Petrol Ve Doğal Gaz Sektör Raporu - 2020

2020 PETROL VE DOĞAL GAZ
S E K TÖ R R A P O R U
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER1 2
ŞEKİLLER 3
TABLOLAR 4
KISALTMALAR 5
1 YÖNETİCİ ÖZETİ 6
2 KÜRESEL PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ 8
KÜRESEL PETROL SEKTÖRÜ
2.1 12
Küresel Petrol Rezervleri 14
Küresel Petrol Rezervlerinin Ömrü 15
Küresel Petrol Üretimi 16
Küresel Petrol Arama ve Üretim Sektörü Yatırımları 18
Küresel Petrol Tüketimi 18
Küresel Petrol Ticareti 20
Küresel Rafinaj Faaliyetleri 22
Petrol Fiyatları 24
KÜRESEL DOĞAL GAZ SEKTÖRÜ

2.2 26
Küresel Doğal Gaz Rezervleri 28
Küresel Doğal Gaz Rezervlerinin Ömrü 29
Küresel Doğal Gaz Üretimi 30
Küresel Doğal Gaz Arama ve Üretim Sektörü Yatırımları 32
Küresel Doğal Gaz Tüketimi 32
Küresel Doğal Gaz Ticareti 34
Doğal Gaz Fiyatları 35
ANKONVANSİYONEL ÜRETİM VE ENERJİ SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

2.3 36

2.4 AKTİF KULE SAYISI VE ARAMA-ÜRETİM FAALİYETLERİ 42
3 TÜRKİYE’DE PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ 44

3.1 TÜRKİYE ENERJİ GÖRÜNÜMÜ 46

3.2 TÜRKİYE HİDROKARBON SEKTÖRÜ 54
Türkiye’deki Hidrokarbon Arama ve Üretim Faaliyetlerindeki Gelişmeler 55
Türkiye Arama-Üretim Sektörü ve Aktif Kule Sayısı 57

3.3 TÜRKİYE PETROLLERİNİN SEKTÖRDEKİ YERİ 58
TPAO’nun Yürüttüğü Arama-Üretim Faaliyetleri 60
Sakarya Doğal Gaz Sahası Keşfi 66

3.4 HİDROKARBON KAYNAKLARININ NAKLİNDE TÜRKİYE’NİN KÖPRÜ KONUMU 68
KAYNAKLAR 74
TÜRKİYE PETROLLERİ A.O. 74
1
Raporda resmi yayımlanma tarihi olan mayıs sonuna kadar olan gelişmeler verilmiş, küresel bölüm BP 2021 rakamlarının yayımlanması sonrasında
güncellenmiştir.
ŞEKİLLER
Şekil 1. 2020 Yılı Küresel Birincil Enerji Tüketim Oranları (Kaynak: BP, 2021) 10
Şekil 2. 1990-2040 Yılları Kaynak Bazında Dünya Enerji Talebi (Kaynak: IEA WEO, 2020) 11
Şekil 3. . 1990-2040 Yılları Bölge Bazında Dünya Enerji Talebi (Kaynak: WEO, 2020) 11
Şekil 4. 2020 Yılı Bölgelere Göre Dünya İspatlanmış Petrol Rezervi (Kaynak: BP, 2021) 14
Şekil 5. 2020 Bölge Bazında Rezerv Miktarları (Kaynak: BP, 2021) 15
Şekil 6. Dünya Konvansiyonel/Ankonvansiyonel Petrol Kaynakları (Kaynak: IEA, WEO 2020) 16
Şekil 7. 2011-2020 Yılları Bölge Bazında Küresel Petrol Üretimi (Kaynak: BP, 2021 16
Şekil 8. 2040’a Kadar Bölgelere ve Türlerine Göre Yeni Kaynaklar İçin Başa Baş Petrol Üretim Maliyetleri
(Kaynak: IHS Markit) 17
Şekil 9. 2011-2040 Küresel Petrol Arama ve Üretim Sektörü Yatırım Miktarı (Kaynak: Rystad Energy) 18
Şekil 10. 2011-2020 Bölgelere Göre Dünya Petrol Tüketimi (Kaynak: BP, 2021) 19
Şekil 11. 2019-2030 Yılları Bölgelere Göre Ham Petrol Talep Değişimi (Kaynak: IEA, WEO 2020) 19
Şekil 12. 2011-2020 Yılları Bölge Bazında Dünya Rafine Ürün Üretimi (Kaynak: BP, 2021) 22
Şekil 13. 2020 Yılı Bölge Bazında Dünya Petrol Rafineri Kapasitesi (Kaynak: BP, 2021) 23
Şekil 14. 2020 Yılı Petrol Fiyatları Seyri (Kaynak: S&P Global Platts, 2020) 24
Şekil 15. 2016-2020 Yılları Brent Dated Petrol Fiyat Seyri (Kaynak: EIA, Reuters, 2020) 25
Şekil 16. 2020 Yılı Dünya İspatlanmış Doğal Gaz Rezervleri Dağılımı (Kaynak: BP, 2021) 28
Şekil 17. 2020 Yılı En Fazla Doğal Gaz Rezervine Sahip İlk 10 Ülke (Kaynak: BP, 2021) 29
Şekil 18. 2020 Yılı Bölgelere Göre Doğal Gaz Rezervi ve Rezerv Ömrü (Kaynak: BP, 2021) 29
Şekil 19. 2011-2020 Yılları Bölgelere Göre Küresel Doğal Gaz Üretimi (Kaynak: BP, 2021) 30
Şekil 20. 2019-2025 Yılları Dünya Doğal Gaz Üretim Artış Projeksiyonu (Kaynak: IEA, GAS 2020) 31
Şekil 21. 2020 Yılı Küresel Konvansiyonel/Ankonvansiyonel Gaz Üretimleri 31
Şekil 22. 2011-2040 Küresel Doğal Gaz Arama ve Üretim Sektörü Yatırım Miktarı (Kaynak: Rystad Energy) 32
Şekil 23. 2011-2020 Yılları Dünya Doğal Gaz Tüketimi (Kaynak: BP, 2021) 33
Şekil 24. 2019-2025 Dönemi Bölgelere Göre Doğal Gaz Talep Artışı (Kaynak: IEA, GAS 2020) 33
Şekil 25. 2016-2020 Yılları Küresel Doğal Gaz Ticareti (Kaynak: BP, 2021) 34
Şekil 26. 2010-2020 Dönemi Brent Petrol Fiyatı ve Doğal Gaz Fiyatları (Kaynak: World Bank) 35
Şekil 27. Küresel Şeyl Rezervleri ve Basenler (Kaynak: Reuters) 38
Şekil 28. 2011-2020 ABD Şeyl Petrol Üretimi (Kaynak: EIA, 2021) 39
Şekil 29. 2011-2020 ABD Şeyl Gaz Üretimi (Kaynak: EIA, 2021) 40
Şekil 30. 2015-2025 ABD Ankonvansiyonel Saha Yatırımları (Kaynak: Rystad Energy) 41
Şekil 31. Dünyada Aktif Sondaj Kule Sayısı Ve Petrol Fiyatları (Kaynak: Baker Hughes) 43
Şekil 32. 2019 Yılı Türkiye Birincil Arzı İçerisinde Kaynakların Dağılımı (Kaynak: ETKB) 48
Şekil 33. 2019 Yılı Türkiye Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı (Kaynak: ETKB) 48
Şekil 34. 1990-2019 Yılları Türkiye Enerji Talebinin Dışa Bağımlılık Oranı (Kaynak: ETKB, EİGM) 49
Şekil 35. 2011-2020 Yılları Türkiye’nin Petrol Tüketimi ve Yurt İçi Üretim (Kaynak: EPDK, JodiData) 50
ŞEKİLLER
Şekil 36. 2011-2020 Yılları Türkiye’nin Doğal Gaz Arzı ve Yurt İçi Üretim Oranları (Kaynak: EPDK) 51
Şekil 37. 2020 Yılı Türkiye’nin İthal Ettiği Petrolün Kaynak Ülkelere Göre Dağılımı (Kaynak:EPDK) 52
Şekil 38. 2020 Yılı Türkiye’nin İthal Ettiği Doğal Gazın Kaynak Ülkelere Göre Dağılımı (Kaynak: EPDK) 53
Şekil 39. 2020 Yılı Türkiye Ham Petrol Rezervleri (Kaynak: MAPEG) 55
Şekil 40. 2020 Yılı Türkiye Doğal Gaz Rezervleri (Kaynak: MAPEG) 55
Şekil 41. 2020 Yılı Türkiye'de Yapılan Sondaj Sayıları (Kaynak: MAPEG) 56
Şekil 42. 2011-2020 Türkiye Ham Petrol Üretimi (Kaynak: JodiData) 56
Şekil 43. 2011-2020 Türkiye Doğal Gaz Üretimi (Kaynak: EPDK) 57
Şekil 44. Avrupa’da Arama Faaliyetlerinin Yoğun Olduğu Ülkelerdeki Aktif Kule Sayıları 57
Şekil 45. 2010-2020 TPAO Tarafından Yapılan 2B ve 3B Sismik Çalışmalar 60
Şekil 46. 2010-2020 TPAO Tarafından Gerçekleştirilen Sondaj Faaliyetleri 61
Şekil 47. 2001-2020 Yurt İçi Hidrokarbon Üretimi 62
Şekil 48. 2010-2020 TPAO Hidrokarbon Üretimi 63
Şekil 49. 2010-2020 Yılları Arasında TPAO’nun Türkiye Hidrokarbon Üretimindeki Payı 64
Şekil 50. 2010-2020 TPAO Yatırımları 67
Şekil 51. Türkiye’ye Uzanan veya Planlanan Uluslararası Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri 70
TABLOLAR
Tablo 1. 2020 Bölgeler Arası Dünya Ham Petrol Ticareti (Kaynak: BP, 2021) 20
Tablo 2. 2019 ve 2020 Ham Petrol ve Petrol Ürünü Ticaretleri (Kaynak: BP, 2021) 21
KISALTMALAR
BP British Petroleum
EIA ABD Enerji Bilgi İdaresi
EİGM Enerji İşleri Genel Müdürlüğü
EOR Enhanced Oil Recovery (İkincil Petrol Üretim Teknikleri)
EPDK Enerji Piyasası Denetleme Kurulu
ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
GSYİH Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla
LNG Liquified Natural Gas (Sıvılaştırılmış Doğal gaz)
MAPEG Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü
MMBtu Milyon British Thermal Unit
OPEC OPEC The Organization of the Petroleum Exporting Countries (Petrol İhraç Eden
Ülkeler Örgütü)
tpe Ton Petrol Eşdeğeri
UEA / IEA Uluslararası Enerji Ajansı
v/g Varil/Gün
vpe Varil Petrol Eşdeğeri
vpe/g Varil Petrol Eşdeğeri/Gün
WTI West Texas Intermediate

