ΕΛΕγΘΕΡοτγπιΑ-τ Β ΑντονΕτον 2οο2

ΙΣΤOΡΙΚΑ
ßßΟΛΙΣ ΕΜΑΟΕ ΟΤΙ ΚΡΕΜΑΣΑΝ
Lo yro ιου Ζητησε Ýνα ποτηρτ ρουμτ
kar εßπε: «Σε ιτ βοηθÜετ η θλßψη;».
Ο καπετÜν ΜουρτΖτνοò απ'ιη ΜÜνη, üπωò
ιον περτγρÜφετ ο C.R. Cockerell που
επτσκÝφθηκε πρτν απü περßπου 200 χρüντα
ιην περιοχη. «Τüσο Üγρτοτ, γρÜφετ yra ιουò
ΜανιÜιεò, üσο kr or Τοýρκοτ, μα πτο
γενναßοτ απ' αυιοýò)ι, Kar αναφερüμενοò
σιην κοτνωνßα τουò σημετþνετ: «Σε κανÝνα
μÝροò τηò Ευρþπηò, αν üχτ του κüσμου, δεν
μΠορουοε Κανετò να Υνωρlσετ μτα Korvωvra
σαν αυιÞ των αρχαßων φεουδαρχþν».
Με τδταßιερο ενδταφÝρον αυιÝò or
περτηγησετò στον ΜοριÜ τüσο ιου Cockerell
üσο kar των Leake, D' Estourmel kar
Marden που παρουστÜΖετ σημερα
ιο Ε-ΙΣΤΟΡΙΚΑ.
Kar δυο χαρακιηρτσττκÜ σιιγμτüιυπα
τουρκτκηò συμπερτφορÜò.
ΚÜναμε αναοκαφÝò στην Ολυμπßα,
περτγρÜφετ, και ττò επτΒλÝπαμε. Οταν
γυρßΖαμε ιο κεφÜλτ or Toupkor εργÜιεò
τεμπÝλταΖαν. Οπωò και οl οδηγοß που εßχαν
Η Επßδουροò. Λιθογραφßο των Villeneuve και EngeImann, σχÝδιο Stackelbelg
αναλÜβετ να μαò μεταφÝρουν σε κÜποτεò
ιοποδεσßεò δτÜλεγαν δρüμο μακρυτερο yra

0 tιΙOριýò πριγ
\τα μαò Χρεωνουν Περ],σοοιερα.

1ßαι Ετστ απλα εξηγουνιατ ορτσμÝνα κατÜλοτπα

ελληντκηò συμπερlφορÜò. ΜÝχρτ κατ
οημερα,

μετÜ τπυ Επαγýστασπ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

ΑΠΟ Τ!Σ ΒΑΣΣΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΙΣ τΗ ΜΑΝΗ τογ ΜοΡιΑ τΑΞιΔιοΥ
Αρχαιολογικοß Καρýταινα, ΠÜτρα:

χþροι και ΔημητσÜνα, lfi|l λεηλατημÝνη και

συναναστροφÞ ΚαλÜβρυτα, εγκαταλειμμÝνη
με τουò ντüπιουò ΤσακωνιÜ απü κατοßκουò

Υπεýθυνοò Ýτδωηò ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟγΛΟΣ

Σýποξη ýληò Σýμωυλοò Ýκδοσηò Το τεýχοò αυτü πεβλαμΒιßγεI μεταφρÜσειò περιηγητιßþγ χαμÝνων, Δημ¼υργικü
ΝΑΣOΣΓΚΟΛΕΜΗΣ ΣΕΡΙΟΣΦΑΣΟγΛΑΚΗΣ μΕοφροσμÝνων γΕ πρßßτη φοριß στπν ελληυßÞ απü τα ΒιΟλßα τωγι ΝΙΚOΣ ΚαΑΠΑΣ
BARTHELEMY BACHEVILLE ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΤΖΑΝΠΟΠΟΥΛΟΥ
Συπουσμüò . .πιμÝΛειο ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ c.R. cocKERELL ΣΟΦΙΑ ΔΡΑΚΑΚΗ

Μüνιμοr ΦργÜτη ΦΑΙΔΩΝ Ι/ΑΛΙΓΚΟΥΔΗΣ JOSEPH D'ESτoURMEL ηαρßγωγÞ

VVΙLLIAM MARTΙN LEAKE ΦΩΤΟΕΚΔΟΤΙΚΗ Α,Ε
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΔΑΣΗΣ - ΑΠΟΠΟΛΟΣ ΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
ΗΕftρονικþ διΕýΘwσπ istorika@enet gr PHΙLΙP SANFORD MAHDEN ]
το παΡον περιοδχü παρÝτται δωρεÜν J
 σημειωσειò
ΤοξlδιωτικÝò πòΡιγΡοφÝò τπò
ΠεßοποwÞσου Ιl. (Ι7οò-Ι8οò oιþveQ
αιÜ ιο Ýτοò 16Β5/Β6 σημετþνειατ μτα
σημανιτκη καμπη σιην ιοτορßα τηò
Πελοποννησου. αφοý, üπωò εßναι
γνωστü, δα αποσπασιεß αυτÞ η ελληνικη
περτοχη αιü την εξουοßα ιου οουλιÜνου και
θα αυοτελÝσετ, μÝχρτ το 1715, επαρχßα ιηò
ΓαληνοτÜιηò Δημοκρατßαò. Το κορυφαßο
αυτü πολττικü γεγονüò, η Βενετοκραιßα, δα
εΧεΙ καΙ ιον αντΙκτυΠο ΚαΙ οιην ΚαιηΥορτα
ιων τστορΙΚων ΠηΥων, or οΠοιεò μαò
ενδταφÝρουν εδþ, Περτσοüιεροτ ιαξτδτþτεò
απü ιη Δυοη θα θελÞσουν να επτοκεφθοýν
ιην περιοχη και θα καταγρÜψουν τιò
εντυΠωσετò ιουò.
Λ ßγα xpüvra. ωστüσο, πprv η Υψηλη
/Ι Πυλη χÜοει ιον Ýλεγχο σιην ελλαδτκη
_/ Ι ου,r òπαρχßα τηò. Ýναò οθωμανüò
αξτωμαιουχοò, ο Eτvlyja Celebi, που εκτελεß
επßοημη αποοιολη στην Κρηιη, θα δτασχßσετ
απü ιην Κωνστανττνουπολη ολüκληρη την
ΕλλÜδα yra να φτÜοει μÝχρτ τη ΜονεμΒασßα,
απü üττου θα ευτΒτβαστεß στο πλοßο yra τη
Μεγαλüνηοο, ιο Ýτοò 166Β. Or ταξτδτωττκÝò
εντυπþσειò που κατÝγραψε ο Celebi (kar or
οποßεò εκδüθηκαν σε Β τüμουò στην
Κωνστανιτνουπολη το 1Β96-1900) αποτελοýν
μτα πολυιιμη σιο εßδοò τουò τστορτκη
μαρτυρßα, μτα Kar ο συντακτηò τουò
περιγρÜφει ιιò ενιυπþοειò ιου απü ιη σκοπτÜ
üxr ενüò επισκÝπιη απü την Εσπερßα, αλλÜ
αυü εκεßνην ενüò «αναιολßιη», ο οποτοò
θρßσκειατ οιωσδηποιε πληστÝσιερα στη
νοοιροπßα των «ραγτÜδων». ΜοναδτκÝò εßνατ
Ýιοτ or μαριυριεò ιου μüνου αυτου Τοýρκου
ΠερτηΥητη Που ΥνωρτΖουμε Yra ιην
καδημερτνß ΖωÞ ιων καιοßκων τηò ΜÜνηò,
τηò ΤσακωντÜò, καθþò κατ εκεßνων τηò ΝΔ
Πελοποννησου. απü ιην οποßα πÝρασε στο
γυρισμü του yra ιην Κωνσιανιτνουπολη.
Or ιτολεμικÝò συρρÜξειò μειαξυ Τοýρκων kar
Βενετþν στην Πελοπüννησο θα αποιελÝσουν
ιην προýηüΒεση yra την εμφÜντοη ενüò νòου
γραμμαιετακου εßδουò, το οποßο θα
αναπτυχδεß κατÜ τουò επüμενουò ατþνεò
αΚομη Περτοσοιερο σια μειωΠα των
ευρωπαßκþν πολÝμων. Πρüκετιατ yra ιτò
πολεμτκÝò ιερτγραφÝò, μεταξý των οποßων
την αδταμφτσθητητα πρþιη δÝση καιÝχετ η
<<Ιστορικý αφýγηση γη τν πüλεμο τηò
Βενετßαò στο ΛεΒÜντε» που εκδüθηκε στην
Παρμα το 16θ1. ΣυντÜκτηò ιου δεν εßνατ
Üλλοò απü τον Α. Locateli, προσωπτκü
γραμμαιÝα του Ενειου αρχτσιρατηγου Φ.
Mopozivr. Αλλα και or πολεμτκÝò
εΠτΧετρησετò Yra ιην θΠαναΚτηοη ιηò
ΠελοποννÞσου απü ιουò Οδωμανουò ιο Ι715
θα καιαγραφουν με κÜθε λεπιομÝρετα απü
δυο αυιüπτεò μÜρτυρεò που συνüδευαν ττò
ιουρκτκÝò δυνÜμειò. Ο πρþτοò εivar ο
ΓÜλλοò πρüξενοò σιην Τουρκßα, ο Benjamin
Brue (ιο Ýργο ιου με ιßτλο «Ημερολüγο τηò
εκσtρατεlαò, tην οΠοlα ΠραγματοΠοlησε ο
1νΙεγαò ΒεΖßρηò Αλß ΠασÜò το 1715 γ]α την
κατÜκτηση του Μωρεα» εκδüθηκε ιο 1Β70
στο Παρßσι) kar ο δευτεροò Ýναò Φαναριþτηò,
ο Κωνοιανιßνοò Δτοτκητηò, Και ια δυο αυτÜ
Ýργα περιÝχουν πληροφορßεò πολýιιμεò γτα
ιην καδημερινη Ζωη των καιοßκων ιηò
Πελοποννησου.
Λ νÜμεσα στιò ταξιδιωττκÝò περτγραφÝò
και σια συναφη γεωγραφτκοý
Α
/ l περτεχομÝνου Ýργα που εßδαν ιο φωò
κατÜ ιη δτÜρκετα τηò Βενειοκρατlαò, μτα
ιδιαßιερη μνεßα αξßΖει στο Ýργο του
Μελετßου. εξÜρχου τηò ενετοκρατουμενηò
Πελοποννηοου το Ι701 kar, κατüπτη
μηιροπολßιη Αθηνþν. « Γεωγραφßα παλαιÜ
και νÝα, συλλεχθεßσα εκ διαφüρων
συγγραφÝων παλαιþν και νÝων» εßνατ ο
ιßτλοò ιου Ýργου του, η πρþιη Ýκδοση ιου
orroiou Ýγινε στη Βενετßα ιο 172Β,
Φαß6αν Μαλιγκοtýηò
πQ

αγÜπη ιου ιαξτδτοý.., στο Üγνωστο, στον Üγνωσιο κüσμο Kar η περτπÝτεια, που
ωθοýντατ απü το Ýνσιτκτο τηò φυγηò απü τα ουνηθτομÝνα, παρουστÜΖειατ με δýο κυρτθò
μορφÝò: ωò δßψα yra γνþσετò και Ýρευνα Kar ωò δßψα για κÝρδοò.
Η πρþτη ακüρεοτη δßψα χαρακιηρτΖε σχεδüν üλουò τουò αρχαßουò περτηγητÝò: Θαλη,
Σüλωνα, Δημüκρττο, ΠλÜιωνα κ.λπ., που περτηγοýνιαν ιον τüιε κüσμο yra να «μÜθουν
και να μÜθουν απü ιουò σπουδαγμÝνουò», καιÜ πþò λÝει ο ΚαΒÜφηò οιην 1θακη του.
ΑυιÞ εßναι η ανιδιοτεληò θεωρßα-γνωση. το «8εωρjηò εßνεκει»ι που αποιυπþνει ο
Ηρüδοτοò (I.30) σιο γνωσιü δτÜλογο Σüλωνα-Κροßσου. ΞÝνε -εßπε ο μονÜρχηò Üκουοα
πωò Ζο,Δ,λην γην επεληλυOαò (Ýκανεò μεγÜλεò περτηγßσετò) απü αγÜπη yra τη γνþση
Kar yra ιην επτοτημη («ωò φιλοσοφεωτη») Ýνεκα θεωρßαò <<θεωρßηò εßνεκειη», γτα να
θεωρησετò, να παρατηρησειò Kar να μελειßσετò. [,ι<Mra kar η Φιλοσοφßα στη γεντκüτητÜ
ιηò Ýwοια εßνατ αντδτοιελßò 1.νþση, θεωρßα kar θεωρηιτκη ανÜγκη» (βλ. Χ.
Θεοδωρßδη, Εισαγωγη στη Φιλοσοφßα, σ.2º)]
Ο Δημüκρτιοò λ.χ., yra να τκανοποτÞσει αυιη ιη δßψα yra μÜθηοη, üταν κληρονüμησε
απü την παιρτκη ιου περτουσßα εκαιü τÜλαντα μετρητÜ, νοßκταοε Ýνα καρÜθτ yra να
επτοκεφθεß ιη Μßληιο κα1 την Εφεοο, ιην Αßγυπιο kar αργüιερα την Arθroπia, ακüμη
ιη μακρτνη Ινδßα kar ιην Περσßα.
Η δßψα yra γνþοειò kar η δßψα yra κÝρδοò χαρακιηρßΖουν τουò νεüτερουò περτηγηιÝò.
Ο Αγγλοò Charles Robert Oockerell φιÜνετ στην ΕλλÜδα ιην Üνοτξη του 1Β10 με
ακüρεστη δßψα για κÝρδοò, yra να συναντÞσετ οκτþ υποκεßμενα που απÜριιΖαν
ουμμορßα αρχατοκαπßλων.
Στüχοò τηò σπεßραò Þταν or αρχατολογτκοß χþροτ τηò Αßγτναò, τηò Ολυμπßαò rιar τηò
Φτγαλεßαò.
Τον Απρßλτο ιου 1Β11 ο Cockerell με ιο ΒτρτεμΒÝργτο ΖωγρÜφο Linckh, ιο Γερμανü
Βαρüνο ΖωγρÜφο kar αρχτιÝκτονα Haller νοη Hallerstein kar τον John Eoster
Üρχτσαν λαδρανασκαφÝò σιο ναü τηò Αφαßαò οιην Aiyrva. Τη δεýιερη κτüλαò μÝρα
ανακÜλυψαν ια πρþια γλυπιÜ ιων αειωμÜτων του ναοý.
«Καθþò δουλεýαμε στην εσωιερτκÞ σιοÜ, Ýναò απü ιουò εργÜτεò χιýπησε τον καομÜ του
ττÜνω ο' Ýνα μÜρμαρο. Το αναποδογυρισε kar θρÝΒηκε μπροοτÜ σιην κεφαλη ενüò
πολεμτσιη. Σε λßγο φανερþθηκε Üλλο κεφÜλτ kar Üλλα μÝλη. ΤελτκÜ θρÝθηκαν κÜιω
απü ια γκρεμτομÝνα αετþμαια 16 αγαλμαια kar 13 μÝλη, üπλα κ.λπ.» (Κ. Στμüπουλου,
ΕÝνοι ταξιδιþτεò στην Ελλαδα 1Β10-1Β21, ι. Γ2, σ. 134).
Γτα ια γλυπτÜ αυια γρÜφετ με οδυνη ο Λüγιοò Ερμηò τηò ΒτÝwηò (θλ. τεýχοò
ΦεΒρουαρßου 1Β12).
Ο Cockerell τüιε ηιαν 22 ειþν. Αργüτερα εξελßχθηκε σε δταπρεπß αρχτιÝκιονα. Εγτνε
καθηγητηò (!) και ακαδημαßκüò (!), γρÜφετ η ΠÜυυροò-Δαροýò-ΜπρτιÜwτκα,
αποοτωπþνιαò επτμελþò την εγκλημαιτκÞ νεαντκÞ δρÜση ιου ßδιου kar ιηò ολÝθρταò
yra ιην Ελλαδα οπεßραò ιου.
Τα κßνηιρα Üλλων υερτηγηιþγ üυωò του ΙÜκωβου Ντ' ΕσιουρμÝλ (Joseph D'
Estourmel). εßναι περισσüτερο ευγενικÜ: «Σ'αυτÞ τη γη -γρÜφετ χαρακτηρτσττκÜ-
υπηρξαν or Σüλων kar ΣωκρÜιηò, yra τουò οποßουò ιüσοτ παθτÜΖονται στην πατρßδα
μαò».

Νßκοò ΒαρδιÜμπασηò
ΙΒΙO-ΙΒΙ7
TouCR Cοι,κικειι
αιιιß ιιι Ýργο τιιυ Saιr-ιue Ι Ρò;η,s ò6.Χ...;l,
5ßιιιιßειη Ειιτιιlιε αιιd ιIle Lòτ,ιιιιt. ]t]10-18Ι7 Thc
JοιιτηαΙ ο/-C-. R CοιΙιετò//,
,,\οτ,δßιιι-ΝÝα Υßιρκ ιl-ΒομΒÜη Ι 9Ο
ýργοò - Ολυμπßα - Ανδρßτοατνα
Επχοýρτοò Απüλλων
Ο Πυργοò Sρßοκειατ ακρτθþò πÜνω απü τουò
θαλιουò που υπÜρχουν δßπλα απü τον Αλφετü kar,
üπωò προκýπτετ απü τη μειÝπειια ταλαιπωρßα μαò,
υπηρχε πολυ νερü τπι εποχη αυτη. Παραγγεßλαμε
Üλογα κατ, σιο μεταξυ, μπηκαμε σιο οπßτι ενüò η-
λτκτωμÝνου Ελληνα, πρüκρτιου οτην περτοχß. Εß-
χα ιüοο πολυ αηδτÜοετ με το λουσιραρτσμÝνο πολτ-
ττσμü ιων Ζακυνθτνþν Kar βαρεθεß με την επιιη-
δειιμÝνη ουμπερτφορÜ ιων αξτωμαιτκþν τηò φρου-
ρÜò που Βρτοκüιαν εκεß, þοτε Ýδτνα συγχαρηιηρτα
σιον εαυιü μου που επÝσιρεψα σιη Sαρθαρüιητα
ιου ΜορτÜ, þσπου ο θαυμαομοò μου γτ'αυτüν πÝ-
ρασε μεγÜλη δοκτμαοßα. Ο ηλτκτωμÝνοò Ελληναò,
στο σΠΙτΙ ιου οΠοΙου Περιμεναμε, ανυΠομονουοε να
μαò ξεφοριωδεß kar yra να το καιαφÝρετ με δταSε-
βαßωνε üιτ η ΜτρÜκα, η Ολυμτιßα, θρτσκüιαν μüνον
2,5 þρεò μακρτÜ, δηλαδη περßπου 7,5
χλμ,). Τα Üλογα καθυοιÝρησαν
πολý να φιÜσουν,
επετδη ο χþροò üπου θρßοκονιαι. περιβαλλüιαν α-
Iιaι,c/ò ßη πü θÜλτουò kar or Üνδρεò Ýπρεπε r,a δταοχßσιιυν
μταν απüσταση περπατþνιαò μÝοα οιουò ΒÜλιουò,
με το νερü μÝχρτ τα γüνατα, yra \,α τα πÜρουν, Ο
3 ΧÜλερ' kar εγþ χÜοαμε την υπομο\,η μαò ι<ar απο-
φασßσαμε να πÜμε με ια πüδτα, μιαò Kar η απüοτα-
ση ηιαν ιüσο μτκρη, Ομωò αποδεlχτηκε üιτ ηιαν 7
þρεò ανιß για 2,5, kar καιÜ ιο οουρουπο φιÜοαμε
- κατÜκοποτ οε Ýνα ΒÜλτο που χρεταστηκαμε πολλη
τυχη yra να ιον δταοχßοουμε μÝσα σε απüλυιο σκο-
τüδι και να φτÜσουμΓ ιελτκÜ οιον προοριομü μαò c-
πετια απü Β þρεò ανιß yra 2,5.
Ηταν δυο μειÜ τα μεσÜνυχτα üταν. εξουθενωμÝ-
νοι και με ιον εξοτιλισμü μαò μουοκεμÝνο. φτÜοα-
με στη ΜτρÜκα, Καιευθυν8ηκαμε σε Ýναν πυργο
σιον οποßο Ζουοε Ýναò Αλθανοò αγÜò. Η εßοοδοò
Βρτσκüταν σιο τÝλοò μιαò οκÜλαò που ανÝβατνε α-
πü το πλατ ιου σπιιτου kar καιÝληγε οε Ýνα εßδοò
μκρηò γεφυραò που οδηγουσε οιην πüρτα, σιον
πρþιο üροφο. Ν,Ιπηκαμε μÝσα, ανεΒηκαμε αλλεò
δυο μτκρüτερεò οκÜλεò και θρεθηκαμε σε Ýνα χþ-
ρο üπου Βρηκαμε δυο Α.\βανουò. που μαò υποδÝ-
χιηκαν ευγενικÜ. Οταν τουò ειπαμε ποοο κουρα-
σμÝνοτ ημαοιαν, μαò προοφερατ, παξιμÜδτα. Εκιüò
απ' αυιÜ υπßρχε λßγο ξερο ψιομß kar ΒÝβατα ουτε
κουβÝνια yra καφÝ η φαγητü που θα μαò αναΖωο-
μßλια (12
γονουσε. Ειοτ χωρßò να φÜμε ιτποτα ξαπλþσαμε
Κα1 ΚοτμηθηΚαμε.
 Y:opsouv λιγα οραια ερεßπτα ιηò πÜλατ ποιÝ Ýν- με yra να Βρουμε, üπωò προανÝφερα, ολουò τουò 0 ρουò του
:.,ò:ò Ο_\υμπßαò kar δεν μπüρεσα να δτακρßνω ου- εργÜτεò να τεμπελτÜΖουν. Αυτü που καιαφÝραμε με Αλφειοý üπωò
,\-\¼ò
_: σταδßου η θεÜτρου. Η επτκραιοýοα Üποψm ττò ανασΚαφεò μαò ηταν να μειρηοουμε τουò κτονεò φαßνετOι απü τη
::-,¼ι οιι πολλÜ απü ια κτßρτα Ýχουν δαφιεß απü ττò του ναοý, δταμÝτρου 2,13 μ. Βρηκαμε επßσηò κÜ- θÝση μιαò
Αλφετου σε θÜθοò 2,5 ,5 μÝιρων,
]_--ι--χf\ιýοθlò του ποτουò προσαριημÝνουò κßονεò kar κομμÜττα απü ερειπωμÝνηò
:<ß: η μτκρη μαò Ýρευνα Ýχει τον ßδιο υροσαναιολτ- μÜρμαρο απü ιο εσωτερτκü του ναου, που υυοθÝιω εκκλησßαò.
_-μο. Σκαψαμε σιο χþρο του ναου αλλÜ χωρßò κα- üττ Þιαν ολüκληρο μαρμÜρτνο, ενþ ια κομμÜττα υου Χαλκογραφßα,
,.-Ξ\-α σχÝδιο Ρ. Dειυßηt,
ουοιαοττκü αποιÝλεσμα. Mra ιÝτοτα εργασßα προÝρχονταν αυü ιο δÜπεδο εßχαν δτÜφορα χρþ-
απü ορχικü σχÝδιο
;{]π¼τòπ, να εßνατ πολý πÜνω απü ιτò δυναιüιητÝò ματα. Η ιÝτρα που χρηστμοποτοýνιαν Þταν τραχιÜ.
Th, Allason, χÜραξη
μαò. Οταν ßμασταν στην Aiyrva εßχαμε κÜποτο πρü- φυαγμÝνη εξ ολοκληρου απü μτκρÜ κοχýλτα kar
l. Pye (ΓεwÜδειοò
Β_\ημα με τουò Ελληνεò εργÜτεò, αλλÜ εδþ με ιουò καλυμμÝνη με Ýνα καιÜλευκο kar λεπιü σιην υφη
ΒιβλιοθÞκη, ΑθÞνα)
Τουρκουò τα πρÜγματα εßνατ πολý χετρüιερα. Απαß- γýψο. ΑυτÝò εßναι üλεò οτ πληρο-
ττυαι- 2,5 γρüσια την ημÝρα κατ' Üιομο αντß yra 1 φορßεò που αυοκομßσαμε yra
,φοσι. χωρßò να Ýχουν τα κατÜλληλα εργαλεßα. Το
μτα αρκετÜ μεγÜλη δαπÜνη.
\ωμα ηιαν οκληρü kar üταν επτιÝλουò κατÜφεραν Απü τη ΜιρÜκα πηγαμε

τοπßο
ια ιο σκÜψουν δεν εßχαν ια καιÜλληλα φτυÜρτα. τππεýονταò ανÜμεσα σε Ý-
Οταν το χþμα, που ÝΒγαΖαν σκÜθονιαò κατ που να φαντασττκü a
Βρτοκüιαν καιÜ μßκοò ιηò ιÜφρου, Ýπεφτε υÜλι μÝ- στην Ανδρßισατνα, Ýνα
οα στο σΚαμμενο μεροò, ΧρηστμοΠοτουσαν τα xεpra ΥοητευττΚο Χωρτο οε
τουò οαν φιυÜρτα yra να το θγÜλουν. Η üλη καιÜ-
οιαοη Þιαν γελοßα. Το χετρüιερο απ' üλα Þιαν üττ
μια πολυ )
οιαν γυρßΖαμε ιιò πλÜιεò μαò Ýσιω yra μτα σιιγμη,
η δεν Ýκαναν τßποια Þ Ýφευγαν. Αυτü συνÝβη ü-
ταν τουò αφησαμε yra να δτασχßσουμε το ποτÜ-
μτ και να Βρουμε Ýνα οημεßο απü το οποßο θα
εßχαμε καλυτερη θÝα τηò περτοχßò. ΠερÜσαμε
απÝνανττ με μτα υοταμßστα θÜρκα, που ο ß-
διοò ο αγÜò Ýφερε απü ιο χωρτü τηò απÝνα- ,,:
νττ üχθηò. Η θÝα απü εκεßνο το σημεßο
ηταν απογοηιευιτκÞ Kar επτοιρÝψα- ,-{:ß
Στοιττ Mopιn
Ερεßπιο του υσοý
του Απüλλωνοò üμορφη κατ ρομανττκÞ τοποθεσßα, kar το επüμενο
σπò Βüσσεò τηò πρωß ειοτμασιηκαμε yra το ναü σττò ΒÜσσεò η ιτò
Αρκαδßαò. «σιηλεò», üπωò τον ονομÜΖουν οτ νιüπτοτ. Πριν ξε-
Χσλκογροφßο, κτνßσουμε üμωò or προýχοντεò τηò Ανδρßτσατναò
η(Ýδιο ΙÞl. εισÝβαλαν kar αφοý ανακÜιεψαιτ üλεò ττò απο-
Haygailh, χüραξη σκευÝò μαò Kar εξÝιαοαν kar ρþιησαν την ιτμß ιων
Gh. Turπer üπλων μαò, προσπÜθησαν να μαò τρομοκραιησουν
(Γεννüδειοò
με ιρομòικττκÝò τστορßεò κατ κÜποτον Μτιαροýλη,
ΒιβλιοθÞκη). καπειÜντο μταò ομÜδαò κλεφιþν που σýχναΖαν
Στη μÝση, ο νοüò
οτην περτοχß των «σιηλþν». Μαò εκλτπαροýσαν
του Επικοýριου
να επτστρÝψουμε αυθημερüν και να πÜρουμε μαΖß
. Απüλλωνοò.
μαò φρουρÜ. Σε ü,ττ αφορÜ ιο πρþτο αρνηθηκαμε
ΣχÝδιο G.R.
καιηγορημαιτκÜ. Γτα ιο δεýιερο σκεφτßκαμε üττ αν
Cockerell
η φρουρÜ αποτελοýνιστ απü Ελληνεò kar or κλÝ-
φιεò ηιωτ Τοýρκοτ, or πρþτοτ δεν θα μποροýσαν να
ανττμειωπßσουν ιουò δεýτερουò kar Ýιστ αποφασß-
σαμε να δτακτνδυνÝψουμε. Ομωò ακολουθησαμε τη
συμΒουλη τουò Kar πηραμε μαΖß μαò δυο Üντρεò
τηò περτοχηò που γνþρτΖαν δτÜφορα πρüσωπα kar
θα μποροýσαν σr χρεταΖüιωτ να λεττουργησουν ωò
μεσολο.ΒητÝò, γταιß μαò δταβεΒαßωσστ üττ δεν Þταν
μüνο or συστηματτκοß κλÝφτεò που λÞστευαν, αλλÜ
üλοτ or κÜιοτκοτ ιων γýρω χωρτþν εivar περτσια-
Υπüρχουν ßßγο οροτü ερεßπιο τηò πüηοι
ποτÝ Ýνδοξηò Οf,υμπßοò κοι δεν μπüρεσα
νο διοκρßνω οýτ€ ßχνοò στοδßου
Β
στακοß ληστÝò.
Ο γενßτσαροò ΙνΙοιιÜ-
μα που μαò συνüδευε δεν ß- :}μ
ταν πολý εν8ουστασμÝνοò με την τδÝα
να Ζει σια θουνÜ kar Ýκανε ü,ττ μποροýοε να μαò
μεταπεßσετ. Παρ' üλ' αυτÜ κλεßσαμε τα αυττÜ μαò σε
üλεò τιò αντφρησετò kar ξεκινßσαμε. Ο προορτσμüò
μαò Βρτσκüιαν σε υψüμετρο rrar yra να φτÜσουμε α-
νηφορßσαμε συνεχþò για 2,5 þρεò,
ivar αδýναιο να δþσουμε Ýσιω kar μτα τδÝα
τηò ρομανττκηò ομορφτÜò ιου τοπßου του να-
οý. Βρßσκετατ οτη ρÜχη ενüò υψþμαιοò
που δεσπüΖετ ανÜμεσα σια εmθλητχÜ Üγο-
να βουνÜ r<ar μτα εκτειαμÝνη πεδτÜδα κÜ-
τω απü αυτÜ, Το Ýδαφοò εßνατ θραχιßδεò με ελÜχτ-
οιη βλÜσιηση κατ λßγουò ελατüπρτνουò (λτüπουρνα)
καιÜ ιüπουò. Η θÝα περτλαμβÜνετ την Ιθþμη, το τε-
λευταßο οχυρü των Μεσσηνßων κατÜ ιηò ΣπÜρτηò
προò τα νοιιοδυιτκÜ, ιην Αρκαδßα με ιουò πολλουò
λüφουò τηò σια αναιολτκÜ και την οροοετρÜ ιου
ΤαýγÝιου, με τη θÜλασσα στο ΒÜθοò οια νüττα.
Ο ΧÜλερ ανÝλαβε ιην υποχρÝωση που του ανÝ-
θεσα, να φιýξει 4 σχÝδτα γτα Αγγλουò ταξτδτþιεò.
Εκανα kr εγþ μερικÜ δτκÜ μου kar κÜναμε μετρη-
σετò Kar μειακτνßσαμε μερτκÝò πÝτρεò yra το σκο-
πü αυιü, δταδκασßα που Þταν χρονοθüρα. ΠερÜσα-
με συνολικÜ 10 μÝρεò εκεß, αποκλετσιικÜ με qrvi
kar θοýιυρο, το μüνο καλü θοýιυρο που δοκßμασα
αυü ιüτε που Ýφυγα απü ιην Αγγλßα, που μαò το

