κÜλεσε τουò ητιημÝνουò «φαιριÜρχεò» να αναγνω-
ρßσουν τα θεμελτþδη σφÜλμαια που δτÝπραξαν kar
να συνετδηιουοτÞοουν üττ ο αγþναò δεν πετυχαßνετ
üιαν σιηρßΖετατ στο ψεýδοò, ιη ουκοφαντßα kar ιον
αθÝμιτο συνασυτσμü. ΤÝλοò, εξÝφρασε -ιην πεποß-
θηση üιτ τα αυοιελÝσμαια ιων εκλογþν υπüσχο-
νταν ιην ανÜυλαση των πολτττκþν ηθþν kar ιην α-
ναγÝwηοη τηò χþραò με οδηγü τον ΒεντΖÝλο.'Ο
Αντßθεια, η εφημερßδα ΝÝογΑστυυποστηρτξε ü-
ττ ο λαüò παραπλανηθηκε απü ιην τδÝα ανÜδετξηò
νÝων ανδρþν kar προσηλθε σιτò κÜλπεò με την α-
πüφαση να καιαqmφßοετ τουò γνωσιουò πολτιτκουò
και να δþσει λευκÞ ψßφο σε κÜθε νÝο kar Üγνω-
στο üνομα σ' αυτüν. Ετστ αναδεßχθηκαν κÜποτοτ
θουλευτÝò ανεξÜριητοι υου ÜξτΖαν ιην εμπιοιοσυ-
νη και ιην εκτßμηση, αλλÜ και κÜποτα πρüοωπα
που δεν παρεßχαν καμτÜ εγγυηση üττ ανταποκρßνο-
νταν σττò μεγαλεò αξτþοειò που εßχε η κονß γνþ-
μη. Ομωò ανττμετþπτσε θεττκÜ την εκλογη του Βε-
ντΖÝλου." )
Εφπμερßδο «ΣκΡιπ)»: «Η κυΒÝρνησιò ΒενιζÝßου
διü τηò απ€ιηÞò εξεΒßοσε την ΒοσιΑ€ßον,
διü του ψεýδουò €πηüνησ€ τον flοüν»
4º
Η ΣτΗριευ

0 ΒενιζÝλοò στο
κÝιττρο ονüμεσα Σττò 12 ΟκτωΒρßου 1θ10 δημοστευθηκε το δτÜ-
στιò Üλλεò ιαγμα αναθεωρßσεωò τηò Α' Αναθεωρηττκßò Βου-
προσωπικüτητεò ληò kar η προκηρυξη νÝων εκλογþν yra την ανÜ-
που ενσαρκþνουν δετξη ιηò Β Αναθεωρηττκηò Βουληò. Σ' αυιÞ τη σý-
το üρσμο ενüò ντομη προεκλογτκη υερßοδο, οτ περτσσüτερεò ε-
μεγÜλου φημερßδεò στηρτξαν ιον ΒεντΖÝλο και το κüμμα
ελληνικοý ιου. Σττò παραμονÝò ιων εκλογþν η Ι/ατρßò κÜλεσε
κρüτουò, το λαü να υροσÝλθει και να qmφßσετ, αφοý θαλετ
σýμφωνο με τη ιο xÝpr του στην καρδτÜ kar ρωτησετ ιη ουνεßδησÞ
λαßßχÞ λιθογροφß0
ιου ιτ απατιεß ιο συμφÝρον ιηò πατρßδαò του. «ΚαιÜ
τηò εποχÞò
ταò εκλογÜò τηò 2Βηò Νοεμθρßου τα παλατÜ κüμμα-
ια δεν θα συναγωντσθοýν. Εßνε γνωσιüν üττ απÝ-
χουν. ΕπομÝνωò εν κüμμα συγκεκροιημÝνον υυÜρ-
χετ, το σημερον κυΒερνþν ιην Χþρα, το κüμμα ιων
ΦτλελευθÝρων. Καθηκον ιου Λαοý, κατÜ φυστκüν
λüγον, εßνε να εντσχýση το κüμμα ιοýιοτ»." Ανιßθε-
ια, το ΝÝογ Αστυ δεν υποοιßρτξε ιον ΒεντΖÝλο.
