ACİL DURUMLAR

· İnsan hayatını büyük boyutlarda etkileyen acil durumlarla mücadele etmek zararların azaltılması, mal
ve can kaybının önlenmesi açısından önemlidir.
· Acil durumlarla mücadele etmek ve hazırlıklı olmak iki açıdan ele alınabilir. Bunlar;
1-Olay meydana gelmeden alınacak tedbirler
2-Olay meydana geldikten sonra kriz halinde yapılacaklar işlemlerdir.
· Afet ve acil durumlarda zarar ve kayıpların önlenmesi ve bunların oluşumu sonrasında yapılacak
müdahale ve mücadele ile ilgili çeşitli kamu ve sivil toplum kuruluşları görev almaktadır.
· Kamuda bu görevler çıkarılan kanunlar ve yönetmelikler ile belirlenmekte, çeşitli kamu kurumları bu
süreçlerin yürütülmesi ile görevlendirilmektedir.
·Kamu ve özel sektörün rol ve sorumlulukları çıkarılan kanun ve yönetmeliklerde açıkça
tanımlanmıştır.

· Acil durum, işyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, doğal afet
gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylardır.
· Acil durum planları; Acil ve istenmeyen durumların; çalışmaları olumsuz yönde etkileyecek sonuçlar
yaratmasını engellemek, acil ve istenmeyen durum sırasında ve ertesinde olağan hizmetlerinin
sunumuna devam edilmesini sağlamak amacıyla hazırlanmış plan ve programlardır.
· Olası felaketlere karşı hazırlıklı ve organize olmak, önceliklerin ve kritik süreçlerin belirlendiği,
değişimlerin takip edildiği, detaylı ve organize bir iş devamlılığı planına sahip olmayı
gerektirmektedir.
· Acil durum; çalışanlar, müşteriler, ziyaretçiler veya halk arasında ölüm ve ciddi yaralanmaya neden
olabilecek veya işin durmasına, faaliyetlerin aksamasına, fiziksel veya çevresel olarak zarar görmesine,
tesisin mali yapısının bozulmasına ve toplum içinde itibarının düşmesine neden olabilecek, plan dışı,
istem dışı gelişen olaylardır.

Acil Durum:
1. Olumsuz etkilerini en aza indirmek için acil önlemler alınmasını gerektiren beklenmedik ve ani
gelişen olay.
2. Acil müdahale gerektiren ve yerel kapasitenin olayları belirleme ve yönetmede yetersiz kaldığı
durumlarda afetler sonrası oluşan acil durum.
3. Acil durumlar; ölümler, yaralanmalar, insanların yerlerini terk etmeleri, hastalık, sakatlık, gıda
güvensizliği, altyapının hasar görmesi ya da kaybedilmesi, zayıflamış ya da zarar görmüş kamu
yönetimi ve azalmış kamu emniyeti ve güvenliği durumlarını içerebilir.
· Acil durum, hemen müdahale ya da reaksiyon gerektiren, beklenmeyen ve ciddi olay ya da durum.
Yaralanma, kalp krizi, mahsur kalma, yangın, ev ve iş kazaları ya da trafik kazaları gibi birçok durum,
olayın ciddiyetine göre acil durum sayılabilir ve polis, itfaiye, sağlık ekibi gibi acil durum servislerinin
müdahalesini gerektirebilir
Acil durum, toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya
kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz halidir.
· Acil durum yönetimi bir işletme için aşağıdaki avantajları sağlamaktadır;
1) Çalışanları, toplumu ve çevreyi korumayı amaçlar,
2) İşletmenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi ve yerel kurumlar ile uyumunu temin eder,
3) İşletmeye finansal sıkıntılar, üretime ara verilmesi, ünitelerin zarar görmesi ve pazar kaybı gibi
sıkıntılardan kurtulma yeteneği verir,
4) Bir acil durumun cezai ve toplumsal sorumluluğunu azaltır,
5) Çalışanlar, tedarikçiler, müşteriler ve toplum önünde işletmenin itibarını arttırır,
6) Sigorta giderlerinde tasarruf sağlar.

1
 1.1. Acil Durumların Sınıflandırılması

Seviye/Kod Acil Durumun Tanımı Aktive Edilecek Birimler

Ambulans (Lokal Olabilir), Tesis Acil
Müdahale Birimi, Kalite-lş Sağlığı Ve
Yeşil Küçük iş kazaları ve yaralanmalar, az
Güvenliği, Çevre Bölümü, İnsan
1. Seviye maddi hasarlı kazalar,
Kaynakları Bölümü ve Güvenlik
Bölümü

Orta ölçekli yangınlar, kimyasallara Acil Durum Yöneticisi, Ambulans,

sirayet etmiş elektrik kontağı vb. Kolluk Kuvvetleri, Lokal Yangın
Mavi kaynaklı yangınlar, ciddi yaralanmalar, Söndürme Ekibi, İtfaiye, Kalite-lş
2. Seviye bayılmalar, Vandalizm, bomba ihbarı, Sağlığı Ve Güvenliği, Çevre Bölümü,
iş kazaları, isyan, büyük çaplı İnsan Kaynakları Bölümü ve Güvenlik
hırsızlıklar, tehdit ihbarları Bölümü, İlgili Tesis Otoriteleri

Acil Durum Yöneticisi, Ambulans,

Ölümlü kaza, büyük miktarda çevresel
Yangın Söndürme Ekibi, İtfaiye, Kolluk
kirlenme, büyük zarar verebilecek
Kuvvetleri, İnsan Kaynakları Bölümü,
Kırmızı doğal afetler, terör atakları, sabotaj,
Güvenlik Bölümü, Tesis Otoriteleri,
3. Seviye silahlı işgal, büyük ölçekli yangın
Gerekli Görülmesi Durumunda
kimyasallara sirayet etmiş veya etme
Belediye, Vilayet Makamı ve Sivil
riski olan yangınlar ve patlamalar
Savunma

Afet, “büyük felaket, bela, yıkım” olarak tanımlanmaktadır.

Bu tanımlardan çıkan sonuçlar şunlardır:
· Afet bir olayın kendisi değil sonucudur.
· Afet birdenbire meydana gelen bir olaydır
· Afet zamanında bazı konular ön plana çıkmaktadır
· Afet doğal olabileceği gibi teknolojik ve insan yapısı da olabilmektedir: Deprem
En genel tanımla insanlar için fiziksel ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan
faaliyetlerini durdurarak veya kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen doğal, teknolojik veya insan
yapısı kökenli olaylara afet denilmektedir.
Yukarıdaki tanımlardan da anlaşıldığı gibi bir olayın afet sonucunu doğurabilmesi için, sadece
meydana gelmesi yeterli değildir. Aynı zamanda bu olayın insanlar üzerinde büyük ölçüde fiziksel,
sosyal ve ekonomik kayıplar doğurması da gerekmektedir.
Afet bir olayın kendisi değil sonucudur. Örneğin deprem ne kadar şiddetli olursa olsun can ve mal
kaybına yol açmamışsa afet olarak nitelenemez. Okyanuslarda kara parçalarında görülen sarsıntılardan
çok daha şiddetli sarsıntılar olmaktadır. Ama afetten bahsedilemez.
• Afet birdenbire meydana gelen bir olaydır. Çevre kirlenmesi, kuraklık, erozyon, orman tahribatı,
deniz suyu yükselmesi, ozon tabakasının incelmesi gibi olaylar tedricen meydana geldiği için tehlike
olarak görülmekle beraber afet olarak nitelenmemektedir. Ama hasara yol açmak kaydıyla deprem,
volkan patlaması, çığ, kaya düşmesi, fırtına, tayfun, heyelan, su baskını gibi olayların afet olarak
nitelendiği bilinmektedir.

2
 Afet zamanında bazı konular ön plana çıkmaktadır:
• Normal zamanlarda pek üzerinde durulmayan adeta kendiliğinden yürüyormuş izlenimi verilen bazı
hizmetler ve kendiliğinden temin oluyormuş gibi görülen maddeler afet sırasında gündemin ilk sırasını
alırlar...
• Afet anında ilk ve önemli sorunlar ekmek, su temini, barınma, haberleşme, ilaç ve yatak temini,
ölülerin defni, enkaz kaldırma... gibi hususlardır.
• Afet doğal olabildiği gibi teknolojik ve insan yapısı da olabilmektedir.

AFET
Deprem, volkan patlaması, heyelan, kaya ve çığ düşmesi, fırtına, kasırga, su baskını gibi afetler
doğaldır.

Nükleer veya kimyasal kazalar teknolojik afetlere örnektir.

Orman yangınları, salgın hastalıklar ve savaş ise insan yapımı afete örnektir.

Yukarıdaki tanımlardan da anlaşıldığı gibi bir olayın afet sonucunu doğurabilmesi için, sadece
meydana gelmesi yeterli değildir. Aynı zamanda bu olayın insanlar üzerinde büyük ölçüde
fiziksel, sosyal ve ekonomik kayıplar doğurması da gerekmektedir.

