BASİT MAKİNELER

Basit Makineler

Kaldıraçlar
Makaralar

Palangalar

Eğik Düzlem
Çıkrık
Kasnaklar ve Dişliler

Vida

11. Sınıf fizik

BASİT MAKİNELER

Günlük yaşantımızda iş yapma kolaylığı sağlayan araçlara

............................... denir.
Basit makineler iş kolaylığı sağlamak amacıyla kullanılır ancak işin
yapılması için gereken .................................. kazanç sağlanmaz.

www.youtube.com/tonguc11
 Kuvvetten kazanç sağlanırsa aynı oranda .........................
kayıpolur. Yoldan kazanç sağlanıp ...............................
kayıpedilen durumlar da vardır.
Basit makineler genellikle kuvvetten kazanç sağlamak
için yapılmış araçlardır. Kuvvetten elde edilen bu kazanca
kuvvet kazancı ya da mekanik avantaj adı verilir.

Taşınnan yük
Kuvvet kazancı =
Uygulanan kuvvet

11. Sınıf fizik

A) KALDIRAÇLAR

Bir destek noktası üzerinde hareket edebilen sistemlere

kaldıraç denir. Kaldıraçlar; destek noktasının, yükün ve kuvvetin
konumuna göre üç gruba ayrılır.

www.youtube.com/tonguc11
 1. Desteğin Yük ile 2. Yükün Destek ile 3. Kuvvetin Destek ile
Kuvvet Arasında Kuvvet Arasında Yük Arasında Olduğu
Olduğu Kaldıraçlar Olduğu Kaldıraçlar Kaldıraçlar

1
1 2
F
1 F
O

d1 d2
Destek
Yük
G
F G
G 2 d2
2
d1 d1
d2

11. Sınıf fizik

SORU

Yandaki kaldıraç sistemleri ile günlük

hayatta kullanılan araçları eşleştiriniz.
G

1. Cımbız
2. Tahteravalli
G
3. El arabası

www.youtube.com/tonguc11
 B) SABİT VE HAREKETLİ MAKARALAR

Merkezinden geçen eksen etrafında serbestçe

dönebilen ve etrafına sarılı ipin çekilmesi ile dönme
hareketi yapabilen, tekerlek biçimindeki sistemlere
.................... denir. r r
1 2
O
Sabit Makara

Merkezindengeçensabit bir eksen etrafında dönen

ve yükü taşıyan ip ile birlikte öteleme hareketi
yapmayan makaralara ..................................... denir.
F

11. Sınıf fizik

SORU

Ağırlığı 4,5G olan homojen ve her

bir bölmesi d uzunluğuna sahip yatay
çubuk, üzerine ağırlığı G olan cisim
yerleştirilerek destek ve F kuvveti ile
şekildeki gibi dengelenmektedir.
G
F Sürtünmeler ve ip ağırlığı ihmal edildiğine
A B göre;
a) Sistemi dengede tutan F kuvvetinin
büyüklüğü kaç G olur?
b) Desteğin tepki kuvvetinin büyüklüğü
kaç G olur?

www.youtube.com/tonguc11
 Hareketli Makaralar

Etrafına sarılmış ip aracılığı

ile dönerek yükle birlikte F F F F
x x
öteleme hareketi yapan 1 1 O O
F F A rA r Br B
makarayla oluşturulan sisteme r
............................... denir. O O
A r A rr B r B Gmakara
Gmakara

2 2
h h

G G G G

11. Sınıf fizik

SORU

Ağırlığı N olan makara ile dengelenen sistemde

kuvvet kazancı kaçtır?

30N

www.youtube.com/tonguc11
 C) PALANGALAR

İki ya da daha fazla makaranın

farklı şekillerde bağlanmasıyla
elde edilen sisteme FF FF
.............................. denir.
xx
Palanga sistemi dengede ise FF
sisteme etki eden net kuvvet
........................ .
G
G

hh G
G

a) Palanga sistemi b) Yükü taşıyan

makarada
kuvvetlerin
gösterimi

11. Sınıf fizik

SORU

Ağırlığı ihmal edilen makaralarla ve esnemeyen iple

kurulan palanga sisteminde 320 N ağırlığındaki G
yükü, F kuvvetiyle şekildeki gibi dengelenmektedir.
Buna göre F kuvveti kaç N olur?

www.youtube.com/tonguc11
 Ç) EĞİK DÜZLEM

Bir düzlemin bir kenarının alçak,

diğer kenarının yüksek bir
F yere dayanmasıyla elde edilen
l eğimli yola .......................................
denir.
Eğik düzlem, bir cismi bulunduğu
à h
G. sin à yerden yükseğe çıkarabilmek
G. cos à için kullanılan en basit
à G düzenektir.

11. Sınıf fizik

SORU

Sürtünmelerin ihmal edildiği eğik düzlemde,

L cismi ile 10 kg kütleli K cismi 30 N
büyüklüğündeki kuvvetle şekildeki gibi
dengelenmektedir.
K Buna göre L cisminin ağırlığının büyüklüğü
10 kg L kaç N olur?
2
(sin 53° = 0,8; cos 53° = 0,6 ve g = 10 m/s
alınız.)
F = 30 N
53°

www.youtube.com/tonguc11
 SORU

Sürtünmelerin ihmal edildiği sistemde

T ağırlıkları 40 N olan A cismi ile 5 N olan
B cismi şekildeki gibi dengededir.
A
53° Buna göre T gerilme kuvvetinin
h 2h B büyüklüğü kaç N olur?
(sin 53° = 0,8 ve cos 53° = 0,6 alınız.)