Τον καιηγüρησε üιι δεν ενδταφÝρετατ yra τη οωοτß
επτλογη ιων συνεργαιþν ιου, αλλþ üττ ιο μüνο που

Το μεγοßΙýτερο μÝροò του Τýπου στÞΡιξ€ μ€

€νδουσιοσμü την προσπÜθΕιq του ΒενιζÝßου
γιο κο6οηικü αστικü εκσυγχΡονισμü

νιαγμα δημοστεýθηκε σιην Εφημερßδα ιηò ΚυΒερ-

Þθελε ηταν να Ýχει «ξýλτνουò ουαδουò». Τον καιη-
γüρησε ευßσηò yra δημοκοπßα kar üττ εγκατÝλετψε
ια καθÞκοντÜ του yra να πραγμαιουοιÞσετ πολτττ-
κη προπαγÜνδα και να επηρεÜοετ τουò εκλογεßò με
τον üγκο του αξτþμαιüò ιου.'"
Τα αποιελÝσματα των εκλογþν ιηò 2Βηò Νοεμ-
Βρßου 1θ10 ηταν απüδετξη τηò αμÝρτσιηò εμπτσιο-
σýνηò του ελληντκοý λαοý στο υρüοωπο ιου Bεvr-
ΖÝλου, οημεßωνε η εφημερßδα ΑθÞνατ. Σιο πρüσω-
πü ιου ενσαρκωνüιαν η ýοτατη ελπßδα ιηò παλτ-
νüρ8ωσηò. Το κüμμα των ΦτλελευθÝρων ηταν το
μüνο κüμμα που εκπροσωποýσε ιην τδÝα ιηò ανÜ-
κιησηò των ελευθερτþν ιου λαοý kar ιην πρüοδο
του κρÜιουò kar κÜθε αντßδραση προò αυιü kar
προò ιον αρχηγü του Þιαν αντßδραση κατÜ ιων πü-
θων του ελληντκου λαοý." Η εφημερßδα Ακρüπο-
,Ιτò καλωσüρτσε ευßσηò τη νÝα Üνοδο ιου ΒεντΖÝ-
λου στην εξουσßα, σιο «Ζενßθ ιηò δυνÜμεωò Kar ιηò
αßγληò ιου». Του υττενθýμτσε üμωò ιην ευδýνη που
ιον θαραßνετ, αφοý σηκþνετ οιτò πλÜιεò ιου ιτò ελ-
πßδεò kar ια üνετρα ενüò Ý8νουò.'' Ανιßθεια, το ΝÝ-
ογ Αστυ δεν πανηγυρτσε την εκλογη του.'υ
Η θηιεßα τηò Β Αναθεωρηιτκηò Βουληò υυηρξε
σýνιομη kar συνδÝδηκε με ιην ευτψηφτση του νÝ-
ου ΣυντÜγματοò r<ar τη ληψη γεwαßων νομο8ειτ-
κþν μÝτρων. Η συΖÞιηση ξεκßνησε ιο ΦεθρουÜρτο
κατ ολοκληρþθηκε το ΜÜτο ιου 1θ11. Το νÝο Σý-
νησεωò ιην ]η Ιουνßου και ßσχυσε απü ιην επομÝ-
νη." Η αναθεþρηση αυιß ανýψωσε το ελληντκü
κρÜτοò σιην πρωτοπορßα ιων κοτνοβουλευιτκþν
δημοκραιτþν ιου αιþνα kar Ý8εσε ττò σιÝρεεò θÜ-
οετò yra ιην ανοικοδüμηση ενüò συγχρονου κρÜ-
ιουò δικαßου.'υ
μερßδα ιου Τýπου που υποστηρυε ιον
ΕλευθÝρτο ΒεντΖÝλο και την πολτιτκη
ιου, σιηρτξε το κατνοýργτο Σýνιαγμα.