1
YÖNETİCİ
ÖZETİ
2020
S AY FA 6
PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖR RAPORU
1
YÖNETİCİ
ÖZETİ
2020 yılı birçok alanda olduğu gibi küresel petrol azalmıştır. Bu talep düşüşüne ek olarak
ve doğal gaz sektöründe de ilklerin yaşandığı mevsimsel etki doğrultusunda yılın en düşük
bir yıl olmuştur. 2019 yılının sonunda Çin’de doğal gaz fiyatları mayıs, haziran ve temmuz
ortaya çıktığı düşünülen Covid-19 salgınının, aylarında görülmüştür. 2019 yılında da son
dünya genelinde bir salgına dönüşmesinin 10 yılın en düşük doğal gaz fiyat seviyelerinin
ardından küresel petrol talebinde daha önce görülmesinin ardından yaşanan bu talep
görülmemiş hızda büyük düşüşler meydana düşüşüne bağlı olarak, normal şartlarda
gelmiştir. Pandeminin piyasalar üzerindeki aralarında önemli bir fiyat farkı olan Japon
etkilerinin en çok hissedildiği süreçte, nisan LNG ve Henry Hub fiyatları 2020 mayıs ayında
ayında küresel ham petrol talebi bir önceki birbirlerine oldukça yaklaşmıştır. Petrol
yılın aynı dönemine kıyasla 20 milyon v/g’nin piyasalarında olduğu gibi yılın ikinci yarısının
üzerinde düşüş yaşarken, yıl geneli bir önceki doğal gaz için de bir toparlanma süreci olması
yıl ortalamasıyla kıyaslandığında küresel ve düşen doğal gaz fiyatlarını fırsat olarak
petrol talebinin 2020 yılında 10 milyon v/g değerlendirmek isteyen başta Çin olmak üzere
azaldığı hesaplanmaktadır. Yıl genelindeki bu enerji ihtiyacı yüksek Asya ülkelerinin normal
arz ve talep dengesizliğine bağlı olarak Brent seviyelerinin üzerinde doğal gaz ithal etmesi
petrol fiyat ortalaması bir önceki yıla kıyasla sonucu bu iki fiyat referansı arasındaki fark
%35 oranında değer kaybederek 41,84 $/v normalleşerek açılmıştır.
seviyesine gerilemiştir. En büyük talep azalışına
bağlı olarak en düşük petrol fiyat ortalaması 2020 yılı küresel petrol ve doğal gaz sektörü
yılın ikinci çeyreğinde gerçekleşirken, aylık açısından oldukça zorlu bir yıl olmasına
olarak en düşük ortalama nisan ayında 19 rağmen Türkiye’nin enerji, özellikle de
$/v seviyesinde görülmüştür. Mayıs ayıyla hidrokarbon sektörü açısından tarihi bir yıl
birlikte devreye giren tarihi 9,7 milyon v/g’lik olarak kayda geçmiştir. Bütün olumsuzluklara
OPEC+ üretim kesintisi anlaşması ile arz ve rağmen, TPAO ülkemizin artan petrol ve doğal
talep arasındaki denge sağlanmaya çalışılmış gaz tüketiminin yerli üretimle karşılanma
ve özellikle yılın ikinci yarısı küresel petrol oranını yükseltmek hedefiyle faaliyetlerine hız
piyasaları ve fiyatları açısından bir toparlanma kesmeden devam etmiştir. “Mavi Vatanın Fatihi”
süreci olmuştur. sloganıyla ve 3 adet derin deniz sondaj gemisi
ile denizlerdeki hidrokarbon potansiyeline
2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 salgını odaklanan Ortaklığımız, 21 Ağustos 2020
sektörün bütün aktörlerini doğrudan ve tarihinde Batı Karadeniz’de Tuna-1 sahasında
oldukça olumsuz etkilemiştir. Petrol talebi ve 405 milyar m3 (2,5 milyar vpe) rezerve sahip
fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak şirketlerin dev bir gaz sahası keşfetmiştir. Sondajı Fatih
gelirlerinde de önemli azalmalar meydana Sondaj Gemisi ile 2.115 m su derinliğinde
gelmiştir. Bu gelir azalmasının sonucu olarak, gerçekleştirilen Tuna-1 kuyusundaki yapılan bu
şirketlerin yatırım ve harcama seviyelerinde keşif, Türk deniz aramaları tarihindeki en büyük
kısıntı uygulamasına başvurulmuştur. keşif olarak kayıtlara geçmiştir. Bu tarihi keşif
Piyasaların yaşadığı kriz süreçlerinden en aynı zamanda Karadeniz’de gerçekleşen en
çok etkilenen arz segment grubu ise şeyl büyük hidrokarbon keşfidir. Ayrıca, 2020
petrol olarak değerlendirilmektedir. Son 10 yılında küresel çapta keşfedilen en büyük
yıllık süreçte şeyl petrol üretimindeki artış ikinci hidrokarbon rezervidir. 4 Haziran 2021
sayesinde dünyanın en büyük petrol üreticisi tarihinde Karadeniz’de Amasra-1 kuyusunda
olan ABD’nin üretim artışının 2020 yılında 135 milyar m3 rezerve sahip ikinci bir keşif
sekteye uğradığı gözlemlenmektedir. 2019 yılı yapılmasının ardından Karadeniz’deki toplam
ortalama 12,2 milyon v/g olarak gerçekleşen rezerv rakamı 540 milyar m3’e ulaşmıştır.
ABD ham petrol üretimi, 2020 yılında 11,3 Doğu Akdeniz’de de faaliyetlerini sürdüren
milyon v/g seviyesine gerilemiştir. TPAO, 2020 yılı içerisinde yoğun 3B sismik
veri toplama faaliyetleri gerçekleştirmiştir.
Küresel doğal gaz piyasaları açısından ise 2020 yılında ayrıca 185 bin vpe/g seviyesinde
2020 yılı, petrol piyasaları açısından olduğu üretime ulaşılarak TPAO tarihinin en yüksek
kadar olumsuz geçmese de benzer şekilde toplam yurt içi ve yurt dışı günlük üretimi
talepte düşüş yaşanmıştır. Petrol talebinin kaydedilmiştir.
yaklaşık %10 oranında azaldığı 2020 yılında,
doğal gaz talebi yaklaşık %2,5 oranında
2020
S AY FA 7
2
KÜRESEL PETROL ve
DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN
GÖRÜNÜMÜ
2020
S AY FA 8
2020
S AY FA 9
2
KÜRESEL PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ
Enerji, bir ülkenin ekonomik ve sosyal vazgeçilmez bir girdi olup; sanayi, ulaştırma,
gelişiminin en temel ve sürükleyici konut ve ticarethane gibi alt sektörlerde
gereksinimlerinden biridir. Bu bakımdan, “Enerji kullanılmaktadır. Bugün dünyada tüketilen
Güvenliği”, ekonomik güvenliğin ve ulusal enerji, çok sayıda enerji kaynağından elde
güvenliğin yaşamsal unsurlarındandır. Enerji, edilirken; petrol, doğal gaz ve kömür gibi fosil
toplumsal yaşamlarımızı sürdürebilmemiz için kaynaklar, bu kaynakların %83,1’lik kısmını
gerekli olan hemen hemen tüm süreçler için oluşturmaktadır (Şekil 1).
Nükleer Enerji
%4,3
Yenilenebilir
%5,7
Hidro Elektrik Petrol

%6,9 %31,2
Doğal Gaz
%24,7
Kömür
%27,2
Şekil 1. 2020 Yılı Küresel Birincil Enerji Tüketim Oranları (Kaynak: BP, 2021)
Petrol, özellikle ulaştırma sektörünün temel enerji kaynağı olarak, dünya birincil enerji tüketimi
içinde en büyük paya sahiptir. Petrolü takip eden kömür ve doğal gaz ise büyük ölçüde elektrik
üretiminde kullanılmaktadır.
2020 yılı verileri itibarıyla petrol, dünya enerji talebinin %31,2’sini, doğal gaz ise %24,7’sini
karşılamıştır. 2019 yılına kıyasla petrolün birincil enerji talebindeki payı azalmasına karşın doğal
gazın payında artış meydana gelmiştir. Bugüne kadar, çeşitli uluslararası kurum ve kuruluşlar
tarafından (Uluslararası Enerji Ajansı, ABD Enerji Enformasyon İdaresi, BP, ExxonMobil vb.) yapılan
çeşitli projeksiyonlara göre, petrol ve doğal gazın birincil enerji tüketimi içindeki büyük paylarını
uzun dönemde de koruyacakları öngörülmektedir (Şekil 2).
2020
S AY FA 1 0
2
KÜRESEL PETROL VE DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ
Yenilenebilir
Hidro
Nükleer
Kömür
Doğal Gaz
Petrol
Şekil 2. 1990-2040 Yılları Kaynak Bazında Dünya Enerji Talebi (Kaynak: IEA WEO, 2020)
Uzun dönemli enerji projeksiyonları değerlendirildiğinde, OECD dışı ülkelerin tüketimlerindeki artış dikkat
çekmektedir. 2020 yılından 2040 yılına kadar geçecek sürede, enerji talebi yaklaşık 1,5 katına çıkması
öngörülen Asya Pasifik bölgesi, küresel talep artışında öne çıkmaktadır. 2020-2040 döneminde küresel
enerji talep artışının yaklaşık üçte ikisinin Asya Pasifik bölgesinden gelmesi beklenmektedir (Şekil 3).
Asya Pasifik bölgesindeki enerji talep artışı lokomotif ülkelerinin Çin ve Hindistan olmaya devam etmesi
öngörülmektedir. 2040 yılına gelindiğinde, daha çok ulaşım ve taşıma sektörü tarafından talep edilen
petrolün, enerji kaynakları içerisindeki kullanım oranının ise %3-4 oranında düşeceği tahmin edilmektedir.
Kuzey Amerika
Orta ve
Güney Amerika
Avrupa ve
Avrasya
Orta Doğu
Afrika
Asya Pasifik
Şekil 3. 1990-2040 Yılları Bölge Bazında Dünya Enerji Talebi (Kaynak: WEO, 2020)
2020
S AY FA 1 1
2.1
KÜRESEL PETROL
SEKTÖRÜ
2020
S AY FA 1 2
2020
S AY FA 1 3
2.1
Küresel Petrol Rezervleri
BP, 2021 Haziran tarihli raporuna göre, 2020 yılı küresel petrol rezervi 1,73 trilyon varil olarak
açıklanmıştır. Küresel petrol rezervi, 2019 yılına göre, %0,1 azalmıştır. 2020’de, Venezuela
%17,5’lik pay ile en çok petrol rezervine sahip ülke; Orta Doğu da %48,3 oranıyla en çok petrol
rezervine sahip bölge olmaya devam etmiştir. 2019 ile 2020 arasında geçen sürede toplam
petrol rezervinde az da olsa artış gösteren tek bölge Afrika olmuştur.
Küresel petrol ve doğal gaz arama faaliyetleri genel olarak süper basen olarak adlandırılan
bölgelerde yoğunlaşmaya devam etmektedir. Bu kapsamda Orta Doğu’da Central Arabia,
Zagros; Avrasya bölgesinde Güney Hazar ve Timan Pechora, Kuzey Amerika’da Applachian ve
Permian dikkati çeken ve önemini artıran bölgelerdir.
Küresel petrol rezervlerine bölgesel bazda bakıldığında, Orta Doğu’yu %18,7’lik rezerv miktarı ile
Orta ve Güney Amerika, sonrasında %14’lük rezerv miktarı ile Kuzey Amerika takip etmektedir.
Avrasya %8,4, Afrika %7,2, Asya Pasifik %2,6 ve Avrupa %0,8’lik rezerv payına sahiptir (Şekil 4).
(milyar varil)
KUZEY AMERİKA ABD AVRUPA ORTA DOĞU

