ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ 1

(τα πιο SOS και βασικά θέματα μόνο)

ΔΡΑΣΕΙΣ NAD, NADP

- Είναι συνένζυμα πολλών δεϋδρογονασών
- Δρουν ως δέκτες ηλεκτρονίων σε οξειδωτικές οντιδράσεις
- Ο δακτύλιός τους δέχεται ένα ιόν υδριδίου (πυρήνας H με 2 ηλεκτρόνια)
- NAD + AH2 -> NADH + H + A
- NADH + H + B -> NAD + BH2
- Το συνένζυμο αναγεννάται μετά το τέλος της αντίδρασης και λειτουργεί ως καταλύτης
- Μη αναγέννησή του => επιβράδυνση και αναστολή μεταβολικού δρόμου/αντίδρασης

Δεϋδρογονάσες: Αφυδρογόνωση υποστρώματος

Οξειδάσες: Οξείδωση υποστρώματος
Υδροξυλάσες: Προσθήκη υδροξυλίου στο υπόστρωμα
Οξυγονάσες: Οξειδωτική διάσπαση δεσμού C-C με εισαγωγή μορίου Ο στο υπόστρωμα
Κινάσες: Τρανσφεράσες , μεταφορά φωσφορυλικών ομάδων από ATP ή άλλο NTP στο υπόστρωμα
Φωσφατάσες: Διασπούν φωσφορικούς εστέρες
Πεπτιδάσες: Υδρολάσες που διασπούν πεπτιδικούς δεσμούς
Γλυκοσιδάσες: Υδρολάσες που λύουν γλυκοζιτικούς δεσμούς
Συνθετάσες: οξειδοαναγωγάσες, τρανσφεράσες, υδρολάσες, λυάσες, ισομεράσες, λιγκάσες

ΣΥΝΔΕΣΗ ΕΝΖΥΜΟΥ – ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ

- 2 θεωρίες: 1η) Ενεργή περιοχή ενζύμου ταιριάζει στερεοδομικά με το υπόστρωμα
2η) Διαμόρφωση ενεργής περιοχής ενζύμου σύμφωνα με το υπόστρωμα που θα συνδεθεί

- ΙΟΝΤΙΚΟΣ ΔΕΣΜΟΣ: Ηλεκτροστατική επίδραση αντίθετα φορτισμένων ομάδων

- ΔΕΣΜΟΙ ΥΔΡΟΓΟΝΟΥ: σχηματισμός δ.H μεταξύ αλύσων αμινοξέων. Ανταγωνιστές: μόρια H2O
- ΔΥΝΑΜΕΙΣ VAN DER WAALS: Ασθενείς. Απαιτούν πολλά μόρια ενζύμου-υποστρώματος να βρεθούν κοντά.
Συμβαίνουν όταν η δομή υποστρώματος είναι συμπληρωματική του ενζύμου
- ΥΔΡΟΦΟΒΕΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ: Παρουσία H2O -> συμπλησίασμα μη πολικών μορίων και ομάδων, που
προσανατολίζονται έτσι ώστε να αποφεύγουν υδατική επαφή. Ανάπτυξη VDW.

- Εκτόπιση μορίων H2O από ενεργή περιοχή ενζύμου κατά τη σύνδεσή του με το υπόστρωμα

- ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ ΕΝΖΥΜΩΝ: για 1 υπόστρωμα

Μερικά στεροειδικότητα για D- ή L-ισομερή ή για cis- ή trans-ισομερή
Κάθε ένζυμο ΔΕΝ διασπά όλους τους πεπτιδικούς δεσμούς. Η δράση του εξαρτάται από την ομάδα ειδικότητας R1

- ΣΥΝΔΕΣΗ ΧΩΡΙΣ ΕΝΖΥΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ: Τοποθέτηση υποστρώματος έτσι ώστε οι δεσμοί που θα διασπαστούν να
είναι κοντά στις καταλυτικές ομάδες της ενεργής περιοχής του ενζύμου. Αν αλλάξει η απόσταση δεσμού προς
διάσπαση, η αντίδραση ΔΕΝ θα γίνει.

- ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΟΣ/ΚΑΤΑΛΥΣΗ: Κάθε ενζυμική αντίδραση ξεκινά με την σύνδεση μορίων που
αλληλεπιδρούν. Ρόλοι ενζύμου, η προσέγγιση των ομάδων και ο προσανατολισμός τους. Εξάρτηση ταχύτητας
αντίδρασης από το pH (παρουσία οξέων / βάσεων στο διάλυμα).

- ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ: Επηρεάζεται από c ουσιών, pH, θoC και καταλύτες

- ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ 0ης ΤΑΞΕΩΣ: Ταχύτητα ανεξάρτητη από c ουσιών που αντιδρούν

- ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ 1ης ΤΑΞΕΩΣ: Ταχύτητα εξαρτάται από τη c μόνο μιας ουσίας του συστήματος
- ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ 2ης ΤΑΞΕΩΣ: Αντιδρούν 2 μόρια είτε ίδιας είτε διαφορετικών ουσιών

1
ΕΞΙΣΩΣΗ MICHAELIS – MENTEN
Vmax η μέγιστη ταχύτητα
[S] η συγκέντρωση του υποστρώματος
Km μία σταθερά, γνωστή ως σταθερά Michaelis

- Σε χαμηλές c υποστρώματος => αρχική ταχύτητα αντιδράσεως αυξάνει γραμμικά με c υποστρώματος

- Σε μεγάλες c υποστρώματος => αρχική ταχύτητα αντιδράσεως υπολείπεται
- Σε ακόμα μεγαλύτερες c υποστρώματος => ταχύτητα σταθερή και ανεξάρτητη της c υποστρώματος (κορεσμός ενζ)
=> Vmax
- Σύμφωνα με τη σχέση Michaelis - Menten οι δύο σταθερές που χαρακτηρίζουν μία ενζυμική αντίδραση είναι η K m
και η Vmax. Οσο μικρότερη είναι η τιμή της Km, τόσο μεγαλύτερη η συγγένεια ενζύμου - υποστρώματος. Η Vmax μας
πληροφορεί για το πόσα μόρια υποστρώματος μετατρέπονται κάθε λεπτό από ένα μόριο ενζύμου.

- Η σταθερά Michaelis-Menten ισούται αριθμητικά με εκείνη τη cυποστρώματος στην οποία η ενζυμική ταχύτητα είναι
ίση με Vmax/2
Ανεξάρτητη της cενζύμου, σταθερή υπό σταθερές συνθήκες, εξαρτάται από θoC, pH και δομή υποστρώματος

ΡΥΘΜΙΣΗ ΕΝΖΥΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ

α. Διαμερισματοποίηση κυττάρου
Διαχωρισμός με μεμβράνες για οργάνωση ενζύμων

β. Πολυενζυμικά συμπλέγματα
Το προϊόν κάποιας αντίδρασης μπορεί να αποτελεί υπόστρωμα για κάποια επόμενη

γ. Σύνθεση προενζύμων και ανενεργών μορφών

Κάποια ένζυμα είναι ενεργά αμέσως μετά τη βιοσύνθεσή τους. Κάποια άλλα, όμως, είναι ανενεργά σε μορφές
ζυμογόνου ή προενζύμου και γίνονται ενεργά μετά από διάσπαση ορισμένων πεπτιδικών δεσμών. Πχ ζυμογόνα
στομάχου και προένζυμα πήξης αίματος. ΖΥΜΟΓΟΝΑ παγκρέατος εγκλείονται σε μεμβράνες -> ζυμογονα κοκκία.
Τα κοκκία προωθούνται προς τη μεμβράνη και εκκρίνονται στον αυλό. Έκκριση ζυμογόνων + αναστολέα τρυψίνης
-> διασφάλιση προενζύμων μέχρι τον 12δάκτυλο. Στο έντερο η ΕΝΤΕΡΟΚΙΝΑΣΗ ενεργοποιεί το τρυψινογόνο σε
τρυψίνη, η οποία ενεργοποιεί και τα υπόλοιπα ζυμογόνα. Ενεργοποίηση πεψινογόνου σε πεψίνη. Τοιχώματα
στομάχου και 12δάκτυλου προστατεύονται από τη πρωτεόλυση με έκκριση βλεννωδών ουσιών.

