EVROPSKI UNIVERZITET KALLOS

TUZLA

PEDAGOŠKI FAKULTET

ODSJEK ZA MATEMATIKU I FIZIKU

Seminarski rad iz predmeta:

Računari u nastavi matematike

Tema:
Geogebra – hiperbola
 Sadržaj
1. UVOD............................................................................................................................................2
2. GEOGEBRA – OSNOVE..............................................................................................................3
3. HIPERBOLA – OSNOVE..............................................................................................................5
4. HIPERBOLA – PRIMJERI............................................................................................................6
4.1. Primjer 1. Konstrukcija hiperbole...........................................................................................6
4.2. Primjer 2. Naći ugao između elipse i hiperbole......................................................................8
4.3. Primjer 3. Jednačine zajedničkih tangenti elipse i hiperbole.................................................10
4.4. Primjer 4. Naći jednačine tangenti hiperbole u tačkama presjeka sa pravom........................11
4.5. Primjer 5. Naći jednačinu tangenti konstruisanih iz date tačke na hiperbolu........................13
4.6. Primjer 6. Naći jednačine tangenti hiperbole koje su paralelne pravoj.................................14
4.7. Primjer 7. Naći dužinu tetive koju hiperbola odsijeca na pravoj...........................................16
5. ZAKLJUČAK..............................................................................................................................18
6. LITERATURA.............................................................................................................................19

1
 1. UVOD

Savremena nastavna sredstva u današnje vrijeme nalaze veliku primjenu u nastavi i učenju.
Način izvođenja nastave iz svih predmeta vremenom se mijenjao i prilagođavao savremenom
konceptu sticanja znanja i razvijanja sposobnosti kod učenika, usljed tehnoloških
unaprijeđenja i inovacija. Savremeni uređaji i oprema u obrazovnim ustanovama rezultat su
brzog tehničko-tehnološkog razvoja. U današnje vrijeme nastavna sredstva, tehnički uređaji i
pomagala i primjena obrazovnih softvera u nastavi matematike, fizike, tehničkog i
informatičkog obrazovanja omogućuju da se njihovom primjenom nastavno gradivo
predstavlja učenicima na očigledan, dinamičan i zanimljiv način, vodeći pri tome računa o
sposobnostima i uzrastu učenika. Neminovno je da primjena savremenih nastavnih sredstava i
obrazovnih softvera u budućnosti svakako moraju postati glavni izvori, nosioci i prenosioci
znanja.

Nezaobilazan softver u nastavi matematike pri proučavanju analitičke geometrije je svakako

Geogebra. Besplatan softver koji pruža mnogobrojne mogućnosti u proračunima, konstrukciji
i analizi svih geometrijskih oblika.

U ovom radu će biti predstavljeni primjeri (ukupno 7) upotrebe Geogebre u proučavanju

hiperbole.

2
 2. GEOGEBRA – OSNOVE

GeoGebra je računarski matematički softver koji je osmislio Marcus Hohenwarter zajedno s

međunarodnim timom programera. Osnovna ideja kojom su se vodili pri kreiranju GeoGebre
bila je olakšati učiteljima poučavanje matematike. GeoGebra je besplatan softver koji
povezuje geometriju, algebru i analizu, a najljepša njegova osobina je interaktivnost i
dinamičnost.
Na neprekidnom razvoju programa GeoGebra i danas radi međunarodni tim programera, a
programski jezici u kojima je pisan su Java i HTML5. Doprinos programa GeoGebra
obrazovanju prepoznale su brojne obrazovne organizacije te se GeoGebra tim može pohvaliti
brojnim nagradama poput:
- Archimedes 2016: MNU Award in category Mathematics (Hamburg, Germany)

- Microsoft Partner of the Year Award 2015: Finalist, Public Sector: Education
(Redmond, WA, USA)

- MERLOT Classics Award 2013: Multimedia Educational Resource for Learning and
Online Teaching (Las Vegas, Nevada, USA)

- NTLC Award 2010: National Technology Leadership Award (Washington D.C.,

USA).
Korištena verzija Geogebre u ovom radu je Geogebra Classic 5, na engleskom jeziku. Na slici
1. može se vidjeti kako izgled prozor ovog programa. Na slici 2. se može vidjeti i izgled
prozora grafičkog kalkulatora koji je takođe našao primjenu ne samo u matematici, već i u
fizici i drugim naukama.