242,9; %14 68,8; %4 13,6; %0,8 834; %48,1
ASYA PASİFİK ÇİN ORTA & GÜNEY AMERİKA AFRİKA

45,2; %2,6 26; %1,5 323,4; %18,7 125,1; %7,2
AVRASYA RUSYA
146,2; %8,4 107,8; %6,2
Şekil 4. 2020 Yılı Bölgelere Göre Dünya İspatlanmış Petrol Rezervi (Kaynak: BP, 2021)
2020
S AY FA 1 4
2.1
Küresel Petrol Rezervlerinin Ömrü
“Petrol Rezerv Ömrü” mevcut teknolojilerle ekonomik olarak üretilebilen ispatlanmış

rezervlerin, mevcut üretime bölünmesiyle (Rezerv/Üretim) elde edilen bir değerdir. Dünya
petrol rezerv miktarı, teknolojik gelişmeler ile birlikte yükselmektedir. 2020 yılında, dünya
ham petrol rezerv miktarı 1,73 trilyon varil, ham petrol üretimi de 88,4 milyon varil olarak
kaydedilirken, 2020 yılı sonunda petrol için küresel rezerv ömrü yaklaşık olarak 54 yıl olarak
hesaplanmaktadır. Geçen yıl hesaplandığında yaklaşık olarak 50 yıl olan küresel rezerv
ömrünün artmasında Covid-19 salgınına bağlı olarak düşen üretim etkili olmuştur. Rezerv
miktarları incelendiğinde Orta Doğu birinci, Orta ve Güney Amerika ikinci, Kuzey Amerika ise
üçüncü sırada yer almaktadır (Şekil 5). Rezerv ömrü bölgesel olarak değerlendirildiğinde, 144
yıl ile Orta ve Güney Amerika bölgesi ön plana çıkmaktadır.
834 144
75 324
244
41
160
126 16
27 24
46
Rezerv (milyar varil) Rezerv Ömrü (yıl)
Şekil 5. 2020 Bölge Bazında Rezerv Miktarları (Kaynak: BP, 2021)
Yukarıdaki genel tanım doğrultusunda ortaya konulan 50 yıllık “petrol rezerv ömrü” ifadesinde,
söz konusu “ömür” bugün için ispatlanmış olan rezervlerin, mevcut teknolojilerle ekonomik
olarak üretimi esas alınarak hesaplanmıştır. Oysa yeni keşiflerle yeni rezervlerin devreye girmesi,
gelişen teknoloji sayesinde daha ekonomik olarak üretilebilecek mevcut rezervler (örneğin;
ikincil ve üçüncül üretim yöntemleri, vb.), ve bu ömrün talebe de bağlı olarak değişebileceği
dikkate alınmalıdır. IEA verilerine göre, küresel petrol kaynaklarının dağılımı, bölgelere ve
teknolojik gelişmelere göre değişkenlik göstermektedir (Şekil 6).
2020
S AY FA 1 5
2.1
Şekil 6. Dünya Konvansiyonel/Ankonvansiyonel Petrol Kaynakları (Kaynak: IEA, WEO 2020)
Küresel Petrol Üretimi

2019 yılında, 95 milyon v/g olarak kaydedilen petrol üretimi, 2020 yılında, %6,9 oranında
azalarak 88,4 milyon v/g’ye gerilemiştir. Toplam üretimin %31,3’lük bölümü, Orta Doğu’da
gerçekleşmiştir (Şekil 7). 2020 yılında dünyanın en büyük üreticilerinden Rusya’da %8,7, Suudi
Arabistan’da %6,5 ve ABD’de %3,5 oranında üretim düşüşü meydana gelmiştir. Yaşadığı iç
karışıklık sebebiyle Libya’nın yıl genelindeki üretim azalışı ise %70,2 seviyesinde gerçekleşmiştir.
OPEC ülkeleri üretiminde görülen azalma, yaşanan üretim düşüşünün yaklaşık %66’sına tekabül
etmektedir. OPEC dışı ülkelerden ise ABD ve Rusya, üretimi en çok azalan ülkeler olmuştur.
Kuzey Amerika Orta ve Güney Amerika Avrupa ve Avrasya

Orta Doğu Afrika Asya Pasifik
Şekil 7. 2011-2020 Yılları Bölgelere Göre Küresel Petrol Üretimi (Kaynak: BP, 2021)
2020
S AY FA 1 6
2.1
IEA’nın, “World Energy Outlook (WEO) 2020” raporuna göre, petrol üretiminin küresel çapta 2019-
2025 arasındaki dönemde 2,1 milyon varil artması ve bu artışın en büyük kaynağının Kuzey Amerika
bölgesi olması beklenmektedir. Küresel petrol arzının 2040 yılına kadar artmaya devam edeceği ve
2040 yılında 104,1 milyon v/g seviyesine ulaşacağı öngörülmektedir.
Küresel petrol üretim maliyetleri incelendiğinde, 2040 yılına kadar yeni yatırım sonucu üretime alınan
bir varil petrolün maliyetinin genel olarak 20-60 $/v arasında seyreden bir bantta gerçekleşeceği
öngörülmektedir. 2021 yılı başında yayımlanan IHS Markit raporuna göre, Orta Doğu’da yeni üretime
alınacak kaynaklar, diğerleri arasında görece düşük üretim maliyetine sahiptir (Şekil 8).
Dünyanın Geri
Kalanı (Deniz)
Dünyanın Geri Kazakistan

Norveç ve
Kalanı (Kara)
Birleşik Krallık ABD Permain ABD
ABD-Meksika Bakken
Körfezi Kanada ABD
Eagle Fort
Batı
Afrika
Brezilya
Çin
Rusya
Ortadoğu
Düşük Ortalama Yüksek
Şekil 8.
2040’a Kadar Bölgelere ve Türlerine Göre Yeni Kaynaklar İçin Başa Baş Petrol Üretim
Maliyetleri (Kaynak: IHS Markit, 2020)
2020
S AY FA 1 7
2.1
Küresel Petrol Arama ve Üretim Sektörü Yatırımları

2014 yılında 631 milyar $ ile en yüksek seviyesine ulaşan küresel petrol arama ve üretim
sektörü yatırımları, 2020 yılında ortaya çıkan pandemi kaynaklı şirketlerin düşük petrol
fiyatlarının hakim olduğu olumsuz piyasa koşullarına bağlı olarak yatırımlarını kısma yoluna
gitmeleri sebebiyle 269 milyar $ seviyesinde kalmıştır (Şekil 9). Yatırımların 2021 yılında da
yatay seyretmesi ve sonrasında, küresel talep toparlanması ve petrol fiyatlarına bağlı olarak
kademeli olarak yükselmesi beklenmektedir. Rystad Energy, uzun vadede küresel petrol arama
ve üretim sektörüne yapılan yatırımların 2014 yılı seviyelerine dönmeyeceğini, 2040 yılında
yaklaşık 455 milyar $ seviyesine yaklaşacağını tahmin etmektedir.
455
Şekil 9. 2011-2040 Küresel Petrol Arama ve Üretim Sektörü Yatırım Miktarı

(Kaynak: Rystad Energy)
Küresel Petrol Tüketimi
2019 yılında, 97,6 milyon v/g olarak kaydedilen küresel petrol tüketimi, 2020 yılında %9,3’lük
bir azalışla 88,5 milyon v/g seviyesine inmiştir (Şekil 10). Yine Covid-19 salgını etkisinin
görüldüğü küresel petrol tüketimindeki bu düşüş ile birlikte 2011 yılından bu yanaki en
düşük küresel petrol tüketim seviyeleri ortaya çıkmıştır. 2020 yılında, bölgeler bazında
en önemli azalma, %13,8 ile Avrupa bölgesinde görülürken, Avrupa’yı, %13,1 ile Afrika ve
%12,4 ile Kuzey Amerika izlemiştir. Ülke bazında ise ABD ve Hindistan, petrol tüketiminde en
büyük düşüşleri yaşayan ülkeler olmuştur; Çin ise 2020 yılında petrol tüketimini 220.000
v/g seviyesinde artırmıştır.
2020
S AY FA 1 8
2.1

Şekil 10. 2011-2020 Bölgelere Göre Küresel Petrol Tüketimi (Kaynak: BP, 2021)
2019 – 2030 döneminde ise petrol talebinin küresel düzeyde 106,8 milyon v/g seviyesine
yükselmesi beklenmektedir. 2019-2030 döneminde 4,6 milyon v/g talep artışı ile Asya Pasifik
bölgesinin petrol talebinin en fazla artacağı bölge olması, Afrika’nın 1,3 milyon v/g’lik talep
artışı ile Asya Pasifik bölgesini takip etmesi beklenmektedir (Şekil 11).
Asya Pasifik Afrika Orta Doğu

Orta ve Güney Amerika Kuzey Amerika Avrupa ve Avrasya
Şekil 11. 2019-2030 Yılları Bölgelere Göre Ham Petrol Talep Değişimi (Kaynak: IEA, WEO 2020)
2020
S AY FA 1 9
2.1
Küresel Petrol Ticareti

2019 yılında, 70,4 milyon vpe/g olarak gerçekleşen bölgeler arası ham petrol ve petrol ürünü
ticareti, 2020 yılında, %7,6 azalmış ve 65,1 milyon vpe/g olarak kaydedilmiştir. Bölgeler arası
ham petrol ticaret rakamları incelendiğinde; en fazla ham petrol ithal eden ülke Çin olurken,
en fazla ham petrol ihracatı yapan ülke Suudi Arabistan olarak kaydedilmiştir. Çin’in en fazla
ham petrol ithal ettiği ülke Suudi Arabistan, Suudi Arabistan’ın da en fazla ham petrol ihraç
ettiği ülke Çin olmuştur (Tablo 1).
Tablo 1. 2020 Bölgeler Arası Dünya Ham Petrol Ticareti (Kaynak: BP, 2021)
2020
S AY FA 2 0
2.1
Bazı ülke ve bölgelere göre ham petrol ve petrol ürünü ihracat ve ithalatları ise 2019 ve 2020
yılları için aşağıdaki tabloda detaylı bir biçimde aktarılmıştır (Tablo 2). ABD’nin 2020 yılında
ham petrol ihracatı bir önceki seneye kıyasla yükselirken, petrol ürünü ihracatında düşüş
meydana gelmiştir. İthalatta ise aynı süre için ham petrol ve petrol ürünü kalemlerinin ikisinde
birden azalma gerçekleşmiştir. Çin’de 2020 yılında bir önceki seneye göre ham petrol ve petrol
ürünü ithalatları yükselmiştir.
Tablo 2. 2019 ve 2020 Ham Petrol ve Petrol Ürünü Ticaretleri (Kaynak: BP, 2021)
2020
S AY FA 2 1
2.1
Küresel Rafinaj Faaliyetleri

2019 yılında, 82,95 milyon v/g olarak kaydedilen rafineri petrol ürünleri üretimi, 2020 yılında
diğer alanlarda olduğu gibi düşüş yaşamıştır. Bir önceki yıla kıyasla %9 oranında azalan rafineri
ürünleri üretimi 75,51 milyon v/g seviyesinde gerçekleşmiştir (Şekil 12). 2020 yılında, rafine
petrol ürünleri üretiminde en büyük oransal düşüş %13,6 ile Kuzey Amerika’da gerçekleşmiştir.
Kuzey Amerika bölgesini %11,8 ile Avrupa ve %10,5 ile Afrika takip etmiştir. Rafineri kullanım
oranlarında da 2020 yılında %8 ile tarihi bir düşüş yaşanmıştır. %74,1 oranına gerileyen rafineri
kullanım oranları, 1985 yılından bu yanaki en düşük kullanım oranı seviyesine gerilemiştir.