Afetin büyüklüğüne etki eden ana faktörleri ise aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
DOĞAL KAYNAKLI
1. Olayın fiziksel büyüklüğü,
2. Olayın yoğun yerleşme alanlarına olan uzaklığı,
İNSAN KAYNAKLI
1. Fakirlik ve az gelişmişlik,
2. Hızlı nüfus artışı,
3. Tehlikeli bölgelerdeki hızlı ve denetimsiz şehirleşme ve sanayileşme,
4. Ormanların ve çevrenin tahribi veya yanlış kullanımı,
5. Bilgisizlik ve eğitim eksikliği,
6. Toplumun afet olaylarına karşı önceden alabildiği koruyucu ve önleyici
önlemlerin ulaşılabildiği düzey,
Afet Yönetimi ise kısaca; “Afetlerin önlemesi ve zararların azaltılması amacıyla, bir afet olayının zarar
azaltma, hazırlıklı olma, olaya müdahale ve iyileştirme gibi aşamalarda yapılması gereken
faaliyetlerin planlanması için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla, kaynaklarının bu ortak amaç
doğrultusunda kullanılmasını gerektiren çok kapsamlı bir yönetim şeklidir.

Afet ve acil durumlara için aşağıda bazı olaylar verilmiştir:

- Yangın
- Deprem
- Tehlikeli madde kazaları (sızma, yayılma, patlama vb.)
- Sel ve su baskınları
- Aşırı soğuk ve aşırı sıcak
- Sabotaj
- Toplumsal olaylar
- Patlamalar
Afet; toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran,
normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan
kaynaklı olaylardır.
1.3.1. Doğal Afetler
Deprem, buzlanma, çamur akıntısı, çekirge istilaları, çığlar, çölleşme, deniz ve göl su seviye
değişimleri, deprem, gelişmiş ülkelerin afet yönetim programlarının bir parçası olan meteorolojik
3
tahmin ve erken uyarı ile can kayıplarında önemli azalmalar ve ekonomik zararlarda da önemli
düşüşler sağlanmıştır.
1.3.2. Teknolojik Afetler
Nükleer santral kazaları, kimyasal, vb. endüstriyel kazalar, uçak, demiryolu ve gemi kazaları, baraj
yıkılması, gibi olaylar bu sınıf içinde yer almaktadır. Teknolojik afetler kendi başına tetiklenebileceği
gibi doğal bir afet veya bir insan tarafından da tetiklenebilir. Ülkemizde, bazı afetlere ilişkin
sorumluluk kanunen İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’na; teknolojik afetler
arasında yer alan nükleer kazalar ile ilgili sorumluluk Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’na verilmiş.
Orman yangınlarındaki sorumluluk Çevre ve Orman Bakanlığı’na, salgın hastalıklar konusundaki
sorumluluk Sağlık Bakanlığı’na verilmiştir. AFAD tarafından Afetler beş farklı kategoriye ayrılmıştır.
Bu kategoriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bunlardan Jeolojik, Klimatik ve Biyolojik Afetler Doğal afet
grubundadır.
Meteorolojik Doğal Afetler • Sel ve fırtınalar, hortum, orman yangınları, sıcak hava dalgaları, hava
kirliliği, kimyasal ve nükleer serpintiler, asit yağışları, çığlar, deniz ve göl su seviye yükselmeleri,
yıldırım, kuraklık, dolu ve don olayı gibi meteorolojik ve meteoroloji karakterli doğal afetler olarak
adlandırılır

• Meteorolojik afetler, doğal afetlerin büyük bir bölümünü oluşturmakta ve son yıllarda giderek artan
bir şiddette ve sıklıkta meydana gelmektedir. • Günümüzde sanayileşme, çarpık kentleşme, doğanın
tahrip edilmesi gibi insan aktiviteleri bu tür afetlerin etkilerini arttırmasına veya yenilerinin ortaya
çıkmasına neden olabilmektedir
Meteorolojik karakterli doğal afetleri diğer doğal afetlerden ayıran en önemli özellik, bunların
yapılacak izleme ve erken uyarılarla zararlarının en aza indirilebilmesidir.
• Bu özellikten yararlanarak, gelişmiş ülkelerin afet yönetim programlarının bir parçası olan
meteorolojik tahmin ve erken uyarı ile can kayıplarında önemli azalmalar ve ekonomik zararlarda da
önemli düşüşler sağlanmıştır

AFAD’a Göre Afetlerin Sınıflandırılması

Jeolojik Afetler Klimatik Afetler
Deprem Sıcak dalgası Siklonlar
Heyelan Soğuk dalgası Tornado Tipi Çığ
Kaya düşmesi Kuraklık Aşırı kar yağışı
Volkanik patlamalar Dolu Asit yağmurlan
Çamur akıntıları Hortum Sis
Tsunami Yıldırım Buzlanma
Kasırga Hava kirliliği
Tayfun Orman yangınları
Sel
Sosyal Afetler Teknolojik Afetler Biyolojik Afetler
Yangın Maden kazaları Erozyon
Savaş S Biyolojik silahlar ve kazaları Orman yangınları
Terör saldırısı Nükleer silahlar ve kazaları Salgınlar
Göç Kimyasal silahlar ve kazaları Böcek istilası
Sanayi kazaları
Ulaşım kazaları
Acil Durum hemen müdahale ya da reaksiyon gerektiren, beklenmeyen ve ciddi olay ya da durum
olarak ifade edilir. Yaralanma, kalp krizi, mahsur kalma, yangın, ev ve iş kazaları ya da trafik kazaları
acil durum olarak sayılabilir.

4
 Afet ve Acil Durum Arasındaki Farklar
AFET ACİL DURUM
Etki alanı geniş bir bölge Etki alanı dar bir bölge

Etkilenen kesim/kitle geniş Etkilenen kesim/kitle nispeten dar

Kaynak ağırlıklı olarak doğa Kaynak ağırlıklı olarak suni bir neden

Alınacak önlemler daha geniş Alınacak önlemler daha dar ve özel

Ülkemizde çok farklı afet türleri görülmekte olup, bu afetlerin basında yarattığı hasar durumları
dikkate alındığında; % 64 deprem, % 16 heyelan, % 15 su baskınları, % 4 yangınlar ve % 1 oranında
çığ, fırtına, yeraltı suyu yükselmeleri gibi meteorolojik kökenli diğer afetler gözlenmektedir.

Afet ve Acil Durum Sınıflandırması

Afet ve Acil Durum Etkilenen Alan Sıklık Afet Süresi
Kasırga Çok Geniş Dönemsel Birkaç Gün
Deprem Geniş Her Zaman Saniyeler
Tsunami Çok Geniş Nadir Birkaç Gün
Sel Geniş Sık Günler
Orman Yangını Dar - Geniş Genellikle Birkaç Gün / Günler
Volkanik Olaylar Dar - Geniş Nadir Birkaç Gün
Kar Fırtınası Geniş Dönemsel Birkaç Gün
Bina Yangını Dar Nadir Birkaç Saat
Patlama Dar Nadir Birkaç Saat
Ulaşım Kazaları Dar Nadir Birkaç Saat
Toksik Madde Sızıntısı Dar- Geniş Nadir Birkaç Gün - Günler
Salgın Hastalık Dar - Geniş Nadir Günler
İsyan/Ayaklanma Dar - Geniş Bazen Günler
Savaş Dar - Geniş Bazen Günler
Toprak Kayması Dar Nadir Birkaç Gün
1.4. Türkiye’de Acil Durum Yönetimi
Türkiye’de afet ve acil durum hizmetlerinin koordinasyonundan, eğitim politikalarının
oluşturulmasından ve bu konularda mevzuat düzenlemeleri yapılmasından AFAD sorumludur. AFAD
tarafından kuruluş kanunu ve afet ve acil durumlar ile ilgili diğer kanun ve yönetmelikler dayanak
gösterilerek olası bir kriz durumunun üstesinden gelebilmek amacıyla Türkiye Afet Müdahale

5
Planı hazırlanmıştır. Türkiye Afet Müdahale Planının (TAMP) amacı; afet ve acil
durumlara ilişkin müdahale çalışmalarında görev alacak hizmet grupları ve
koordinasyon birimlerine ait rolleri ve sorumlulukları tanımlamak, afet öncesi, sırası ve
sonrasındaki müdahale planlamasının temel prensiplerini belirlemektir.

Afet ve Acil Durumlar ile ilgili bazı kanunlar

Kanun No Resmi Gazete Tarih ve Sayı Kanun Adı

6331 30 Haziran 2012/28339 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve
5902 17 Haziran 2009/27261
Görevleri Hakkında Kanun

Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak

7269 25 Mayıs 1959/10213
Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun

Tabii Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar ve Tahribata

4123 25 Temmuz 1995/22354
İlişkin Hizmetlerin Yürütülmesine Dair Kanun

7126 13 Haziran 1958/9931 Sivil Savunma Kanunu

6305 18 Mayıs 2012/28296 Afet Sigortaları Kanunu

Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında
6306 31 Mayıs 2012/28309
Kanun

Tablo 2.2. Afet ve Acil Durumlar ile ilgili bazı yönetmelikler

Afet ve Acil Durumlar ile ilgili bazı yönetmelikler
112 Acil Çağrı Merkezleri Kuruluş, Görev ve
16 Mayıs 2014 / 29002 Çalışma Yönetmeliği
18 Haziran 2013 / 28681 İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik
Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri
19 Şubat 2011 / 27851 Yönetmeliği
Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri
18 Aralık 2013 / 28855 Yönetmeliği
Mart 2011 / 27866 Afet ve Acil Durum Harcamaları Yönetmeliği
Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer
Mayıs 2012 / 28281 Tehlikelere Dair Görev Yönetmeliği
Afetlerin Genel Hayata Etkililiğine İlişkin Temel
21 Eylül 1968 / 13007 Kurallar Hakkında Yönetmelik
Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlikleri ve
21 Temmuz 2000 / 24116 Ekiplerinin Kuruluşu, Görevleri, Çalışma Usul ve
Esaslarına Dair Yönetmelik
Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında
18 Ağustos 2010 / 27676
Yönetmelik
Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve
30 Aralık 2013 / 28867 (Mükerrer) Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik
3 Ocak 2014/28871 Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP)