Slika 1. Izgled prozora Geogebra Classic 5

3
Slika 2. Izgled prozora softvera Geogebra Graphic Calculator

4
 3. HIPERBOLA – OSNOVE

Hiperbola je skup tačaka u ravni sa osobinom da je razlika rastojanja ma koje tačke od dveju
datih tačaka stalan broj. (slika 3.)

Slika 3. Osnovni elementi hiperbole

Stalne tačke F1 (-c, 0) i F2 (c, 0) nazivaju se žiže hiperbole a njihovo rastojanje se može izraziti
kao F1F2 = 2c (a < c).

Prava koja sadrži tačke F1 i F2 naziva se realna osa hiperbole, dok je njena imaginarna osa
normalna na realnu osu u tački koja je sjecište duži T2T1, gdje su T1 i T2 tjemena hiperbole.

Parametri a i b predstavljaju dužine realne, odnosno inaginarne poluose hiperbole. Broj

c= √ a + b (c > a) naziva se linearni ekscentricitet hiperbole.
2 2

Postoje dvije važne osobine fokusa (žiža) hiperbole F1 i F2:

1. |d ( P , F 1 )−d ( P , F 2)|=2 a , a ∈ R
Drugim riječima: Razlika rastojanja bilo koje tačke na hiperboli od jedne i druge žiže
je uvijek konstantna i iznosi 2a. Ovo svojstvo omogućava i pomenutu definiciju.
2. Tangenta na svaku tačku hiperbole P predstavlja bisektrisu ugla ¿(F 1 P F 2).

Na osnovu definicije hiperbole, uz kraći proračun može se doći do jednačine koja je opisuje:
2 2
x y
2
− 2 =1
a b

ili: b 2 x 2−a2 y 2=a 2 b 2

5
 4. HIPERBOLA – PRIMJERI

Slijedi sedam zanimljivih primjera u kojima Geogebra predstavlja alat, kako za konstrukcija,
tako i za provjeru rezultata dobijenih računskim putem. Za sve zadatke je dat i klasični
proračun i slika korisničkog interfejsa u izradi zadatka putem Geogebru. Kao što je ranije
rečeno, uz rad je dostavljen i e-dokument sa .ggb fajlovima svih zadataka.

4.1. Primjer 1. Konstrukcija hiperbole

Konstrukcija hiperbole u Geogebra-i veoma jednostavna, potrebno je samo da se klikne na

alat hyperbola. Pored toga, moguće je u polje input upisati konkretnu jednačinu hiperbole i
softver će sve uraditi umjesto nas. U ovom primjeru konstrukcija hiperbole je rađena na drugi
način, „pješke“. Kao vodič za konstrukciju poslužila je sama definicija hiperbole. Na slici 4.
se može vidjeti cijeli prozor Geogebra Classic 5 koji smo koristili za konstrukciju hiperbole,
dok se na slici 5. jasnije mogu vidjeti elementi koje smo konstruisali kako bismo dobili
hiperbolu. Na slici 6. možemo vidjeti i kako izgleda konstruisana hiperbola.

1. Slider – i diff i a gdje smo definisali i njihov opseg.

2. Dvije tačke na x-osi koje će nam služiti kao žiže hiperbole.
3. Kružnica (crvena boja) za čiji radijus smo uzeli slajder a, i na taj način možemo
mijenjati radijus. Centar kružnice je lijeva tačka.
4. Kružnica (plava boja) čiji je radijus umanjen u odnosu na crvenu kružnicu za
vrijednost slajdera diff. Centar kružnice je desna tačka.
5. Kružnica (zelena boja) čiji je radijus uvećan u odnosu na crvenu kružnicu za istu
vrijednost slajdera diff. Ova kružnica je koncentrična kružnici zelene boje. Ukoliko bi
vrijdnost slajdera diff podesili na nula, tada bi se poklopile kružnice plave i zelene
boje, i imale bi isti radijus kao i kružnica crvene boje. Razlika dužina duži h i i
jednaka je razlici dužina duži f i g.
6. Tačke C, D, E, F koje su zapravo presjeci kružnica zelene i plave boje, sa kružnicom
crvene boje.
7. Segmenti koji spajaju žiže sa tačkama D i E. Prikazujući dužine tih segmenata (duži),
možemo primjetiti da je definicija hiperbole zadovoljena.

