Bir bar eken, bir yok eken, gadym-gadym zamanda Saray

atly bir eyer�i bar eken. Onun M�mmet diyen yekeje ogly bar
eken.
G�nlerde bir g�n eyer�i ogluna:
� Ey oglum, men indi garrapdyryn, i�e yarawlygymyn
ugry yok. Men mundan beyl�k uzak ya�amasam gerek. Bizde
t�kenmez mal-d�wlet hem yok. B�tin �mr�me z�hmet �ekip,
�� y�z tylla gazanyp goydum. Men senin geljegin aladasyny
etmeli. Ayt, haysy senedi yag�y g�ry�rsin, s�wdag�r boljakmy,
ya sazanda bolasyn gely�rmi, ya-da molla boljakmy? Ine,
oglum, sen haysy k�ri gowy g�rsen, men �ona g�r�r�k bolayyn
� diyen.
Onda M�mmet:
� Ata, menin molla bolasym gelenok. Barmaklarymy
dutaryn taryna gabartdyryp, bogazymy yyrtyp aydym aydyp
y�rmegi hem ba�arman. Y�ne s�wdag�r bol diysen bolayyn,
seb�bi s�wdag�rler kyn i� edenoklar, olar d�kanda oturyp, �ol
�ay i�i�ip, g�rr�n edi�ip, pul gazany�yp otyrlar � diyen.
�undan son atasy M�mmet bilen razyla�yp:
1 T�rkmenba�y adyndaky T�rkmenistan Milli golyazmalar institutynyn
golyazmalar hazynasy. 951f
-nji bukja. Toplanlar: A.Tayymow, N.K�rr�yew. 1960.
11
? Me, oglum, sana y�z tylla, sen ba�ga yurtlara git-de,
garabur� getir, satarsyn, sowarsyn, bize-de �ay puly galar �
diyen.
M�mmet atasyndan y�z tyllany alypdyr-da, s�wdag�rlerin
kerwenine go�ulyp gidiberipdir. Bular az y�r�p, k�p y�r�p,
birn��e menzil ge�ip, ahyry bir uly ��here baryp yetipdirler.
Bir sarayda d��p, dem-dyn�laryny alypdyrlar. Ertesi her kim
�z i�i bilen boluberen. Kimsi zat alyar, kimsi zat satyar.
M�mmet hem aylanyp y�rk�, garabur� satylyan bir d�kana
baryar. M�mmet d�kan�a:
� Y�z tyllalyk garabur� �ekip ber � diyy�r. D�kan�y
�ekm�ge ba�layar. M�mmedinem g�zi t�wereginde. Bir seretse, adamlar M�mmedin
yanyndan ge�ip, topar-topar bol�up, bir
yana howlukma� hasanakla�yp baryarlar. �ol arada garabur�y
yadyndan �ykaryp, M�mmet hem bularyn yzyna d��bery�r.
Bu adamlar gide-gide, bir baga baryp giry�rler. M�mmet hem
olaryn yzy bilen giry�r. Ynha g�rse, iki sany onat geyn�wli
adam dutar �alyp, �eyle bir �irin-�irin aydymlar aydyar, hi�
yanyndan ayrylasyn gelmey�r.
Bularyn saz-s�hbeti M�mmedin g�wn�ne yarap: �Wah,
menem bag�y bolsam bolmayarmy� diyip, i�ini gepledy�r.
Ahyr M�mmet uzak durup bilm�n bag�ylaryn yanyna baryp:
� How, bag�y dayylar, mana yedi g�nde dutar �almagy
�wretmek ��in n��e alarsynyz? � diyenini �zi hem duyman
galar.
Bag�ylaryn biri:
� Dutar �almagy yedi g�nde �wretmeli bolsa, y�z tylladan
az almarys � diyen.
M�mmet bag�ylar bilen razyla�yar we �z�nin y�z tyllasyny
bulara bery�r. Bag�ylar M�mmedi �z �ylerine �kidip, yedi
g�nde dutar �almagy �wredy�rler. Son M�mmet bag�ylar bilen
ho�la�yp, �z yolda�larynyn yanyna gely�r, g�rse, olar hem
eyy�m aljak zatlaryny alyp, tayyar bolup duran ekenler. Bular
yola d�y�rler, az y�r�p, k�p y�r�p �z obalaryna gely�rler.
M�mmedin atasy ogluny g�r�p begeny�r-de:
� Yeri, oglum, birneme bur� getirip bildinmi? � diyip
sorayar. M�mmet bolsa atasyndan hi� zady ya�yrman y�z tylla
dutar �almagy �wrenendigini aydyar. M�mmedin atasy muna
yene y�z tylla berip:
� Ay, oglum, zyyany yok, �Bir h�n�rli bay bolmaz, bay
bolmasa-da hor bolmaz� diyipdirler. Sana, ynha, yene bir y�z
tylla bereyin, bur� alyp gelersin � diyen.
M�mmet yene �ol �nki dutar �wrenen ��herine gar�y yola
d�en. Ol az y�r�p, k�p y�r�p ahyry �ol ��here baryp yeten.
M�mmet ol g�ni dem-dyn� alyp, ertir ir bilen �ol garabur�
�ekdiren d�kanyna baran. D�kan�y:
� How, s�wdag�r dost, sen nir� gitdin? Men gara bur�uny
�ekip, sana �ol gara�yp otur�ym. Sen bolsa, garany salmadyn
� diyen.
Onda M�mmet:
� Menin bar i�im dine bir garabur� almak d�l. Men y�z
d�kana baryp s�wda etmeli ahyry � diyip, d�kan�a syr
bildirm�ndir.
D�kan�y t�zeden garabur� �ekm�ge ba�layar. M�mmedin
bolsa g�zi yene da�ynda. Ynha, seretse, elleri kitap-depderli
oglanlar bir-birlerinin yzyndan howlukma� bir yere ylga�yp
baryarlar. �u aralykda M�mmet yene garabur� almagy yadyndan �ykaryar-da, �olaryn
yzy bilen gidibery�r. Bu oglanlar �ol
bary�laryna bir howla giry�rler. M�mmet hem bularyn yzy bilen giren. Ynha g�rse,
oglanlar aksakgal mollanyn da�yna tegelenip, �y��p bir zatlar okayarlar. M�mmet
mollanyn golayyna baryp:
� Siz n�me i�ley�rsiniz? � diyip soran. Onda molla:
13
� Ynha, men �agalara hat-sowat �wredy�rin. Olar geljekde
sowatly, akylly adamlar bolup yeti�erler � diyy�r. Hatlysowatly bolmak M�mmedin
g�wn�ne makul bolup:
� Mana yedi g�nde �u zatlaryn hemmesini �wretmek ��in
n��e tylla alarsyn? � diyip sorayar.
Molla:
� Yedi g�nde hat-sowady �wretmeli bolsa, y�z tylladan az