You are on page 1of 24

‫‪OROMO‬‬

‫‪OROMOO‬‬
‫أورومو‬

‫صــوم رمضـــان‬
‫أحكامــه وفضائلـــه وآدابــــه‬
‫تأليف‬
‫الداعية جمال محمد أحمد‬
BAAFATA
1 Duree 9
2 Hiikkaa soomanaa 11
3 Maalummaa soomanaa 11
4 Guddina sadarkaa ramadaanaa 13
5 Sadarkaa soomana 17
6 Soomanni Ramadaanaa yoom fardii godhame? 21
Ramadaana guyyaa tokkoofii lamaan dura bu’uun
7 22
dhowwaadha.
8 Yeroo soomanaa 23
9 Niyyaa soomanaa bulfachuu 24
10 Mee ramadaana maaliin simanna 25
11 Qajelfama nabii  Ramadaana keessa 26
12 Waan nama soomanaa irraa barbaachisu 27
13 Waan nama soomanaa ibaadarratti gargaaru 28
14 Faydaafii hikmaa soomanaa 29
15 Ulaagaalee dirqamuu soomanaa 31
16 Ulaagaalee soomanni ittiin fayyaa tahu 32
17 Seera barbaachisaa soomanaarraa 33
18 Waan soomana balleysu 35
‫ ومجيع الصور املستخدمة يف‬،‫وصمم من قبل مركز أصول‬ ِّ ‫ُأعد هذا الكتاب‬ 19 hulaalee kheyrii 29 Ramadaana keessa 37
‫ وإن مركز أصول يتيح لكل مسلم طباعة‬،‫التصميم يملك املركز حقوقها‬ 20 Walaloo soomanaa 46
21 Seera I'itikaafaa (Teessoo masgiidaa) 49
‫ وعدم التغيري‬،‫ برشط االلتزام باإلشارة إىل املصدر‬،‫الكتاب ونرشه بأي وسيلة‬
22 Seera zakaa fixrii 51
.‫ ويف حالة الطباعة يويص املركز بااللتزام بمعايريه يف جودة الطباعة‬،‫يف النص‬
23 Zakaan fixrii muslima hundarratti dirqama 51
+966 504 442 532 24 Hikmaa zakaa fixrii 52
+966 11 445 4900 25 Yeroo zakaa fixrii 53
+966 11 497 0126 26 Barnoota iidaa 54
P.O.BOX 29465 Riyadh 11457 27 Yeroo salaata iidaa 55
osoul@rabwah.com 28 Naamusa yeroo iida salaatuuf bahanii 55
www.osoulcenter.com 29 Akkaataa takbiiraan itti godhamuu 56
30 Akkaataa salaata iidaa 57
31 Iidarratti wal’eebbisuu 57
32 Xumura 59
SOOMANA RAMADAANA

DUREE 5

Jalqbni Maqaa Rabbi Rahmata qabuutiini.


‫ نبينا محمد وعلى آله وصحبه‬،‫ والصالة والسالم على من ال نبي بعده‬،‫احلمد لله وحده‬
‫ أما بعد‬،‫أجمعني‬
Galanni Rabbii tokkicha taheef haa galu, Nagayaaf rahmanni isaa
nabiyyicha boodaa kan tahe nabii keenya jaalatamaa kabajamaa nabi
muhammadiif haa bu’u, firaafii sahaabaa isaanii hundaawu walhaagayu.
Eeganaa soomanni Ramadaanaa utubaa islaamaa shanan keessa tokko.
Jiini Ramadaanaatis sadarkaa guddoo qaba. Isa keessa qur’aanni
buufame. Kana hundaafuu waayee soomana Ramadaanaa baruun dirqama
muslimtoota hundaati. Akkuma hojiin hundi barnootarratti hundaawuu
qabdutti soomannis akkasuma baruumsatti haajama. Yoo wallaalaan
oofan dogoggoranii balleessuutu mala. kun kitaaba keenya xiqqaa waayee
soomanaa ibsu, itti laffaanee akkagaaritti qopheysine. Akka waayee
Ibaadaa guddoo Soomana Ramadaanaa tana itti soomanan karaa laafaan
namni keenya hundi hubatuuf jecha. kitaabni kun barnoota soomanaa
walaloon soomanaa barnoota I’itikaafaa (Teessuma masgiidaa). Seera
zakaa fixrii. Barnoota iidal fixrii.
hunda uf keessatti hammatee jira. Rabbii nugargaaree hojii tana nu
xumursiise galanni guddaan laakkaawamee hindhumne isaaf haa galu.
Duuba hojii teenya tana tan buaa qabduufii tan ummata fayyaddu Rabbi
nuuf haagodhu jenneeti kadhanna. galanni Rabbiif haagalu.

Shekh Jamaal shekh Muhammad


shekhjamal@yahoo.com
F/B: Abu Saalih Almuhajiri
00966505697461 KSA Riyadh
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

Hanga jecha Rabbii oltaheetti “baatii (ji’a) Ramadaanaati kan


isa keessa -Qur’aanni {buufame}. qajeelchaa ilmaan namaa
6
HIIKKAA SOOMANAA tii fii ibsaa qajeelloofii haqarraa kan tahe - buufame. Isinirraa 7

Namni baatii kana biyya jiru haasoomanuu, isinirraa namni


Soomanni akkaa hiikkaa afaaniitti ufqabuudha. dhukkubsataa yookaan karaa deemsarraa jiru (soomana
]26 :‫(ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ) [مرمي‬ haa furuu) guyyaalee biro irraa lakkaawwachuutu (qadaa
Fakkenyaaf Rabbiin s.w. akkana jedhe “innii nazartu lirrahmaani kafaluutu) isarratti jira..” (AlBaqaraa 185)
sowman” hiikkaan “ani ufqabuu rahmaaniif qodhaa godhee ،)‫(متفق عليه‬ .»‫ «صوم رمضان‬:‫» وذكر منها‬...‫ «بني اإلسالم على خمس‬: ‫قال النبي‬
jira” jechuudha. .‫واألحاديث في ذلك كثيرة‬
Hikkaan soomanaa akka shari’aatti: guyyaa guutuu fajriin Hadiisarraayis jecha nabii keenyaati  “islaamummaan waa
bahurraa kaasee hanga aduun seentutti waan sooma fururraa shanirratti ijaaramte...” jedheeti hadiisa oofee achi keessatti
(nyaata,dhugaatii,walqunnqmtii saalaa godhuu) irraa uf qabuudha “soomana ramadaanaati” jedhe, (bukhaariif muslimtu odeesse).
ibaadaa Rabbii itti niyyatanii. Hadiisowwan waayee kanaarratti hedduutu jira.
Muslimtoonnis soomanni Ramadaanaa dirqama tahurratti waliif
galan, namni waajibummaa isaa morme kaafira tahurrattis wallif
MAALUMMAA SOOMANA RAMADAANAA galan.

Soomanni baatii ramadaanaa, utubaa tokko kan utubaalee


islaamaa irraa taheedha,dirqama islaamaa kan quraanaa, hadiisaa
fii ijmaa’aan mirkanaayee jiru. GUDDINA SADARKAA RAMADAANAA
‫(ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ‬
]183:‫ﭰ) [البقرة‬ Baatiin ramadaanaa sadarkaa gurguddoo hedduu qabdi. Sankeessaa;
Qur’aana irraa jecha Rabbii oltaheeti “isin yaa warri amantan inni ji’a qur’aanni isakeessatti buufame tahuu, kun waan
soomanni akkuma warra isin duraa irratti barreyfametti isin jiini kun ittii sadarkaa guddaa argate keessaa kan hangafaati.
irrattis barreyfamee jira akka Rabbi sodaattaniif jecha.’’
Isa keessa hulaan jannataa ni banamti.
(AlBaqaraa 183)
hulaan ibidda jahannam nicufamti.
‫(ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮤ‬
]185 :‫ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ) [البقرة‬ Isa keeysa sheyxaanni nihidhamti,
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

‫ وصفدت‬،‫ وغلقت أبواب النار‬،‫ «إذا جاء رمضان فتحت أبواب اجلنة‬: ‫حديث أبي هريرة‬ namni iimaanaa fii abdii Rabbiitiin dhaabbate (salaate)
.)‫ (متفق عليه‬.»‫الشياطني‬ araarama argata.
8 9
kanarratti abii hureyraan  nabiin  akkana jedhan jedhe Namni iimaanaa fii abdii rabbiitiin leylatulqadri dhaabbate
“yeroo ramadaanni dhufe hulaaleen jannataa nibabbanamti, (salaate) araarama argata.
hulaaleen ibidda jahannam nicuccufamti, sheyxaanonni ‫ «من قام ليلة القدر إميانا واحتسابا غفر له ما‬:‫ قال‬ ‫ عن النبي‬ ‫حديث أبو هريرة‬
nihidhamti.’’ (Bukaarii fii muslimtu odeesse) .)‫ (متفق عليه‬.» ‫ ومن صام رمضان إميانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه‬،‫تقدم من ذنبه‬