δ. Σύνθεση ενζύμων σε ανενεργή μορφή και μετατροπή στην κατάλληλη μορφή ανάλογα με ανάγκες
Η ενεργότητα των ενζύμων μπορεί να τροποποιηθεί με επίδραση ορμονικών ή νευρικών ερεθισμάτων

ε. Ύπαρξη αλλοστερικών ενζύμων

Αλλοστερικοί τελεστές δεν έχουν παρόμοια δομή με το υπόστρωμα και συνδέονται σε αλλοστερικές περιοχές του
ενζύμου, διαφορετικές από τις ενεργές περιοχές (ετερότροπες επιδράσεις). Ενεργοποιητές και αναστολείς.
Μπορούν να επηρεάζουν: τάση σύνδεσης ενεργής περιοχής στο υπόστρωμα ή την ταχύτητα μετατροπής του
συμπλόκου ES σε προϊόντα (μεταβολη Vmax, σταθερή KM – σιγμοειδής καμπύλη)

στ. Παρουσία ισοενζύμων

Παρουσιάζονται με πολλές μοριακές μορφές. Πχ LDH μπορεί να σχηματίσει 5 ισοένζυμα ανάλογα με συνδυασμό
των αλύσων της, τα οποία αν και καταλύουν την ίδια αντίδραση, επηρεάζουν διαφορετικά τη γλυκόλυση και την
τύχη του πυροσταφυλικού στους ιστούς.

ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΕΜΒΡΑΝΩΝ

- Δομή: Οργανωμένα συγκροτήματα λιπιδίων και πρωτεϊνών
- Λειτουργίες: 1. Διαχωρισμός κυττάρου από το περιβάλλον -> εκλεκτική επικοινωνία
2. Έχουν ειδικές εισόδους και συστήματα αντλήσεως και μεταφοράς ιόντων και ουσιών
3. Έχουν ειδικούς υποδοχείς για μόρια αγγελιοφόρους
4. Παράγουν σηματοδοτικά μηνύματα
5. Διαμερισματοποιούν τα ευκαρυωτικά κύτταρα
6. Επιτελούν φωτοσύνθεση ή Ο.Φ.
2
- Τα λιπίδια των μεμβρανών είναι κυρίως φωσφογλυκερίδια,σφιγγολιπίδια και χοληστερόλη (ευκαρυωτικά). Τα δύο πρώτα
σχηματίζουν διπλοστιβάδες με υδρόφοβο και υδρόφιλο τμήμα (υδρόφιλο προς το υδατικο περιβάλλον). Η διπλοστιβάδα
σταθεροποιείται με ηλεκτροστατικές έλξεις (υδρόφιλο τμήμα), δυνάμεις VDW (υδρόφοβο τμήμα) και δ.Η. Η χοληστερόλη κάνει
πιο σταθερό το υδρόφοβο τμήμα.
- Οι πρωτεϊνες των μεμβρανών βρίσκονται στη περιφέρεια της μεμβράνης ή εμπεδωμένες μέσα της και εκτελούν όλες τις
ειδικές λειτουργίες.

ΡΕΥΣΤΟ ΜΩΣΑΪΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ

Μία ρευστή διπλοστιβάδα από φωσφολιπίδια όπου οι πρωτεϊνες σχηματίζουν μωσαϊκό. Εμπεδωμένες μέσα στα λιπίδια, άλλες
διεισδύουν στη διπλοστιβάδα, άλλες προεξέχουν από τη μία ή την άλλη πλευρά, άλλες διαπερνούν τη διπλοστιβάδα εντελώς.

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΟΥΣΙΩΝ ΜΕΣΩ ΜΕΜΒΡΑΝΩΝ

Έλεγχος φορτίου, pH και όγκου. Εισέρχονται τα χρήσιμα και εξέρχονται τα άρχρηστα με απλή διάχυση ή με πρωτεϊνες φορείς

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΜΕ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ ΦΟΡΕΩΝ

Διαπερνούν τη μεμβράνη και έχουν θέση σύνδεσης για την ουσία. Η θέση αυτή προκαλεί αλλαγή διαμόρφωσης της πρωτεϊνης,
έκθεση της ουσίας στην άλλη πλευρά και αποδέσμευσή της. Η μεταβολή είναι αντιστρεπτή. Η μεταφορά είναι ενεργητική ή
παθητική.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
Αντίθετα προς την ηλεκτροχημική βαθμίδωση της ουσίας και απαιτείται καταβολή ενέργειας με σύγχρονη υδρόλυση ATP ή με
μεταφορά συζευγμένη με άλλη ουσία οπότε και έχουμε συμμεταφορά αν οι 2 ουσίες κινούνται προς ίδια κατεύθυνση ή
αντιμεταφορά αν κινούνται προς διαφορετικές. Κυριότερο το σύστημα αντλίας NaK/ATPάση που δημιουργεί βαθμίδωση
ιόντων που ρυθμίζουν τον όγκο κυττάρου και ωθούν τη δίοδο σε ορισμένα κύτταρα σακχάρων και αμινοξέων και στη
διατήρηση δυναμικού μεμβράνης.

ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
Πχ ο μεταφορέας της γλυκόζης που μεταφέρει αυτή και άλλα σάκχαρα.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ Ca
Κατά τη διέγερση των μυών απελευθερώνεται Ca από το σαρκοπλασματικό δίκτυο στο σαρκόπλασμα. Στη χάλαση τα ιόντα
μεταφέρονται μέσα στο σαρκοπλασματικό δίκτυο σε αντιμεταφορά Mg, K με δαπάνη ATP. Η διακίνηση του Ca από το
κυτταρόπλασμα στα μιτοχόνδρια αντίθετα στη βαθμίδωσή του γίνεται με τη βοήθεια μεταφοράς ηλεκτρονίων από την
αναπνευστική άλυσο, ενώ η αντίθετη διαδικασία δεν απαιτεί ενέργεια.

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΩΝ
Βρίσκονται στη μεμβράνη και ενεργοποιούν την αδενυλοκυκλάση. Η σύζευξη δεν είναι μόνιμη. Ο υποδοχέας έχει εξειδίκευση
στην ορμόνη. Το cAMP είναι δεύτερος αγγελιοφόρος στη δράση πολλών ορμονών. Πολλές πρωτεϊνοκινάσες ενεργοποιούνται
από το cAMP, ρυθμίζουν και μετατρέπουν τη δράση πολλών πρωτεϊνών κι ενζύμων με φωσφορυλίωση.

