Novi

COMMENTARII
|

| * ACADEMIAE SCIENTIARUM
IMPERIALIS
PETROPOLITANAE
„… ,

TOM. XVIII.
P r o A m n o M D C C L X X III.

P E T R O P O L I -
T Y P IS A C A D E M I A E S C IE N T I A R U M.
• MIID C C L XX I V.
 33o
ID E

H A R M O N I A E
V E R I S P R I N C I P II S P E R S P E C U L UM
M U s I C U M R EPR A E S E N T A T I S.
*.

Auctore
L. E U L E R O.

I.
Omnis harmonia atque universa Musica,
adeo

i
quatuor vel quinque consonantiis simplicibus, in
nititur, quibus Tirones hujus artis aures assvesce
re et quas vel voce, vel instrumentis quam exactis
sime edere, sunt instruendi. Hae autem consonan
tiae sunt sequentes:
Unisonus; II°. Octava sive Diapason; III*
I*.

Quinta sive Diapente; IV

Tertia major; quibus:
to
quatuor antiqua Musica erat superstructa, recentior
vero insuper quintam, quae nomine feptimae insigni
solet adoptasse videtur. Has igitur quinque con
ri

sonantias, quasi columnas harmoniae aliquanto accu

ratius perpendamus, quandoquidem plerique, qui
,

hanc scientiam tradere sunt conati, haec elementa

nimis negligenter pertractarunt.
Incipiamus igitur unisono, qui constat
ab

Unisonus.
2.

perfecta aequalitate duorum pluriumve sonorum

musicorum; quum enim omnis sonitus motu vibra
 DE VERIS HARMONIAE PRINCIPIIS. 33;

torio sive tremore in aere excitato producatur, sive

iste tremor fuerit aequabilis, sive inaequabilis, in
Musica alii soni non admittuntur, nisi ubi omnes
vibrationes inter se sunt isochronae, sive aequalibus
tempusculis absolvuntur. Ita cujuslibet soni Musici
notionem adaequatam habebimus, quando noverimus
quot vibrationes dato tempore verbi gratia uno mi
nuto secundo edantur; duo ergo pluresve soni , qui
uno minuto secundo eundem vibrationum nume
rum edunt, erunt unisoni; ac cum soni ex numero
vibrationum, tempore edunt, aestimari
quas dato
soleant, natura unisoni in ratione aequalitatis erit :

constituenda, ii autem soni diversi censentur, qui

non aeque multas vibrationes eodem tempore edunt.
Qui enim eodem tempore frequentiores vibrationes
edunt, acutiores, qui autem pavciores, graviores
appellari solent.
3. Sonos autem eatenus tantum percipimus,
quatenus illae vibrationes in aere excitatae, per au
rem in organon auditus transmittuntur, auditus
noster totidem quoque vibrationibus ad sentiendum
<iebitur, unde quando duo soni aequales simul offe
runtur, hac ipsa ratione aequalitatis sensus noster
suavitate quapiam afficietur, dum contra si ab hac
ratione tantillum aberretur, molestiam quandam sen
tit. Perceptio autem sonorum aequalium omnibus
ita

natura videtur ingenita,

ut

hominibus non
a

solum hanc aequalitatem facillime agnoscant; sed

etiam vel viva voce producere, vel
in

instrumentis
efficere valeant; nihil enim facilius est, quam duas
4a*
 33» 2 ; . D E. V E R I S ^* * * *

chordas ita intendere, ut sonos aequales edant, et

minima aberratio auditui quasi est intolerabilis. '
Octava.
4. Secunda consonantia principalis octava sev
diapason dicta, tan prope ad naturam unisoni acce
dit, ut qui datum sonum vel ob gravitatem vel
aCumen assequi nequeunt, sponte Sua SOnurn OCtaVa
superiorem vel inferiorem edant, un de fit, ut in
Musica soni una pluribusve octavis discrepantes pro
similibus habeantur, et paribus signis sive litteris
sonus quispiam gravior littera

ita
designari soleant,

si
signetur, acutiores una pluribusve octavis illum
A:

superantes litteris a,Ta, a,Ta etc. indicari solent.

Duo autem soni hujusmodi intervallo octa
5.

vae distantes auditum gratissima harmonia afficiunt,

tam egregio consensu gaudere, videntur, pro
ac

ut
pemodum pro uno eodemque sono habeantur. Caus

eo
autem hujus pulcherrimae consonantiae

in
est
sa

posita, quod numeri vibrationum his sonis editarum

duplam teneant, gravior
ut
inter
se

rationem

si
uno minuto secundo centum vibrationes, absolvat,
alter eodem tempore ducentas peragat, quae ratio
ad

uti intellectu facillime percipitur, ita etiam duo

!