Isa keessa halkan murtii tu jira. Isiin ji’a kuma tokkorra .)‫ (متفق عليه‬.»‫ «من قام رمضان إميانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه‬: ‫وقال‬
caalti, Rabbiin s.w. akkana jedhe, Abii hureyraan nabiirraa odeessee akkana jedhan jedhe “namni
‫(ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢﭣ ﭤ ﭥ‬ leylatalqadri imaanaa fii abdiin dhaabbate badiin isaa ta
]‫ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ) [القدر‬ dabarte araarama isaaf godhamti, namni iimaanaa fii abdiin
“nuti isa (qur’aana) buufne halkan murtii keysatti. maaltu ramadaana soomane baiin isaa ta dabarte araarama isaaf
sibeeysise halkan murtii maal akka taate? halkan murtii ji’a godhamti, namni Ramadaana imaanaa fii abdiin dhaabbate
kumatokkorra caalti. malaaykaalee fii ruuhis (Jibriilis) isii (salaate) badiin isaa ta dabarte araarama isaaf godhamti.”
keessatti hayyama Rabbi isaaniitiin (gama dachii) gadi bu’an. (bukhaariif muslimtu odeesse)
isiin nagaya hanga fajriin bahutti (bari’utti).’’ (Suuraa qadrii) ،‫ واجلمعة إلى اجلمعة‬،‫ «الصلوات اخلمس‬:‫ قال‬ ‫ عن النبي‬ ‫وعن أبي هريرة‬
Nabiin keenya  akkana jedhan .)‫ (متفق عليه‬.»‫ مكفرات ملا بينهن إذا اجتنبت الكبائر‬،‫ورمضان إلى رمضان‬

‫ تفتح فيه أبواب‬،‫ فرض الله عليكم صيامه‬،‫ شهر مبارك‬،‫ «أتاكم شهر رمضان‬: ‫قال‬ Abii hureyraan nabirraa odeessee akkana jedhan jedhe “salaanni
‫ لله فيه ليلة خير من ألف‬،‫ وتغل فيه مردة الشياطني‬،‫ وتغلق أبواب اجلحيم‬،‫السماء‬ shaman tuun hanga taaniitti, jum’aan hanga jum’aatti,
.)‫ (رواه النسائي‬.»‫ من حرم خيرها فقد حرم‬،‫شهر‬ Ramadaanni hanga Ramadaanaatti hayxuudha (Balleessarraa
araarama namaaf taati) yoo badii gurguddorraa fagaatame.”
“isiniif dhufe jiini ramadaanaa, ji’a barakaa heddummaatu, (Bukhaariifii muslimtu gabaase)
kansoomana isaa Rabbiin dirqama isinirratti godhe, isa
keessa hulaan samii banamti,hulaan jahiim (ibidda azaabaa) umraan isa kessaa hajji nabiin wajji godhatetti qixxoyti.
nicufamti, isa keessatti shiftootiin sheyxaanaa nisakaallamti, Nabiin  akkana jedhan
isa keessatti halkan baatii kuma caalu tokko Rbbiif taheeti .)‫ (أخرجه مسلم‬.»‫ حجة معي‬-‫أو قال‬- ‫ «عمرة في رمضان تعدل حجة‬: ‫قال‬
jira, namni toltuu isii hongayee dhugumaan kasaare.’’ “umraan Ramadaana keessatti taate hajjii naan wajji
(Nasaaiyyiitu odeesse) taatetti qixxaatti.’’ (muslimtu odeesse)
nami iimaanaa fii abdii Rabbiitiin soomane araarama argata. Ibidda jahannamirraa namni bilisoomfamu ramadaana
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

keessa heddudha. Abii umaamaan nabirraa odeessee Akkana jiinii ramadaanarra hamaa munaafiqootatti waa hindhufne,
jedhan jedhe kun akki itti tahuu dandaye mu’iminni ibaadatti jabaataa
10
.)‫ (رواه أحمد‬.»‫ «لله عند كل فطر عتقاء‬: ‫ عن النبي‬،‫حديث أبي أمامة‬ munaafiqni ibaadarraa laafa, tanaaf milkii mu’imintootaa 11

“yeroo soomana furan hunda warra Rabbiin ibidarraa hoongoo munaafiqootaati.’’ (Ahmad odeesse)
bilisoomsuutu jiraa” (Ahmad tu odessee)
‫وينادي‬...،‫ ومردة اجلن‬،‫ صفدت الشياطني‬،‫ «إذا كان أول ليلة من شهر رمضان‬:‫وحديث‬
‫ وذلك في كل‬،‫ ولله عتقاء من النار‬،‫ أقصر‬،‫ ويا باغي الشر‬،‫ أقبل‬،‫ يا باغي اخلير‬:‫مناد‬
SADARKAA SOOMANA
.)‫ وحسنه األلباني‬،‫ (رواه الترمذي‬.»‫ليلة‬
Hadiisa biroottii “yogguu halkan duraa ramadaanarraa tahe galanni soomanaa lakkoofsaan malettii heddummaatee
seene sheyxaanotii fii shiftootiin jinni nihidhamti, lallabaan galfama.
nilallaba yaa katoltuu barbaadu asdeebi’ii itti jabaadhu, yaa
soomanni haalaa amala hamaa hundarraa nama tiiksa.
ka hamtuu barbaadu ufqabi, Rabbiin warren ibiddarraa
bilisoomsu qaba, sun halkan hunda keessatti.’’ (Tirmiiziyyiitu Namni soomanaa yeroo soomana isaa furuu fii guyyaa fuula
odeesse) Rabbii isaa dhaqus soomana isaatiin nigammada.
Fooleen afaan nama soomanaa Rabbi biratti hafuura
muslima hundaaf kadhaa qeebalamtuutu jira guyyaa
miskiirra urgooyti.
Ramadaanaa hunda. Nabiin  akkana jedhan
‫ وإن لكل‬- ‫يعني في رمضان‬- ‫ «إن لله تبارك وتعالى عتقاء في كل يوم وليلة‬ ‫قال‬ ‫ كل عمل ابن آدم له إال الصوم‬:‫ «قال الله عز وجل‬:‫ قال‬ ‫ عن النبي‬ ‫عن أبي هريرة‬
.)‫ صحيح لغيره‬:‫ وقال األلباني‬،‫ (رواه البزار‬.»‫مسلم في كل يوم وليلة دعوة مستجابة‬
،‫ وال يصخب‬،‫ فال يرفث‬،‫ فإذا كان يوم صوم أحدكم‬،‫ والصيام جنة‬،‫ وأنا أجزي به‬،‫فإنه لي‬
‫ خللوف فم الصائم‬،‫ والذي نفس محمد بيده‬،‫ إني صائم‬:‫ فليقل‬،‫فإن سابه أحد أو قاتله‬
“Halkaniif guyyaa ramadaanaa keessa rabbiin warra
‫ وإذا‬،‫ إذا أفطر فرح بفطره‬:‫ للصائم فرحتان يفرحهما‬.‫أطيب عند الله من ريح املسك‬
ibidda azaabaarraa bilisoomsu qaba. ammas muslima
.)‫ (متفق عليه‬.»‫لقي ربه فرح بصومه‬
hundaaf kadhaa qeebalamtuu taateetu jira halkaniif guyyaa
ramadaanaa keessatti.’’ (Bazzaartu odeesse) Rgaan waan dabarsine kanaa, Abii hureeyraan Nabiin keenya 
akkana jedhan jedhe “Rabbiin oltahee qulqullaayee akkana
inni boojuu (Badhaasa) mu’iminaati nabiin  akki jedhan jedhe-hundi dalagaa ilmaan aadam isumaafi soomana malee
‫ وال أتى على املنافقني‬،‫ «ما أتى على املسلمني شهر خير لهم من رمضان‬: ‫قال النبي‬ inni naafi, anumaatu galata galcha isarratti, soomanni
‫ وما يعد فيه‬،‫ وذلك ملا يعد املؤمنون فيه من القوة للعبادة‬،‫شهر شر لهم من رمضان‬ wantaadha, yeroo guyyaan soomana tokkoo keessanii tahe
،‫ (رواه أحمد‬.»‫ ونقمة للفاجر‬،‫ وهو غنم للمؤمن‬،‫املنافقون من غفالت الناس وعوراتهم‬ akka hinbaalaganne, akka hinwacne, yoo namni tokko isa
.)‫وصححه أحمد شاكر‬ arrabse yookaan isaan lole ani soomanaadha haajedhuunii,
“jiini ramadaanarra isaaniif caalu mu’imintootatti hindhufne, Isaa (Rabbii) lubbuun Muhammad harka isaa keessa jirtuun
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

kakadhee ciinca afaan nama soomanuuttu Rabbi biratti Nabiin  akkana jedhan “Soomanaa fii qur’aanni guyyaa
hafuura miskiirra urgaawa, nama soomaneef gamachuu qiyaamaa saahiba isaaniitiif ni magantaawan. Soomanni akki
12 lama tan inni isii gammaduutu isaaf jira, yogguu fure furuu jedhu yaa Rabbi nama kana naatu nyaataafii fedhii lubbuu isaa 13