Ομωò, εφημερßδεò üπωò ιο Σκρ;τκατ το
ΝÝον Αστυ ιο αποδοκßμασαν. Δýο μÝρεò
μετÜ την ολοκληρωση τηò συΖηιησηò η Ακρüπο-
λτò εξÝφρασε ιην υυοστηρτξη τηò σιο νÝο Σýνταγ-
μα, αλλÜ και στον ΕλευθÝρτο ΒεντΖÝλο: «Παραδß-
δετατ τοτουιοτρüπωò ετò τον Ελληντκüν λαüν ιρü-
ποò υγτÝσιεροò δτοτκησεωò, πολßιευμα καλýιερα
δτερρυδμτσμÝνον προασυßΖον αυτüν περτοσüτερον,
ασφαλÝστερον κατÜ ιηò πολτιτκηò εκμεταλλεýοε-
ωò, κατÜ τηò φαυλüτηιοò, η ουοßα ελυμαßνειο την
ΕλλÜδα απü ιο '43 kar ετδτκþτερον απü ιο '64 μÝ-
χρτ σßμερον. Αλλ' ιδßωò ευλογοýμεν ιην ΕπανÜ-
σιαστν, ετδτκþτερον δε ιον ττμτþτερον αυιηò καρ-
πüν, ιον κ. ΕλευθÝρτον ΒεντΖÝλον, γεννßσαντα kar
ανδρþσαντα Kar πραγμαιοποτÞσανια ιην τδÝαν ιηò
Εθνοσυνελεýοεωò, δτÜ τα πλßγματα καιÜ του krvε-
Ζτσμοý, κατÜ τηò ανεπαρκεßαò των αυιοσχεδßων συ-

4Β

,ταΥματολüΥων ιου '64, or οΠοßοτ εßΧαν ΚαταστηοεΙ
δυναιον την αναθεþρηστν ιου πολττεýμαιοò επß ο-
οκληρον 50ειßαν, εßχαν σταμαιησει πÜσαν πρüο-
ßον ιου Εθνουò πολτιετακÞν kar δτοτκηιτκÞν, πÜ-
,αν του πολτιευματοò βελτßωστν». Δεν δßσιασε ü-
ιωò σιο ßδιο Üρθρο να εκφρÜσετ ιην κρτττκß τηò
ιτα τα νÝα μÝιρα. Θεþρησε «ατσθηιüιαιαò Βελιτþ-
,ειò» ιη μοντμουοßηση ιων δημοσßων υπαλλÞλων,
ην ιροποποßηοη ιου Üρθρου περß τδτοκιησßαò, ιην
:πανßδρυση ιου Συμθουλßου ιηò Επτκρατεßαò ευß
}Üσεων υγτþν kar ιην ανοτχτÞ δτÜταξη που επτιρÝ-
ιετ σιο μÝλλον συΖÞτηση yra το θεομü τηò Γερου-
ιßαò. Δεν δßσιαοε üμωò να μτλßσετ Kar γτα ια ε-
\ατιþμαιÜ ιου, üπωò τη δτÜταξη yra τη γλþσσα, ιη
rn εκκαθÜρτση ιου δlκασιτκοý κλÜδου, τη μη κα-
.Üργηση ιων σιραιοδτκεßων kar των ναυτοδικεßωg
ιαθþò kar ιο Üρθρο περß Τýπου.'η
«Με ιο νÝο Σýνιαγμα τερματßΖειατ τελεηDττκÜ η
τνþμαλη κατÜσταση ιηò δτετßαò», Ýγραφε η Εστßα
;ιο κýρτο Üρθρο ιηò. Θεþρησε την αναθεþρηση ü-
<r μüνο γÝφυρα yra μτα εýσχημη δτÝλευση τηò ε-
τανÜοιασηò, αλλÜ ακüμη περτσσüιερο μτα γÝφυρα
rou θα οδηγοýοε σε νÝουò πολτιτκοýò ορßΖοντεò,
