Professional Documents
Culture Documents
ldfndayhsfâ%g fudfkdielrhsv
ÔrKh ^.aÆfldai$a .e,elafgdaia$ mDlafgdaia&
fm%daàk
weuhsfkda wï,
,smsv
fïo wï, + .a,sifrda,a
ÔrKh
uqL l=yrh ;=, we;s wdydr" .=,shla f,i ilia ù wdudYh olajd my; wdldrhg .uka
flf¾'
1
wdudYh ;=,oS
l=vd len,s j,g leä wdudYhsl hqIh ^HCl yd fmmaiska& iuÕ ñY% fõ
wdydr .=,sh wdu,ih
CIqødka;%h ;=,oS
2
wjfYdaIKh
wjfYdaIK ls%hdj,sh CIqødka;%fhaoS isÿjk w;r wjfYdaIKh ld¾hlaIu lsÍu i|yd
CIqødka;%fha úúO yev.eiSï mj;S'
os.ska jeä (7m) kd,dldr jHqyh
;=kS ì;a;s mej;Su
we;=,a ì;a;sfha we;s jD;a;dldr
keuqï mej;Su
we;=,a ì;a;sfha wx.=,sld iy
laIøq wx.=,sld mej;Su
wx.=,sldj,g ukd reêr
iemhqula ;sîu
my; mßoS ÔrK M, wx.=,sldj, we;s reêr flaYkd,sld j,g;a mfhda,i kd,ssld kï
jid jdyskshg;a wjfYdaIK fõ'
wlaudfõ lD;hka
reêrfha .aÆfldaia jeämqr we;súg tajd .a,hsfldcka f,i wlaudfõ ;ekam;a fõ'
reêr .aÆfldaia uÜgu wvq jQ úg .a,hsfldcka ìo fy,Sfuka .aÆfldaia reêrhg tl;=
fõ'
uydka;%h
uydka;%hg we;=¿ jk ;r,uh øjHj,ska c,h wjfYdaIKh lr tu øjH
w¾O >k ;;a;ajhg m;a flf¾'
uydka;%hg we;=¿ jk øjH j, fmdaIl wvx.== jkafka b;d iam,am m%udKhls'
uydka;%fha we;s øjH .=o ud¾.hg we;=¿ jQ úg u, jYfhka ye`Èkafõ'
u,j, ÔrKh fkdjQ øjH" laIqøÔùka" wdydr ud¾. ì;a;sfhka .e,jqKq wmsÉPo ffi,
yd Yaf,aIau,h wvx.= fõ'
.=o ud¾.h u, øjHj,ska msreK úg .=oh Tiafia isrefrka neyer flf¾'
ms<s;=re imhkak
1' l%udl=xpk p,k hkak y÷kajkak'
3
3' á%maiska kï tkaihsuh fm%daàk ÔrKh lrhs' tu tkaihsuh uÕska wdudYfha iy
laIøq dka;fha ì;a;s ÔrKh fkdù wdrlaId jkafka flfiao
5' my; j.=fõ we;s úia;rhg .e,fmk wdydr ÔrK moaO;sh wdY%s;j we;s jk frda.h
fyda wdndOh kï lrkak'
úia;rh frda.h fyda wdndOh
u, noaOh
mdpkh
4
2' Yajik l%shdj,sh
Yajik moaO;sfha l%shdldß;ajh
O2 O2 O2 O2
ndysr kdia fmkye,s reêr YÍrfha
mßirh l=yrh j, .¾; ixirK ffi,h
moaO;sh
CO2 + CO2 + CO2 +
c, jdIam CO2 +
c, jdIam c, jdIam c, jdIam
m%Yajdih
- jdhquh wmøjH bj;a lsÍu ^CO2 yd c, jdIam&
5
ffi,Sh Yajikh
ffi,Sh YajikfhaoS
ksmojk Yla;sh
fldgila ridhksl Yla;h s jYfhka
weäfkdiSka g%hsfmdiaf*aÜ (ATP) keue;s
wêYla;s ixfhda.fhys ;ekam;a fõ'
ms<s;=re imhkak
1' Yajik moaO;shg wh;a my; fldgia uÕska wdYajdi jd;fha we;s wys;lr oE fmky¿
j,g we;=,a ùu j<lajk wdldrh meyeos,s lrkak'
kdia l=yrfha we;s Yaf,aIau,
3' Tlaiscka idkaøK fjki fya;=fjka .¾; iy reêr flaIkd,sld w;r isÿjk jdhq