Ono što možemo primjetiti je da mijenjanjem vrijednosti slajdera a dolazi i do simultanog

pomjeranja tačaka C, D, E, F, dok žiže ostaju na svojim mjestima. U alatima je moguće
uključiti opciju Show Trace koja nam omogućava da kretanje tačaka C, D, E, i F bude
zabilježeno. Njihovo kretanje zapravo opisuje jednu hiperbolu. Ovaj način konstrukcije
hiperbole služi za bolje razumijevanje definicije hiperbole.

6
Nakon ovog demonstrativnog primjera slijedi 6 zadataka za čije rješavanje Geogebra može da
posluži kao odličan alat. Radi se o zadacima u kojima se hiperbola kombinuje sa drugim
elementima analitičke geometrije, tačkom, pravom, ali i elipsom.

Slika 4. Izgled prozora Geogebra Classic 5 prilikom konstrukcije hiperbole

7
Slika 5. Uvećani prikaz elemenata hiperbole koju smo konstruisali

Slika 6. Izgled konstruisane hiperbole

8
 4.2. Primjer 2. Naći ugao između elipse i hiperbole

U ovom zadatku neophodno i da poznajemo osnove elipse. Jednačina elipse je vrlo slična
jednačini hiperbole. Jedina razlika je u predznaku ispred člana sa y 2, koji je kod elipse
pozitivan. U Prilogu 1. nalazi se računski odrađen zadatak koji daje isti rezultat kao i pomoću
računara.

1. Zadatak: Odrediti ugao pod kojim se sijeku krive 3x2 + 4y2 = 84 i 3x2 – 4y2 = 12.

Jasno je da prva kriva predstavlja elipsu, dok druga kriva predstavlja hiperbolu. U ovom
zadatku zapravo tražimo ugao pod kojim se sijeku tangente elipse i hiperbole. Rješenje
obuhvata sledeće korake:

1. Konstrukcija hiperbole upisujući jednačinu u input.

2. Konskrukcija elipse upisujući jednačinu u input.
3. Konstrukcija tangenti u tačkama presjeka elipse i hiperbole korištenjem alata Tangents
4. Konstrukcija ugla između tangenti korištenjem alata Angle

Pored rješenja za ugao (90̊ ) softver automatski prikazuje i jednačine tangenti elipse i
hiperbole u tački presjeka.

Na slici 7. se može vidjeti potpuni izgled programa nakon urađenog zadatka, dok se na slici 8.
može vidjeti uvećani prikaz elemenata pomoću kojih se rješava zadatak.

Slika 7. Izgled cijelog prozora nakon izrade zadatka 1. U krajnje lijevom dijelu se može
vidjeti sve karakteristike svih konstruisanih elemenata

9
 Slika 8. Uvećan prikaz konstruisanih elemenata i rješenja

4.3. Primjer 3. Jednačine zajedničkih tangenti elipse i hiperbole

U ovom zadatku potrebno je naći jednačine svih zajedničkih tangenti elipse i hiperbole. Jasno
je da trebamo dobiti četiri jednačine.

2. Zadatak: Napisati jednačine zajedničkih tangenti krivih 6x2 + 10y2 =15 i 3x2 – 5y2=30

U Prilogu 2. nalazi se urađen zadatak računskim putem. U softverskom rješenju jednačine

tangenti se mogu jednostavno srediti kako bismo dobili identičan oblik kao računskim putem.
Rješenje pomoću softvera obuhvata sledeće korake:

1. Konstrukcija hiperbole upisujući jednačinu u input.

2. Konskrukcija elipse upisujući jednačinu u input.
3. Konstrukcija svih zajedničkih tangenti elipse i hiperbole korištenjem alata Tangents
4. Očitavanje rezultata jednačina.