soni hanc inter se rationem tenentes auditurn insi

gni suavitate permulcent quin etiam levissima
;

aberratio ad hac tatione sensum auditus maxime

offendit, unde etiam tirones facillime naturam hu
jus consonantiae addiscunt. Quare quum omnes so
aptissime per numeros vibrationum, quas certo
ni

tempore edunt, repraesententur, sonus A* edatn

si
*

-
 HARMONIAE PRINCIPIIS. 333

E
vibrationes, soni sequentes a,a, a, a, edent, 2 m, 4 m, :

8 n, 16 m vibrationes.
6. Tertia consonantia principalis quinta sev Quinta

•
*diapente dicta auribus quoque suavissimam harmo
niam offert, etiamsi ejus indoles a natura octavae
plurimum dissideat, atque etiam facultas hanc conso
mantiam percipiendi et dignoscendi, majorem exer
citationem postulat, unde Tirones diligenter sunt
exercendi, ut hanc consonantiam dignoscere atque
accurate sive voce siveinstrumentis proferre addiscant.
- Caussa autem hujus consonantiae in ratione tripla
continetur, quae uti post rationem duplam facillime
ita

percipitur, etiam auribus post octavam gratissi

-mam harmoniam exhibet; quum autem ratio

5
1
:
majus intervallum una octava complectatur, so si
gravior de
et
A

nus fuerit numero vibrationum

m

signetur, sonus qui eodem tempore vibratio

is

3
m

nes edit acutior erit sono sed tamen gravior

a
,

quam sicque inter sonos incidet, atque

a,

et
a
a

ad

'ad illum tenebit intervallum diapente dictum,

a

ipsum autem sonum

ex

relatus intervallum una

A

quinta compositum constituet. Hinc igi

et

octava
tur duo soni intervallo unius quintae distantes, Ta
tionem tenent
in 3.
2
:

Quum scala sonorum Musicorum rece

7.

pta, gravissimus littera designari soleat, ejusque

C

litteris sonus ipso una quinta

c,

c,
c,
c,

octavae
C

.superior designatur littera ejusque octavae sequen

G
 534 D E V E R I S

tes
g,

g,
g,
jam sonum

n g
etc. Quodsi numero

C
quocunque repraesentemus, omnes isti soni sequen
tibus numeris subscriptis exhibebuntur:

C,
G, g, 8,

8,

C,
C,
c,
C» 8)

gn,
2n, 3n, 4n, 6n, 8n, 16n,
m,
12m, 24n.

:3
sine dubio simplicior

g in sit
Quum autem ratio

1
ac

facilius percipiatur, quam

C, 3,
ratio etiam

2
:
Musica facilius erit,

ad
datum sonum sonum

G,
producere, quam atque etiam auribus facilius
erit intervallum sonorum agnoscere vel mi

et
C
g
:
nimam aberrationem vera ratione quam

in
3
a

1
si :
G,
ipso quintae intervallo unde instrumen

C
:
tum Musicum chordis vel intendendis vel relaxan
sit

dis, juste instruendum, constituto sono for

C
metur statim sonus hincque per unam octavam
g

Interim ta
ad

descendendo pervenietur

G.
sonum
men exiguum sufficiet,
ut
exercitum Tirones etiam
immediate, ipsum intervallum unius quintae

C
a G
G :
quoniam sonus
et

accurate efformare discant

sono intervallo unius quartae distat; etiam merito
c

postulamus, tirones quoque hoc intervallum

ut

in
quod ratione continetur pernoscant ejusque
4
3
:

dolem auribus dijudicare assvescant.

Tertia
8.

Quarta vero consonantia principalis tertia

major.
major dicta singularem quandam suavitatis speciem
ad

auditui exhibet quam accurate dignoscendam

et
.

sive voce, sive instrumentis producendam, Tirones

insigni studio exerceri conveniet; continetur autem
 JHARMONIAE PRINCIPIIS. 335

haec consonantia ratione 4 : 5, quae uti minus est

ita
simplex, quam praecedentes, etiam majori
exercitatione est elaborandum, sensus auditus illi

ut
dijudicandae assuescat, scala au

in
agnoscendae
et

tem sonorum solita, sonus tanto intervallo superans

insigniri solet, unde

si
littera

E
fundamentalem
C

m,
tribuatur numerus huic conveniet

4
sono
C

m
hunc ergo cum suis octavis superiori ordini insuper
adjungamus

8,
E,
G,
C,

?
3,

3,
c,

e,

c,

c,

e,
c,

e,
e,

m,{n,gn,2n, gn,3n, 4n, 5n,6m,8n, Ion, 12n, 16m, aon, 24n.

ab

Quia ratio intellectu non tam

9.

5
:

facile percipitur quam ratio vel adeo

fa 5
5
2

1
:
:

pro dato sono

in

C
etiam simili modo Musica
ac

cilius excitabitur sonus quam fortasse adhuc

E
e

qui
ad

ut

sive
e,

habet
se

facilius sonus
5

1
:

sive effecerimus, inde sponte re

e,

autem sonum
e

liqui vel graviores vel acutiores exhibebuntur.