πουλησαν kÜrroror
Αλβανοß βοσκοß υου
Ζουοαν εκεß κονιÜ. Τα Βρα-
δra συνηθßΖαμε να καθüμαστε και να
καπνßΖουμε γυρω απü ιη φωττÜ, ουΖητþνταò με
ιουò Sοσκουò μÝχρτ να πÜμε για υπνο, οπüτε μπαß-
ναμε οττò οκηνÝò μαò, που μπορεß να μην ηταν πο-
λυ Üνετεò. μαò προστÜιευαν üμωò απü ιον κατρü
Kar ιουò λυκουò. Γταιß υπßρχαν üνιωò λυκοτ kar Ý-
ναò απ'αυτοýò Ýκανε κομμÜττα Ýνα πρüΒαιο πολý
κοντÜ μαò, Σιηοαμε ιη οκηνη μαò κÜιω απü ιη βü-
ρετα μειüπη. Την επüμενη μÝρα μετÜ την Üφτξη
μαò, την 25η του μηνα, Ýναò απü τουò προυχοντεò
τηò Ανδρßισατναò ηρθε Kar μαò παρακÜλεοε να
σταματηοουμε ιο οκÜψτμο και τη μετακßνηοη ο-
γκüλτθων, γταιß αυτü 0α Ýφερνε κακü στην πüλη.
Αυτü ηιαν κÜιτ παρüμοτο με αυιü που συνÝβη στην
Aiyrva.' Δεν ξεκαθαρτσε ιτ κακü εννοουσε, αλλÜ
ρωτουσε ποιοι ημασταν. Απανιησαμε üιτ εßχαμε Ü-
δεια (φιρμÜντ) και δεν ηταν ευγεντκü, ωò εκ ιου-
ιου, να ρωτÜετ πoror εßμαστε kar üττ δεν επρüκεττο
να πÜρουμε μαΖß μαò ιουò κßονεò. Οταν Üκουοε yra
το φτρμÜν1, εßπε üττ θα Ýκανε ü,ττ μπορουοε yra να
μαò Βοηθηοετ. Παρ' üλ' αυιÜ, φαßνετατ üιτ εßχε δþ-
οετ ενιολÝò στον οδηγü μαò να μη σκÜΒουμε, γτατß
or θοσκοß που εßχαμε προολÜΒετ εξακολουθοýσαν
ι-α -\Ýι,ε üττ φοΒουνιατ kar τελτκÜ Ýφυγαν, ενþ Ýναò
απ' αυτουò Ý_\εγε üττ η δουλειÜ αυτη του ηταν απε-
χθηò. 1εν ηια\: και μεγαλη απþλετα γταιι ηιαν τü-
ιω òπ¼ητοι ιDοιε ημου\- υποχρεωμενοò να ετματ ΠÜ-
Ερεßπιο του νοοý
ντα μαΖß τουò Kar να δουλευω μαΖß ιουò. Eokrσa ιο του Απüλλωνοò
χÝρτ μου κÜνονταò ü,ττ Ýπρευε να κÜνουν αυιοß κατ οτιò ΒÜσσεò τηò
κουρÜοιηκα υπερΒολτκÜ. Ανιαμεßφθηκα κÜνονιαò Αρκοδßοò.
μερικÝò σημανιτκÝò μειρησετò. Λιθογροφßο του
Ρßχνονιαò μτα μαιτÜ Βρηκα δυο πολυ üμορφα α- Α. Joly, σΧÝδΙ0
νÜγλυφα (πρüστυπα) κÜιω απü μερτκÝò πÝιρεò που W. HaYgarth
φρüνττσα να κρýψω αμÝσωò. (ΓεννÜδεΙΟò
Σ' σημεßο μεσολαΒεß δηγηση του υιοý
αυτü το ΒΙβλΙΟθÞΚη)
Χμουελ ΠÝπιò Κüκερελ (SamueL Pepys Cocke-
re11):
Το περτσιαιτκü αυτü περτγρÜφετατ με πολλÝò λε-
πτομÝρειεò απü ιον ΣιÜκελμπεργκ'σιον πρüλογο
του βτβλßου του. Το εοωτερτκü του ναου ηταν μτα
μÜΖα πεσμÝνων ογκüλιθων. Σιο δτÜστημα που ο
ΧÜλερ kar ο Κüκερελ με ιουò εργÜιεò σκαρφÜλω-
ναν πανω στα ερεßπτα yra να κανουν ττò μειρησετò
τουò, μτα αλεπου, που εj.χε κÜνετ τη φωλτÜ τηò α-
νÜμεσα σιτò πÝιρεò, ενοχλημÝνη απü τον ασυνÞθι-
οτο θüρυθο, πετÜχιηκε kar Üρχτοε να τρÝχετ. Δεν
εßνατ kar πολý ευχÜρτοιο να σÝρνεοατ ανÜμεσα σε
τüσο ανασφαλεßò kar δυοκολο να μετακινηθουν
οωροýò απü πÝιρεò με ιην πτθανüιηια να Βρεθεß
Üλλη μτα αλεπου στο SÜθοò. ΑλλÜ ο Κüκερελ ιο )
Στην Θfrυμπßο οι Τοýρκοι Εργüτ€ò,
μüηιò τουò γυΡßζqμε τιò πßΙüτ€ò μοò,
η δεγ Ýκανον τßποτα η εφευγον
9
Στοπ Mopιn
Βοσκοποýλα τηò
Αρκαδßαò.
Χαλκογραφßο,
η(Ýδιο
Stackelberg,
χÜραξη Α. Testa.
Στη μÝση, γενικÞ
Üποψη βüρεια του
γαοý του
Απüλλωνοò οτιò
ΒÜσσεò.
Λιθογραφßο
Jacoθet, σχÝδιο
Stackelberg
δτακτνδýνεψε να σκυψει οτουò σωρουò απü τα ε-
ρεßπτα üπου εßχε η αλεποý τη φωλτÜ τηò kar μπü-
ρεσε να δτακρßνετ, με ιο φωò που πÝρναγε ανÜμεσα
απü ττò πÝιρεò, Ýνα ωτÜγλυφο. Εχω ακοýσετ την τ-
σιορßα αυιß απü ιον ßδιο. Ο ΣτÜκελμπεργκ λÝετ ε-
υτπλÝον üιτ ιο συγκεκρτμÝνο ανÜγλυφο ηταν αυτü
με ιον αρτθμü 530 που Βρßσκειατ στα μÜρμαρα τηò
Φτγαλεßαò στο Βρειαντκü Μουσεßοη kar απλοßκÜ
προσθÝτετ «υραγματτκÜ μπορεß κÜποτοò να ψηλα-
φßσετ πÜνω σιο μÜρμαρο ττò ΖημτÝò που Ýκανε η α-
λεποý με τα νυχια τηò». ΚατÜφερε να κÜνετ Ýνα
πρüχετρο σχÝδτο ιηò πλÜκαò και ιην ξανασκÝπασε
προοεκττκÜ. Απü τη θÝση στην οποßα Βρτσκüιαν, Ý-
θγατνε το συμπÝρασμα üττ ολüκληρη η Ζωφüροò
πτδανüν να θρτσκüιαν κÜιω απü τα ερεßπτα.
Η αφηγηση περνÜ ξανÜ στον ºσ.Ρ. Κüκερελ
(πατερα):
Νωρßò κÜποιο πρωß μερτκοß Ýνοπλοτ θοσκοß ηρ-
θαν kar Ýψαχναν yra Ýνα χαμÝνο πρüΒατο. ΤελτκÜ
ιο Βρηκαν νεκρü üχτ μακρτÜ απü ιη σκηνη μαò,
κομμαιταομÝνο απü λýκο, üπωò προανÝφερα. Mra
Kuprakn εßδαμε μερτκουò πολý χαρακτηρτσιτκοýò
ιýπουò ΑρκÜδων θοσκþν. ΠερτφÝρονιαν με υφοò
Το μüνο κοΑü Βοýτυρο που δοκßμοσο οπü
τüτ€ που Ýφυγο οπü την Ayyf,ia μüò το
ποýßΙησθν ΑfrΒανοß Βοσκοß στιò Βüσσ€ò
10
αυστηρü, με το üπλο κρεμασμÝνο στον þμο κατ μτα
πτστüλα σιη μÝοη. Φαßνονταν πρωιüγονοτ kar Üγρτ-
or -κατ Þταν πραγματτκÜ Ýιοτ- αλλÜ üσο Üypror kar
να εivar δτατηροýν ακüμη τα ονüματα που στην
ποßηση Ýχουν συνδεθεß με αυτü που θεωρεßιατ ετ-
δυλλτακü kar ετρηντκü. ΑλÝξηò Þιαν το πιο ουνη-
θτσμÝνο.
Καθþò οτ εργÜιεò μÜò εγκαιÝλετψαν, δεν εßχαμε
Üλλη επýογÞ απü το να δουλεýουμε or iδror. Κα-
θþò Βρηκαμε κατÜ ιýχη μερτκÜ üμορφα κýþττα,
εμφανßσιηκε Ýναò καθαλÜρηò, Ελληναò η Τουρ-
κοò (νιýνονιατ απαρÜλλαχτα kar εßνατ δýοκολο να
τουò ξεχωρßσετò), συνοδευüμενοò απü 4 οπλτσμÝ-
νουò ΑλΒανουò. Μαò εßττε üττ ηιαν ο τδιοκτßιηò
Kar, παρ' üλο που εßχε ευγεντκü ýφοò. μαò απαγü-
ρευσε να συνεχßσουμε το σκÜψτμο. Του Ζηιησαμε
να φÜετ μαΖß μαò, αλλÜ επετδη ηιαν ημÝρα νηστεß-
αò στην ελληντκÞ εκκλησßα αρνηθηκε. ΤελτκÜ α-
φου σιεßλαμε επτοτολÞ στην Ανδρßισατνα, Ýφυγε.
Με τüσεò ανττδρÜσετò που υπÜρχουν σττò ανα-
σκαφÝò μαò ατοθανθηκαμε üιτ 8α Þιαν πολý επτ-
κßνδυνο να συνεχßσουμε προò το παρüν, και υπο-
σχεθßκαμε να επτσιρÝψουμε τον επüμενο χρüνο με
τσχυρüτερη ομÜδα kar πτο αποφαστσμÝνοτ l<ar εφο-
δτασμÝνοτ με Üδετα yra να σκÜψουμε. Σιο μεταξý
δεν εßχαμε Üλλο να κÜνουμε παρÜ να ολοκληρþ-
σουμε τα σχÝδτα Kar ιτò μελÝιεò μαò, üσο το δυναιü
Π¼ ΥρηΥορα.
Η ανησυχßα ιου γενßτσαρου ΜοχÜμετ, απü τüττ
που Üρχτσε η καιασκÞνωση μαò, δημτουργησε αμ

φτΒολßεò για ιο θÜρροò ιου και σκεφιηκαμε να ιον
δοκτμÜσουμε. Το οχÝδιο Þιαν να χτυπßσουμε συ-
ναγερμü κατÜ τη νýχτα επετδÞ δηθεν μαò επτιÝθη-
καν κλÝφτεò, Οι ΑρκÜδεò βοσκοß πßραν μÝροò σιο
ασιεßο με μεγÜλη προθυμßα kar ιο ενßσχυσαν με α-
γωνßα. ΑμÝσωò μειÜ ιο Βραδτνü ακοýσιηκε μτα
κραυγß απü ιο βουνü üιτ μαò πλησßαΖαν λησιÝò.
Πεταχτηκαμε üλοτ σαν ελατηρτα kar προσποτηOη-
καμε üττ υÜμε προò το λüφο. Ο γενßισαροò καιÜ-
πληκτοò μαò ακολουθησε, οπüτε προιεßναμε üττ θα
Ýπρεπε να πÜετ μüνοò του. ΒÝβαια δεν ιο Ýκανε
προσποτοýμενοò üιτ ηιωτ Üρρωστοò και ανττπρüτει-
νε εκλτπαρþνταò να πηγαßναμε στην Ανδρßισατνα.
Ανδρßτσοτνα, Καρýτατνα, Μεγολüπολη,
ΚαλαμÜτα
Φýγαμε απü ττò «στηλεò» kar καιηφορßσαμε προò
Ανδρßτσατνα απü πro σýτ,τομο δρüμο. Οταν πηγαß-
ναμε σιιò «σιηλεò» or οδηγοß, yra να μαò χρεþσουν
περτσοüτερο, μαò εßχαν πÜετ απü μακρυιερο δρüμο.
Ανδρßισατνα δεν εßχε μüνο üμορφη θÝση.
Οι Üνθρωποι που Ζουν εκεß εßνατ γοητευ-
ιτκοß. Ολοτ Ýψοχναν ιρüπο να ιραθßξουν
ιην προσοχη ιων ξÝνων. Τα κορßιστα
-kar μερτκÜ απü αυτÜ ηταν πολý üμορφα-
μαò Ýφεραγ ωò δþρο, κÜποτο φροýτο, αχλÜδτα η
συκα κòιι ιο Ýκαναν με πολλß χÜρη, kar Ýτστ ε-
μ_L\ουιτσαν ιτò ωραßεò εμπεφßεò που θα φÝρναμε
πßσιο σmrr παφßδα. Η ανυσιερüΒουλη ευγÝνετα εß-
ιτι οποιχρßο πολý ασυνÞθισιο yra ιο χαρακτßρα
Βοσκüò τηò
Αρκαδßαò.
Χαλκογραφßο,
σχÝδ¼
Stackelbelg,
χÜραξη Α. Tesia
ιου Ελληνα kar yr' αυιü ντþσαμε μεγÜλη Ýκυλη-
ξη. ΠρÝπει δε να ομολογÞσω üττ Þταν η μüνη φο-
ρÜ που μαò συνÝΕη κÜιι τÝτοιο σιην ΕλλÜδα.
Οτ Τοýρκοτ φορολογουν αυιοýò ιουò φουκαρÜδεò
ανελÝητα. Και' αρχÜò, εßνατ υποχρεωμÝνοτ να πλη-
ρþνουν σιην κυθÝρνηση ιο 1,/4 ιηò οοδετÜò τουò.
ΜετÜ υπÜρχετ ιο χαρÜτστ ß κεφαλτκοò φüροò, που
φαßνετατ να ποτκßλλετ σε ποσοστü, kar ο ιοπτκüò
φüροò που ευýÜλλειατ απü ιηγ τοπτκÞ κυθÝρνη-
ση, που üλα μαΖß αυοιελοýν ιο Þ,λ,λο Ýνα τÝταριο.
Ετστ συνολτκÜ or φüροτ αποτελοýν ιο μτσü τηò ειη-
σταò παραγωγηò, ΦυστκÜ or Üνθρωυοτ παραποντοý-
νιατ. Με Ýχουν ρωτησετ πολλÝò φορÝò «υüιε επττÝ-
λουò θα Ýρθουν or Αγγλοτ να μαò πÜρουν απü τουò
Τουρκουò που ιρþνε ττò ψυχÝò μαò;» Kar «γταιß κα-
θυστεροýν;». Εναò Ελληναò μου εßπε üττ προσευ-
χüταν καθημερτνÜ να Ýρθουν or ΦρÜγκοτ. Kar μταò
kar μτλÜω yra το θÝμα αυιü, θα ηθελα να αναφερω
επßσηò, παρ' üιτ ετπþθηκε μερτκÝò εθδομÜδεò αρ-
γüιερα, üταν ημασταν στην Κüρτνθο, τη φρÜση ενüò
βοσκοý, üττ «προσευχοματ σιον Θεü να Ζßσω yra
να δω τον ΜορτÜ γεμÜτο με ΦρÜγκουò». Μαò προ-
ιτμουν αυü ιουò ΓÜλλουò, γτατß Ýχουν ακοýσετ απü )
ΑποντÞσομ€ σ€ προýχοντο τηò Ανδρßτσοινοò
üτι εßχομε üδειο κοι δ€ν cπρüκ€ιτο
νο ηüΡουμò μοζß μοò τουò κßονεò
11
Στοτττ ΜοΡ¶
Αλβονüò
πολεμιοτÞò, ιη ΖÜκυνθο kar αλλοý üιτ μεταχειρτΖüμαστε ιτò
εγκατεστημÝνο§ κτÞσετò μαò πro τßμτα οιü εκεßνουò.
ΟΤΟν ΜΟρΙý.Ημασιαγ 5 μÝρεò σιηγ Αγδρßτσατγα. ο Χαλερ Ý_
ΕπιχρωμαπσμÝνη φιταξε σχÝδτα ιου χωρτοý kar εγþ ολοκλßρωσα ιο
πουσßαΖε απü ιον ΜορτÜ, 8α μποροýσαμε ßσωò να
πÜρουμε [Üδεια] απü ιο βοεβüδα, ιον δτορτσμÝνο α-
πü το ΦανÜρτ, ο Φüστερ'κατ εγþ ξεκτνησαμε με τα
Üλογα να τον θρουμε. Τον θρηκαμε υπερθολτκÜ α-
Βρüφρονα, κυρτολεκιτκÜ Ýναν κοσμοπολßιη, Αν
kar το σπßιτ του και τα δýο παλý μαξιλÜρια στη
γωντÜ ενüò ερετπωμÝνου δταδρüμου στα οποßα στη-
ριΖüιαν, üταν μαò υποδÝχιηκε, δεν πρüδτδαν μεγÜ-
Ρßχνοντοò μια μοτιü Ερþκο δýο ποßý üμορφο
ονüγηυφο κüτω οπü μ€Ριι(Ýò πÝτΡεò
που φΡüντισο νο κρýψω ομÝσωò
λη ευημερßα, or τρüποτ ιου δεν φανÝρωναν Üνθρω-
πο που θα μυοροýσεò να δqιοδοκßσειò. Εßπε üιτ
λυπÞθηκε πολý που ηταν υποχρεωμÝνοò να γρÜψετ
την επτσιολÞ που λÜθαμε, με την οποßα μαò απα-
γüρευε να συνεχßσουμε ιο σκÜψτμο, αλλÜ πρüσθε-
σε üττ Þιωτ απüλυτα αναγκαßο να σιαματüσουμε kar
üττ αυιÞ η υπüθεση εßχε ληξετ. Συγχρüνωò εßπε ü-
ττ ÞλπτΖε üτι δεν ντþθαμε υροσθεΒλημÝνοι. «Ο
Βεληò», εßπε, «εßναι κατηγορημαιτκüò στο Ζßτημα
αυτü kar δεν επτιρÝπετ να δßνονιατ Üδετεò παρÜ μü-
νο απü τον ßδτο, γτατß επτμÝνετ να γνωρßΖετ üλουò
ιουò ιαξτδτþτεò που κτνοýντατ μÝσα σιο πασαλßκτ
του και να ελÝγχετ κατÜ δτασιßμαια τουò ßδτουò kar
ττò ÜδετÝò ιουò. Κατ μüνο το γεγονüò üττ επÝιρεψε
σιην ομÜδα σαò να παραμεßνετ 10 μÝρθò στη ΦτγÜ-
λετα, ανεξÜρτητα αν σκÜβατε η üχτ, Þιαν αρκειü
yra να με καιασιρÝψετ, γτατß αυτοß οι ΑλΒσrοß (δη-
λαδÞ ο Αλß πασÜò Kar or yror του) δεν δÝχονιατ
καμßα δτκατολογßα». Ειστ επτστρÝψαμε σιην Ανδρß-
τσαΙνα Χωρτò να εΧουμε πειυΧετ ΚατΙ ουσΙαστΙκο, ε-
κιüò απü το üιτ εßδαμε Ýναν ολβανοιουρκτκü γÜμο
σιη δταδρομß. Οιαν τουò συνwτßσαμε, ηιαν μεγα-
λüπρεπα νιυμÝνοτ kar κοýναγαν τα σπαθτÜ τουò.
Δεν εßδα ποιÝ μου κÜττ τüσο γραφικü. Η ομηγυρη
θρτσκüιαν σιο δρüμο yra ιο ΦστÜρτ yra να πÜρετ ιη
νυφη, Eixσr Ýνα αλβαντκü κüκκτνο kar Üσπρο λÜ-
θαρο με Ýνα μεταξÝντο μαντßλτ δεμÝνο σιην κορυ-
φη του, σημÜδτ που Ýστετλε η νýφη προò ιον αγ¼-
υημÝνο ιηò ωò υρüσκληση προò αυιüν να Ýρθετ
κατ να ιην πÜρετ. ΜετÜ ιη δυση ιου ηλßου ιην πη-
γαßνουν στο σπßιτ ιου γαμπρου πÜνω σε Üλογο, κα-
λυμμÝνη με πÝπλο,
ταν Üκουσα üττ υπηρχαν μερτκοß κßονεò
σε Ýνα παλιü κÜσιρο εκεß κονιÜ, καθþò η
περτγραφη μου ιρÜνηκε αρκετÜ ιεκμη-
ρτωμÝτm, αποιlýσισα, παρ' üλο που Ýπρε-
πε να εßματ εmφυλακττκüò γταιß or Ελλη-
νεò Ýλεγαν πολλÜ ψÝμαια, να υÜω να ιουò δω. Πτ-
θανüν να υυßρχε κÜιτ ενδιαφÝρον, γτατß ο πληρο-
φοριοδüιηò μου επÝμενε üιτ κανÝναò μιλüρδοò δεν
το εßχε επτσκεφθεß μÝχρτ τþρα. Εισι Ζþσιηκα το
σπαθß kar ιο πτστüλτ μου και περπÜιησα 2,5 þρεò
προò Ýνα λüφο Þ βουνü που λεγüταν ΣουλιανÞ.
Βρηκα μüνο λßγουò κßονεò σε κακÞ κατÜσταση, Ý-
να σημσπτκü οχυρü kar κυκλþπετα ιεßχη kar σιο
δρüμο Ýφτταξα 2 πρüχειρα σχÝδτα. Οιαν ευÝσιρεψα
ημουν πολý κουρασμÝνοò. Ο Ελληναò
ο οτκοδεσπüιηò μαò, hρθε kar δεßπνησε μαΖß
kar κλαψοýρτΖε λüγω ιου κραστοý.
ΜετÜ πηγαμε στην Καρýιατνα. Ο θοεΒüδαò
μετνε να μετνουμε μαΖτ ιου kar μαò παραΧωρησε
να δωμÜττο, καλþνταò μαò να παραγγεßλουμε
δÞποιε μαò ευχαρτστοýσε, και or υπηρÝιεò ιου θα
ιοßμαΖαν τα πÜνια kar δεν θα Ýπρεπε να π

οουμε τßποτα. «Ο ΒαστλιÜò μαò σιην Ισιαμπουλ εß-
var αρκειÜ πλοýστοò yra να φτλοξενεß ιουò φßλουò
kar συμμÜχουò Αγγλουò», εßπε. ΕιοτμαΖüμαοιαν να
θγουμε και να σχεδτÜσουμε, üταν λÜΒαμε μτα ετδο-
ποßηοη üιτ ερχüιαν ο Βοεθüδαò να μαò επτσκεφθεß.
Ο ΧÜλερ, üμωò, δεν οιαμαιοýσε yra κανÝνα λüγο,
Ο Φüσιερ πηγε τππευονταò σε Ýνα μÝροò. üπου εß-
χε ΒγÜλετ ιο σακÜκι ιου και ιου Ýπεσε Ýνα πολýιτ-
μο δαχτυλßδι, ιο οποßο τελτκÜ κατÜφερε να το Βρετ.
Ετστ ο Λιυ<υ kar εγþ, παρ' üιτ ατσθανüμουνα πολý
αδτÜθειοò εξαττßαò προSληματοò με ιη χολη μου,
αναγκασιßκαμε να δτακüψουμε yra να δεχιοýμε
ιον επισκÝπτη μαò, Ηιαν πολý ευγεντκüò kar or
φüυοτ ιου πραγματτκÜ πολý λεπτοß. Μαò εßπε üττ
θρÝ8ηκε με ιον πρεσΒευτÞ στη BrÝwn kar ιο Βε-
ρολßνο kar εßπε μερτκÝò γερμαντκÝò λÝξετò που
γοßιευσαν ιον Λτνκ. Γρηγορα παραιηρηοε üττ φατ-
νüμουν αδτÜθειοò και ιου απÜντησα üιτ ημουν χο-
_\ερικüò kar εßχα kar πονοκÝφαλο, Επετια απ' αυτü
Ýrrιασε τουò κροιÜφουò μου με το δεξß ιου χÝρτ, ενþ
ε\¼ò γεροò Τουρκοò που καθüταν κοντÜ δßπλωοε το
μτκρü του δÜχιυλο kar εßπε μερτκÝò φορÝò μτα μα-
μκη φαlση, που Üρχτοε ψτθυρτσιÜ kar ιελεßωσε
ψω\1L\τα. Υερνονtαò Προò τα μΠροò Kar Προφερο-
Η Κολαμüτο,
νταò κÜττ σαν «ΟομÜν Ονιοý». ΜειÜ με ρþτησε αν
Λιθογραφßο του
ατοδανüμουνα καλýιερα. ΕπετδÞ αν Ýλεγα üττ δεν Villeneuve, σχÝδιο
ατσδανüμουνα καλýτερα θα επαναλÜμΒανε ιην ßδτα Stackelbelg
δταδτκαοßα με κÜθε δÜκτυλο μÝχρτ να φτÜσετ στον
ανιßχετρα που, üπωò μαò εßπε, ηιαν αλÜνθασιοò
[σιο να γτατρÝψετ ιην αοθÝνετα], προτßμησα να θυ-
στÜσω ιτò αρχÝò μου και να πω üττ ημουν καλýιερα.
Μερτκοß Ελληνεò ηρθαν kar πηραν μÝροò οιη
συΖÞτηση που κÜναμε. ΠραγματτκÜ, αν κÜποτοò
δεν εßχε στο μυαλü του την κατÜσταση στην οποßα
βρßσκονιαν, δεν θα μπορουσε να ιουò ανιÝξετ, ε-
πετδÞ or τρüποτ ιουò εßνατ τüοο απεχθεßò. Παρ' üλ'
αυιÜ, καθþò φαßνειατ üιτ Ýχουν üλη ιη δυναμη εδþ
kar εκλÝγουν το δτκü ιουò κυθερνßτη και ιου προ-
σφÝρουν θοÞ8ετα, ο ΒοεΒüδαò δεν 8α ουμμετεßχε
οε οποταδÞποιε αρνηττκη κρτττκη δταιυπωνüιαν α-
υü μÝνα. )
0 §τÜκεftμιº€ργκ frε*ει Üτι ¸Φ σιJγκ€κρΝμÝνΦ
ανÜγηυφΦ mταν αυτο &}€ ¾Φν αρ§δμü
§"|ΦιJ ρaσΚ§τα} σ¾Φ ρ€τανιΚΦ ΦßJ§§ßΦ
13
Στοχ Mopιr
0ι βοσκοß τηò
Αρκοδßαò. Εργο Ο ΒοεΒüδαò συνÝχισε να εivar ευγεντκüò üπωò
του Nicolas υÜντα, αλλÜ δεν Ýφευγε απü το μυαλü μου η σκÝ-
Poussin
ψη üιτ ανυπομονοýσε να πÜρετ δþρα, kar δεν εß-
χαμε ιßποτα να του προσφÝρουμε. Το μüνο που
μπορουσα να κÜνω ηταν να του προσφερω Ýνα απü
τα κοτνÜ μτκρÜ μπρουντΖτνα αγγλτκÜ κουιτÜ με
ιην κεφαλη του βασýτÜ Γωργßου επÜνω, γεμÜιο
με κτγχüνη. Το πηρε με Ýκφραση ευχαρßσιησηò,
που δτÝκρτνα üιτ ηταν προσποτητη. Τον ευχαρτσιη-
οαμε απü καρδτÜò, δþσαμε με τρüπο κÜποτο φτλο-
δþρημα σιουò υπηρÝτεò kar υυοκλτθηκαμε με χÜ-
ρη. ΦÜνηκε να Ýχετ βÜλει στο μÜττ μτα μτνταιουρα
με την παρÜσταση μταò κυρßαò που φοροýσε ο Φü-
σιερ, εκεßνοò υποσχÝθηκε να ιου φττÜξετ Ýνα αντß-
γραφο r<ar να ιου το σιεßλετ απü την Αγγλßα, επετ-
δη δεν μποροýοε να αποχωρτστεß το πρωιüτυπο.
fuΙαò Ýδωσε καλÝò συσιαττκÝò επτσιολÝò yra Καλα-
ματα.
Φυγαμε νωρßò ιην επüμενη μÝρα. Εßχαμε Ýνα δυ-
σÜρεσιο ευετσüδτο με Ýνα κουτß με εργαλεßα που α-
νÞκε στον Φüσιερ κατ που το Ýχασε δßπλα απü Ýνα
καναυÝ που καθüταν. Ο μπουλουκμπασηò εßχε εκ-
φρÜσετ πprv το δαυμασμü του yr' αυιÜ. Σε λßγα λε-
πιÜ üταν Ýγτνε η Ýρευνα, Ýναò αξτωματτκüò ιου
μπουλοýκμπαση μπηκε μÝσα Kar Ýψαξε κονιÜ
στον καναπÝ kar θγηκε Ýξω γρηγορα. ΚÜναμε το ß-
δro πρÜγμα, Kar, ω ιου 8αυματοò, το κουιß Þιαν στη
θÝση του. Ο μπουλουκμυασηò φατνüιαν υολý ια-
ραγμÝνοò καιÜ ιον αποχατρειτσμü.
Πηραμε το δρüμο yra Γοριυνßα. Eivar περτοχη
με ΒουνÜ που ττμοýντατ απ'üλουò ιουò συγχρονουò
Ελληνεò yra ια καιορθþματα του Κολοκοτμßνη
kar Üλλων καπειαναßων που Ζοýσαν ανÜμεσα στουò