isaatiif gammada, yogguu fuula Rabbii isaa dhaqe soomana bahachuu isa dhoowwee na maganteessi isa keessatti. Qur’aannis
isaatiin gammada.’’ (Bukarii fii muslimtu odeesse) akki jedhu: yaa Rabbi nama kana naatu halkan keessa hirriiba
‫ إلى سبعمائة‬،‫ «كل عمل ابن آدم يضاعف؛ احلسنة بعشر أمثالها‬: ‫قال رسول الله‬ isa dhoowwe waan taheef namaganteessi isa keessatti, isaan
‫ يدع شهوته وطعامه من‬،‫ وأنا أجزي به‬،‫ إال الصوم فإنه لي‬:‫ قال الله تعالى‬،‫ضعف‬ lachuu nimaganteeffaman jedhe.” (Ahmaddu odeesse)
.)‫ (رواه مسلم‬.»‫أجلي‬
Soomanni ibidda namarraa ittisa.
Galanni nama soomanuu lakkoofsaan malletti hedduu tahee
‫ كما‬،‫ (رواه أحمد بسند حسن‬.»‫ وحصن حصني من النار‬،‫ «الصيام جنة‬: ‫قال رسول الله‬
galfamaaf. Nabiin  akkana jedhan “Dalagaan ilmaan aadam
.)‫قال املنذري‬
hundinuu dacha godhamtiif. Toltuun takkaa faakkaattuu isii
kudhanirraa hanga dhibba torbaatti (heddummeyfamtiif). Nabiin  akkana jedha “soomanni wantaadha (gaachana),
Rabbiin s.w. akkana jedha “soomana malee inni naafi jogola jajjabeeffamaadha ibidarraa (nama ittisa).” (Ahmad
anumaatu isarratti galata galcha, anumaa jecha fedhii odeesse)
isaatii fii nyaata isaa dhiisee soomane waan taheef jecha” Soomanni hula toltuu guddoodha.
(muslimtu odeesse)
،‫ «الصوم جنة‬:‫ قال‬.‫ بلى يا رسول الله‬:‫ قال‬،»‫ «أال أدلك على أبواب اخلير‬: ‫ ملعاذ‬ ‫قال‬
Nama soomanuuf hulaa jannatarraa taateetu jira, tan isaan .)‫ (رواه الترمذي‬.»‫ كما يطفئ املاء النار‬،‫والصدقة تطفئ اخلطيئة‬
malee namni biro hinseenu. Nabiin  mu’aaziin akkana jedhe “mee hulaalee toltuutti
‫ يدخل منه الصائمون يوم‬،‫ الريان‬:‫ «إن في اجلنة بابا يقال له‬: ‫قال رسول الله‬ siqajeelchuu?” eeyyeen naqajeelchaa yaa ergamaa Rabbii
.)‫ (متفق عليه‬.»‫ فلم يدخل منه أحد‬,‫ فإذا دخلوا أغلق‬،‫ ال يدخل منه أحد غيرهم‬،‫القيامة‬ jennaan ‘’Soomanni wantaadha, sadaqaan akka bishaan
Nabiin  “Jannata keessa hula takka tan rayyaan ibidda dhaamsutti dilii dhaamsiti.” jedheen. (Tirmiziitu odesse)
jedhamtuutu jira, guyyaa qiyaamaa warra soomanaatu
Soomanni hiriyaa hinqabu ibaadaa keessaa.
seena, isaan malee nam tokkolleenuu hinseenu,yogguu isaan
seenan nicufamti, tokkolleenuu hinseenu.” (Bukharii fi muslim) .)‫ وصححه األلباني‬،‫ (رواه ابن حبان‬.»‫ «عليك بالصوم؛ فإنه ال مثل له‬:‫ ألبي أمامة‬ ‫قال النبي‬

Soomanaa fii qur’aannii guyyaa qiyaamaa ni araarsan Nabiin abbaa umaamaatiin akkana jedhan “soomanatti
saahiba isaaniitiif. jabaadhu inni fakkii hinqabu.” (ibnu hibbaantu odeessee albaaniin
sahiiha godhe)
‫ أي‬:‫ يقول الصيام‬،‫ «الصيام والقرآن يشفعان للعبد يوم القيامة‬: ‫قال رسول الله‬
،‫ منعته النوم بالليل‬،‫ أي رب‬:‫ ويقول القرآن‬،‫ فشفعني فيه‬،‫ منعته الطعام والشهوة‬،‫رب‬ Hanguma namni soomana heddummeesse Rabbiin ibidda
.)‫ وصححه األلباني‬،‫ (رواه أحمد‬.»‫ فيشفعان‬:‫ قال‬.‫فشفعني فيه‬ azaabaarraa isa fageessa.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

‫ «ما من عبد يصوم يوم ًا في سبيل الله إال باعد الله بذلك اليوم‬: ‫قال رسول الله‬
.)‫ (متفق عليه‬.»‫وجهه عن النار سبعني خريف ًا‬
14 Nabiin  akkana jedhan “gabricharraa guyyaa tokko YEROO SOOMANAA 15

karaa rabbi keessatti soomanee rabbiin fuula isaa waggaa


torbaatam ibiddarraa isa fageessu malee kan hafu hintaane.” Somaanni yeroon isaa fajriin lammeysaa (diiminni barii) bahurraa
(bukhaariif muslimtu baase)
bahurraa kaasee hanga aduun seentutti.

‫(ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞﭟ ﭠ ﭡ ﭢ‬
‫ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ‬
SOOMANNI RAMADAANAA YOOM FARDII
GODHAME? ‫ﭱﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ‬
‫ﮄﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑﮒ ﮓ ﮔ‬
Soomanni ramadaanaa waggaa lammeysaa hijraati fardii godhame,
]187 :‫ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ) [البقرة‬
Nabiin  ramadaana sagal soomane.

Rabbiin s.w. akkana jedhe.


Halkan soomaa gara dubartoota (niitiwwan) keessanii dhaquun
RAMADAANA GUYYAA TOKKOOFI (qunnamtii saalaa gochuun) isiniif hayyamameera. Isaan isiniif
LAMAAN DURA BU’UN DHOWWADHA uffata; isiniis isaaniif uffata. Rabbiin akka isin lubbuu keessan
ganaa turtan beekee tawbaa keessan isin irraa qeebalee dhiifamas
Guyyaa boodaa takkii lameen dhumaa kan baatii shaibaanaa
isiniif godhe. Amma isaan waliin qunnamtii saalaa godhaa;
soomanuun dhoowwaadha yoo nama dur aadaa godhatee
(ilmaan irraa) waan Rabbiin isiniif katabe barbaaddadhaa. Hanga
soomanu taate malee, akka guyyaalee isniinaafii kamiisaa sun
numa soomana. barraaqa irraa jibriin adiin (bariisaa) jibrii gurraacha (dukkana
halkanii) irraa adda fooyamutti nyaadhaatii dhugaa. Ergasii
‫ «ال يتقدمن أحدكم رمضان بصوم يوم أو يومني إال أن يكون رجل كان‬: ‫قال رسول الله‬
.)‫ (متفق عليه‬.»‫ فليصم ذلك اليوم‬،‫يصوم صومه‬ hanga halkaniitti sooma keessan guutaa. Odoo masjiidoota
Nabiin  akkana jedhan “tokkoon keessan ramadaana keessa i’itikaafa taa’aa jirtanuu isaan waliin qunnamtii saalaa
soomana guyyaa tokkootiin yookaa lamaatiin dura hin raawwatinaa. Sun daangaawwan Rabbiitii isheetti hin
hinbu’inaa, yoo nama dur soomanu taate malee sun haa dhihaatinaa. Akka Isa sodaataniif jecha akka kanatti Rabbiin
soomanuu.’’ (bukhaarii fii muslim) keeyyattoota Isaa namootaaf ibsa.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

namni jajjabaatee dalage akka milkaayu, kan talisoome


akka sheenawu hubachuun.
16
NIYYAA BULFACHUUN DIRQAMA Waan jibbamtuu mana keessa jirtu hunda ufirraa
17

dhabamsiisuun.kana jechuun suuraalee wan lubbuu qabuu


Niyyaa godhuun sharxii soomanaa irraayi yeroo halkanirraa
tan adda addaa, meeshaalee mooziqaa, kaartaa fi qumaara
taate keysatti soomana fardii niyyachuu barbaachuisa, osoo waa
adda addaa, kasetoota sagalee mooziqaa, filima vidiyo
xiqqo fajrii dura taatellee.
baalagummaa, televijina baalagummaa fii jallina dabarsu,
.)‫ (رواه النسائي‬.»‫ فال صيام له‬،‫ «من لم يب ِّيت الصيام من الليل‬: ‫قال النبي‬ meeshaalee intarneetaa tan baalagummaa barsiistuu fi kanneen
Hadiisatti nabiin  akkana jedhan “namni soomana halkeessa kana fakkaatan hundarraa mana isaa qulqulleessuu qaba.
niyyaa godhee hin bulfatin soomanni isaaf hinjiru’’ (nasaa’iyyitu
Rabbiin s.w. galatoomfachuudhaan waan ji’a guddaa kanaan
odeessee)
nugayeef.
Asirratti wanni himame soomana sunnaa ammo eega bariellee
nama wallole manguddummaan walitti araarsuudhaan,
niyyachuun numa taha. Garuu osoo nyaataaf dhugaatii hintuqin
ka waliin oodu walitti tolchuudhaan, Ramadaanni baatii
tahuu barbaachisa. Gaaf tokko nabiin keenya  ganama warra
araaramaa waan taheef walitti araaramanii waliif dhiifama
isaaniitiin “mee joolle faxara qabdanii waa nutti kennaa?”
Jennaan. Gandi ar’a homaa lafaa hinqabnu jedhaniin, nabiin godhanii, walitti toluudhaaf carraa gaariidha.
eegasii “maarree akkas taatu ani ar’a ninsoomana” jedhan.