•

1o. Atque hae sunt quatuor illae consonantiae

principales, quibus universa Musica quondam fuit
superstructa; recentiores autem insuper quintam con
sonantiam principalem introduxerunt quam septimam
systemate so
in

minorem adpellare liceat, etiamsi

norum, quo instrumenta Musica institui solent, non
occurrat. Continetur autem haec nova consonantia
quae quum parum discrepet
: 7,

ratione ratione
a
4
g :

16, alterutra harum loco illius

4

vel
7
g
5

:
:

abuti solent, interim tamen imprimis utile erit,

336 D E V E R I S

tirones in hac ratione 4 : 7 tam dignoscenda quam

dijudicanda exercere, utrum scilicet soni hanc ratio
nem accurato teneant nec ne, quocirca cum tales
soni nondum in instrumentis habeantur, necesse erit
hujusmodi sonos rationem 4: 7 tenentes super, mo

iis
mochordo excitare, atque aures assvescere, quae
inde non exiguam voluptatis speciem persentient.
Constitutis jam sonsonantiis principalibus,
1.
1

«quibus universa Musica superstruitur, videamus cu

jusmodi sonos instrumenta Musica recipi conve

in
niat, quandoquidem variatio qua haec ars pluri
mum delectatur plures diversos sonos requirit se
cundum vera principia harmoniae stabiliendos. Ac

F,
primo quidem assumto pro lubitu quopiam sono
quo instrumentis Musicis reliqui soni ple
ex

quippe
rumque deducti videntur, quem numero desi

E
m
.
gnemus, qui indicet quot vibrationes uno minuto
per octavas ascendendo
eo
ex

secundo peragantur,
nanciscimur sequentes sonos suis numeris insignitos:

f= n7=4n ;7— f=
8n

16
n, etc.
2

At
ad

liceat adhuc graviores sonos descendere,

si

eos ita repraesentare licet

=
=

{n;
n;

etc.
F

8
;

Tum unicuique horum sonorum adjungamus quin

ex

tam ratione contentam, atque

orietur
F
3
2
:

sonus numero expressus quem Musici litera

m

c
£

designare solent, unde sonus octava gravior nu

C

-
 -

HARMONIAE PRINCIPIIS. . 337

mero £ n exprimetur, sicque adipiscimur sonorum

-
seriem :

c-
•• - -
C=3n; cit3n; c>3n; c>E6n; 12 m etc.
hoc scilicet£modo a sono fundamentali F per inter- ' '
vallum quintae ascendimus, si jam ab his sonis de
nuo per intervallum quintae [ascendamus, impetra
bimus sequentes, novos sonos

* . g=gn; g=3n; g=gn; g=9n; g= 18n etc.

hinc denuo per tantum intervallum quintae ascenda
mus ac prodibit sequens novorum sonorum series :

- d=#3n; J-=*3n; Id=*3n; Id=37n etc.

DIE 34n;
Postquam autem ' per intervallum unius quintae per
repetitum hic ulteriorem progressio
ascenderimus,
mem sisti oportet, si enim supra D denuo per quin
tam ascendere vellemus, perveniremus ad sonum s

numero 34 expressum , qui nimis parum a sono A,

per numerum 3 m expresso discrepat, quam ut
ambo simul in Musicam introduci et a se invicem
distingui possent ; iste sonus A
at vero 3 m, E qui
- ad intervallcm
- - fundamentale
- *. *• - tertiae *, »
majoris * - .stat,
* .
necessario in Musica insignem occupât locum, quia
alioquin haec egregia consonantia penitus exsularet;
quocirca a singulis sonis jam constitutis insuper per
intervallum tertiae majoris ascendamus, unde resul
tabunt sequentes soni

- Tom. XJXIII. Nov. Comm. 43

 338. . D E v E R I s---

ex F || A = ; n; a = ; n; a = 5 n; a = io m etc
E = 4; m; e = *: n; e = *£ n ; e =*; n
“C |
[* - —-
etc.
H=
-
G || 33n; h = H n; h = £i n; h = “£ m etc.
'D [Fs=#n; fs=**;n;fs =*#;nfs =*fi n etc.