ΠρÝπει νο οναγνωΡßσουμ€ τον Πατ:σανßα οτο χÝρτ μπορÝοαμε να εντοπßσουμε

στον Βεf,Þ ποσÜ üτι κοΕüρισ€ τον Μοριü
απü τουò f,πστÝò, üπωò τον ΚοΑοκοτΡþνη
λüφουò kar δτατηροýσαν Ýνα εßδοò ανεξαρτησßαò α-
πü ιουò Τουρκουò απü τον κατρü που κατεßχαν ιον
ΜορτÜ. Or χωρτÜτεò ιραγουδουν με ενθουοτασμü τα
τραγουδτα που βασßΖονται στουò ηρωεò αυτοýò, υ-
μνþνιαò τη γεwατüτητÜ τουò kar ξεχνþνταò τιò φο-
ΒερÝò θαρθαρüτηιεò που Ýπραξαν. Οταν Þταν εδþ
ο Σμτρκ, η υπατφοò υρÝπετ να θρτοκüιαν σε μτα
κατÜσταση φüΒου και αναρχßαò, kar ü,ιτ κρτττκη
και να ασκοýμε στον ΒελÞ υαοÜ πρÝπετ να του α-
ναγνωρßσουμε üιτ καθÜρισε τον ΜορτÜ απü τουò
ληστÝò. Ο Κολοκοιρþνηò Kar or υπüλοτποτ Ýφυγαν
kar ενιÜχθηκαν σιη δýναμη του Chυτòh'στη ΖÜ-
κυνθο.
Μεßναμε λßγεò þρεò σιη Μεγαλüπολη, κατ με
τα απομετνÜρτα üλων üσα αναφÝρετ, και ετδτκüιερα
την κρηνη κοντÜ στο θÝατρο που Ýχετ νερü λßγουò
μßνεò ιο χρüνο. Στη Δυκüσουρα ια ερεßπτα εßνατ,
προò απογοηιευοη μαò, συγχρονα kar αυιÜ δεν εß-
ναι αρκετÜ. Απü τον αρχαßο ναü δεν Ýχετ απομεßνετ
απολυτωò ιßποια. Η τοποθεσßα εivar υπÝροχη, Υστε-
ρα απü 2,5 þρεò ταξßδι ανÜμεοα σια δÜση θρεθη-
καμε στο ΔερΒÝντ, ιο σýνορο ιηò Μεσσηνßαò. Με-
τÜ δτασχßοαμε τον κÜμπο ιηò Μεσσηνηò 8αυμÜΖο-
νταò υυü Βροχη τα βουνÜ, ετδτκüιερα την Ιθþμη
(Βουρκανο) kar ιο οοýρουπο φιÜσαμε οε Ýνα χωρτü
2 þρεò απü ιην ΚαλαμÜια. Δεν ξÝραμε το δρüμο
kar Þιαν ηδη πολυ αργÜ yra να πÜρουμε οδηγü.
ΑλλÜ, üπωò μαò εßπαν, ο δρüμοò ηταν ßστοò και σι}
νεχßοαμε μεò στο οκοτÜδτ. Επετια απü Ι þρα χÜσα-
με το δρüμο. Ηιαν μαυρο σκοτÜδτ, Ýθρεχε συνÝχετα
και εμεßò Βρεθηκαμε στην Üκρη ενüò ποιαμου μÝ-
σα σε Ýνα βÜλτο. ΣκÝφιηκα üιτ δεν θα Ýπρεπε να
εßχαμε προχωρησετ. Προχωροýσαμε στα τυφλÜ yra
4 þρεò, ψÜχνονιαò yra το χαμÝνο μονοπÜττ Þ οποτ-

Ι4

οδÞποιε μονοπÜιτ θα μαò οδηγοýσε σε kÜrroro κα-
ταφυγτο. Στην αρχß προσπαθÞσαμε να αφησουμε
τα ηνßα >ιαλαρÜ στο Üλογο ιου ΧÜλερ, ιο οποßο εßχε
πÜετ πρτν στην ΚαλαμÜτα, γτα να μαò οδηγησετ.
ΦÜνηκε καλß επτλογη, γτατß ιο Üλογο προχωρουοε
πρüθιητα. Ομωò ο αγωγτÜτηò ιου Üλλαξε την πο-
ρεßα kar τüτε τιαθηκαμε εντελþò. ΜετÜ Βßαò βλÝπα-
με ο Ýναò τον Üλλον. Στεßλαμε τον αγωγτÜιη να πÜ-
ετ προò Ýνα φωò που μπορÝσαμε να δτακρßνοιητε.
f\)ρτσε πßσω με φοβερÝò περτγραφÝò γτα-θοýρκουò
kar ιÜφρουò που εßχε συναντÞσετ σιο δρüμο ιου.
ΤελχÜ, αφοý σιαθßκαμε ακßνηιοτ yra κÜποτο χρο-
νιχü διÜστημα υπü καταρραχτþδη θροχη, αποφα-
σßσαμε να πÜμε προò το φωò. Προχωρßσαμε περ-
νþνταò πÜγω απü φρÜκτεò kar χαντÜκτα, μÝσα σε
Βοýρκο kar οε κολαμπüκτα ψηλüτερα απü ιο μπüτ
μαò, Ýτστ üπωò καθüμαοταν πÜνω στο Üλογο, ιελτκÜ
ματκεμÝνοτ kar εξαντλημÝττοτ φτÜσαμε σε μτα α-
ß»οικßα, üπου υπßρχαν μεριχοß Ελληνεò. Αρνß-
απιαγ üμωò να μαò οδηγηοουν σε κÜποτο σπßιτ,
yrai üπιοò εßπαν δεν ηξεραιι ττ Üνθρωποτ ßμασταν.
ΤεfuκÜ Ýτταò καλοσυνÜτοò Üνθρωποò μαò πηρε στο
σπßττ ιου Kar μαò Ýδωσε δωμÜττο, σýκα kar κοντÜκ
yra Βραδτνü. Του εκφρÜσαμε ιην ευγνωμοσýνη
μαò yra üλα üσα Ýκωτε. Ηιωτ Ýναò φτωχüò αγρüτηò
με μτα üμορφη γυναßκα Kar μια αξτολÜιρευτη κü-
ρη.
τÜσαμε οιην ΚαλαμÜια την επüμενη μÝ-
ρα, συναντþνταò στο δρüμο μαò πολλουò
Μανýτεò που Ýρχονιαν yra να αγορÜ-
σουν σýκα kar Üλλα προßüντα απü ιη
μεσσηντακß πεδτÜδα. Ηταν üλοτ οπλτ-
σμÝνοτ. Or αποσκευÝò μαò εßχαιτ φτÜσετ πολý αργÜ
ιη νýχτα. ΓΙßγαμεστον επονομαΖüμενο πρüξενο, υ-
πÜλληλο του προξενεßου τηò ΓΙÜφαò, kar στεßλαμε
τη ουσταττκÞ εmστολη του βοεβüδα τηò Καρýιατ-
ναò στο βοεβüδα τηò ΚαλαμÜιαò. Δεν την Ýιλαβε
καθüλου υπüqm του και δεν Ýκαιτε ιßποτα yra να
μαò εξυτmρετÞσετ -rιar Ýτοτ ημασιαττ μüνοτ μαò υ-
ποχρεωμÝνοτ να Βροýμε σπßττ. ΕmλÝξαμε Ýναν ε-
mβληττκü τουρκτκü πýργο που δÝοποΖε οιην πü-
λη, μ' Ýνα σÜπιο πÜτωμα που Þταν εmκßνδυνο yra-
τß θα μποροýσε να θρεθεß κανεßò απü το δεýτερο ü-
ροφο στο ισüγετο. Ο μüνοò φüποò γτα να αιιεΒοýητε
οτο δωμÜττü μαò ηταν απü μτα ξειιαρΒαλωμÝνη
σκÜλα. Τα παντΖοýρτα nτaιr δταλυμÝνα απü σφαß-
ρεò. Πprv απü λßγο κατρü εßχε γßνετ μτα μεγÜλη
σιητπλοκθ μεταξυ αυτοý του πυργου kar του φοý
λου μταò γεττοντκηò εκκλησßαò, απ' üπου μερικοß
ΜαντÜτεò, στην υπηρεσßα ενüò μεγÜλου καπετþη-
ου που λεγüτατ λ[πειιÜκιò, εß:ιαν υπερασmοτεß τον
εαυιü τουò. Η ΚαλαμÜτα φαßνειατ üττ εßνατ Ýνα oιr
νυ«Ýò πεδßο συγκροýσεων αττÜμεοαστην ομÜδα του
ν€ οò φτωχüò ογΡüτηò, μc μιο üμορφπ
γυνοßκο κοι μιο οξιοf,üτΡευτπ κüΡη,
μοò Ýδωσε δωμüτιο ι(οι φογητü
μπÝη που δτορßΖετατ απü τη Πýλη, ß μÜλλον απü
ιον ΚαπετÜν πασÜ, kar ιην ομÜδα που θÝτ\ετ να δτο-
ρßσετ δτκü τηò μυÝη. Kar Ýιστ ουνεχßΖοντατ or συ-
γιιροýσετò με ιην κÜθε ομÜδα να οχυρþνετατ σιο
δτκü τηò πυργο.
Απü τον πýργο μαò κÜναμε πστοραμτκÜ σκßτοα
τηò πüληò, αλλÜ μαò δτÝκοπταιι πολλοß επτσκÝπιεò.
ΑνÜμεσÜ τουò ητστ kar Ýναò αρθανßτηò ΜαιιτÜτηò
αξτωματουχοò απü ιη δυναμη ιου Church που θpr-
σκüιστ εδþ yra σιρατολüγηση. Συνοδευüταν απü 2
Ýνοπλουò ΜαντÜιεò kar Ýλεγε πωò εß:ο Üλλουò 20
κρυμμÝνουò στην πüλη yra πφßπτωση κτνδýνου.
Μαò ιιÜλεσε να πÜμε μαΖß του στη Μþrη μÝχρτ τουò )
Στοιl Μορη
Μονιüπσσα.
Χαλκογροφßο,
σχÝδιο
Siackelberg,
χÜροξη Α. Testa.
Στη μÝση, ο
πýργοò του ογÜ
τηò Μüνηò.
Λιθογραφßο
(ΙδιωτικÞ
συλλογÞ)
Δολουò üπου Ζουσε η οτκογÝνετÜ ιου, μτα πρüιαση
που δεχτηκαμε με χαρÜ κατ συμφωνßσαμε γτα την
Üλλη μÝρα ιο πρωß.
Τ€ßδι σm ΜÜνη-επτστlηφη οτην ΚαλαμÜτα.
Δεýτεlη ταξßδτ: ΜÜνη-ΕτÜρm-ΝεÜπολη προò
Αθτßνα
Το σýνορο ιηò ΜÜνηò φτÜνετ μÝχρτ 1 χλμ. πρτν
απü την ΚαλαμÜτα kar η συνýπαρξη των Üγριων
καιοßκων ιηò, or oπoior eivar ιüσο Üypror üσο kar or
Toupkor, μα ακüμη πτο yεwaior αυ' αυτουò, κÜνετ
τουò ιελευταßουò να εßνατ uro πρÜοτ απü ü,ττ σε Üλ-
λεò περτοχÝò τηò χþραò, δηλαδÞ σε γεντκÝò γραμ-
μÝò, γιατß σε ορτσμÝνεò περτπιωσετò μπορεß να εß-
var πολυ θiaror, ΚαιÜ τη δτÜρκετα τηò δταμονηò μαò
συνÝβη Ýνα τρομερü περτσταιτκü. Ενα ΒρÜδυ ακου-
σαμε μτα πτστολτÜ σιο σπßιτ του Αλβανου φρουρου
που στεκüταν ακρτθþò κÜιω απü ιο παρÜθυρü μαò.
Φαßνετατ üττ κÜποτο κιßνοò εßχε πυροθολÞσετ τον
αδελφü του σε καΒγÜ. Ηταν Ýνα ανατρτχιασιτκü γε-
γονüò υου συνÝβη μπροστÜ σια μÜιτα μαò. Εκιüò
αυ'αυτü το περτσταιτκü μÜò διηγηθηκαν πολλÝò
φρικτασττκÝò τστορßεò με θτατüιηιεò Μαντατþν kar
Οι κÝτοικοι τηò Μüνηò εßνοι τüσο üγΡιοι
üσο και οι ΤοýρκοI. μο οκüμπ
πιο y€woioι κοι Βßοιοι οπü ουτοýò
16
Αλθανþν υου Ýκανστ
το ατμα μου να παΥωσετ Kar
αμαυρωσαν ιτò ευΧαρτστεò ανα-
μνησειò υου εßχα απü ιη ΒüρΒαρη αυτη
ΠερτοΧη.
Νωρßò το πρωß επýιθασιýκαμε σε μτα zakuvθr-
νη φελοýκα που μαò δÜνετσαττ yra το σκοπü αυιü
Kar σε 1,5 þρα φτÜσαμε στην απÝνανττ ακτÞ, κονιÜ
στα ερεßπτα ενüò χιορτου yra το oπoro μαò εßπαν üτι
καιαστρÜφηκε και οι κÜτοτκοß του απηχθηοαν ωò
σκλÜβοτ απü πετραιÝò τηò ΜπαρμπαρτÜò. Απü ιüτε
ια χιορτÜ χτßΖονιατ μοιφιÜ απü ιην ακτη. Το χωρτü
των Δολþν, σιο οποßο πηγαßναμε, εßνατ μτα þρα
δρüμοò απü την ακιÞ.
αδελφüò του φßλου μαò Kar μερτκοß Üλ-
λοτ, üλοτ οπλτσμÝνοτ μÝχρτ ια δüνιτα, μαò
συνÜντησαν στην παραλßα kar μαò xarpÝ-
απο τη σττΥμη Που μαò αναΥνωρτ-
τΙσòtν,
οαγ με πτστολτÝò στον αÝρα. ΜετÜ πτÜσα-
με στερτÜ kar ξεκτνηοαμε yra ιο χωριü. Η δταφορÜ
στην ετκüνα τηò υπαßφου μου Ýκανε εντυπωση α-
μÝσωò. Αντß yra την ερετπωμÝνη kar Üτονη ατμü-
σφατρα Üλλων περτοχþν τηò ΕλλÜδαò, εδþ εßχεò
μτα αßοθηση σφρτγηληò ευμÜρεταò. Δεν υπηρχε
οýιε σπτ8αμß δταθÝστμου εδÜφουò που να μην ηιαιτ
καλλτεργημÝνο kar φυιεμÝνο με πνεýμα οικονα
μßαò, καδþò ιο Ýδαφοò ηιαν φιωχü kar Βραχþδεò.
Τα χωρτÜ ηιαν καθαρÜ και χωρßò ετκüνα φιþχεταò

και Πιο πυκνοκατοικη-
μÝνα απü ττò υπüλοτπεò πε-
ρτοχÝò ιηò ΕλλÜδαò. Τα πρüσω-
πα των ανδρþν ßιαν χαρουμενα και α-
νοΙΧια, or Υυνατκεò Κομψοτερεò Kar or φορθστεò
τουò Ιηο ιαlρlαστεò.
Η ελευθερßα φαßνετατ üτι Üλλαξε εξ ολοκλßρου
ιην üψη Kar ιουò ιρüπουò των ανθρþπων προò ιη
χαρÜ kar ιην ευτυχßα. Ολοτ μÜò χατρÝττΖαν καθþò
περνοýσαμε kar üταν φτÜσαμε σιουò Δολοýò η μη-
ιÝρα του οτκοδεσπüιη μαò θγßκε Ý6ω με Ýκδηλη
χαρÜ yra να μαò υροýυανιßσετ. Αλλοτ ηρθαν και
με πολý εγκÜρδτο τρüπο μαò εýχονιαν χρüντα πολ-
λÜ, μτα ευγÝνετα σπÜντα yra την ΕλλÜδα. Τα αγü-
pra συνωσιßΖονιαν γýρω μαò Kar Ýλεγαν üττ or
Αγγλοι Þταν πολυ καλοß φßλοτ kar αποροýσαν που
δεν εßχαμε üπλα. Και πþò δα υπερασυτΖüμασιαν
τον εαυτü μαò χωρßò üπλα; ΜετÜ κουνοýσαν τη γρο-
θτÜ τουò προò την τουρκτκη ακιη λÝγονταò üττ ε-
κεßνοτ or παλιÜνθρωυοτ δεν τολμοýσαν να Ýρθουν
ανÜμεσα στουò ΜαντÜτεò.
Η οτκογÝνετα ιου οτκοδεσπüιη μαò εßχε μαγετρÝ-
ψετ κοιüπουλα γη μαò. Καθþò τρþγαμε ηρθαν
πολλοß επτσκÝπτεò, κυρßωò γυναßκεò, που δεν εß-
χαν δετ ποιÝ ΦρÜγκουò, μαò κοßταΖαν kar ρωτοýσαν
δτÜφορα. Γελοýσαν πολý και συΖητοýσαγ αλλÜ ο
ιιÜθε Üνδραò ηιαν θαρτÜ οπλτσμÝνοò. ΜετÜ το δεß-
πνο θγηκαμε yra Ýναν περßυατο kar επτσκεφθß-
ιιqrε μερκÜ πολυ üμορφα χωρτÜ. Το üνομα ενüò
Μανιüτηò.
ΕπιχρωμαπσμÝνη
χολκογραφßα,
η(Ýδιο
StackeIbeφ,
χüροξη G.
Mocheθi
χωρτου Þταν ΜÜλτα, τα Üλλα δεν μπüρεσα να ια
καταλÜβω, Ολα üμωò ηταν προò ιο εσωιερτκü. Or
εκκλησßεò επßσηò Þταν πολý ωραßεò. Ολεò εßχαν Ý-
να ψηλü καμπαναρτü γοτθτκοý ιýπου με καμπÜνεò
που Ýνα αγüρτ, περηφανο yra την ελευθερßα ιου κατ
ανυυομονþνταò να ιη δεßξει, ανÝβατνε γρηγορα
πÜνω kar ττò χτυυοýσε καθþò πληστÜΖαμε. Γτατß,
καθþò 8α ξÝρετε, οýιε καμπÜνεò ουτεκαμπαναρτÜ
επττρÝποντατ αυü τουò Τουρκουò. Εßδαμε Ýναν kar-
voupyro πυργο, τον πýργο ιου μπÝη, Þ καπειÜντου
των Μανταιþν,' εξοπλτσμÝνο με δýο θαριÜ πυρο-
βüλα, kar που παρ'üττ δεν Þταν ιüοο στερεÜ χιτ-
σμÝνοò, εßχε μτα σπουδαßα θεση. Μαò εßπαν üιτ ü-
λοτ αυιοß or πýργοτ üχουν υρομηθετεò yra περß-
υιωση υολτορκßαò kar üττ Ýναò απ' αυτοýò εßχε ιρü-
φτμα yra 5 χρüνια, üχτ βÝβατα πωò ιο πτστεýω. Kor-
μηθηκαμε üλοτ μαΖß, 10 Üτομα καλýψαμε ολüκλη-
ρο το πÜτωμα ενüò μτκρου δωμαιßου.
Το πρωß επτστρÝψαμε σιην ΚαλαμÜια αφηνονιαò
πßσω τον οτκοδεσπüτη μαò. Τον εßχαν προετδοποτ-
ßσετ με γρÜμμα απü ιην ΚαλαμÜια να μην πÜετ ε-
κεß, γτατß εßχαν κυκλοφορησετ αναφορÝò απü τουò )
Το χωριü τηò €η€ýδ€Ρηò Μüνηò
Þταν κοδορü και πιο πυκνοκοτοικημÝνο
οπü τιò υπüßΙοιπεò πΕΡ!οχÝò τηò ΕßΙßΙüδοò
Ιº
Στοιττ Mopιn

Τοýρκουò üττ πßγατνε σιη ΜÜνη yra να στραιολο-

γησετ kar üττ πτθανüν θα συλλαμθανüιαν αν πÞ-
Yarvε εκετ.
Μαò εßχε ενιυπωστÜσετ αυιÞ η συνιομη yvωpr-
μßα μαò με τουò ελεýθερουò Ελληνεò, τουò Ελλη-
νεò που Þιαν πÜνιοιε ελεýθεροτ απü την εποχη τηò
ΣπÜρτηò, που εßχαν δτατηρßσετ την ανεξαρτησßα
ιουò με τουò Ρωμαßουò, με το ΒυΖÜνιιο, τουò ΦρÜ-
γκουò, τουò Βενετοýò r<ar ιουò Τουρκουò, kar θÝλα-
με να τουò γνωρßσουμε καλýτερα. Or μαριυρßεò που
υπηρχαν yra κÜποτο ναü στο ακρωιηρτο Ταßναρο
μαò Ýδωσε ελπßδεò επτστροφηò με ιο κüοτοò μταò α-
πλßò εκδρομηò. Συμφωνησαμε, λοιπüν, με τον κα-
πετÜν Βασßλη απü ιουò Δολοýò, τδτοκτητη μταò
θÜρκαò, üττ θα μαò πßγατνε στα Κυπαρßσστα kar θα
μαò υροστÜτευε σιο εσωτερικü. Σιο μεταξý πßγαμε
σιο συßιι να μαΖÝψουμε ιτò αποοκευÝò μαò. Καθþò
κωπηλατοýσαμε καιÜ μhκοò ιηò ακτηò μια καιατ-
γßδα κατÝθηκε απü το üροò Ηλßαò κατ σκÝπαοε ü-
λα τα ορεινÜ χωρτÜ, kar αυιü ιο τρομερü μεγαλεßο
kar η αιμüσφατρα του Üγριου ρομÜντΖου που üδτνε

Μαò εßπον üτι üf,οι οι πýργοι Ýχουν

πΡομÞδ€ι€ò για πcΡßπτωση ποηιοΡκßοò κοι üτι
Ýνοò οπ' ουτοýò Εßχ€ τΡüφιμο γιο 5 χρüνιο

σε ολüκληρη την περτοχη μÜò Üνοιξε ιην üρεξη να
την επτσκεφδοýμε.
Οταν γυρßσαμε στην ΚαλαμÜια, üμωò, μτα δια-
φωνßα yra ιην πληρωμη του παρüντοò ταξτδιου μÜò
οδηγησε στη σκÝψη να καιαφυγουμε στον πρüξενο
yra κÜποτο κατÜλυμα, Kar ωò εκ τουτου να του ανα-
φÝρουμε τα σχÝδτÜ μαò. Οιαν τα Üκουσε αντττÜχθη-
κε σ8εναρÜ. Εßπε üττ ο Üνδραò που εßχαμε προσλÜ-
βετ Þιαν δτα3üητοò δολοφüνοò kar üιι εßνατ ευρÝωò
γνωστü üιτ εßχε δολοφονησετ κÜποιον Ελληνα yra-
ιρü yra ια λεφιÜ ιου, üιαν τον Ýφερνε απü ιην Κο-
ρþνη, kar üττ θα μυορουσε να κÜνετ ιο ßδτο kar σε
μαò στο δρüμο yra Κυπαρßσστα. Iσωò ßιαν καλýτε-
ρα αν επτμÝναμε να πÜμε σιη ΜÜνη να γρÜψουμε
σε κÜποτον καπειÜν ΜοýρτΖτνο'οιην Καρδαμýλη
kar να μποýμε υπü ιην προοιασßα ιου. Καθþò ßιαν
Ýναò απü τουò αρχηγουò των μανταττκων συμμο-
ριþν, αλλÜ kar τσχυρüò Üνδραò, Þιαν σε θÝση να
εγγυηθεß την ασφÜλετÜ μαò.
Καθþò η ουμθουλη αυιß υποστηρτΖüταν απü κÜ-
ποτο ΓÜλλο ευγενη απü ιο Cervu, κÜποτο κýρτο
ΣοΒÝρ, που φατνüιαν να εßνατ αξτüπιστοò, ιη δε-
χτßκαμε kar γρÜψαμε ιο ßδτο ΒρÜδυ στον Μοýρ-
ιΖτνο. ΑλλÜ Ýπρεπε πρþτα να απαλλαγοýμε απü
λου ευκολο. Οποτεò και να Þιαν or προ8Ýσειò ιου,
ο θαρκÜρηò απü τουò Δολουò σκÝφιηκε üιτ εßχε κÜ-
νει μτα κερδοφüρα συμφωνßα, γτατß απαßτησε εγ-
γυηση 50 πτÜσιρα, πρþιον yra τα Ýξοδα που Ýκανε
kar δεýιερον yra ιην προσθολη. Απεßλησε üιτ θα
μαò επττεθεß σιην πορεßα σr ιολμοýσαμε να μτσθþ
σουμε Üλλη θÜρκα. ΤελτκÜ συμφωνησαμε να α-
πευθυνθοýμε yra ιη δταφωνßα μαò στον Αρθανßτη
ΜαντÜτη, τον ιελευιαßο οτκοδεσπüιη μαò.
Πηραμε αυÜντηση απü ιον ΜοýριΖτνο που Ýλεγε
üιτ ημασταν ευπρüσδεκιοτ kar üιτ θα Ýσιελνε Ýνα
φρουρü να μαò συναντÞσετ 4 þρεò δρüμο απü ιο
σπΙτΙ του.
Στη συνÝχετα ξεκτνßσαμε ιο ΒρÜδυ διÜ ξηρÜò kar
ιη νýχια φιÜσαμε σε Ýνα χωρτü που λεγüιαν Μα-
νιßνετα. Εκεß κοτμηθηκαμε αναγκαοιτκÜ, γταιß ο
δρüμοò ßιστ κουρασττκüò γτα να συνεχßσουμε στο
σκοιÜδτ. Ο οτκοδεσπüιηò ηιαν υπερθολτκÜ φιλüξε-
νοò Kar δημτουργοýσε ιην καλÞ ενιýπωση ιων ε-
λεýθερων ΕλλÞνων.
Νωρßò το πρωß θρεθßκαμε στο χωρτü ΜÜλια,
που συνστιÞσαμε 4 Üνδρεò ιου ΜοýριΖτνου που
δαν yra ιο σκοπü αυτü. Συναντηθηκαμε επßσηò,
χαßα, με ιο νεαρü καπετÜντο των Μανταιþν ,

ιον καπετÜν Βασßλη, πρÜγμα που δεν Þιαν καθü- πηγατνε yra ΚαλαμÜια. Εßχε μτα φρουρÜ απü Β-

1Β
 :.
Ü ,.,*
=^
Üνδρεò, üλουò αρμαιωμÝνουò kar κομψÜ νιυμÝνουò,
με τα μαλλτÜ ιουò να κρÝμονται μÝχρτ την πλÜτη
τουò, ωòyvnσlor απüγονοτ ιων Σπαρττατþν που χτÝ-
νιΖαν τα μακριÜ μα,\.\ια τουò πρι\, απο ιη μαχη.
ΣχειικÜ με ιην προÝλευση τηò ονομασßαò «ΜÜλ-
τα», μÜλλον οχειßΖειατ με ιη βενειικη κατοχη και
πτθανüν Ýνα μÝροò τηò ΜÜνηò να ηιαν υποθηκευ-
μÝνο σιουò Ιππüτεò ιου Αγßου ΙωÜννου, kar ßσωò
αυιο να ηιαν ενα αΠο τα φρουρτα ιουò.
οτκιÜοαμε μουλÜρτα γτα τη μειαφορÜ ιων
αποοκευþν, καθþò ο δρομοò εßναι πολυ
ΚαΚοò Υια Üλογα. ΚOι προΧωρησαμε Προò
Καρδαμυλη 1,5 þρα δρομο. Εκεß συνα-
νιησαμε τον υπηρÝτη μου, Δημητρη, τον
οποßο ειχα οτεßλετ να κανονßσετ την υπüθεση με τον
καπετÜν Βασßλη, το ΒαρκÜρη απü τουò Δολουò,
Τον εßχε θρετ σε Ýξαλλη κατÜοιαση, αρνουμενο να
δεχθεß οποτοδηποτε ουμθτΒασμü, ισχυριΖüμενοò ü-
ιι ηιαν υπüOεση ττμηò και ορκτΖüταν üτι Ýπρεπε να
π,\ηριßσουμε με Üλλον ιρüπο. Η ουΖυγοò Kar η μη-
ιερα ιου Αρθαι,ßτη αξτωμαιουχου, φοΒουμενεò ιην
.κδτκηση, ειχαν κρεμασιεß σια μπρÜτσα του Δη-
,.ι]lιρτ1.
και Ýλεγαν με ΒεSατüτητα üττ θα μαò δολο-
,,ι-]\,ουοαν στο δρüμο. ο ßδιοò ο Δημηιρηò üιαν μαò
Η οκρüπολη τηò
ουνÜνιηοε Ýιρεμε απü το φüΒο ιου kar δει. 1ιπο- Σπüρτηò.
ρουσε να αρθρþοει λεξη. Λιθογροφßο του
ΚÜναμε ü,ττ μπορουσαμε για να τον ουνεφερου- Dupressier,
με κατ να τον κανουμε να αναθαρρησετ. Κατ' αρχÜò σχÝδι0
απευθυνθηκαμε ο' αυτüν ωò Üντρεò προò Ü\.ιρα κατ Stackelberg
του Ζηιησαμε να σταθεß στο υιμοò του. Σιη συνÝχετα
του προσφÝραμε Ýνα καλü δεßηνο. üπωò και σιη
φρουρα Kar ιον εαυιü μαò kar ξεκτνησαμε.
Πριν ξεκτνησουμε παρακαλÝσαμε ιον ΑρΒανßιη
φßλο να Ýρθετ, αν μπορουσε, ιην ετιüμενη μÝρα
σιην Καρδαμυλη. φÝρνονιαò μαΖι ιου ιον καπειÜν
Βασßλη, þστε να αναφÝρουμε τη δταφορÜ σιον κα-
πειÜν ΜουριΖτνο yra να μεσολαθησετ.
Το μονοπÜιι yra Καρδαμυλη -γιαιß αυτü που υ-
πηρχε δεν μπορουοε να χαρακτηρτστεß δρüμοò η-
ταν ιþρα ιüσο δυσκολο þστε Ýιιρεπε να καιεΒουμε
απü ια μουλÜρτα, αλλÜ ακüμη και Ýισι ηταν Ýνα
θαυμα πþò μτιορουοαν τα μουλÜρτα να συνεχßΖουν.
Δεν υπηρχι ιτιιοια Üλλο ηαρÜ μÞνο ιιÝιρεò και μÜ-
λτστα κοφιερÝò Kar ακανüντστεò, Ομωò ια μουλα-
pra ΠροΧωρουσαν αναμεοα ιουò σαν κατσΙΚΙα,
Το ιοπßο στην Καρδαμυλη εßνατ Üκρωò εντυηω-
σιακü, Σιην πυλη ιου κÜοιρου του ο καπειÜν
ΜοýριΖινοò περτμενε να μαò υποδεχιεß Ýναò πα-
Χυò, ωρατοò Υερονταò.
Στοιττ Mopιn