6
2.1. İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin
sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve
çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemek üzere
20/6/2012 tarihinde 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” çıkarılmıştır.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda İşverenin Acil Durum Planları, Yangınla
Mücadele ve İlk Yardım Konularındaki Yükümlülükleri aşağıdaki şekilde
tanımlanmıştır:
İşverenin yükümlülükleri;
1)Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak
meydana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden
değerlendirerek muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici
ve sınırlandırıcı tedbirleri alır. 2)Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere
gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar. planlarını hazırlar ve tatbikatların
yapılmasını sağlar
3) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan
işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme,
koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma
sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır
bulunmalarını sağlar.
4) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında,
işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kuruluş ve çalışmalarını düzenleyen diğer
İlgili Kanunlar aşağıda verilmiştir:

Çalışanların yükümlülükleri;
MADDE 19 – (1) Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve
işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya
yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye
düşürmemekle yükümlüdür.
(2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda
yükümlülükleri şunlardır:
a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer
üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını
doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek
b) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak.
c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden
ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik
gördüklerinde, işverene veya Çalışan temsilcisine derhal haber vermek.
ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve
mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile
iş birliği yapmak.
d) Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan
temsilcisi ile iş birliği yapmak.

• 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun; • a) 6 ncı

maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “10’dan az” ibaresi “50’den az”
şeklinde, DEĞİŞTİRİLMİŞTİR.

7
5902-Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun Türkiye’de afet ve acil durumların öncesinde ve oluşundan sonra yapılacak işler
ile ilgili Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı sorumlu kuruluş olarak belirlenmiş,
görev, yetki ve sorumlulukları ilgili kanunda tanımlanmıştır. Afetlerle ilgili olarak
görev yapan İçişleri Bakanlığı’na bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, Bayındırlık
ve İskan Bakanlığı’na bağlı Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve Başbakanlık’a bağlı
Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü kapatılarak 2009 yılında çıkarılan
5902 sayılı yasa ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurularak yetki ve
sorumluluklar tek bir çatı altında toplanmıştır
15 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlı Kararnamesi ile Afet
ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı İçişler Bakanlığına bağlanmıştır. Kanunun ile 14
maddesi mülga edilmiş (kaldırılmış). Diğer baz maddeler kaldırılmış veya yeniden
düzenlenmiştir….
5902 Sayılı Yasanın Amacı ve Kapsamı
MADDE 1 – (1) Bu Kanunun amacı, afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin
hizmetleri yürütmek üzere, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kurulması,
teşkilatı ile görev ve yetkilerini düzenlemektir. Başbakan, Başkanlıkla ilgili yetkilerini
bir bakan aracılığı ile kullanabilir.
(2) Bu Kanun; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke
düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların
meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve
olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalınmalarını yürüten kurum ve
kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda politikaların
üretilmesi ve uygulanması hususlarını kapsa

5902 Sayılı Yasa

(Kurullar, Başkanlık Teşkilatı ve Görevleri) 5902-Afet ve Acil Durum Yönetimi
Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında aşağıdaki
kurullar oluşturulmuştur:
· Afet ve Acil Durum Yüksek Kurulu
· Afet ve Acil Durum Koordinasyon Kurulu
· Deprem Danışma Kurulu
· 112 Acil Çağrı Merkezleri Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği
Acil çağrı: Kamu düzeni ve güvenliği, kişi sağlığı ve güvenliği, toplum sağlığı, su
kaynakları ve sulak alanlar ile doğaya yönelik ani tehditler ve mala yönelik zararları
içeren durumlara ilişkin her türlü çağrıyı,
Acil çağrı hizmeti: Acil çağrının alınmasından ilgili kurum ya da kuruluşların acil
çağrı hizmetini tamamlamasına kadar geçen sürede verilen sevk ve koordinasyon
hizmetini ifade etmektedir.

· Acil Çağrı Merkezi Müdürlüğünün Görevleri

· İl genelinde; il jandarma komutanlığı, il emniyet müdürlüğü, varsa sahil güvenlik
bölge veya grup komutanlığı, belediyeler, orman bölge veya işletme müdürlüğü, doğa
koruma ve milli parklar bölge veya şube müdürlüğü, il sağlık müdürlüğü, il afet ve acil
durum müdürlüğü ilevalilikçe belirlenen diğer kurumların görev alanına giren acil
çağrıları 24 saat sürekli erişim esasına göre karşılamak ve bu hususta gerekli tedbirleri
almak,
· Acil çağrıları, çağrı merkezinde acil yardım hizmeti sunan kurumlara yönlendirmek,
· Acil yardım hizmeti sunan kurumlar arasında gerekli işbirliği ve koordinasyonu sağlamak,
· Kurumsal kapasitenin geliştirilmesine yönelik acil çağrı hizmetleri alanında;

8
hizmet içi eğitim programlarını yapmak, Bakanlığın izni ile finansman sağlayan
ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşların proje çağrılarını takip ederek,
hibelere yönelik proje hazırlamak,
· Acil çağrı hizmetlerine yönelik ilgili kurumların talep ve görüşlerini de alarak yazılım
değişikliklerini Genel Müdürlüğe teklif etmek,
· İlgili kurumların acil yardım hizmeti sunan komuta ve kontrol merkezleri ile telli, telsiz
iletişimleri ile yazılımları arasında bağlantı sağlamak,
· İhtiyaç duyulması halinde acil çağrı karşılama ve yönlendirmelerle ilgili olay yerinde
iletişimi ve yönetimi sağlayacak mobil merkezleri kurmak ve işletmek,
· İlgili kurumlarla birlikte tatbikatlar planlamak ve uygulamak,
· İlgili kurumların görüş ve önerilerini de dikkate alarak çağrı merkezi hizmetlerinin
sunumu için gerekli olan her türlü altyapıyı kurmak, işletmek ve kurumların kullanımına
sunmak,
· Çağrı merkezinin fiziki imkânları ölçüsünde ilgili kurumların komuta ve kontrol
merkezi ihtiyaçları için çağrı merkezinde ve diğer mahallerde valilik onayına istinaden
yer tahsisi yapmak,
· Çağrı merkezi hizmetlerine ilişkin kamuoyunu bilgilendirmek,
· Çağrı Merkezini asılsız ihbarda bulunmak suretiyle meşgul edenleri tespit etmek ve
buna ilişkin iş ve işlemleri yürütmek,
· Valilikçe verilen benzeri diğer görevleri yapmak

1. 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanun
2. 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle
Yapılacak Yardımlara Dair Kanun
3. 4123 sayılı Tabii Afet Nedeniyle Meydana Gelen Hasar ve Tahribata
İlişkin Hizmetlerin Yürütülmesine Dair Kanun
4. 7126 sayılı Sivil Savunma Kanunu
5. 6305 sayılı Afet Sigortaları Kanunu
6. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun

2.3. Acil Çağrı Merkezleri

İçişleri Bakanlığı tarafından 16 Mayıs 2014 tarihli ve 29002 sayılı Resmi Gazetede “112
Acil Çağrı Merkezleri Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği” Yayınlanmıştır. Bu
yönetmeliğin 5. maddesine göre:
“Büyükşehir belediyesi bulunan illerde yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, diğer
illerde ise valilikler bünyesinde, il mülki sınırlarını kapsayacak şekilde, ilgili kamu
kurum ve kuruluşlarının görev alanlarına giren her türlü acil çağrının karşılanması, sevk
ve koordine edilmesi amacıyla müdürlük kurulur. Müdürlük; idari, bilgi işlem ve teknik
hizmetler, muhasebe ve satın alma, kalite koordinasyon ve değerlendirme bürolarından
oluşur.”
Yönetmelik büyükşehir belediyesi bulunan illerde valiliğe bağlı olarak kurulan yatırım
izleme ve koordinasyon başkanlığı bünyesinde, diğer illerde ise valilikler bünyesinde
kurulan acil çağrı merkezlerinin işleyişine dair usul ve esasları düzenlemektir.
Yönetmeliğin 6. Maddesinde Acil Çağrı Merkezi Müdürlüğünün görevleri
tanımlanmıştır. Buna göre: İl genelinde; il jandarma komutanlığı, il emniyet müdürlüğü,
varsa sahil güvenlik bölge veya grup komutanlığı, belediyeler, orman bölge veya işletme
müdürlüğü, doğa koruma ve milli parklar bölge veya şube müdürlüğü, il sağlık
müdürlüğü, il afet ve acil durum müdürlüğü ile valilikçe belirlenen diğer kurumların
görev alanına giren acil çağrıları 24 saat sürekli erişim esasına göre karşılamak ve bu

