SORU 1: St-50-2 çeliğinden ince talaş kaldırılarak çapı 25 mm olan çentiksiz (düz) bir mil üretilmiştir.

Bu mil için
emniyet katsayısını 3 alarak aşağıdaki yükleme durumları için emniyet gerilmelerini hesaplayınız.
a) Statik çekme zorlaması için
b) Tam değişken çekme zorlaması için
c) Tam değişken eğilme zorlaması için.
Çözüm:
Tablo A-2.5’den St-50-2 için 𝝈𝑲 = 𝟒𝟗𝟎 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 , 𝝈𝑨𝑲 = 𝟐𝟗𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 , 𝝈𝒆𝑫 = 𝟐𝟒𝟎 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ,
𝝈𝑫 = 𝟐𝟐𝟎 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ,
Tablo A-2.4’den 𝐾𝑏 = 0,925 ve Şekil A-2.15a ve 2.15b’den 𝐾𝑦 = 0,88 𝑣𝑒 𝐾ç = 1
a)
𝜎∗ 𝜎𝐴𝐾 295
𝜎𝑒𝑚 = = 𝐾𝑏 = 0,925 = 𝟗𝟎, 𝟗𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝑆 𝑆 3
b)
𝜎𝐷∗ 𝐾𝑏 𝐾𝑦 𝜎𝐷 0,925 ∗ 0,88 220
𝜎𝑒𝑚 = = = ∗ = 𝟓𝟗, 𝟔𝟗 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝑆 𝐾ç 𝑆 1 3
c)
∗ 𝐾𝑏 𝐾𝑦 𝜎𝑒𝐷 0,925 ∗ 0,88 240
𝜎𝑒𝐷
𝜎𝑒𝑚 = = = ∗ = 6𝟓, 𝟏𝟐 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝑆 𝐾ç 𝑆 1 3
SORU 2: İnce talaş kaldırılarak üretilmiş dairesel kesitli kademeli bir milde
D/d = 1,2 ve r/d = 0,05 olup, bu mil ile 1000 Nm sabit bir moment ve
çalışma koşullarından kaynaklanan ve mile etkiyen ±250 Nm bir moment
iletilmektedir. Mil malzemesinin kopma mukavemeti 1200 N/mm2 olup,
akma sınırı 1000 N/mm2 dir. Emniyet katsayısını 2 alarak sonsuz ömür için
mil çapını belirleyiniz.

Çözüm:

