Lã Duy Hào (Ngày 25 tháng 3 năm 2021)

BÀI TẬP THỰC HÀNH

Lưu ý
* Đôi khi cần nhìn nhận sự tương đồng giữa các bất đẳng thức cổ điển ( bất đẳng thức phụ)
với phương trình
để chọn công cụ đánh giá phù hợp.
* Đối với phương trình vừa có tính đối xứng vừa mang tính chất đẳng cấp thường thì các biến
bằng nhau, tức
có x = y . Từ đó dự đoán được "điểm rơi" và tách ghép hợp lí để áp dụng đánh giá phù hợp.
* Các bất đẳng thức cổ điển thường được sử dụng :
Bất đẳng thức Cauchy:
√
+ Với a, b ≥ 0 thì : a + b ≥ 2 a.b. dấu ”=” xẩy ra ⇐⇒ a = b.
√
+ Với a, b, c ≥ 0 thì :a + b + c ≥ 3. 3 a.b.c. Dấu ” =” xẩy ra ⇐⇒ a = b = c.
Bất đẳng thức Cauchy- Schwarz(Bunhiacopxki):

(a.x + b.y)2 ≤ (a2 + b2 )(x2 + y 2 )

+ Với a,b,x,y bất kì ta luôn có p
|a.x + b.y| ≤ (a2 + b2 ).(x2 + y 2 )


a b x y
Dấu "=” xẩy ra ⇐⇒ = hay = .
x y a b
(a.x + b.y + cz)2 ≤ (a2 + b2 + c2 )(x2 + y 2 + z 2 )

+ Với x,y,z bất kì thì p
|a.x + b.y + cz| ≤ (a2 + b2 + c2 ).(x2 + y 2 + z 2 )


a b c x y z
Dấu ”=” xẩy ra ⇐⇒ = = hay = = .
x y z a b c
+ Với a,b,c là các số thực và x,y,z là các số dương thì:
a2 b 2 (a + b)2 a2 b 2 c 2 (a + b + c)2
+ ≥ và + + ≥ ( dạng cộng mẫu số).
x y x+y x y z x+y+z
Bất đẳng thức véctơ: |→−
u | + |→
−v | ≥ |→
−
u +→ −
v |. Dấu = xẩy ra khi →−u ,→
−
v cùng hướng.

1
Lã Duy Hào (Ngày 25 tháng 3 năm 2021)

x√12 − y + y(12 − x2 ) = 12

p
(1)

Ví dụ 495: Giải hệ phương trình:
x3 − 8x − 1 = 2√y − 2

(2) (x, y ∈ R).
Phân tích. Từ phương trình (1) có hình dáng của bất đẳng thức Cauchy viết ngược dạng
√
2 ab ≤ a + b. Do 2 ≤ y ≤ 12 nên 12 − x2 ≥ 0 nên sẽ áp dụng bất đẳng thức Cauchy, được
p y + 12 − x2 0 √ p
: y.(12 − x2 ) ≤ (1 ) . Còn x 12 − y = x2 .(12 − y) là sai do x chưa khẳng
2
√ √
định được dương khi −2 3 ≤ x ≤ 2 3. Nhưng ta luôn có bất đẳng thức phụ quen thuộc dạng
u2 + v 2 √ x2 + 12 − y
u.v ≤ ⇐⇒ (u−v)2 ≥ 0: luôn đúng ∀u, v. Nghĩa là : x 12 − y ≤ (2’). khi đó
2 √ p 2
lấy (10 ) + (20 ) =⇒ x 12 − y + y(12 − x2 ) ≤ 12 và dấu ”=” xẩy rakhi và chỉ khi dấu ”=” trong
√
y = 12 − x2
 0 ≤ x ≤ 2 3

(1’) và (2’) đồng thời xẩy ra, tức luôn có ⇐⇒ Từ đó tìm
x = √12 − y
 y = 12 − x2


được mối liên hệ giữa x , y và có lời giải 1. Ngoài ra, với điều kiện trên , phương trình (1) có mang
p
dáng vấp của bất đẳng thức Cauchy-Schwarz dạng : a.x + b.y ≤ (a2 + b2 ).(x2 + y 2 ), nghĩa là
√ √ √ p
từ (1) ta luôn có : (1) ⇐⇒ x. 12 − y + 12 − x2 . y ≤ (x2 + 12 − x2 ).(12 − y + y) = 12 ,
√

√ 0 ≤ x ≤ 2 3

x 12 − x2
và dấu đẳng thức xẩy ra khi √ = √ ⇐⇒
12 − y y y = 12 − x2


Từ đó có lời
 giải 2.
12 − y ≥ 0

 



 2 ≤ y ≤ 12

Điều kiện y.(12 − x2 ) ≥ 0 ⇐⇒


 −2√3 ≤ x ≤ 2√3


y − 2 ≥ 0


Lời giải 1: Sử dụng bất đẳng thức cauchy và bất đẳng thức phụ ta có:
2

 y.(12 − x2 ) ≤ y + 12 − x
p
2 √ p
ta có : 2 =⇒ x 12 − y + y(12 − x2 ) ≤ 12
x√12 − y ≤ x + 12 − y

2
√

0 ≤ x ≤ 2 3

dấu đẳng thức xẩy ra khi và chỉ khi . Thế vào (2) , ta được: (2) ⇐⇒
y = 12 − x2

√ √
x3 − 8x − 1 = 2 10 − x2 ⇐⇒ (x3 − 8x − 3) + 2.(1 − 10 − x2 = 0 ⇐⇒ (x − 3).(x2 + 3x +
2.(x2 − 9) 2.(x + 3)
1) + √ = 0 ⇐⇒ (x − 3).[x2 + 3x + 1 + √ ] = 0 ⇐⇒ x = 3 =⇒ y =
1 + 10 − x2 1 + 10 − x2
2 2.(x2 − 9) √
3, do(x + 3x + 1) + √ > 0, ∀x ∈ [0; 2 3].
1 + 10 − x2
Kết luận: So với điều kiện, tập nghiệm hệ cần tìm là S = (x; y) = (3; 3).
Lời giải 2: Sử dụng bất đăng thức Cauchy- Schwarz:
√ √ √ p
(1) ⇐⇒ x. 12 − y + 12 − x2 . y ≤ (x2 + 12 − x2 ).(12 − y + y) = 12

2
Lã Duy Hào (Ngày 25 tháng 3 năm 2021)

√

√ 0 ≤ x ≤ 2 3

x 12 − x2
Dấu đẳng thức xẩy ra khi √ = √ ⇐⇒ ⇐⇒
12 − y y x√y = √12 − y.√12 − x2


√ √ √
  
0 ≤ x ≤ 2 3
 0 ≤ x ≤ 2 3
 0 ≤ x ≤ 2 3

⇐⇒ ⇐⇒
x2 y = (12 − y).(12 − x2 )
 x2 y = 144 − 12x2 − 12y + x2 y
 y = 12 − x2