9
hususta gerekli tedbirleri almak,
Acil çağrıları, çağrı merkezinde acil yardım hizmeti sunan kurumlara yönlendirmek,
Acil yardım hizmeti sunan kurumlar arasında gerekli işbirliği ve koordinasyonu sağlamak,
112 acil çağrı merkezi müdürünün görev, yetki ve sorumlulukları Yönetmeliğin
7-(1) Maddesinde tanımlanmıştır. Buna göre:
Çağrı merkezi çalışmalarının düzenli, sürekli ve verimli bir şekilde aksamadan
sürdürülmesini sağlamak için gerekli tedbirleri almak,
Müdürlüğün ödenek ve kadro ihtiyaçlarını tespit ve takip etmek,
Kendisine bağlı personelin disiplin ve diğer özlük hakları ile ilgili iş ve işlemleri
yürütmek, farklı kurumlardan gelip çağrı merkezinde görev yapan personelin çağrı
merkezinin çalışma usul ve esaslarına uyup uymadığını takip etmek, uymayanları
valilik kanalı ile ilgili kurumlara bildirmek, Vardiyalarda görevli personelin yetersiz
kalması halinde yeterli personelin görevlendirilmesini sağlamak üzere valilik kanalı ile
ilgili kurumlara bildirimde bulunmak,
Çağrı merkezinde hizmet veren kurum ve kuruluşlar ile işbirliği ve koordinasyon içerisinde
hizmet içi eğitim çalışmalarını yürütmek ve geliştirmek,
Her bir vardiyada çalışacak çağrı alıcıların sayısını düzenlemek, gerekli
görevlendirmeleri yapmak, Her vardiyada görev yapan çağrı alıcıları arasından bir
kişiyi grup sorumlusu olarak belirlemek,
İl acil çağrı hizmetleri ile ilgili faaliyet ve verileri yıllık olarak derleyip, değerlendirilmek
üzere rapor halinde valiliğe sunmak,
Yeni ve iyi uygulama örneklerini takip etmek ve çağrı merkezi teknolojisinin güncel
tutulmasını sağlamak için rapor ve projeler hazırlayıp valilik aracılığıyla Genel
Müdürlüğe sunmak,
Çağrı merkezinin tanıtımını sağlayacak faaliyetler düzenleyerek kamuoyunu 112 Acil Çağrı
Merkezi hakkında bilgilendirmek,
Deprem, sel, heyelan ve kaya düşmesi gibi doğal afetler, önemli toplumsal olaylar,
büyük ölçekli yangın, KBRN ve trafik kazası gibi olaylara ilişkin çağrı merkezine
yapılan bildirimleri ivedilikle ilgili vali yardımcısına iletmek ve aldığı talimatlar
doğrultusunda gerekli işlemleri yürütmek,
Çağrı merkezinde görev yapan müdürlük personelinin görev, yetki ve sorumluluklarını
valilik onayı ile belirlemek,
Kurumların haberleşme sistemlerinin çalışır halde olmasını gözetmek, aksaklıkların
giderilmesine yardımcı olmak,
İlgili kurumların acil yardım hizmeti sunan komuta ve kontrol merkezleri ile telli, telsiz
ve yazılım bağlantılarının sağlanması için ilgili kurumlarla koordinasyonu sağlamak,
Çağrı merkezinin fiziki imkânları ölçüsünde ilgili kurumların komuta ve kontrol
merkezi ihtiyaçları için çağrı merkezinde ve diğer mahallerde valilik onayına istinaden
yer tahsisi yapmak,
Valinin veya sorumlu vali yardımcısının vereceği benzeri diğer görevleri yapmak.

2.4.1. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik

18/06/2013 tarih ve 28681 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
kapsamında yer alan işyerlerini kapsar. Yönetmelik, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun
11 inci, 12 nci ve 30 uncu maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde acil durum planlarının hazırlanması, önleme, koruma,
tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda yapılması gereken
çalışmalar ile bu durumların güvenli olarak yönetilmesi ve bu konularda
görevlendirilecek çalışanların belirlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.
10
2.4.2. Afet Ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği
19/2/2011 tarih ve 27851 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik, 29/5/2009 tarihli ve 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi
Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun hükümlerine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Yönetmeliğin amacı; yurtiçinde ve yurtdışında meydana gelen afet ve acil durumlara
ulusal ve yerel düzeyde müdahalenin ve buna ilişkin hazırlık faaliyetlerinin etkin bir
şekilde gerçekleştirilebilmesine yönelik, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi
Merkezi ile afet ve acil durum yönetim merkezlerinin kuruluşu, görev ve sorumlulukları
ile bunlar arasındaki koordinasyon ve işbirliğine ilişkin esasları belirlemektir.
Afet ve acil durum yönetim merkezlerinin görevleri şunlardır:
a) Olayın meydana geldiği bölgede en hızlı şekilde tarama yapmak ve olayın büyüklüğü,
etkilenen alan ve nüfus gibi bilgileri içeren ilk değerlendirmeleri Başkanlık Afet ve Acil
Durum Yönetim Merkezine ivedi olarak bildirmek.
b) Olay bölgesine sağlık, arama ve kurtarma ile ilk yardım ekiplerinin sorunsuz ve
süratli bir şekilde ulaşabilmesi için trafik, emniyet ve çevre güvenliği tedbirlerini
almak.
c) Olay bölgesinde yapılan tespitler, ölü ve yaralı sayıları, hasar durumları ve acil
ihtiyaçlar gibi bilgileri ve bunlara ilişkin gelişmeleri Başkanlık Afet ve Acil Durum
Yönetim Merkezine ivedilikle bildirmek.
d) Bakanlık veya bağlı ya da ilgili kurum afet ve acil durum yönetim merkezlerince;
görev ve sorumluluk alanlarına ilişkin olaylarda, sorunların çözülmesi ve ihtiyaçların
karşılanmasına yönelik çalışmaları öncelikle kurum imkânları ile yürütmek,
imkânlarını aşan ihtiyaçları Başkanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezine
bildirmek.
e) İl afet ve acil durum yönetim merkezlerince; sorumluluk bölgelerinde oluşan
olaylarda, sorunların çözülmesi ve ihtiyaçların karşılanmasına yönelik çalışmaları
öncelikle il imkânları ile yürütmek; hazırlık ve müdahale faaliyetlerinde il düzeyinde
kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.
f) İlin imkân ve kapasitesini aşan olaylarda, ihtiyaç duyulan ekip, ekipman ve
benzeri yardım malzemelerini; cinsi, miktarı ve nitelikleri açık olarak belirtilmek
suretiyle, Başkanlık Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezinden talep etmek.
2.4.3. Afet Ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği
18/12/2013 tarihli ve 28855 numaralı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Bu Yönetmelik, 29/5/2009 tarihli ve 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi
Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 15/5/1959 tarihli ve 7269 sayılı
Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara
Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.
Yönetmeliğin amacı; afet ve acil durumlara müdahalede ihtiyaç duyulacak tüm güç ve
kaynakları ulusal ve yerel düzeyde planlamak, bu güç ve kaynakların olay bölgesine
hızlı ve etkin bir şekilde ulaştırılmasını sağlamak, müdahale hizmetlerini ve bu
hizmetlerin koordinasyonundan sorumlu ana ve destek çözüm ortaklarının ve yerel
düzeyde sorumlu birimlerin görev ve sorumlulukları ile planlama esaslarını
belirlemektir.
2.4.4. Afet Ve Acil Durum Harcamaları Yönetmeliği
06/03/2011 tarih ve 27866 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmeliğin amacı; afet ve acil durum faaliyetleri ödeneğinin özel hesaba
aktarılmasına ve bu hesaplardanyapılacak harcamaların muhasebeleştirilmesine,
denetlenmesine ve alımlarda kullanılacak ihale yöntemlerine ilişkin usul ve esasları
düzenlemektir.

11
2.4.5. Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik Ve Nükleer Tehlikelere Dair Görev
Yönetmeliği 03.05.2012 tarih ve 28281 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe
girmiştir. Yönetmeliğin amacı; yurt içinde veya dışında meydana gelip ülkemizi
etkileyebilecek olan kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer tehdit ve tehlikelere karşı
halkın sağlığının ve çevrenin korunması, can ve mal kaybının en aza indirilmesi için
gerekli tedbirlerin aldırılması amacıyla ilgili bakanlık, kamu ve özel sektör kurum ve
kuruluşları, valilikler, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve gönüllüler ile sivil asker
işbirliği çerçevesinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin tehlike öncesi, tehlike sırası ve
sonrasına ilişkin görev ve sorumluluklarını belirlemektir.
2.4.6. Afetlerin Genel Hayata Etkililiğine İlişkin Temel Kurallar Hakkında
Yönetmelik 21/09/1968 tarihinde 13007 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe
girmiştir. Olmuş veya olması muhtemel afetlerin o yerin genel hayatına etkili olup
olmadığı, 7269 sayılı Afetler Kanununun 1051 sayılı Kanunla değiştirilen 1. maddesi
uyarınca hazırlanan bu Yönetmelik esaslarına göre tespit olunur.
Genel hayatın afette oluşan zarar durumuna göre etkilenmesi aşağıdaki sınırlar
dikkate alınarak belirlenmektedir.
Meydana gelen bir afetten:
a) 100 haneye kadar olan köylerde ve bucaklarda mevcut konutlardan en az 1/10’ununun,
b) l00 haneden fazla olan köylerde ve bucaklarda en az 10 konutun,
c) Nüfusu, 5 bine kadar olan ilçe ve illerde en az 20 binanın,
d) d)Nüfusu 5- bine kadar olan ilçe ve illerde en az 25 binanın,
e) Nüfusu 10-30 bine kadar olan ilçe ve illerde en az 30 binanın,
f) Nüfusu 30-50 bine kadar olan ilçe ve illerde en az 40 binanın,
g) Nüfusu 50 binden fazla olan ilçe ve illerde en az 50 binanın
Yıkılması veya bir daha oturulamayacak veya kullanamayacak derecede ağır hasar
görmesi halinde afet o yerin genel hayatına etkilidir.
2.4.7. Sivil Savunma Arama Ve Kurtarma Birlikleri Ve Ekiplerinin Kuruluşu,
Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik
21/07/2000 tarih ve 24116 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yönetmelik, İçişleri Bakanlığı Sivil Savunma Genel Müdürlüğüne bağlı sivil savunma
arama ve kurtarma birlikleri ile illerde kurulan arama ve kurtarma ekiplerinin kuruluşu,
görevleri, çalışma usul ve esaslarını belirlemek amacıyla düzenlenmiştir.
2.4.8. Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik
18.10.2010 tarihli 27676 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Çevre
ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanmıştır. Yönetmeliğin amacı tehlikeli maddeler
bulunduran kuruluşlarda büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve muhtemel kazaların
insanlara ve çevreye olan zararlarının en aza indirilmesi amacıyla, yüksek seviyede,
etkili ve sürekli korumayı sağlamak için alınması gerekli önlemler ile ilgili usul ve
esasları belirlemektir. Yönetmeliğin 11. Maddesi gereğince; üst seviyeli kuruluş
işletmecilerinin, dahili acil durum planlarını, hazırlamaları ve uygulamaları
gerekmektedir..
Ek 8’de 31 Mart 2016 tarihli ve 29670 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Büyük
Endüstriyel Kaza Risklerinin Azaltılmasına Yönelik Dâhili Acil Durum Planı Tebliği”
verilmiştir,. Acil Durum Hazırlama Formatı beş ekten oluşmaktadır