12. Hoc igitur modo, ipsis harmoniae princi

piis ducti, pervenimus ad genus Musicum, quod
vulgo diatonicum adpellari solet,
nisi quod hic
sonus Fs insuper accessit, quem veteres omiserunt,
qui tamen nihilominus, in hoc genus necessario in
greditur, hos igitur sonos genus
diatonicum consti
tuentes, cum suis numeris
ordine conspectui expo
InammuS :
-
Sumamus numerum E
128, ubi commode
usu venit, ut sonus F, cui numerum m
tribuimus
praecise 128 vibrationes uno minuto
secundo absolvit,
quemadmodum experimenta chordis
instituta docuere,
hoc modo omnes numeri in sequenti Tabula exhibiti
simul ostendent, quot vibrationibus quisque sonus
j uno minuto secundo editis contineatur:

-
 HARMONIAE PRINCIPIIS. 339

� = 96] c = 192 z = 384|EE= 768 7= 1536

D = 1o8|d = 216[dT= 432 ā– 864 T= 1728

E = 12o|e = 24o|eT= 48oEE 96o e = I92O

F — 128|f = 2567 — 5127= 1o24 7= 2o48
Fs= 135/3 = 27ojS= 54o7s= 1o8oj>=216o
G = 14413 = 288[g = 576 g= I 152 s= 23o4.
A = 16ola = 32o|aT= 6%oja— 128o a= 256O
E= 18olh = 36o|HT= 72o JFi- 144o Ε 288o

c = 192]?"= 384E"= 768[7— 1556 z= 3o72

Atque ex hoc genere desumtae sunt denominationes.
1°.

Octavae quia omisso sono

ad ad
C C

octo
F
a
s

numerantur soni, IIdo Qyintae quia nu

C G
a

merantur quinque soni, III'• Qvartae quia

ad
a

numerantur quatuor soni, IVto Tertiae quia

EF

Cad
a

numerantur tres soni.

quatuor sonis pri

ex

13. Quemadmodum hic

C,
F,

G,

mo constitutis per intervallum tertiae

D

majoris ascendimus; ita hunc saltum duplicemus

si

denuo quatuor novos sonos adipiscimur, quibus ad

junctis genus
Musicum etiamnunc usu receptum
resultat, quod genus diatonico-chromaticum adpella
solet, cujus originem hoc schematismo per
ex
ari

spicere licet:

43
•
34o
D E v E R I s , :-

5, Per quintam ascendendo

-
P. C. G. D
£
A. E. , H. Fis
É
3 Cis Gis Dis B •.

en
- -
do

ä| 1oo 15o I 12; 168.

llic scilicet quatuör novis sonis debitos numeros sub

-
scripsimus.

14. Ex hoc schemate luculenter perspicitur,

quemadmodum instrumenta Musica ad istud sonorum
genus facillime accommodari oporteat, constituto
scilicet sono fundamentali F, ab eo per binas tertias
majores ascendatur ad sonos ' A et Cis, tum vero a
quolibet horum trium sonorum ascendatur per ter
mas quintas sicque omnes duodecim soni unius octa
vae obtinebuntur, unde facillime reliquae octavae
omnes suis sonis implebuntur, sicque totum instru
mentum ad veram harmoniam optime erit adtem
- .T * .
peratum. -
Conspectui igitur omnes sonos hujus ge
15
neris diatonico - chromaticos cum debitis numeris
exponamus, atque ut fractiones' evitemus praeceden
tes numeros quadruplicemus, tum vero etiam eos
dem numeros per factores simplices repraesentemus,
quo ratio quam singuli inter se tenent facilius per
spiciatur, sufficiet autem unicam octavam hoc mo-*
do evolvisse:
 HARMONIAE PRINCIPIIS. 34 r

signa numeri |per factores

SOnOrurn debiti ; evoluti
C 384 27. 3
Cis- 4oo : 2*. 5*
ID 432 2*. 3*
Dis -] 45o 2. 3*. 5°

5,
2*.
E 48o

3.

'
- - 515 2°
F

Fis, 2*. 3*.

5
54o 2°.
G

576 5 3. 3°
||

50
Gis 6oo 2*.
A. 64o 27.
3*. 5?.
B

675

,
H -
2*.
3*.

-
-
-
-
72o
5

3.
2

768
C

16. Stabilitis igitur his sonis universa Musica

variis hujusmodi sonis inter se
ut
eo

reducitur
,

conjungendis auditui grata harmonia offeratur, gu

perceptione consonantia
in

jus natura atque indoles

quaerenda,
rum principalium supra expositarum est
ad
ab

quandoquidem auribus Musicam accommodatis

et ut

Plus non requiritur, quam consonantias illas

principales probe pernoscant utrum sint accnra
Ut

tae, nec ne, dijudicare valeant. primum enim

ab

adepti,
hanc facultatem crebro exercitio fuerint
ipsa natura singularem, quandam voluptatem persen
tienr. Initio autem quintam illam consonantiam
principalem ratione contentam merito prae
4
7
§

eas pro
ad

Musicam soni illi

in

termittimus cum
,

- --
-
•
 ,

342 D E v E R I S

ducendas apti nondum sint introducti, sed eorum

loco Musici aliis sonis ab illis quidem parum discre
pantibus, abuti soleant, sed quia hoc modo puri
tas Harmoniae negligitur, merito dubitare licet an
Musica hoc modo ad majorem perfectionis gradum
sit evecta Caeterum usum harum novarum consonan- •