Σιην αρχη η μÜλλον παρÜξενη εμφÜντσß μαò

τον Ýκανε να σασιßσετ Kar μαò υποδÝχτηκε αμηχα-
να αλλÜ ευγεντκÜ. Επεττα απü λßγη þρα φÜνηκε
να ανακιÜ ιην αυτοπεποßθηοß του kar Ýγτνε πολý ε-
γκαρδτοò. «ΦÜε Ýνα καλü δεßπνο, Ingles archi
mas (μτκρÝ μου Αγγλε)», εßπε σε μÝνα, kar Ýδωσε
πρþιοò το παρÜδετγμα. Μßλαγε ελευθερα yra την
πολτιτκÞ καιÜσταση οιη ΜÜνη. Παραδεχüταν üττ or
Ελληνεò δεν εßχαν αρχηγü kar πρüσθεσε üιτ υß-
οιευε πωò αυτü δεν 8α κρÜιαγε yra πολý kar üιτ η
επτθυμßα ιου θα πραγμαιοποτοýνταν, ΑλλÜ δεν ε-
ξηγησε ποτα Þιαν η επτθυμßα ιου. Μπορεß να Þταν
μτα ετσθολß των Αγγλων σιον ΜορτÜ, ακολουθου-
μετm αυü ξεσηκωμü ιων νιüπτωg üπου αυιüò θα εß-
χε ηγεττκη θÝση, Þ κÜττ τÝτοτο. Πρüσεξε üμωò να
μην κÜνετ κανÝνα υπατντγμü. Ο γτοò απουσßαΖε σε
κÜποτα σýναξη των (Ελληνων) αρχηγþν σιο Μα-

Σε κανÝνο μÝροò τηò ΕυΡþππò, ον üχι

üf,ου του κüσμου, δ€ν μποΡοýσò κον€ßò νο
γνωρßσ€ι μια κοινωνßο σαν ουτÞ τηò Μüνηò

ραθονýστ. πü ιουò υποιελεßò ιου Kar ιουò συγγενεßò ιου, που

Το επüμενο πρωß μτλησαμε yra ιη γη του που εß- εivar üρθτοι εκτüò αν τουò πετ να καθßσουν. Or χο>
var τüσο γραφτκß. Το κÜοιρο του σιÝκειαι πÜνω σε ρτÜιεò του φÝρνουν δþρα -<οò φüρο υποτÝλεταò- Ü
Ýνα θρÜχο στην κοßτη ενüò υοταμοý, υερßπου 500 πωò φροýτα, κοκüρια κ.λπ. Σε Ýναν επιβληττκü
Μυοτρüò. μÝιρα απü την üχθη. ΠερτλαμθÜνετ τον αυλüγυρο θρÜχο εκεß κοντÜ Βρßσκειαι Ýνα παραιηρητηρτο, α
ΣχÝδιο Kar μτα εκκλησßα που περτΒÜλλειατ απü διÜφο- που υπÜρχετ σκοπüò νýχια kar μÝρα. Η συνολτκÞ
W. BaÞlett ρουò πυργουò. Στην πüρια του υ- ετκüνα Ýδτνε ιην εντυπωοη φεουδαρχτκηò Ζωηò κα-
πÜρχετ Ýναò πÝτρτνοò θüλου αξýπτστηò yra Ýναν Αγγλο του lgou ατþνα.
πÜγκοò, üπου κÜ- Πßσω απü ιον πýργο τα θουνÜ υψþνοντατ κατα-
θετατ ιpryupr- κüρυφα kar καταλßγουν σιον ΠενιαδÜκτυλο, Ýνα
σμενοò α- πελþρτο Βουνü τηò οροοεφÜò ιου ΤαýγÝιου.
Ο ΜουρτΖινοò Ýκcτνε Ýναν υπολογτσμü των υπα
τελþν του. Εχετ περßπου 1.000 Üντρεò, πÜνω σιοη
οποßουò Ýχετ απüλυιη εξουσßα, yra να τουò δταιÜξει
η να τουò ττμωρßσετ, ανÜλογα πþò κρßνει ο ßδτοò-
ΜερικÝò μÝρεò πρτν απü την Üφιξη μαò εßχε
ποτον ατßθασο υποιελß που αρντüταν να
.]:
*,. και να εκτελÝσετ ιτò εντολÝò ιου. Σιη συνÝχεια
Ýδετξε Ýνα πηγÜδτ üπου Ýλεγε üττ ÝβαΖε αυτουò
ιουò οποßουò Ýπατρνε χρηματα εκβτασιτκÜ. Οιαν
karpoi εßνατ δυσκολοι και η λαδτÜ κακÞ κÜνετ
λεμο σιουò γεßτονεò kar ß τουò λησιεýετ ß ιουò
κβτÜΖετ. Ο γÝροò με δταθεθαßωσε üτι Ýνα χε
Ýφεραν 1.000-1.500 πτÜοιρα ο καθÝναò. Αυτüò
ο οτκοδεσπüτηò μαò kar το περτΒÜλλον ιου.
Φ_ Οπωò σαò εßπα, ο σκοπüò μαò ßιαν να
με KaΠora ερετΠτα Που ετΧαμε αΚουσεΙ οιΙ υ
χουν, κυρßωò απü Ýνα δωρτκü ναü που Ýλεγαν
υπÜρχετ σιο νüττο ιμüμα τηò ΜÜνηò -kar απü

ακοýσαμε σε ανεκτÞ κατÜσιαση. Οιαν üμωò εßδαμε
ιτò ιερÜσιτεò προετοτμασßεò υου Ýκανε ο καλüò μαò
καυειÜντοò. εκττμÞσαμε üιτ η επτχεßρηση Þταν πÝ-
ρα απü ιουò υυολογτσμοýò kar ια μÝσα που δταδÝ-
ταμε. Ο γÝροò μÜò δÞλωσε üττ δεν μποροýσε να εγ-
γυηθεß ιην ασφÜλετÜ μαò χωρßò ιη δτκÞ του òικο-
λουθßα Kar με την παρουσßα φρουρÜò 40 ανδρþν
τουλÜχτστον, Σιο σημεßο αυτü εκττμησαμε üττ ηταν
καλýιερο, üσο λυπηρü και να Þιαν, να αποσυρθου-
με πprv ια Ýξοδα στα οποßα Ýπρεπε να υυοβλη8ου-
με θα μαò επτφýλασσαν δυσÜρεστη Ýκπληξη. Ετστ
μεßναμε μüνο2 μÝρεò με τον ΜοýρτΖτνο kar μετÜ ε-
πτσιρÝψαμε στην ΚαλαμÜτα.
πωò μπορεßτε να υποθÝσετε, σιενοχωρη-
θηκα που Ýχασα την ευκαιρßα μταò πτθα-
νßò σημανττκηò ανακÜλυψηò, αλλÜ ακü-
μη r<ar Ýτστ δεν υηγε χαμÝνη η επßüκεψß
μου στη ΜÜνη. Σε κανÝνα μÝροò τηò Ευ-
ρþπηò, αν üχτ ιου κüσμου ολüκληρου, δεν μπο-
ροýσε κανεßò να Βρετ ιÝιοιεò μοναδτκÝò εικüνεò η
να ΥνωρτοεΙ μΙα ΚοΙνωνΙα σαν αυτη των αρΧαΙων
φεουδαρχþν. Η προσωπτκüιηια του ßδτου του
ΜοýρτΖτνου ηιαν ανττκεßμενο μελÝιηò. Ηιαν πολý
δυνατüò, θαρραλÝοò, Ýξυπνοò kar συνηθτσμÝνοò α-
πü πατδß να μÜχετατ με κÜθε εßδουò ανττπÜλουò.
Ο πατÝραò ιου δτþχιηκε απü ιο ßδτο του ιο συßιτ
απü ιουò Τουρκουò, που Ýφεραν μερτκÝò φρεγÜιεò
kar πολτüρκηοαν συχνÜ ιην Καρδαμυλη. ΔραπÝ-
Η οροσαρü του
ιευσε, αλλÜ αργüτερα ιον συνÝλαβαν Kar ιον κρÝ- ΤαýγÝτου üπωò
μασαν στην ΤρτπολτισÜ. Ο ßδιοò ο ΜοýριΖτνοò κα- φοßνεται απü τη
τÝφυγε στην Κορþτm, üπου εντοπßσιηκε kar φυλα- Σπüρτη.
κßσιηκε. Εναò φßλοò παπÜò του Ýφθρε μτα λßμα, με Λιθογραφßα του
την οποßα καιÜφερε να δραπειεýσει κατ να κατα- Le Camus, σχÝδιο
StackeIberg
φýγετ σιο σπßιτ του Αγγλου υρüξενου, ο οποßοò α-
νÝλαβε ιην προοιασßα του. ΜετÜ υπηρÝτησε σε Ýνα
γαλλτκü κουρσÜρτκο πλοßο kar πλανÞθηκε σε δτÜ-
φορεò περτοχÝò ιηò Ζακυνθου. Επεττα αυü κÜποτο
χροντκü διÜσιημα ξαναεμφανßστηκε σιην Καρδα-
μýλη, πηρò το κÜστρο του παιÝρα του και Ýγνε Ý-
ναò απü τουò καπειαναßουò τηò ΜÜνηò. ΜετÜ or
Τοýρκοτ εΓιÝσιρεψαν και τον περτκýκλωσαν γτα
δεýτερη φορÜ. Με λßγουò υποστηρτκτÝò του καιÜ-
φερε να δταφυγετ και να πÜετ στη ΖÜκυνθο, Μερτ-
κουò μηνεò αργüτερα επÝσιρεψε yra Üλλη μτα φο-
ρÜ, yra να ανακαλýψετ üττ Ýναò γεßτονÜò ιου εßχε
Οι κüτοικοι τπò ΣπüΡτηò εßνοι κÜδε üf,f,ο
ποΡü ον€ξüΡτητοι, ποηý κοτοπι€σμÝνοι. μßζεροι
κοι οι πιο ονüητοι οπ'üßΙουò τουò ΕΠf,ηνεò
καταλÜβετ ιην περτουσßα του. ΣυγκÝνιρωσε φßλουò
και ιον πολτüρκησε. ΚαιÜ ιη δτÜρκετα ιηò πολτορ-
κßαò ο καιαπαιηιηò χιυπηθηκε απü κεραυνü kar ο
ΜοýρτΖτνοò επÝσιρεψε στην τδτοκιησßα του. ΑλλÜ
δεν ιην κρÜτησε yra πολý. Or Toupkor εξαπÝλυσαν
Üγρτα επßθεση ενανιßον του. ΑυιÞ τη φορÜ κλεß-
στηκε σιο κÜσιρο με 62 Ελληνεò, υου ορκßστηκαν
να πεθÜνουν παρÜ να παραδοOουν. Γτα 40 μÝρεò α-
μυνονιαν με μουσκÝτα καιÜ των υυροθüλων των
Τοýρκων, μÝχρτ που εκεßνοτ εξανιλþνταò üλα ιουò
τα πυρομαχτκÜ Ýκαναν ιουò πýργουò ερεßπτα. Με-
τÜ Ýσιετλε μηνυμα στον εχθρü üιτ αν του Ýδτναν 2
κανüντα και λßγα πυρομαχτκÜ θα κρατοýσε το κÜ-
σιρο Ýνα χρüνο. Με ιην rkavoπoinσn üιτ γελοιο-
ποßησε τουò εχθροýò του, ετοτμÜστηκε να δραπε-
ιεýσετ σια θουνÜ. Πρþτα Ýδτωξε ιη γυναßκα ιου τη
νυχτα και κατüρθωσε yra Üλλη μτα φορÜ να πÜετ
σιη ΖÜκυνθο. Eivar χαρακτηρτσττκü αυτου του Üν-
δρα üτι üταν Ýμαθε üιτ κρεμÜσανθ το yro του, Ζßτη-
σε üπωò μου εßυε Üλλο Ýνα ποτηρτ ρουμτ kar εßπε:
«Tr ΒοηδÜει η θλßψη;». ΑνÜμεσα σιουò οκληροýò
Üνδρεò που σουλατσÜρυαν στην περτοχη, μου Ýδετ-
ξε Ýναν-δυο που εßχαν μεßνετ κρυμμÝνοτ σιουò λü-
φουò üταν αυτüò υßγε στη ΖÜκυνθο. Μερτκοß απ'
αυτοýò εßχαν χÜσετ δÜχτυλα ιων χερτþν Þ ιων υο-
δτþν απü την παγωντÜ. Αλλοτ εßχαν ακρωιηρταστεß
κατÜ την πολτορκßα. Μου Ýδετξε Ýνα νεαρü συγκε-
κρτμÝνα κα1 μου εßπε: «Ο υαιÝραò αυτου του συ-
ντρüφου ηταν καλüò σýνιροφοò. Τον συνÝθλιψε Ý- )
27
Στοιl Μορια
Το αρχοßο θÝατρο
τηò Σπýρτηò. ναò πυργοò που γκρεμßστηκε σιη δτÜρκετα ιηò πο-
Χαλκογροφßο, λτορκßαò». Ο καθÝναò εßχε τη δτκÞ ιου τοτορßα.
ηòÝδιο Le Roy, Πprv αναχωρησουμε Ýντωσα Ýνα εßδοò συμπü-
χÜροξη Le Bas νταò yr' αυιüν ιον αδßστακτο ανιÜρτη. Εßχε ασυνÞ-
(ΣυλλογÞ Β. θτσια ετλτκρτνεßò ιρüυουò, ηιαν οßγουρα πολυ κα-
Διοσκουρßδη, 8αρüò kar εßχε Ýνα αÝρα φυσικηò υπεροχηò στον ο-
ΑθÞνο) ποßο Þταν αδυνατο να ανιτσταθεßò.
Δεν θα εßχα γρÜψετ τüσο πολλÜ yr' αυιü, αν δεν
ιο θεωροýσα ιο πro ενδταφÝρον μÝροò τηò περτη-
γησηò, που οφεßλω να ομολογησω δεν εßχε πολλÜ
αρχττεκιοντκÜ ευρημαια να ευτδεßξετ.
Απü ιην ΚαλαμÜτα πηγαμε σιη ΣπÜρτη, απü Ý-
ναν Üθλτο αλλÜ γραφικü δρüμο καιÜ μηκοò αιü-
τομων γκρεμþν πÜνω αυü ιον Ταýγετο. Πprv απü
λιγο καιρü την περτοχß αυιÞ τη λυμαßνονιαν δτÜ-
φοροτ λησιÝò, πρÜγμα που τσχýετ ακüμη σια σý-
νορα ιηò ΜÜνηò. ΑργÜ τη νυχια φιÜσαμε σε Ýνα
μτκρü χωρτü κοντÜ σιον ΜυσιρÜ. Ο δρüμοò, που
πÝρναγε ανÜμεσα σε κρεμÜμενουò βρÜχουò kar Ý-
να Üγρτο kar υπÝροχο ιοπßο που γτνüιαν πτο Ýνιο-
νο και ενιυπωστακü απü το σεληνüφωò, Þιαν τüσο
τραχýò που ßμασιαν υττοχρεωμÝνοτ να πηγαßνουμε
με ια πüδτα στο μεγαλýτερο μÝροò ιηò δταδρομηò.

Το ΝοýπΠιο civoι Ýνο οπü το κυΡιüτòΡο ΚαιÜ τýχη Þιαν

φΡοýριο του Μοριü, κοι γιο νο μπ€ιò
πρÝπ€ι νο κοτ€Εεßò οπü το üηογο
ΜερτκÝò φορÝò or βοσκοß που Βρßοκονταν ψηλÜ
πÜνω σε γκρεμουò φþναΖαν «ιτ σüτ Üνθρωποτ εß-
σασιε;» kar εμεßò αυαντÜγαμε «καλοß Üνθρωποτ».
Δεν υπηρχε οýιε σπτθαμß του δρüμου υου δεν Ý-
φερε τα ßχνη του εγκλημαιοò η ιηò ληστεßαò. Εναò
αυü ιην ομÜδα, yra να μαò δτασκεδÜσετ, μαò ιρα-
γουδησε τα καιορθþμαια κÜποτου καπετÜν Ζηχα-
ριÜ,'Ο ο οποßοò Þιαν κÜττ μεταξυ λησιÞ kar πα-
τρτþιη, που Ýλεγχε αυτÞ την περιοχη.
Η ΣπÜρτη, üπωò üλοτ γνωρßΖουν, στηρτΖε ιη δυ-
ναμη ιηò στουò καιοßκουò ιηò. Βρτσκüιαg αντßθετα
με οποταδßποιε Üλλη πüλη, σε μτα πεδτÜδα. Δεν
υυÜρχουν απομετνÜρτα τηò πüληò. Or σημερτνοß
κÜιοικοß τηò εßνατ κÜθε Üλλο παρÜ ανεξÜριηιοτ,
υολυ καιαπτεσμÝνοτ, μßΖεροτ και οτ πιο ανüηιοτ
απ' üλουò ιουò Ελληνεò, Μεßναμε μüνο 3 μÝρεò
yra χατßρτ του ΧÜλερ που Þθελε να κÜνετ δτÜφορα
σκßτσα, kar μειÜ πßγαμε τππεýονταò απü ΜυστρÜ
σιην ΤρτπολττσÜ σε μτα μÝρα. Ο ΧÜλερ Ýπεσε απü
το Üλογο, πρÜγμα που ιου δημτουργησε αρκετÜ
υροθληματα, kar Ýιοτ μεßναμε εκεß 3 μÝρεò. Eivar
η υρωιεýουσα ιου ΜορτÜ κατ Ýχετ Ýναν καßμακÜμη
ιον οποßο πηγαμε να συναντÞσουμε Ýνα θρÜδυ.
μÝσα σιο ΡαμαΖÜντ.
Ηιαν πολý ευγενικüò
Kar μαò Ýδωσε μτα γραυιß ε-
νιολß με την οποßα μαò παραχω-
ροýσαν δωρεÜν Üλογα yra να πÜμε σιην
ΑθÞνα. Or λεπιομÝρετεò ιηò επßσκεψηò ηιαν περß-
που οι ßδτεò με οποιαδÞποιε Üλλη επßσημη επß-
σκεψη. Ηπταμε καφÝ kar καπνßσαμε μεγÜλεò πß-
πεò. Η μεγÜλη kar καλÜ φωττσμÝνη αßθουοα
γεμÜιη με Αλθανοýò σιραιτþιεò ξαυλωμÝνουò
καθτσμÝνουò σε διÜφορεò στÜσετò στο πÜτωμα
επρεΠε να εΙμασιε ΠροσεΚιΙΚοΙ οιαν
με αναμεοα ιουò.
Δεν σταμαιησαμε σιο Αργοò kar την
περτσσüτερο απ' üσο χρεταΖüιαν yra να επτθε
þσουμε την περτγραφÞ ιου º2ελ."
Σιο Ναýπλτο, üπου καθυστερησαμε yra
Βρουμε Üλογα, μετÜ Βßαò αυοφýγαμε ιο
ο Ναýπλτο εßνατ Ýνα απü ια
φροýρτα ιου ΜορτÜ, kar ιο Ýθτμο yra
μΠετ κανετò σε ιετοτα μερη εrvar να
βεß απü ιο Üλογο. Ο υπηρÝιηò μαò,
δεν ιο ηξερε, δÜρθηκε Üγρτα απü το
ρü. Οιαν ηρθαμε εμεßò, μαò μßλησαν yra το
αυιü οτ τπποκομοτ που πρüοεχαν ιτò αποσκε
μαò κατ μαò ξüρκτσαν σιο üνομα ιηò Παναγßαò
ιου Σιαυροý να ξεκαΒαλτκÝψουμε καθþò μυα
με μÝσα. Εμεßò, παρ' üλ' αυτÜ, το θεωρßσαμε
ιτμηιτκü Kar με γεwατοιητα μπηκαμε μÝσα

22

πεýονιαò. Ο Μουσεßο.
φρουρüò, βλÝπο-
νιαò ιüσο υολλÜ καπÝ-
λα, φοθηδηκε kar δεν εßπε
ιßποτα. Αλλα καιαλÜΒαμε απü ιο
καισουφτασμα των παρτοταμÝνων üττ δεν ε-
πτδοκßμασαν την αυθÜδειÜ μαò, Kar üταν παραπο-
νεθßκαμε στον πασÜ, τον επτκεφαληò των γενι-
τσÜρων, yra την κακομειαχεßριση του υπηρÝτη μαò,
δεν μαò Ýδωσε kar πολλη οημαοßα. ΓεντκÜ οι
Τοýρκοι σια φροýρτÜ ιουò εßνατ ανυπüφορα αλα-
Ζüνεò kar μη ανεκιτκοß, Η ανττμειþπτση που εßχα-
με μαò απÝτρεψε απü ιο να παραμεßνουμε, kar ξε-
κτνηοαμε γτα Αθηνα üοο lro γρηγορα μπορουσα-
με. Στο δρüμο για Αθηνα ευισκεφθηκαμε ιο τερü
Üλσοò οτην Επßδαυρο, ια ερεßπτα ιων Μυκηνþν
kar μεßναμε μτα μερα σιην Κüρτνθο. Ημασιαν χα-
ρουμενοτ που πηγαßναμε σιην ΑθÞνα. Ηταν οαν το
σπßττ μαò. Γτα 3 εθδομÜδεò κοτμüμουνα με ια ρου-
χα που φοροýσα, χωρßò κρεθαττ, παρÜ μüνο μτα
κουθÝρια που σκεπαΖüμουνα.
ΜετÜφραση: ΧρÞοτοò ΣιαΕατοò
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
l. Ο Γερμανüò Haller νοη Hallerstein (1774-ι817) Þταν
συνοδüò του Cockerell. ΑνÞκε σιην ομÜδα των
αρχατοθηρþν που ανÝοκαψαν το ναü τηò Αφαßαò σιην
Αßγτνα κατ το ναü του Επικοýρτου Απüλλωνα οιτò ΒÜοσεò.
2. Εδþ ο Cockere]l αναφÝρεται στην ανασκαφÞ του ναοý
ιηò Αφαßαò σιην Αßγτνα.
3. Ο Εοθονüò αρχαιολüγοò κατ καλλττÝχνηò Otto Magnus
νοη Stackelberg (υ86-1837) ανÞκε kr αυτüò στην iδra
ομÜδα των αρχατοθηρþν Ταξßδεψε στην ΕλλÜδα ιο 1ΒΙ0
και το 1812-1814. ΠτÜοτηκε απü πετραιÝò σιον Παγασητικü
το ΙΒ14 kar κτνδυνεψε να Βανατωθεß. ΑπελευθερþΒηκε
Ýναντι λυιρων. ΕξÝδωσε Βιθλßο με τßτλο La Grece, vues
pittoresques et topographiques, Παρßσι 1834.
4. Η ετατρεßα ιων αρχαιοθηρþν πουλησε τον γλυπτü
διÜκοσμο του Eπrkouprou Απüλλωνα οιο Βρεταντκü
5. Ο αρχττÝκιοναò John Foster ταξßδεψε παρÝα με τον
Cockerell στην ΕλλÜδα στα 1810 κα1 Ι815. Ανηκε στην
ßδτα ετατρεßα.
6. Ο Jacob Linckh (1787-184l) απü ιη ΒτριεμΒÝργη ηταν
Κτ αυτοò οιην εταΙρεΙα.
7. Πρüκειται θεΒαßωò για ιο φιλÝλληνα Αγγλο ιαγμαιÜρχη
ΡιχÜρδο Τοορτò (Richard Church). Το üνομα απαντÜτατ
σε δßÜφορεò μορφÝò, ηιοτ Τοουρτò, ΤΖοριΖ, ΤΖþρτΖηò. Στα
ΕπτÜνησα οργÜνωσε τα οτραττωτικα σþματα των ΕλλÞνων
προσφýγων. Στη δτÜρκετα τηò Ελληνικηò ΕπανÜοιασηò
Ýγτνε αρχισιραιηγοò ιου ελληνικου σιραιοý.
8. ΠερτοταιτκÜ yra ιη δρÜοη ιου περßφημου αρματολου Π.
ΜουριΖτνου Βλ. οτο Τ.Χ. Κανδηλþροò, Ο αρματολισμüò
τηò Πελοποννýσου, α Ýκδ. lθ24, επανÝκδ. Δ.Ν. ΚαραΒτα,
Αθηνα Ιθθ0.
9. Την εποχÞ που ο C.R. Cockerell επτσκÝφθηκε τη
Η Πýλη των
ΜÜνη, μπÝηò ηταν ο Θεοδωρüμπεηò ΓρηγορÜκηò (τ8τ0-
Λεüντων στιò
ΙΒ15). Η περιοδοò ηου ηγεμüνευσò χαροκιηρßΖεται αηü
Ýνιονεò ουγκροýσετò ανÜμεσα σιτò μεγÜλεò οτκογÝνετεò. ΜυκÞνεò.
10 Σιο πρωτüιυπο αναφÝρεται το üνομα Zaccani. Λιθογροφßο του Α,
Προφανþò ο περτηγητηò δεν αναφÝρεται στον Υδραßο Joly, σχÝδιο W.
πετρατη Αντþνιο Τσακþνη που στρατολογοýσε κατ Haygarth
Μοραßτεò. Αντßθετα γτα τον καπειÜν ΖαχαριÜ (Γεννüδειοò
Μπαρμπτιστþτη εßχαν δßαδοθεß πολλÜ δημοτικÜ τραγουδια. ΒιβλιοθÞκη)
Βλ. Τ, Κανδηλþροò, Ο αρματο,λισμüò τηò Πελοποννhσου
(1500-1821), α θκδ. 1θ24, επανÝκδ. Δ.Ν. Καραθßαò, Αθηνα
1990, και Ν. ΜπαρμπαγτÜννηò, ΖαχαριÜò
Ι\Ιπαρμπιτσιþτηò, ο 0ρýλοò τηò κλεφτουριÜò 1759-1805,
ΑθÞνα 1θ82.
11. Ο Αγγλοò sir William Gell (1777-1Β36) Þιαν Ýναò απü
τουò σημανττκüτερουò ξÝνουò περτηγηιÝò ιου ελλαδτκου
χþρου Ιδταßτερα ιαξßδεψε οτα ΕπτÜνησα kar ετδτκüιερα
στην ΙθÜκη. Οι παραιηρhοειò του εßναι πολýττμεò yra τη
μελÝτη ιηò ιοπογραφßαò ιου ελλαδικοý χþρου. l
23
 ο

του'WτιLIAιIη Μ,ηRτιιrß Lιe,kε σιην παρακεßμενη πεδτÜδα του Αλφετοý kar ι

κοτλÜδα ιου Αισßχολου. Στα Βüρετα kar νüιτα ο .
αηü το Ýργο του Travelsin ιlre iVlorea, τüμ. lΙ,
Αμστερνταμ Ι968 φοò κατεθαßνετ πτο Þπτα και οιτò πλαγτÝò αυ
Βρßσκετατ η πüλη. Ο λüφοò θρßσκετατ σιο νοιτ(
ρο Üκρο ιων οτενþν ιου Αλφετοý, που, üπωò Ýχα
δη αναφÝρετ, χωρßΖουν ιην πÜνω απü ιην κÜτω r
λÜδα ιου ποταμου.
Το βτλαÝττ τηò Καρυτατναò υερτλαμΒÜνετ κÜτ
αρýτατνα εκαιü χωρτÜ kar εκιεßνειατ θüρετα μÝχρι ια Κα
Η Καρýιατνα εßνατ Ýνα απü τα πro στρατηγτκÜ θρυια. ΜερτκÜ απü ια χωρτÜ ιου εßναι μεγÜλα
σημεßα σιον ΜορτÜ, Το κÜστρο, που τþρα εßνατ ε- πωò η Σιεμνßισα, ιο ΖυγοΒßσιτ, η Δημηισι
ρετπωμÝνο, καταλαμθÜνετ ιην κορυφη kar η ΖÜτουνα που θρßοκοντατ οιουò π
ενüò ψηλοý ΒρÜχου, πολý απüτο- οßον λüφουò Βüρετα τηò Καρýταιναò, ι
μου, Προò τον πro μακρτÜ στην iδra κατεýθυνση Ι
Αλφειü, που ουν- σκονται ια χωρτÜ Αλωνßστατνα, Βυι,
δÝετατ ανατολτκÜ Μαγοýλτανα, Βαλτεστνßχο, Λαγ
δra, Buzikr kar Βερθßτσα, εκιü
με το θουνü που !'
θρßσκετατ ) υü το ιμημα ιηò κοτλÜδαò
αναμθσα Ι
Αλφετοý κοντÜ οιην Καρýτατνα, ι
η περτοχß εßνατ ορετνü αλλÜ ευφορι
γεντκÝò γροιιμÝò. ΠαρÜγετ σχεδüν
j

ποσüτητεò σιαρτοý, κρτθαριου και καλαμποκ

I Τυρß kar Βουτυρο παρÜγονιατ σε μεγÜλεò ποα
τεò σια ορετνüιερα χωρτÜ, ενþ ΒαμθÜκτ, λτνÜρι
αμπÝλτα καλλτεργουντατ σια πεδτνüτερα μÝρη,
λανßδτα συλλÝγονιατ σε üλα τα δασþδη μÝρτ
περτοχηò. Ενα πτνÜκτ (κÜδοò) με σιÜò
γßΖετ περßπου 60 οχÜδεò, μ
λαμπüκτ