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ
Στα κύτταρα μυϊκού ιστού, λιπώδους και ήπατος. Δεν ενεργοποιεί την αδενυλοκυκλάση. Παρατηρείται πτώση του cAMP και
αιφνίδια άυξηση του cGMP, πιθανώς είτε γιατί η σύνδεση ινσουλίνης μεταβάλλει την ειδίκευση της κυκλάσης, είτε γιατί
υπάρχει ειδική γουανυλοκυκλάση που ενεργοποιείται με τη σύνδεση ινσουλίνης. Η ινσουλίνη προκαλεί αλλαγές στη μεμβράνη
μυϊκών και λιπωδών κυττάρων με αποτέλεσμα την ταχύτερη είσοδο γλυκόζης σε αυτά με δευκολυνόμενη διάχυση.

ΓΛΥΚΟΖΗ
- Προσλαμβάνεται από τροφή
- Παράγεται σε ήπαρ και νεφρούς με τη ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ
- Σε μεγαλύτερη ποσότητα αποθηκεύεται στα κύτταρα ως ΓΛΥΚΟΓΟΝΟ μέσω της ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΓΕΝΕΣΗΣ
- Κινητοποιείται με τη ΓΛΥΚΟΛΥΣΗ
- Σε ακόμα μεγαλύτερη περίσσεια μετατρέπεται σε ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ και κινητοποιείται με τη ΛΙΠΟΛΥΣΗ

3
ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΚΑΙ ΠΕΨΗ
- ΑΜΥΛΟ , ΓΛΥΚΟΓΟΝΟ (διάσπαση με αμυλάση παγκρέατος αυτά τα 2) , ΣΟΥΚΡΟΖΗ , ΛΑΚΤΟΖΗ
- Διακλαδωμένοι (α-δεξτράνες)
ΟΛΙΓΟΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ
- Αδιακλάδωτοι (μαλτόζη, μαλτοτριόζη)
- Τελικά υδρολύονται σε ΓΛΥΚΟΖΗ από ένζυμα του εντερικού επιθηλίου

ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΜΟΝΟΣΑΚΧΑΡΙΤΩΝ ΣΤΟ ΕΝΤΕΡΟ

- ΓΑΛΑΚΤΟΖΗ -> ΓΛΥΚΟΖΗ -> ΦΡΟΥΚΤΟΖΗ
- Σύστημα παθητικής μεταφοράς των στα κύτταρα και μεγαλύτερη συγκέντρωση στο έντερο

ΕΙΣΟΔΟΣ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

- Σύστημα συμμεταφοράς με Na
- Με διευκολυνόμενη διάχυση (ενδοκυττάρια c γλυκόζης < c γλυκόζης στο αίμα)
1. ΗΠΑΡ: με ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ – ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΛΥΣΗ
2. ΟΣΤΑ – ΦΑΚΟΣ: μεταφορά εξαρτάται μόνο από c στο αίμα
3. ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ: Σύστημα διακίνησης με μεγαλύτερη δυνατότητα μεταφοράς λόγω υψηλών αναγκών
4. ΜΥΙΚΟΣ – ΛΙΠΩΔΗΣ ΙΣΤΟΣ: με ρύθμιση ινσουλίνης

ΓΛΥΚΟΛΥΣΗ
- Καταβολικός δρόμος αναερόβιας διάσπασης της ΓΛΥΚΟΖΗΣ -> ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ με σύγχρονη παραγωγή ATP.
- Τελευταία αντίδραση η αναγωγή του ΠΥΡΟΥΒΙΚΟΥ -> ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ με την LDH. Έτσι αναγέννηση NAD που είχε
αναχθεί σε NADH
- ΑΕΡΟΒΙΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ: η γλυκόλυση αποτελεί προπαρασκευαστικό δρόμο για κ.Krebs και ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΗ
ΦΩΣΦΟΡΥΛΙΩΣΗ
- ΑΡΑ: Κάτω από αερόβιες συνθήκες πυρουβικό εισέρχεται στα μιτοχόνδρια όπου καταβολίζεται με H2O και CO2 με
σχηματισμό ATP. Έτσι σε αερόβιες συνθήκες δεν είναι απαραίτητη η αναγωγή του πυρουβικού
- Κάθε διαταραχή στη παροχή ή χρήση Ο2, μπορεί να προκαλέσει παραγωγή γαλακτικού, διότι προκαλεί ελάττωση
ικανότητας οξείδωσης του πυρουβικού. Άρα γλυκόλυση δίνει δυνατότητα κάλυψης αναγκών των κυττάρων που
στερούνται οξυγόνωσης

- Για κάθε μόριο γλυκόζης, 2 μόρια ATP

- 6P-γλυκόζη, 3 μόρια ATP
- ΑΝΑΓΩΓΗ ΠΥΡΟΥΒΙΚΟΥ->ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ: Από LDH με συνένζυμο NADH, το οποίο αναγεννά NAD που είχε αναχθεί.
Σημασία LDH μεγάλη σε αναερόβιους ιστούς διότι βοηθά στην αναγέννηση NAD.

ΡΥΘΜΙΣΗ ΓΛΥΚΟΛΥΣΗΣ
- Εξαρτάται από το φορτίο ενέργειας του κυττάρου
- Άρα περίσσεια ATP για οξείδωση στα μιτοχόνδρια -> καταστολή της
- Ενώ αύξηση AMP,ADP -> ενεργοποίησή της
- Κύριο ένζυμο ρύθμισης η ΦΩΣΦΟΦΡΟΥΚΤΟΚΙΝΑΣΗ
- ΡΥΘΜΙΣΗ ΦΩΣΦΟΦΡΟΥΚΤΟΚΙΝΑΣΗΣ: Αναστέλλεται από ATP και αυτή η αναστολή αναιρείται από ADP, AMP. Έτσι,
κατανάλωση ATP οδηγεί σε αύξηση c του ADP που οδηγεί σε AMP. Άρα όσο αυξάνεται η AMP, αυξάνεται και η
ενεργότητα της ΦΩΣΦΟΦΡΟΥΚΚΤΟΚΙΝΑΣΗΣ. Αναστέλλεται επίσης από κιτρικό, λιπαρά οξέα και NADH.
- ΡΥΘΜΙΣΗ ΠΥΡΟΥΒΙΚΗΣ ΚΙΝΑΣΗΣ: Αναστέλλεται από ATP, NADH, ΑΛΑΝΙΝΗ.
- ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΖΥΜΩΣΗ: πυρουβικό -> ακεταλδεϋδη + CO2 και η ακεταλδεϋδη ανάγεται σε αιθανόλη με αναγεν NAD

ΚΥΚΛΟΣ ΚΙΤΡΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ

- Υπό αερόβιες συνθήκες, είσοδος πυρουβικού στα μιτοχόνδρια και μετά αποξυκαρβοξυλίωση -> ΑΚΕΤΥΛΟ-CoA
- ΟΞΕΙΔΩΣΗ: Στις 3 αντιδράσεις συμμετέχει το NAD που ανάγεται σε NADH, στη 1 αντίδραση το FAD που ανάγεται
σε FADH2. Αυτά αναγεννώνται και δίνουν ηλεκτρόνια στην αναπνευστική άλυσο. Αποδίδονται 11 ATP.