tiarum, quemadmodum ab artificibus adhiberi soleant

fusius in Actis Regiae Academiae Borussicae explicavi.
17. A quolibet , ergo sono hujus generis Mu
sici immediate ad alios sonos transilire non licebit,
nisi qui ab illo sive intervallo octavae, sive quintae
vel etiam quartae, sive tertiae majoris fuerint re
moti, quos saltus idcirco simplices adpellare liceat,
in quo ipso prima regula compositionis contineri
est censenda ; supra autem jara innuirnus cum ra
tiones 1 : 5 et 1 : 5 facilius percipiantur quam ra
tiones 2 : 3 et 4 : 5 quibus propria intervalla quin
tae et tertiae exprimuntur, saltum per haec inter
valla sublevari posse, id quod plenius ostendisse ju
Ita

sit
ad
per quintam

cT
vabit. ascen
idsi

sono
f
a

dendum facilius fiet interpolando vel sonum

,
F,

c,

vel sonum hoc modo

:

f:

:3
f

vel etiam
G:

::
F

2
c

,
1
:

:
:

2
3

I
'

:
1
•

sit
ad

Sin autem sono per quartam sonum

f
a

ita

transeundum, fieri poterit

id

commodissime
:
*
f
F
c
3 2c
:

:
: :

:•.
,
*
'1

,
:
I• I

2.
:

-
i
 HARMONIAE PRINCIPIIS. 343

Si denique a, sono f
per tertiam majorem in a
transilire, oporteat, id hoc modo commodissime ef
ficietur *. - .^

• f: F: a : a.
2 : I .
I : 5
2: I .

18. Merito autem

jam ita sensum auditus
perpolitum esse assumimus, ut immediate intervalla
quintae, quartae et tertiae majoris assequi et sentire
ita

valeat, hos saltus tamquam simplices spectare

In ut

queamus. genere autem

Musico diatonico-chro
ab

matico non omnibus sonis per haec intervalla

transire licet, quoniam quos esset perve
ad

soni
ii

occurrunt, ita per in

in

niendum nostra scala non

his tribus sonis D,
ab

tervallum quintae
et
B
F
s

ascendere non licet, tum vero per intervallum

quartae sonis F, Cis ascendere non licet,
et
A
a

his qua
ab

tumque per intervallum tertiae majoris

tuor sonis, Cis, Gis, Dis li
et

ascendere non
B

cet, neque vero per idem intervallum descendere

a

D; reliquis vero omnibus prae

C,
F,

et

sonis
G

ter hos memoratos isti transitur succedunt.

19. Quando igitur quopiam sono per aliud

a

quodcunque intervallum fuerit vel ascendendum vel

descendendum, simplici saltu nevtiquam exsequi
id

licet, sed transitum per duos pluresve saltus simpli

ces institui oportebit. Quo autem hujusmodi saltus
ob

compositos clarius oculos ponamus, signis idoneis

3.
 344 . . . D E V E R. 1 S* I* * II ,

utamur: denotemusscilicet ascensum per, interval

:

lum quintae hoc modo -+- V, descensum vero hoc

modo — V, similique modo hoc signum —1— III dé—
notet ascensum per intervallum tertiae majoris, at
— III descensum per idem intervallum , atque his
signis omnes transitus a quolibet sono nostrae scalae
ad quemlibet alium, succincte repraesentare poteri
mus, proinde igitur hi transitus vel duobus, vel
tribus, pluribusve saltibus sive per quintam , sive
per tertiam fuerint expediendi, ordine evolnamus. ,

I. Transitus per —HV -+- V s eu per

inter vallu m 8 : 9.

*.'
2o. Istud intervallum Tcnus major ad

9
8
:
pellari solet atque nostra scala sequentia talia in
in
tervalla occurrunt:

.
D

-
H G
E C
A F

-
:

:
:

Fs '
:

:
:

Cs: Ds: Gs: B. -

Saltus. ergo quibus haec intervalla produci oportet
ita se habebunt
•

•
•
•

•
-
C) (C G); p=(c.
E: c.
(A (F
==

H) o)

(H (G
D)
A F
H G
:

:
H)
(E

Fs=(E
E)

Fs)
;
:

:
:
:

:
Cs:Ds=(Cs:Gs) (Gs: Ds); Gs: B=(Gs: Ds)(Ds:B).,
Hoc scilicet modo ista intervalla binis saltibus sim
plicioribus absolvuntur. In, Praxi quidem Musica.

-
,

non semper opus est hos, sonos medios actu inter

,

}
polare, nam concentus pluribus vocibus constet,
si

;
•: • • • •
 HARMONIAE PRINCIPIIS. 345

sufficit ut alia vox sonum interpolandum edat, id quod

a Practicis plerumque observari solet. Sequeretur nunc
transitus — V — V, intervallo 9:8 conveniens, evi
dens autem est praecedentes transitus retro sumtos huc
esse referendos, unde superfluum foret eum seorsim
evoluere , quod etiam de sequentibus est intelli
gendum.