και με κρτθÜρι 45 οκÜδεò.
Η πüλη τηò Καρυτατναò Ýχετ πρüσφαια μετω8εß
πολý, πληθυομτακÜ, ΠαραμÝνουν ακüμη 2Φ οικο-
γÝνετεò απü ιτò οποßεò οτ ιουρκτκÝò δεν εßνατ πÜνω
απü 20: οτ μθτανÜστθò Ýχουν πÜετ κυρßωò στην πε-
proxn ΚαρÜ ΟσμÜν Ογλου, στη ΜτκρÜ Ασßα, üπου
υπüκετντατ μüνο σιο φüρο γηò και στο χαlýτστ kar
ασχολοýντατ κυρßωò με ιην καλλτÝlτετα τηò εýφο-
ρηò γηò ιηò ΠεργÜμου κω ιηò Μαγνησßαò. Ο rδro-
κιητηò του σπτιτοý üπου μÝνω Ýχετ πληρþσετ μÝσα
σε Ýνα χρüνο 300 γρüστα ωò μερßδτο yra ιουò φü-
ρουò που Ýχουν εmβληθεß στην πüλη.
Η Καρυτατνα ηταν Ýγγετοò χορηγßα του οουλτÜ-
νου προò ιην αδελφý ιου, ενþ ο ΜυοιρÜò kar ιο
Αργοò παραχωρÞδηκατ σε Üλλη αδερφη του βaσr-
λτÜ ιων ΒαρΒÜρων,
ΔημτιτσÜνα
ΣυνεχßΖονταò να ανεθαßνουμε το ποταμÜκι των
ΜαγουλτÜνων, περνÜμε, σττò 8.15, πÜνω απü ßχνη
ιροχþν οιουò θρÜχουò. Στιò 8.16 αφßτßουμε το δρü-
μο προò Μαγουλτανα, καθþò kar το ποταlýκτ, στα
δεξτÜ. ΑνηφορßΖουμε μÝχρτ ιτò 8.22, üιαν, φιÜνο-
νταò στο ψηλüιερο σημεßο του περÜσματοò μειαξý
των βουνþν ιηò Ντμνßτσαò kar ιων ΜαγουλτÜνωγ
αφηνουμε σια αρτσιερÜ μαò μτα μτκρÞ πεδτÜδα, σιο
σημεßο που αρχßΖουν ια Ýλαια ιηò προηγουμενηò
οροσετρÜò. Η πεδτÜδα αυιÞ εßνατ η αρχη ενüò μτ-
κροý ποιαμοý που κυλÜ προò ιη ΔημητσÜνα. Το
πÝρασμα ωò εκ ιουτου χωρßΖετ τα νερÜ του ΛÜ-
δωνα απü εκεßνα
Αποψη τηò
ιου Γοριýντου [Λοýσυυ]. Το ποιαμÜκτ μυαßνετ σε πεδιÜδαò τηò
Ýνα φqιÜγγτ kar εμεßò ακολουθοýμε ιην αττüτομη 0λυμπßαò.
kar θραχþδη πλαγτÜ του λüφου που υψþνειατ πÜ- Χαλκογροφßο,
νω απü ιη δεξτÜ üχθη του. Σιτò 9, σε μτα μτκρη πε- ηÝδιο Ρ. Deιιint
δτÜδα που ανÞκει στη ΔημηισÜνα, ενþνετατ με Ýνα απü το πρωτüτυπο
Üλλο χεßμαρρο απü το βουνü σια δεξιÜ kar Ýιστ αυ- του Th. Allason,
ξÜνειατ σε μÝγεθοò Kar τα νερÜ του εκιρÝυονιατ σε χÜροξη Geolge
κÜποτο σημεßο yra να σχηματßσουν Ýνα κανÜλτ που Gook (Γεwüδειοò
περτσιρÝφετ μερτκοýò μýλουò. Η πεδιÜδα εßνατ ΒιβλωθÞκη)
Βαλτrßýηò κατ,το üδαιροò Ýχετ ειοτμασιεß γτα καλα-
μπüΚτ. Στιò9.30, στο τφο5 ιηò πεδιÜδαò, μαò υπο-
δÝχειατ μτα δυναιß μπüρα kar Ýναò δυνατüò κρýοò
Üνεμοò: γρηγορα μπαßνουμε σε Ýνα πÝρασμα μÝσα
απü ιο οποßο ο ποταμüò, ιþρα ßδιοò περßυου σε μÝ-
γεθοò με ιον Αισßχολο, επτιαχýνετατ οε μτα Βρα-
χþδη κοßτη ανÜμεσα σε δýο απüτομα θουνÜ. Καιη-
φορßΖονταò καιÜ μßκοò ιηò πλαγτÜò του Βουνοý
που Βρßσκετατ πÜνω απü ιη δεξτÜ ιου üχθη φτÜ-
νουμε σε μτση þρα σε μτα σιενη κοτλÜδα, απ' üπου
εßνατ ορατη η ΔημηισÜνα στην απÝνστττ üχθη του
ποταμου, να Ýχετ καιαλÜβετ μτα κορυφογραμμη,
περττρτγυρτομÝνη απü üλεò ιτò πλευρÝò απü απüτο-
μα Kar επτβληιτκÜ βουνÜ. Σττò 10,15 περνÜμε ιη
γÝφυρα ιηò ΔημηισÜναò kar, περνþνταò αμÝσωò α-
νÜμεσα σε δýο καιακüρυφουò ΒρÜχουò, που χωρß-
Ζονιαι απü Ýνα Üνοτγμα δυο μÝιρων, ανεθαßνουμε
το λüφο kar φιÜνουμε σιην πüλη σιιò 10.45.
Οιαν ο ΤÜριαροò [ο συνοδüò τουò] αναΖητεß
ιον κοιΖÜ- )
ΣτΗΧ Keprιe Τογ ΜοΡΙΑ

0 ογÜò του
Λεοντορßου, μπαοη παßρνετ ιην απÜντηση «εßμαστε üλοτ κοιΖα-
Ξυλογραφßο μπþσηδεò». ΘορυΒημÝνοτ üμωò arιü ττò Βλαστημτεò
(ΙδιωτικÞ ιων Τοýρκωη η επετδÞ δεν εßχαν ανιιμειωπßοετ
ΣυλλογÞ) πρüθλημα απü οποτονδηποτε Αγγλο, μαò θρßσκουν
Ýνα καλü σπßττ, καθþò kar Ýνα μεροò yra τα Üλογα.
Το απüγευμα επτσκÝπτοματ το οχολεßο ιηò Δη-
μητσÜναò, το πro φημτσμÝνο στον ΜορτÜ, και ιο ο-
ποßο πτθανÜ να υπηρχε πρτν αιü την ιουρκικη κα-
τÜκτηση. Βρßσκω ιο δÜοκαλο οτη βτβλτοθηκη του,
που περτÝχετ μερικÝò πολυττμεò εκδüσειò των κλα-
στκþν, πολλÝò του Αλδου [Μανουττου] kar πολυÜ-
ρτθμεò δεολογτκÝò εργαοßεò, αλλÜ üχτ χετρüγραφα.
Το οχολεßο Ýχετ λßγουò μαδηιÝò kar αυτοß που μα-
θαßνουν αρχαßα ελληντκÜ διαβÜΖουν αποσπÜσματα
απü τουò ΠατÝρεò τηò Ελληντκηò Εκκλησßαò κατ
Δουκτανü, που γεντκÜ εßνατ το πρþιο Βτθλßο που
πτÜνουν οτα χÝρτα ιουò. Εχω παρατηρησετ αυτην
την πρακττκη kar σε Üλλεò περτοχÝò. Προερχüιαν
απο ια πρþτμα χρüντα του χρτσττανισμοý, που οκο-

Το σχοßΙεßο τπò Δημητσüναò Εßναι

το ΠΙο φημισμÝνο στον ΜοριÜ Και πιδαγü
να υπÞρχΕ πριν Επü την τουρκικÞ κατüκτησπ

πü εßχε να γελοτοποτησετ ιιò ετδωλολατρτκÝò θεü-
τητεò. Το σχολεßο τηò ΔημητσÜναò, παρ' üλο που
θεωρεßτατ ακüμη το καλýτερο του ΜορτÜ, τελευιαßα
θρßσκετατ σε παρακμý. Με ιην αυξανüμενη α-
θλτüτηια Kar ερημωση ιηò ΠελοποwÞσου, η ανα-
ΖÞιηση ιηò μüρφωσηò Ýχετ οχεδüν μηδενισιεß. Η
μελÝιη τηò ελληντκηò, παρ' üλο που εßνατ ιüσο εý-
κολη yr' αυτοýò που Ýχουν μÜθετ πÜνω απü τη μτ-
οß με τη μητρτκη τουò γλþσσα, δεν επτδτþκετατ
Η ΤριπολιτσÜ και γιατß οδηγεß στο πουθενÜ: οιο μειαξυ Ýχουν τδρυ-
οτην απÝναντι θεß kar Üλλα μικρüιερα σχολεßα σιον ΜυσιρÜ, σιο
σελßδα, τζαμß Αργοò, σιη Βυιßνα και οτα ΚαλÜΒρυτα üπου δτδÜ-
τηò πüληò σΚειαΙ μτα εΠτφανεταΚη Υνω-
ση (αυοσιÞ8ιοη)
τηò αρΧαταò
γλþοοαò που θεωρεßιατ αρκετß yra αγüρτα που
προορßΖοντατ yra ιην εκκλησßα. Ο καημÝνοò ο δÜ-
οκαλοò παραπονιÝτατ αξτολýπηια yr' αυτÝò ιτò αλ-
λαγÝò που πßγαν απü ιο κακü σιο χετρüιερο, και το
αποιÝλεσμα ιων οποßων εßνατ üττ το δτκü ιου ετοα
δημα Ζωηò μετþνειατ kar üττ προΒλημαιßΖειαι να
Βρει kÜrιorov που πραγματτκÜ εκιτμÜ το ευÜγγελμα
του ß με τον οποßο μπορεß να απολαυοετ μτα συΖß-
τηοη yra τα 8Ýμαια που τον ενδταφÝρουν. Φαßνειατ
λογικüò κατ ευχÜρισιοò, με καλοýιστκη γνþση τωτ
αρχαßων συγγραφÝων kar καλÞ μνημη. ΑλλÜ, α
πωò συμΒαßνετ συνßδωò με τουò σýγχρονουò
Ελληνεò, Ýχετ περτορτσμÝνη δυναιüιητα Ýγκυρηò
κρτττκßò kar μετÜ Βßαò προσπαθεß να οχηματßοα
μτα δικη του γνþμη yra τουò συγγραφεßò που δτα
ΒÜΖει,
ΕπτμÝνετ να υποστηρßΖετ üττ η ΔημηισÜνα ε
η αρχαßα Ψωφßò, üττ το βουνü τηò Σιεμνßτοαò, ü,
πωò ιην αποκαλεß μερτκÝò φορÝò, Κλτνßισα, εßνατ
ΛÜμπεια, kar üτι το ποιÜμτ εßνατ ο Ερýμανθοò.
τατα αναφÝροματ στον Παυσανßα kar υροοπαθþ
ιου αυοδεßξω üττ εκεßνα ια μÝρη Ýπρευε να
κÜπου 50 χλμ. πro μακρτÜ απü εδþ. Ε
ιον ΜελÝττο,' αν και αναγνωρßΖετ üττ εßναι γεμÜ
λαθη, yra να υποοιηρßξετ την παρÜδοση που ε
παραλÜΒετ arrü τον προκÜιοχü ιου στο οχολεßο,
στην οποßα or Üνθρωποτ ιηò ΔημηισÜναò εßνατ
 απü τον αρχαßο περßβολο. Τα τεßχη που αντχνεýο-
ντατ γýρω απü ιη σýγχρονη πüλη πτθστüν να εßνατ
μüνο εκεßνα τηò ακρüποληò.
Η ιοποθεσßα τηò ΔημητσÜναò εßνατ δροοερη, υ-
yrεrvi kar εξατρειτκÜ üμορφη. Προò ια νüττα δε-
σπüΖετ η θÝα του δυττκοý μÝρουò ιηò πεδτÜδαò τηò
Μεγαλüποληò r<ar των βουνþν υßσω απü το Λεο-
ντÜρτ. Πληροφορουματ üιι ιο ποιÜμτ που περτκυ-
κλþνετ το λüφο εßνατ μüνο Ýναò χεßμαρροò που ξε-
ΤορνÝζι. Φρüγκκο
ραßνετατ ιο καλοκαßρτ kar üτι η μüνιμη πηγη του
Γορτýντου εßνατ μτα μεγÜλη πηγη σιη βÜση του νüμισμα που
βουνοý ιηò Στεμνßισαò. βρÝθηκε οτ0
Αργυρüκαοτρο
Η ιοποθεσßα τηò πüληò, or θραχþδετò δρüμοτ, η
ΜαγουλιÜνων.
μÜλλον τα σιενÜ περÜσματα μεταξý ιων σπτιτþν,
Ε

Στη μιο üψη φÝρει Ε

και ια αρχαßα ερεßπτα που αποιελοýν Ýνα μÝροò πορüοτοση του

των σýγχρονων τοßχων ιων οτκοδομþν, μου 8υμß- Στουροý και πην
Ζουν τη ΧτμÜρα. ΑλλÜ οι Üνθρωποτ εδþ Ýχουν πτο Üλλη την ß:ß

φιλικÝò σχÝσετò μειαξυ τουò Kar εivar λτγüτερο α- εκκλησßο του

πολßιτστοτ. Ο μουκαιÜò [ενοτκßαση προσüδου] τηò Αγßου Μαρτßνου

Η BιBiιoδÞkn του σχοη€ßου π€ΡιÝχòι μ€Ρ!κÝò

ποηýτ!μòò εκδüσειò των κßΙοσικþν, ποf,f,Ýò
του Αηδου [Μονοýßου]. οηηü üχι χειρüγΡοφο

θημÝνοτ ιüσο κατρü που δυσκολα θα ξεκολλßσουν ΔημηισÜναò Kar των γυρω χωρτþν, απü ια οποια ιο
üσο η ΕλλÜδα παραμÝνει στην ιωρτνß κατÜσιαση ΖυγοΒßσττ kar η Στεμνßισα εßνατ ια σημανττκüιερα,
αΥνοταò. ανÞκετ σιον ΟσμÜν, Ýναν απü τουò 12 χüτΖα-χαν [α-
νþιεροτ θρησκευιικοß ηγÝιεò] ιηò Κωνστανιτνοýυο-
δÜσκαλοò με συνοδεýετ στον ευßσκοπο, ληò: ια κρατÜετ με τον üρο να πληρþνετ 3 πουγκτÜ
Ýναν αμüρφωιο μοναχü απü την Κυπρο, (1.500 γρüστα) yra κÜποτο τΖαμß στην Κωνστανττ-
που μενετ σε μτα κορυφογραμμÞ που α- νοýπολη, kar 4 στην Πýλη yra ιο χαρÜτστ. Ο ανιτ-
υοκλßνετ προò Ζυγοθßοττ. ΜειÜ με οδη- πρüσωποò ιου ΟσμÜν ετσπρÜιτετ 12 πουγκτÜ απü
γεß οια Üλλη μÝρη τηò πüληò κÜνονιαò ιον ΧασÜν μπÝη ιηò ΤρτπολττσÜò, αδελφü ιου ΑJιß
ιον κýκλο ιηò, μÝχρτ μτα θραχþδη κορυφη που εφÝνατ: ο κοιΖÜμπασηò r<ar or πρüκρττοτ ιηò Δη-
κρÝμειατ πÜνω απü ιο ποτÜμτ, που σχημαιßΖετ Ýνα μητσÜναò το voikraσav απü τον ΧασÜν μυÝη αντß
ημτκýκλτο γýρω απü μτα απüιομη χερσü,mσο. fý- 13 πουγκτþν το χρüνο kar ßσωò kar περτσσüιερο. Η
ρω απü ιην πüλη υπÜρχουν απομετνÜρτα απü Ýνα δεκÜιη yra ιουò καλλτεργητÝò
ελληντκü ιεßχοò, μερτκÜ ιμημαια του οποßου εivar εδþ εßνατ το 1/7: or r-
αναμτγμÝνα με ττò αυλÝò, ιουò τοßχουò kar τα θεμÝ- δτοκιηιεò ιηò )
λτα ιων τδτωττκþν καιοτκτþν: σε μερτκÜ οημεßα Ý-
χουν παραμεßνετ κÜποτα δεßγματα ιεκιοντκηò που
εßνατ εν μÝρετ ιρßτου ρυθμου, αλλÜ υερτλαμθÜνετ
kar μερτκÜ ωραßα kar μεγÜλα κομμÜιτα του πολυ-
γωντκου εßδουò. ΕÜν ο Ατσßχολοò ßταν η Γüριυνα
kar αν λÝετ ιην αλÞθετα ο Παυσανßαò, αυτÜ πρÝπετ
να εivar ια ερεßπτα ιηò Τεýθτδοò. ΥπÜρχουν μερτ-
κÜ ελληνικÜ θεμÝλια σια αμπÝλτα σιην πλαγτÜ του
βουνοý, που δεßχνουν üιτ αυιÞ η πλαγý ηταν μÝ-
ροò τηò αρχαßαò πüληò. Απü την Üλλη, το μÝροò
ιηò σýγχρονηò πüληò υου θρßοκειατ στην κορυφο-
γραμμÞ, προò τα ανατολτκÜ, φαßνετατ να εßνατ Ýξω
ΣτΗπ KrpΔιe, ΤοΥ Mopιr
Antoine-Laureni
Gastellan: γηò εßναι üλοτ Ελληνεò. Στην πüλη υπÜρχουν 300
Φßιοτρü, Üποψη οτκογÝνετεò, üλεò ελληνικÝò.
τηò πüληò. ΚαλÜ-Βρυτα
Χολκογροφßο Σιιò 3 μ,μ. προχωρþ προò ΚαλÜθρυια. Σιτò 3.20
(ΕθνικÞ
μ.μ. καιÜ την καιÜβαση, αφου δτÝσχτοα ια υψþμα-
ΒιβλιοθÞκη, τα πßσω απü τη ΒυΖßτσα, συνανιþ ιο κÜσιρο ιου Γα-
Πορßσι). Στη μÝση, λαιÜ kar το ομþνυμο μÝροò με τÝσσερα οπßττα, Ýνα
0 ρOυò τOυ χτλτüμετρο δεξιÜ. Το κÜστρο, το οποßο εßνατ μεσατ-
Λüδωνα.
ωντκü, Ýχετ μερτκοýò ψηλουò στρογγυλοýò πυργουò
Λιθογροφßο του
kar θρßσκειατ πÜνω σε Ýναν απüτομο λüφο. Υπο-
Viard, σχÝδιο
λογßΖειατ üιτ Βρßσκειατ σε απüσιαση 3,5 ωρþν αυü
Stackelberg
ιη ΔημηισÜνα. ΑμÝσωò μετÜ περνÜμε απü μτα εκ-
κλησßα που Βρßσκετατ σε Ýνα Üλσοò απü γιγÜνττα
πουρνÜρτα, Kar σττò 3.35 περνÜμε απü το χωρτü Κα-
ισουλτÜ.
Απü εκεß κατηφορßΖουμε μÝσα απü Ýνα δÜσοò μτ-
κρþν αλλÜ ευτΒληττκþν βελαντδτþν κα1 σττò 4.10
αφηνουμε πßσω μαò ιο χωρτü ΣυρτÜμου ΚουριÜγη, η
αλλιþò ΣυρταμÜκοò, στο Ýνα χτλτüμειρο δεξτÜ.
Εχονταò κατεβεß στην κοτλÜδα του ποιαμοý οττò
4.35 δτασχßΖουμε Ýνα μτκρü παραπüταμο ιου ΛÜδω-
να που κυλÜει μÝοα σε Ýνα φαρÜγγτ σια δεξτÜ, πÜ-
νω απü το οποßο εßνατ η Κερπινη. ΔταοχßΖουμε ιο
ποταμÜκτ ακρýþò πÜνω απü το σημεßο συνÜντηοηò
με τον ΛÜδωνα kar μειÜ περνÜμε μτα μτκρη επßπε-
δη Ýκιαση με καλαμπüκτ, ιην οποßα δτασχßΖετ ο
ΛÜδωναò ανÜμεσα σε απüτομουò ΒρÜχουò, κÜιω α-
πü ιουò οποßουò μτα μτκρη πλαγτÜ προò την üχθη
ιου ποιαμοý σκεπÜΖετατ απü πλατÜντα, SελαντδτÝò,
Ο κοημενοò ο δüσκοηοò προΒηηματßζετοι
να Βρ€ι κüποιον μ€ τον οποßο νο μπορ€ß.
πΡαγμοτικü, να αποRαýσ€! μιο συζÞτηση
2Β
Κραντεò ΚαΙ
Κουμαρτεò, με τον
ποιαμü να κυλÜετ γορ-
γÜ μÝσα αυü ιο αλσýλλτο.
ΔÝγετατ üττ σε ορτσμÝνα σημεßα
του Ýχετ 3 μ. βÜθοò, ενþ το υλÜιοò του
εßνατ απü 45-70 μ, Τα νερÜ του εßνατ 8ολÜ kar κα-
ιÜ δτασιηματα σχημαιßΖουν καιαρρÜκτεò. Συνεχτ-
Ζουμε να ακολουθοýμε ιο δρüμο που Βρßσκετατ
στην αρτσιερη üχθη του ποιαμου, ανÜμεσα σιο δα-
σþδεò πÝρασμα l<ar σιτò 5, σε Ýνα μτκρü επßπεδο Ü-
νοτγμα, δτασχßΖουμε ιον ποταμü αυü το Γεφυρτ ιηò
ΚυρÜò.
Υοιερα απü Ýνα 10λεπτο σιαμÜιημα σιη γÝφυρο,
ακολουθοýμε με γρηγορο θημα τον υοιαμü kar
φτÜνουμε σττò 5.30 σε μτα πεδτÜδα, υÝρα αυü ιηγ
οποßα ο ποταμüò Ýρχετατ ανÜμεσα απü ενα φαραγ-
γτ οια Βüρετα στην κατεýθυνση του üρουò Ζ
(Κυλληνη). Εδþ αφηνουμε τον ΛÜδωνα kar
þνιαò μτα κοτλÜδα που σιρßΒετ θορετοδυιτκÜ,
νουμε Ýπετια αυü 1,5 χλμ. σιουò πρüποδεò τrν λαß
φων που ιην υερτβÜλλουν, θορετοαναιολικÜ. Εδιß
εßνατ το χωρτü ΠοδογορÜ. ΑνεΒαßνουμε τα δααßχ
δη υψþματα kar φτÜνουμε σιη ΣιρÝΖοθα, μτα πüλι
100-150 σπτιτþν σε μτα επτθληιτκÞ τοποθεσß¼. CΙ
αποσκευÝò φιÜοανε σε 4,5 þρεò απü τη ΒυΖßιοα. Ε
ΣτρÝΖοΒα ανßκετ σιο βτλαÝιτ ιων Καλαθρýτι,ιν.
Εναò Τουρκοò αγÜò κατÝχει Ýναν πýργο kar υπÜρ
χετ Ýναò Ελληναò καπειÜντοò ιων αρμαιολþν πα
λÝγειατ ΙνΙωιρßò Βασßληò που εδρεýετ εδþ με Ζ
Üνδρεò. Αυτüò ο τρüποò φυλαξηò ιων δρüμων οπ

τουò ληστÝò
φαßνετατ να δεß-
χνει οτι η καιασιαοη
ιηò κοτνωνßαò ο' αυιß τη
χþρα εßνατ ανÜλογη με εκεßνη
που επτκραιοýσε στην Αγγλßα την επο-
χη τηò θαστλεßαò του Α.λφlÝδου, yra ιον οποßο λÝ-
γειατ üττ φüρτωσε στα χωρτÜ τα Ýξοδα και την ευ-
8ýνη για να δτατηρησει ιη χþρα ελευθερη απü
ληοτÝò.
27 Μαßου:
Σιτò 5,50 καιηφορßΖουμε απü Ýνα δασιßδη λüφο
τηò ΣιρÝΖοθαò προò μτα πεδτÜδα που λÝγειατ Πα-
λατÜ Κατοýνα. Η πεδτÜδα παßρνετ νερü απü Ýνα πο-
τÜμτ ιο οποßο πηγÜΖετ, üπωò λÝγετατ, μτα þρα μα-
κρτÜ. Μπαßνετ στην κοτλÜδα απü Ýνα φαρÜγγι opr-
σιερÜ kar προò ια δεξτÜ ενþνειατ με ιον ΛÜδωνα:
το περνÜμε σιτò 6.21. ΚονιÜ σιην üχθη υπÜρχετ Ý-
να δÜσοò απü βελαντδτÝò kar Üλλα δÝνδρα, που
δεν το βλÝπετ κανεßò συχνÜ σττò κοτλÜδεò ιηò
ΕλλÜδαò. ΔÝκα λεπιÜ αργüτερα διασχßΙουμε μτα
Üλλη μεγÜλη καλλτεργημÝνη Ýκταση που ανÞκετ
στη ΣτρÝΖοθα kar λÝγετατ Κοýβελο. Πßσω μαò θλÝ-
πω ιο μονασιηρτ kar το χωρτü ΧαστÜ προò ιην
πλευρÜ ιων βουνþν, δυττκÜ ιηò ΣιρÝΖοθαò. Η kor-
λÜδα συνεχßΖετ ιþρα οχεδüν θüρετα: το μεγαλýτερο
μÝροò τηò δεν εßνατ καλλτεργημÝνο kar καλýπιε-
τατ με Ýνα ωραßο μακρý χονδρü χορτÜρτ kar δra-
σκορπτομÝνεò ΒελαντδτÝò. Σιιò 7 το χωριü ΤΖαρνα-
λß εivar μτσü μßλι προò ια αρτστερÜ μαò στουò υρü-
ποδεò ιου βουνοý. Σιιò 7.12 σιο τÝλοò τηò πεδτÜδαò
0λυμπßα,
αρχßΖουμε να δτασχßΖουμε ιην κορυφογραμμη που ηlÝδιο
συνδÝετ ενα qmλü θουνü αρτστερÜ με Ýνα χαμηλü Α. Blouet
δεξτÜ, στουò πρüποδεò του οποßου Βρßσκειατ ιο μτ-
κρü χωρτü Μαμαλουκα. Σιτò 7.30 σιαματÜμε yra 10
λεπτÜ σιην κορυφη kar μετÜ κατεθαßνουμε μÝσα α-
πü Ýνα Βελαντδüδασοò οε μτα κοτλÜδα που παßρνετ
νερü απü Ýνα ποιαμÜκτ που τρÝχετ απü αρτσιερÜ
προò δεξιÜ, ΔτÜλετμμα απü 8 Ýωò θ στην üχθη αυ-
ιοý ιου ποταμου, μειÜ ιο δτασχßΖουμε, στεΒαßνουμε
τουò απÝνανιτ λüφουò kar φιÜνουμε σε μτση þρα
σιο ΚαρνÝστ. Η πεδτÜδα κÜιω απü αυτü το μÝροò Ý-
xεr μηκοò περßπου 5 χλμ., περýÜλλετατ απü qm-
λÜ βουνÜ kar παßρνετ νερü απü δτÜφορα μτκρÜ πο-
τÜμτα. Σε Ýνα απομονωμÝνο υψωμα σιη μÝση τηò
πεδτÜδαò θρßοκετατ Ýνα χωρτουδÜκτ, ια ΜαΖÝτκα Þ
ΜαΖεßιτκα, που εßνατ Ýνα χωρτü στο üροò Χελμüò:
πÝρα απο αυιü ιο χωρτü τα ποτÜμτα ρεουν ενωμÝνα
νüττα, αντß ανατολτκÜ, που Þταν η προηγοýμενη κα-
ιεýθυνσÞ ιουò Kar ιελτκÜ ενþνονιατ με ιον ΔÜδω-
να. Απü τη νοιτοανατολτκß πλευρÜ τηò υεδιÜδαò υ-
ψþνειατ Ýνα μεγÜλο βουνü που συνορευετ με τον
Χελμü προò το Νüιο, ιο οποßο λÝγετατ Ντουρντου-
βÜνα. Το ποτÜμτ που δτασχßσαμε λÝγετατ ιο ποτÜμτ
του Κλεßιοροò kar πßρε ιο üνομα απü το ομþνυμο
χωρτü, πρÜγμα που σημαßνετ üττ ο Κλεßιωρ δεν
πρÝπετ να εßνατ μοχρτÜ.
Δεν συνεχßΖω, üμωò, προò το παρüν την εξερευ-
νηση αυτηò τηò πλευρÜò kar συνεχßΖω το δρüμο
προò ΚαλÜθρυια, κατηφορßΖονταò απü ιο ΚαρνÝσι )
Η κοτüστοση τπò κοινωνßοò σ' ουτÞ
τη χþΡο εßνοι ονüΠογη μ€ €κ€ßνη που
òπικΡοτοýσ€ στην ΑγγΠßο επß ΑΠφρÝδου
9ο

