SENTENCJE ŁACIŃSKIE

1. Ab ovo ad mala. - Od jajka aż do jabłek. (Od początku do końca.)

(Rzymski sposób ucztowania zakładał rozpoczynanie uczty od jaj, które wzmagały apetyt, natomiast
kończenie (uczty) na owocach, wśród których dominowały jabłka. U Horacego na określenie sprawy
błahej od początku do końca.)
2. Alea iacta est. - Kości zostały rzucone.
(dosł. Kostka została rzucona. Słowa Gajusza Juliusza Cezara, przekraczającego rzekę Rubikon
10 I 49 p.n.e., rozpoczynającego tym samym wojnę domową z senatem i Pompejuszem.)
3. Altius! Citius! Fortius! – Wyżej! Szybciej! Odważniej! (dewiza igrzysk olimpijskich)
4. Amantes amentes. - Zakochani są jak szaleńcy.
5. Amicus certus in re incerta cernĭtur.- Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie.
6. Amor omnia vincit. - Miłość zwycięża wszystko. (Wergiliusz)
7. Audaces fortuna iuvat. - Odważnym szczęście sprzyja.
8. Audiatur et altĕra pars. - Niech zostanie wysłuchana i druga strona.
9. Ave Caesar, morituri te salutant. - Witaj Cezarze, idący na śmierć pozdrawiają Ciebie.
(Pozdrowienie gladiatorów wkraczających na arenę.)
10. Bis dat qui cito dat. - Kto szybko daje, dwa razy daje.
11. Cogĭto ergo sum. - Myślę, więc jestem. (Kartezjusz)
12. Consuetudo altĕra natura homĭnis. - Przyzwyczajenie drugą naturą człowieka.
13. Corvo rarior albo. - Rzadszy niż biały kruk.
14. Cura ut valeas! - Dbaj o zdrowie!
15. De gustĭbus non est disputandum. - O gustach się nie dyskutuje.
16. De mortuis aut bene aut nihil. – O zmarłych albo dobrze, albo wcale nie mówić.
17. Divĭde et impĕra! - Dziel i rządź! (Tzn. zasiewaj niezgodę, aby łatwiej panować nad kłócącymi się.
Łaciński odpowiednik greckiej dewizy przypisywanej Filipowi II Macedońskiemu.)
18. Dum spiro, spero. - Dopóki żyję, mam nadzieję.
19. Duobus litigantĭbus tertius gaudet. - Gdzie dwóch się kłóci, tam trzeci się cieszy.
20. Dura lex sed lex.- Twarde prawo, ale prawo.
21. Edĭmus ut vivamus, non vivĭmus ut edamus.- Jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść.
22. Et tu, Brute, contra me? – I Ty, Brutusie, przeciwko mnie?
(Według tradycji słowa wypowiedziane przez Gajusza Juliusza Cezara w chwili, gdy był przebijany
sztyletem przez Brutusa w Idy Marcowe (15 marca) 44 r. p. n. e.)
23. Exemplis discĭmus. - Uczymy się na przykładach.
24. Festina lente! - Spiesz się powoli!
25. Finis coronat opus. - Koniec wieńczy dzieło.
26. Fortuna dicĭtur caeca. - Podobno los jest ślepy.
1
27. Historia vitae magistra est. - Historia nauczycielką życia.
28. Hannĭbal ante portas. – Hannibal u bram (Rzymu)
(W czasie II wojny punickiej wódz kartagiński Hannibal podszedł pod Rzym, ale odstąpił od zdobycia
miasta. Rzymianie byli przez jakiś czas bezpośrednio zagrożeni i stąd przysłowiowy zwrot oznaczający
poważne zagrożenie. W przen. zbliża się, zagraża ojczyźnie niebezpieczeństwo.)
29. Homĭnem te esse memento! - Pamiętaj, że jesteś człowiekiem!
30. Homo homĭni lupus est. - Człowiek człowiekowi wilkiem.
31. Homo homĭni res sacra. - Człowiek człowiekowi rzeczą świętą.
32. Homo sum et nil humanum a me alienum esse puto. - Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi
obce. (Terencjusz)
33. Honores saepe mutant mores, sed raro in meliores. - Zaszczyty często zmieniają obyczaje, lecz
rzadko na lepsze.
34. Ignavis semper feriae. - Dla leniwych zawsze wakacje.
35. Ignoramus et ignorabĭmus. - Nie wiemy i nie będziemy wiedzieć.
36. Ignorantia iuris nocet. - Nieznajomość prawa szkodzi.
37. In diem vivĕre.- Żyć z dnia na dzień.
38. In dubio pro reo. – W razie wątpliwości na korzyść oskarżonego.
39. In hoc signo vinces. - Pod tym znakiem zwyciężysz.
(Cesarz rzymski Konstantyn Wielki w czasie marszu na Rzym ujrzeć miał na niebie świecący krzyż z
tymi słowami w języku greckim, po czym pokonał swego konkurenta Maksencjusza w bitwie pod Saxa
Rubra, w pobliżu Rzymu w 312 roku.)
40. In vino verĭtas, in aqua sanĭtas. - W winie prawda, w wodzie zdrowie.
41. Inter arma silent leges / Musae. - W czasie wojny milczą prawa / Muzy. ( nie powstaje żadna
twórczość)
42. Mater semper certa est. - Matka jest zawsze pewna.
43. Medĭce, cura te ipsum. - Lekarzu lecz się sam.
44. Mens sana in corpŏre sano. - W zdrowym ciele zdrowy duch.
45. Nihil de nobis sine nobis. - Nic o nas bez nas.
46. Nihil novi sub sole. – Nic nowego pod słońcem.
47. Non omnia possumus omnes. - Nie wszyscy możemy wszystko.
48. Non omne, quod nitet, aurum est. - Nie wszystko złoto, co się świeci.
49. Non scholae sed vitae discĭmus. - Uczymy się dla życia, nie dla szkoły.
50. Nulla regŭla sine exceptione. - Nie ma reguły bez wyjątku.
51. O nomen dulce libertatis! - O słodkie imię wolności!
52. O tempŏra! O mores! - Co za czasy! Co za obyczaje!
53. Ocŭlum pro ocŭlo, dentem pro dente. - Oko za oko, ząb za ząb.
2
54. Omnia mea mecum porto. - Wszystko co mam, noszę ze sobą.
55. Otium post negotium. - Najpierw praca, potem odpoczynek.
56. Pacta sunt servanda. - Umów należy dotrzymywać.
57. Per aspĕra ad astra. - Przez cierpienie do gwiazd.
58. Potius sero quam numquam. - Lepiej późno niż wcale.
59. Quidquid discis, tibi discis.- Czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie.
60. Quod scimus, gutta est, ignoramus mare. - Co wiemy jest kroplą, czego nie wiemy morzem.
61. Quot capĭta, tot sententiae.- Ile głów, tyle myśli.
62. Repetitio est mater studiorum. - Powtarzanie jest matką wiedzy.
63. Sapĕre aude! - Odważ się być mądrym!
64. Scio me nihil scire. - Wiem, że nic nie wiem. (Sokrates)
65. Sero venientĭbus ossa. – Kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi.
66. Si vis amari, ama! - Jeśli chcesz być kochanym, kochaj!
67. Sine ira et studio. - Bez gniewu i stronniczości. / Obiektywnie.
68. Sponte sua. - Dobrowolnie, z własnej woli.
69. S.P.Q.R. – Senatus Populusque Romanus (Senat i naród rzymski)
(Często występujące na godłach, sztandarach i budowlach; coś działo się, bądź budowla została
wzniesiona dla lub w imię senatu i narodu rzymskiego.)
70. Tempŏra mutantur et nos mutamur in illis. - Czasy się zmieniają, a my zmieniamy się wraz
z nimi.
71. Tempus fugit. - Czas ucieka.
72. Ubi concordia, ibi victoria. - Gdzie zgoda, tam zwycięstwo.
73. Usus est magister optĭmus. - Doświadczenie jest najlepszym nauczycielem.
74. Vanĭtas vanitatum et omnia vanĭtas. - Marność nad marnościami i wszystko marność.
75. Varium et mutabĭle semper femĭna. - Zmienna zawsze i niestała jest kobieta.
76. Veni, vidi, vici. – Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.
(Wg Plutarcha – Żywot Juliusza Cezara; słowa Gajusza Juliusza Cezara zawarte w liście do przyjaciela
w Rzymie, Amatiusza, na temat swego szybkiego zwycięstwa nad królem Pontu, Farnacesem, w bitwie
pod Zelą w 47 r. p.n.e.)
77. Verba volant, scripta manent. - Słowa ulatują, pisma pozostają.
78. Verĭtas se ipsa defendit. - Prawda broni się sama.
79. Votum separatum. - Opinia odmienna od poglądu większości.
80. Vox popŭli, vox Dei. - Głos ludu, głosem Boga.