Na slici 9. može se vidjeti cijeli prikaz prozora nakon konstrukcije i rješavanja zadatka. Na
slici 10. je uvećan prikaz potprozora koji zadrži informacije o svim konstrukuisanim
elementima. Sa tog prozora očitavamo vrijednosti sve četiri jednačine:

10
 y 1=−x +2 y 2=−x−2

y 3=x−2 y 4 =x +2

Slika 9. Prikaz cijelog prozora za rješavanje zadatka 2.

Slika 10. Uvećan prikaz potprozora koji sadrži informacije o konstruisanim elementima.

11
 4.4. Primjer 4. Naći jednačine tangenti hiperbole u tačkama presjeka sa
pravom

U ovom zadatku se hiperbola kombinuje sa zadatom pravom. Potrebno je naći jednačine

tangenti koje se konstruišu u tačkama presjeka hiperbole i prave. Dakle, trebamo dobiti dvije
jednačine.

3. Zadatak: Naći jednačine tangenti hiperbole x2 – 4y2 = 20 u tačkama presjeka sa

datom pravom 2x – y – 10 = 0.

U Prilogu 3. nalazi se rješenje zadatka dobijeno računskim putem. Riješenje pomoću softvera
obuhvata sledeće korake:

1. Konstrukcija hiperbole upisujući jednačinu u input.

2. Konskrukcija prave upisujući jednačinu u input.
3. Konstrukcija tangenti na hiperbolu u tačkama presjeka sa pravom korištenjem alata
Tangents
4. Očitavanje rezultata jednačina.

Na slici 11. može se vidjeti cijeli prikaz prozora nakon konstrukcije i rješavanja zadatka. Na
slici 12. je uvećan prikaz potprozora koji zadrži informacije o svim konstrukuisanim
elementima. Sa tog prozora (i djeljenje druge sa 3.33) dobijamo vrijednosti jednačina:

3 x−4 y=10 7 x+ 4 y =30

Slika 11. Prikaz cijelog prozora za rješavanje zadatka 3.

12
 Slika 12. Uvećan prikaz potprozora koji sadrži informacije o konstruisanim elementima.

4.5. Primjer 5. Naći jednačinu tangenti konstruisanih iz date tačke na

hiperbolu

U ovom zadatku se ponovo traži jednačina tangente na hiperboli ali sada u jednoj, konkretno
zadatoj tački. Imaćemo dvije jednačine.

4. Zadatak: Naći jednačine tangenti konstruisanih iz tačke A (1,0) na hiperbolu 2x2–

9y2=18

U Prilogu 4. nalazi se rješenje zadatka dobijeno računskim putem. Riješenje pomoću softvera
obuhvata sledeće korake:

1. Konstrukcija hiperbole upisujući jednačinu u input.

2. Konskrukcija tačke koristeći zadate koordinate.
3. Konstrukcija tangenti na hiperbolu iz date tačke korištenjem alata Tangents
4. Očitavanje rezultata jednačina.

13
Na slici 13. može se vidjeti cijeli prikaz prozora nakon konstrukcije i rješavanja zadatka. Na
slici 14. je uvećan prikaz potprozora koji zadrži informacije o svim konstrukuisanim
elementima. Sa tog prozora dobijamo vrijednosti jednačina:

y 1=0.5 x−0.5 y 2=−0.5 x+0.5

Slika 13. Prikaz cijelog prozora za rješavanje zadatka 4.

14
 Slika 14. Uvećan prikaz potprozora koji sadrži informacije o konstruisanim elementima.

4.1.

4.2.

4.3.

4.4.

4.5.

4.6. Primjer 6. Naći jednačine tangenti hiperbole koje su paralelne pravoj

U ovom zadatku se ponovo traže jednačine tangenti na hiperboli ali sada onih tangenti koje su
paralelne zadatoj pravoj. Ponovo ćemo imati dvije tangente.