ß,Ι
ιιι
|ι Ιι1
ιι
ι ιιl,:{
ιι
ιιιι", ιt
ιιι ß
ιt Ι ιι
Το μονοοτÞρι του
Μεγüλου μÝοα απü Ýνα δρυτνο δÜσοò: σιιò 10.07 δτασχßΖω Ý-
Σπηλοßου, να χεßμαρρο, μειÜ περνÜω πÜνω απü μτα κορυφο-
' ΛΙθογροφßο, γραμμÞ που καλýπιειατ με Ýνα üμοτο δÜσοò, κατ
qÝδΙΟ W. Gell, σττò 10.20 καιεβαßγω σε μτα πεδτÜδα που αρχτκÜ Ý-
Χüραξη l.Μ. χετ πλÜτοò 800 μ., με καιεýθυνση απü ΒορρÜ προò
BaYnes (ΙδΙωτΙκÞ Νü.ο, που αργüιερα üμωò στρßθετ δεξτÜ προò ιουò
ΣυλλογÞ) πρüποδεò ιου Χελμου, üπου υπÜρχουν δυο μεγÜλα
χωρτÜ, ΣουδενÜ kar ΠÝρα ΣουδενÜ, που θρßσκονιατ
κÜτω απü ιο Βουνü, στα ψηλüτερα μÝρη του οποßου
φαßνοντατ εκιειαμÝνα δÜση απü Ýλαια kar μεγÜλεò
κηλßδεò με χιüντ. Ο κανοντκüò δρüμοò απü Τρτπο-
λτισÜ γτα ΚαλÜθρυτα περνÜ μÝσα απü ια ΣουδενÜ
kar απü εκεß δταοχßΖετ μτα προÝκιαοη ιου Χελμοý
kar καιεβαßνετ σια ΚαλÜβρυτα. Ανιß να ακολου-
Το ΚοßΙüΒΡυτο Ýχουν μüßιò ΙΟΟ τουρκ!κÝò
ο!κογÝνcιcò: οι υπüf,οιπ€ò 4ΟΟ €ßνοι εflf,ηνικÝò,
Οf,εò τουò Ýχουν κτÞμοτο που το υπ€νοικιüζουν
30
θßσουμε αυιü το δρüμο, συνεχßΖουμε προò ια apr-
σιερÜ ιου kar δτασχßΖουμε ιρετò πλουοτεò πηγÝò
που σχημαιßΖουν το ποιÜμτ υου δταιρÝχετ ιο φα-
ρÜγγτ του Καρνεσßου kar καταληγετ στην κοτλÜδα
ιου Κλεßιοροò. Σιη μεσαßα πη¾ττ παραιηρþ κÜιτ αρ
χαßα θεμÝλτα. Σιην τρßτη πηγß, σττò 10.4Β, αφßνου-
με δεξý μαò το παρακλÜδτ τηò κοιλÜδαò προò Σου-
δενÜ, kar ανεθαßνονταò Ýνα λüφο που χλεßνετ την
πεδτÜδα, φτÜνουμε στιò 11.20 στην κορυφη μταò
ψηλßò κορυφογραμμηò που προσφÝρετ μτα θÝα τηò
κοτλÜδαò των Καλα3ρýιων και ιου χωρτοý ΒτσοκÜ,
ιο ουοßο θρßσκειατ κοντÜ σιην κορυφη μταò απÝ-
νανττ κεßμενηò οροσετρÜò, πÜνω απü την οποßα
φαßνειατ το üροò ΒοßδιÜ.
ΚαιÜ ιην κÜ8οδο παραμÝνετ το μεγÜλο μονασιη-
pr τηò Αγßαò Δαυραò περßπου 1 χλμ. αρτστερÜ kar
σιην ßδτα κατεýθυνση φαßνειατ üλοò ο üγκοò του ü-
ρουò Qλονüò. Ο δρüμοò κατεβαßνετ τþρα λοξÜ δε-
ξτÜ μÝχρτ ιην πüλη των Καλαθρýιωγ üπου φιÜνου-
με σιτò 12.20. Περßπου Ýνα ιÝιαρτο πρτν απü την πü-
λη υπÜρχουν κÜποτεò πλοýστεò υηγÝò, ια νερÜ ιων
οποßων καιεβαßνουν την απüτομη κατηφüρα kar
ποιßΖουν σιη δταδρομη τουò μερτκÝò καλλτεργημÝ-
νεò εκτÜσετò. Ενα μÝροò ιου νεροý δτοχειεýειατ
στην πüλη απü Ýνα υδραγωγεßο.
α ΚαλÜθρυτα προφανþò ονομÜσιηκαν Ýτστ
απü ιτò «κολÝò θρýσεò» που ανÝφερα ßδη.
Η πüλη θρßσκετατ πÜνω απü ιην Üκρη ιηò
πεδιÜδαò στη μτα πλευρÜ τηò κοßτηò του Ü-
yprou χετμÜρρου που κατεβαßνετ απ' ευ8εß-
αò απü το üροò Χελμüò, η δυιτχÞ κορυφη ιου οποß-
ου, σκεπασμÝνη με χτüντ, φαßνετατ πÜνω απü ιην
πüλη. Ενα προσκεßμενο θουνü στα δυιτκÜ λÝγειατ
Κυνηγου. Τα ΚαλÜθρυια Ýχουν μüλιò 100 τουρκτ-
κÝò οτκογÝνετεò: or υπüλοτπεò, μÝχρτ το ουνολικü
οριθμü 500, εßνατ ελληιτκÝò. Kar or Ελληνεò kar
or Τοýρκοτ Ýχουν κιηματα, που τα υπενοτκτÜΖουγ
κυρßωò σε Ελληνεò με τουò γνωστουò üρουò, αλλÜ
το μεγαλυιερο μÝροò των 114 χωρτþν ιηò υεριοχßò
εßνατ κεφολοχþρια, που καιοτκοýντατ απü Ελλη-
νεò που κολλτεργουν ιη δτκÞ ιουò γη, η απü Ýνα α-
κüμη μεγαλυιερο αρτθμü που Ζουν απü ιο προßüν
των κοπαδτþν ιουò, η φροντßΖονιαò εκεßνα που α-
νÞκουν σε Τουρκουò η Ελληνεò τδτοκτηιεò, με το
Βουτυρο kar το τυρß να αποιελοýν ιο κýρτο εξαγþ
γτμο υροßüν ιηò περτοχηò. Ο αρι8μüò των φορολα
γοýμενων φιÜνετ ιουò 6.000 kar καθþò ιο βτλαÝττ Ý-
χετ δταιηρησετ ιον πληθυσμü καλýτερα απü οποτα-
δÞποτε Üλλη περιοχÞ σιον ΜορτÜ, εκιüò ιηò ΜÜ-
,τηò, ο κατÜ κεφαλην φüροò δεν εßνατ θαρυò.
Δýο þρεò απü εδþ, κÜιω αυü Ýνα γκρεμü που ι>
ψþνετατ πÜνω απü ιη δεξτÜ üχθη ιου ποιαμοý, σιο
δρüμο για ιη Βοσιßισα [Aiyro], υυÜρχετ η γυνω-
κεßα μονß ιου Μεγασυηλαßου, η μεγαλýιερη σιτπ
 " -{ρ"

Τοπßο οτην Ηλεßο.

ΕλλÜδα που ονομÜΖειατ Ýιστ γτατß Ýχετ δημτουργη- τοποθεσßα ιηò Κυναß8αò ωò τα πτο δυσÜρεοια σιην Χαλκογραφßο,
θεß μεσα σε Ýνα σπηλατο. ΚατÝχετ πολλÜ μετüχτα, Αρκαδßα. Η πεδτÜδα Ýχετ γßνετ πτο παραγωγτκη και
σχÝδιο Ρ. Dewint
μερτκÜ απü τα οποßα εivar ολüκληρα χωρτÜ. Η Kor- λιγüτερη ΒλαΒερη yra ιην υγεßα απü ιüιε που κυ- απü το πρωτüτυπο
ρ γηò, παρ' üλο που του Th, Allason,
Ο
λÜδα ιων ΚαλαΒρυτων Ýχετ προσαναιολτσμü ανα-
τολτκü-δυιτκü. Ενα βαθυ ποιαμÜκτ, ιο οποßο πηγÜ- χüροξη G. HoIIis
Ζετ απü ιο üροò Ωλονοò, δταοχßΖετ την κοτλÜδα και ο,ων που μπορþ να !ΓεννÜδ9ιο1
μετÜ ττò χαρÜδρεò του ΜεγÜλου Σπηλαßου κυλÜετ δ κοιλÜδαò, ακριΒþò ΒΙβλΙΟθÞΚη)

προò ιη θÜλασοα που ιη συνανιÜετ κοντÜ σιο Δτα-
κοφιü αναιολικÜ τηò Βοσιßισαò. Η κοτλÜδα εßνατ
Sαλτþδηò, κυρßωò απÝνανιι απü την πüλη, Kar θ-
πετδη ια βουνÜ που ιην περτΒÜλλουν εßνατ ψηλÜ
Kar πολυ κονιÜ δεν επιιρÝπουν τον καλü αερτσμü
ιηò περιοχηò. με αποιÝλεσμα αυτη η περιοχη να εß-
var μτα απü ιτò πτο ανθυγτενÝò ιου ΜορτÜ. ΚατÜ τα
δυο απογευμαια που πÝρασα σια ΚαλÜθρυτα δια-
πßστωοα üιτ η αιμοοφαlρα ηιαν πro πνικιικη και
δυσÜρεστη απü οποταδηποιε Üλλη απü τüτε που
Üρχτσαν or ΖÝσιεò, παρ' üλο που το υψüμετρο εßνατ
μεγαλο kar ο ουρανüò οχεδüν πÜντα συwεφτασμÝ-
τ-οò μειÜ το μεοημÝρτ, απü τüτε ιιου ηρθα σιην
Αρκαδßα. Ο Πολýβτοò περτγρÜφει το κλßμα και ιην
απÝνανττ αυü ιην πüλη. Εδþ Ýχουν ανασκαφεß δυο
μεγÜλεò καιακüμΒεò σιο SρÜχο, που η κÜδε μτα
ιουò Ýχετ Ýνα θÜλαμο με μαρκßΖεò στο πλÜτ του που
προορßΖονιαν yra φÝρετρα. Μτα απü ιτò καιακüμ-
Βεò Ýχει μειαιραπεß σε τερü μταò εκκλησßαò, απü
τουò τοτχουò ιηò οποßαò υπÜρχουν τχνη προò την ε-
ξοδο ιου σπηλαßου; μαΖß με δυο ιμηματα ενüò α- )
Το μεγαflýτερο μÝροò των Ι Ι4 χωριþν
τηò rl€ρßΟΧηò των Καf,αδρýτων €ßγαι
κξφαRοχþρια ηοιJ κατοικοýγται απü €frf,ηιτεò
οα
δΙ
Στυιl Kepιιn Τογ Mopln

Δßπλα κοι οτην

οπÝναπι σελßδο,
σημειþσαò κσι
σκßτσα του Τζελ
γιο τιò ευδυμασßεò
των ΕλλÞνων.
Στη μÝση, η
πεδιüδο τηò
0λυμπßοò.
Λιθογραφßο του
Jules Goignet,
η(Ýδτ
Stackelberg

πλοý κßονα με δωρτκü κιονüκρανο.

ΤσαχωντÜ
ΣυνεχßΖοιητε να αιτεΒαßνουμε, αφηνονταò πßσω
μαò αρκετÝò καλλτεργημÝνεò πεΖοýλεò στα δεξτÜ
μαò, σιην απÝνωπτ πλευρÜ ιου φαραγγτου, Kar σιτò
11.40 μπαßνουμθ στην ΚαστÜντισα. Αυιη Þταν κÜ-
ποτε μια σημανττκß πüλη, αλλÜ ιþρα Ýχετ μεßνετ
με Ι00 οτκογÝνετεò. ΠολλÜ απü ια οπßιτα εivar Ü-
δετα kar or κÜιοικοτ Ýχουν μετανασιÝψετ σιην
Υδρα, σιτò ΣπÝτσεò και σιην Κωνστανττνοýπολη. Ο
Πραστüò, που συγκεντρþνετ ιþρα üλο τον πλοýτο
και ιον πληθυσμü των γýρω περτοχþν, Þτστ κÜπο-

Οι Κοστον!τσ!þτ€ò εßνοι δροστÞΡιοι κοι
Ýξυπνοι, οΑηü ζηßεýουν σε Βοδμü μοχδηΡßοò
την Cυημ€ρßο των γòΙτüνων τουò του ΠΡοστοý
ιε ιüσο κατþιερο, üπωò λÝνε or κÜτοτκοτ ιηò Κα-
στÜνττσαò, απü ιη δικß ιουò πüλη, σαν να Þταν τα
κολýβτα τηò. Τα σπßιτα τουò εivar ευρýχωρα, καλÜ
χττσμÝνα Kar με ωραßα Ýπτπλα. Τα μεγαλυτερα Ý-
χουν ιρßα πατþματα απü τα οποßα το κατþιερο εßνατ
ο στÜθλοò, το μεσαßο Ýνα εßδοò Ýκθεσηò kar επß-
δειξηò ιων επßπλων και ιων üπλων, που αυτοß or ο-
pεσiΒror Ýχουν αρκειÜ. Το πÜνω πÜτωμα αποιελεß-
ιατ απü δýο αßθουσεò, απü ττò οποßεò η εσωιερτκη
Ýχετ τΖÜκτ kar η εξωτερτκÞ Ýνστ καναπÝ, αφου θε-
ωρεßιατ το δωμÜττο υποδοχßò. Εχω καιαλýσετ σιο
σπßιτ ενüò γÝρονια παπÜ, που εßνατ Ýνα απü τα κα-
λýτερα τηò περτοχηò. ΔÝκα απü τα παλτκÜρτα ιου
χωρτοý, αφου Ýμετναν Ýξω απü το χωρτü μερτκÝò ε-
θδομÜδεò, Ýχουν εmσιρÝψετ απü το kuvnyr ιων λη-
στþν, που δεν 8α συλλαμβÜνονιαν ποτÝ, αν ο πασÜò
δεν εßχε καιαοτÞσετ τα παρακεßμενα σια λημÝρτα
ιουò χωρτÜ υπευθυνα yra ιη δρÜση ιουò.
Οι Κασιαιτττστþιεò εßνατ μτα καλοφιταγμÝνη,
δραστηρτα kar Ýξυπνη ρÜισα, αλλÜ Ζηλεýουν σε
θαθμü μοχθηρßαò την ευημερτα των γετιüνων ιουò
του Πραστοý. Η ΚαστÜνττσα, η Σßτατνα kar ο Πρα-
σιüò, μαΖß με ια χωρτÜ τηò παραλßαò υου ανÞκουν
στον ιελευιαßο, δηλαδÞ το Λεωνßδιο, ιο Μελανü
kar το Δερü, kar ια καλýθια ιου Αγ. ΑνδρÝα, απο-
ιελοýν ιην περτοχη τηò ΤσακωντÜò. Τα μοναστßρτα
τηò ΤσακωντÜò εßνατ η Κονδολßνα, σιην περτοχη
τηò ΚαστÜνιτσαò, Kar ΟρθοκωσιÜ, Ρονδτνü, ΚαρυÜ,
Κλετσοýρα, ΣßνΖα kar Ελιονα, στην περτοχη ιου
Πρασιου. Μüνο σε αυιÜ ια χωρτÜ kar ια μοναστηρια
μτλτοýντατ ια ισακþντκα, μτα δτÜλεκτοò που or
Ελληνεò mοιεýουν üιτ δταιηρεß υολλουò αρ><αßουò
δωρτκουò τýπουò. Eivar αμφßθολο, üμωò, αν or
γλωσοικοß αυτοß ιýποτ εßνατ üνιωò δοrprkoi Þ απο_
ιελοýν προlüν τηò φαντασßαò ιων δτδασκÜλων, η
Üλλων ημτμαθþν ατüμωγ σιην αγωνßα τουò να α-
νακαλýψουν μερτκÜ καιÜλοτπα τηò δωρτκßò σε μτα
περτοχη που μτλτüταν σια αρχαßα χρüντα και που

32

ιþρα or χωρτκοß μτλουν ιη δτκÞ τουò ιοπτκη δτÜλε-
κτο. Ειοτ μου εßπαν üττ η λÝξη αμÝρα (ημÝρα) ηταν
αρχαßα τσακþνικα, που δεν περτλαμΒÜνειαι στην
korvn γλþσσα, πρÜγμα που δεν οημαßνετ ιßποτε
περlσσüτερο, üπωò παραιηρησα σιον ευßσκοπο ιου
Πραστοý, παρÜ üττ πρüκετιατ yra Ýναν αρχαßο δω-
ρτκü ιýπο. Εßναι βÝβατο, üμωò, üττ υπÜρχουν μερτ-
κÝò δωρτκÝò λÝξετò σε καθημερτνη χρηση, üπωò νε-
μτß (θοσκη), kar rciy πορεßαν (ο δρüμοò) kar ßσωò
να υπηρχαν και Üλλεò.
δτÜλεκτοò τηò ΤσακωντÜò φαßνετατ να εß-
var σημανιικÞ, ευετδÞ Ýχετ δταιηρηοετ
λÝξετò τηò κοτνηò ελληντκßò σε μεγαλý-
τερο αρτθμü απü αυτÝò που Βρßσκονιατ οε
Üλλεò περτοχÝò ιηò Ελλαδαò, üπου ο τα-
ξτδτþτηò μπορεß να εντοπßσετ μερικοýò ελληνι-
σμουò που δεν Ýχουν υτοθειη8εß αττü ιη σýγχρονη
ελληντκÞ. Or υαρακÜιω ελληντμοß εivar οε Kor-
νη χρηση σιην ΤσακωντÜ: üρα (βλÝπε), νομεßò (θο-
σκοß), ερßφτα (κατσßκτα), ηνÝγκαιε η εωρÜκατε τον
Ýρτφον (Ýχειε φερετ Þ δετ ιην καιοßκα;), παρηιε (ε-
λÜιε). ΜερτκÝò απü ιτò παρακÜτω λÝξετò μπορεß να
#Þ-Φt :
αποτελοýν δεßγματα ελληνισμþν, αν üχτ δωρτ-
σμþν. Αλλεò μπορεß να εßνατ παραφ8ορÜ ιων ελ-
ληνικþν τýπων: προýαια (προβαια), τΖουα (δρυò),
ßον (νερü), βüτΖτα (σιαφυλτα), ÜιΖαπο (Üνθρωποò),
θρÝχου (βρÝχεD, πß Ýσσα εκτοý (που εßσατ;), ογß (ε-
δþ), Ýα üρ'ογß (Ýλα εδþ γρÞγορα), ογß εμÝ εΖοý (ε-
δþ εßμαι), ντλεßειε (μιλßστε), δρÜντιΖε (ιρÝχα), τΖÜ-
χετε (περπαιÜιε), απü κτÜ εσπαρτοý (απü που εß-
σar;), εγγουνιερÝμε ιÜν ιΖÝαν (πÜμε σπßττ). Σιην
ΚαστÜνττσα ανιß yra τΖÝα (ουßττ) χρηστμοποτουν ιη
λÝξη κÝλα απü ια λαιτντκÜ.
Οιτ μερτκοß ιυποτ των θεωρουμενων δωρτκþν τý-
Η διüßΙεκτοò τηò ΤσοκωνιÜò φαßν€ται να €ßνοι
σημοντικÞ, €π€ιδÞ Ýχει διοτηρÞσει frÝξειò
τηò κοινÞò GΠßΙηνικÞò σε μ€γοηýτ€ρο οριδμü
πων ιων τσακþντκων εßνατ εφεýρεση των δτδασκÜ-
λων, πεßοιηκα üιαν ο επßσκοποò ιου Πραστοý μοý
εßπε Ýνα δßσιτχο yra ιην Ýκλειψη του Þλτου απü Ý-
να λογτüιατο δτδÜσκαλο ιου Πρασιου, που δεν Þ-
ταν τßποια Üλλο απü μτα προσπÜθεια να γρÜψει
δυο κακÝò γραμμεò οια δωρτκÜ:
ΑμεραΠαρασκευÜ φθινýσθη Üλιοò ποτß ταò Σε-
λÜναò
ΕπιλυγαΖüμενοò εν διαστηματι þραò μιÜò.
Με λßγα λüγια, καδωò ια πραγματτκÜ ισακþνικα
σπÜντα γρÜφτηκαν η δεν γρÜφιηκαν ποτÝ και κα-
θþò η korvn ελληντκÞ χρηστμοποτεßιατ σε üλεò ττò
συναλλαγÝò που χρετÜΖοντατ γραφß, αφοý αυτß εß-
ναι που καιαλα_θαßνετ ο απλüò κüομοò kar αυιÞ εß-
ναι που μτλτÝιατ απü ιουò λüγτουò Kar τουò ιαξι- )
33
 ,4τ
l_ -δ.

{L

,_Ξ

δτþτεò, εßνατ αναμ- ραφθορÜ ιηò λÝξηò Λακωνßα kar ßσωò αρχτκÜ να
φßθολο üιτ or rδro- κÜλυπτε μεγαλυιερο γεωγραφικü χþρο, και üττ ια
μορφτεò τηò ομτ- οýνορÜ ιηò συρρτκνþθηκαν, καδþò η διαλεκιοò
λßαò τηò μικρßò αυ- που διÝκρτνε ιουò αρχτκοýò καιοßκουò σιαδτακÜ ε-
ιηò ΠεριοΧηò Υρη- κτοπßσιηκε απü αυοßκουò απü ΑλΒανßα, Βουλγα-
γορα θα ξεχασιουν, ρßα, ια νηστÜ, Þ αυü ιην ΕλλÜδα πÜνω αιιü τον
ενþ or λεξειò τηò Ισθμü.
0ρειχÜλκινο
κοτνηò ελληντκηò
που δταιηρεß θα αποκιηοουν γεντκη χρηση με την ο Ýδαφοò τηò ΚαοιÜντιοαò δεν παρÜγετ λÜ-
σýμπλεγμα
πρüοδο τηò γλþσσαò σιην ΕλλÜδα. Παρ' üλ' αυιÜ δr, σιÜρτ οýτε κρτθÜρτ, παρÜ μüνο μηλα,
τεσσüρων
μτα πτο ενδελεχηò Ýρευνα αυιßò τηò δταλÝκτου, στιò κÜσιανα, σταφýλτα kar σßκαλη. Η τελευ-
κριοκÝφαλων
ειδωλßων σε στÜση περιοχÝò που μιλτÝτατ, θα εßχε, χωρßò αμφιΒολßα, ιαßα φýετατ σε μερτκÜ απü ια ψηλüιερα
χοροý (Εθυκü ενδταφÝρογ πüσο μÜλλον αφου or Kuvoupror ηιαν μÝρη οτα ΒουνÜ, üπου τη θερßΖουν τον Αυ-
Αρχαιολογικü Ýναò απü ιουò λαοýò τηò Πελοποwησου που συμ- γουσιο και σπÝρνουν και' ευθεßαν. Το χωρτü Ýχει
Μουσεßο, ΑθÞνα). φωνα με ιον Ηρüδοτο ηταν τOαγενεßò. Ο Βýουια- ιþρα μüνο Β ΖευγÜρτα. Παλατüτερα εßχε 300-400. Οι
ΒρÝθηκε στη θÝση þν (Villoison)'Ýκανε μερτκÝò Ýρευνεò για ια ισα- κÜιοτκοτ κερδßΖουν τα προò το Ζην (κατÜ παρüμοτο
Πετροβοýνι, στο κþντκα üταν ηταν στην ΕλλÜδα, αλλÜ καδþò δεν ιρüπο με τουò Βλαχτþτεò τηò Πινδου κ.λπ.) διαιη-
Μαγοýλιανο εßχε επτσκεφθεß ιην περτοχß, or πληροφορßεò επß ρþνταò μαγαΖτÜ στον ΜυσιρÜ, στο Ναýπλτο, στην
Αρκοδßαò. Τα ΜερικÜ παραδεßγμαια
του 8Ýματοò ηταν ελÜχτστεò. ΤρτπολττσÜ, στιò ΣυÝισεò και σιην Κωνσιανιτνου-
ερεßπια του νοοý που παραθÝτει απαντþνται σε κÜθε περτοχß τηò πολη. Μερτκοß φτÜνουν μÝχρτ τη Ρωσßα, ενþ Üλλοι
επισκÝφθηκε ο W. ΕλλÜδαò, üπωò για παρÜδετγμα οχθρüò (εχθρüò). δουλεýουν οε σπετστþιικα πλοßα, ωò ναυιεò. Δεν
,l805
Leakθ το και Κα8ωò γεντκÜ θεωρεßτατ λαθοò οτι η ΤσακωντÜ εκμεταλλευοντατ καθüλου τα δÜση ελÜτου του ü-
ονÝσκαψε ο F. περιλαμθÜνει üλεò τιò οροοετρÝò τηò ανατολτκηò α- ρουò ΠÜρνωνα.
Hiller νοη κιηò τηò αρχαßαò Λακωνßαò, πρüσεξα να περτλÜΒω ΜετÜφραση: ΧρÞοτοò Σια8Üτοò
Gaertringen το
οιην ερευνα μου μονο ττò ΠερτοΧεò Που εΧω αναφε-
1910. ΣÞμερα τα ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
ρετ, αφου πηρα τη δταβεβαßωση üττ μüνο αυτÝò θε-
θεμÝλιο του ναοý l. Πρüκεlιατ μÜλλον για τον ΜελÝιτο, μητροπολßτη Αθηνþιι
ωρουνιαν ΤσακωντÜ. Μπορεß ευκολα, βÝβατα, να
εßνοι επιχωμÝνα γεωγρÜφο kar τσιορικü. Εγραψε ιο Ýργο Γεωγραφßα παλοια
καιαλÜβετ κανεßò üιτ το üνομα ΤσακωντÜ ηταν πα-
κα1 νÝα, που πρωιοεκδüθηκε σιη Βενετßα το 1728.
2. Ο ΓÜλλοò λüγτοò Jean Baptiste Gaspar d'Ansse de

Οι κüτοικοι τηò Καστüνιτσοò κ€ρδßζουν το προξ
το ζην διατηρþντοò μαγαζιÜ στον Μυστρü,
στο ΝαýπßΙιο, στην Τριποf,ιτσÜ. στιò ΣπÝτσεò
34
Vil].oison συνüδεψε τον πρεσθευτß Choiseul-Gouffier οτην
Κωνστανιτνοýπολη. Περτηγηθηκε το Ι784 ιην ΑναιολÞ kar
τον ελλαδτκü χþρο yra πÜνω απü 2 χρüντα,
συγκενιρþνονιαò πολýιψο υλτκü. Οι εντυπþσετò του Þιαν
αρνηιικÝò για τουò σýγχρονουò Ελληνεò. ΠαρÜ ιην
επιΒυμßα του κατ ιην επßπονη εργασßα του δεν καιüρΒωοε να
ολοκληρþσετ kar να εκδþσει το Ýργο του. r
Προτοπ,η

ΙÜκωΒοò rru' ΕστουρμÝλ

(17Β3-1Β52)

ΓÜλλοò αξιωματοýχοò, γüνοò αριστοκρστικþò οιχογÝνετοò κοι περιηγπτþò.

Το ß832 ΒρÝθηκε στην Ιτολßα και σπü εκεß αποφÜστσε να επισκεφθεß την
ΕλλÜδα. Πραγμοτοποßησε το ταξßδι του συνοδευüμενοò απü κÜποιον
Ελλπνα που γνþρισε στη Ιτολßο, τον Δπμþτριο Πσπανδρεüπουλο.
Τσξßδεψε στπν Πελοπüννησο χαι σχεδßασε τοπßα τηò περιοχþò.

Τσαρλò Ρüμπερτ Κüκερελ

(17ΒΒ-lΒ63)

Βρετανüò σρχιτÝκτονοò χοι περιπγητþò, καθπγητþò τπò Βρετανικþò

Βοσιλικþò Ακαδημßοò. Ταξßδεψε στην ΕλλÜδα γιο περßπου τÝσσερο χρüνιο,
στο διüστημα t8lO.i8i7. ΕπισκÝφθπκε τσ ΕπτÜνπσο, το Αιγοßο, την
Ηπειρο, τη Στερεü, τπν Πελοπüγνησο lιar το ημερολüγιü του το εξÝδωσε ο
γτοò του Σüμουελ ΠÝπιò Κüκερελ. ltßσζß με Üλλουò αρχαιοθþρεò
συμμετεßχε στη φυγÜδευση lιor τπν πþληση στο εξωτερικü των γλυπτþν
διακüσμων του νοοý τπò Αφοßαò στην Αßγινο κστ του Επικουρßου
Απüλλωνοò òττιò Βüσσεò. Εξατρετικü σχÝδιο του ναοý ουτοý κοσμεß το
ΒιΒλßο του περιηγητÞ Στüκελμπεργκ. ΚοτÝγροψε τπν κσθημεριυüτητα κοι
τιò συνþθειεò των Ελλþνων τηò εποχþò, με τρüπο μüλΛον υποκειμενικü,
επηρεασμÝνοò προφανþò οπü το σκοπü τηò αρχαιοθηρßοò.

Οτο ΜÜρκνοιη θαρüνοò φον Στωιελμπεργκ

(17Β7-1837)

Εσθονüò αρχοιολüγοò κοτ περιηγητftò. Τοξßδεψε στη ΜικρÜ Ασßα για δýο
ΧρüνΙα (ßòττ.ß2ι καΙ στπν Ελλüδο αρΧΙκü το ß8ßο καΙ μετü στο δΙüστημσ
ß8Ι2,Ιαß4. Το ß8t4 σιχμσλωτßστηκε στον Πσγασητικü κüλπο απü
πειρατÝò, χινδýνεψε να χÜσει τη ζωþ του, αλλü τελικþò σþθηκε
κατοΒüλλουταò λýτρα.