QAJEELFAMA NABII  RAMADAANA


MEE RAMADAANA MAALIIN SIMANNA? KESSA
Towbaa dhugaatti jarjaruun, istigfaara, zikrii fii qaraatii ،)‫ في رمضان اإلكثار من أنواع العبادات‬ ‫ (وكان من هديه‬:‫قال ابن القيم رحمه الله‬
qur’aanaa heddumeessuun. ‫ وكان إذا لقيه جبريل أجود باخلير‬،‫فكان جبريل عليه السالم يدارسه القرآن في رمضان‬
barnoota wayee somanaa barachuun. ‫ ويكثر فيه من الصدقة‬،‫ وأجود ما يكون في رمضان‬،‫ وكان أجود الناس‬،‫من الريح املرسلة‬
‫ وكان يخص رمضان مبا ال‬،‫ واالعتكاف‬،‫ والذكر‬،‫ والصالة‬،‫ وتالوة القرآن‬،‫واإلحسان‬
yeroo soomanaa caaltuu tana hojii gaaritti akka fixu .)‫ (زاد املعاد‬.)‫يخص غيره به من الشهور‬
murteeffachuun.
Aaadaan nabiikeenyaa  ramadaana keessaa ibaadaa Rabbii
Yeroon Ramadaanaa qaaliin tun daddafte akka dhumtuu fii guddisuudha.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

Jibriil halkan Ramadaanaa hundaawu nabitti dhufeeti qura’ana


wajji qara’an,Nabiin yogguu jibriil itti dhufe qilleensa bubbisurra
18
keyritti daddafa. WAAN NAMA SOOMANU IBAADARRATTI 19

Nabiin  irra arjaa namaati,yeroon haalaan arjoomu ramadaana GARGAARU


keessa.
Sodaa Rabbii Qabaachuu fi hamtuu hundarraa uf eeguu.
Nabiin keenya  Ramadaana keessa sadaqaa heddummeessa, Qaraatii qur’aanaa Heddummeessuu, Zikrii fii kadhaa Rabbii
Rakkataa gargaarsa godha, qaraatii qur’aanaa baay’isa, heddumeysuu,
Akkasuma salaata,zikrii (faaruu rabbi) I’itikaafa (teessuma
masgiidaa) kan heddummeesu tahe. Saahibban fofokkataa irraa fagachuu. Namni saahiba fakkata
jallaa qabu wahuma hamtuu isarraa barata. Mammaksatti
“raaddi harreen wajji oolte dhuufuu barti’’ jedhan.eegaa nama
gaarii qajeelaa Rabbi sodaatu saahiba (shariika) godhadhaa.
WAAN NAMA SOOMANAA IRRAA Masgiidatti maxxanuu fii salaata jamaa’aa irratti uf tiiysuu.
BARBAACHISU hanga dandeessetti yeroo hedduu masjiidatti argamuu yaalii
godhi. Masjiida teessee sunnaa salaattee, zikrii gootee, Rabbi
Namni soomanaa ibaadaa Rabbii heddummeessuu barbaachisa, kadhattee, qur’aana qaraatee, yoo jette Sawaaba hedduu
haraam hundarraa fagaachuu qaba, salaata shanan yeroo isiitti walitti tuulatte, badii dhagayuufii arguu jalaayis nagaya baate
jamaa’aadhaan salaatuu qaba, kijiba dhiisuu qaba, nama (tiiyfamte). Tanaaf gara masjiida gara masjiida.
hamachuu, nama gowwoomsuu, dhala (Ribaa) nyaachuu, Waan fedhii lubbuu namatti kakaasuu fii waan qalbii nama
fii jechootaa fii hojiilee dhoowwa tahe hundarraa fagaachuu goggoysu laaluu irraa fagaachuu.kunis hedduudha fakkeenyaaf:-
barbaachisa. filmii fii suuraa baalagummaa fokkataa daw’achuu, kanneen
‫ فليس لله حاجة في أن يدع‬،‫ واجلهل‬،‫ والعمل به‬،‫ «من لم يدع قول الزور‬: ‫قال النبي‬ televijiina, vidiyoo, intarneeta, yutub, fesbuuk, waatis aab,
.)‫ (رواه البخاري‬.»‫طعامه وشرابه‬
tuweytir, iskaybe, baaltook,fi kkf irraatti badii gadi dhiifamtee
facaafamtu daaw’achuun haalaan dhoowwaadha.
Nabiin keenya  akki jedhe “Namni jecha cubbuu haasawuufii
itti hojjachuu hidhiisin, kan Wallaalummaa (badii) hindhiisin Dogogoraa fi badii irraa fagaachuu.
rabbiin nyaataafii dhugaatii dhiisuu isaarraa dantaa hinqabu’’ Nama hamachurraa uf eeguu, farada (lukkee) tahurraa,
(bukhaariitu odeesse) kijibarraa, nama xiqqeysu fii k.k.f. irraa Arraba ufii tiiysuu.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

yeroon qaalii tahuu isii beekanii itti fayyadamuu. Akka namni yeroo bal’oo argatee ibaadaa fi zikrii Rabbii
guddina kabajaa baatii tanaa beekanii eeggachuu. heddummeessu namaaf mijjeessa.
20 21

ummata gaggaarii dur kan ibaadaa irratti jajjaboo turan Qalbii laaffisee akka milkiif qophooytu godha.
seenaa isaanii barachuu fii jala deemuu. Qara (oowwa) fedhii lubbuuti namarraa laaffisa.
Lubbuu ufii qorachuu. Qochumaa garaa namaati qulqulleessa,qaama nama bareecha.
Towbaa irra deddeebi’anii haarawoomsuu. Muslima sagantaan jiraachuufi yeroo karoorfatanii kabajuu
barsiisa.
Mul’isa guddaa gamtoominaafii tokkummaa ummata
FAAYDAA FI HIKMAA SOOMANAA muslimaa mul’isuudha,hundee diin isaanii jabeysanii
qabachuu isaanii kan ibsu.
Jaalala Rabbii barbaachaaf waan lubbuun feetu dhiisuu.akka Qabaataa fi dhabaan waliinwajji akka beelawanii dheebotan
kanaan galata isaa argatanii, jannata isaa badhaafaman. godha, kun ammo akka waliif rifatanii walgargaaranii tola
Lubbuu ufii qabuu fii toohachuu nama barsiisa, murannoo, walitti oolan godha.
ciminaa fi obsarratti nama leenjisa.
Sodaa Rabbiiti nama barsiisa akkuma aayata suuraa baqaraa
tan dabarsine sanirraa hubatamutti. ULAAGAALEE DIRQAMUMMAA
Haalaaf amala nama tolcha. SOOMANAA
‫ فإن سابه أحد أو‬،‫ وال يرفث‬,‫ فال يفسق‬,‫ «وإذا كان يوم صوم أحدكم‬: ‫قال النبي‬
.)‫ (متفق عليه‬.»‫ إني صائم‬:‫ فليقل‬،‫قاتله‬ soomanni dirqama taha hunda nama muslimaa,qalbiin
fayyaa,kanufbaree,kan soomana danda’uu,taa’aa biyyaa
Nabiin  akkana jedhe. “yeroo guyyaan soomana tokkoo
kan karaa deemaa hintahin, waan soomana dhoowurraa
keessani tahe akka jecha jallinaa,kan baalagummaa hin
qulqulluu kantahe hundarratti dirqama.
haasoyne,namni tokko yoo isa arrabsee yookaan isaan lole
haajedhuu anisoomanaadha.’’ (bukhaarii fi muslimtu baase) kaafirri soomanuun isaaf hintahu, soomanus irraa
hinqeebalamu,
Nama barsiisa guddina qananii Rabbiin namaaf kennee
nyaata, dhugaatii fi jaartii isaa keysatti. joollee xiqqoo soomanni irratti dirqamaa miti,garuu yoo
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

soomanan nitahaaf,inumaa leenjiif jecha soomansiisuun


barbaachisaadha.
22
maraataan waan soomanuuf hinqabu,irraayis hinqeebalamu.
SEERA BARBAACHISAA SOOMANAA 23

dadhabaan akka dhukkuba irraa hinfayyineen qabamee faa, Soomana furiinsa jarjarsuu,yogguu aduun seenuu
nifura,guyyarraa beelawaa tokko nyaachisa. mirkaneyfatan.
.)‫ (متفق عليه‬.»‫ «ال يزال الناس بخير ما عجلوا الفطر‬: ‫قال رسول الله‬
Dhukkubsataan fayyuun isaa kajeelamu yoo dadhabe
nifura,eega fayyee ammo qadaa kafala. Nabiin  akkana jedhan “namni toltumarra jira waan
soomana furaa jarjarseen.” (bukhaarii fi muslim)
Dubartiin ilmoo hoosftuufi tan garaa qabdu yoo soomanni
itti ulfaate yookaa ilmoo isiirratti miidhaa fidaa sodaatte Ruxaba (Asheeta timiraa) irratti furuu yoo dhabame
timira irratti, yoo hinjiraatin bishaanitti.
nifurti,booda garuu qadaa kafalti.
‫ فإن لم تكن‬،‫ فإن لم تكن رطبات فتميرات‬،‫ يفطر قبل أن يصلي على رطبات‬ ‫(كان‬
Namni nama halaakamuu deemu -kan bishaan nyaatee fi
.)‫ وصححه األلباني‬،‫ (الترمذي‬.)‫ حسا حسوات من ماء‬،‫متيرات‬
kan ibiddi gube- dhaqqabee baasuuf deemu yoo furuun isa
“Nabiin  osoo magriiba hinsalaanne dura asheeta
barbaachise nifura,booda qadaa kafala.
timiraatti fura yoo hinjiraatin timiratti yoo hinjiraatin
Namni karaa deemu yoo fedhe nisoomana yoo fedhe nifura, bishaan hammaarrata.’’ (Tirmiziitu odesse)
booda qadaa kafala. Rabbi kadhachuu Yeroo furan.
Dubartii dhiiyni baatii fi dhiiyni ulmaa itti jiru nifurti, .)‫ (ابن ماجة‬.»‫ «إن للصائم عند فطره دعوة ما ترد‬: ‫قال رسول الله‬
soomanuun isiif hintahu,booda nikafalti.
Hadiisatti “Nama soomanaatiif yeroo soomana furu kadhaa
hindeeffamneetu jira.” (ibnumaajah odeesse)
Hiraabbachuu booda aansuudhaan wajji.
ULAAGAALEE SOOMANNI ITTI FAYYAA .»‫ «تسحروا؛ فإن في السحور بركة‬: ‫قال رسول الله‬
TAHU Hadiisatti “hiraabbadhaa nyaanni hiraabaa barakaa qabaa.”