ΜΙΤΟΧΟΝΔΡΙΑ: Αντιδράσεις κιτρικού, οξειδωτική φωσφορυλίωση, μεταφορά ηλεκτρονίων, οξείδωση λιπαρών οξ.

4
ΚΥΤΤΑΡΟΠΛΑΣΜΑ: Γλυκόλυση
ΘΕΜΕΛΙΑ ΟΥΣΙΑ: Κιτρικός κύκλος

ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΠΥΡΟΥΒΙΚΟΥ – ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΚΕΤΥΛΟ-CoA

- Γίνεται με κατάλυση από το σύμπλεγμα πυρουβικής δεϋδρογονάσης:
Πυρουβικό + NAD + CoA -> ακετυλο-CoA + NADH + H + CO2
- Μη αντιστρεπτή, γίνεται στα μιτοχόνδρια εκτός κιτρικού κύκλου, υποχρεωτική για είσοδο H/C στον κύκλο κιτρικού
- ΣΥΝΕΝΖΥΜΑ: NAD, FAD, πυροφωσφορική θειαμίνη, λιποϊκό οξύ, CoA
- ΑΠΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ: Με φωσφορυλίωση της ενεργής περιοχής των αλύσων με πυροφωσφορική θειαμίνη
- ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ: Υδρόλυση – η κινάση ενεργοποιείται από AT, περίσσεια ακετυλο-CoA και NADH που αναστέλλουν
τη πυρουβική δεϋδρογονάση. Αύξηση ADP, πτώση CoA και NAD -> αναστολή κινάσης -> ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ
ΣΥΜΠΛΕΓΜΑΤΟΣ

ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ KREBS - ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

1. Σχηματισμός κιτρικού οξέος
2. Κιτρικό -> Ισοκιτρικό
3. Οξείδωση και αποκαρβοξυλίωση του ισοκιτρικού
4. Οξείδωση και αποκαρβοξυλίωση του α-κετογλουταρικού
5. Αποακυλίωση του σουκινυλο-CoA
6. Αφυδρογόνωση σουκινικού -> φουμαρικό
7. Ενυδάτωση φουμαρικού -> μαλικό
8. Αφυδρογόνωση μαλικού -> οξαλικό

ΡΥΘΜΙΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΙΤΡΙΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ

1. Ρύθμιση παροχής ακετυλο-CoA από το πυρουβικό
↑NADH/NAD – υπερφόρτωση αναπνευστικού κύκλου
↑ακετυλο-CoA/CoA – υπερφόρτωση κιτρικού κύκλου
2. Ρύθμιση από c των NAD, FAD
3. Ρύθμιση κιτρικής συνθάσης
4. Ρύθμιση ισοκιτρικής δεϋδρογονάσης
5. Ρύθμιση κετογλουταρικής δεϋδρογονάσης
6. Ρύθμιση σουκινικής δεϋδρογονάσης

ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΗ ΦΟΣΦΟΡΥΛΙΩΣΗ – ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ

- Τα σχηματιζόμενα κατά τον κιτρικό κύκλο και την οξείδωση λιπαρών οξέων NADH, FADH είναι πλούσια σε
ενέργεια και περιέχουν ζεύγος ηλεκτρονίων με μεγάλη τάση μεταφοράς
- Κατά την οξείδωση γίνεται μεταφορά των ηλεκτρονίων με τελικό αποδέκτη το μοριακό O στην αναπνευστική
άλυσο, με απελευθέρωση ενέργειας και παγίδευση ATP με την Ο.Φ.
- Δότης: αναγωγικό μέσο που οξειδώνεται
- Δέκτης: οξειδωτικό μέσο που ανάγεται

ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΟΣ – ΣΥΝΕΝΖΥΜΟ Q

Τροφοδοτείται από NADH, FADH. Έχει μία είσοδο για το NADH και οδηγεί μέσω NADH-αφυδρογονάσης στο
ΣΥΝΕΝΖΥΜΟ Q. Και έχει μια είσοδο για FADH και οδηγεί επίσης στο ΣΥΝΕΝΖΥΜΟ Q. Από το Q στα κυτοχρώματα και
τέλος στο μοριακό οξυγόνο.

ΕΜΜΕΣΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΩΝ ΤΟΥ NADH ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΟ

1. Μεταφορικός δρόμος φωσφορικής γλυκερόλης
Η 3P-γλυκερόλη διαπερνά τη μιτοχονδριακή μεμβράνη, οξειδώνεται, φεύγει προς το κυτταροδιάλυμα, ενώ τα
ηλεκτρόνια μεταφέρονται στο συνένζυμο Q προς σχηματισμό 2 ATP. Έτσι έχουμε αεροβίως οξείδωση γλυκόζης ->
πυρουβικό με παραγωγή 2 NADH και 4 ATP.
2. Μεταφορικός δρόμος μαλικού-ασπαρτικού

5
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ATP ΑΠΟ ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΓΛΥΚΟΖΗΣ
- 2 ATP κατά τη γλυκόλυση και 2 NADH από την οξείδωση
- Στο μιτοχόνδριο 2 NADH από πυρουβικό -> ακετυλο-CoA, 2 GTP από σουκινυλο-CoA

ΣΥΝΔΕΣΗ ΓΛΥΚΟΛΥΣΗΣ – ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΗΣ ΦΟΣΦΩΡΥΛΙΩΣΗΣ

- Αναερόβιες συνθήκες μικρότερη κατανάλωση γλυκόζης απ’ότι στις αερόβιες συνθήκες
- Αν δωθεί Ο2 -> απότομη μείωση κατανάλωσης γλυκόζης και άρα παύει να αρθροίζεται το γαλακτικό
(ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΠΑΣΤΕΡ). Οφείλεται στο ότι κάτω από αερόβιες συνθήκες αυξάνεται γρήγορα το ATP του
κυτταροπλάσματος και αναστέλλεται η γλυκόλυση. ΑΡΑ: γλυκόλυση και Ο.Φ. βρίσκονται σε ισορροπία ρύθμισης
κατανάλωσης καυσίμων.

ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ – ΦΩΣΦΟΓΛΥΚΟΝΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ

ΟΡΙΣΜΟΣ: Σύνθεση γλυκόζης από ουσίες όπως πυρουβικό, γαλακτικό, γλυκερόλη, αμινοξέα
- Δεν γίνεται αντίστροφα
- Χρησιμοποιεί φωσφατάσες 1,6 διφωσφορικής φρουκτόζης και 6P γλυκόζης

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗΣ

Για να συντεθεί 1 μόριο γλυκόζης από 2 μόρια πυρουβικού, απαιτούνται 2 μόρια ATP και 2 GTP μέχρι το
φωσφοενολοπυρουβικό και 2 ATP για παραγωγή 2 μορίων 1,3 DPG από 2 μόρια 3PG.