Şekil 12. 2011-2020 Yılları Bölge Bazında Dünya Rafine Ürün Üretimi (Kaynak: BP, 2021)
2020
S AY FA 2 2
2.1
Küresel rafineri işlem kapasitesi ise 2020 yılında 101,9 milyon v/g olarak kaydedilmiştir. Bu
kapasitenin %35,8’i Asya Pasifik bölgesinde bulunmaktadır (Şekil 13). Bu bölgeyi %21,4 ile
Kuzey Amerika, %15,3 ile de Avrupa takip etmektedir. UEA’nın “Oil 2021” raporuna göre 2026
yılına gelindiğinde 8,5 milyon v/g yeni ek kapasitenin mevcut kapasiteye eklenmiş olması
beklenmektedir. Bu miktarın 3,6 milyon v/g’si mevcut rafinerilerdeki artış iken, net artışın 4,9
milyon v/g olacağı öngörülmektedir. Bu kapasite artışının önemli oranda Çin, Hindistan ve
Kuveyt’ kaynaklı olması beklenmektedir. Bu üç ülke küresel kapasite artışının yaklaşık %38’ini
oluştururken, Nijerya ve Suudi Arabistan da dahil edildiğinde dünyanın rafineri kapasite artış
oranının yarısından fazlasını oluşturan ilk beş ülke sıralanmış olmaktadır.
Orta ve Afrika
Güney Amerika %3,3
%6,1
Orta Doğu
%10
Asya Pasifik
Avrasya %35,8
%8,2
Avrupa
%15,3 Kuzey Amerika
%21,4
Şekil 13. . 2020 Yılı Bölge Bazında Dünya Petrol Rafineri Kapasitesi (Kaynak: BP, 2021)
2020
S AY FA 2 3
2.1
Petrol Fiyatları
2020 yılında Brent petrol fiyat ortalaması 41,84 $/v, WTI petrolü fiyat ortalaması 38,52
$/v ve OPEC Basket petrol fiyat ortalaması ise 41,56 $/v seviyesinde gerçekleşmiştir (Şekil
14). Bir önceki yıl ile kıyaslandığında, Brent petrol fiyat ortalamasının yaklaşık %35 azaldığı
görülmektedir. 2019 yılındaki dengeli piyasa yapısına karşılık 2020 yılında, Covid-19 salgını
sebebiyle, tarihi talep ve fiyat düşüşleri yaşanmıştır. Asya ülkelerinde etkisini göstermeye
başlayan salgının diğer bölgelere yayılmasının ardından, küresel çapta tarihi talep düşüşlerinin
meydana gelmesiyle fiyatlarda da tarihi dip seviyeler ortaya çıkmıştır.
Şekil 14. 2020 Yılı Petrol Fiyatları Seyri (Kaynak: S&P Global Platts, 2020)
2020 yılında küresel petrol talebinin yaklaşık 10 milyon v/g düştüğü hesaplanmaktadır. 2020 yılının
ikinci çeyreği talep ve fiyatlar açısından en düşük seviyelerin görüldüğü zaman dilimi olarak kayda
geçmiştir. Bu süreç içerisinde 2020 nisan ayında yaşanan en düşük talep seviyesiyle birlikte Brent
petrol fiyatı yıl içerisindeki en düşük seviyesi olan 13,62 $/v seviyesine kadar gerilemiştir. Yine aynı
ay içerisinde günlük bazda WTI petrol fiyatı da -37,63 $/v ile negatif seviyelere düşmüştür. Bu düşüş
ile tarihte ilk kez bir petrol fiyatının negatif seviyelerde değerlendiği gözlenmiştir. Bu düşüşlerin
ve tarihi dip seviyelerin görülmesinde 2020 mart ayında yaşanan OPEC+ anlaşmazlığının da etkisi
büyüktür. Covid-19 salgınının etkilerinin giderek arttığı bir dönemde, OPEC+ üyeleri arasındaki
anlaşmazlık sonrası 2016’dan beri devam eden üretim kesintisi anlaşması sonlandırılmış ve talep
krizinin yanına arz krizi de eklenmiştir. Çift taraflı bu krizin etkileri OPEC+ ülkelerinin kısa zaman
içerisinde anlaşması ve 2020 mayıs ayı başı itibarıyla yine tarihi olarak adlandırılabilecek yeni bir
üretim kesintisi anlaşmasını devreye almaları neticesinde sonlanmıştır. OPEC+ ülkeleri toplamda
9,7 milyon v/g’lik üretim kesintisi kararı almıştır. Mayıs ayı sonrası küresel petrol talebinde
toparlanmanın başlaması, arz tarafında sıkı bir kontrol sağlanmasının ardından petrol fiyatları da
toparlanma sürecine girmiştir.
2020
S AY FA 2 4
2.1
2016-2017
ABD SONDAJ FAALİYETLERİNDE DÜŞÜŞ, LİBYA'DA İÇ KARIŞIKLIK
2017-2018
KUZEY AMERİKA ÜRETİM ARTIŞI
OPEC+ ÜRETİM KESİNTİSİ ANLAŞMASI
DOLAR'IN DEĞERİNDE DÜŞÜŞ
2018-2019
ABD İRAN NÜKLEER ANLAŞMASINDAN ÇIKTI VE YAPTIRIM KARARI ALDI
2019-2020
VENEZUELA'DA İÇ KARIŞIKLIK, ÜRETİM DÜŞÜŞÜ
2020-2021
COVID-19 SALGINI; PİYASALARDA ÇİFT TARAFLI KRİZ
OPEC+ TARİHİ ÜRETİM KESİNTİSİ ANLAŞMASI
Şekil 15. 2016-2020 Yılları Brent Dated Petrol Fiyat Seyri

(Kaynak: EIA, Reuters)
2020
S AY FA 2 5
2.2
KÜRESEL DOĞAL GAZ
SEKTÖRÜ
2020
S AY FA 2 6
2020
S AY FA 2 7
2.2
Küresel Doğal Gaz Rezervleri

2019 yılında, 190,3 trilyon m3 olan dünya doğal gaz rezervleri, 2020 yılında %1,3 azalarak 188,1 trilyon
m3 olarak kaydedilmiştir.
Dünya doğal gaz rezervlerinin %40,3’ü Orta Doğu’da, %30,1’i Avrasya’da, %8,8’i Asya Pasifik’te,
%6,9’u Afrika’da, %8,1’i Kuzey Amerika’da, %4,2’si Orta ve Güney Amerika’da ve %1,7’si ise Avrupa’da
bulunmaktadır (Şekil 16). OECD ülkelerinin doğal gaz rezervi ise 20,3 trilyon m3 olup, toplam rezervin
%10,8’ini oluşturmaktadır.
(milyar varil)
KUZEY AMERİKA ABD AVRUPA ORTA DOĞU İRAN
15,2; %8,1 12,6; %6,7 3,2; %1,7 75,8; %40,3 32,1; %17,1
ASYA PASİFİK ÇİN ORTA & GÜNEY AMERİKA

16,6; %8,8 8,4; %4,5 7,9; %4,2
AVRASYA RUSYA AFRİKA

126; %7,2 107; %6,2 12,9; %6,9
Şekil 16. 2020 Yılı Dünya İspatlanmış Doğal Gaz Rezervleri Dağılımı
(Kaynak: BP, 2021)
Rystad Energy verilerine göre, 2020 yılında küresel konvansiyonel keşifler toplamı 12,1 milyar vpe
olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, 2019 yılına göre hacimsel anlamda %22’lik bir düşüş anlamına
gelse de, 2019 yılında 60-40 olan doğal gaz-petrol keşif oranının, 2020 yılında daha çok doğal gaz
keşfi ile 63-37 olarak gerçekleşmesi dikkat çekmektedir. 2020 yılı itibarıyla, en fazla doğal gaz
rezervine sahip on ülke arasındaki sıralama aşağıdaki şekilde verilmiştir (Şekil 17).
2020
S AY FA 2 8
Şekil 17.
2020 Yılı En Fazla Doğal Gaz
Rezervine Sahip İlk 10 Ülke
(Kaynak: BP, 2021)
Küresel Doğal Gaz Rezervlerinin Ömrü

2020 yılı için, mevcut rezerv miktarı (188,1 trilyon m3) mevcut üretime (3,85 trilyon m3) bölündüğünde,
küresel rezerv ömrünün 48,8 yıl olduğu hesaplanmaktadır. Söz konusu rezervlerin bölgelere göre
dağılımı incelendiğinde, Orta Doğu birinci, Avrasya ikinci, Asya Pasifik ülkeleri ise üçüncü sırada yer
almaktadır (Şekil 18).
Rezerv (trilyon m3)
Rezerv Ömrü (yıl)
Şekil 18. 2020 Yılı Bölgelere Göre Doğal Gaz Rezervi ve Rezerv Ömrü (Kaynak: BP, 2021)
Genel tanım itibarıyla ortaya konulan 48,8 yıllık “doğal gaz rezerv ömrü” ifadesinde, söz konusu “ömür”
bugün için ispatlanmış olan rezervlerin, mevcut teknolojilerle ekonomik olarak üretimi çerçevesindeki
bir ömürdür. Oysa yeni keşiflerle yeni rezervlerin devreye girmesi, gelişen teknolojiler sayesinde daha
ekonomik olarak üretilebilecek mevcut rezervlerin devreye alınması ile bu ömrün talebe de bağlı
olarak değişebileceği dikkate alınmalıdır.
2020
S AY FA 2 9
2.2
Küresel Doğal Gaz Üretimi