3
 Rozmówki łacińskie

1. Adsum. / Abest. – Jestem obecny. / Jest nieobecny.

2. Bene dormias! – Śpij dobrze! / Bonam noctem! – Dobrej nocy! / Dobranoc!

3. Bene sapĭat! - Smacznego!

4. Bonum diem! (tibi precor / exopto) - Dobrego dnia! (życzę tobie)

5. Fortuna tecum sit! – Powodzenia!

6. Gratĭas tibi / vobis ago! – Dziękuję tobie / wam!

7. Gratŭlor tibi / vobis! – Gratuluję tobie / wam!

8. In crastĭnum! – Do jutra!

9. Inter nos revideamus! – Do zobaczenia!

10. Quid nomen tibi est? – Jak masz na imię?

Mihi nomen ………. est. – Mam na imię ……….

11. Plurĭmos annos! – Sto lat!

12. Quaeso! – Proszę!

13. Quomodo te habes? / Ut vales? – Jak się czujesz?

Optĭme! Bene! Male! Pessĭme! – Świetnie! Dobrze! Źle! Okropnie!

14. Salutem! Ad multos annos! – Na zdrowie! Sto lat! (np. przy toaście lub kichaniu)

15. Salve! / Salvete! lub Ave! / Avete! – Witaj! / Witajcie!

16. Unde venis? – Skąd pochodzisz?

Ex Polonia venio. – Pochodzę z Polski. Polonus / Polona sum. – Jestem Polakiem / Polką.

18. Vale! / Valete! – Żegnaj! / Żegnajcie!

19. Veniam peto. / - Przepraszam. Excusa! /Excusate! – Wybacz! / Wybaczcie! (Przepraszam)

20. Vivat! / Vivant! – Niech żyje! / Niech żyją!