Orijinal ad�: Twenty-Five Ways To Suppress Truth: The Rules of Disinformation

Michael Sweeney, T�rkiye�de yay�nlanmam� olan Professional Paranoid (Profesyonel

Paranoyak) kitab�n�n yazar�d�r. Tarihsel, politik, felsefi veya b�yle s�n�flara
ayr�lamayacak �nemli ger�ekleri arayanlar �o�u zaman komplo kuramlar�yla y�zle�mek
durumunda kal�rlar. Ezici �o�unlu�un, kitap y���nlar�n�n, ��lt�l� ki�iliklerin g�r
sesi, ele�tirel okurun d��ncesinin sesini bast�racak m�d�r? Yalan s�ylemeyi,
aldatmay�, ger�e�i kas�tl� olarak �rtmeyi bir kariyer ve ge�im kayna�� edinmi� olan
ki�i ve kurumlar�n, b�t�n�yle aldatma �zerine kurulu reklamc�l�k, halkla ili�kiler
gibi sekt�rlerin var oldu�u bir d�nyada, biraz k�lavuzlu�un ki�inin vicdan
mahkemesine katk�s� olabilir. Egemenin i�ine gelmeyen her b�y�k su�lamay� �bunlar
komplo kuram� diye savu�turmas�na izin verirsek, birileri ger�ekten �ok k�t�
komplolar kurdu�unda bundan nas�l haberimiz olabilir? Bu sayfalar� her insanda
bulunan d��nsel ve duygusal zay�fl�klar� kullanmay� bilenlerin elinde oyuncak
olmak, aldat�lmak, aptal yerine konmak istemeyenler i�in bir yard�mc� k�lavuz
olmas� i�in haz�rl�yorum. Dolay�s�yla komplo kuram� kavram�n� yerli yersiz
kullanarak ger�e�i �arp�tmaya �al�anlar�n kar��s�nda dik durabilmek ve profesyonel
kand�r�c�l�ktan, ezici propaganda g�c�nden etkilenmeden kendi yarg�lar�na varmak
isteyenler olacakt�r. Sweeney a�a��daki makaleyi 1997�de kaleme alm�t�r. Verdi�i
�rnekler o y�llarda ABD�de �komplo kuram� olarak tart��lan konulardan al�nm�t�r.
2001�den sonra yazm� olsayd� herhalde b�t�n �rnekleri yaln�zca 11 Eyl�l
tart�malar�ndan verebilirdi. S�rekli ve sistemli bir bi�imde uygulanan bilgi
�arp�tmas� y�ntemlerini bir dizi olarak tan�mlay�p s�n�fland�rm�, sorgulayan
insanlar�n bunlara s�k s�k g�ndermeler yapmalar�n� ve b�ylece bunlar�n bilinir
duruma gelmesini ummu�tur. Bas�n�, interneti, politik tart�malar� �zerindeki a��r
dezenformasyon k�p���nden s�y�rarak okumay� ve dipteki de�erli �ze ula�may�
isteyenler i�in bulunmaz bir kaynakt�r. Kaynak g�stererek al�nt�layabilir,
kopyalayabilirsiniz. Yaz�y� .pdf bi�iminde indirebilirsiniz: gercegi-bastirmanin-
25-yolu

dezenformasyon1

Ortada bir tezgah�n par�as� olan bir su� var ise veya su�u �rtmek i�in bir tezgah
kurulduysa, tezgah� ortaya ��karmak isteyenlere kar�� bir dezenformasyon (bilgi
�arp�tmas�) kampanyas� y�r�t�lmesi ka��n�lmazd�r. Burada bilgi �arp�tmac�lar�n�n
izledikleri bilinen y�ntemlerini ortaya seriyoruz. Bunun yan� s�ra oyuncular� ve
bunlar�n g�d�lenmelerini tan�maya yarayan �arp�tmac�n�n yedi niteli�ini de
s�ralad�k. Ku�kuland���n�z ki�i bu niteliklerin ka��n� g�steriyorsa profesyonel bir
dezenformasyon sanat��s� olmas� olas�l��� o kadar y�ksektir.