yqjudrej y÷kajk ku l=ulao
6
4' jdhq yqjudrej ld¾hlaIu lsÍu i|yd .¾; ì;a;s olajk wkqj¾;k fudkjdo
6' my; úia;rhg .e,fmk Yajik moaO;sh wdY%s; frda.h fyda wdndOh kï lrkak'
w& wdYajdi jd;fha is,sld ixfhda. wvx.= ùu ksid fmky¿ mgl úkdY ùu -
wd& nelaàßhd wdidokhla fya;=fjka fmky¿ mgl úkdY ù lysk úg úkdY jQ fmky¿
mgl iuÕ reêrh msg ùu -
we& ¥ú,s" mrd." ,S l=vq" i;a;aj f,dï" ÿï jeks l=vd wxY= wdYajdi lsÍu fya;=fjka
Yajdikd,sld we;=,;g bosó yqiau .ekSfï wmyiq;djhla we;sùu -
wE& nelaàßhd wdidokhla fya;=fjka fmky¿ j, oshr tl;= ùu -
b& ffjria wdidokhla fya;=fjka lsúiqï hdu" fidgq Èhr .e,Su" leiai jeks
frda. ,laIk fmkakqï lsÍu -
8' ks¾jdhq Yajikhg idfmalaIj ijdhq Yajikfha § Ôùkag jeä Yla;s ,dNhla ,eîug
fya;=j i|yka lrkak
9' kdia l=yrh ;=<ska jd;h .uka lrk úg wdYajdi jd;fha isÿjk m%Odk
fjkialï ;=kla kï lrkak'
7
3' nysiaid% ú l%shdj,sh
mßjD;a;Sh l%shdj, § ksmofjk ksIam%fhdack øjH isrefrka neyer lsÍu nysiai%djh
f,i ye|skafõ'
mßjD;a;Sh ls%hd - Ôù ffi, ;=< isÿjk ish¨u ffcj ridhksl m%;sl%shd
nysiai%djh øjH - mßjD;a;Sh l%shdj, § ksmofjk ksIam%fhdack øjH
uQ;%jdyskS moaO;sh
khsgc
% kSh nysiai%djh øjH isrerska neyer lrhs'
khsgc
% kSh wmøjH wvx.= reêrh fmÍu jDlal ^jl=.vq&
8
uq;% ksmoùu mshjr ;=klska isÿfõ'
3' i%djh
reêr flaIkd,sld j, isg jDlal kd,sld j, we;s .=Éýld fmrkhg ix>gl tl;= ùu
i%djh kï fõ'
yhsv%cka whk (H+)
fmdgEishï whk (K+)
wefudakshï whk (NH4+)
l%shákSka
T!IO
úgñka B
m%Yakh
by; ls%hdj,s ;=fkka wk;=rej isrefrka neyer jk uq;%d j, wvx.= ix>gl kï lrkak
oshjeähdj frda.sfhl=f.a uq;%d idïm,hla j, .a¨fldaia wvx.= fõ' tfia jkafka jDlal j,
l=uk ls%hdj,sh wvmK ùu ksido?
9
jDlal wl¾uKH ùug n,mdk fya;= y;rla kï lrkak'
mQ¾K f,i jDlal wl¾uKH;djg m;ajqjfyd;a l, yels m%;sl¾u folla i|yka lrkak'
wdidok yd úI j¾. ksid .=Éýld ydks ù ta ;=<ska fmÍ hk reêr m%udKh wvq lrk
frda.h l=ulao?
jDlalj, yd uQ;%dYfha .,a iE§u j<lajd .ekSug wkq.ukh l, yels hym;a fi!LH
mqreÿ fudkjdo?
10
TlaisckslD; reêrh - Tlaiscka wvx.= reêrh
TlaiscksyD; reêrh - Tlaiscka wvx.= fkdjk reêrh
YÍrh yryd tla jrla reêrh .uka lsÍfïoS yDoh yryd fojrla .uka lsÍu
oaú;a;aj ixirKh f,i ye|skafõ'
11
yD;a iaMkaokh iy yD;a pl%h
yDoh ixfldapkh ùu yd bys,a ùu yD;a iaMkaokh kï fõ'
tla jrla yDoh iaMkaokh ùfïoS isÿjk fjkialï yD;a pl%hla f,i ye|skafõ'
yDofha l=àr w;=ßka jï fldaIsld j, ì;a;s >klfuka jeä ùug fya;=j l=ulao?