𝜏𝐴𝐾 𝜏𝐴𝐾
𝜏0 + ∗ 𝜏𝑔 ≤
𝜏𝐷 𝑆

𝑀0 𝑀𝑚𝑎𝑥 + 𝑀𝑚𝑖𝑛 1250 + 750

𝜏0 = ; 𝐵𝑢𝑟𝑎𝑑𝑎 𝑀0 = = = 𝟏𝟎𝟎𝟎 𝑵𝒎
𝑊𝑏 2 2
𝑀0 16 ∗ 1000 𝟓𝟎𝟗𝟑 𝟐
𝜏0 = 3 = = 𝑵/𝒎
𝜋𝑑 𝜋 ∗ 𝑑3 𝒅𝟑
16
 𝑀𝑔 𝑀𝑚𝑎𝑥 − 𝑀𝑚𝑖𝑛 1250 − 750
𝜏𝑔 = ; 𝐵𝑢𝑟𝑎𝑑𝑎 𝑀𝑔 = = = 𝟐𝟓𝟎 𝑵𝒎
𝑊𝑏 2 2
𝑀𝑔 16 ∗ 250 𝟏𝟐𝟕𝟑, 𝟐
𝜏𝑔 = 3 = 3
= 𝟑
𝑵/𝒎𝟐
𝜋𝑑 𝜋∗𝑑 𝒅
16
∗
𝐾𝑏 𝐾𝑦
𝜏𝐷 = 𝜏𝐷
𝐾ç
Burada Tablo A-2.3’den 𝜏𝐷 = 0,29𝜎𝐾 = 0,29 ∗ 1200 = 𝟑𝟒𝟖 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
Çap bilinmiyor ama tahmini olarak 𝑲𝒃 = 𝟎, 𝟗 olarak alınsın. Tablo A-2.15’den ince talaş için 𝑲𝒚 = 𝟎, 𝟖𝟒 okunur.
𝐾ç = 1 + 𝑞 𝐾𝑡 − 1 𝑏𝑢𝑟𝑎𝑑𝑎 Şekil A-2.8’den 𝑲𝒕 = 𝟏, 𝟓𝟕 okunur ve Tablo 2.1’den 𝒒 = 𝟎, 𝟕 alınır.
𝐾ç = 1 + 𝑞 𝐾𝑡 − 1 = 1 + 0.7 1,57 − 1 = 𝟏, 𝟑𝟗𝟗
0,9 ∗ 0,84
𝜏𝐷∗ = ∗ 348 = 𝟏𝟖𝟖, 𝟏 𝑵/𝒎𝒎𝟐
1,399
𝜏𝐴𝐾 𝜏𝐴𝐾 5093000 0,57 ∗ 1000 1273200 0,57 ∗ 1000 8950876
𝜏0 + ∗ 𝜏𝑔 ≤ => + ∗ ≤ => ≤ 285
𝜏𝐷 𝑆 𝑑3 188,1 𝑑3 2 𝑑3
=> 𝒅 = 𝟑𝟏, 𝟓𝟓 𝒎𝒎 ℎ𝑒𝑠𝑎𝑝𝑙𝑎𝑛𝚤𝑟 𝑣𝑒 𝒅 = 𝟑𝟐 𝒎𝒎 alınır.
SOPRU 3: Aşağıda şekli ve yükleme durumu verilen ince tornalanarak St 37-2 malzemesinden imal edilmiş
olan dairesel kesitli milin aşağıda verilen yükleme durumları için uygun olup olmadığını tespit ediniz.
a) F = 65000 N
b) Fmax = 60000 N ve Fmin = -5000 N
c) F = 0 ila 65000 N
d) Fmax,min = ±32500 N
Çözüm: a) 𝜎 ≤ 𝜎𝑒𝑚 olmalı
𝐹 𝐹 4 ∗ 65000
𝜎= = 2 = 2
= 𝟗𝟏, 𝟗𝟔 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝐴 𝜋𝑑 𝜋 ∗ 30
4
𝜎 ∗ 𝐾𝑏 𝜎𝐴𝐾
𝜎𝑒𝑚 = =
𝑆 𝑆
Tablo A-2.5’den St 37-2 için 𝝈𝑨𝑲 = 𝟐𝟑𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ve Tablo A-2.4’den 𝑲𝒃 = 𝟎, 𝟗 okunur.
𝐾𝑏 𝜎𝐴𝐾 0,9 ∗ 235
𝜎𝑒𝑚 = = = 𝟏𝟎𝟓, 𝟕𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝑆 2

𝜎 ≤ 𝜎𝑒𝑚 => 𝟗𝟏, 𝟗𝟔 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 < 𝟏𝟎𝟓, 𝟕𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 Tasarım Uygundur - EMNİYETLİ
 𝜎𝐴𝐾 𝜎𝐴𝐾

Gerilme
b) Genel değişkenli zorlama şekli 𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 ≤

sg
smax
𝜎𝐷 𝑆

s0
smin Zaman
𝐹𝑚𝑎𝑥ൗ 𝐹𝑚𝑖𝑛ൗ
𝜎𝑚𝑎𝑥 + 𝜎𝑚𝑖𝑛 𝐴 + 𝐴 = 𝐹𝑚𝑎𝑥 + 𝐹𝑚𝑖𝑛 => 60000 + (−5000) 𝟐
𝜎0 = = = 𝟑𝟖, 𝟗 𝑵/𝒎𝒎
2 2 2𝐴 2 ∗ (𝜋 ∗ 302 /4)
𝐹𝑚𝑎𝑥ൗ 𝐹𝑚𝑖𝑛ൗ
𝜎𝑚𝑎𝑥 − 𝜎𝑚𝑖𝑛 𝐴 − 𝐴 = 𝐹𝑚𝑎𝑥 − 𝐹𝑚𝑖𝑛 => 60000 − (−5000) 𝟐
𝜎𝑔 = = = 𝟒𝟔, 𝟎 𝑵/𝒎𝒎
2 2 2𝐴 2 ∗ (𝜋 ∗ 302 /4)
𝐾𝑏 𝐾𝑦
𝜎𝐷∗ = 𝜎
𝐾ç 𝐷
Burada, Tablo A-2.5’den St37-2 için 𝝈𝑲 = 𝟑𝟔𝟎 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 , Şekil A-2.15’den 𝑲𝒚 = 𝟎, 𝟗𝟏 ve çentik yok (düz mil)
𝑲ç = 1,0
0,9 ∗ 0,91
=𝜎𝐷∗ 0,45 ∗ 360 = 𝟏𝟑𝟐, 𝟔𝟖 𝑵/𝒎𝒎𝟐
1
𝜎𝐴𝐾 𝜎𝐴𝐾 235 235 𝑵 𝑵
𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 ≤ = 38,9 + 46 ≤ => 𝟏𝟐𝟎, 𝟑𝟕 𝟐
≥ 𝟏𝟏𝟕, 𝟓
𝜎𝐷 𝑆 132,68 2 𝒎𝒎 𝒎𝒎𝟐
𝐄ş𝐢𝐭𝐥𝐢ğ𝐢 𝐬𝐚ğ𝐥𝐚𝐦ı𝐲𝐨𝐫 𝐚𝐦𝐚 ç𝐨𝐤 𝐲𝐚𝐤ı𝐧 𝐨𝐥𝐝𝐮ğ𝐮𝐧𝐝𝐚𝐧 𝐭𝐚𝐬𝐚𝐫ı𝐦 𝐮𝐲𝐠𝐮𝐧 𝐚𝐥ı𝐧𝐚𝐛𝐢𝐥𝐢𝐫. S = 1,95
c) Titreşimli zorlanma olduğundan yine Soderberg denklemi kullanılır.
Burada Fmax = 65000 N ve Fmin = 0 N dur.