Namni soomanu islaama tahuu, qalbiin fayyaa qabaachuu, Badirraa qaamaafii arraba ufii qabuu.
joollummarraa bahee waa addaan baafachuu, dhiiga baatiitii fi ‫ فإن‬،‫ وال يجهل‬،‫ فال يرفث‬،‫ فإذا كان يوم صوم أحدكم‬،‫ «الصيام جنة‬: ‫قال رسول الله‬
kan ulmaa irraa qulqullaawuu, soomana niyyaa godhuu dha. .)‫ (متفق عليه‬.»‫ إني صائم‬:‫ فليقل‬،‫سابه أحد أو قاتله‬
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

Nabiin  akkana jedhan “soomanni wantaadha yogguu guyyaan dhugaoomsaa abdachaa badiin isaa tadabarte araarama
soomana tokkoo keessanii tahe akka hinbaalaganne, akka godhamtiif.’’ (bukhaarii fi muslim)
24 25
hindogoggorre, yoo namni tokko isa arrabse yookaa isaan lole
ani soomanan qaba haajedhuunii.” (Bukhaariif muslimtu baase)
‫ فليس لله حاجة في أن يدع‬،‫ «من لم يدع قول الزور والعمل به واجلهل‬: ‫وقوله‬
.)‫ (رواه البخاري‬.»‫طعامه وشرابه‬
WANTOOTA SOOMANA BALLEYSU
Ammas hadiisatti wanni dhufe “namni jecha dharaa ffaa-Namni Guyyaa Soomanaa Qunnamtii saalaa godhuun
haasawuu, itti hojjachuu fii dogoggora hindhiisin nyaataaf soomana balleesse.
dhugaatii isaa dhiisuu isaa keessatti Rabbiin dhimma • guyyaa isaa kanhafee soomana itti fufuu qabaa,
hinqabu.” (Bukhaariitu odeesse) • guyyaa kana qadaa kafaluu qaba,
Nama soomanu fursiisuu. • adaba kaffaaraa guddotu isarraa barbaachisaa. -isiinis
gabra tokko bilisoomsuudha. yoo hin argatin ji’a lama
‫ فله مثل أجرهن غير أنه ال ينقص من أجر‬،‫ «من فطر صائما‬: ‫قال رسول الله‬
walitti dhaabee soomanuudha. yoo hindandayin miskiina
.)‫ وصححه‬،‫ (الترمذي‬.»‫الصائم شيء‬
jahaatama nyaachisuudha.
Hadiisatti “namni nama soomanaa fursiise isaafis fakkaatuma • Towbaan Rabbi araarfachuu kadhaa heddummeessuu
galata isaaniittu isaaf taha. Kunis osoo galata isaaniirraa barbaachisa.
waa takkallee hin irrisnetti taha.” (Tirmiziitu galmeesse)
ffaa-Nyaachuu fii dhuguu beekaadhaa kan irraanfiin
Arjoomuufii sadaqaa. hintahin, soomanni isaa nibada,guyyaa san hanga hafe
‫ كان‬:‫ وزاد أحمد‬.)‫ (متفق عليه‬.‫ في رمضان أجود باخلير من الريح املرسلة‬ ‫كان النبي‬ soomanaan turuun dirqamaa,qadaa guyyaa fure sanii kafaluu
.‫ال يسأل عن شيء إال أعطاه‬ qaba,gabbuu,sheenawuufii towbachuu isa barbaachisa.
heddummeessuu “Nabiin  ramadaana keessa qilleensa ffaa Bishaan hormaataa dhangalaasuu, osoo dammaqaa
bubbisturra toltutti arjooma.” (Bukhaariif muslimtu odeesse) jiruu.Kan hirriibaan hintahin.Qaama saalaa harkaan uf
Qaraatii qur’aanaatii fii walbarsiisuu heddummeessuu. tuttuquun,jaarsaaf jaartiin walqaqqabuun, waldhungachuufi
Nabiin  ramadaana keessa kana heddummeessaa turan waan walhammachuun tahuu Bishaan hormaataa dhangalaasuu.
taheef. Kunis Adabuma akka nama beekaa nyaataa fi dhugaatiin fureettu
Salaata halkanii salaatuu. isarra jira.
.)‫ (متفق عليه‬.»‫ غفر له ما تقدم من ذنبه‬،‫ «من قام رمضان إميان ًا واحتساب ًا‬: ‫قال رسول الله‬ ffaa- Limmoo nyaataa godhachuu,tan isiin nyaataafi dhugaatirraa
Hadisatti “Namni Ramadaana dhaabbate (salaate) duroomuu danda’an.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

ffaa- Limmoo dhiigaa godhachuu,dhiga nama biro karaa limmootiin baatii ramadaanaa kan qur’aanni isa keessa buufame, qajeelchaa
ufitti naquu. namaa kan tahe, ibbsaa qajeelloofii haqaa kantahee, namni
26 isinirraa ji’icha biyya jiru haasoomanu,…” Hulaaleen kheyrii sun 27
ffaa- Dhiiyni baatiitii fi kan ulmaa dubartitti dhufuu.
kanneen asiigadii kana.
.)‫ وصححه األلباني‬،‫ (رواه أبو داود والنسائي‬.»‫ «أفطر احلاجم واحملجوم‬: ‫قال رسول الله‬
Rabbiif qulqulleessuu. waan dalagan hundaa.
ffaa-dhiiga ufirraa baasuu. koobaan,hidda muruun,limmoon
nama dhukkubsate gargaaruuf ufirraa waraabuun fi kkf.soomana ‫(ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤﮥ ﮦ ﮧ‬
nifura.Nabiin  akki jedhe “kankoobee fi kan koobbates ]5 :‫ﮨ) [البينة‬
soomana furan.’’ (abudawudii fi nasa’I odeesse, albaaniin sahiiha jedheen) Rabbiin s.w. akkana jedha “isaan waa hin ajajamne Rabbiif
‫ ومن استقاء‬،‫ فليس عليه قضاء‬،‫ وهو صائم‬،‫ «من ذرعه القيء‬: ‫قال رسول الله‬ ibaadaa qulqulleessanii rabbi gabbarutti malee, qajeelloo
.)‫ وصححه األلباني‬،‫ (رواه أهل السنن‬.»‫فليقض‬ qabatutti malee, salaata dhaabuu fii zakaa kennutti malee,
Hubachiisa-Ammoo dhiiyni ufumaan namarraa yaau kan akka kuni amantii diriiraadha.” (bayyinaa 5)
funuunaa fi ilkee buqqaasanii diiydee soomana hinfuru.koobas towbaa Rabbiif qulqulleessuu.
mitii ittis hinfakkaatu. .»‫ «من تاب قبل أن تطلع الشمس من مغربها تاب الله عليه‬: ‫قال رسول الله‬
‫(رواه‬
‫ ومن استقاء‬،‫ فليس عليه قضاء‬،‫ وهو صائم‬،‫ «من ذرعه القيء‬: ‫قال رسول الله‬ .)‫ (رواه الترمذي‬.»‫ «إن الله يقبل توبة العبد ما لم يغرغر‬،)‫مسلم‬
.)‫ وصححه األلباني‬،‫ (رواه أهل السنن‬.»‫فليقض‬ hadiisatti “namni osoo aduun dhiha isiitiin oldeebitee
Beekaa ufhaqqisiisuu hadiisatti “Namni soomanaa yoo hinbaane towbate Rabbiin irraa qeebala.” (muslimtu odeesse)
haqqisaan dirqiin isatti dhufte homaa isarratti hinjiran,
Hadiisa birootti “Rabbiin towbaa gabrichaa ni qeebala waan hin
ammo namni ufhaqqisiise qadaa haakafaluu.” (warreen sunanaattu
shakaraatiniin.” (tirmiziyyiitu odeesse)
odeesse albaaniin sahiiha jedheen)
dhuga’oomsaa abdachaa Ramadaana soomanuu.
‫ (رواه‬.»‫ «من صام رمضان إميانًا واحتسا ًبا غفر له ما تقدم من ذنبه‬: ‫قال رسول الله‬
.)‫أمد والترمذي‬
HULAA TOLTUU (KHEYRII) 29 Nabiin  akkana jedhan “namni dhuga’oomsaa abdachaa
TAN RAMADAANAA KEESSAA Ramadaana soomane badii isaarraa wanni dabre isaaf
araaramame.” (ahmadiifi tirmiziitu odeesse)
Kun barnoota ji’a ramadaanaa kabajamaa kana laalchisee qopheessine.
Hulaalee keyriirratti nama qajeelcha. Ragaa (daliila) isaatis ni’ibsa. Amanaa abdachaa Ramadaana dhaabbachuu (salaatuu):
Akkuma beekamu jiini Ramadaanaa ji’a kabajamaadha.ji’a araaramaafii ‫ (رواه‬.»‫ «من قام رمضان إميانًا واحتسا ًبا غفر له ما تقدم من ذنبه‬: ‫قال رسول الله‬
Rahmataati, kanarraa Rabbiin s.w. akki jedhe “(soomanuu qabdan) .)‫البخاري ومسلم‬
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

hadiisatti “Namni dhuga’oomsaa abdachaa Ramdaana hadiisatti “Namni nama soomane fursiise isaafis sawaabuma
dhaabbate (salaate) badii isaarraa wanni dabre isaaf akka nama inni fursiisee santu taha,akkasumaan wajji
28 araaramama.” (Bukhaariif muslimtu odeesse) galata nama soomaneerraa waa takka hin ir’ifamu” 29