-+- III inter

II.

Transitus seu per

V
+

vallu
m

16 : 15.
16

semitonium ma
15
21. Hoc intervallum
:

jus adpellari solet atque scala nostra inter sequen

in

-
tes sonos occurrit:
E;

H;
s.
F

H G
C

F
:

A: Gs; Ds;
B.
E

:
:

Singula autem haec intervalla duplici modo resolvi

possunt provti bini saltus capiuntur, vel -+- -+-III,
V

vel ordine inverso: -+- —H III —— III -+-

V
V

=(F C)(C
E)

[=(F: A) (A
HE

HE
F
: :

:
:

:
(G

G) (C: E)
(E

=|(C H)
G C

:
|

Fs=|(G D) (D Fs)] (G: H) (H Fs)

:

A: Gs=|(A
(E

Gs)] (A: Cs) (Cs Gs)

E
)

:
:

E: Ds=|(E H)(H Ds) (É: Gs) (Gs Ds)

:
:

=|(H
B)

B)

Fs) (Fs: (H: Ds) ÜDs

H
B

:
:

Sin autem per semitonium majus descendere velimus,

tantum opus est sonos hic exhibitos ordine inverso
collocare; quum igitur transitus duplicis sint ge
hi

néris, concentibus Musicis haec semitonia Majo

in

duplici modo usurpari possunt, dum scilicet soni

ra

Tom. XVIII. Nov. Comm. 44

 -

346 D E v E R I s

h c interpolati, in aliis vocibus exprimuntur, at

que hic diversus usus etiam ad diversos modos Mu
sicos pertinere censetur, prout scilicet haec vel illa
interpolatio adhibetur etiam ipsa harmonia aliam
speciem induit.

IlI. Transitus seu per

III
—HV — intervallum
etia

el

3.
m
5

5
v
:

:
'
Intervallum
22. vocatur tertia minor,

6.
5
:
major,

in
alterum sexta talia intervalla scala
5

3
:

*
Musica reperiuntur
E.: G;
A

D
H
C
;

:
:

Cs: E; Gs: H; Ds: Fs.

Transitus autem hic duplex datur, scilicet

— III — III ——
V

V
—+ |
'

(A E) (E C) |(A F)

(F
C)
HEA
F HE DGC

:
:
:

|(E H), (H G) \(E €)(C G)

:
:

:
:

(H Fs) (Fs: D) l(H G) (G: D)

:

Cs. |(Cs: Gs) (Gs: E) |(Cs A) E) (A

:
:
.

Gs: |(Gs: Ds) (Ds H) |(Gs: E)(E: H)

:
(B

t. Ds: s|(Ds: B) Fs) I(Ds: H)(H Fs)

:
:
ad

Hic duplex transitus tertiam minorem Musicis

a
'

ad

manifesto diversos modos referri solet.

inter
III

III

IV. situs seu per

——

——
T
n
a
r

vallum 16 25.
*.

Hoc intervallum Musica parum con

in

23.
svetum sub nomine quintae redundantis compre
,
 HARMONIAE PRINCIPIIS. 347

hendi solet, talia autem intervalla in scala nostra

quatuor tantum sequentia occurrunt:
\ F : C s; C : G s ; G: d s ; D: B
quae singula unico tantum modo resolvuntur
F : C s = (F : A) (A : Cs); Gs) C : Gs = (C : E)(E:

s);

ut =
G: d s.=(G : H) (H : d (D Fs)(Fs B).

D
B

:
:
prior sonus octava exaltetur
32 Si

intervallum fiat
25

Musica sive tertia superflua, sive

id
in
•
:

quarta diminuta adpellari solet, caeterum denomi

hoc negotio nullius plane est momenti.

Si
in

natio
bini illi soni invertantur, formulae hae ordine retro
- -
grado tantum sunt legendae.
-+-

-+-

seu per inter

32 +-

V. Transitus
V

V
V

vallu
52 27

16

vel etiam
m

27.
:
:

24.
Intervallum 27 etiam nomen tertiae
:

'
obtinet, quod autem praeceden
in

minoris Musica
a

te, uno commate deficit. Talia intervalla reperiun

-
tur tria
-
:

A
D
F

B
F
;
s

s
:

:
:

per quae datur unicus transitus

=

(F C) (C
G)

(G D)
D
AF
:

Fs = (A
(E
E»

H) (H Fs)
:

:
:

Cs = (Cs Gs) (Gs Ds) Ds B).