Ουßλταμ ΜÜρττν Λκ
(1777- 1Β60)

Βρετανüò οξιωμοτικüò, τοπογρÜφοò κοι περιηγητþò, αριστοκρστικþò

κοταγωγþò, μÝλοò του ρομαντικοý κινþμοτοò τωυ Αγγλων dilettanti. Ο
Λικ επισχÝφθηκε σχεδüν ολüκληρο τον ελλαδικü χþρο κατ'εγτολÞν του
ΒρετανΙκοý υπουργεßου ΕξωτερΙκþν. Τοξßδεψε στπν ΕλλÜδο ανÜμεοα στα
Ι8Ο2 και ß8ßΟ για περßπου 5 χρüγισ. Οι περιγραφÝò του εßναι πολýτιμεò
γΙα τπν ακρßΒεΙü τουò κοΙ το λΙτü τουò ýφοò. ΣυνΙστοýν επßσηò πολýτΙμα
ιστορικÜ τεκμþρια yro τπν κοινωντκÞ κσι οικονομικþ ζωþ τηò
προεπανσστατικþò ΕλλÜδοò, για τη γεωγραφßα τπò lιor το τοπωνýμιÜ τηò.
Ξπßσηò ο Λικ σκιαγρÜφησε με επιτυχßα την προσωπτκüτπτα του Αλþ πασÜ
των !ωσννßνων,

του ΒeRτΗΕιεινιγ ΒRòΗενιιιε
αηü το Ýργο Voyages des FτÝres Bacheville en Europe
et en Asie,2η Ýκδ., Παρßσι Ι822'
üρινθοò
Η Κüρτνθοò εßχε φιÜσετ στο απüγετü τηò. Τα
καλλττεχντκÜ αρτσιουργημαιÜ ιηò, or κÜθε εßδουò
θησαυροß τηò συναγωνßΖονιαν τον πλοýιο ιου Παρ-
θενþνα και ιου τεροý ιου Δßα στην Ολητπßα, üταν
οτ Ρωμαßοτ ιην κατÝσιρεψαν απü Üκρη σ' Üκρη.
Αργüτερα, ανοικοδομßθηκε απü τουò ßδτουò kar α-
νÝκτησε μÝροò τηò πρþτηò λÜμqmò τηò. Ο Ηgßýηò
ο Απτχüò, ο λαμπρüò αυτüò πολßτηò-ευεργÝιηò τηò
Αθßναò, Ýπραξε το iδro yra ιην Κüρτνθο. Ανα-
σκεýασε ιο θÝατρü τηò με δτκÜ ιου Ýξοδα. Ομωò ο
ΑλÜριχη, ιο ßδτο βÜρβαροò με ιον Μüμμτο, rσo-
πÝδωσε kar πÜλτ ια πÜντα, Ýιστ þστε σημερα η πü-
Η πüλη τηò
Κορßνθου üπωò
λη, η οποßα κÜτω απü ιην ενειτκÞ καιοχÞ απÝκιη-
σε και πÜλτ μτα κÜποτα σπουδατüιηια, εßνατ λεη-
φοßνεται οπü το
ΛÝχοιο. λαιημÝνη üσο ποτÝ. ΑποβýÜσιηκα σιην Κüρτνθο
Λιθογραφßο του με ιην ελπßδα üττ, παρÜ ιην Ýλλετqτη Üφθονηò συ-
Duplessier, γκομτδηò, ιουλÜχτστον η περτÝργετÜ μαò θα ÝΒρτ-
σχÝδιο σκε κÜττ να οταχυολογησετ ανÜμεσα σια ερεßπτα
Stackelberg. που δταχρßναμε, ΑλλÜ αν υπÜρχετ στην ΕλλÜδα γη
Στην απÝναντι üπου πρÝπετ κστεßò σιη θÝα τηò να εγκαταλεßπετ
σελßδα, ΝεμÝα, κÜθε ελπßδα, αυιÞ εivar η μελαγ-
ηÝδιο Α. Blouei
χολτκÞ kar ερημωμÝνη Κüρτνθοò. Tr αλλατgη!
ΠοιÝ μεγαλεßο που εßχε εκπÝσετ δεν μου εßχε
πρòßκαλÝσετ πορüμοτα θλßqm. Τα ιεßχη, που Ý>òουν
καταρρεýοετ κατÜ το ßμτσυ, φÝρουν σημÜδτα πρü-
σφαιηò λεηλασßαò, Or κÜτοτκοß τηò Ýχουν φýγετ.
Μερτκοß στραιτþτεò τρτγυρßΖουν μÝσα σια >αλÜ-
ομαιÜ ιηò σε αναΖÞτηση λεßαò, ενþ μÝσα σ' αυτhν
τη μοναξτÜ, που μοτÜΖετ καιαραμÝνη, επτÜ δωρτÝò
κολüνεò [ο ΤσÜντλερ (Chandler)'ιτò απαρτθμεß
δþδεκα] οιÝκονιατ üρθιεò -πτστεýετατ üττ avÞkarr
οτο ναü του Ποσετδþνοò- μοναδτκÝò μαριυρßεò üιτ,
σ' Üλλουò χρüνουò, υπηρχστ θεοß yra ιην Κüρτν-
θο. Μαò Ýδετξαν τα σχεδüν σΒησμÝνα ßχνη ενüò
αμφτθεÜιρου που δταμορφþθηκε πÜνω σε ΒρÜχο
kar κατümν στεΒηκαμε σιην ακρüπολη και στην
κορυφη απü üπου μαò αποκαλýφθηκε üλοò ο r-
σ8μüò, or δýο θÜλασσεò kar Ýναò μεγÜλοò ορßΖο-
νταò. Εßχαμε μπροοτÜ μαò ιην ιοποθεσßα αυτηò ιηò
ιüοο αιτθοýοαò πüληò, ιην Üκρη του κüλπου κατ,
πßσω μαò, ττò κορυφÝò ιου Κτθατρþνα ο οποßοò μαò
απÝκρυΒε ττò ΠλαιατÝò kar ιη ΘÞβα, αρτσιερÜ μαò
ιον Ελτκþνα κα1 στο θÜθοò το νεφοσκεπη Παρ-
νασσü, Δεξlα στον Ýτερο κüλπο εßχαμε την ΑθÞνα
και το Ναýπλτο, üπου οχεδßαΖα να κατευθυνθþ
φιÜνονιαò οιην ΕλλÜδα.
Qοιüσο, λüγοτ προνοßαò δεν μου επÝτρεπαττ πλÝ-
ον να εκθÝσω ιουò αντψτοýò μου σε τüσο ε-
πτκßνδυνη δτα-
δρομη. Οπωò
μαò διαβεβαßωσαν, ο πüλεμοò μüλτò ÜρχτΖε.
Οι γιοι ιου Κολοκοτμßνη καιÜψεραν τα
πρþτα χτυπηματα. Ενα ιμημα αιü κλÝ-
φτεò στρατοπÝδευσε οιην Κüρνθο πÜραυ-
ια με οκοιü να παρεμιτοδßΖει ιο τιÝρα-
σμα.
Σιρι φοι,μι, υι,νcπþò ια μÜιια μαò
προò ιη\- Αθιινα. ΑναΖηιοτμε ακιÝò
περισσüιερο φιλοξενεò Kar καταq)υγlο
κονιÜ σιουò Τουρκουò. Aμoιpιr. εκιρυ-
λιομÝνη ΕλλÜδα. που μü-\ιò ιιýρα ε-
λευθερþδιικεò απü ιιτ δουλετα, ιτ χρι1-
οη κÜνετò ιιτò ελευθεριαò σου!
16 Ιουλßου: Βμτκιιμε καιÜλυμα ο' Ý-
να οπßιι εγκαια_\ετμμενο. Οι προηγου-
μενοß εΠΙσΚεΙιεò ιου ετΧαν Καψετ ιτò
πüριεò κατ ια παρÜΒυρα. Τα ζυλινα πα-
ιωμαια υΠαρΧουν αΚομη.
Καqιτε )
ß
,ι,
Κορικοο:
0 ναüò του
Απüλλωνοò οτην τα, μαò απανιοýν, üταν ΖητÜμε ξυλα yra να μαγετ-
Αρχοßα Κüρινθο, ρÝψουμε το ρýΖτ μαò. ΔτÜφοροτ περßεργοτ σιραιιþ-
«Αποψßι ερειπßων ιεò μÜò επισκÝπτονταν. Τουò υποδεχüμαοτε καθτ-
νοοý στην σμενοτ σττò αΠοσΚευεò μαò, Yra να μην ιουò Προ-
Κüρινθο». καλÝσουμε ιην επτθυμßα να τιò ανοßξουν. Συμφω-
Χολκογροφßα, νηοαμε να μην απομακρυνθεß ο Ýναò απü τον Üλ-
σχÝδιο J. Stuart, λον kar ιη νýχτα να κοτμηθοýμε με ιο üπλο στο χÝ-
χÜραξη Lelpiniere pr. Ωσιüσο, ο Δημητρτοò συναντÜ κÜποτουò γνω-
(ΣυλλογÞ Β.
στοýò, ιουò φÝρνει κονιÜ μαò kar κυκλþνετ ιο σπß-
Δοσκουρßδη,
ττ με σκοπουò. Κι εγþ αναρωττüμουν: ποτοò θα μαò
ΑθÞνα)
σþσετ απü τουò φýλακÝò μαò; ΤελτκÜ, μßα νυχτα,
δýο νýχιεò πÝραοαν με μßα δταρκη επαγρýπνηση,
þοπου συνÞθιοα και ονειρευüμουν μüνο ιην κρη-
νη Πετρßνη.'
ΚÜποτοτ μου ιην τοποθειουσαν οτον Ακροκüρτν-
θο kar πτστεýω περτσσüτερο στην παρÜδοση αυιÞ.
Αλλοτ μου Ýδετχναν στην κÜτω πüλη, μια μτκρη
δεξαμενη γοτθτκηò καιασκευßò. Ο Παι:σανßαò α-
Αν υπüρχ€ι στην Ef,rlüδo γη üπαυ στη δÝ0
τηò GγκοταßΙεßπειò κüδε εßΙπßδο. αυτÞ €ßναι
η μòßΙογχοßΙικÞ και €ΡημωμÝνη Κüρνθοò
3Β
ναφερετ ε-
ναν αξτοση-
μεßωιο αριθμü
κρηνþν. Βρηκα αρ-
κετÝò απü αυιÝò. ΨηλÜ
χüρτα, μαρμÜρτνα θραυσματα
kar τοýβλα παρεμποδßΖουν τη ροη
ιουò. Σιýλοτ κεßιονιατ ακüμη στο Ýδαφοò.
Μßα, με αρχαßο πρÜσινο χρþμα, τη χρηστμουοßησα
για κÜθτσμα στην κορυφη τηò ακρüποληò. ΑυτÜ τα
μÜρμαρα, κÜποτα μεταλλτκÜ ανÜγλυφα, or εφτÜ üρ
θτεò κολüνεò ενüò Üγνωστου ναοý, εßναι ü,ιτ arro-
μÝνετ απü ιη μεγαλοπρÝπετα μταò πüληò üπου η
Αφροδßτη Ýιρεφε στο τερü τηò χßλτεò kar πλÝον τÝ-
ρετεò, yra να ιουò προσδþοουμε μßα τßμτα ονομα-
σßα. Μßα πüλη που υπηρξε θÝατρο ιηò οργηò τηι
Μηδεταò και των απολαυσεων τηò Δαßδοò. Επτ.
πλÝον, δεν μπορουμε να την προσεγγßσουμε χωρßι
ιο φüΒο τηò μüλυνσηò Kar τηò ατμαιηρηò αναρχßαò
Eivar απαραßιητο yra τον περßτταιü μαò η συνοδεßò
φρουρÜò. Γτα να κοτμηθοýμε πρÝπετ να μτσθþνου
με μßα φρουρÜ -kar κÜιω απü ιτò ουνθßκεò αυτÝò
μποροýμε να ποýμε üττ η Κüρτνθοò δεν προοφÝρε
ιατ Yra εΠτσΚεψη σιουò φιωΧουò.
Φυγαμε απü ιην Κüρτνθο σττò 17 Ιουλßου, με α
 ,

ι
]ι

.-! =ΞJ
,*>-
ß.:: -,:];

Επüνω και οτη

ουνοδεßα ποßα αναλαμΒÜνετ μερτκÝò φορÝò να δτορθþσετ την μÝση, ερεßπιο απü
των προστα- Ýλλετψη ιηò δτκηò μαò προνοηττκüιηιαò. Qστüσο, το νοü του
των μαò ΚαΙ ενω το üνομα ιου Κολοκοιρþνη επανερχüιαν αδτÜκοπα Απüλλωνοò στην
εΥω ημουν Πετσμε- σττò Ýνιονεò συΖηιησετò των στραττωιþν μαò. Σßγου- ΚüρΙνθΟ,
νοò οττ εΠροκετιο να μαò
κλÝψουν. Οιαν εßδα üττ δεν
συνÝβατνε ιßποτε τÝτοτο Kar üιτ πλη-
στÜΖαμε το λτμÜντ üπου Ýπρεπε να επτβτΒα-
στοýμε, δüξασα τον Θεü, ο οποßοò ενÝπνευσε ιον
Απüστολο Παýλο, σ' αυτην την Κüρνθο, τα παρα-
κÜιω λüγτα yra δικß μαò χρηση: «εßμαστε κουρα-
σμÝνοι αλ,\Ü καθüλου καταΒεΒλημενοl, δοκιμα-
Ζüμαστε με μεγÜλα εμπüδια αλλÜ δεν υποκυ- κιοýν kar πÜλτ üλα τα χαρακτηρτσιτκÜ ιουò. Mayer
πτουμε». ΘÝλονιαò να σχολτÜοω ιο κεßμενο αυιü, ΑναΖητοýσα επßοηò ιο τεßχοò με το οηοßο or Πε- (ΓεwÜδειοò
λÝω στουò αντψτουò μου: Αò μην αδικοýμε ιη.μοß- λοποwηστοτ επτχεßρησαν να κλεßοουν τον Ιοθμü, ΒιβλιοθÞκη)
ρα αφου μßα σφαßρα θα μου συνÝθλτβε ιο κεφÜλτ yra να οχυρωθοýν απÝνανιι σιο οτραιü ιου ΜεγÜ- οντßοτοιχα
αν στεκüμουν üρδιοò, kr ημουν καθτστüò. Σßμερα λου ΒαστλÝα που μüλι.ò εßχε κυρτευοετ την Αιιτ-
οι κλÝφτεò παραμονεýουν εμÜò σια σιενÜ ιηò Νε- κη.Ο Δεν εßδα παρÜ θαμνουò απü ανθτομÝνεò πι- )
μÝαò, üπωò Üλλοτε Ýκανε ιο λτοντÜρτ, kar θα ια κα-
ταφÝρουμε λιγüτερο Ýνδοξα απü ü,τι ο Ηρακληò. Για νο κοιμηδοýμ€ πΡÝπ€ι νο μισδþνουμ€
ΤουλÜχισιον δεν 8α μαò κλÝψουν οι φßλοτ μαò, or
οποßοτ, παρεμπτυτüντωò, θα μαò οδηγησουν οτην φρουΡü Κοι μΠοΡοýμe να ποýμG üτι
ΑθÞνα ανιß yra ιο Ναυπλτο. Ευχαρτστουμε τον Θεü η Κüρνδοò δεν προσφÝρξτεß για φτωχοýò
yra üλα kar αφηνüμαστε στη Θεßα Πρüνοτα, αυτüν
το μεγÜλο οδηγü -kar ευßσηò λßγο σιην τυχη, η ο-

39
Κορικοο:

Κüρινθοò, σχÝδιο
Τ. du Moncel. κροδÜφνεò. Τα θεσπÝστα αυιÜ δενδρυλλτα δrako-
Στην οπÝναντι σμουν τουò χετμαρρουò και μüνο αυιÜ, σ' αυτÞ την
σελßδο, παζüρι καυτι1 εποχη, χρωμαιιΖουν ιιò κοßιεò ιουò. Τα πα-
στη Κüρινθο. λικÜρτα μÜò Sεθαßωναν üιι διασχßΖαμε ποιαμουò
Λιθογροφßο του που ßσωò ιουQ ßδτουò στÝγνßJσαν Üλλοιε οι ΠÝροεò,
G. F. GiIIe, σχÝδιο πßνονιαò ιο νερü ιουò. Ο Ηρüδοιοò λÝετ üιτ ο με:-
StackeIberg
γαλυιεροò ποταμüò ιι,ßò Θεσò;α.\ταò δει, αρκουσε
πιιρÜ ελÜχτσια για \,ι1 ξεδτιlιÜσε,ι ο σιρ(ιιοò ιουò
Αυτττν την τσιορßιτ οιιτρßΖετ ο μεγα,\οò αριδμüò πο-
ταμþν που πε]ρ\Üμε καθι-ιlιερττιι Η υπερΒο.\η ι-
χετ ε.\\ιrι,rkn καια\-(ýιι1 Τιι μιεοτ-ιμιερι ψι(ισòιl,ιε
σιιrv Üκρη ιιιò θα\òισσòιò _\praιa Βεlιε_\ια διιικρι-
νονιtιι αΚομtΙ κ(ιι(ι] ßιΠΟ ια ΚυΙι(ιτα. α_\_\ιτ δει, ι-
ιιαρ\ου\, ποιθειιι πιßι \,cιοι ιηò _\qιροδιιηò. ιου
Aσk\ιrπιou. ιηò Ιοιδοò. Πουθετ-ßι αγα_\1ια ιου Πο-

\1τι Lιιa θòιυμÜοτα cμπορτκη θειση, εßνατ ιο φυστκü

.\ιματ,ι διòιμειιικοlιισιικου εμπορßου ιηò ΜτκρÜò
Ασßαò με ιlι\, Ειρι,)ιι]l. ιηò Ε.\,\Üδαò με ιιrv Ιταλτα.
Ý:;ß,a.]rl,: }{ |_]| 1,ß]γ ß {: ßj,ι{{: ß ι,..) :-] «Σαò συοτι-ιτ,ι|J. ε\ρcιφε ο Απüστο.\οò Παυλοò. την α-
δελφη μαò Φοýη. δτακοντσοα ιηò trκκλησßαò, που
Βρßοκειατ σιο _\ιμιιι-τ Κεχρεαß,, Σημερα. μüνο Ýνα
σπßιι αποιι,λεß ιη rpιστιar,ιKn κοι\¼ιιιια.

σετδþνα κα1 ματατα αναΖηιþ ιην ορμηιικη και αλ-
μυρη πηγη που επεg)ιε απü ε:να ΒρÜχο και Ýφερε
ιι-ιν ονομασßα ΕλÝνηò Δουιρον.
Το λτμÜντ Κεχρεαß ιηò ΚορßνΒου ηιαν
στοι, Σαρι,ινικü κüλπο.
και ιο ΛÝχατο σιογ
πεναντι
[Κορινθιακο|.
ΙΙρüκεττατ
ο λτμÜντ δταιιτρεß ακομη μερικÜ καßκια.
ΝοικιÜοαμε θ\,α και κ(ιια ια μι σα\,ι,χια α-
νοτχτηκαμε κι,ιπηλατþνιαò. ΞÜπλυισα στη
ΒÜρκα και αφÝΒηκα σττò σκÝιιrετò μου. Η
Ριßιμη. ου.\λοl,ιΖüμοιτ. α\- και παρεμι ινε
α- μεγÜλιτ πüλη. Ýχει ανÜγκη απü την αßγλη ιου πα-
κüλτιο ρελθüνιοò ιηò. ΣυχνÜ μου δüθηκε η ευκατρτα να
το αναγνοlρßσω καια ιο δτασιημα του ενοò Ýτουò τηò
πρüοφαιηò παραμο\ιηò μου εκεß. Τι θα πρÝπετ να
πω yra την ΕλλÜδα; Εκιüò απο ιον ουρανο τηò κατ
κÜιιοια χαλÜομòιτα. αν ιηò αφαιρεσετε τη λαμπερη
φορεοιÜ με] ιη\- οποßα τιιι, \,ιι\,ει ι] φονταοτα μαò,
πüοο λυπιτ προκα,\ε1 ιr yulιr-ιa ιιτòΙ
Μολιò εßδαμι ιιι,Κüριι,Βο Βα εßνατ καλυιερη η
Αθηνα; Το Αργοò ειι,αι Üι,ιρο λησιþν ενþ ßσα που
γτ:ιυρßΖουμιι ιο ιlÝροò üπου Üλλοιε ηιαν η ΣπÜριη.
Qσιοοο. προ-

,ß ι
Ι
 ,
Ιr,

fq

χωρω με χαρα μεοα απο αγο\ιουò θρÜχουò επετδη προOλÝqιει ο Θεμτστοκλßò. Θα επανÝλθουμε ο'
ονοLιÜΖο\ιιαι Πßνδοò και Κιθαιρþναò. Εδω πρεπετ αυιο.
να Ζετ καγεßò αποκλετοιτκÜ με ιο τιαρελΒον, με Ομωò οιτμερα, ιο μεσο για να ιιαò οιαμαιη-
krvδuvo να συνιριΒεß κÜιω απü το ΒÜροò ιου πα- οουνl.. At]ιenas esse, quas adeas
ρüνιοò, να μη Βρετ παρÜ ιη θλτΒερη ΠραΥμαιtΚο- λlι]ιaιq)ρασιτ: 1,1ωρ\,οò ι,ειυl-ιl,ιιμ.\ι-ιò
ιηια. Με κßνδυνο να θρεΒεß σε μßα γη Üνυδριτ. sι,l-
ρlò πρÜσΙνο, μßα καυτη τιερßοδο. με ατμοΒüρα Ý- Σt{]ιΕΙι,,ΣΙ]1). ΕΠΙ]ιΕ,\.ΗΤΗ
νιομα κα] ιον Κολοκοτρι,lνιl. Ομι,,ιò. cιò αιlιεθουlιε ß ºßι ιτlτεòιιι\ιι1 ιιι ιοι Barιhüleιlri Baclrerille ΒρßΒει
ο' αυιιιν ιην αυρα που μιüλιò σηκι,ιθηκε και. που δτ- ιιιαιιριΒιιι ι\ και :ιιιρθι].\ι,ι Ει πο.\.\οιò ιποκρυπιει
ευκολýνετ ιην πλοηγηοη ο ουρανüò ατ.òιιμε üλòι
(]Ιιι\ ΙιισΙΙΚι( ιιιΙ]ΙΙ\ΙΙ(]Ι]( Ο Ι-ΙΙ\\Οc (ΙεΙι]}ηΙΙΚΟò Ι]lò

ιτκι ιιιια ιο ξει;πιισlιι,ι ι]lò }- \\ι1\ ικ

σιÝò. Αν Kar ιουò εδωοε σκληρÜ μαΒημαια ο Θη- ß]ιιεφιι]]ι γα συ}ιπι:ρι\ßιι]ι.ι (ικ]ι\,ι.(, bßJτιιßßιò
τ()υ ßιι πß)οοι,]πα
οÝαò, ΙΙαραμÝνουν αμετανüητοl. Εναò ΒρÜΧοò σαν ιου Αlιυγιι. π \. τογ κο,\οκοιριιττι
ακριDιηρlο εξÝχετ μÝοα απο τα κυμαια. Η Ινιιι ε- 2 Ο Richard C]ταηdΙει,ιαξτδειμι οιιιτ l-]\\ιιt,a ιι1\ ιριειlßß
τιεσε απü εκε1 σιη δÜ,\ασσα με ιο yro ιηò Μελτ_ 176,1,1766 ΠαρÝ,α με] τονNicholas Reτ'eτt Στο ι ι]\ο t(]ι
TraιoJs _ιι Greecε,,.,\ovδlvo Ι776, \,ι(ι IιpiJ τ(]ιι)ò ιιιι)ρ(ι
κÝρτη. αλλÜ αò μην ιουò αναΖητησοL,με με αυια τα
Οl-Ο εΠΙΚε\'ΤρΟ ΙΟΙΙ ß)ΤαqΙΙρΙΙß'ΙΟò
ονüμαια αΠο τΙò \Ιυμq)εò ιι,Jν σΠηλαßων. Η ΕλλÜδα Τ:".ß º:º]:]':::,::.ι."
ιουò θεοποτιlσε με τα ονüματα ΔευκοθÝα ,.«, πο- :¹J¶º'ß:,:º;"ß:';_|::;"''
Ε'\'\ΙßΙΤυΙ' ΙΟυò \αραΚΙΙlρΙò'

λαßμι,lν.' Η πüλη τηò

3 Η κριlνι1 τ]-ιò αρχαιαò Κορ1\,δου ΙΙειριιη πιιγαΖι] αιιü Lo\,
Ξτιμερþνετ. Το νησß που πλευρßΖουμε εßτιατ π Ακροκüριτ,θο ΚΟρßνθΟυ,

Σα,\αμτνα, ιο βασßλετο ιου Αßαντα, η παιρßδα του 1 Αναqιß:ρειαι σιηι πολιιψχια κιιι καιιιοιροφη τιιò ΕγΧρωμη

Σüλωνα. Δυο ιlιορεò υπηρξε το καιαφυ\,,το γυνατ- ΚορΙνΒου ιο 1+δ8 αΤΙο τουò Τουρκουò ΧOλΚΟγρOφß0,
ι'l, Ατ-αφιlρειιΙt οιο 1ιυθο ιηι, Ι,",οΙιò, κορηò ιου ΚÜδμου κ(ι1 σχÝδιο Luigi
κþγ κατ πατδωγ ιωγ ΑΒηγαßωγ. üιαγ οι ιελευιαßο1
Ιll( ,\ρμΟνΙαò, μηΙερα( Ιου ß\Ιελτκß'ριιι, l Mayer
εγκαιÝλετqrα\ι τα πÝιρlνα Yra ια ευ_
λτνα ιετχη. üπ'ιò ε:τχε (ΓεννüδεΙΟò
ΒιβλιοθÞκη)

:;# .

Ý9τ*Ýò _ßß,.a
 τουJοsειΗ D,Βτουινιει
απü το Ýργο του Joumal d' υη voyage en Oτient, 2π
Ýκδ., τüμ. Ι, Παρßσι Ι848
10 Ιουλßου. Δεν νομßΖω üιτ μπορεß κανεßò να υτ-
οθετεß την ιoupkrkn συμπερτφορÜ υερτσσüτερο α-
πü τουò Ελληνεò αυιηò τηò φρουρÜò απÝναντι σιο
πρüσωπü μου, Επετδη οι φρουροß μοý εßχαν ου-
στÞσετ να μην αποιολμησω να περτπλανηθþ σιην
εξοχh απütο φüΒο δυσÜρεσιων συναντησεων σκÝ-
φτηκα üττ ηιαν προττμüτερο να παραμεßνω σια ü-
pra του κÜστρου κÜιω απü ιην προστασßα ιωfξιιερτ-
πüλων. Καθüμουν πÜνω σ' Ýνα ýψωμα με ιον Ρο-
ΖÝ, το νεαρü ΠαλαμÜ, γlο του οτκοδεσπüτη μαò,
kar Ýναν αντψτü του, τον Δημßτρη. ΖωγρÜφτΖα η-
συχα ütαν τσ αρυρτγμα μταò σφαßραò με πληροφü-
ρησε πüσο επικßνδυνο Þταν το σημεßο αυιü. Ενα
μÝιρο χαμηλüτερα Kar θα μ' Ýθρτοκε σιο κεφÜλτ.
Οι οδηγοß μαò. που παρατηρησαν üιι μαò σημÜ-
δευαν kar πÜλτ απü ιτò πολεμßοτρεò, Üρχτσαν να
φωνÜΖουν, να κÜνουν στντÜλα Kar με προÝτρεψαν
να κÜνω αυτü ιο ßδτο παρÜξενο κÜλεσμα για να
προλÜθουμε μßα δευτερη Βολη. Οιαν θρεθηκαμε
0ι οκτÝò τηò
Αιτωλßοò üπωò πÜνω σιον πυργο, ο οποßοò ηταν γεματοò απü στρα-
φοßνογτοι οπü την ττþτεò, δτεξηχθη μßα συΖηιηση τηò οποßαò μου με-
ΠÜτρα. τÝφρασαν ιο ουστþδεò. Ο πυροΒολτσμüò σηματνε
Λιθογροφßα του üιτ δεν Ýπρεπε να σχεδτÜΖω. Κτ üμωò, ιο χαμüσπτ-
St, Aulaile, σχÝδιο το που σχεδßαΖα -kar δεν θα Üντεχε σε δýο κανο-
SiackeIberg ντοΒολισμουò- ηταν μÝχρι πρü-
σφατα στην καιοΧη ιου σιρατου μαò που σrYoυpa
δεν χρεταΖüταν ιη συνδρομß ιου σχεδßου μου αν
ηθελε γα το ανακαιαλÜβετ. Θα Þταν πολυ φυσκü-
ιερο να Ýρθετ η φρουρÜ να με συλλÜθει, üπωò μου
εßχε ουμΒεß ιον περασμÝνο χρüνο, σιο φροýρτο Σε-
ντ-Ελμ τηò ΝÜποληò. Ομωò ηιαν πραγμαιικÜ φρτ-
κιüò τρüποò ο πυροθολτσμüò με σιüχο Ýνα φτλη-
συχο και Üοπλο Üνδρα, χωρßò Ýσιω ιην παραμικρη
προετδοποßηση, Οýιε or ΙροκÝΖοτ δεν 8α ανιτ-
δροýσαν Ýτστ. Αν το Þθελε ο πρüξενοò, θα πηγαß-
ναμε να εκφρÜσουμε ιην Üποψß μαò σιο δτοτκηιÞ,
αυιüò üμωò δεν φÜνηκε δταιεθετμÝνοò. Εκανε μü-
νο μερτκÝò παρατηρηοετò στο σιραιηγü ΤΖαβÝλα, ο
οποßοò α4ικÝοιηκε να απανιÞσετ üιτ δεν ηταν φρü-
ντμο να σχεδτÜΖετ κανεßò πλησßον ιου κÜστρου.
ΚÜυ yra το ουοßο εßχα Þδη πετστεß. Ο Δημητρτοò,
που μαò συνÜντησε την επομÝνη στο Μεσολüγγτ,
φÜνηκε προσθεθλημÝνοò απü ιην υποδοχÞ που
μαò επτφυλαξαν or συμπατριþτεò ιου με την Üφτξη
μου στον ΜορτÜ. Μßα þρα αργüιερα, τον ΒλÝπω να
καταφθÜνετ με Ýνα μχρü Ýνοπλο σþμα που γÝμτ-
σε το δωμÜιτü μαò. Ηιαν, üπωò μου εßπε, Ýναò σιρα-
ιηγüò Kar η ακολουθßα ιου, or oπoior θα μου προ-
σÝφεραν ττò υπηρεσßεò τουò. Κα8þò μüλτò Üpxrza
να γνωρßΖω τον Üνθρωπü μου Kar ενþ αυιüò ενδτα-
φερüταν þσιε να μην απογοητευτþ απü το ιαξßδτ
μου, μου πÝρασε η οκÝψη üττ η ανττπροσωπετα, με
επικεφαλßò το σιρατηγü, ßσωò ηταν or ναυτεò τηò
ΒÜρκαò μαò που ιουò εßχε νιýσει με ια κυρια-
κÜιτκÜ ιουò. Εßχα να κÜνω μ' Ýναν πολυ
πανουργο Ελληνα, τκανü να μου παßξετ
ιη σκηνÞ ιου Covielle. Εμα-
θα üιτ ο ιουφεκτομüò ενÜνττÜ μου δεν ßταν ιο πρþ-
ιο καιüρθωμα αυτοý του εßδουò φρουlýò. Η σýΖυ- -ι
γοò του Αγγλου πρüξενου, την οποßα επτσκÝφθη-
ι
κα, μου εßπε üιι εßχαν πυροθολÞσετ κατ' επανÜλη-
ψη αυü το κÜοιρο σ' Ýνα παρÜθυρü τηò üπου εßχε Ι
αφησετ αναμμÝνο φωò κÜποτο θρÜδυ, Εδþ kar Ýνα ι
§
μßνα, αυτη και ο σýΖυγüò τηò πλÜγταΖαν yra την
ασφÜλετÜ τουò σε μßα αγγλτκß φρεγÜτα που περτ-
πολοýσε σιην ΠÜτρα. Ο πρüξενοò μου φÜνηκε ε- ι
ο* ι
λÜχτσια φιλικÜ προσκεßμενοò υυÝρ των ΕλλÞνων.
Η Üποψη του Þταν üττ or αρχηγοß των ΕλλÞνων θα ,
καταληξουν να μοτραοτοýν ιη χþρα σε περßπιωση ι
που δεν μπετ μßα τÜξη. Eivar πραγμαιτκοß αρχη-
γοß μισθοφüρων. Qστüσο εδþ, ο' αυιη τη γη, υ-
πßρξαν ο Σüλων kar ο Σωκlýmò για τουò οποßουò ß ι ητι:

τüσοτ παθτÜΖονται στην πατρßδα μαò. Eivar ιüσο α-

|, ι ιΤ|ι] ], r (;ιßß r:.