11. Sınıf fizik

D) ÇIKRIK

Eski çağlardan beri kullanılan Çıkrık Kolu Çıkrık Kolu

F F
çıkrık; merkezinden geçen
R R
eksen etrafında dönebilen R r R r
r r
bir silindir, silindirin O O O O O O

merkezine bağlı bir kol Silindir Silindir

ve üzerine sarılı halat yaHalat Halat
Halat Halat

da zincirden oluşmuş bir F F

h h
sistemdir. Yük Yük
Yük Yük

G G
G G

www.youtube.com/tonguc11
SORU
F=G
Şekildeki çıkrık sisteminde ağırlığının
büyüklüğü 4G olan cisim, G büyüklüğündeki
5r kuvvetle ancak dengelenmiştir.
Çıkrık silindiri r, çıkrık kolu 5r yarıçapa
r O sahip olduğuna göre çıkrığın verimi %
kaçtır?

4G

11. Sınıf fizik

E) ÇARKLAR
Bir merkez etrafında dönebilen ve çevresinde dişlerin sıralandığı disk
şeklindeki çarklara dişli denir. Dişliler, birlikte ve eş zamanlı çalışması
gereken mekanik parçalar arasında bağlantıyı sağlar.

Çark üzerindeki diş sayısı, çarkların yarıçaplarıyla doğru orantılıdır.

Dişli çarklar ile dönme yönü ve tur sayısı değiştirilerek iş yapma kolaylığı
sağlanmış olur.

Dönme yönü
1 A
B
2

rA rB rA rB

A B

www.youtube.com/tonguc11
 SORU

r, 3r ve 4r yarıçaplarına sahip dişliler

şekildeki gibi birbirine bağlanmış ve
60 N ağırlığındaki cisim F kuvveti ile
4r dengelenmiştir.
3r O
r r Buna göre F kuvvetinin büyüklüğü kaç N
olur?

F G = 60 N

11. Sınıf fizik

F) KASNAKLAR

1 1 A A B B A A B B

rA rA rB rB rA rA rB rB

2 2

a) Aynı yönde dönecek şekilde b) Zıt yönde dönecek şekilde

bağlanan kasnaklar bağlanan kasnaklar

www.youtube.com/tonguc11
 SORU
Eş merkezli 4r ve r yarıçaplı L ve M
L M 4 tur kasnaklarıyla 2r yarıçaplı N ve 3r
r 4r yarıçaplı K kasnakları şekildeki gibi
N
bağlanmıştır. Şekildeki sistemde
2r
N kasnağı ok yönünde 4 tur
döndürülmektedir.
K
Buna göre K kasnağı hangi yönde kaç tur
3r
1 döner?

11. Sınıf fizik

SORU

8r ve 2r yarıçaplı, aynı merkezli A ve B

1 tur
3r
kasnakları ok yönünde 1 tur kaymadan
2r dönerek ilerlemektedir.
B A
İpler yeterince uzun olduğuna göre B
kasnağına bağlı olan G ağırlığındaki cismin yer
değiştirmesi kaç ã . r olur?
G

www.youtube.com/tonguc11
G) VİDA

1 tur Bir eğik düzlemin silindir ya da konik cisim

r üzerine sarılması ile elde edilen basit
makineye vida denir.
F F
Vida üzerindeki dişler arası uzaklık bir vida
a adımı (a) olarak adlandırılır.

Vida bir tam tur döndürüldüğünde bulunduğu

h
zeminde bir vida adımı kadar yer değiştirir.
n tur döndürülmüş olan vidanın yüzey
içerisinde ilerleme miktarı h = n . a ile
P P
bulunur.

F . 2ã . r = P . a olur. Kuvvetten kazanç

sağlanabilmesi için vida başının yarıçapının
büyük, vida adımının küçük olması gerekir.

11. Sınıf fizik

SORU

r = 5 mm Yarıçapı 10 mm olan vida 10 N büyüklüğündeki

kuvvetle döndürüldüğünde vidanın ucu bulunduğu
yüzeye 150 N büyüklüğünde bir etki yapmaktadır.
F = 10 N
Vida adımı 1 mm olduğuna göre vidanın verimi %
kaçtır? (ã = 3 alınız.)
a = 1 mm

Yüzey

www.youtube.com/tonguc11
 KONU BİTERKEN ☺
Basit Makineler
Kaldıraçlar
Makaralar
Palangalar
Eğik Düzlem
Çıkrık
Kasnaklar ve Dişliler
Vida

11. Sınıf fizik

YORUMLARINIZI
ÖNEMSİYORUZ!!!
SON Videoya
1. Adım
Adım Like
3. atmayı
2. Adım unutma!
Adım
Video
yararlı Ödüllü
oldu mu? Bize Soruyu
öneri / tavsiyen bulabildin mi?
var mı?

www.youtube.com/tonguc11
 ÖDÜLLÜ SORU

2. dönemde fizik dersinden beklentileriniz neler?

11. Sınıf fizik

www.youtube.com/tonguc11