2019 yılında, 3,97 trilyon m3 olarak gerçekleşen küresel doğal gaz üretimi, 2020 yılında, %3,3
düşüşle 3,85 trilyon m3 olmuştur. 2020 yılı doğal gaz üretiminde Orta ve Güney Amerika
bölgesindeki %11,5’lik düşüş dikkat çekerken, Orta Doğu üretimi artan tek bölgedir (Şekil 19).
Orta ve Güney Amerika Avrupa Afrika Asya Pasifik
Orta Doğu Avrasya Kuzey Amerika
Şekil 19. 2011-2020 Yılları Bölgelere Göre Küresel Doğal Gaz Üretimi (Kaynak: BP, 2021)
2020 yılında, küresel doğal gaz üretiminde en üretim artışının dörtte üçünü oluşturacağı
büyük pay sahibi, 2019 yılında olduğu gibi Kuzey tahmin edilmektedir. Üretim artışının çoğu ise
Amerika olmuştur. IEA Gaz Raporu’nda, 2025 yerel ve bölgesel talebe hizmet etmeye devam
yılına kadar olan projeksiyon döneminde gaz edecektir. Asya-Pasifik Bölgesi üretiminin ise
üretimindeki en büyük pay sahibinin yine Kuzey 2025 yılında yaklaşık 710 milyar m3’e çıkması
Amerika olması ve 2019 yılında 1130 milyar m3 beklenmektedir. Bu bölgede, önümüzdeki
olarak kaydedilen üretimin her yıl ortalama %1,5 beş yılda geleneksel gaz üreten ülkelerin
artışla 2025 yılında 1233 milyar m3’e ulaşması (Endonezya, Malezya, Myanmar ve Tayland dahil)
öngörülmektedir. Avrasya gaz üretiminin ise üretimde kademeli düşüşler yaşaması, bölgede
ihracata yönelik projelerin önceliklendirilmesiyle üretim artışının kömürden doğal gaza geçişi
birlikte 2025 yılında yaklaşık 935 milyar m3’e hızlandırmak amacıyla yerli üretimi destekleyen
ulaşacağı tahmin edilmektedir. Avrasya Bölgesi stratejilerin benimsenmesiyle birlikte,
gaz üretim artışının, Çin’e boru hattı gazı ve özellikle Çin ve Hindistan kaynaklı olması
LNG ihracatının artacağı öngörüsüyle %70 beklenmektedir. 2019 yılında 238 milyar m3 olan
Rusya kaynaklı olması beklenmektedir. Orta Afrika Bölgesi doğal gaz üretiminin 2025 yılında
Doğu doğal gaz üretiminin 2025 yılında 790 295 milyar m3’e çıkması ve bu artışta en büyük
milyar m3’e yükselmesi öngörülürken, bölge pay sahibinin LNG ihracatı odaklı üretimlerini
ülkelerinden Suudi Arabistan, Irak, İsrail, Katar geliştirmesi planlanan Mozambik ve Nijerya
ve İran’dan gelecek üretim artışının, küresel olması öngörülmektedir (Şekil 20). Öte yandan,
2020
S AY FA 3 0
2.2
Avrupa gaz üretiminin önümüzdeki

beş yılda %40 oranında (Norveç hariç)
düşüş göstermesi beklenmektedir.
Bu düşüşte öne çıkan iki ülkenin,
toplam düşüşün %80'inden fazlasını
oluşturacak Hollanda ve Birleşik
Krallık olacağı tahmin edilmektedir.
Bu düşüş öngörüsünün sebepleri
olarak, Hollanda'da, 2019 yılında
ülke üretiminin yarısının geldiği
dev Groningen sahasının bölgede
yaşanan depremleri önlemek
amacıyla en geç 2024-2025 yılına
Şekil 20.
kadar kapanacak olması; Birleşik
2019-2025 Yılları
Krallık’ta ise plato dönemlerini geride
Dünya Doğal Gaz Üretim Artış Projeksiyonu
bırakan olgun sahalardan üretimin
(Kaynak: IEA, GAS 2020)
düşecek olması gösterilmektedir.
Küresel gaz üretiminde de, petrol üretiminde olduğu gibi Kuzey Amerika’nın payı dikkat çekicidir.
Kuzey Amerika, ankonvansiyonel kaynaklara yönelmesiyle artan üretimi sayesinde 2020 yılında da
dünyanın en büyük gaz üreticisi konumundadır. 2020 yılında yaşanan Covid-19 salgınının etkisinde
düşen fiyatlardan en fazla etkilenen arz segmenti şeyl üretimi olmuş, 2020 yılı başında yaklaşık
%10 büyümesi beklenen Kuzey Amerika şeyl üretimi, yıl sonunda 2019 yılı üretimine yakın seviyede
gerçekleşmiştir. Kuzey Amerika’dan sonra en fazla ankonvansiyonel gaz üretimi ise 74 milyar m3
ile Asya kıtasında gerçekleştirilmiştir (Şekil 21). Ancak ankonvansiyonel üretimde birinci sırada yer
alan Kuzey Amerika ile ikinci sırada yer alan Asya üretimi arasında çok ciddi bir fark söz konusudur.
Yapılan çalışmalara göre başta Çin olmak üzere Asya Bölgesi ankonvansiyonel potansiyelinin
yüksek olduğu değerlendirilse de, bölgede gerçekleştirilen arama faaliyetlerinde jeolojik ve teknik
sorunlarla karşılaşılmış ve ortaya çıkartılmak istenen potansiyele henüz ulaşılamamıştır. Uzun
vadede üreticilerin konvansiyonel kaynaklara ek olarak ankonvansiyonel kaynaklara yönelmesi
beklenmektedir. Bu kapsamda teknoloji alanında kaydedilecek ilerlemeler hem kurtarım faktörünün
artırılması hem de ankonvansiyonel kaynakların geliştirilmesi açısından büyük bir öneme sahiptir.
(milyar m3)
Konvansiyonel
Ankonvansiyonel
Şekil 21. 2020 Yılı Küresel Konvansiyonel/Ankonvansiyonel Gaz Üretimleri

(Kaynak: Rystad Energy, GasMarketCube)
2020
S AY FA 3 1
2.2
Küresel Doğal Gaz Arama ve Üretim Sektörü Yatırımları

2013-14 yıllarında 258 milyar $ seviyelerinde kaydedilen küresel doğal gaz arama ve üretim
sektörü yatırımları 2020 yılında ortaya çıkan pandemi kaynaklı şirketlerin olumsuz piyasa
koşullarına bağlı olarak yatırımlarını kısma yoluna gitmeleri sebebiyle 116 milyar $ seviyesine
gerilemiştir (Şekil 22). Yatırımların 2021 ve 2022 yıllarında sırasıyla yaklaşık 124 ve 127 milyar
$ seviyesinde olması ve sonrasında, küresel talep toparlanmasına bağlı olarak yükselmesi
beklenmektedir. Rystad Energy, uzun vadede küresel doğal gaz arama ve üretim sektörüne
yapılan yatırımların petrole kıyasla daha fazla artış göstereceğini, 2040 yılında yaklaşık 270
milyar $ seviyelerine çıkacağını tahmin etmektedir. Dolayısıyla uzun vadede doğal gazın tercih
edilirliğinin artması dolayısıyla küresel arama ve üretim sektörü yatırımları içerisindeki payını
artırması beklenmektedir.
469
Şekil 22. 2011-2040 Küresel Doğal Gaz Arama ve Üretim Sektörü Yatırım Miktarı
(Kaynak: Rystad Energy)
Küresel Doğal Gaz Tüketimi

2020 yılında küresel doğal gaz talebi, bir önceki yıla göre %2,3 azalarak, 3,82 trilyon m3 olarak
gerçekleşmiştir. 2020 yılı talep düşüşünde en fazla oransal düşüş -%11,1 ile Orta ve Güney
Amerika’da yaşanmıştır (Şekil 23).
2020
S AY FA 3 2
2.2
Afrika Orta ve Güney Amerika Orta Doğu Avrasya
Asya Pasifik Avrupa Kuzey Amerika
Şekil 23. 2011-2020 Yılları Dünya Doğal Gaz Tüketimi (Kaynak: BP, 2021)
UEA 2025 yılına kadar olan dünya

gaz talebi projeksiyonuna göre en
yüksek talep artışının Asya Pasifik ve
ardından Orta Doğu’da yaşanması
beklenmektedir. Çin ve Hindistan
başta olmak üzere yalnızca Asya-
Pasifik ülkelerinden gelecek talep artışı
(207 milyar m3) küresel talep artışının
(397 milyar m3) yarısından fazlasını
oluşturmaktadır. Orta Doğu Bölgesi’nde
ise en büyük artışın toplam tüketimin
%70'ini oluşturan İran ve Suudi
Arabistan kaynaklı olması, toplam bölge Şekil 24.
talebinin 100 milyar m3 artışla 2025 2019-2025 Yılları Bölgelere Göre
yılında yaklaşık 660 milyar m3’e çıkması Doğal Gaz Talep Artışı
beklenmektedir. Afrika Bölgesi doğal (Kaynak: IEA, GAS 2020)
gaz tüketiminin 2025 yılında 195 milyar
m3’e ulaşması tahmin edilirken, artışın öncelikli olarak endüstriyel ve elektrik üretiminde kullanılmak
üzere Cezayir, Mısır ve Nijerya kaynaklı olması beklenmektedir. Kuzey Amerika’daki talep artışının 2025
yılına kadar 38 milyar m3 olması beklenirken, Orta ve Güney Amerika’da talep artış rakamı (7 milyar m3)
oldukça düşüktür (Şekil 24). Öte yandan önümüzdeki beş yılda Avrupa ve Avrasya’da talebin yatay bir
seyir izlemesi beklenmektedir.
2020
S AY FA 3 3
2.2
Küresel Doğal Gaz Ticareti

2020 yılında, doğal gaz ticareti, bir önceki yıla göre %5,3 azalarak 940,1 milyar m3 olarak
gerçekleşmiştir. 2020 yılında boru hatları ile gerçekleşen ticaret -%10,6 düşüşle 452 milyar
m3’e gerilerken, LNG ticareti %0,6 artarak, 487,9 milyar m3’e ulaşmıştır (Şekil 25).
(milyar m3 )
LNG Boru Hattı
Şekil 25. 2016-2020 Yılları Küresel Doğal Gaz Ticareti (Kaynak: BP, 2021)
UEA, doğal gaz ticaretinin son 5 yılda gözlendiği gibi (pandemi kaynaklı düşüş gösterdiği 2020
yılı hariç) artış göstermeye devam etmesini öngörmektedir. UEA 2025 yılına kadar yapılan
projeksiyonlarda, küresel doğal gaz ticaretinde LNG’nin öne çıkması, LNG ticaretinin 2025
yılında, 2019 yılına kıyasla yaklaşık %21 artışla 585 milyar m3’e ulaşması beklenmektedir. 2025
yılına kadar, LNG ithalat artışının en yoğun olması beklenen bölge Çin ve Hindistan kaynaklı
Asya Bölgesi olurken, Kuzey Amerika bölgesinin LNG ihracat rakamını neredeyse üç katına
çıkaracağı tahmin edilmektedir.
2020
S AY FA 3 4
2.2
Doğal Gaz Fiyatları

Pandeminin etkisinde petrol fiyatlarında tarihi düşüşlerin görüldüğü 2020 yılında, doğal gaz
fiyatları da düşük seyretmiştir. 2020 yılı aylık ortalamalara bakıldığında, Henry Hub, Dutch
TTF ve Japon İthal LNG fiyat türleri mayıs ayında birbirlerine oldukça yaklaşmış ve Covid-19
salgınının talep üzerindeki olumsuz etkilerinin tam anlamıyla hissedilmeye başlandığı bu ayda
en düşük fiyatlar gerçekleşmiştir. 2020 Temmuz ayı itibarıyla ise tüm dünyada kısıtlamaların
azaltılmasının etkisinde talep artışı görülmüş ve bu durum doğal gaz fiyatlarında da yükselişe
neden olmuştur. Yıl sonunda 2020 yılı doğal gaz fiyat ortalamaları; Henry Hub 2,03; Dutch TTF
3,28, Japon İthal LNG 8,40 $/MMBtu olarak kaydedilmiştir (Şekil 26).
($/MMBtu)
Brent Japon İthal Dutch Henry