𝐹𝑚𝑎𝑥ൗ 𝐹𝑚𝑎𝑥ൗ
𝜎𝑚𝑎𝑥 + 𝜎𝑚𝑖𝑛 𝐴 = 𝐹𝑚𝑎𝑥 𝜎𝑚𝑎𝑥 − 𝜎𝑚𝑖𝑛 𝐴⇒
𝜎0 = = 𝑣𝑒 𝜎𝑔 = =
2 2 2𝐴 2 2
𝐹𝑚𝑎𝑥 65000
𝜎0 = 𝜎𝑔 = => 2
= 𝟒𝟔 𝑵/𝒎𝒎𝟐
2𝐴 2 ∗ (𝜋 ∗ 30 /4)
𝜎𝐴𝐾 𝜎𝐴𝐾 235 235
𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 ≤ = 46 + 46 ≤ => 𝟏𝟐𝟕, 𝟒𝟕 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ≥ 𝟏𝟏𝟕, 𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝜎𝐷 𝑆 132,68 2
Alınan emniyet katsayısından fazla uzaklaştığı için tasarım (mil çapı) uygun değildir. 𝑺 = 𝟏, 𝟖𝟒

d) Tam titreşim durumu

𝐹𝑚𝑎𝑥 32500
𝜎0 = 0 𝑣𝑒 𝜎𝑔 = 𝜎𝑚𝑎𝑥 = = 2
= 𝟒𝟔 𝑵/𝒎𝒎𝟐
𝐴 2 ∗ (𝜋 ∗ 30 /4)
𝜎𝐴𝐾 𝜎𝐴𝐾 235 235
𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 ≤ =0+ 46 ≤ => 𝟖𝟏, 𝟒𝟕 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 < 𝟏𝟏𝟕, 𝟓 𝑵/𝒎𝒎𝟐
𝜎𝐷 𝑆 132,68 2
Tasarım uygundur.
 SORU 4: Şekilde görüldüğü gibi St44-2 malzemesinden kaba işlenmiş daire
kesitli üretilmiş bir milin ucuna ağırlığı az olan bir elektrik motoru monte
edilmiştir. Motor miline bağlı bir disk üzerine merkezden 80 mm mesafede
olan ve 5 N kuvvet oluşturan bir ağırlık eklenmiş olup, elektrik motoru
1500 dev/dak ile dönerken bu kuvvetin etkisiyle mili titreştirmektedir.
a) AA- kesitindeki gerilmeyi hesaplayınız.
b) Emniyet katsayısını 2 alarak A-A kesitinin emniyetli olup
olmadığını kontrol ediniz.
Çözüm: a)
Elektrik motorunun hafif olması nedeniyle ağırlığının etkisi ihmal edilip disk üzerindeki dengelenmemiş
kütlenin oluşturacağı kuvvet dikkate alınmalıdır. Merkezkaç kuvvet 𝐹 = 𝑚𝑎
Hatırlatma; Hareketli çemberin etrafında bir tam tur attığında hız vektöründeki toplam değişim 2πv olur. Geçen
süre de periyoda eşit olur. Öyleyse ivmenin tanımından:
2𝜋𝑉 2𝜋𝑟 𝑉2
𝑚𝑒𝑟𝑘𝑒𝑧𝑐𝑖𝑙 𝑖𝑣𝑚𝑒, 𝑎= , 𝑇 𝑝𝑒𝑟𝑖𝑦𝑜𝑡 , 𝑇= İ𝑘𝑖 𝑡𝑎𝑛𝚤𝑚𝑙𝑎𝑚𝑎𝑑𝑎𝑛 => 𝑎=