ληθÝò üττ ο φιλελευθερτομüò Ýχετ αγαθοýò οπα-

δουò, üπωò επßσηò kar η απολυιαρχßα, kar σ' αυτü
το εßδοò τα κüμματα δεν Ýχουν να προσÜψουν τß-
ποια το Ýνα σιο Üλλο. Θα ομολογηοω üμωò πora ε-
ντýπωση αυοκüμιΖα εδþ, ακουγονιαò ιουò φιλÝλ-
ληνÝò μαò, τþρα πλÝον προσγετωμÝνουò, να εξατ- σμÝναμε πολλÜ απü αυτουò, να τουò αδτκησουμε Χüρτηò τμÞμτη,
ρουν τουò Τουρκουò σε ΒÜροò ιων ΕλλÞνων kar να yra ττò υπερΒολÝò ιηò δτκηò μαò εκιßμησηò. Η α- τηò Ελλýδοò με
γκρεμßΖουν ιο εßδωλο που Üλλοιε λÜτρευαν. Θυ- πογοητευοη οφεßλετατ περτοσüιερο οε μαò παρÜ σ' την Πελοπüννησο,
μüμουν λοτπüν αυτü το στßχο του λογτκüιερου απü αυτουò. Ο λüρδοò Βýρων περτλουΖετ με σαρκαομü Χαλκογραφßο του
ιουò ποιητÝò μαò: Η αλÞθετα δεν Ýχετ ιßυοια απü κÜποτον τßμτο ΓÜλλο Ýμπορο που Ýλεγε οιην Richa;d Chandlel
αυιüν τον ορμηιτκü Üνεμο. ΑθÞνα üιτ or οýγχρονοι (ΕΦικÞ
Ε6ριοκα üττ η αντßδραοη μαò ηταν τδταßτερα Ελληνεò Þταν το ßδτο ΒιβλιοθÞκη,
αΧρετο1 οσο ιην Παρßσι)
σκληρη kar ξεπερνουοε ια üρτα, üττ δεν ηταν δß-
καιο να μεμφüμασιε ια παλικÜρια ειετδÞ κÜνα- εποχß του )
με λÜθοò γτα ιο πρüσωπü ιουò, kar ετιετδη προ-

{*}:
j
Φ
Πeτρe.

Η πüλη τηò
Πüτροò. ΣχÝδιο Θεμτοτοκλß. Η Ýκφραση φαßνετατ γελοßα, Ωστüσο
Gameray. εßνατ αλÞθετα üιτ η εξαχρεßωοη παραμÝνετ πρÜγ-
Στη μÝση, ματτ ßδτα με ιüτε kar üιτ δυστυχþò ουνεχßΖετ να α-
χολκογραφßεò τηò ποτελεß ιην πλετονüιηια. Ομωò μÝοα στα ελαιτþ-
Πüτροò üπωò μαια των σýγχρονων ΕλλÞνων πρÝπετ να ιουò α-
φαßνεται απü τη ναγνωρßσουμε οιι εχουν ιτò αρειÝò ιων μετονεκιη-
θüλασσο (πÜνω),
μÜιων ιουò. Η ευφυßα kar η οξυνοτα σßγουρα δεν
κοι üπωò φοßνεται τουò λεßπουν kar πÜντα υπÜρχετ μÝσο σωιηρßαò yra
απü την ξηρü (οπü ιουò ανθρþπουò του πνεýμαιοò. Συνεπþò δεν βλÝ-
κüτω)
πω γταιß να απελπßΖειατ κανεßò οχειτκÜ με την α-
ναγÝwηοη των Ελληνων. ΑπλÜ εßχαμε Üδτκο να
φανιασιουμε üττ δα ιη συναντησουμε ολοκληρω-
μενη.

Η Πüτρο, f,επßΙοτημÝνπ και òγκοτοßΙòιμμÝνη.

δεν εßηßζΕι γιο νQ ονασυντΘχτ€ß ποΡü
στην ποτòΡνοηιστικÞ διοßκησπ του ΤζοΒÝf,ο

ΕπτστρÝφω σιην ΠÜιρα. Η ακιÞ τηò, που ια Βου-
νÜ την προφυλÜσσουν απü ια νüττα κατ θα Ýπρεπε
να ιη δτασφαλßΖουν απü ιον ιρομερü στρüχο, εßνατ
συχνÜ Ýρματο αυτοý ιου Üνεμου, ο οποßοò ιüτε
κλεßνετ στα πλοßα το πÝρασμα του στενου που ονο-
μÜΖετατ μτκρÜ ΔαρδανÝλτα. Συγκρßνονταò ττò δυο
8Ýσετò του Μεσολογγßου Kar τηò ΠÜιραò, δýοκολα
θα φανιαΖüμασιαν üιτ ιο υγτετνü κλßμα χαρακιη-
pizεr την πρþτη τοποθεσßα.
ΠρÜγματτ, ενþ η [μαλτßρταl ελονοσßα συνανιÜ-
τατ σε Ýδαφοò χαμηλü kar λασπþδεò που περτ-
βÜλλειατ απü λτμνÜΖονια νερÜ, σαρþνετ ιην ακτÞ
τηò ΠελοποwÞσου η οποßα εßνατ πÜνω απü το επß-
πεδο τηò δÜλασοαò. Πτσιεýουμε üιτ αυιÞ η μÜσττ-
γα δεν υπηρχε üταν ο Αýγοι:στοò διÜλεξε την πü-
λη τηò ΠÜιραò yra να κτßσετ, στη θÝση ιηò παλατ-
Üò κατεστραμμÝνηò πüληò τηò εποχηò του, μßα νÝα
πüλη ιην οποßα ομορφαßνει με ια λÜφυρα ιηò Κα-
λυδþναò kar Ýτστ να ανττσια8μßσετ στα συνατσθÞ-
ματÜ του την αγαπημÝνη του Ντκüπολη. Ο Παι:σα-
νßαò αναφÝρετ με λεπιομÝρετεò την αρχαßα αποτ-
κßα που προýπßρχε απü ιην εποχÞ ιου Τρωικοý
πολÝμου kar üπου η ΒÜρθαρη συνηθετα τηò 8υσßαò
σιην Αριεμη ενüò νεαροý κορττστοý kar ενüò νεα-

44

καιqιγßθηκε απü τον Ευρýπυλο,
ρου ayoprou
Η ιεα ΠÜφα Üν8τΖε την εποχÞ ιου Αδρτανοý
kar μαò εκπλÞσσετ με ιον αρτOμü ναþν kar αγαλ-
μÜιων που περτεßχε στουò κüλπουò ιηò, ια ουοßα
περτγρÜφει ο Παυσαιτßαò. Μßα ιρßιη πüλη ιη δra-
δÝχιηκε καιÜ το Μεò,αßωνα, kar ιüιε πÜλτ Þταν πο-
λυÜνθρωπη kar εμπqρικη. Σßμερα üμωò, λεηλα-
ιημÝνη kar εγκαταλετμμÝνη απü την πλετονüτητα
των κατοßκων τηò, δεν ελπßΖετ yra να ανασυνταχιεß
παρÜ στην πατερναλτσττκÞ δτοßκττση ιου ΤΖαθÝλα,
υου μüλτò συνÜντησα στο λτμÜντ ανÜμεσα σιη
ιοοουοÜ ιου και ο οποßοò Ýχετ ακρýþò τη σωματι-
Το λιμÜυ τηò
κÞ καιασκευß ενüò μυθτσιορηματτκου κουροÜρου. ΠÜτροò οτη
Ο πρüξενοò μαò ξενÜγηοε σια αρχαßα κατ σýγχρο- βüρεια οκτÞ του
να ερεßπτα. Δυσιυχþò ια πρþτα απÝχουν πολυ απü Μοριü. Πλοßα που
ιο να εßνατ σημστιικüτερα kar κÜποτα ιμημαια ρω- περιμÝνουν νο
μαßκþν τετχþν ηταν üλο το αποιÝλεσμα ιων ερευ- φορτþσουν
νþν μαò. ΠαρÜ την Üθλτα καιÜσιαση αυτοý του θλτ- οτοφßδο
θερου xωprou, δτüιτ σιην ΠÜιρα δεν αξßΖετ πλÝον
παρÜ αυιß η ονομασßα, η ομορφτÜ ιηò ιοποθεσßαò
ιου το ουνlστοýσε ακüμη σιουò ιαξτδτþιεò, αν ßιαν
δυνατü να απομακρυνθεß κÜποτοò λßγο προò ια πε-
ρßχωρα. Η δτκÞ μου απüπετρα üμωò με εßχε απο-
Υοηιευσετ.
Αποπλεýσαμε πρωß σττò 12 Ιουλßου, αποφαστ-
Συνüντησο τον ΤζοΒÝf,ο στο ηιμüνι ονüμ€σο
στη φΡουρü του. Exeι οκριΒþò τη σωμοτιΚÞ
κοτοσκCυÞ ενüò μυδιστοΡπμοτικοý κουΡσüΡου
σμενοτ να θΠτΧετρησουμε το Περασμα ιων μτΚρων
Δαρδανελßων κÜιω απü τη μανßα του στρüκου. φß-
γορα üμωò αναγνωρßσαμε την αδυναμßα μαò μπρο-
στÜ σ'αυιü το εμπüδτο και αναγκασιηκαμε να α-
ναδιπλωθοýμε νιροπιασμÝνοτ. ΕπτστρÝψαμε σιο
λτμÜντ. Επετια απü κÜποτο δτσιαγμü σχειτκÜ με το
δρüμο που Ýπρεπε να δταλÝξουμε κατ αφοý μÜιατα
προσπαθησαμε να προμηθευτοýμε οχιþ Üλογα που
μαò ηιαν αναγκαßα yra να πÜμε απü ξηρÜò οτο
Ναýπλτο, ο Δημηιρτοò ενοτκßασε μτα θÜρκα με κα-
τÜστρωμα η οποßα ηιαν οταθερüιερη Kar παρÜλ-
ληλα ελαφρυιερη απü αυιη που μαò εßχε οδηγßσει
)
Π,ητρe
οιην ΛευκÜδα. Ηιαν αληθτνü μßστικον,' Εναò Θε-
üò ΕÝρει πora δουλετÜ Ýφερνε σε πÝραò πρτν μετα-
φερετ ανθρþπουò
Αναχωρησαμε σιτò 13 Ιουλßου, μεò οτη νυχτα.
Μαò ακολουθοýσε Ýνα πλοτÜρτο που εßχε ναυλω-
θεß απü τον οτκοδεοπüιη μαò ιου Μεοολογγßου kar
Παυσαwßαζ ανα Ý ει χ:ßα χτftαþσια mm¾ιº riΦi;
α\{Ü ftι:ζε στιτ\Ý ακ Φ ama§§§ " ¾ßº prιkagxa
0η
-l*
ò αΚ ß ζ xr}v €Χ€ι Γ§€ ιγ €ß
46
Η πüλη του
Νσυπλßου. ΣχÝδιο
J. D'Estourmel
0 κüλποò του Ναυπλßου.
Χαλκογροφßα, οχÝδιο W. Gell, χÜραξη Η. Burgess
(ΣυλλογÞ Αρ. Στουρüπουλου)
τιολλουò κÜτοτκουò απü ια τριγυρω μÝρη σε απο-
σιολÞ στο Ναυπλιο. Or ναýτεò μαò ηξεραν την τÝ-
χνη τουò Kar yvþprzav καλÜ το σιενü που θα ιερ-
νουοαν. Μπηκαν με δεξτοουνη ι<ar καιÜφεραν να
το περÜοουν, παρÜ ιον αντßδετο Üνεμο που με Βßα
ετσχωρουοε σιη στενÞ αυτη δτþρυγα. Τα δυο κÜ-
σιρα του ΜορτÜ Kar ιηò Ρουμεληò φυλÜνε το πÝ-
ρασμα αυιü üπωò η Σηοτüò kar η Αβυδοò αυτü ιων
μεγÜλων Δαρδανελßων. ΦιÜοαμε μÝρα κÜιω απü ιο
ΛεηÜντο [Ναυπακιοò] που μ' Ýκανε να σκÝπιομαι
περτοσüτερο τον ΜτγχÝλ ΘερΒÜντη παρÜ τον Ιω-
Üwη τον Αυστρταχü. Αν ιο Βλημα, που σιη ναυ-
μαχßα αυτη ουνÝθλιψε το xÝpr ενüò δυοτυχη κατ Ü-
σημου στραττþιη, εßχε κτυπÞοετ ιο κεφÜλι του, δεν
0 Ακροκüρινθοò Þ
θα εßχαμε ιο αρτσιουργημα των μυθτστορημÜτων. ο μεγüλοò βρüχοò
Το ΔευÜνιο, σιο οποßο δυστυχþò δεν μπορουσα να τηò αρΧαιαò
κατεβþ, καιÝχετ τη θÝση τηò αρχαßαò ΝαυπÜκιου. ακρüποληò τηò
Λüγω ιων κανοντοβολτσμþγ φιÜσαμε ΒρÜδυ οτη Κορßνθου
Βοσιßιοα [Αßγιο], πλησßον τηò οποßαò θρτσκüταν
το αρχαßο Αßγιο. Ο Παυσανßαò αναφÝρετ μßα πλου-
στα πηγη που ανÜβλυΖε σιην ακροθαλασστÜ. Τη
Βρηκαμε üυωò ακριθþò ιην Ýχετ περιγρÜψει, Τρο-
φοδοτεß þò kar δÝκα κρηνεò or οποßεò ρÝουν γυρω
αυü Ýναν τερÜστιο πλÜτανο. Eivar η ποτßοιρα üληò
τηò περτοχηò, ενþ η διπλη δροσý τηò σκτÜò kar
των νερþν Kar η ομορφιÜ του κüλπου των θουνþν,
Που ΠτεΖουν ιτò Παρυφεò τηò, Κανουν αυιον ιον ιο-
πο μßα ευχÜρ],σιη ανÜπαυλα yra ιουò θαλασοοπü-
ρουò, ΧρεταΖüμασιαν αυιην ιην αναψυχη, επετδη
η μÝρα ηταν κουραοττκη με ιον Üνεμο αντßθετο kar
τον ηλτο να καßει. Η σχεδßαση Kar ια κατÜρττα του
μßσιτκου συναγωνßΖοντατ τσüιτμα ποτοò Βα ιο Ýκα-
νε περτοσüιερο Üβολο. Μακρυ kar λεπτü καθþò η-
ιαν. λικνιΖüταν πÜνω στα κυμαια. πßσω-μπροò, cνþ
kar ια δυσανÜλογου υψουò παντÜ του ευνοοýοαν 0 Παρνοσσüò κοι
αυιÞ την ταλÜνιωση που οι ναυττκοß ονομÜΖουν ο Ελικþνοò üπωò
σκαμπανÝθασμα Kar φÝρνετ μεγαλυτερη ναυτßα α- φOßνοwOι απü τον
πü το μπüιΖτ. Επρεπε ωοτüσο να το υποοιουμε ü- κüλπο τηò
Κορßνθου
λη την ημÝρα ιηò 14ηò Ιουλßου. Ομωò η θÝα ιων α-
κιþν τηò Αχαßαò, ο κüλποò ιων Σαλþνων kar ο
ποιηττκüò Ελτκþναò δυνÜμωναν ιην καρτερßα μου. :.-_::Þ,ι,Ξ;¾Ε

Αχαßα οτκετοποτÞΒηκε ιο üνομÜ ιηò. Οι

πρþτοτ κÜτοτκοß τηò ονομÜΖονιαν Ιωνεò
kar τα εδÜφη ιουò περτελÜμΒαναν δþδε-
κα πüλετò, δταßρεση που δταιßρησαν ü-
ταν μετανÜσιευοαν οτιò ακιÝò τηò Mr- $
κρÜò Αοßαò, üπωò μνημονεýει ο Ηρüδοτοò. Εßναι
αξιοσημεj.ωιο üιτ ια εφτÜ νηστÜ, γετιοντκÜ ιηò
Αχαßαò. διατηρουν ακüμη ιην apxιkn ονομασßα
τουò, Iüvror ΝÞσοτ, ενþ η ηπετρωτικη Ιωνßα Ýχετ,
εδþ κατ τüσουò ατþνεò, αλλÜξει θÝση kar Ýχει πε-
ρÜσετ σε Ýνα Üλλο μÝροò ιου κüσμου, ΥπÜρχετ μßα
παρüμοτα υαρατηρηση για ιην Ατολßα, η οποßα ε-
κτεινüιαν σια ασταιτκÜ παρÜλτα μεταξυ Ιωνßαò kar
Τρωαδοò, ενþ οι Αιολßδεò Nnσoι θρßοκονται πο- γÜλο κÜσιρο ιου ουοßου Ενετοß μÜττσαν ια τεßχη
.\υ μακριÜ τηò, μεταξυ Σικελßαò και ΝÜποληò. Να υÜνω σια ελληντκÜ θεμÝλτα. Αφτξη οιην Κüρτνθο.
γταιß. σημερα, μßα επαρχßα τηò Αγγλßαò φÝρει το ΜειÜφραοη: Γτþργοò Γεωργαμληò
üνομα Gaule η Galles ενþ, στη Γαλλßα, η ΒρετÜ-
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗ
νη μαò διατηρηοε ιο αρχαßο üνομα τηò Αγγλßαò,
l. Μßοιτκο: μτκρü ισιτοφüρο πλοßο 50-70 ιüνων Ι
Τη 15η Ιου-\ßου, οτο πρωτνü μαò εγεριηριο. ανα-
καλýψαμε μτα ακτη üπου δτÝκρτνα καμηλεò να πε-
ρτπλανþνιατ ε-\ευθερα. Ηιαν τιρωτüγνωρο το δÝα- Στο Αßγιο ανακαßΙýψαμξ ι.ιßα οκτþ üηου
μα Yra μενα,
Οι καμηλεò εßχαν εγκαιαλειφθεß εκεß αυü τον
διÝκριιια καμþηεò \ιο τl€ριηΓßανþνται εf,εýδερο.
ατγυπττακü οιραιü, Δßγο μακρυιερα, πßοω απü με- Ητον ιτρωτüγνωρο το δÝαμο γιο μÝνο
ρικÜ χαμüσπτια, ορθωνüιαν μßα υψηλη οροσετρÜ
ιιρ διπλÞ κορυφογραμμη, üπου δεσπüΖετ Ýνα με-
 του Ρυτιτρ SANFoRD ΜιRοειν
αηü το Ýργο του Greece and the Aegean Islands,
Βοοτülτι-Ν. Υüρκη Ι907

επτοιροφÞ μαò στην Α8Þνα απü την κρουαΖτÝρα

σια νησΙÜ Ýγνε απü ιη νοττοανατολτΚη αΚιÞ ιηò
ΠελοποwÞσου, αφοý πτÜσαμε ΜονεμΒασßα. Η Μο-
νεμθασßα εßνατ μτα θραχþδηò περτοχη κοντÜ σιο
νοττüτερο ακρωτηρτ kar συνδÝετατ με ιην ηπετρω-
ιrkn χþρα με Ýνα πολý στενü πορθμü, πÜνω αυü
τον οποßο χρετÜσιηκε κÜποτε να κατασκευαστεß γε-
φυρα σε κÜποτο σημεßο του. Γτα να ακρτΒολογη-
σουμε λοτπüν η Μονεμθασßα εßνατ Ýνα νησß μÜλ-
λογ πqιÜ Ýνα ακρωτηρτ ß μτα χεροüνησοò. Eivar Ý- 'λ -Þ_α
ναò πολý εντυπωοτακüò ΒρÜχοò, που μοτÜΖετ σιο
σχßμα με το ΓýραλτÜρ, αν kar πολυ μτκρüτεροò.
Στην πραγμαιτκüτηια, üπωò kar το ΓτθραλιÜρ, η-
ταν τοτορτκÜ Ýνα στραιηγτκü σημεßο πqι'üλο που Ý-
χετ πÜψει πτα να εßνατ. Η κορυφη του εßνατ ακüμη
στεφανωμÝνη απü σýμπλεγμα οχυρωματτκþν Ýρ- φαλοßδιο (Cefalu), οιη θüρετα ακιη τηò Στκελßαò,
γων που χτßστηκαν απü τουò ΦρÜγκουò και ο εσω- δα διαπιστþσουν αμÝσωò μτα ενιυπωοιακη ομοτü-
τερτκüò χþροò, που περτλαμΒÜνετ üλη ιην κορυφη ιηια ανÜμεσα οε εκεßνο το μÝροò kar ιο ελληντκü,
ιου θρÜχου, περτÝχετ επßσηò μτα θρετπωμÝνη εκ- üχτ μüνο απü τοπογραφτκηò απüψεωò, αλλÜ kar α-
κλησßα. Mra στενÞ kar αρκειÜ γραφτκß πüλη α- πü τον τρüπο διÜιαξηò των τετχþν, στην κορυφη ολ-
πλþνειατ κατÜ μηκοò τηò ακτßò, κÜτω απü ιον ο- λÜ kar στο κατþτερο σημεßο στην πυλη που φρÜσ-
χυρωμÝνο θρÜχο, μοιÜΖονταò και σε αυτü το σημεßο σετ το μονουÜττ που πÜετ προò τα υÜνω. Το Κεφα-
με ιο ΓýραλτÜρ, üπου υπÜρχουν Üλλεò ερετπωμÝ- λοßδιο (Cefalu), üμωò, εßνατ uro καιεοιραμμÝνο α-
νεò εκκλησßεò, που σε μεγÜλο Βαθμο ανηκουν πü üσο εivar οημερα αυιü ιο φραγκικο φροýρτο.
σιην περßοδο ιων ΦρÜγκων kar δεν χρηστμοποτου- Απü Üποψη γεντκηò κατÜστασηò kar θÝαò απü την
ντατ ιþρα. Η εßσοδοò στο χωρτü αυτü κορυφη or δýο περτοχÝò μοτÜΖουν πολυ, αφου Ý-
γßνειατ απü μτα πελþρτα πýλη χουν ανοτχιü ορßΖονια προò τη θÜλασσα αλλÜ kar
οτο τεßχοò. που καιεβαßνετ Προò τη σιερτα.
απü την απüκρημνη πλευρÜ του Οι απüτομεò πλαγιÝò ιου ακρωιηρßου το Ýκαναν
ΒρÜχου. ο οποßοò υψþνειαι καιοχü- μτα απüρθητη ακρüπολη αυü κÜθε καιευθυν-
ρυφα. Ενα ελτκοετδÝò μονοπÜτι οδη- ση, εΚιοò αΠο ιο Περτορτσμενηò εΚιασηò
γεß απü ιην πüλη οιο φροýρτο. το ο- ιμßμα απü το οιοßο ανεβαßνετ το μονο-
ποßο αν Kar Ýρημο κρατεßτατ κλετσιü,
Ýτοτ που να χρετÜΖετατ κανετò να προ-
μηθευτεß Ýνα κλετδß uprv ανεßεß.
ifiξ.
\

}rºδ.
πÜτι. kar η ποοοτασßα του απü κÜθε ε-
χορο, εκτοò απο την πετνα. ηιαν
ευκολη υπüθεση. Ακüμη και
Οσοτ Ýχουν δετ ια οχυρωμαιτκÜ αμυνττ-
κÜ Ýργα οτο ακρωτηρτ Κε-

-Ι

yra ιουò ßδτουò τουò πολτορκηιÝò δεν ηιαν ευκολο
να εξαναγκÜσουν ιη φρουρα σε πεßνα, γιατß Ýχετ
καταγραφεß üττ ο γενναßοò κουρσÜροò Βßεqýοu
ßνοò Ýμεινε Ýξω απü ττò τιýλεò επß ιρßα χρüντα yra
να αναγκÜοετ ιουò κατοßκουò να παραδοδουν.
Το üνομα ΜονεμSασßα προÝρχειατ arιü το γεγο-
τ,üò üτι ο απομονωμÝνοò θρÜχοò, με το φρουρτο,
συνδÝετατ με ιην ηπετρωττκη χþρα με μτα μüνο
στενη λωρßδα που επτιρÝυετ ιη μοναδτκß πρüσΒα-
ση. Απü εκεß προÝρχειαι και η Ýκφραοη μüνι1 εμ-
6ασ;ò, ιηò οτιοßαò οι δυο λÝξειò συνενþθηκαν οιη
συγχρονη προφορα yra να οχηματισουν ιο αρκετÜ
μουστκü üνομα ιηò περτοχηò και Ýχει μτα απüλυια
φυστκη εξηγηση. ΕπτπλÝον ιο ßδτο üνομα, ακüμη
πιο μτκρü, ξαναΖωνιανευετ πÜλι σιο üνομα
«Malmsey»
(ΜαλΒουα-
Ζß), το ο-
ποßο φιτα-
ΧνειαΙ
απο ,1,f
οιαφυλτα που φýονιαι σε Βραχþδετò περτοχÝò Kar Μονεμβασßο.
αφηνονιατ να μαραθουν πρτν τα ιρυγησουν, üτιωò ΣχÝδιο ν. Lanza.
συνηθτΖüταν σια παλτÜ orvolorεra ιηò Μονεμθα- ΑριστερÜ, χüρτηò
οταò. τηò Μονεμβοσßοò
ΦυστκÜ το χωρτü στη βÜση του απüτομου ΒρÜχου του 1686. ΣχÝδιο
εßνατ ενιελþò ασημαντο τþρα. Το κραοτ Μαλθουα- Ρ.Μ, Coronelli
Ζß δεν παρÜγειατ αποκλετοττκÜ πλÝον σιην περτο-
χη αυιÞ, αλλÜ προÝρχετατ απü Σανιορßνη, Ποριο-
γαλßα, ΜαδÝρα, kar πολλÝò Üλλεò περτοχÝò, ενþ η
Μονεμθασßα και η προÝλευση του ονüματüò ιηò Ý-
χουν μÜλλον ξεχαοιεß. Η ιüλη Ýχετ βυθτσιεß σε
μτα κατÜσταση φιωχεταò -kar üοο γτα το φρουρτο,
δεν υπÜρχετ πra τßποια πολýττμο να προσταιÝqιετ
Kar Ýτοτ δεν Ýχει οτραιηγτκη σημασßα. Ηταν σημα-
νιτκü οττò μÝρεò ιου kar μÜλλον δεν θα ξαναγßνει
nra. Εχετ üμωò μτα Üγρτα ομορφιÜ kar η πüλη, παρ'
üλο που εßνατ μτσοκαιεσιραμμÝνη, εßνατ πολυ γρα-
φτκη. Ομωò δυστυχþò οπÜντα ιην επlοκÝπιονιαι
Ελληνεò. Ηιαν Ýνα βολικü σημεßο ιρüσθασηò για
ιην κρουαΖιÝρα μαò στα νηστÜ, αφοý κατ η ßδτα εß-
var νησß üπωò ανακαλυψαμε, μια κατ η οιενÞ λω-
ρßδα που ιη συνδÝετ με ιην Πελοπüwηοο Ýχετ χω-
ρτσιεß ατιü πολλÜ χρüντα πρτν, üιαν η ΜονεμSασßα
θεωρουνιαν Ýνα απüρΒηιο φρουρτο, Το χÜσμα οιη
οτερτÜ εrvar τωρα οκεπασμÝνο με μüντμη γεφυρα,
Ýιοι þσιε η ΜονεμΒασßα να ετνατ ακüμη Ý-
να ακρωιßρτ, επτβληττκü και Üγρτο αλλÜ
και χαρττωμÝνο. Καθþò πλÝουμε ιο
ιαξßδι τηò επτστροφηò οτον Πετ-
ρατÜ ΒλÝιουμε αιü ιην ιρυ-
μνη ιον ειιιβληιικο ο-
γκο που δταγρÜφειατ
μΠροστα μαò.
λßειÜφραση
Χρηστοò
Σταθαιοò Ι
Αιιυυηsου η., -i]esLettes sur ]α IVIoree et les
de Cerigo, Hydra et Ζαιιtε,
LιRk lν.ιιη.,
Obserιιations υòηη the ººave]s ßη ηοτýετη Greece,
Peloχnnnesus ατιd Greek ßslαιιd Παρßστ 1ΒOΒ 4 vols, Δονδßνο.
made 782θ, Βοστüνη 1Β30 CοòκεηριL c.R.,
- º?ave]s ßη Μοιεα, Δονδßνο 1Β30

ΒιòΗρνιιLΕ Β., ºhe Tem]es of Jupiter Loln ρ.,

Voyage des freres BacheuiIle, Paιιlιellenius at Aegina ατιd of Views ßη the Seven Ιοηßαη
Capitaines de 7' ex-gaιde, ΑτηΙΙο Epicwius at Bassae near Islands (Κιflηιη), Λονδßνο 1Β63
chevalieιs de ]α Legion Phigalia ßη Arcadia, Rεy ο.,
d'Ηοηιιεw, Εwοlιε Λονδßνο 1Β60
en Voyage pittoresque en Grþce et
et en Asie, apres lew ßη Southern Europ dαιιs Ie Ι,εναιιt, Λιüν
-ºYavels
and the Levant, Λονδßνο 1θ03
1Β67
condamnationpar Ια Cοw SτιòκοιgρRG ο.Μ.,
hevotale dυ Rhome, en 1816. Dονγυιι ε., Lα GrÝce, vues pittoresque et
Παρßστ 1Β22 Α Classica1 ατιd TopographicaL topographiques, Πapiσr 1Β34
Βιουοτ l., Τουτ through GτΦce,
SτppHRι.ιopoLI D.N.,
Ειφdßtßοη scientiIique de Λονδßνο 1Βlθ
Voyage de Dino et Nicolo
IuIorc, Παρßστ 1Β3Β DU ινιοιrτòοι τ., StephanopoΠ en GrÝce ρεηdατιt
ΒRRιηsετττ "l., Excwsion par tειτε d'Athenes Ies annλes 17θ7 et 17θ8,
ºYavels ßη Egwt, Sγτßα, Cwrus, α Ναυιιlßε, Παρßστ 1845 Δονδßνο 1Β00
the Morea, Greece, Ita]y etc,.. Gριι ιηl., WRιòτττ ò.ι.τ.,
2 Vols, Δονδßνο 1Β20 Ναιταtßνε of α Jouτney ßη the ºhe Rhine, Italy αιιd GreeΦ,
CαsτοιιRΝ A.L., Morea, Λονδßνο 1Β23 Παρßστ 1Β41
Lettes sw 1α Moree, 1' Leιvze ν., Πoykpeh Φ.κ.ο.Λ.,
Hellesχnnt et Constantinople, Αη eχòιιτsßοη ßη the Ταξßδι στο ΜοριÜ, Αφοß Τολßδη,
Πapior 1Β20 ΡεΙοροιτιεsυs, Λονδßνο 1Β65 ΑθÞνα 1θΒ0

Μωσοßκü απü
την Ýπαυλη
του Ηρþδη
του Αττικοý,
üπωò Ýχει
αποκαλυφθεß
στιò πρüσφατεò
ανασκαφÝò

Στο επüμεγο τεýχοò: ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ (ΙΧ)

50