Ham Petrol LNG TTF Hub
Şekil 26. 2010-2020 Dönemi Brent Petrol Fiyatı ve Doğal Gaz Fiyatları (Kaynak: World Bank)
2020
S AY FA 3 5
2.3
ANKONVANSİYONEL ÜRETİM
ve ENERJİ SEKTÖRÜNE
ETKİLERİ
2020
S AY FA 3 6
2020
S AY FA 3 7
2.3
ANKONVANSİYONEL ÜRETİM VE
ENERJİ SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
Dünyada ankonvansiyonel kaynak miktarının yaklaşık 340 milyar varil petrol ve 200 trilyon m3 gaz
olduğu tahmin edilmektedir. Bu kaynaklar, küresel olarak yaygınlık gösterseler de; gerek üretim
açısından, gerekse de kaynak bolluğu açısından en zengin bölge ABD başta olmak üzere Kuzey
Amerika olup, ikinci sırada Çin’in öne çıktığı Asya yer almaktadır.
Küresel ankonvansiyonel kaynak rakamları incelendiğinde, ABD, Çin, Kanada, Meksika, Arjantin,
Güney Afrika ve Avustralya öne çıkmaktadır (Şekil 27). Şu anda ABD, Kanada, Çin ve Arjantin olmak
üzere sadece dört ülkede şeyl üretimi yapılmasına rağmen, önümüzdeki dönemlerde teknolojik
gelişmelerin kaydedilmesiyle, zorlu coğrafi koşullar sebebiyle şeyl potansiyelini henüz kullanamayan
Çin’in üretimini artırması, henüz şeyl üretimi yapmayan Meksika ve Cezayir’in şeyl kaynaklarına
yönelimi teşvik etmesi beklenmektedir. Bu altı ülkenin 2040 yılına kadar küresel şeyl üretiminin
%70'ini oluşturacağı tahmin edilmektedir.
Şekil 27. Küresel Şeyl Rezervleri ve Basenler (Kaynak: Reuters)
İleri teknoloji ve geçtiğimiz dönemlerde Rusya gibi büyük üreticilerle aynı tarafta yer
yüksek seyreden petrol fiyatları ortamı, Kuzey almaya başlamış ve bu durum ABD’nin enerji
Amerika’daki bu devasa ankonvansiyonel politikalarına da yansımıştır. Bunun sonucunda,
kaynakları gün yüzüne çıkarmıştır. Teknolojik ABD kaynak kıtlığı politikaları döneminden
donanımlı ABD petrol endüstrisi bu durumu kaynak bolluğu politikaları dönemine geçiş
son derece iyi değerlendirmiş, hidrolik çatlatma yapmıştır. 2008’de 5 milyon vpe/g olan ABD
ve yönlü sondaj gibi teknikler ile adeta yeniden üretimi, güçlü ve durağan petrol fiyatları
doğmuştur. Üretim tekniklerinde yaşanan ortamında yaşanan teknolojik gelişmeler ve risk
bu gelişmeler, küresel enerji dengelerini alma iştahının etkisinde artmaya devam etmiştir.
de değiştirmiştir. Dünyanın en büyük gaz Petrol fiyatlarının 2014 yılı ortalarında düşmeye
üretici ülkesi olarak ABD, Suudi Arabistan ve başlamasıyla, ABD’de ankonvansiyonel üretim
2020
S AY FA 3 8
2.3
yapan bazı şirketler finansal olarak bazı sıkıntılar Tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınının
yaşamış ancak petrol fiyatlarındaki düşüş etkisinde petrol ve doğal gaz piyasaları için tarihi
ankonvansiyonel üretimde beklenen düşüşe yol düşüşlerin görüldüğü 2020 yılında piyasalardaki
açmamıştır. ABD ankonvansiyonel üretiminin krizden en çok etkilenen şeyl segmenti
beklenildiği kadar düşmemesi sahalarda olmuştur. Ankonvansiyonel şeyl üretimini
yaşanan maliyet düşüşü ile açıklanmaktadır. domine eden ABD’de, 2019 yılında görülen rekor
2013 yılında, 75-80 $ bandında olan Permian üretim seviyesinin ardından pandemi sebebiyle
Midland, Permian Delawere, DJ Basin, Eagle düşen talep ve petrol fiyatları neticesinde 2020
Ford ve Bakken sahaları kuyubaşı maliyetlerinde yılında ABD toplam ham petrol üretimi yaklaşık
2014 yılı itibarıyla maliyet düşüşü gözlenmeye 11,3 milyon v/g’ye gerilemiştir. Pandeminin
başlamış, 2016 ve sonrasında kuyubaşı maliyet etkisinde 2020 yılında ortalama 38,52 $/v
rakamları 35-40 $ bandına kadar düşmüştür. olarak gerçekleşen WTI petrol fiyatına rağmen
Kuyu başı başabaş maliyetlerinin düşüşü ise şeyl üretimde ciddi bir düşüşün yaşanmaması
aramacılığında kuyu performansının artışı ile ABD şeyl endüstrisinin oldukça dirençli bir
açıklanmaktadır. Kuyu performanslarında artışın yapıya kavuştuğunun göstergesi olarak
sebeplerinin sondaj faaliyetlerinde görece yorumlanmaktadır.
verimli alanlara odaklanılması, daha uzun yatay
sondaj gerçekleştirilmesi ve kuyu tamamlama ABD şeyl petrol üretimi son 10 yılda önemli
faaliyetlerindeki optimizasyon işlemleri olduğu artış göstermiştir. 2011 yılında yalnızca 1,29
değerlendirilmektedir. 2014 yılı ortalarında 9 milyon v/g olan şeyl petrol üretimi, teknolojik
milyon v/g’ye yaklaşan ABD ham petrol üretim gelişmelerin ve artan yatırımların etkisinde 2019
rakamı, 2015 yılında 9,5 milyon v/g’ye ulaşmış, yılında ortalama 7,76 v/g ile en yüksek üretim
petrol fiyatlarının 30 $/v civarına kadar düştüğü rakamına ulaşmıştır. ABD şeyl petrol üretimi
2016 yılında ise ortalama 8,8 milyon v/g 2020 yılında pandeminin etkisinde yaşanan kriz
civarında seyretmiştir. Petrol fiyatlarının tekrar sebebiyle 7,31 v/g’ye gerilemiş olsa da, pandemi
yükselmeye başlaması ve daha verimli üretim başlangıcında yapılan tahminlere göre daha
koşulları sayesinde üretim seviyesi 2019 yılında az düşüş göstermiştir (Şekil 28). 2020 yılı ABD
en yüksek üretim seviyesi olan 12,2 milyon v/g’ye şeyl petrol üretimi, ülke ham petrol üretiminin
ulaşmıştır. %65’ini oluşturmaktadır.
Şekil 28. 2011-2020 ABD Şeyl Petrol Üretimi (Kaynak: EIA, 2021)
2020
S AY FA 3 9
2.3
ABD şeyl gaz üretimi ise son 10 yılda yaklaşık 3 katına çıkmıştır. 2011 yılında 57,5 milyon m3/g
olan şeyl gazı üretimi, özellikle 2017 yılı sonrasında hızlı bir artış eğilimine girerek 2019 yılında
164,2 milyon m3/g’ye ulaşmıştır. Pandemi öncesinde yapılan projeksiyonlara göre 2020 yılında
yaklaşık %15-20 oranında artış kaydetmesi öngörülen şeyl gaz üretimi pandeminin yarattığı
olumsuz koşullar nedeniyle yatay bir seyir izlemiştir (Şekil 29).
Şekil 29. 2011-2020 ABD Şeyl Gaz Üretimi (Kaynak: EIA, 2021)
2020
S AY FA 4 0
2.3
2020 yılında yaşanan pandeminin ABD şeyl endüstrisi üzerindeki en önemli etkisi yatırımlar
üzerinde görülmektedir. ABD şeyl basenleri yatırım rakamları analiz edildiğinde, 2016 yılında
56,82 milyar $ olan yatırım rakamının 2018 yılında en yüksek seviye olan 139,27 milyar $’a
yükseldiği görülmektedir. 2020 yılı yatırım rakamının ise pandemi kaynaklı olumsuz piyasa
koşulları sebebiyle 2019 yılına kıyasla neredeyse yarı yarıya düştüğü gözlemlenmektedir. 2021-
2025 yılları için yapılan yatırım projeksiyonuna göre 2017-2019 döneminde görülen üç haneli
yatırım rakamlarının kısa vadede yinelenmesi beklenmemektedir (Şekil 30).
Diğer Bakken Eagle Ford Permian Midland Permian Delawere
Şekil 30. 2015-2025 ABD Ankonvansiyonel Saha Yatırımları (Kaynak: Rystad Energy)
2020
S AY FA 4 1
2.4
AKTİF KULE SAYISI ve
ARAMA-ÜRETİM
FAALİYETLERİ
2020
S AY FA 4 2
2.4
AKTİF KULE SAYISI VE ARAMA-ÜRETİM FAALİYETLERİ
Küresel arama-üretim faaliyetleri, sondaj kule sayıları ve Brent petrol fiyatı incelendiğinde, petrol
fiyatındaki değişimlerin kule sayısına yaklaşık üç ay gecikmeyle yansıdığı görülmektedir. Petrol
fiyatlarının 2010 yılı Ocak ayından beri yükseliş eğilimini sürdürmesi, Mart 2012’de 125 $/v’i görmesinin
ardından kule sayıları da aynı dönemde 3.900 civarına yükselmiştir. 2014 yılı sonuna kadar 3.500
civarında seyreden kule sayıları, petrol fiyatlarının 52 $/v düzeyinde seyrettiği 2015’te 2.000’lere,
ortalama petrol fiyatının 43 $/v olduğu 2016’da ise 1.400 civarına kadar düşmüştür. 2017’de petrol
fiyatlarının tekrar 55 $/v civarına çıkmasıyla kule sayıları da artış eğilimine girmiştir. 2019 yılında
2177 olan küresel aktif kule sayısı, Aralık 2020 itibarıyla pandemi kaynaklı olumsuz piyasa koşullarının
arama faaliyetlerinde neden olduğu keskin düşüşe paralel yaklaşık %40 düşüşle 1352 adet olarak
kaydedilmiştir (Şekil 31).
(Adet)
Aktif Kule Sayısı Brent Petrol Fiyatı
Şekil 31. Dünyada Aktif Sondaj Kule Sayısı Ve Petrol Fiyatları (Kaynak: Baker Hughes)
Dönemsel olarak farklılıklar göstermekle birlikte, ABD’deki aktif kule sayısı, dünya ortalamasının
önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Öyle ki, ABD’nin kule sayısındaki artış ve azalış küresel kule
sayılarını da etkilemektedir. Örneğin küresel kule sayısının zirveye çıktığı Şubat 2014’te, küresel aktif
kule sayısı 3.736 olarak gerçekleşirken, ABD kule sayısı 1.769 olarak gerçekleşmiştir. Petrol fiyatlarının
30 $/v seviyesine indiği 2016 yılı Mayıs ayında küresel kule sayısı 1405’e, ABD kule sayısı ise 408’e
kadar gerilemiştir. 2019 yılında ortalama petrol fiyatının yaklaşık 65 $/v’e ulaşmasıyla 944’ü ABD’de
olmak üzere küresel kule sayısı 2177’ye çıkmıştır. Ancak 2020 yılında pandemiyle oluşan küresel
talep düşüşünün etkisinde petrol fiyatlarında yaşanan tarihi düşüşler petrol ve doğal gaz arama
harcamalarının düşmesine dolayısıyla faaliyetlerde ciddi düşüşe yol açmıştır. Bu düşüşün sonucunda
2020 yılı ABD kule sayısı ortalama 436, küresel kule sayısı ise ortalama 1352 olarak kaydedilmiştir.
Genel itibarıyla bölgesel güvenlik risklerinin artmasıyla kule sayılarında azalma olmakla birlikte, petrol
fiyatları ile ilişkilendirildiğinde, kule sayısının düşmesinin sebebi, sektörde faaliyet gösteren şirketlerin
gelirlerinde meydana gelen düşüş sebebiyle yatırımlarını azaltmalarıdır. Petrol ve doğal gaz arama ve
üretiminde aktif şirketler yatırımlarını azaltmak amacıyla hedeflenen kuyu sayısını azaltmayı, mevcut
kuyuların geliştirilmesine yönelik faaliyetleri tercih etmektedirler. Dolayısıyla kule sayısında yaşanan
düşüş, orta vadede daha az rezerv ekleme ve üretimde azalma beklentisi yaratıp, petrol fiyatlarının
daha da düşmemesine veya kısmi yükselmesine neden olabilmektedir.
2020
S AY FA 4 3
3
TÜRKİYE'DE PETROL ve
DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN
GÖRÜNÜMÜ
2020
S AY FA 4 4
3
TÜRKİYE’DE PETROL VE
DOĞAL GAZ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ
Orta Doğu, Hazar Bölgesi, Rusya ve Orta ödemeler dengesini etkilemektedir. Petrol
Asya gibi ispatlanmış petrol ve doğal gaz fiyatlarının düşmeye başladığı 2014 yılında 38,8
rezervleri bakımından zengin bölgeler ile milyar $ olan cari açık, petrol fiyatlarının düşük
başta AB ülkeleri olmak üzere, petrol ve doğal seyrettiği 2015 ve 2016 yıllarında sırasıyla 27,3
gaz ithalat bağımlılığı yüksek olan ülkeler milyar $ ve 27 milyar $ olarak açıklanmıştır.
arasındaki coğrafi konumuyla Türkiye, enerji 2017 yılında, petrol fiyatlarında önceki iki yıla
kaynaklarının arz ve talep edilen bölgeler oranla görece artış kaydedilmiş, Türkiye’nin
arasında taşınmasında stratejik öneme cari açığı 40,8 milyar $ olarak açıklanmıştır.
sahiptir. Özellikle Azerbaycan gazını Türkiye 2018 yılında ise petrol fiyatları 2017 yılına göre
üzerinden Avrupa’ya taşıyan TANAP ve Rusya bir miktar daha artış göstermesine rağmen
gazını ülkemiz kanalı ile Avrupa’ya taşıyan Türkiye cari işlemler açığı kur etkisi nedeniyle
Türk Akımı’nın hayata geçirilmesi, Türkiye’nin son 9 yılın en düşük miktarına erişerek 21,7
stratejik öneminin daha da ön plana çıkmasını milyar $ seviyesine gerilemiştir. 2019 yılında
sağlamıştır. Türkiye'nin cari işlemler hesabı, 2001 yılından
bu yana ilk defa cari fazla vermiştir. Türkiye
Türkiye’nin tarihsel olarak büyük ölçüde Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından
enerji ithalatına bağımlı olması nedeniyle açıklanan ödemeler dengesi verilerine göre
gerek milli petrol şirketi TPAO, gerekse diğer cari işlemler hesabı 6,76 milyar $ seviyelerinde
enerji şirketleri farklı projeler ile enerji arzının gerçekleşmiştir.
sürmesi ve yerli kaynakların değerlendirilmesi
için çalışmaktadır. Bu kapsamda Karadeniz’de 2020 yılında ise, neredeyse tüm dünyada
TPAO tarafından 2020 yılında gerçekleştirilen olduğu gibi ülkemizde de etkileri görülen
Sakarya doğal gaz sahası keşfi hem ülkemiz Covid-19 salgınının başta turizm gelirlerinde
enerji güvenliği, hem de bölgedeki petrol ve olmak üzere hizmet gelirlerinde yol açtığı düşüş
doğal gaz sektörü için paradigma değişikliğine ve ithalattaki artış, cari açığın 36,77 milyar $
yol açacak seviyede önemli bir gelişme olarak olarak gerçekleşmesine neden olmuştur. 2021
öne çıkmıştır. yılının ilk iki ayında ise cari açık 4,4 milyar $
olarak açıklanmıştır.
Petrol fiyatları, diğer petrol ve doğal gaz ithal
eden ülkeler gibi Türkiye ekonomisinin de
2020
S AY FA 4 5
3.1
TÜRKİYE ENERJİ
GÖRÜNÜMÜ
2020
S AY FA 4 6
2020
S AY FA 4 7
3.1
TÜRKİYE ENERJİ GÖRÜNÜMÜ
Türkiye gelişen ekonomisi ile dünyanın önemli 110,6 milyon tpe’lik kısım toplam nihai enerji
enerji tüketicileri arasında yer almaktadır. tüketimi olarak gerçekleşmiştir. Toplam birincil
Ulusal Enerji Denge Tablosu’na göre 2019 yılında, enerji arzı içerisinde kömür %29,1 oran ile
Türkiye’nin 144,2 milyon ton petrol eşdeğeri (tpe) birinci sırada yer alırken, bunu çok küçük bir
olan birincil enerji arzında, 33,5 milyon tpe’lik farkla %28,6’lık oran ile petrol ve %25,7’lik oran
kısım çevrim sektöründe değerlendirilirken, ile doğal gaz takip etmiştir (Şekil 32).
Diğer Doğal Gaz