2.4.9. Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi Ve Etkilerinin Azaltılması

Hakkında Yönetmelik 30.12.2013 tarihli ve 28867 Mükerrer sayılı Resmi Gazete
yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik, tehlikeli maddeler bulunduran
kuruluşlarda büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve muhtemel kazaların insanlara ve
çevreye olan zararlarının en aza indirilmesi amacıyla, yüksek seviyede, etkili ve sürekli

12
 korumayı sağlamak için alınması gerekli önlemler ile ilgili usul ve esasları belirler

Yönetmelik mevcut, bulundurulması muhtemel, endüstriyel bir kimyasal prosesin kontrol

kaybı esnasında oluşması beklenen tehlikeli maddeleri Ek1’in Bölüm1veBölüm2’sin de
belirtilen sınır değerlere eşit veya üzerinde ki miktarlarda bulunduran alt ve üst seviyeli
kuruluşlara uygulanır. Ancak yönetmeliğin; 11inci, 12inci, 13üncü, 14üncü, 15inci, 16ncı ve
17nci maddeleri sadece üst seviyeli kuruluşlara uygulanır.

TEHLİKELİ MADDE OLAYLARI

• Yanıcı, parlayıcı veya patlayıcı, zehirleyici, çürütücü, oksitlenebilen, tahriş edici ya da radyoaktif
nitelik taşıyan maddelere tehlikeli maddeler denir
• Bir tehlikeli madde döküntü veya kaçağı çalışanların can güvenliği, sağlıkları ve tesis için bir risk
yaratabilir. Bu döküntü veya kaçağın durumuna göre, olayın olduğu kısım, tesisin tamamı veya tesise
yakın bölgenin tahliyesi gerekebilir.

Bu konudaki çalışmalarınızda aşağıdaki bilgi kaynaklarını gözden geçiriniz:

a) İşletmenizde bulunan maddelerin “Malzeme Güvenlik Bilgi Formu’’nu (Material Safety Data Sheet:
MSDS),
b) Çevre Mevzuatı,
c) Parlayıcı ve Patlayıcı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde Alınması Gerekli Önlemlere Dair Tüzük.

13
• İşletmenizde meydana gelen bir olayın işletme operasyonlarınızı tehlikeye düşüreceği gibi,
işletmeniz dışından kaynaklı benzer olayların da sizin için aynı tehlikeyi yaratacağını göz önünde
bulundurunuz.
Planınızda bu kapsamda düzenleme yaparken şu hususları göz önünde bulundurunuz:
• İşletmenizde depolanan, üretimde kullanılan, üretilen ve nakledilen her tür zararlı maddeleri tespit
ediniz ve etiketleyiniz.
• İşlemlerin tüm aşamasında yasal mevzuatı göz önünde bulundurunuz. • Tüm malzemelerin
“Malzeme Güvenlik Bilgi Formunu (Material Safety Data Sheet: MSDS) el altında ve güncel halde
bulundurunuz.

• Uygun müdahale yöntemi belirlenmesi ve geliştirilmesi için mahalli itfaiye müdürlüğü ile ortak
çalışma yapınız.
• Tehlikeli madde kaçak ve döküntüsünü tanımaları ve bildirmeleri için personelinizi eğitiniz.
• Tehlikeli maddelerin doğru depolama, kullanma ve nakletme konusunda personelinizi eğitiniz.

Tehlikeli madde olaylarına müdahale için plan yapınız. Bu plan içinde:

Bir tehlikeli madde olayında işletme çalışanlarını, çevre işletmeler ile yerleşim merkezleri ve
yetkililerin nasıl haberdar edileceğini gösteren prosedürler hazırlayınız.
Tahliye prosedürleri hazırlayınız.
• İşletmenizin çalışma tarzı ve tehlikeli maddelerin bulunduğu yerleri de göz önüne alarak bir ekip
kurup, uygulanabilir yöntemler ile tehlikeli madde kaçak ve döküntülerine müdahale konusunda
eğitiniz.

• Yakın bölgelerde bulunan ve tehlikeli maddeler stoklayan, üreten ve kullanan işletmeleri tespit
ediniz.
• Bu işletmelerde meydana gelebilecek bir olayın işletmeniz üzerine etkilerini göz önünde
bulundurunuz.
• Tehlikeli madde naklinin yapıldığı, işletmenize yakın demiryolu, karayolu, boru hatları ve su
kanallarını tespit ediniz.
• Buralarda meydana gelebilecek bir olayın işletmenize etkilerini göz önünde bulundurunuz.

SU BASKINI VE SEL
Su baskını ve sel en yaygın tabii afetlerdendir. Sel, ani gelişen bir olay iken su baskınları birkaç saat
veya gün içinde gerçekleşebilir. Ancak ani gelişen su baskınları da vardır. Sel genelde şiddetli yağmur
sonrasında veya baraj, gölcük, kanal veya nehir kenarındaki setlerin hasar görmesi neticesi
gerçekleşir.
Planınızda bu kapsamda düzenleme yaparken şu hususları göz önünde bulundurunuz:
• Valilik/Kaymakamlık Afet ve Acil Durum Müdürlüğü ve Belediye Başkanlığı ile görüşerek işletmenizin
onların sel/su baskını planında yer alıp almadığını öğreniniz. Bu yetkililer yanında Meteoroloji
Müdürlüğü ile görüşerek işletmenizin bulunduğu yerde eskiden meydana gelen sel/su baskını
olaylarını, sebeplerini ve düzeyini öğreniniz.

• Var ise Afet ve Acil Durum Müdürlüğü tarafından hazırlanan Bölgesel sel/su baskını planlarını
gözden geçirerek tahliye güzergâhlarını öğreniniz. Sel baskını halinde işletmenize yakın yüksek rakımlı
yerleri belirleyerek, bu yerleri ve buraya ulaşmak için geçilecek güzergâhı kroki halinde plan ekine

14
koyunuz ve sel/su baskını halinde tahliye ve toplanma noktası olarak planınıza ilave ediniz
• İşletmenizin tahliyesi için uyarı ve tahliye prosedürleri hazırlayınız. Engelli personelinizin tahliyesi
için uygun yardımı sağlayınız. Tahliye esnasında araç ihtiyacı olabileceğini göz önüne alarak gerekli
düzenlemeler yapınız.
• İşletmeniz içinde su baskınına uğraması muhtemel yerleri belirleyiniz. Alınabilecek tedbirleri gözden
geçiriniz. Bu kapsamda, suyun önünün set veya duvar ile kesilmesi, mevcut su tahliye kanallarının
temizlenmesi, yeni ızgara ve kanalların açılması, biriken suyun pompalanması için gerekli
düzenlemenin yapılması, bu bölümde bulunan makinelerin daha yüksek kısımlara alınması gibi
uygulamaları göz önünde tutunuz.
• Öncelikle resmi radyo kanalları ve yerel radyo/TV olmak üzere, haber bültenlerini takip ediniz.
• Sel/su baskını ihtimali var ise, olayın her aşamasını gözleyiniz. Tahliyeye hazır olunuz. Yerel radyo ve
televizyonlardan yapılan anonsları takip ediniz.
• Sel/su baskını başlayabilir veya başlamış ise bunu işletmenize duyurunuz. Daha yüksek yerlere
tahliye için hazır olunuz. Söylendiği anda derhal tahliye ediniz.
• Sigortacınızla görüşerek sel/su baskınlarına karşı aldığınız önlemleriniz ve sigortanızın sel/su
baskınlarını da kapsaması hususunu gözden geçiriniz. Genel sigortalar su/sel baskınlarını
kapsamayabilir.
• İşletmenizin sel/su baskınlarından korunması tedbirlerinin yeterliliğini gözden geçiriniz.