𝑇 𝑉 𝑟
𝑉2 (𝑟𝑤)2
𝐹 = 𝑚𝑎 = 𝑚 = 𝑚 = 𝑚𝑤 2 𝑟
𝑟 𝑟
2 2 2
𝜋𝑛 𝐺 𝜋𝑛 5 𝜋 ∗ 1500
𝐹 = 𝑚𝑤 2 𝑟 = 𝑚 𝑒𝑠𝑖𝑛 𝑤𝑡 = 𝑒𝑠𝑖𝑛 𝑤𝑡 = 0,08 ∗ ±1 = 𝑭 = ±𝟏𝟎𝟎𝟔 𝑵
30 𝑔 30 9,81 30
 A-A Kesitindeki gerilme:
𝐹 ±1006 ±1006 𝑵
𝜎𝑏,ç = = = ⇒ 𝝈𝒃,ç = 𝟎, 𝟓𝟐 𝒊𝒉𝒎𝒂𝒍 𝒆𝒅𝒊𝒍𝒊𝒓.
𝐴 𝜋𝑑 2 Τ4 𝜋 ∗ 502 Τ4 𝒎𝒎𝟐
𝑀𝑒 𝐹𝑙 32𝐹𝑙 32 ∗ (±1006) ∗ 500 𝑵
𝜎𝑒 = = = = = ±𝟒𝟏
𝑊𝑒 𝜋𝑑 3 /32 𝜋𝑑 3 𝜋 ∗ 503 𝒎𝒎𝟐
Tablo A-2.5’den St 44-2 için 𝝈𝑲 = 𝟒𝟑𝟎 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 , 𝝈𝑨𝑲 = 𝟐𝟕𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ve 𝝈𝒆𝑫 = 𝟐𝟏𝟓 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ,
Tablo A-2.4’den 𝑲𝒃 = 𝟎, 𝟖𝟐 okunur. Şekil A-2.15’den 𝑲𝒚 = 𝟎, 𝟖 okunur. Çentik faktörü
𝐾ç = 1 + 𝑞 𝐾𝑡 − 1 𝑏𝑢𝑟𝑎𝑑𝑎
Şekil A-2.9’dan D/d = 90/50 = 1,8 ve r/d = 5/50 = 0,1 için 𝑲𝒕 = 𝟏, 𝟔𝟓 okunur ve genel çelikler için 𝒒 = 𝟎, 𝟔 alınır.
𝐾ç = 1 + 𝑞 𝐾𝑡 − 1 = 1 + 0,6 1,65 − 1 = 𝟏, 𝟑𝟗
𝑁
𝜎0 = 0 𝑣𝑒 𝜎𝑔 = 𝜎𝑚𝑎𝑥 = 𝜎𝑒 = 41 2
𝑣𝑒 𝜎𝑚𝑖𝑛 = −𝜎𝑒 = −41 𝑁/𝑚𝑚2
𝑚𝑚
𝜎𝑚𝑎𝑥 − 𝜎𝑚𝑖𝑛 41 − (−41) 𝑵 ∗
𝐾𝑏 𝐾𝑦 0,82 ∗ 0,8
𝜎𝑔 = = = 𝟒𝟏 𝟐 𝒗𝒆 𝜎𝐷 = 𝜎𝑒𝐷 = ∗ 215 = 𝟏𝟎𝟏, 𝟒𝟕 𝑵/𝒎𝒎𝟐
2 2 𝒎𝒎 𝐾ç 1,39
𝜎𝐴𝐾 275
𝜎 = 𝜎0 + 𝜎
∗ 𝑔 = 0 + ∗ 41 => 𝟏𝟏𝟏, 𝟏𝟐 𝑵/𝒎𝒎𝟐
𝜎𝐷 101,47
𝜎𝐴𝐾 𝜎𝐴𝐾 275 𝑵
𝑏) 𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 ≤ => 111,12 ≤ => 𝟏𝟏𝟏, 𝟏𝟐 𝟐 ≤ 𝟏𝟑𝟕, 𝟓 𝑵/𝒎𝒎𝟐 𝑬𝑴𝑵İ𝒀𝑬𝑻𝑳İ
𝜎𝐷 𝑆 2 𝒎𝒎
SORU 5: Şekilde görülen zımpara taşının alın yüzeyi taşlama
için kullanılmakta olup, taşlama sırasında zımparalama
kuvvetinden dolayı 12 Nm sürtünme momenti oluşmaktadır.
Zımpara taşını döndüren mil ince talaş kaldırılarak imal
edilmiş olup, kopma mukavemeti 900 N/mm2 ve akma
mukavemeti ise 750 N/mm2 dir. Disk ile taşlanan parça
arasındaki sürtünme katsayısı 0,6 olup, diski döndüren milin
emniyetli olup olmadığını kontrol ediniz.