B
:

:
:

VI. III inter

er

situs
se
T

-+- -+-
p

—H
n

u
a
r

32

vel
lu
al

45 45 64.
m
v

dicitur quar
45

25. Prius intervallum 52

:
64
45

abundans, alterum quinta deficiens, cu

ta

44*
 348 D E V E R I S

jusmodi intervalla scala occurrunt sequentia per

in
quae triplices dantur transitus

Ę
H; E:

s;
A

s;
D
C
F

B
:

:
—- V, —— V, —H III |-+- V, —— III,

V
——

§3

(E
(F:C)(C:G)(G )|(F:C)(C:E) :H)

H
E A CF

*
: :

:
F.s G:D)(D Fs)|(C:G)(G:H) (H Fs)

:
s|(A:E)(E:H)(H Ds)|(A:E)(E:Gs)(Gs:Ds)

B D
:

:
|(E:H) )I(E:H)(H:Ds)(Ds:B)

:
V,
|
-

V
——

-
(F:A) (A :E) (E H)

:
(C:E) (E :H) (H Fs)

:
(A: Cs)(Cs:Gs)(Gs: Ds)
(E:Gs)(Gs:Ds)(Ds: B)

-
III
inter

—
VII. Transitus pér

-+-

-+-
V
seu

io
vallum vel etiam

g.
5

5 9

:
:
a6. vocatur septima minor
Intervallum

9
:

io
perinde no
ac

16, vero intervallum

at

9
9
:

:
mem habet toni minoris, talia intervalla sunt:

H;
G;

D;

H;
E:
A

F
G
C

s
s

s
:
:

:
:

É
per quae singula transitus etiam datur triplex
III

(H(E —
— III]
V

V
-+- —— —H ——
.
(H

[(A :E) :H) :G) |(A :E) :C)(C:G)

EA
FHDG
|
:

8í

|(E :H)(H Fs)(Fs:D) I(E :H)

:

Cs: |(Cs:Gs)(Gs:D$)(Ds:H) |(Cs:G3)ÖGs:EJEH)

(B

Gs: s|(Gs:Ds)(Ds:B) Fs)|(Gs:Ds)(Ds:H)(H:Fs)

:

III
(E (A —

-}-
-

-+-
(F:
H) E) G) C)
F)

(C:
F)
:

(G

C) D)
(C
:

:
:

(E

(Cs: A) (A: H).

:

(Gs:E)(E: (H:
s)
F

-.

-
*--
 HARMONIAE PRNICIPIIS. 349

Qui transitus manifesto ad ternos diversos modos

sunt referendi.

III -+- III +- seu per inter

-+-
VIII. Transitus

V
-

64
vallum 75.

:
27. Hoc intervallum denuo tertia minor vo
catur, cum tamen fere duobus commatibus deficiat,
,

vera ratione Talia intervalla sunt tria

6.
5
a

G:
s;
s;

B
F

C
G

:
:

triplici modo institui potest se

ut
transitus autem
quntur:
-+- III
—HV —— III |—4— III —— V —j— III

$3$?
F:Gs[(F:A)(A:Cs)(Cs:Gs) (E :Gs)
££%£$
•

C:Ds (C:E)(E:H)(H :Ds)

G:B |(G:H)(H:Ds)(Ds:B) I(G:H)(H:Fs)(Fs:B)
III III
V

—— -+- ——
(E
H) E)
(C (F

C) (C:
D G
s) s)
:
:

G) (G: (H
:
:

(G: D) (D:F s)(Fs:B).

III, ter
—
III

seu per
-+-

in

IX. Transitus
—-

vallum 24 25.
:

et

28.intervallum minus est semitonio

Hoc
*

Limma minus vocari solet, cujusmodi sunt tria se

quentia
:

C: G:
s,

s;

D
D
G
C

s
:

ubi qu: dlibet admittit ternos saltus

:
'
35o D E v E R I s

III -i- III — V III — V III

$
—+- 1—4— ——

C:Cs|(C:E) (E :Gs)(Gs:Cs)|(C:E) (E :A)(A:Cs)

G: Gs (H :Ds)(Ds:Gs)|(GH) 8i :E)(E:Gs)
D:Dsl(D. Fs)(Fs:B) (B :Ds)|(D:Fs)(Fs:H)(H:Ds)
III

III
-+-
-
—V -+- -

(C:F)(F:A)(A:Cs)

`
(G:C)(C:E)(E:Gs)

,
(D:G)(G:H)(H:Ds)
29. Simili modo transitus magis complicatos,
qui sunt

…
—1—

III; IlI-i-

III
-+-

-+-
V

V
V V

V
—4- ——
—
—4— —

III,

III
-+-

-i-
4—
V

V
—— -+-

*
facile evoluere liceret, verum omnes hujusmodi
cocinnius obtutui reprae
et
transitus multo clarius
sentari possunt per schematismum supra 13. alla

§.
tum, quem ergo
ad

hunc scopum accommodatum

ob

eximium ejus usum speculum Musicum adpellare

liceat:í
—-C —G —D
F
'

A
|

|
D|

—H —Fs
|

&-&-b-\
•
Hoc scilicet speculum inspicienti, statim patet, qui
ad

nam saltus quolibet sono, quemlibet alium

a

perducant, simulque quot modis quilibet transitus

institui possit,
li
enim secundum ductum
tantum
nearum sive horizontalium sive verticalium est pro
cedendum ubi horizontales saltum per quintam,
,
 HARMONIAE PRINCIPIIS. ' 351

verticales autem per tertiam declarant. Ita si a

sono F ad sonum B esset transeundum, id decem
diversis modis fieri posse facile patet, qui sunt
I*. F: C :G : D :F sB .