• Bu amaçla kullanılabilecek üç temel yöntem vardır. Bunlar:

1. Kalıcı sel/su baskını önlemleri bir olaydan önce alınır ve su baskınına uğraması muhtemel
alanlarda hiçbir kimsenin bulunmaması uygulamasını gerektirir. Bu önlem ve uygulamalar şunları
içerir:
• Kapı, pencere ve diğer açıklıklarını beton veya tuğla gibi su geçirmez malzemeler ile kapatınız. Bu
uygulama yapılması halinde binanın sel/su baskınlarına karşı dayanıklı olduğundan emin olunuz.
• Kanal ve kanalizasyon girişlerinden işletmenize su girmesini önlemek için kesici vanalar koyunuz.

• Duvarları su direncine karşı koyması için güçlendiriniz. Sızıntıların önlenmesi veya azaltılması için
duvarların yalıtımını yapınız.
• Sel/su baskınına maruz kalabilecek kısımların etrafına su geçirmez duvarlar inşa ediniz.
• İşletme içine veya çevresine baskını önlemek üzere su geçirmez duvarlar ve su tahliye kanalları inşa
ediniz.
• Üniteleri zemin ile aynı yükseltiye kurmayınız. Araya destek duvarı, kolon koyarak zeminden
yükseltiniz.

2. Muhtemel su baskınlarından önce bazı tedbirler alınır. Ancak su baskını gerçekleşmesi halinde
ilave önlemlere de ihtiyaç vardır. İşletmelerde alınabilecek muhtemel tedbirler arasında şunlar
vardır:
• Kapı, pencere, havalandırma açıklıkları ve diğer açıklıklardan su girişinin önlenmesi için siperlik
takılması
• Su geçirmez kapıların takılması

• Su/sel baskını olan yerlerde kullanılmak üzere portatif bariyerlerin tesisi

• Sel/su baskınına uğraması muhtemel yerlere sabit su pompalarının tesisi
3. Acil su baskınlarına müdahale önlemleri yukarıda bahsedilenlere kıyasla daha ucuz maliyetlidir.

15
Bunlar:
• Kum torbaları ile setler yapılması
• Çift sıra kalas ve kazıklar kullanılarak set yapılması ve arasının toprak ile doldurulması
• Küçük kiriş ve kalasları üst üste yığarak tek bir bariyer yapılması
• Portatif pompalar, pompaların çalışması için jeneratör veya yakıt, acil aydınlatma araçları gibi
ihtiyaç duyulabilecek destek imkan ve malzemelerinin göz önünde bulundurulması
• Bölgesel sel/su baskını çalışmalarına katılmak.

FIRTINA
• Fırtına açık sahada buluna çalışanlara ve tesise ciddi hasar verebilen şiddetli esintilerdir.
• Fırtınalar binalarda ciddi hasarlara yol açabilir ve bunun sonucunda ölümlere ve ciddi
yaralanmalara yol açabilir.
• Kimi fırtınalar beraberinde şiddetli yağışlar da getirebilir.
• Fırtına bildirimi Meteoroloji Müdürlüğü tarafından yapılır.

Planınızda bu kapsamda düzenleme yaparken şu hususları göz önünde bulundurunuz:

a) Mahalli yetkililer ile görüşerek bulunduğunuz bölgenin tahliye planı konusunda Afet ve Acil Durum
Müdürlüğü ile görüşünüz.
b) İşletmenizin acil ve planlı durdurma talimatlarını hazırlayınız. Uyarı ve tahliye prosedürü
hazırlayınız. Yardıma ihtiyacı olan personelinizin tahliyesine yardımcı olunuz.
c) Bir fırtına öncesinde ve sonrasında personelinizin aileleri ile haberleşmek için plan yapınız.
d) Haber bültenlerini izlemek üzere Güvenlik Amirliğinde bir radyo bulundurunuz.
e) Öncelikle resmi ve mahalli radyolar olmak üzere radyoların haber bültenlerini izleyiniz.
f) 24-36 saat içinde bir fırtına olasılığı var ise resmi makamların duyurularını izleyiniz ve önerilen
tedbirleri alınız. Öncelikle resmi ve mahalli radyolar olmak üzere radyoların haber bültenlerini
izleyiniz. Bir tahliye operasyonu gerekli olabilir.
g) 24 saat içinde bir fırtına bekleniyor ise fırtına uyarısı yapınız. Biran önce gerekli tedbirleri alınız.
Tahliye duyurusu aldığınızda derhal tesisi tahliye ediniz.
h) Binaları ve dışarıdaki üniteleri korumak için bir plan yapınız ve işletmenizi inceleyiniz.
i) Pencereleri korumak için önlem alınız. Panjur pencereleri korumak için alınabilecek en iyi önlemdir.
j) Pencerelerin 2 cm kalınlığında sunta plaka ile kapatılması da etkili bir koruma yöntemidir.

Portatif pompalar, pompaların çalışması için jeneratör veya yakıt, acil aydınlatma araçları gibi ihtiyaç
duyulabilecek destek imkan ve malzemelerini de göz önünde bulundurunuz.
Kayıtlar, bilgisayarlar ve diğer malzemelerin işletme içinde başka bir yere veya işletme dışına bir yere
taşınması için hazırlıklı olunuz.

DEPREM
• Bir deprem kuşağında her alan ülkemizde geçmişte ağır kayıplar ile sonuçlanan şiddetli depremler
meydana gelmiştir.
• Depremler aniden ve belirti göstermeden meydana gelir.
• Depremler binaların, gaz, elektrik ve telefon şebekeleri ciddi biçimde hasar görmelerine, heyelan,
çığ düşmesi, zeminin kayması, yangınlar ve tusunami denen dev dalgalara yol açabilir.
• Depremlerden sonra haftalarca süren artçı sarsıntılar olabilir.

16
• Deprem anında pek çok binada insanlar için en büyük tehlike asma tavan, bölme duvarları, pencere
ve aydınlatma donanımlarının bağlantılarının sarsıntıdan ötürü gevşemesi ve düşme ya da devrilme
tehlikesidir.

Planınızda bu kapsamda düzenleme yaparken şu hususları göz önünde bulundurunuz:

1) İşletmenizin depreme dayanıklılığını tespit ediniz. Yetkili devlet kurumları ile görüşerek
bulunduğunuz bölgenin depremselliğini öğreniniz.
2) İşletmenizin bir inşaat mühendisince incelenmesini sağlayınız. Hasar görmesi muhtemel
ünitelerinizin dayanıklılığının arttırılması için önlemler alınız ve bu önlemlerin alınma önceliğini
belirleyiniz.

Bu kapsamda yapılabilecekler arasında şu tedbirler de bulunabilir:

• Bina iskeletinin çelik ile desteklenmesi
• Bina kolonları ve temellerinin sağlamlaştırılması
• Bir bina inşa ederken veya onarırken, 2 Eylül 1997 Tarih ve 23098 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanarak yürürlüğe giren “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik”
hükümlerini yerine getiriniz.
• İşletmenizde deprem anında düşmesi, devrilmesi, etrafa saçılması, kırılması muhtemel eşyaları
tespit ediniz.
• Büyük ve ağır eşyaları daha alt raflara veya zemine koyunuz. Tavana asılan ağır aydınlatma
armatürleri veya dekorasyon malzemeleri deprem anında tavandan aşağı düşme riski taşır. Bu tür
cisimleri insanların çalışma mekanlarından uzak yerlere asınız.
• Rafları, dosya dolaplarını, büyük mobilyaları, masa üstü ekipmanları, bilgisayarları, yazıcıları ve hafif
eşyaları sabitleyiniz.
• Asma tavanlara destek kolonu ilave ediniz.
• Gerekli yerlere güvenlik camı tesis ediniz.
• Boru devrelerini sağlamlaştırınız.
• Deprem sonrası hasar durumunu sağlıklı tespit için işletme çizimlerinin bir kopyasını muhafaza
ediniz.
• Tehlikeli maddelerin taşıma ve depolama koşullarını gözden geçiriniz. Tehlikeli kimyasalları ayrı
yerlerde depolayınız.
• Sigortacınızdan deprem sigortası ve prim indirimi yöntemlerini öğreniniz.
• Deprem sonrasında hangi hallerde tesisin boşaltılacağını belirleyerek bunun için prosedür
hazırlayınız.
• Bir tahliye zorunlu değil ise, işletmeniz içinde çalışanların toplanabileceği, yüksek duvarlar ve
ünitelerden uzak güvenli toplanma yerleri tespit ediniz.
• Deprem tatbikatları yapınız. Bu tatbikatlarda personelinize aşağıdaki hususlarda bilgi veriniz.

Deprem esnasında aşağıdaki hususlara dikkat etmek gerekir:

• Deprem olduğu anda bina içinde iseniz yerinizde kalın. Sağlam bir masa veya tezgah altına sığınınız.
Devrilebilecek duvarlardan kendinizi koruyunuz. Başınızı ve boynunuzu koruyunuz.
• Sarsıntılar sürüyor ise binadan çıkmaya çalışmayın. Can kayıplarının çoğu insanların güvenli bir yere
sığınmamasından ötürü gerçekleşir.
• Sarsıntı durduğu anda derhal merdivenleri kullanarak binayı tahliye ediniz. Kesinlikle asansörleri

17
kullanmayınız.
• Deprem anında bina dışında iseniz, binalardan, elektrik hatlarından ve sokak aydınlatma direklerinin
devrilme gölgesinden uzakta açık bir alana gidiniz.
• Depremden sonra düşebilecek nitelikte olan pencerelerden ve düşebilecek diğer nesnelerden uzak
durunuz.
• Kriz Yönetim Merkezinden onay gelmedikçe hasarlı binalara girmeyiniz.