5. Zadatak: Naći jednačine tangenti hiperbole 2x2–5y2=30, koje su paralelne pravoj

x+y=7

U Prilogu 5. nalazi se rješenje zadatka dobijeno računskim putem. Riješenje pomoću softvera
obuhvata sledeće korake:

1. Konstrukcija hiperbole upisujući jednačinu u input.

2. Konskrukcija prave upisujući njenu jednačinu u input.

15
 3. Konstrukcija tangenti na hiperbolu koje su paralelne datoj pravoj korištenjem alata
Tangents
4. Očitavanje rezultata jednačina.

Na slici 15. može se vidjeti cijeli prikaz prozora nakon konstrukcije i rješavanja zadatka. Na
slici 16. je uvećan prikaz potprozora koji zadrži informacije o svim konstrukuisanim
elementima. Sa tog prozora dobijamo vrijednosti jednačina:

y 1=−x +3 y 2=−x−3

Slika 15. Prikaz cijelog prozora za rješavanje zadatka 5.

16
 Slika 16. Uvećan prikaz potprozora koji sadrži informacije o konstruisanim elementima.

4.7. Primjer 7. Naći dužinu tetive koju hiperbola odsijeca na pravoj

U ovom zadatku ćemo koristiti jedan novi alat u Geogebra-i. Potrebno je da izračunamo
dužinu tetive koju zadata prava odsijeca na hiperboli. Imaćemo samo jednu dužinu.

6. Zadatak: Naći dužinu tetive koju hiperbola x2–2y2=2, odsijeca na pravoj 3x-4y=2.

U Prilogu 6. nalazi se rješenje zadatka dobijeno računskim putem. Riješenje pomoću softvera
obuhvata sledeće korake:

1. Konstrukcija hiperbole upisujući jednačinu u input.

2. Konskrukcija prave upisujući njenu jednačinu u input.
3. Konstrukcija tačaka presjeka hiperbole i prave koristeći alat Point.
4. Konstrukcija segmenta koji računa dužinu, koristeći alat Segment.
5. Očitavanje rezultata jednačina.

Na slici 17. može se vidjeti cijeli prikaz prozora nakon konstrukcije i rješavanja zadatka. Na
slici 18. je uvećan prikaz potprozora koji zadrži informacije o svim konstrukuisanim
elementima. Rješenja zadatka daje vrijednost 10.

17
 Slika 17. Prikaz cijelog prozora za rješavanje zadatka 6.

Slika 18. Uvećan prikaz potprozora koji sadrži informacije o konstruisanim elementima.

18
 5. ZAKLJUČAK
Hiperbola je samo jedan segment primjene Geogebre u izučavanju analitičke geometrije.
Pored hiperbole, u radu smo vidjeli i da se lako može kombinovati sa drugim geometrijskim
oblicima u ravni. Oblici u prostoru nisu bili predmet ovog rada, jer predstavljaju dosta veći
nivo složenosti.

Izabrano je sedam reprezentativnih primjera koji obuhvataju veliki broj alata koje posjeduje
Geogebra. Svih 6 datih zadatak su računskim putem urađeni i njihov postupak je dat u
prilozima ovog rada. Upoređujući rezultate koje je računar dobio i rezultat dobijen računskim
putem možemo vidjeti da su rezutati potpuno isti.

Geogebra, dakle, predstavlja programsko okruženje kojim se na veoma brz i efikasan način
dolazi do rješenja problema u analitičkoj geometriji. Poznavanje računske izrade zadataka i
upravljanje softverom čini razumijevanje analitičke geometrije potpunim.

19
 6. LITERATURA

1. Eugen Ljajko, „Uticaj Geogebra-e na predavanje i učenje analitičke geometrije u

srednjoj školi“, Doktorska disertacija, Univerzitet u Novom Sadu, 2014.
2. Predrag Đukić, „Korištenje softvera Geogebra u nastavi matematike u osnovnoj
školi“, Diplomski rad, Evropski Univerzitet Brčko Distrikt, 2014
3. Jelka Dorić, „Geogebra u nastavi matematike“, Diplomski rad, Sveučilište u Zagrebu,
2017
4. https://mirjanaradovicsg.files.wordpress.com/2015/02/hiperbola-resenja.pdf
5. http://www.matf.bg.ac.rs/p/files/43-VEZBE_Analiticka2.pdf

20