(tirmiiziyyitu odeesse)
iimaanaafii abdiin leylatul qadri dhaabbachuu.
‫ (رواه‬.»‫ «من قام ليلة القدر إميانًا واحتسا ًبا غفر له ما تقدم من ذنبه‬: ‫قال رسول الله‬ qur’aana qara’uu.
.)‫البخاري ومسلم‬ .)‫ (رواه مسلم‬.»‫شفيعا ألصحابه‬
ً ‫ «اقرءوا القرآن فإنه يأتي يوم القيامة‬: ‫قال رسول الله‬
“Namni dhuga’oomsaa abdachaa halkan murtii dhaabbate Nabiin  akki jedhe “qur’aana qara’aa inni guyyaa qiyaamaa
(salaate) badii isaarraa wanni dabre isaaf araaramama.” warren isaatiif araarsaa taheeti dhufaa” (muslimtu odeesse)
(Bukhaariif muslimtu odeesse)
Qur’aana barachuufii barsiisuu.
kurnan boodaa keessatti ibaadarratti jajjabaachuu. .)‫ (رواه البخاري‬.»‫ «خيركم من تعلم القرآن وعلمه‬: ‫قال رسول الله‬
‫(رواه‬ .»‫ وشد مئزره‬،‫ وأيقظ أهله‬،‫ إذا دخل العشر أحيا الليل‬ ‫«كان رسول الله‬ Hdiisatti “irra caalaan keessan nam qur’aana baratee
.)‫البخاري ومسلم‬
barsiise” (bukhaariitu odeesse)
Hadiisa keessatti “Nabiin  yeroo kurnan boodaa seene
Faaruu rabbi (zikrii) godhuu.
halkan nijiraachisa, maatii isaa nidammaysa, marxoo isaa
nijabeysa.” (Bukhaariif muslimtu baase) ‫ وأرفعها في‬،‫ وأزكاها عند مليككم‬،‫ «أال أنبئكم بخير أعمالكم‬: ‫قال رسول الله‬
‫ وخير لكم من أن تلقوا عدوكم فتضربوا‬،‫ وخير لكم من إنفاق الذهب والفضة‬،‫درجاتكم‬
umraa godhuu. .)‫ (رواه الترمذي‬.»‫ «ذكر الله تعالى‬:‫ قال‬.‫ بلي‬:‫ ويضربوا أعناقكم؟» قالوا‬،‫أعناقهم‬
.)‫ (رواه البخاري ومسلم‬.»‫ أو حجة معي‬،‫ «العمرة في رمضان تعدل حجة‬: ‫قال رسول الله‬
Nabiin  akki jedhe “si isiniinhimuu hrra caalaa hojii
Hadiisatti “umraan ramadaana keessaa hajjitti qixxooyti, keessanii, irra qulqulluu isii gooytaa keessan biratti, tan irra
yookan hajji nawajji taatetti qixxooyti” (bukhaariifi muslimtu baase) sadarkaa keessan ol isin fuutu, meetaa fi ziqaya sadaqachurra
teessoo masgiidaa (i’itikaafa). tan isinii caaltu, tan adawwii keessanitti duultanii morrma
.)‫ حسن صحيح‬:‫ (رواه الترمذي وقال‬.»‫ يعتكف في العشر األواخر من رمضان‬ ‫«كان رسول الله‬ isaanii dhooytanii isaanis morma keessan dhawuu isiniicaaltu
mee isinii himuu? ‘Ee nuu himaa jedhaniin.’ Rabbi faarsuu
“nabiin  kurnan ramadaanaa kan boodaa keessatti
(zikrii Rabbiiti)” jedhaniin. (Tirmiziyyitu odeesse)
masgiida taa’aa ture” (tirmiziyyii odeesse)
nama soomanaa fursiisuu-. Rabbiin araarama kadhachuu (istigfaara).
‫صائما كان له مثل أجره غير أنه ال ينقص من أجر الصائم‬
ً ‫ «من فطر‬: ‫قال رسول الله‬ ً ‫ «من لزم االستغفار جعل الله له من كل هم‬: ‫قال رسول الله‬
‫ ومن كل ضيق‬،‫فرجا‬
.)‫ حسن صحيح‬:‫ (رواه الترمذي وقال‬.»‫شيئًا‬ .)‫ (رواه أبو داود والنسائي‬.»‫ ورزقه من حيث ال يحتسب‬،‫مخرجا‬
ً
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

Hadiisatti “namni istigfaara heddummeessuu qabate rabbiin masgiidatti ganamfatanii deemuu.


yaaddoo hundarraa furmaata isaaf godha, rakkoo hundarraa
‫ «من غدا إلى مسجد أو راح أعد الله له نز ًال في اجلنة كلما غدا أو‬: ‫قال رسول الله‬
30 hiikkaa isaaf godha, bakka inni hin herreginirraa isaaf hiree 31
.)‫ (رواه البخاري ومسلم‬.»‫راح‬
hira.” (Abbaa dawudiif nasaiyyitu odeesse)
hadiisatti “namni ganamaan masgiidatti deeme takkii waaree
siwaaka. booda masgiidatti deeme hanguma inni gama masgiidaa
‫(رواه‬ .»‫ «لوال أن أشق على أمتي ألمرتهم بالسواك مع كل صالة‬: ‫قال رسول الله‬ deemeen rabbiin mana jannatatti isaaf qopheessa” (bukhaariif
.)‫البخاري ومسلم‬ muslimtu baase)
Hadiisatti “osoo ummata kiyyarratti jabaataaf sodaachuu salaata jamaa’ah irratti uf eeguu.
baadhee silaa salaataa hundarratti siwaakattin isaan ajaja.” ‫ (رواه‬.»‫ «صالة اجلماعة أفضل من صالة الفذ بسبع وعشرين درجة‬: ‫قال رسول الله‬
(bukhaariif muslimtu odeess) .)‫البخاري ومسلم‬
Salaatoowwan shanan irratti uf eeguu. hadiisatti “salaanni gamtaa (jamaa’aa) salaata kophaarra
‫ «ما من امرئ مسلم حتضره صالة مكتوبة فيحسن وضوءها وخشوعها‬: ‫قال رسول الله‬ sadarkaa diydamii torbaan caalti” (bukhaariifi muslim)
.)‫ (رواه مسلم‬.»‫ وذلك الدهر كله‬،‫ إال كانت كفارة ملا قبلها من الذنوب ما لم تؤت كبيرة‬،‫وركوعها‬
saffii duraa irratti bololuu.
.)‫ (رواه البخاري ومسلم‬.»‫ «الصالة لوقتها‬:‫ أي العمل أفضل؟ قال‬: ‫سئل الرسول‬
‫ «لو يعلم ما في النداء والصف األول ثم لم يجدوا إال إن يستهموا‬: ‫قال رسول الله‬
Hadiisatti: “namummaan muslimaa tokko kama tahee haa .)‫ (رواه البخاري ومسلم‬.»‫عليه الستهموا‬
tahuu salaanni fardii isatti geessee kan wuduu’a isii tolchee, hadiisatti “namni osoo waan azaanaafii saffii duraa keessa jiru
kushuu’a isii tolchee, rukuu’a isii tolchee salaate badiilee beekee eegsasii hixaa itti muratan malee kan hin argannee
achi duraatiif araarsituu isaaf taati waan badiin gurguddoon osoo tahanii silaa hixaa itti muratan.” (Bukhaarii fi muslimtu baase)
hin dalagaminiin, kuni umrii guutuudha.” (Muslimtu odeesse)
sunnaalee Raatibaa irratti tiiyfamuu.
hadiisatti hojiin kamti irra caala jechuun gafatame nabiin  ‫تطوعا‬
ً ‫ «ما من عبد مسلم يصلي لله تعالى كل يوم اثنتي عشرة ركعة‬: ‫قال رسول الله‬
akkana jedheeti deebise “yeroo isiitti salaata salaatuudha”. .)‫ (رواه مسلم‬.»‫ إال بني الله له بيتً ا في اجلنة‬،‫غير الفريضة‬

Salaata jum’aa irratti tiiyfatu. hadiisatti “kama tahee haa tahuu gabrichi Rabbii kan
،‫ ورمضان إلى رمضان‬،‫ واجلمعة إلى اجلمعة‬،‫ «الصلوات اخلمس‬: ‫قال رسول الله‬ muslimaa tokko kan guyyarraa rabbiif raka’aa kudhanii lama
.)‫ (رواه مسلم‬.»‫مكفرات ما بينهم إذا اجتنبت الكبائر‬
salaatu sunnaawanirraa kan fardii hintahin Rabbiin jannata
keessatti mana isaa jaaru malee hin hafu.” (Muslimtu odeesse)
Hadiisatti “salaanni shanan, jum’aan hanga jum’aatti,
ramadaanni hanga ramadaanaatti, hayxuu waan isaan jiddutti Furiinsa jarjarsuu.
taheeti yoo gurguddoon irraa fagaatamte” (muslimtu odeesse) .)‫ (رواه البخاري‬.»‫ «ال يزال الناس بخير ما عجلوا الفطر‬: ‫قال رسول الله‬
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