gÝα πολτιικÞ σιαδιοδρομßα, αλλÜ kar στην οδü ιηò
ιÜξηò. Ακüμα περτσσüιερο ιο Σýνταγμα παρεßχε,
]υμφωνα με την Εστßα, ιτò ασφαλÝστερεò εγγυß-
]ετò yra την πρüοδο και ιην ευρωσιßα ιηò ΕλλÜ-
)αò. Ηταν η αφετηρßα γτα ιη μεγÜλη εργασßα τηò α-
νορθþσεωò.η
Τελεßωò üμωò δταφορειτκß Üποψη εßχε η εφημε-
ρßδα Σχρτπ, Σε Ýνα δημοσßευμÜ ιηò κατηγορουσε
ιην κυθÝρττηση ΒεντΖÝλου üιτ: «ΔτÜ τηò απετληò ε-
ξεθßασε την Βαστλεßαγ δτÜ του ψεýδουò ευλÜνησε
τον λαüν. Ενα μüνοg αφ' ηò κατÝκτησε ιην Εξου-
σßαν, δουλεýετ σκοττüν, πþò να εντσχυ8Þ εν αυιß,
πþò να καρπþτατ ιων αγαθþν αυτßò, πþò να παρα-
βτÜΖη, υποιÜσση, καταστρατηγη πÜσαν Αρχßν kar
να κÜμπιη θεσμοýò kar νüμουò. Την νομοθειτκßν
Εξουσßαν, ιην Δτκατοσýνην, την Δημοσßαν υπαλ-
ληλßαν ετò üργανα αυθαιρεσßαò προþρτσε»."
Ανακεφαλατþνονιαò θα λÝγαμε üττ με ιην επανÜ-
οταση ιου 1Φθ kar ιην εμφÜντση του Ελευθερßου
ΒεντΖÝλου σιην πολτιτκÞ σκηνÞ τηò χþραò ξεκτνÜ-
ετ μτα ολüιελα κατνοýργτα εποχη yra ιην ΕλλÜδα.
Ο θεντΖελισμüò ßιαν η πτο φτλüδοξη, δυναμτκη
kar ολοκληρωμÝνη προσπÜθετα καθολτκοý ασιικου
εκσυγΧροντομοý υου Ýφιασε πro κονιÜ σιην εΠΙιυ-
χßα" και ιην προσυÜθετα αυτÞ ιο μεγαλýτερο μÝροò
ιου Τýπου ιη σιηρτξε με ενθουστασμü.
ΣΗΜΕΙΟΣΕΙΣ
1, Γτþργοò Θ. ΜαυρογορδÜιοò, «ΒεντΖελτσμüò kar Αστlκüò
Εκουγχροντσμüò» kar ΑνδρÝαò ΓαΖηò, «Ο Ελ, ΒενιΖÝλοò
kar το Ιδτωττκü Δßκατο» σιο Γιþργοò ΜαυρογορδÜτοò -
Χρηστοò ΧατΖητωσßφ (επιμ.), ΒεντΖε,Ι lσμüò κα1 Αοτlκüò
Εκο υγχρον ισμüò ΠανεπιστημτακÝò Εκδüσετò Κρηιηò,
(ΗρÜκλετο, Ιθθ2), σθλ. θ, 48.
2. 1ΕΕ, Τüμοò ΙΔ, ΕκδοτικÞ Αθηνþν (Αθßνα, Ιθ77), σελ.
258 και Γεþργτοò Βεντηρηò, Η ΕλλÜò του 1970-1θ20,
ιüμοò πρþτοò, Ικαροò, Β Εκδοση (Αθýνα, Ιθ70), σελ. 42,
3. Παφßò, 1θ Αυγοýστου 1θOθ.
4- Ακρüπολlò,30 Αυγοýστου 1θOθ,
5. ΝÝογΑστυ,21 Αυγοýστου 1θOθ.
6, ΝÝον Αστυ,15 Σεπτεμβρßου ΙθOθ.
7. ΙΕΕ, τüμοò ΙΔ, σελ. 265-266.
8. ΑΘhνα1,2θ Δεκεμβρßου 1θOθ.