Çözüm:
Soru diske etki eden kuvvetler mil üzerinde oluşturduğu gerilmeler hangi gerilmelerdir ve mile etkileri statik mi
yoksa dinamik midir? - Milde Basma, Eğilme ve Burulma gerilmeleri oluşur.
𝐹𝑛 𝑀𝑒 𝑀𝑏 𝑀𝑠 12
𝜎𝑏 = ; 𝜎𝑒 = ; 𝜏𝑏 = Burada; 𝑀𝑠 = 𝐹𝑡 𝑟 => 𝐹𝑡 = = => 𝑭𝒕 = 𝟏𝟐𝟎 𝑵
𝐴 𝑊𝑒 𝑊𝑝 𝑟 0,1
𝐹𝑡 𝐹𝑡 120
𝜇= => 𝐹𝑛 = = => 𝑭𝒏 = 𝟐𝟎𝟎 𝑵
𝐹𝑛 𝜇 0,6
𝑀𝑏 = 𝑀𝑠 = 12 𝑁𝑚 = 𝟏𝟐𝟎𝟎𝟎 𝑵𝒎𝒎 ; 𝑀𝑒𝑛 = 𝐹𝑛 𝑟 = 200 ∗ 100 = 𝟐𝟎𝟎𝟎𝟎 𝑵𝒎𝒎
𝑀𝑒𝑡 = 𝐹𝑡 ∗ 50 = 120 ∗ 50 = 𝟔𝟎𝟎𝟎 𝑵𝒎𝒎
 𝐹𝑛 200 4 ∗ 200 𝑀𝑏 𝑀𝑏 16 ∗ 12000
𝜎𝑏 = = 2 = 2
= 𝟏 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐 ; 𝜏𝑏 = = 3 = 3
= 𝟏𝟒, 𝟗𝟐 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝐴 𝜋𝑑 𝜋 ∗ 16 𝑊𝑝 𝜋𝑑 𝜋 ∗ 16
4 16
2 2
𝑀𝑒 𝑀𝑒𝑛 + 𝑀𝑒𝑡 32 ∗ 200002 + 60002 𝟐;
𝜎𝑒 = = = = 𝟓𝟏, 𝟗𝟑 𝑵 Τ𝒎𝒎
𝑊𝑒 𝜋𝑑 3 𝜋 ∗ 163
32
Dinamik yükleme olduğundan en genel haliyle Soderberg denklemlerini kullanalım.

𝜎𝐴𝐾 𝜎𝐴𝐾 𝜎𝑚𝑎𝑥 + 𝜎𝑚𝑖𝑛 𝜎𝑚𝑎𝑥 − 𝜎𝑚𝑖𝑛 𝐾𝑏 𝐾𝑦

𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 ≤ ; 𝜎0 = ; 𝜎𝑔 = ; 𝜎𝐷∗ = 𝜎
𝜎𝐷 𝑆 2 2 𝐾ç 𝑒𝐷

𝐾𝑏 𝐾𝑦 𝐾𝑏 𝐾𝑦 0,97 ∗ 0,88
𝜎𝐷∗ = 𝜎𝑒𝐷 = 0,5 ∗ 𝜎𝐾 = 0,5 ∗ 900 = 𝟑𝟏𝟓, 𝟖𝟗 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝐾ç 𝐾ç 1,216
𝜎𝐴𝐾 750
𝜎 = 𝜎0 + ∗ 𝜎𝑔 = 1 + 51,93 = 𝟏𝟐𝟒, 𝟑 𝑵Τ𝒎𝒎𝟐
𝜎𝐷 315,89
𝜎𝐴𝐾 750
𝜎𝐵 = 𝜎2 + 3𝜏𝑏2 ≤ = 124,3 2 + 3 ∗ 14,92 2 ≤ ⇒ 𝑺 = 𝟔, 𝟎𝟑 𝑬𝑴𝑵İ𝒀𝑬𝑻𝑳İ
𝑆 𝑆