TEKNOLOJİK ACİL DURUMLAR

Teknolojik acil durumlar işletmenin faaliyetine devam etmesi için zaruri olan bir destek ünitesinin,
enerjinin, haberleşme sisteminin kesintiye uğraması veya tamamen kaybedilmesi gibi durumları
içerir. Teknolojik acil durumları planlarken aşağıdaki hususları göz önüne alınız. Tüm kritik faaliyetleri
tespit ediniz. Bunlar arasında:
• Elektrik enerjisi, gaz, akaryakıt (fuel-oil, mazot vb.), su, basınçlı hava, mahalli ve işletme içi
kanalizasyon sistemi, atık arıtma tesisi,
• Güvenlik ve alarm sistemleri, asansörler, aydınlatma, yaşam destek üniteleri, ısıtma, havalandırma
ve soğutma sistemleri, elektrik dağıtım sistemi
• Üretim ekipmanları, kirlilik kontrol ekipmanları
• Hem bilgisayar sistemi üzerinden, hem de sesli haberleşme sistemleri
• Havayolu, demiryolu, karayolu ve denizyolu da dahil nakliye sistemleri.

Ünitelerin hizmet veremeyebileceğini göz önünde bulundurunuz. Tüm kilit güvenlik ve bakım-onarım
personelinin tüm bina sistemlerini iyi bildiklerinden emin olunuz.
Sistemlerin onarımı konusunda prosedürler hazırlayınız. Yedekleme sistemleri için nelerin gerektiğini
belirleyiniz. Tüm sistemler ve donanımlar için koruyucu bakım planı hazırlayınız.

TERÖR OLAYLARI
• Güvenlik zaafı başlı başına bir acil durum sebebidir.
• İşletmenizin koruma ve güvenlik tedbirlerini gözden geçiriniz.
• Prosedürlerinizde işletmenize insan (şirketiniz personeli de dahil), taşıt ya da malzeme trafiğini
denetleyecek nitelikte düzenlemeler yapınız.
• Ziyaretçilerin kabul ve kayıt esaslarını belirleyiniz.
• Ziyaretçilerin işletme içinde izlenebilirliğini sağlayacak önlemler alınız.
• Müteahhit firma çalışanlarını gözetim ve denetim altında bulundurunuz.
• Mesai başlangıç saatleri işletmelerin en ciddi güvenlik zaafı içinde bulundukları zamanlardır.
• Bu anlarda istenmeyen girişlere engel olmak amacıyla şirket tanıtma kartının gösterilmesi etkili bir
yöntemdir.
• İşletmenize giren ve çıkan tüm araçların uygun yöntemlerle kontrol edilmesi, ziyaretçilerin ve
müteahhit firma çalışanlarının kontrol ve kayıtlandırılması ile çalışma saatlerinin belirlenmesi
işletmenizin güvenliğini arttıracak önlemlerden birkaçıdır.

İşletmeler için mevcut riskler arasında aşağıdakiler sayılabilir:

• Bomba
• Silahlı Soygun
• Sabotaj (çeşitli sistem ve ünitelere zarar verme)
• Kundaklama

18
Bomba;
• Tüm personel bir bomba ihbarı yapılması halinde uygulayacağı prosedürü bilmelidir.
• Bu prosedürler görevleri gereği gelen telefon çağrılarını cevaplayan, işletmenize gelen posta ve
kargoyu teslim alan ve açan personelin her zaman eli altında olmalıdır.
• Bir bomba ihbarı yapılması halinde personelinizin aşağıdaki işlemleri yapması için eğitiniz.
İhbarın alınması
İhbarın bildirimi
Tahliyeye karar verilmesi

Silahlı Soygun:
Yoğun para akışının olduğu yerler potansiyel olarak, soygun amaçlı saldırılara maruz kalabilir. Olağan
zamanlarda aşağıdaki hususlarda personelinizi bilinçlendiriniz.

Silahlı soygun sonrasında yapılacaklar:

Soygun yerine giriş çıkışları yasaklayınız ve yerel jandarma veya polisin gelmesini bekleyiniz. Başta
parmak izi olmak üzere fiziki delillerin korunması için bu gereklidir.
Soyguncuların bıraktığı not vs. varsa muhafaza ediniz.
Derhal güvenlik biriminizi ve idari yetkilileri haberdar ediniz.
Soygunun şekli ve soyguncuların eşgali konusunda bildiklerinizi bir yere not ediniz.

Silahlı Soygun (devam) Ciddi yaralanmalar ve can kaybı:

Acil durumun prosedürlerine uygun olarak ilk yardım ve müdahalelerde bulununuz. Bir hasta veya
yaralıya müdahale ederken aşağıdaki hususları göz önünde bulundurunuz:
• Öncelikle sahayı inceleyerek girişin güvenli olduğundan emin olunuz.
• Durum tespiti yapınız. Hemen müdahaleden kaçınınız.
• Bilinci kapalı, yüksekten düşen birini yerinden oynatmayınız.
• Eğitim aldığınız şekilde ilkyardım uygulayınız.

• Silahlı Soygun (devam) ölümlerin bildirimi:

• Derhal olay yerini tehlike ikaz bandı ile çevirerek girişleri yasaklayınız.
• Yerel polis veya jandarmaya haber veriniz. Polis ve jandarmadan aldığınız talimatlara göre hareket
ediniz.
• Polis veya jandarmaya soruşturma ve incelemelerinde yardımcı olunuz. İlk etapta aşağıdaki
konularda bilgi ve belge talep edeceklerdir.
Olayın meydana geldiği yer, ünitenin adı ve krokisi
Ölenin kimliği
Şayet biliniyor ise ölüme yol açan nedenler.

Sabotaj
• Harp sanayi dahil, sınai, ticari, zirai, üretim tesislerinin, araçlarının ve ürünlerinin enerji üretim ve
ulaştırma tesislerinin, her türlü ulaştırma ve haberleşme sistem ve araçlarının, milli ekonomiye, milli
kültüre, sağlık tesislerinin, eğitim tesislerinin, her türlü faaliyeti gerçekleştiren özel sektör fabrika,
tesis işyerlerinin geçici bir süre için faaliyet dışı kalmasını sağlamak amacı ile tahribine yönelik
saldırgan bir yıkıcı faaliyet şekline denir.

19
ACİL DURUM PLANLARI
• Acil durum planı, işletmelerde meydana gelebilecek acil durumlarda yapılacak iş ve işlemler dahil
bilgiler ve uygulamaya yönelik eylemlerin yer aldığı plandır.
• Acil Durum Planı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 11, 12 ve 30’uncu maddelerine
dayanılarak 18.06.2013 tarih ve 28681 sayılı resmi gazete yayımlanan “İşyerlerinde Acil Durumlar
Hakkında Yönetmelik” inde detaylandırılmıştır.

• İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, patlama, tehlikeli kimyasal
maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye
gerektiren olaylar acil durumlar olarak nitelendirilir.
• Acil durum planı, tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere acil
durumların belirlenmesi, bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması,
görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi, acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin oluşturulması,
dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.

ACİL DURUM PLANLARININ HAZIRLANMASI

Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere;
• acil durumların belirlenmesi,
• bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması,
• görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi,
• acil durum müdahale prosedürlerinin oluşturulması,
• dokümantasyon, tatbikat ve acil durum planının yenilenmesi aşamaları izlenerek hazırlanır.

İŞ YERLERİNDE MEYDANA GELEBİLECEK ACİL DURUMLAR

İşyerinde meydana gelebilecek acil durumlar aşağıdaki hususlar dikkate alınarak belirlenir:
a) Risk değerlendirmesi sonuçları
b) Yangın ve patlama ihtimali
c) İlk yardım ve tahliye gerektirecek olaylar
d) Doğal afetlerin meydana gelme ihtimali
e) Sabotaj ihtimali

Bir acil durum,

• şirket çalışanlarının,
• şirket sahasında çalışan müteahhit firma personelinin,
• ziyaretçilerin veya yakın tesis yada yerleşim merkezlerinde bulunanların yaralanmasına veya can
kaybına neden olabilen, tesisin üretimini kısmen veya tamamen durdurabilen, tesise veya doğal
çevreye zarar veren, tesisin finansal yapısını veya toplumdaki imajını tehdit eden planlanmamış
olaylardır.

20
İŞ YERLERİNDE MEYDANA GELEBİLECEK ACİL DURUMLAR
Pek çok olay acil durum olarak yorumlanabilir;
• Yangın
• Deprem
• Sel/su baskını
• Yoğun kar yağışı
• Toplu gıda zehirlenmesi
• Fırtına
• Heyelan
• Kimyasal madde kazaları
• Parlayıcı ve patlayıcı madde kazaları
• Radyasyon kazaları
• Anarşik olaylar
• İletişim sistemini çökmesi
• Bilgisayar sisteminin çökmesi
• Ana müşteri veya tedarikçilerin kaybedilmesi
• Büyük üretim arızaları
• Enerji kesilmesi
• Sabotaj
• İş kazası
• Salgın hastalık
• Trafik kazası
• Aşırı sıcak veya soğuk
• Seferberlik hali

“Doğal afetler” başta olmak üzere geniş bir sahayı etkileyen olayları tanımladığından, “Felaket” terimi
bu dokümanda anılmamaktadır. Aslında her olay işletmenin ve toplumun üzerindeki nihai etkisi ile
değerlendirilmelidir. Büyük bir sanayi kuruluşu için sıkıntı veren bir olay, küçük bir işletme için
“felaket” olabilir.

