Ynha, men �agalara hat-sowat �wredy�rin.

Olar geljekde
sowatly, akylly adamlar bolup yeti�erler � diyy�r. Hatlysowatly bolmak M�mmedin
g�wn�ne makul bolup:
� Mana yedi g�nde �u zatlaryn hemmesini �wretmek ��in
n��e tylla alarsyn? � diyip sorayar.
Molla:
� Yedi g�nde hat-sowady �wretmeli bolsa, y�z tylladan az
almaryn � diyen.
M�mmet:
? Bolyar, me y�z tylla � diyy�r we yedi g�nde hatly-sowatly bolup, obalaryna baka
gidiberen.
Ol az y�r�p, k�p y�r�p, birn��e menzil yol ge�ip, atasynyn
yanyna baryar. Ol bu gezegem �ekinm�n puluny hat-sowat
�wrenmeklige har�lanyny aydyar.
M�mmedin atasy hem ona g�wne deger yaly hi� zat aytman:
? Bolyar, oglum, ynha, in sonky y�z tyllamyzy hem al �
diyip, ony yene-de �ol ��here garabur� getirmek ��in ibery�r.
M�mmet yene-de h�ki iki y�z tylla har�lan ��herine gelen.
Bu g�n dem-dynjyny alyar. Ertesi �ol garabur� satylyan d�kana
barypdyr weli, ol gulply eken.
M�mmet d�kanyn gapysynda eyl�k-beyl�k yaltaklap durka,
birden onun gulagyna �Aty ur, pili s�r, pyyadany g��, paty�any
gaba!� diyen sesler e�idily�r. M�mmet i�inden: �Alla janlarym, bu n�m�nin
s�wdasyka?� diyip, d�kanyn agzyndan baryp
sereden. Ynha, g�rse, birtopar adam ba�yna gay bolup k�t
oynayar.
M�mmet birsalym seredip durupdyr weli, bir ya� yigit gaty
�kdelik bilen �owhunly oynayar eken. M�mmet ol yigidin
yanyna baryp:
� How, dost, �u oyny mana yedi g�nde �wretmek ��in
n��e tylla alarsyn? � diyen.
14
Oyun�y yigit:
� Bu oyny yedi g�nde �wretmeli bolsam, �wredenim ��in
y�z tylladan az almaryn � diyipdir.
M�mmet:
� Bolyar, ine, �ol y�z tyllan mana, �altrak �wretsen bolyar
� diyy�r.
M�mmet yedi g�nde k�t oynuny hem �wrenip, puly n�m�
sowandygyny aydyp, atasynyn �u ��here gelmegini sorap, hat
yazypdyr. Atasy M�mmedin hatyny alyp, oglunyn yanyna
gelipdir.
M�mmet:
� Ey, ata, sen meni bazara elt-de, s�wdag�rlere kerwen�i
edip sat, mazaly gurplanyan�am, meni satyp, alan pulun bilen
eklenersin � diyen.
Atasy:
� Yok, oglum, men seni gul bazarynda satyp bilmen, onun
yaly i� bolmaz � diyen.
Garaz M�mmet �Meni �kit-de sat� diyip, otursa-tursa ugruna goymandan son, atasy
nala� bolup, ogluny gul bazaryna
eltipdir. Edil �ol wagtlar s�wdag�rlerin da� yurtlara kerwen ugradyan wagty eken.
Derrew Yomutbeg diyen bir s�wdag�r
M�mmedi bir tylla satyn alypdyr we bu s�wdag�r M�mmedi
uzak bir yurda kerwen bilen alyp gidipdir. Bular az y�r�p, k�p
y�r�p ��l meydanda �ala yzgary galan �un bir guyynyn ba�yna
baryp yetenler.
Yomutbeg derrew M�mmedi guya sallap, bir k�yze suw
�ykartmagy kerwen�ilere tab�yryar. Kerwen�iler eline k�yze
berip, M�mmedi guya sallayarlar. M�mmet guyynyn d�yb�ne
d��p g�rse, ynha, bir giden gymmatbaha da�lar diyy�r.