9. Πατρßò,9 Αυγοýστου ΙΘΙ0.
|0. ΑOýναι, θ Αυγοýσιου 1θ10.
11. ΝÝον Αστη 10 Αυγοýστου 1θ10.
Ι2, Πατρßò,27 Νοεμβρßου ιθ10.
13, ΝÝον Αστυ, 28 Kar 2θ Νοεμθρßου 1θΙ0.
L4. ΑθÞνα\30 Οκτωβρßου 1θΙ0,
Ι5. Ακρüπολιò, 29 Νοεμβρßου 1θ10.
16. ΝÝον Αστυ,29 Νοεμβρßου ιθΙ0.
Lº , IDE, τüμοò ΙΔ , σý\. 2º5-2º6-
18. Νßκοò Κ, ΑλιθτΖÜτοò, «Ο Ελ. ΒεντΖÝλοò κατ ο
συνιαγματτκüò εκουγχροντσμüò τηò χþραò» σιο Γτþργοò
ΜαυρογορδÜτοò - ΧρÞοτοò ΧατΖητωσÞφ (επιμ.),
ΒενιΖελιομüò και Αστικüò Εκουγχρονισμüò οελ. 43.
Ι9. Ακρüπολlò, 22 Μαßου 1θ1l.
20. Εστßα,2 Ιουνßου ΙθlΙ,
2|. Σκριπ,26 Νοεμβρßου 1θ11.
22. Γτþργοò Θ. ΜαυρογορδÜτοò, «ΒεντΖελτομüò kar
Αοττκüò Εκουγχρονισμüò», στο Γτþργοò ΜαυρογορδÜτοò -
ΧρÞοτοò ΧαιΖητωσßφ (επτμ,), ΒεντΖε,Διομüò και Αοτικüò
Εκσυγχρονlσμüò ΠανεπιοτημτακÝò Εκδüσετò Κρητηò,
(ΗρÜκλετο, 1θθ2), οελ. θ. I
49
Α,ηιΒιΖΑιοΣ Ν.κ.. roq Γνþσιτ, Αδηνα 19Β9 Αθηνα [1991]
«Ο ΙßλευθÝριοò ΒενιΖÝ:λοò και ο ΓR,η.lινΗ» l.r.. ΜακρRκΗ,η..
συνταΥμαιτΚοò εΚσυΥΧρονΙσμοò ιηò Ο ΕλειfrÝριοò ΒενιΖελοò ωò Ε λεýεριοò ΒενιΖÝλοò 18&Ι- 1910,
χO]ρα()). στο ΜαυρογορδÜιοò Γ.Θ.- κο ινωνικüò επαν αστÜmò ΠετραιÜò μειÜψρ. Τ. Κßρκηò. Μορφωιικü
ΧαιΖητωοηφ Χ., επτμ., 195Β Ιδρυμα Εθντκηò ΤραπÝΖηò, Αθηνα
ΒενιΖελισμüò και αστιχüò ΔR»καηRκΗ» r., 1992
εκσυWιηwσμιßò Πανεπιοι ιακcò ημ ΕλληνικÞ συνταγματικß ιστορßα, Μα.η.αιιτοτ υ..
trκδüσετò Κρηιηò, β εκδ., ΗρÜκλετο 1821-1θ35, Αθηνα 1952 Η επανÜστασιò του 1θΟ9, Αδηνα
1992. σ. 33-4Ι]
Εισαγωγý σmν ελληνΒη
Δεητιι π.τ., 1965
Ελειχjεòιιοg Κ. ΒενιΖελοò: ΜRινο,ηικακΗΣ Γ..
συνΤαγμαΙlΚη lσtΟρlα: σημα(!ηε ξ
πανεππτημlαι<þν παlιαδüσεων,
ημερολüγιο - αναμνÞσεlò - ΕλεýÝριοò ΒενιΖÝλοò: η Üγνωσm
εκδ. Αντ. Ν. ΣÜκκουλα. Aθιrιn 19Β1 μαρτιιρßη - αλλιιλογlηφßα, ΖωÞ του, Γνþση,
επτμÝλετα Ιº.Α. Ζανναò. Ερμηò, [Αθηι,αΙ 19Β5
ΒηιντΗρυ» ι,..