%4,6 %25,7
Hidro
%5,3
Jeotermal
%6,7
Petrol
%28,6
Kömür
%29,1
Şekil 32. 2019 Yılı Türkiye Birincil Arzı İçerisinde Kaynakların Dağılımı Kaynak: ETKB)2
2019 yılı için Türkiye birincil enerji tüketiminin sektörlere göre dağılımı incelendiğinde; tüketime tabi
arzın %24’ünün sanayide, %23’ünün çevrim sektöründe, %19’unun ulaştırmada %16’sının konutların
kullanımında, %9’unun ise ticaret ve hizmet sektöründe kullanıldığı görülmektedir (Şekil 33).
Ulaştırma Ticaret/Hizmet
19% 9%
Diğer
Sanayi 9%
24%
Konut
16%
Çevrim Sektörü
23%
Şekil 33. 2019 Yılı Türkiye Enerji Tüketiminin Sektörel Dağılımı (Kaynak: ETKB)
2
ETKB 2020 verileri henüz yayımlanmadığı için ETKB kaynaklı grafiklerde 2019 verileri kullanılmıştır.
2020
S AY FA 4 8
3.1
Birincil enerji talebinin yerli üretim ile karşılanma oranı (TYÜKO), 2019 yılında %31,1 olarak
gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle, Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığı bir önceki yıla göre
yaklaşık %3,5 azalarak %68,9 seviyesinde gerçekleşmiştir (Şekil 34). Dışa bağımlılık oranı,
özellikle 1990’ların başından itibaren doğal gaz tüketimindeki büyük yükselişe bağlı olarak önemli
bir artış göstermiş ve 2000’li yılların başından itibaren %70-76 arasında bir seyir izlemiştir.
Son dönemde yürütülen enerjide dışa bağımlılığı azaltmaya yönelik politikalar sonuç vermeye
başlamış ve 2018 ve 2019 yıllarında TYÜKO artış göstermiştir.
Şekil 34. 1990-2019 Yılları Türkiye Enerji Talebinin Dışa Bağımlılık Oranı
(Kaynak: ETKB, EİGM)
2009-2019 yılları arasında Türkiye’nin birincil enerji arzı 2008 ve 2013 yılları dışında sürekli
yükselirken, petrol ve doğal gazın birincil enerji arzı içindeki payı %60’lar civarında seyretmiştir.
2019 yılında ise petrol ve doğal gazın birincil enerji arzındaki payı %58,4 olarak kaydedilmiştir.
2020 yılında, Türkiye’de günlük ortalama 62 bin v/g ham petrol üretimi yapılmış; 590 bin v/g ham
petrol ithalatı, 224 bin v/g ise işlenmiş ürün ithalatı gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında, yurt içi ham
petrol üretiminin, toplam petrol arzına oranı %6,3 iken, 2020’de bu oran %7,1 olmuştur. Diğer
bir ifadeyle, 2020 yılında ülkemizin petrolde ithalata bağımlılığı %92,9 oranında gerçekleşmiştir.
(Şekil 35).
2020
S AY FA 4 9
3.1
(bin v/g)
Yurt İçi Ham Petrol Üretimi Ham Petrol İthalatı Diğer Ürün İthalatı
Şekil 35. 2011-2020 Yılları Türkiye’nin Petrol Tüketimi ve Yurt İçi Üretim
(Kaynak: EPDK, JodiData)
Türkiye’nin 2020 yılında yurt içi doğal gaz üretiminin toplam doğal gaz arzına oranı geçen yıla
göre azalarak %0,91 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2008 yılında 1 milyar m3’e kadar çıkan doğal
gaz üretimi, 2019 yılında yıllık toplam 483 milyon m3 iken, 2020 yılında toplam 441 milyon m3
olarak gerçekleşmiştir. Doğal gaz tüketimi ise 2020 yılında toplam 48,6 milyar m3 olurken, doğal
gaz ithalatı ise yaklaşık 48,1 milyar m3 seviyesinde gerçekleşmiştir. Türkiye’nin doğal gaz arzında
ithalata bağımlılığı geçen yıla göre artarak %99,1 olmuştur (Şekil 36).
2020
S AY FA 5 0
3.1
(milyar m3/yıl)
Yurt İçi Doğal Gaz Üretimi Doğal Gaz İthalatı
Toplam Arzda Yerli Üretim Oranı
Şekil 36. 2011-2020 Yılları Türkiye’nin Doğal Gaz Arzı ve Yurt İçi Üretim Oranları
(Kaynak: EPDK)
2020
S AY FA 5 1
3.1
2019 yılında ülkemizin petrol ithalatında Rusya %35,4 pay ile birinci sırada yer alırken, onu %21,3 ile
Irak ve %7,1 ile Kazakistan takip etmiştir. 2020 yılında ise ilk üçte sırayla Irak, Rusya ve Kazakistan
yer almıştır. Geçen yıla kıyasla Rusya’nın toplam petrol ithalatımızdaki payı dikkat çekici şekilde
azalırken, Irak’ın payında artış meydana gelmiştir.
Buna göre 2020 yılında Türkiye’nin ithal ettiği petrolün yaklaşık %29,1’i Irak’tan, %21,2’si Rusya’dan,
%8,2’si ise Kazakistan’dan gelirken, bunu %7,9 ile Suudi Arabistan takip etmiştir. Norveç (%7),
Nijerya(%6,1), Hindistan (%5,1), İsrail (%3,5) ise diğer öne çıkan ülkelerdir (Şekil 37).
Diğer Mısır
%4,3 %1,2
S. Arabistan
%7,9
Hindistan
Nijerya
%5,1
%6,1
İsrail
Kazakistan %3,5
%8,2
Libya
%2,3
Norveç
%7,0
Irak Yunanistan
%29,1 %2,0
Türkmenistan
%2,1
Rusya
%21,2
Şekil 37. 2020 Yılı Türkiye’nin İthal Ettiği Petrolün Kaynak Ülkelere Göre Dağılımı
(Kaynak: EPDK)
2020
S AY FA 5 2
3.1
Doğal gaz tüketiminde dışa bağımlılık oranı, petrole göre daha yüksek olup, Türkiye doğal gaz
tüketiminin yaklaşık %99,1’i ithalatla karşılanmaktadır. Türkiye’de, 2020 yılında yaklaşık 48,26
milyar m3 doğal gaz tüketilirken, bu rakamın yalnızca %0,91’i (441 milyon m3) ülke içi üretim ile
karşılanmıştır.
2020 yılı Türkiye doğal gaz ithalatının ülkelere göre dağılımında, 2019 yılında %33,6 olan Rusya’nın
payı 2020 yılında da değişmemiştir. Azerbaycan %24 ile ikinci sırada yer alırken, Cezayir %11,6 ile
üçüncü sıradadır. 2020 yılında, ABD’nin payının bir önceki yıla göre %2,7’den %6,2’ye yükselişi ve
İran’ın payının bir önceki yıla göre %17,1’den %11,1’e düşüşü dikkat çeken diğer değişiklikler olarak
öne çıkmaktadır (Şekil 38).
Cezayir
İran
%11,6
%11,1
Nijerya
%3,9
ABD
%6,2
Azerbaycan
%24,0 Katar
%6,7
Diğer
%2,9
Rusya
%33,6
Şekil 38. 2020 Yılı Türkiye’nin İthal Ettiği Doğal Gazın Kaynak Ülkelere Göre Dağılımı
(Kaynak: EPDK)
2020
S AY FA 5 3
3.2
TÜRKİYE HİDROKARBON
SEKTÖRÜ
2020
S AY FA 5 4
3.2
TÜRKİYE HİDROKARBON SEKTÖRÜ
Türkiye’deki Hidrokarbon Arama ve Üretim