M�mmet �Guyynyn i�inde altyn-k�m��n k�ndigini aydyp
yokardaky yolda�laryna gygyrypdyr. Olar derrew iki-�� sany
halta ta�lap, bu zatlary yokaryk �ekip alypdyrlar. Yomutbeg
15
s�wdag�r bu zatlary g�r�p: �M�mmede hem pay bermeli bolaymayyn, in gowusy muny
guyudan �ykarmayyn, goy, �ls�n
gitsin� diyip, yigidi guyuda galdyryp, y�klerini d�yelere urup
gidiberipdirler.
M�mmet n�me etjegini bilm�n, guyynyn i�inde eylesinibeylesini yaltaklap durka,
ynha, bir gapy barmy�, ony a�yp i�ine girse, bir d�w uklap yatan eken. Onun
ba�ujunda-da bir gowy dutar asylgy duran. M�mmet dutary alyp, �eyle bir labyzly
saz �almaga ba�lan, welin d�w yerinden z�wwe galyp:
� Yeri, adamzat, sen bu yerlere n�dip d�d�n? � diyen.
M�mmet:
� Ine, �eyle-�eyle, bolup d�d�m � diyip bolan wakalary
aydan.
D�w:
� Sen dutary �irin �alyan ekenin, yogsam, seni iyerdim.
Menin oglum hem dutar �almakda gaty ezberdi, ol hem senin
bilen den-du� oglandy � diyip aglapdyr.
M�mmet d�we:
� Sen n�me aglayarsyn? � diyen.
D�w:
� Senin dutar �aly�yny e�dip, oglum yadyma d�di. Bir
g�n saz-s�hbet edip otyrkak, onun ��y�ed�ki janyny men atanlykda basyp
owradayypdyryn, ana, �ondan son ol �ldi gidiberdi
� diyen.
Sonra bolsa:
� Indi senin �u �irin sazlaryn ��in men sana n�hili hyzmat
etmeli? Eger sen islesen, men �ol kerwenleri �u yere getirip,
m�n janyndan bir janyny goyman alayyn � diyen.
M�mmet:
� Yok, beyle etmek gowy bolmaz. Gowusy, sen meni �ol
kerwenin yzyndan yetir�ysene � diyen.
16
D�w M�mmedi g�z a�yp-yumasy salymda, kerwenin yanyna eltipdir.
M�mmet Yomutbege y�zlenip:
� Menin g�n�mi ge�, hormatly s�wdag�r, men guyuda
uklap galayypdyryn � diyip, �Da� bilen urany, a� bilen ur�
diyenlerini edipdir. M�mmedin beyleki yolda�lary: �B�, munun d�wden yolda�y bar
eken� diyip, �zaralarynda py�yrda�ypdyrlar.
D�w M�mmede y�zlenip:
� Islesen, men bularyn baryny k�l-peyekun edip, hemme
zatlaryny sana alyp bereyin � diyen.
M�mmet:
� Yok, beytmek adamk�r�ilige dogry gelmez, peslik bolar.
Onsonam bu s�wdag�r meni satyn aldy, entek bahamy �d�yin
� diyip, d�w bilen ho�la�yar.
Yomutbeg �ol gyzyllaryndan M�mmet �z payyny dil�r �yd�p: �Gel, men munun eline hat
yazyp, �z ogullarymyn yanyna
ibereyin, onson olar muny �ld�rerler, �eydip, mundan dynaryn� diyy�r-de, M�mmede:
� Sen menin atymy m�n�p yzyna gayt, bu haty bolsa menin uly ogluma eltip ber,
�Kerwenler onat, yol asudalyk� diyip
ayt � diyen. M�mmet hem:
� Bolyar � diyip, ata m�n�p yzyna gaydyberen. M�mmet
az y�r�p, k�p y�r�p bir yere gelip, dyn� almak ��in d�l�pdir.
Ol atyny danyp, ot yakyp �ay goyupdyr: �Gel-yey, biyedeplik
hem bolsa �ay gaynayan�a �u haty barlap g�reyin-le, y�z tylla
berip �wrenen hat-sowadym yadymdan �ykypmy, yokmy, ony
barlap anykladygym bolar-da� diyip, haty a�yp okamaga ba�layar. Hatda �eyle
yazylypdyr: �Ogullarym, menden her birinize
ayratyn salam. �u haty golunyza berjek menin gulumdyr. Ol
kezzap bize gar�y her hili hyyanatlar oylap tapyar, muny derrew �ld�ri