Hadiisatti “namni hanga furiinsa soomanaa jarjarsiisu Hadiisatti “hiraabbadhaa nyaata hiraabaa (ohboroo) nyaadhaa
toltuma keessatti jira” (bukaariitu odeesse) nyaanni hiraabaa barakaa qabaa.” (bukhaariif muslimtu baase)
32 33
Yoo mijaaye timirarratti furuu. Zakaa Baafachuu -
‫ ومن لم يجد التمر فليفطر على‬،‫ «من وجد التمر فليفطر عليه‬: ‫قال رسول الله‬ ‫(ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ ﮤﮥ ﮦ ﮧ‬
.)‫ (رواه أحمد وأبو داود والترمذي‬.»‫ فإن املاء طهور‬،‫املاء‬
]5 :‫ﮨ) [البينة‬
Qur’aanatti “isaan waa hin ajajamne Rabbi gabbarutti malee
Hadiisatti “Namni timira argatee isatti haa furuu, namni amantii isaaf qulqulleessoo haalatahaniin qaqqajeeloo,
timira hin argatin bishaanirratti haa furuu, bishaan salaata dhaabuttii fii zakaa baasutti (ajajaman) kun amantii
qulqulleessaadha waan taheef.” (Ahmadiifi abuudaawuud odeesse) sirraawaadha.” (Suuraa bayyinaa 5)
Du’aa’ii yeroo furanii qara’uu, zakaa fixrii baasuu-
‫ (رواه‬.»‫ وثبت األجر إن شاء الله تعالى‬،‫ وابتلت العروق‬،‫ «ذهب الظمأ‬: ‫قال رسول الله‬ .‫ وطعمة للمساكني‬،‫ زكاة الفطر طهـرة للصائم من اللغو والرفث‬ ‫«فرض رسول الله‬
.)‫أبو داود والدارقطني واحلاكم‬ ‫ ومن أداها بعد الصالة فهي صدقة من‬،‫من أداها قبل الصالة فهي زكاة مقبولة‬
Isiniis tana “zahaba zzama’u, wabtallatil uruuqu, wasabatal .)‫ (رواه أبو داود‬.»‫الصدقات‬
ajru inshaa’Allaah.” (Abuu daawudii fi daaraquxniitu baase) Hadiisatti “Rasuulli Rabbi zakaa fixrii murteesse akka
yeroo soomana furan Rabbi kadhachu. badiifii dogoggorarraa nama soomanaa qulqulleessituuf,
dhihana hiyyeeyyii akka taatuuf, namni salaata (iidaa) dura
.)‫ (رواه ابن ماجه‬.»‫ «إن للصائم عند فطره دعوة ال ترد‬: ‫قال رسول الله‬
baase zakaa qeebalamtuudha, namni salaata booda baase
Hadiisatti “nama soomanuuf yeroo soomana isaa furu ammo isiin sadaquma sadaqarraa taate isaaf taati.” (Abuu
kadhaa hindeeffamneetu isaaf jira.” (ibnumaajahtu odeesse) daawuud odeesse)

Kadhaa rabbi akka walii galaatti bayyisuu. Karaa Rabbii keessatti kennachuu-
‫(رواه‬ .»‫ وأنا معه إذا دعاني‬،‫ أنا عند ظن عبدي بي‬:‫ «إن الله يقول‬: ‫قال رسول الله‬ ]110 :‫(ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ) [البقرة‬
.)‫البخاري ومسلم‬
Rabbiin s.w. akkana jedha “waan tolturraa lubbuu teysaniif
Hadiisatti “Rabbiin akkana jedha, ani abdii gabrichi kiyyaa dursattan Rabbi biratti ni argattan, Rabbiin waan isin
narraa qabu birattin isaaf taha, yeroo inni nakadhate isa dalaydan ni arga.” (Suuraa baqaraa 110)
birattin taha (isaafin qeebala)” (bukhaariif muslimtu odeesse)
.)‫ (رواه الترمذي‬.»‫«الصدقة تطفئ اخلطيئة كما يطفئ املاء النار‬
Hiraabbachuu. hadiisatti “akka bishaan ibidda dhaamsutti sadaqaan
.)‫ (رواه البخاري ومسلم‬.»‫ فإن في السحور بركة‬،‫ «تسحروا‬: ‫قال رسول الله‬ maaseta dhaamsiti” (tirmiziyyiitu odeesse)
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

illasowma fainnhuu lii.


wa ana ajzii bihii galataa.
34
WALALOO SOOMANA RAMADAANAA warra soomanaa jazaan jannataa. 35

Guyyaa soomana keysaniitii.


Ka’aa ayyuhal muslimuunaa. haasawa dilii dheysaniitii.
gamadaa rabbiif shukriigoonaa. lolaaf arraba ilma namaatii.
Alhamdu liLLHI gaa mowlaanaa. inniisaa’imun deebiin saaniitii.
nuungayeera baatii ramadaanaa. Ninkakadha jedhe nabiinii.
Ramadanni dhuufnaanni ajiibaa. Rabbii lubbuu too harkaa qabuunii.
nibanan tan jannataa baabaa. soomantoota fooleen afaan saanii.
ni cufamtii gaa hulaan azaabaa.
shittoo miskii caalaa urgaan saanii.
hidhaan hidhamtee sheyxaanni leebaa.
Hoggu2 gammachuun saanii.
Sadarkaa baatii ramadaanaa.
yeroo furan soomana saanii.
tan yeroo ibaadaa soomanaa.
tuun boruga gammachuun goddoonii.
caaltuu yeroodhaa tahuun yaqiinaa.
guyyaa soomanaan badhaafamanii.
isii keysa nuu buusee qur’aanaa.
Baaburrayyaan yaa muslimuunaa.
Quranni sunuu qajeelchaadhaa.
dharraf dhugaa addaan baasaadhaa. yadkhulu minhussaa’imuuna
ifaa Rabbitti karaa sirriiiidhaa. dheebuu baaftuudha hula jannataa
warra qur’aanaa tahuun milkiidhaa warra soomanaa qofaatu argata.
Hundikee ibaadaaf qophaayii. halkan caaltuu baatii kumaati
Badiilee hundarraa sirraayii. Leylatal qadi maqaan siitii.
haqa namaarraayis qulqullaayii. Namni dhaabbatee guutuu ji’aatii.
Taqwa rabbi argachuuf yaaddayii. Beekamaa isii milkaawuunsaatii.
Rasulli Rabbii nuuf odeeysee. Fakkiin siif godha dhiheyseetii.
fadlii soomanaa nu barsiisee. Mindaa kee baatii kuma tokkootii.
wantaa gaachanaa itti fakkeysee. Sii kennuuf hojii halkan tokkootii.
diliif ibiddas sirraa deebisee. Waadaa siif seenee mootiin khalqiitii.
Hojiiwwan ilmaan aadam kullii. Asirratti xumurame galanni Rabbiif haa galuu.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

haraamitti I’itikaafa taa’uu qodhaa godhee jedheen.( osoo


hin islaamayin dura ture). Nabiin  qodhaa kee guuti jed-
heen.” (Bukhaariifi muslimtu odeesse)
36
SEERA I’ITIKAAFAA (TEESSUMA 37
Akkuma beekamu halkan yeroo soomanaatii miti soomanni
MASGIIDAA)
guyyaadha.
Teessuma masgiidaa (I’itikaafa) Akkuma san namni I’itikaafa taa’uufii kan birootis masgiida
keessatti nyaachuufii dhuguun rafuun dhoowwaa hinqabu.
Teessoon masgiidaa gosa ibaadaa hojii jaalatamtuu irraa takka.
Yeroo biroorra yeroo ramadaanaati irra caala.
]187:‫(ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ) [البقرة‬
Waayee kanaarratti Rabbiin s.w. akkana jedha. “isinii masgiida
keessa taa’u isaan hinqaqqabinaa (beera teessan hinqaqqabi- SEERA ZAKAA FIXRII
naa)” (suuraa baqaraa 187)
‫(رواه البخاري‬ .»‫ يعتكف العشر األواخر من رمضان‬ ‫ «كان النبي‬:‫ قال‬ ‫عن ابن عمر‬ Zakaa fixrii jechuun sadaqaa yeroo soomana ramadaanaa
.)‫ومسلم‬
xumuran dhuma isaarratti keennamtu jechuudha. Faaydaan isiitis
dogoggoraafii badii irraa soomana namaaf qulqulleysiti.
.»‫ «فلما كان العام الذي قبض فيه اعتكف عشرين يوما‬:‫وزاد البخاري عن أبي هريرة‬
Hadiisa ibnu umar  odeesse keessatti “nabiin  guyyoota
kurnoota booda ramadaanarraa kan I’itikaafa taa’u tahe.”
(bukhaariifi muslimtu odeesse) ZAKAAN FIXRIIDHAA MUSLIMA
Bukhaariin hadiisa abbaa hureyraa keessatti akkana jechaadha HUNDARRATTI DIRQAMA
eda’e “barri keessa aakirame sun yommuu tahe guyyoota
Isiin midhaan suguda tokkoot (k.g 2: 40) yoo kiiloo lamaaf cinaa
diydam taa’e (I’itikaafa godhe).”
godhan haalaan gaariidha.) nama tokkorraa baasuu barbaachisa.
Yoo soomana malee I’itikaafa taa’anis nitaha. Akka jecha qa-
ٍ ‫ زكاة الفطر في رمضان على كل‬ ‫ «فرض رسول الله‬:‫ قال‬ ‫عن عبدالله بن عمر‬
‫نفس‬
batamaa ulamaa’ii irratti hundoofnee. ‫ أو صاع ًا من‬،‫ صاع ًا من متر‬،‫كبير‬
ٍ ‫ أو‬،‫صغير‬
ٍ ،‫امرأة‬
ٍ ‫ أو‬،‫رجل‬
ٍ ‫ أو‬،‫عبد‬
ٍ ‫ ح ٍّر أو‬:‫من املسلمني‬
‫ وكان‬،‫ «يا رسول الله إني نذرت أن أعتكف ليلة في املسجد احلرام‬:‫ أنه قال‬ ‫عن عمر‬ .)‫ (وهذا لفظ مسلم‬.»‫شعير‬
.»‫ «أوف بنذرك‬: ‫ فقال له النبي‬،‫ذلك قبل أن يسلم‬ Hadiisatti Abdallaa ibnu umar  akki jedhe “Nabiin  tokko
Kunis hadiisa umarirraa  odeeffame umar nabiin  akka- tokkoo muslimtootaa irratti zakkaa fixii tan ramadaanaa
na jedhe “yaa ergamaa Rabbii ani halkan tokko masjiidal dirqama godhe, hunduma muslimaarratti bilisa tahuu
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