ΑOηνα
Η ΕλλÜò του 191G7θ20,2 ιülι.. Β
19ΒΒ ΜαγροτορΔΑτοΣ Γ.Θ,-
Ýκδ., Ικαροò, [Αθηνα ι970]
Ζοριιηπατ υ.. Χ.ΖγτΖΗιοτυΦ χ., επτμ,,
Αιομνημονεýματα ý ΒενιΖελισμüò και αστικüò
Βεριιητιτ e.. ΙΙληροφορßαι περß των ουμΒÜντων
Οι επεlι-Μ,σειò του αρατοý στην εκσυγχιηνπιlòßò Πανε πισ ι ημ ια κcò
κατÜ mv διÜρκειαν mò Εκδüσετò Κρηιηò, Β Ýκδ., ΗρÜκλετο
ελλην ικη πο λιτ ικÞ 19 1& 1 θ36, ΕπαναστÜσετ4 mò 15ηò Αυγοßιστου 1992
ΕξÜνταò, Αθηνα 1θ77 Ι9Oθ, Αθηι,η 1925
Βερει,ιΗ» ο,- Με,τ.lι l..
ΚRιροογ,ιιτ κ., Η επανÜσταση του 1θ09, ΑθÞνα
ΔυιηΗτρRκοπογ,ηοΣ ο., ειιιμ,, Ελει-ýÝριοò ΒενιΖελοò: η Ζωý του, Ι9º2
Μελεýματα γýμο οιιü τον το Ýργο τοη Aδιrva 1914
ΠRπηι,ττοινΑκΗΣ Γ.,
ΒενιΖÝλο και fην εποιαß του, ΚγριιΖΗ» Γογgι,\Η» ι.η.. Η πολιτιιòÞ σταδιþρομßα του
Γνþση. Αθηνα 19Β0 Τα ελληwκÜ συwÜγματα: Ελεýερßου ΒενιΖÝλου, ιομ, Α
Βετ,ειιιπτ ο. Γογ,ιηηπ r,, Επιδαýòηυ, Αστριξ, ΤòηΖýνοò, (1ΒΒ4 19ι0), Αθηνα 1931
ΕλειfiÝριοò ΒενιΖÝλοò: κοινωνßα, lw, ftα, τΠ, Β27,1952 κα1 ΠογρινιρR» l..
οικονομßα, πολιτιχß σιτιν εποκß 1975,2η Ýκδ.. Νομικη Βιβλτοθηκη,
ΕλειfrÝριοò ΒενιΖÝλοò, 4 τομ.,
Αθηνα 1957-61
Σgο,τοι,r..
ºα ελληwκÜ συwÜγματα 1822-
1975/1θ86: η συwαγμακη ιστορßα
mò ΕλλÜδοò, εισα\-ωγη - επιμÝλετα
- σχüλτα ι\οι,κÜò Αξελοò, ν, Ýκδ.,
Στοχασιτßò. [Αθηνα] 199Β
ΚαιτòυRs ιv.s,,
Intoduction to the
Constitutiona] History of Modern
Greece, Νεα Υορκη Ι940

g1
Το μεγαλýτερο μÝροò
τηò eκονογlýφησηò
του τεýχοιη Φ «Ελληνεò
Γελοιογραφßο
mò Ρουμανßαò» αντλτßθηκε
για Τη μετεπειτ0
απü το βýλßο του καθηγητh
εθνικÞ δρüση
του ΕλευθÝριου
Δημηιρη ΔεληγτÜwη
ΒενιζÝλου « Ρ ουμαν ßα, Ε λλην ισlιüò-

με τη λεζýντα: ΤÝwιι-Οβοδοξßω»
«Συν ΒενιζÝλω των εκδüσοων «ΑδÜμ»
βß/ κοι χεßρο κßνει»

50