12
reêrh
øjH mßjykh reêrfha m%Odk lD;hhs' fuf,i mßjykh lrk øjH lsysmhla kï
lrkak'
ksfrda.S mqoa.,hl=f.a reêrh >k ñ,sógrhl ;sìh hq;= iqÿ reêrdKq m%udKh;a" mÜáld
m%udKh;a i|yka lrkak'
jid moaO;sh
jid moaO;sh foayfha mgl mqrd úysoS we;s ;=kS kd,
;=,ska jid ;r,h kï ;r,hla ixirKh lrk
moaO;shls'
jeäuk;a mgl ;r,h kej; reêr ixirK moaO;shg tl;= lrkqfha jid moaO;sh uÕsks'
13
foayfha wdidok ;;a;jhloS jid .eá;s bosóug fya;=j l=ulao?
Wria iïndOh
yD;a fmaYs j,g Tlaiscka iemhqu wvq ùu fya;=fjka mmqfõ fõokdjla we;sùu'
f;%dïfndaish
reêr leáhla u.ska reêr kd<" wjysr ù hï wjhjhlg reêr iemhqu wvd, ùu'
fud<fha fldgilg reêrh iemhSu wvd, ù fud<fha iakdhq ffi, ñh hdfuka tu
fldgiska md,kh jk l%shd wvmK ùu wd>d;h ^wxYNd.h& f,i ye|skafõ'
lsÍgl f;%dïfndaish
yD;a fmaYs j,g reêrh imhk lsÍgl Ouks reêr leáhla uÕska wjysr ùu'
yDohdndO
lsÍgl Ouks wjysr ùu ksid yD;a fmaYS j,g reêrh iemhSu k;r ù yD;a fmaYs ls%hd
úrys; ùu'
fldf,iafgfrd,a ;ekam;a ùfuka fyda reêr leáhla uÕska lsÍgl Ouks wjysr fõ'
14
5' iudfhdackh yd iuiaÓ;sh
iudfhdackh
15
uOH iakdhq moaO;sh
fud<h
uia;sIalh wkquia;sIalh iqIqïkd YS¾Ilh
m%;s.%dylj, isg
meñfKk foay iu;=,s;;dj yD;a iamkaok fõ.h"
wdfõ. ,nd .ekSu mj;ajd .ekSu Yajikh jeks
ixfõ§ f;dr;=re wksÉPdkq. l%shd
f;areï .ekSu bÉPdkq. fmaYs md,kh lsÍu
f;dr;=re .nvd lsÍu l%shdldÍ;ajh md,kh
ixfõok m%;s.%yKh lsÍu jukh" leiai" lsúiqï
lsÍu hdu" blaldj yd .s,Su
foayfha p,k jeks m%;Sl l%shd
Wiia udkisl l%shd
ksishdldrj isÿ md,kh lsÍu
we;s lsÍu
bÉPdkq. fmaYs lsÍug odhl ùu
ixfldapkh md,kh
iqIqïkdj
fud<fha isg foayfha úúO ia:dk fj; f;dr;=re f.k hdu
m%;s.%dyl j,ska meñfKk ixfõok fud<h fj; fhduq lsÍu
m%;Sl ls%hd md,kh lsÍu
m%;Sl ls%hd
fud<fha bÉPdkq. ueÈy;aùulska f;drj W;af;achla i|yd we;sjk laIKsl yd
wksÉPdkq. m%;spdr m%;Sl ls%hd kï fõ'
m%;Sl pdmhl iyNd.S;ajfhka m%;Sl l%shd isÿfõ'
iakdhq moaO;sfha lD;Huh tallh m%;Sl pdmh kï fõ' m%;Sl pdmhl kshqfrdak
j¾. ;=ku wvx.= fõ'
Wod - bámkaoï oe,a,l w; .egqk úg laIKslj w; bj;g .ekSu
m%;Sl pdmh
16
m%;Sl ls%hd
17
iuiaÓ;sh
ndysr mßirfha fjkialï wkqj fjkia fkdù Ôúhl=f.a foayh ;=< ksh; wNHka;r
mßirhla mj;ajd .ekSu iuiaÓ;sh f,i ye`Èkafõ'
fïoh .aÆfldaia
ndysr mßirfha WIaK;ajh jeä úg"
.a,hsfldacka wlaudfõ;a" fïoh - ifï reêr flaYkd,sld úia;drkh flf¾'
fïo mglj,;a ;ekam;a fõ'
- oyÈh ksmoùu jeä flf¾'
fud<fha" uia;sIalh mDIaG j¾. M,h jeä lr.ekSu i|yd yev.eiS we;af;a flfiao?
19