Ele�tirel d��n�r karar verirken yaln�zca delilleri g�z �n�nde bulunduran mahkeme
yarg��lar� gibi davranmal�d�r. Ele�tirel d��n�r, bir sonuca ula�madan �nce delil
zincirini de�erlendirir, deliller aras� ba�lant�lar sa�lamsa kesin sonuca ula��r.
Oyun ��yle oynan�r: Bu ba�lant�lar� g��lendiren veya zay�flatan (tercihen koparan)
tart�ma konular� �retilir. �arp�tmac�n�n i�i ba�lant�lar ger�ekte sa�lam iken zay�f
g�stermek veya paralel ba�lant�lar�n varl���n� perdelemektir.

Neredeyse her durumda, delil zinciri kopar�lam�yorsa ger�ek ortaya ��km� demektir.
Zincir k�r�ld� ise yeni bir zincir �retilmelidir, bu yap�lam�yorsa yine ger�ek
kazan�r. ��nk� d�r�st�e ger�e�in arand��� sonu�suz kalm� bir soru�turma y�r�tmekte,
ku�kular�n yersiz ��kmas�nda utan�lacak bir �ey yoktur. Ger�ek kazand��� s�rece
kimin kazand��� �nemli de�ildir. Ama �arp�tmac�, ba�ar�s�zl�klar� duygusal bir y�k
alt�na sokarak ki�ileri yeni ba�lant�lar aramaktan cayd�rmaya �al�acakt�r.

Ger�eklerin ve olgular�n kendili�inden �rt�l� kald�klar� pek nadirdir. Bu y�zden

yalan ve aldatma perdesi alt�nda b�rak�lmalar� gerekir. Genel hedef delil
zincirinin halkalar�n�n tart��lmas�n� �nlemektir. Kayna�� ne olursa olsun olgular
olgulard�r, ger�ek ger�ektir. Mahkemede san�klar�n birbirleri aleyhinde tan�kl�k
etmesine izin verilmesinin nedeni budur.
Tart�ma ortamlar�nda, internet forumlar�nda, e-posta gruplar�nda gibi ortamlarda
psikolojik sava� gereci olarak kullan�lan oyunlar�n yirmi be�i ve �arp�tmac�lar�n
niteliklerinin yedisi burada s�ralanm�t�r. Her biri �arp�tmac�dan yakla��k olarak
al�nt�lanan birer �rne�i ve verilmesi gereken tepkiyi i�eriyor. Su�lamalar�
kullanmakta aceleci olmay�n, bunlar� �arp�tmalar� s�k yapanlara veya birden �ok
taktik kullananlara ay�r�n. Tepkiler duygusal tuzaklara d�memeli ve verilere
ba�vurulurken konu d��na ��kma tehlikesinden uzak durulmal�d�r. �lgili �arp�tma
kural�n� oldu�u gibi s�yleyin, yaln�zca g�ndermede bulunursan�z neden s�z
etti�inizi anlamayabilirler. Sorulursa bu yaz�y� okumalar�n� �nermekten �ekinmeyin.

�G�rmedim, duymad�m, bilmiyorum.� Ne bilirseniz bilin, bildiklerinizi tart�may�n.

�zellikle halka mal olmu� bir ki�iyseniz. S�ylenmediyse olmam� demektir,
sonu�lar�na da katlanmak zorunda kalmazs�n�z.�rnek: CIA ajan� Marita Lorenz,
mahkeme salonunda verdi�i ifadede CIA�n�n John F. Kennedy suikast�n�n planlan�p
uygulanmas�nda do�rudan katk�s� oldu�unu s�ylerken bas�n mahkeme salonunda haz�r
bulunuyordu. Bir gazete d��nda hepsi de bunu duymam� gibi haber yapt�lar.Verilmesi
gereken tepki: Konuyu bilmiyorsan�z ve kamu eri�imine sunam�yorsan�z tepki
verilemez. Bir giri�imde bulundu�unuzda suskun ve olas� �rtbas i�birlik�isi ol