ΡΥΘΜΙΣΗ ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗΣ
- Στο επίπεδο πυρουβικής μαζί με την ενέργεια του κυττάρου
- Η ενεργότητα της πυρουβικής εξαρτάται από τη παρουσία ακετυλο-CoA , ΑΡΑ ηγλυκονεογένεση εξαρτάται από
την επάρκεια υποστρωμάτων προς οξείδωση στο μιτοχόνδριο
- ↑ακετυλο-CoA μπορεί να συμβεί σε έλλειψη οξαλικού, οπότε και ενεργοποίηση πυρουβικής και άρα παραγωγή
οξαλικού από αυτή και άρα επιτάχυνση οξείδωσης ακετυλο-CoA. Η άθροιση του ακετυλο-CoA οφείλεται σε
υπολειτουργία του Κ.Κ. και της Ο.Φ. λόγω επάρκειας ATP.

ΚΥΚΛΟΣ CORI - ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ ΑΠΟ ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ

- Ενέργεια σκελετικών μυών προέρχεται εν μέρει από τη ΓΛΥΚΟΛΥΣΗ. Εδώ παραγωγή πυρουβικού > από
κατανάλωση στον Κ.Κ. Η παραγωγή NADH στην οξείδωση της 3P γλυκεραλδεϋδης σε 1,3 DPG, υπερκαλύπτει τη
ταχύτητα οξειδώσεώς του στην αναπνευστική άλυσο. Αναγωγή του από τη γαλακτική δεϋδρογονάση αναγεννά το
NAD -> συνέχιση γλυκόλυσης.
- Γαλακτικό εισέρχεται στα ηπατοκύτταρα, οξειδώνεται σε πυρουβικό και χρησιμοποιείται στα μιτοχόνδρια. Έτσι
μετατρέπεται σε ακετυλο-CoA που οξειδώνεται στον Κ.Κ. με επάρκεια ATP, υπολειτουργία Κ.Κ., άθροιση ακετυλο-
CoA και διοχέτευση πυρουβικού στη ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ.
- Έτσι, οι σκελετικοί μύες δίνουν στο ήπαρ γαλακτικό και πυρουβικό, το οποίο δίνει ΓΛΥΚΟΖΗ για χρήση.

ΟΔΟΣ ΦΩΣΦΟΓΛΥΚΟΝΙΚΟΥ ΟΞΕΟΣ / ΠΑΡΑΚΥΚΛΩΜΑ ΦΩΣΦΟΡΙΚΩΝ ΠΕΝΤΟΖΩΝ

- Κ.Κ., Ο.Φ., γλυκόλυση: μεταβολικοι δρόμοι παραγωγής ATP από καύσιμα
- Κύρια αποστολή της οδού φωσφορικών πεντοζών: παραγωγή NADPH (αναγωγική δύναμη στο κυτταροδιάλυμα)
- Μετατροπή της γλυκόζης σε πεντόζες, κυρίως 5P-D-ριβόζη (απαραίτητη για βιοσύνθεση νουκλεοτιδίων)
- Αντιδράσεις της οδού αυτής γίνονται στο κυτταροδιάλυμα. Έχουν δύο μέρη:
1. Οξειδωτικό: παραγωγή NADPH με μετατροπή 6P-γλυκόζης σε 5P-ριβουλόζη
για κάθε μόριο γλυκόζης παίρνουμε 2 NADPH και 1 CO2
2. Αναγωγικό: αντιδράσεις ισομερίωσης της 5P-ριβουλόζης σε 5P-ριβόζη
- Αντιδράσεις μετατροπής τους σε 6P-φρουκτόζη και 3P-γλυκεραλδεϋδη που είναι ενώσεις γλυκολυτικού δρόμου

ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΛΥΣΗ – ΓΛΥΚΟΝΕΟΓΕΝΕΣΗ – ΓΛΥΚΟΖΗ ΑΙΜΑΤΟΣ

- Το γλυκογόνο είναι πολυσακχαρίτης που αποτελείται από μόρια a-d-γλυκόζης συνδεδεμένα μεταξύ τους
- Οι διακλαδώσεις ανάμεσα στα μόρια επιτρέπουν αποθήκευση σημαντικού ποσού γλυκόζης σε μικρό χώρο

ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΓΕΝΕΣΗ
- Ξεκινά με μετατροπή της 6P-γλυκόζης σε 1P και μετά σε UDP-γλυκόζη. Ευνοείται με τη διάσπαση
6
πυροφωσφορικού
- Σχηματισμός διακλαδώσεων κατά το σχηματισμό της αλύσου
- Διακλαδώσεις βοηθούν στην εναπόθεση γλυκόζης και άρα στη γλυκογονόλυση
- Περίσσεια γλυκόζης -> σύνθεση λίπους

ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΛΥΣΗ
- Κινητοποίηση γλυκόζης με διάσπαση γλυκογόνου με τη φωσφορυλάση. Οδηγεί σε οριακή δεξτρίνη (εξαιρετικά
διακλαδισμένος πολυσακχαρίτης). Η διακλάδωση διασπάται και μετατρέπεται σε γραμμική, ώστε η φωσφορυλάση
να συνεχίσει την απελευθέρωση γλυκόζης. Η 1P-γλυκόζη μετατρέπεται σε 6P-γλυκόζη και μπορεί να
απελευθερωθεί στο αίμα.
- Δεν εξαντλεί όλο το γλυκογόνο του κυττάρου. Παραμένει γλυκογόνο για χρήση μετά νηστείας.

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ
- Για κάθε μόριο γλυκόζης διασπώνται 2 δεσμοί υψηλής ενέργειας
- Από αποδόμηση γλυκόζης παράγονται 37 ATP (περίπου 35 ATP από καύση γλυκόζης που αποθηκεύτηκε σε
γλυκογόνο)

ΡΥΘΜΙΣΗ ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΓΕΝΕΣΗΣ – ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΛΥΣΗΣ

- Όταν ενεργοποιείται το ένα, απενεργοποιείται το άλλο
1. Με Φωσφορυλίωση/Αποφωσφορυλίωση φωσφορυλάσης και συνθάσης γλυκογόνου
2. Με θετικές και αρνητικές αλλοστερικές επιδράσεις
3. Με ορμονικές επιδράσεις

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΓΛΥΚΟΓΟΝΟΥ ΣΤΟ ΗΠΑΡ

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΓΛΟΥΚΑΓΟΝΟΥ
- Στα ηπατοκύτταρα
- Η ορμόνη παράγεται από α κύτταρα παγκρέατος, όταν γλυκόζη χαμηλή στο αίμα
- Σύνδεση -> ενεργοποίηση αδενοκυκλάσης και cAMP
- Η φωσφορυλάση φωσφορυλιώνει τη φωσφορυλάση του γλυκογόνου -> διάσπαση σε 1P και απελευθέρωση στο
αίμα
- ΑΡΑ: χαμηλή γλυκόζη αίματος -> σήμα έκκρισης γλουκαγόνου -> απελευθέρωση γλυκόζης στο αίμα -> επάνοδό
της στα φυσιολογικά επίπεδα -> παύση έκκρισης γλουκαγόνου -> απενεργοποίηση μεταβολικού δρόμου

ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗΣ
- Έχουν α υποδοχείς
- Προκαλούν ενεργοποίηση φωσφορυλάσης και γλυκογονόλυση (όχι μέσω cAMP)

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ
- Εκκρίνεται από β κύτταρα παγκρέατος όταν αυξάνει η γλυκόζη αίματος
- Προωθεί την αποθήκευση ως γλυκογόνο
- Διατηρεί τη συνθάση ενεργή

ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΓΛΥΚΟΖΗΣ
- Γλυκόζη + φωσφορυλάση a = ανενεργό σύμπλοκο (+ μετματροπή σε φωσφορυλάση b με αποφωσφορυλίωση)
- ΑΡΑ: όταν αυξάνεται η γλυκόζη στο ηπατοκύτταρο -> περίσσεια -> παρεμπόδιση αποδόμησης γλυκογόνου

ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
ΟΞΕΙΔΩΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ
- Κυριότερα καύσιμα των κυττάρων
- Αποθήκευση με μορφή τριακυλογλυκερολών στο κυτταρόπλασμα λιποκυττάρων
- Με δράση λιπασών -> απελευθέρωση στο λιπώδη ιστό και στο αίμα, συνδέονται με αλβουμίνη -> μεταφορά σε
άλλα κύτταρα -> εκεί μετατροπή σε θειολεστέρες του CoA -> μεταφορά στα μιτοχόνδρια, οξείδωση προς παραγωγή
ATP
7
ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ
- Δηλαδή μετατροπή τους σε ακυλο-CoA με ειδικές συνθετάσες στην εξωτερική μιτοχονδριακή μεμβράνη
- Αρχικά αντιδρά με ATP -> ακυλο-αδενυλικό -> ακυλο-CoA με υδρόλυση πυροφωσφορικού
- Κορεσμένα , Ακόρεστα , Υδροξυλιωμένα

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΜΙΤΟΧΟΝΔΡΙΟ

- Λιπαρά οξέα που ενεργοποιούνται στο ΕΔ -> σύνθεση τριγλυκεριδίων
- Λιπαρά οξέα που ενεργοποιούνται στη μιτοχονδριακή μεμβράνη -> καύσιμη ύλη στα μιτοχόνδρια
- Όταν η c των λιπαρών οξέων στο κυτταροδιάλυμα > από τη δεσμευτική ικανότητα της πρωτεϊνης που τα βοηθά να
διοχετευθούν στο ΕΔ από το κυτταροδιάλυμα => η περίσσεια αυτή χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη στα μιτοχόνδρ
- Ενεργοποίηση στην εξωτερική μεμβράνη, οξείδωση στο εσωτερικό. Μεταφορά ακυλοCoA, CoA με καρνιτίνη.

Β-ΟΞΕΙΔΩΣΗ
- Στο 3 άτομο άνθρακα
- Αποτέλεσμα διάσπαση δεσμού μεταξύ α,β ατόμου άνθρακα και σχηματισμό 1 ακετυλο-CoA και 1 CoA παραγώγου
του λιπαρού οξέος βραχύτερο κατά 2 άνθρακες
- Επανειλημμένες β-οξειδώσεις => λιπαρό οξύ μετατρέπεται σε ακετυλο-CoA που καταβολίζεται στον Κ.Κ.

ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ ΤΟΥ ΛΙΠΩΔΟΥΣ ΙΣΤΟΥ

- Με τις λιπάσες
- Αρχικά μετατρέπουν τρι σε διγλυκερίδιο με απελευθέρωση λιπαρού οξέος
- Διγλυκερίδια υδρολύονται σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια και μετά σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη
- Λιπαρά οξέα και γλυκερόλη απελευθερώνονται στο αίμα, συνδέονται με αλβουμίνη, μεταφέρονται στους ιστούς
- Γλυκερόλη πάει στο ήπαρ, με γλυκεροκινάση μετατρέπεται σε φωσφορική γλυκερόλη είτε για καύση είτε για
γλυκνεογένεση είτε για σύνθεση τριγλυκεριδίων
- Λιπόλυση γίνεται κάτω από ορμονικό έλεγχο. Λιποκύτταρα έχουν υποδοχείς για γλουκαγόνο. Με γλουκαγόνο
έχουμε γλυκογονόλυση στο ήπαρ και λιπόλυση στον λιπώδη ιστό, με απελευθέρωση λιπαρών οξέων στο αίμα.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΚΕΤΟΝΟΣΩΜΑΤΩΝ

- Είναι τα: ακετοξικό οξύ, β-υδροξυβουτυρικό οξύ, ακετόνη
- Ακετοξικό οξύ παράγεται στο ήπαρ. ΆΡΑ ΚΕΤΟΓΕΝΕΣΗ κυρίως στο ήπαρ
- Ακετοξικό και β-υδροξυβουτυρικό απελευθερώνονται στο αίμα και μεταφέρονται στους ιστούς για καύσιμα
- Ακετόνη παράγεται βραδέως από αυθόρμητη αποκαρβοξυλίωση του ακετοξικού (έχει χαρακτηριστική οσμή)
- ΚΕΤΩΣΗ: η υπερπαραγωγή κετονοσωμάτων και οι ιστοί δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν (ΣΔ, νηστεία, κακή
διατροφή)
- Χαμηλή ινσουλίνη -> διαταραχή παροχής γλυκόζης στα κύτταρα -> υπερβολική κινητοποίηση λιπαρών οξέων +
αμινοξέων από τους μύες με προώθηση κετογένεσης και γλυκονεογένεσης => ΚΕΤΩΣΗ

ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ

- Ένα μέρος από τροφή, ένα μέρος από βιοσύνθεση
- Βιοσύνθεση: α’ ύλη ακετυλο-CoA από γλυκόζη ή αμινοξέα. Μεγαλύτερη πρόσληψη και άρα περίσσεια γλυκόζης ->
αποθήκευση ως γλυκογόνο => μετατροπή σε λιπαρά οξέα

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΑΚΕΤΥΛΟ-CoA ΚΥΤΤΑΡΟΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ

- Από γλυκόζη που σχηματίζει πυρουβικό
- Πυρουβικό + πυρουβική δεϋδρογονάση στο μιτοχόνδριο => ακετυλο-CoA (δεν μπορεί να εξέλθει)
- Κιτρικό εξέρχεται στο κυτταροδιάλυμα, όπου με κιτρική λυάση => ακετυλο-CoA και οξαλικό με δαπάνη ATP
- Αυτό το ακετυλο-CoA συμμετέχει στο σχηματισμό παλμιτικού

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ NADPH ΓΙΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ

- Από δρόμο πεντοζών και Κ.Κ. πυρουβικού
- Κιτρικό που παράγεται από συμπύκνωση οξαλικού και ακετυλο-CoA, εισέρχεται στο κυτταρόπλασμα και με δράση
λυάσης γίνεται οξαλικό και ακετυλο-CoA που θα χρησιμοποιηθεί για σύνθεση λιπαρών οξέων
- Οξαλικό ανάγεται σε μαλικό με NADH, οξειδώνεται και αποκαρβοξυλιώνεται σε πυρουβικό με δράση NADP που
8
ανάγεται σε NADPH.
- ΑΡΑ: 8 NADPH παράγονται για σύνθεση παλμιτικού
- Το πυρουβικό που παράγεται χρησιμοποιείται για σύνθεση οξαλικού στο μιτοχόνδριο
- ΑΡΑ: ο Κ.Κ. πυρουβικού έχει ως αποτέλεσμα τη μεταφορά ακετυλομάδας από μιτοχόνδριο στο κυτταροδιάλυμα
και την παραγωγή NADPH με χρήση NADH που προέρχεται από το γλυκολυτικό δρόμο
- Περίσσεια γλυκόζης σε ηπατοκύτταρα ή λιποκύτταρα -> επιτάχυνση παραγωγής πυρουβικού και NADH
- Ακετυλο-CoA και NADPH διοχετεύονται στο δρόμο σύνθεσης παλμιτικού, ενώ το πυρουβικό πάει πάλι στο μιτοχ.
- Τελικά, χρησιμοποιούνται 4 μόρια γλυκόζης που δίνουν 8 ακετυλομάδες και 8 NADPH.

ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ

- Κυρίως στο επίπεδο της ακετυλο-CoA-καρβοξυλάσης
- Ύπαρξη κιτρικού στο κυτταροδιάλυμα σημαίνει σημαντική παροχή ακετυλο-CoA και οξαλικού στο μιτοχόνδριο
- Αν οξαλικό χρησιμοποιείται στη γλυκονεογένεση και ακετυλομάδες οξειδώνονται ταχέως στον Κ.Κ. => ΌΧΙ
ΣΥΝΘΕΣΗ ΛΙΠΑΡΩΝ ΟΞΕΩΝ

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ
-Συστατικό κυττ. Μεμβράνης, πρόδρομη ουσία χολικών οξέων, Vit.D και στεροειδών ορμονών

ΡΥΘΜΙΣΗ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ ΣΤΟ ΗΠΑΡ

1. Επίδραση (εξωγενούς) χοληστερόλης τροφής: αναστολή βιοσύνθεσης στο ήπαρ. Πρόσληψη με κατάλοιπα
χυλομικρών
2. Ομοιοπολική μετατροπή αναγωγάσης: ρύθμιση με φωσφορυλίωση/αποφωσφορυλίωση που καταλύεται από
κινάση/φωσφορυλάση. Ενεργοποιείται με αποφωσφορυλίωση. Αυξημένη χοληστερόλη -> φωσφορυλίωση και
απενεργοποίηση

ΡΥΘΜΙΣΗ ΒΙΟΣΥΝΘΕΣΗΣ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗΣ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ – ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ LDL

- Ιστοί παραλαμβάνουν χοληστερόλη από τις LDL και VLDL
- Σύμπλεγμα + υποδοχείς LDL -> ενδοκυττάρωση και σύντηξη με λυσσοσωμάτια και ενζυματική υδρόλυση
- Η χοληστερόλη που απελευθερώνεται μεταφέρεται για ενσωμάτωση σε μεμβράνες
- Η περίσσεια χοληστερόλης μετατρέπεται σε εστέρες που αποθηκεύονται στο κύτταρο
Α. Δρα ανασταλτικά στην HMG-CoA => Αναστολή βιοσύνθεσης χοληστερόλης
Β. Αναστέλλει τη βιοσύνθεση LDL υποδοχέων => μικρότερη ικανότητα πρόσληψης χοληστερόλης

ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ ΚΑΙ ΑΘΗΡΩΜΑΤΩΣΗ

- Αυξημένη χοληστερόλη πλάσματος, ιδίως λόγω αυξημένων LDL => ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ
- Εναπόθεση λιπιδίων , ιδίως εστέρων χοληστερόλης, στο εσωτερικό τοίχωμα αιμοφόρων αγγείων => βλάβη =>
αύξηση αγγειακής διαπερατότητας, είσοδο LDL και εξωκυττάρια εναπόθεση εστέρων χοληστερόλης => ινώδης
πλάκα με εναπόθεση κολλαγόνου
- Παντελής έλλειψη LDL υποδοχέων σημαίνει πως η ενδοκυττάρια σύνθεση χοληστερόλης δεν σταματά =>
εναπόθεση μέσα στα κύτταρα των αγγείων

ΕΣΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ HDL ΣΕ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

Οι αποπρωτεϊνες CI και AI που βρίσκονται στις HDL ενεργοποιούν το λινολεϊκό και η αντίδραση γίνεται πάνω σ’
αυτές. Η χοληστερόλη παγιδεύεται στο εσωτερικό των HDL και δεν μπορεί να διαχυθεί => ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ

ΚΥΚΛΟΣ ΟΥΡΙΑΣ – ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΖΩΤΟΥ ΚΑΙ ΑΜΙΝΟΞΕΩΝ

- Ο άνθρωπος συνθέτει μερικά αμινοξέα ανεπαρκώς
- Μικρό ποσό λιπαρών οξέων απεκκρίνεται με τα ούρα και το μεγαλύτερο χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη
- Απομάκρυνση αμινομάδας με ΤΡΑΝΣΑΜΙΝΩΣΗ ή ΑΠΑΜΙΝΩΣΗ προκαλεί μετατροπή του ανθρακικού σκελετού σε
γλυκόζη, λιπαρά οξέα, κετονοσώματα ή σε πλήρη οξείδωση σε CO2 και H2O μέσω του Κ.Κ.

ΠΕΨΗ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ
- Υδρολύονται σε αμινοξέα με πρωτεολυτικά ένζυμα και πεπτιδάσες
- Στο στομάχι με τη δράση της πεψίνης που ενεργοποιείται από το υδροχλωρικό οξύ και ενεργοποιεί το

9
πεψινογόνο, διασπώνται σε πολυπεπτίδια
- Στο έντερο με τη δράση της σεκρετίνης που εκκρίνει τα παγκρεατικά ζυμογόνα και ενεργοποιούνται από την
εντεροκινάση που ενεργοποιεί την τρυψίνη
- Τα ένζυμα απαιτούν αλκαλικό pH (παγκρεατικά υγρά και χολή) και αποδομούν το περιεχόμενο σε αμινοξέα και
ολιγοπεπτίδια
- Τα αμινοξέα διοχετεύονται στη πυλαία κυκλοφορία

ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΑΜΙΝΟΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

- 4 συστήματα μεταφοράς με Na
- Αμινοξύ συνδέεται με πεπτιδικό δεσμό με το γ-COOH του γλουταμικού => σχηματισμός γ-πεπτιδίου που
καταλύεται από γ-GT (προς την έξω επιφάνεια της κυττ. μεμβρ.). Προϊόντα αντίδρασης: γ-γλουταμυλοπεπτίδιο και
η κυστεϊνυλογλυκίνη (προς το εσωτερικό)
- Το γ-πεπτίδιο διασπάται σε αμινοξέα και πυρογλουταμικό -> γλουταμικό. Η κυστεϊνυλογλυκίνη -> κυστεϊνη +
γλυκίνη
- Τελικά: γ-γλουταμυλοκυστεϊνη + γλυκίνη + συνθετάση γλουταθειόνης = γλουταθειόνη (κλείνει κύκλος)

ΑΠΑΜΙΝΩΣΗ
Α. Οξειδωτική απαμίνωση με γλουταμική δεϋδρογονάση: αντιστρεπτή απαμίνωση γλουταμικού σε α-
κετογλουταρικό και ιόν αμμωνίου
Β. Οξειδωτική απαμίνωση με οξειδάσες αμινοξέων: L-αμινοξέων και D-αμινοξέων
Γ. Μη οξειδωτική απαμίνωση: οι αμινομάδες σερίνης, θρεονίνης και κυστεϊνης μπορούν να αφαιρεθούν με ειδικές
δεϋδρατάσες