gabra tahuu, dhiira tahuu dubartii tahuu, guddaa tahuu dabre keessatti ibsametti “nabiin  osoo ummanni salaata
xiqqaa tahuu, suguda (kooboo) takka timirarraa yookaan iidaatti hinbaane akka kennamtu ajaje.” Jedhe.
38 garburraa nama tokkorraa kafalama jedhe.” 39
Tanaaf irra caalaan yeroo isii kana.
‫ وأمر بها أن تؤدى قبل خروج‬.... :‫ زكاة الفطر‬ ‫ «فرض رسول الله‬:‫ولفظ البخاري‬
.»‫الناس إلى الصالة‬ Garuu ammas guyyaa iidaa duratti guyyaa tokko yookaa lama
dursanii yoo kenna numa taha. Kanas abdallaa ibnu umar
Jecha bukhaarii keessatti “nabiin  zakaa fixrii dirqama sahaabonni guyyaa lama yookaa tokko iida dursanii fixrii
godhe …jedhee hadiisa oofee achi keessatti.. osoo namni gara kennan jedhe.
salaata iidaa hinbaane duratti akka kennamtu ajaje.” jedhe.
Akkasuma zakaa fixrii salaata iidaa boodatti dabarsuun hintahu.
،‫ من اللغو‬:‫ زكاة الفطر طهر ًة للصائم‬ ‫ فرض رسول الله‬:‫ قال‬ ‫حلديث ابن عباس‬
‫ ومن أداها بعد‬،‫ فمن أداها قبل الصالة فهي صدقة مقبولة‬،‫ وطعمة للمساكني‬،‫والرفث‬
HIKMAAN (FAAYDAAN) ISIIN DIRQAMA .»‫الصالة فهي صدقة من الصدقات‬
GODHAMTEEF Kanarrattis ibnu abbaas  akki jedhe Nabii  zakkaa fixrii
kafaluu dirqama godhe akka nama soomane qulqulleessituuf,
nama soomane dogoggoraa fii badii irraa qulqulleessiti, akka hiyyeessaaf gargaarsa taatuuf, namni salaata iidaa dura
ir’ina isaati guutti, bakka jallate diriirsiti. kafale kennaa qeebalamtuudha, ammo namni salaata booda
gargaarsa namoota hiyyeeyyiiti taati, guyyaa iidaa kenne sadaquma sadaqaa irraa taate isaaf taati. (sadarkaa zakaa
fixrii sanirraa gadi buuti).
kabajamaa kana keessatti kadhaadhaaf hula namaarra deemurraa
isaan duroomsiti. akkuma ummanni kuun gammachuun iida
godhanitti hiyyeessinis quufee beela bahee ummataan wajji
gammachuu iidaa akka hirmaatu gargaarti. BARNOOTA SEERA IIDAA
Kabajaa ayyana iidaa.
Akkuma beekamutti ummata islaamaa biratti iida lamaatu jira.
YEROO ZAKAA FIXRII
Isaanis iida fixrii (soomsn furaa) fii iidul adhaa (iida arafaa) ti.
‫ أي‬.«‫ «وأمر بها أن تؤدى قبل خروج الناس إلى الصالة‬: ‫ عن النبي‬ ‫عن ابن عمر‬ Isaan kuni lameen waggaa waggaan deddeebi’u.
.»‫ «وكانوا يعطون قبل الفطر بيوم أو يومني‬: ‫ وفي رواية عن ابن عمر‬.‫صالة العيد‬ Salaanni iidaa waggaa 1ffaa hijraati seeramte eegalamte.
Yeroon isiin baafamtu akkuma hadiisa abdallaa ibnu umar kan :‫ فقال‬،‫ املدينة ولهم عيدان يلعبون فيهما‬ ‫ قدم رسول الله‬:‫أبو داود عن أنس قال‬ ‫روى‬
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

‫ «إن الله‬: ‫ فقال رسول الله‬.‫ كنا نلعب فيهما في اجلاهلية‬:‫ قالوا‬،»‫«ما هذان اليومان؟‬ • Qaama dhiqachuu, uffata bareeda uffachuu, namni dhiiraa
.»‫ويوم الفطر‬ ،‫يوم األضحى‬ :‫خيرا منهما‬ً ‫قد أبدلكم بهما‬ qoftiin shittoo godhachuu, (dubartiin yeroo manarraa gadi
40
Abuu dawuud anasirraa odeesse-nabiin  madiinatti gale (dhufe) baatu shittoo godhachuun dhoowwaadha). 41

warra madiinaa kan guyyaa lama kan iidaa ayyaaneffatanii • Guyyaa iida fixrii osoo salaatatti hindeemne waa nyaachuu,
taphatan qaban “guyyaan kabajdan kun lameen maali?” guyyaa iida adhaa ammo hanga salaatarraa deebi’anii nyaatarraa
jedhee gaafannaan, zamana wallaalummaa kabajuu turree. turuu fii yogguu salaatanii galan udhiyyaa isaarraa nyaachuu.
Jedhaniin, nabiin  akki jedheen. Kana lameen ufirraa dhiisaa • Ganamaan gama dirree iidaa bahuufi yoo dandayame miilaan
ayyaana isaan kana caalu lama rabbiin bakka isinii buusee jira deemanii dhaquu.
guyyaa adhaatiifi guyyaa fixrii. jedheen.
• Karaa tokkoon salaata dhaqanii karaa birootiin galuu.
• Namni dhiiraa sagalee ol fuudhee waliiwajjiin takbiiraa jechuu
nidandaya. Abdallaah ibnu umar irraa inni sagalee olkaasee
YEROO SALAATA IIDAA takbiirtaa jedha, warri masgiidaatis jalaa dhagayeeti takbiiraa
jedha jechaatu odeeffamee jira waan taheef.
Yeroon salaata iidaa yogguu aduun baatee hanga ulee takka
olfuudhamte (eega aduun baatee daqiiqaa 15) irraa kaasee hanga
yeroo zuhrii jalatti dhihaatutti dhaabbatti.
.»‫ «يسن تقدمي األضحى ليتسع وقت التضحية وتأخير الفطر‬:‫قال ابن قدامة‬ AKKAATAA TAKBIIRAAN ITTI GODHAMTU
Ibnu qudaamaan akki jedhe “salaata iida adhaa ganamaan
dursuu barbaachisa, akka yeroon udhiyyaa namaaf bal’attu. Kan ‫ ولله احلمد‬،‫ والله أكبر الله أكبر‬،‫ ال إله إال الله‬،‫ الله أكبر‬،‫ الله أكبر‬،‫الله أكبر‬
fixrii ammo tursiisuutu gaariidha.”
Allaahu akbar, Allaahu akbar, Allaahu akbar, Laailaaha
Barbaachisaan salaata iidaa dirree bal’ootti bahanii salaatuudha. illallaahu, wallaahu akbar, Allaahu akbar, walillaahil
hamdu.

NAAMUSA YEROO IIDA SALAATUUF


BAHANII AKKAATAA SALAATA IIDAA
Yeroo iida salaatuuf deeman naamusoonni asii gadii kun Salaanni iidaa raka’aa lama qabdi. raka’aa duraa keessatti eega
eegamuu barbaachisa. takbiiraa hidhannaatii yoggu torba Allaahu akbar jedhama.
SOOMANA RAMADAANA SOOMANA RAMADAANA

Harka olkaasuun wajjin raka’aa lammaffaatti yoggu shan eega ‫(ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ ﯱ ﯲ ﯳﯴ ﯵ ﯶ‬


takbiirtaa lafaa oliin kaaeetii Allaahu akbar jedhama. ]51 :‫ﯷ) [النور‬
42 43
Raka’aa duraa keessatti eega faatihaatii suratul a’ilaa kan Rabbiin s.w. akkana jedha “mu’imintoonni yero akka isaan
lammeessaatti mmoo surratul gaashiyaa qara’a. jiddutti murteessuuf gama Rabbii fii Rasuula isaatti yaamaman
Yookaan tanduraatti suuraa qaaf tan lammeeysaatti suuraa deebisaan isaanii dhageenyee tole jenne jechuu qofa taha, isaan
qamar qara’a. imaamni sagalee olfuudhee qara’a. sun isaanumaatu milkaawoodha.” (nnuur 51)
‫ وأن نرضى بشرع الله ورسوله في جميع‬، ‫وختا ًما ينبغي لنا أن نتبع سنة رسول الله‬
.‫أمور حياتنا‬
Warra diin isaa baratee walbarsiisee sirritti itti dalagee jaalala
IIDARRATTI WALEEBBISUU Rabbii argate nuufii isinis Rabbi nuhaa godhu. ibaadaalee hunda
Rabbi nurraa haaqeebalu. Diin keenya kanaaf Rabbi nasrii nuuf
Akkuma beekamutti iiddi sirna jabaa muslimtoota walitti haafidu.
qabu,yeroo jaalalaan walsimatani, dirree iidaattii fi karaalerrattis
magaalaa keeysattis walirratti salaammatanii, harka walfuudhanii, Yoo yadaa fi gaafii qabaattan
waleebbisuutu barbaachisa (taqabbalallaahu minnaa wa minka) wassalaamu aleykum warahmatullaahi wabarakaatuhuu.
waliin jechuudhaan ibsa gammachuu waliif daddabarsuu barbaachisa.
‫واحلمد لله رب العاملني‬
Hiikkaan isaa /nuufii sirraayis Rabbiin haa qeebalu/ jechaadha.
.‫وصلى الله وسلم على نبينا محمد وآله وصحبه أجمعني‬
Akkasuma namni hundinuu haadhaafii abbaa isaa, firaafii olla
isaa, muslimtootuma hunda karaa bilbilaatiifii sooshaal miidiyaa
adda addaatiin yoo ibsa gammachuu kana dabarseef haalaan
gaarii taha.

XUMURARRATTI
Karaa ergamaa Rabbii  hordofuun dirqama keenya hunda.
Waahunda keessatti seera Rabbii kabajnee hordofuu nu
barbaachisa.
IslamHouseOr IslamHouseOR/ islamhouse.com/or/

IslamHouseOr/

You might also like