II°. F: C:G :H :F s1B

' III. F: C :G : H : D s IB
IV. F: C : E : H :F s B
V. F; C: E : H : D s B
VI. F: C : E : GS: D s B
VII. E: A : E : H : F s B -- -

VIII. F: A : E : H : D s B. .

IX. F : A : E : Gs: D s B
X. F: A : Cs: Gs: D s B.
Ope hujus speculi etiam quaestio in JMu
3o.
sica mon parum curiosa resolvi potest, quemadmo
dum scilicet omnes duodecim . sonos scalae Musicae
percurri oporteat per saltus simplices quintam nem
pe et tertiam majorem, ut singulis semel tantum
impulsis , reversio fiat ad primum sonum a quo
cursus fuit inceptus, talis afitem progressio in se
- • rediens duplici modo institui potest
I. Circulatio F:C: G: D: Fs: B: D s:H:E:Gs:Cs:A:F
II. Circulatio F:C:E:H:G: D: Fs: B: Ds:Gs:Cs:A:F.
Ex eodem quoque speculo statim patet pro quibus
nam sonis scalae Musicae detur trias harmonica, si
ve modo duri, sive modi mollis, terni enim soni
triadem primi generis constituent, qui tali gnomo
ne |exprimuntur, qui autem tali gnomone| indican
352 D E v E R Is)
tur, triadem mollem constituunt. ' Ecce ergo se
quentes triades modo duri:
F, A, C; C, E, G; G, H, I);
A, Cs, E; , E, Gs, H; H, Ds, Fs.
Triades autem modi mollis erunt
A, C, E; E, G, H; H, D, F s .
Cs, E, Gs; Gs, H, Ds; Ds, Fs, B

utriusque scilicet modi tres triades harmoniae

dantur
purae.

31. Dum autem hic alias consonantias sim

plices praeter octavam , quintam
et tertiam majo
rem non admittimus, nevtiquam consonantias magis
compositas, neque etiam dissonantias
ut quidem a
Musicis vocantur, rejicimus ; quin potius earum re
solutionem in saltus simplices eum in finem hic
docuimus, ut pateret quo modo
istae consonantiae
vel etiam dissonantiae in usum vocari atque ab au
ribus percipi ac dijudicari queant; eatenus. enim
tantum consonantiis magis compositis et dissonantiis
locus in Musica conceditur, quatenus eas in conso
nantias simplices resolvere licet. At qui regulis hic
traditis uti voluerit, ante ómnia curare debet, ut
instrumentum Musicum exacte ad eos sonos sit at
temperatum , quos harmonia postulat,
et quemad
modum in nostro speculo Musico sunt repraesentati.

32. Omni autem jure assumere videmur, cun

ctas consgnantias hic expositas in instrumentis
Musi
cis tam exacte exhiberi, ut ne minima quidem
 DE VERIS HARMONIAE PRINCIPIIS. 353

aberratio sentiri possit. Ab hac ergo regula ad har

moniam producendarn maxime necessaria ii Musici
plurimum recesserunt, qui intervallum umius octa
vae in duodecim partes aequales, distribuendum esse
putarunt; quoniam hoc modo concentum Musicum
in omnes alios sonos transponere liceret. Quum
autem hoc modo in tota scala Musica, nulla quin
ta pura daretur, et omnes tertiae majores a vera
ratione non mediocriter aberrarent, etiam haec opi
nio nunc quidem a plerisque Musicis est explosa,
quippe qui facile agnoverunt a veris harmoniae
principiis in gratiam transpositionis, nullatenus re
cedi oportere. Denique consvetus modus pueros in
Musica instruendi a principiis harmoniae maxime
est alienus, quomodo enim postulari potest ut Ti
• rones sonos ut re mi fa fol la intonare addiscant;
sit

quum in hac progressione ut : re tonus major,

mi

mi
fa

sequens tonus minor, tum vero semi

re
:

tonium majns, quae intervalla nequidem exercita

tissimi Musici edere valent, nisi vel instrumentis
vel resolutione saltus simplices adjuti; quin po
in

ab

tius ergo Tirones statim initio essent omni stu

exercendi, simplices sclilicet
ut

dio consonantias
octavam, quintam tertiam majorem efferre addi
et
sic

scerent, enim hoc ipso exercitio judicium au

voluptati his consonantiis perci
ex

rium acuent
et

piendae magis magisque assuescerent.

XJIII.
45

Tom. Nov. Comm.