ACİL DURUMLARDA GÖREVLENDİRİLECEK ÇALIŞANLAR BELİRLENMESİ

MADDE 11 – (1) İşveren; çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 10 çalışan için ve
az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde her 20 çalışan için;
• Arama ve kurtarma,
• Tahliye ve haberleşme,
• Yangınla mücadele,
• İlkyardım konularında ayrı ayrı olmak üzere uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az bir
çalışanı görevlendirir. Birden fazla çalışanın görevlendirilmesi gereken işyerlerinde bu çalışanlar
ekipler halinde koordineli olarak görev yapar. Her ekipte bir ekip başı bulunur.

MADDE 11 – (2) İşveren tarafından acil durumlarda ekipler arası gerekli koordinasyonu sağlamak
üzere çalışanları arasından bir sorumlu görevlendirilir.
(3) İlk yardım ekibinde görev yapacak çalışanların “Temel İlkyardım Eğitimi” sertifikası almış
ilkyardımcı olmaları zorunludur.
(4) Tehlikeli veya çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 10’dan az çalışanı olan işyerleri ile az tehlikeli

21
sınıfta yer alan ve 20’den az çalışanı olan işyerlerinde acil durumlara müdahale edilmesi ve ilk
yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki
kuruluşlarla irtibatın sağlanması ve yetkilinin haberdar edilmesi gibi gerekli düzenlemelerin
yapılması için en az bir çalışan görevlendirilir.

MADDE 12 – (1) Acil durum planı asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir:
• İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı,
• Bulunması halinde diğer hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı,
• Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi,
• Belirlenen acil durumlar,
• Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler,
• Acil durum müdahale ve tahliye prosedürleri,
• Aşağıdaki unsurları içeren işyeri veya bölümlerini gösteren kroki:

ACİL DURUM DÖKÜMANTASYONU

Aşağıdaki unsurları içeren işyeri veya bölümlerini gösteren kroki:
1) Acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler,
2) İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler,
3) Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemlerinin de yer aldığı tahliye planı,
4) Görevlendirilen çalışanların ve yedeklerinin adı, soyadı, unvanı, sorumluluk alanı ve iletişim
bilgileri,
5) İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki
kuruluşların irtibat numaraları

(2) Acil durum planının sayfaları numaralandırılarak; hazırlayan kişiler tarafından her sayfası
paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır.
(3) Acil durum planı kapsamında hazırlanan kroki bina içinde kolayca görülebilecek yerlerde asılı
olarak bulundurulur.

TEHLİKE SINIFLARINA GÖRE TATBİKATLAR

• Hazırlanan acil durum planının uygulama adımlarının düzenli olarak takip edilebilmesi ve
uygulanabilirliğinden emin olmak için işyerlerinde yılda en az bir defa olmak üzere tatbikat yapılır,
denetlenir ve gözden geçirilerek gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetler yapılır.
• Gerçekleştirilen tatbikatın tarihi, görülen eksiklikler ve bu eksiklikler doğrultusunda yapılacak
düzenlemeleri içeren tatbikat raporu hazırlanır.
• Gerçekleştirilen tatbikat neticesinde varsa aksayan yönler ve kazanılan deneyimlere göre acil
durum planları gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapılır

ACİL DURUM PLANLARININ YENİLENMESİ

• İşyerinde, belirlenmiş olan acil durumları etkileyebilecek veya yeni acil durumların ortaya
çıkmasına neden olacak değişikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin büyüklüğüne göre acil
durum planı tamamen veya kısmen yenilenir.
• Birinci fıkrada belirtilen durumlardan bağımsız olarak, hazırlanmış olan acil durum planları;
tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı
yılda bir yenilenir.

22
ACİL DURUM PLANLARI İLE İLGİLİ OLARAK ÇALIŞANLAR BİLGİLENDİRİLMESİ
• Tüm çalışanlar acil durum planları ile ilk yardım, olağan dışı durumlar, afetler, yangınla mücadele ve
tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirilir.
• İşe yeni alınan çalışana, iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerine ilave olarak acil durum planları ile ilgili
bilgilendirme yapılır.
• Acil durum konularıyla ilgili özel olarak görevlendirilenler yürütecekleri faaliyetler ile ilgili özel
olarak eğitilir.

ACİL DURUM YÖNETİMİ

• Acil durum yönetimi, olayın etkilerini azaltmak, müdahale etmek ve etkilerini giderme sürecidir.
• Acil durum yönetimi dinamik bir süreçtir.
• Planlama en kritik aşamalardan biridir.
• Eğitimler, tatbikatlar, ekipmanların denenmesi ve faaliyetlerin koordine edilmesi diğer önemli
fonksiyonlardır.

Acil Durum Yönetimi İçin Durum Tespiti

• Acil durum yönetiminin başarılı olması için üst (tepe) yönetimin desteğine ihtiyaç vardır. Üst (tepe)
yönetici bu desteğini, planlamanın yapılması için yetkilendirme yaparak ve diğer yöneticilerin
katılımını sağlamak için talimatlandırma şeklinde verir.
• Acil durum yönetimi için durumu tanımlarken, ölümler, cezai sorumluluk gibi olumsuz etkileri
tanımlamak yerine, böylesi bir hazırlığın olumlu yönleri ön plana çıkarılmalıdır

Bunlar;
1. Acil durum yönetimi çalışanları, toplumu ve çevreyi korumayı amaçlar.
2. İşletmenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi ve yerel kurumlar ile uyumunu temin eder.
3. İşletmeye finansal sıkıntılar, üretime ara verilmesi, ünitelerin zarar görmesi ve pazarın kaybı gibi
sıkıntılardan kurtulma yeteneği verir.
4. Bir acil durumun cezai ve toplumsal sorumluluğunu azaltır.
5. Çalışanlar, tedarikçiler, müşteriler ve toplum önünde İşletmenin itibarını arttırır.
6. Sigorta giderlerinde tasarruf sağlar

PLANLAMA SÜRECİNİN AŞAMALARI

Acil Durum Planlama süreci dört aşamadan oluşur:
1. Aşama: Planlama için bir ekibin oluşturulması
2. Aşama: Risk analizi yapılması, muhtemel zararların tespiti
3. Aşama: Planın hazırlanması
4. Aşama: Planın yürürlüğe konulması.

1. AŞAMA: PLANLAMA EKİBİNİN OLUŞTURULMASI

Acil durum yönetim planını hazırlamak için görevli bir kişi veya ekip olmalıdır. Bu işlemlerin
yürütülmesi için aşağıdaki aşamalardan faydalanılabilir.
a) Ekibin yapısı: Ekibin büyüklüğü yürütülecek operasyonun yapısı, ihtiyaçlar ve kaynaklara bağlıdır.
Genelde bir grubun bu işle görevlendirilmeleri en iyi seçimdir.
Çünkü;
• Katılımı teşvik eder ve daha fazla çalışanın desteğini alır.
• Katılımcıların katkısını arttırır.

23
• Planlama sürecini görünür hale getirir.
• Konu üzerinde görüş açısını genişletir.

• Kimin aktif üye, kimin danışman niteliklerine haiz olduğunu tespit ediniz. Pek çok durumda, işin en
önemli kısmı bir veya iki kişi tarafından yapılır. Bunun yanı sıra çalışmaları yürütürken bilgi ve destek
alabileceğiniz yerler şunlardır:
Üst yönetim
Kısım Yöneticileri
Çalışanlar
Teknik Hizmetler

Teknik emniyet ve çevre politikasını yürüten kısımlar

• Halkla ilişkiler görevlileri
• Koruma ve güvenlik birimi
• Pazarlama ve Satış
• Hukuk Müşavirliği
• Finansman ve Satın alma Ekiptekilerin bu çalışmaları yürütmek üzere üst yönetimden yazılı olarak
görevlendirilmelerini sağlayınız. Çalışanların iş tanımları bu görevleri de kapsamalıdır

b) Yönetim Desteği ve yetkilendirme:

Yönetimin desteğini göstermek ve yardımlaşma ortamı yaratmak için planlama ekibine planın
hazırlanması için alınması gerekli kararları alma yetkisi verilmelidir.
Ekipte üyeler ve ekip lideri arasında yetki sınırlarını net olarak tanımlayın.
Ancak bunu yaparken fikir alışverişine engel olabilecek kadar katı olmayınız.

c) Acil Durum Yönetim Politikasının belirlenmesi:

Üst yönetici işletmenin acil durum yönetim politikasını ortaya koymalıdır.
Bu politika:
• Planın amacını tanımlamalı ve tüm işletmenin bu planın kapsamı içinde olduğunu vurgulamalıdır.
• Planlama grubunun yapısı ve yetkilerini tanımlamalıdır.

d) Termin planı ve bütçeleme yapılması:

• Bu çalışmayla ilgili termin planı hazırlanmalı, işin kritik safhaları belirlenmeli ve işin bütçesi
yapılmalıdır.
• Termin planı, öncelikler netleştikçe gözden geçirilmelidir.
• Bütçeleme, başlangıç için araştırma, doküman hazırlığı, seminerler, danışma hizmetleri gibi
planlama aşamasında gerekli olabilecek harcamaları kapsamalıdır.

24
25
26