ΤΡΑΝΣΑΜΙΝΩΣΗ
ΟΡΙΣΜΟΣ: Μεταφορά α-αμινομάδας από ένα αμινοξύ στον α-άνθρακα του ακετοξέος => ένα νέο αμινοξύ στο α-
κετοξυ που δέχτηκε την αμινομάδα και ένα νέο κετοξύ που έχασε την αμινομάδα
- Αντιστρεπτή. Καταλύεται από αμινοτρανφεράσες
- Επιτρέπει ανακατανομή αμινομάδων μεταξύ αμινοξέων και γλουταμικού
- Κάθε αφαίρεση ασπαρτικού προς σχηματισμό ουρίας, αφαιρεί αμινομάδες από το γλουταμικό που
ξανασχηματίζεται με άλλα αμινοξέα με τρανσαμίνωση

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΟΥΡΙΑΣ
- Αμμωνία που παράγεται κατά καταβολισμό αμινοξέων είναι τοξική
- Μετατρέπεται σε ουρία που είναι μη τοξική, υδατοδιαλυτή και μπορεί να αποθηκεύεται έως ότου απεκκριθεί
- Στον Κ.Ο. εισέρχονται 2 αμινομάδες αμινοξέων (η 1η από αμμωνία, η 2η με μορφή ασπαρτικού), 2 μόριο CO2 και
εξέρχεται 1 ουρία με δαπάνη ATP
- Αμμωνία + CO2 + H2O + ATP = φωσφορικό καρβαμύλιο. Ενεργοποιείται από το Ν-ακετυλογλουταμικό (σημαίνει
αυξημένη συγκέντρωση αμινοξέων)
- ΚΑΡΒΑΜΥΛΙΟ: χρησιμοποιείται στη βιοσύνθεση νουκλεοτιδίων πυριμιδίνης
- Καρβαμυλική ομάδα + ορνιθίνη = κιτρουλίνη
- Κιτρουλίνη + ασπαρτικό = αργινινοσουκινικό
- Αργινινοσουκινικό διασπάται σε αργινίνη και φουμαρικό
- Αργινίνη υδρολύεται σε ΟΥΡΙΑ -> περνά σε αίμα, νεφρά, ούρα. Για κάθε μόριο ουρίας, δαπάνη 4 ATP
- Από σύνθεση ουρίας παράγεται φουμαρικό -> ενυδατώνεται σε μαλικό -> μετατροπή σε πυρουβικό ή οξαλικό ή
ασπαρτικό

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΓΛΟΥΤΑΜΙΝΗΣ
- Η αμμωνία που παράγεται μετατρέπεται σε αμιδική ομάδα γλουταμίνης με χρήση ATP και γλουταμικού
- Η τοξική αμμωνία αποθηκεύεται και μεταφέρεται στο αίμα
- Διέρχεται τις μεμβράνες, μέρος της υδρολύεται και μέρος των ιόντων αμμωνίου μεταφέρεται με τη πυλαία στο
ήπαρ και άλλο χρησιμοποιείται για σύνθεση κιτρουλίνης που πάλι πάει στο ήπαρ με τη πυλαία κυκλοφορία για
σύνθεση ΟΥΡΙΑΣ
- Στα κύτταρα ουροφόρων σωληναρίων η γλουταμίνη υδρολύεται σε γλουταμικό + αμμωνία, η οποία εισέρχεται
στα ούρα και διατηρεί την οξεοβασική ισορροπία
10
ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΑΜΜΩΝΙΑΣ -ΑΜΜΩΝΙΑ ΑΙΜΑΤΟΣ
- Στη πυλαία υψηλά ποσοστά αμμωνίας που κατακρατείται στο ήπαρ
- Σε διαταραχή βιοσύνθεσης ουρίας, τα ιόντα αμμωνίας περνούν στη συστηματική κυκλοφορία -> ↑αμμωνία
αίματος => νευρολογικά σημεία (τρόμος, σύγχυση, κώμα, μέχρι θάνατος)
- Παρουσία αμμωνίας στα κύτταρα => υπολειτουργία Κ.Κ. και επηρεασμός Ο.Φ. (ιδιαίτερα ευάλωτα τα εγκεφαλικά
κύτταρα)

ΦΑΙΝΥΛΚΕΤΟΝΟΥΡΙΑ
- Οφείλεται σε έλλειψη υδροξυλάσης της φαινυλαλανίνης -> ↑c της στο αίμα + ούρα
- Διάγνωση με χαρακτηριστικό χρώμα του FeCl3
- Ούρα: και παράγωγα ινδόλης από τρανσαμίνωση τρυπτοφάνης
- Διανοητική καθυστέρηση, επιληψία, υπερτονία, υπερκινησία, τρόμος, πιθηκοειδής στάση, στάση του ράφτη
(βαριές περιπτώσεις)
- Θεραπεία: δίαιτα χαμηλή σε φαινυλαλανίνη

ΒΙΤΑΜΙΝΗ 12
- Αποθήκευση στο ήπαρ και άλλα όργανα
- Δύσκολη παρουσία αβιταμίνωσης που αν υπάρξει προκαλεί: μεγαλοβλαστική αναιμία, νευρολογικές δτρχ.
- Απορρόφηση στον ειλεό μέσω υποδοχέων, με απαραίτητο τον παράγοντα που εκκρίνεται από τα καλυπτήρια
κύτταρα στομάχου που εκκρίνουν υδροχλωρικό οξύ
- Ειδικός παράγοντας που διαχωρίζει τη βιταμίνη και αυτή περνά στο αίμα
- Αδυναμία απορρόφησής της => ΚΑΚΟΗΘΗ ΑΝΑΙΜΙΑ

ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΒΑΣΕΩΝ
ΟΡΙΣΜΟΣ: Αποδομή νουκλεϊκών οξέων από νουκλεάσες σε νουκλεοτίδια. Τα νουκλεοτίδια με νουκλεοτιδάσες σε
νουκλεοσίδια.
- Διάσπαση νουκλεοσιδίων σε ελεύθερες βάσεις και 1P-ριβόζη από φωσφορυλάσες
- Πρόσληψη βάσεων πυριμιδίνης από τροφές (εξωγενής)
- A και G => υποξανθίνη και ξανθίνη
Υποξανθίνη οξειδώνεται σε ξανθίνη από τη ξανθινοξειδάση, η οποία την οξειδώνει ξανά σε ουρικό οξύ
και αποβάλλεται στα ούρα
- C και U => β-αλανίνη + CO2 + αμμωνία
- T => β-αμινοισοβουτυρικό + CO2 + αμμωνία

ΟΥΡΙΚΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ
- Αυξημένο ουρικό στο πλάσμα που εναποτίθεται στις αρθρώσεις
- 1οπαθής: Γενετική δτρχ. 2οπαθής: Επίκτητη δτρχ.
- Κύριο σύμπτωμα: ΥΠΕΡΙΡΟΥΧΑΙΜΙΑ
- Κύρια βλάβη: εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού Na στους ιστούς γύρω από τις αρθρώσεις των άκρων
- Οφείλεται σε αυξημένη παραγωγή ή μειωμένη απέκκριση
- Θεραπεία: ρύθμιση διατροφής, χρήση ουρικοζουρικών, ελλάτωση παραγωγής με αλλοπουρινόλη

11