Faaliyetlerindeki Gelişmeler
2020 yılı sonu itibarıyla Türkiye petrol rezervi, keşif yapılmasının ardından Karadeniz’deki toplam
340 milyon varil olarak kaydedilmiştir (Şekil 39). rezerv rakamı 540 milyar m3’e ulaşmıştır.
Yeni keşifler yapılmadığı takdirde, mevcut üretim
miktarı dikkate alındığında, ham petrol rezervinin Türkiye’deki petrol sahalarının büyük çoğunluğu
yaklaşık 18 yıllık ömrü bulunmaktadır. yaşlı sahalar olup, bu nedenle kuyu verimleri
giderek düşmektedir. Bu kapsamda, sahalarda
Türkiye doğal gaz rezervi ise, 2020 yılı sonu uygulanan üretimi arttırma teknikleri, kuyuların
itibarıyla kara alanlarında 3 milyar m3 olarak verimi açısından büyük önem taşımaktadır.
kaydedilmiştir (Şekil 40).
Her geçen gün artan petrol ve doğal gaz ihtiyacının
21 Ağustos 2020 tarihinde TPAO, Batı Karadeniz’de yurt içi kaynaklardan karşılanması yönündeki
Tuna-1 sahasında 405 milyar m3 (2,5 milyar vpe) faaliyetler kapsamında, yeterince aranmamış
rezerve sahip dev bir gaz sahası keşfetmiştir. basenlerde ve özellikle Akdeniz ve Karadeniz'deki
Sondajı Fatih Sondaj Gemisi ile 2.115 m su deniz alanlarında son yıllarda yapılan çalışmalar
derinliğinde gerçekleştirilen Tuna-1 kuyusundaki büyük bir ivme kazanmıştır.
yapılan bu keşif, Türk deniz aramaları tarihindeki
en büyük keşif olarak kayıtlara geçmiştir. Bu tarihi Diğer taraftan, tüm dünyada doğal gaz
keşif aynı zamanda Karadeniz’de gerçekleşen en piyasası dinamiklerini yeniden şekillendiren
büyük hidrokarbon keşfi olmakla birlikte, 2020 ankonvansiyonel petrol ve doğal gazın Türkiye'de
yılında gerçekleştirilen küresel keşifler arasında aranmasına ve üretimine yönelik çalışmalara
ikinci sırada yer almaktadır. 4 Haziran 2021 Güneydoğu Anadolu ve Trakya bölgelerinde
tarihinde yine Karadeniz’de yer alan Amasra-1 devam edilmektedir.
kuyusunda 135 milyar m3 rezerve sahip ikinci bir
(milyon varil) (milyon m3)
DİĞER ŞİRKETLER TÜRKİYE PETROLLERİ DİĞER ŞİRKETLER TÜRKİYE PETROLLERİ

102 - %27 269 - %73 938 - %30 2.213 - %70
Şekil 39. Şekil 40.

2020 Yılı Türkiye Ham Petrol Rezervleri 2020 Yılı Türkiye Doğal Gaz Rezervleri
(Kaynak: MAPEG) (Kaynak: MAPEG)
2020
S AY FA 5 5
3.2
Türkiye’de 2019 yılında 80 adet arama ve tespit kuyusu, 73 adet üretim kuyusu olmak üzere toplam 153
adet kuyu açılmıştır. MAPEG verilerine göre 2020 yılında ise ülke çapında 58 adet arama ve tespit kuyusu,
48 adet üretim kuyusu olmak üzere toplam 106 adet kuyu açılmıştır. Bu kuyulardan 78’i TPAO tarafından,
28’i ise sektörde faaliyet gösteren diğer şirketler tarafından açılmıştır (Şekil 41).
TPAO DİĞER
ŞİRKETLER
Arama ve Tespit Üretim
Şekil 41. 2020 Yılı Türkiye'de Yapılan Sondaj Sayıları (Kaynak: MAPEG)
Türkiye’de 2020 yılında günlük ortalama 61.700 varil ham petrol üretimi gerçekleştirilmiştir. Doğal
gazda ise yerli üretim yıllık toplam 441 milyon m3 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’de petrol ve doğal
gaz üretimi, Batı Karadeniz bölgesindeki Akçakoca, Akkaya ve Ayazlı sahalarından, TPAO tarafından
yapılan doğal gaz üretimi hariç, kara alanlarından yapılmaktadır (Şekil 42,43).
Şekil 42. 2011-2020 Türkiye Ham Petrol Üretimi (Kaynak: JodiData)
2020
S AY FA 5 6
3.2
Şekil 43. 2011-2020 Türkiye Doğal Gaz Üretimi (Kaynak: EPDK)
Türkiye Arama-Üretim Sektörü ve Aktif Kule Sayısı

2021 yılı nisan ayı itibarıyla Türkiye’de aynı anda sondaj yapan aktif kule sayısı 20 olarak
kaydedilmiştir. Bu rakam ile 2021 yılı nisan ayı itibarıyla Türkiye, Ukrayna’dan sonra Avrupa’da
arama faaliyetlerinin en yoğun olduğu ülkedir. Türkiye’yi, 17 kule sayısı ile Norveç ve 9 kule
sayısı ile İngiltere takip etmektedir (Şekil 44).
Şekil 44.
Avrupa’da Arama Faaliyetlerinin Yoğun Olduğu
Ülkelerdeki Aktif Kule Sayıları
(Kaynak: Baker Hughes)
2020
S AY FA 5 7
3.3
TÜRKİYE PETROLLERİ'NİN
SEKTÖRDEKİ
YERİ
2020
S AY FA 5 8
2020
S AY FA 5 9
3.3
TÜRKİYE PETROLLERİ'NİN SEKTÖRDEKİ YERİ
TPAO’nun Yürüttüğü Arama-Üretim Faaliyetleri

TPAO, 1954 yılından bu yana milli petrol şirketi 135 milyar m3 rezerve sahip ikinci bir keşif
olarak, Türkiye’nin her geçen gün artan petrol yapılmasının ardından Karadeniz’deki toplam
ve doğal gaz ihtiyacını yurt içi ve yurt dışı rezerv rakamı 540 milyar m3’e ulaşmıştır.
kaynaklardan karşılama yönündeki vizyonu
ve misyonu doğrultusunda, son yıllarda TPAO, yurt içi faaliyetlerinin yanı sıra 2020
geliştirdiği yeni arama stratejisi ile faaliyetlerini yılında Türkiye’nin ham petrol ve doğal gaz
Türkiye’nin yeterince aranmamış basenlerine, arzına katkıda bulunmak amacıyla yurt dışında;
özellikle Akdeniz ve Karadeniz deniz alanlarına Azerbaycan, Irak, Rusya, Afganistan ve Kuzey
yönlendirmiştir. Fatih ve Yavuz derin deniz Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde olmak üzere
sondaj gemileri ve 2020 yılında filoya dahil edilen faaliyetlerine devam etmiştir.
Kanuni ile arama faaliyetlerini hız kesmeden
sürdüren TPAO, 2020 yılında Karadeniz’de 2020 yılında, TPAO tarafından 6,2 ekip/ay saha
Türkiye’nin en büyük keşfini gerçekleştirmiştir. jeolojisi çalışması gerçekleştirilmiştir. Karalarda
Sakarya gaz keşfi aynı zamanda 2020 yılında 1486 km 2B ve 1.604 km2 3B sismik veri toplama
tüm dünyada gerçekleştirilen keşifler arasında çalışması yapılırken, denizlerde 9.473 km 2B,
ikinci sırada yer almıştır. 4 Haziran 2021 tarihinde 13.167 km2 3B sismik veri toplanmıştır (Şekil 45).
yine Karadeniz’de yer alan Amasra-1 kuyusunda
2B SİSMİK (BİN KM) 3B SİSMİK (BİN KM2)
3B (DENİZ) 2B (DENİZ)
3B (KARA) 2B (KARA)
Şekil 45. 2010-2020 TPAO Tarafından Yapılan 2B ve 3B Sismik Çalışmalar
2020
S AY FA 6 0
3.3
2020 yılında yerli şirketlerin aramacılıktaki kuyuda, 85.486 m sondaj gerçekleştirilmiştir.

oranı %62,4 olurken, yabancı şirketlerin oranı 2018 yılında ise sondaj rakamları ciddi bir artış
%37,6’dır. 2019 yılında Türkiye’deki 297 petrol ve göstererek, 69 adet kuyuda toplam 123.866 m
doğal gaz arama ruhsatının 229’una sahip olan olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılında son 5 yılın
Ortaklığımızın, 31 Aralık 2020 tarihi itibarıyla 159 en yüksek kuyu sondaj faaliyetini gerçekleştiren
adedi kara, 87 adedi karasuları içi ve karasuları TPAO, 97 adet kuyuda toplamda 210.660
dışı olmak üzere toplam 246 adet petrol ve m sondaj yaparak 2014 yılından beri düşüş
doğal gaz arama ruhsatı bulunmaktadır. MAPEG gösteren sondaj rakamlarını geride bırakmıştır.
verilerine göre ülke çapında açılan 58 adet arama 2020 yılında kuyu sondaj faaliyetlerine pandemi
ve tespit kuyusundan 40’ı TPAO tarafından koşullarında devam eden TPAO, karada
açılmıştır. Bu oran aramacılık sahalarının toplam 94 adet kuyuda 199.379 m, denizlerde
%69’unu oluşturmaktadır. Bu rakamlardan ise toplam 6 adet kuyuda 27.024 m sondaj
da anlaşılacağı üzere, TPAO’nun hem ruhsat gerçekleştirmiştir (Şekil 46).
sahası bakımından hem aramacılıktaki etkinliği
açısından ülkemiz hidrokarbon endüstrisine Denizlerde aramacılık faaliyetleri yoğun bir
katkısı çok önemli düzeydedir. şekilde sürdürülmeye devam etmektedir.
Bu kapsamda 2020 yılında Doğu Akdeniz’de;
TPAO’nun yaptığı sondaj faaliyetleri 2005- Magosa-1, Narlıkuyu-1, Lefkoşa-1, Selçuklu-1,
2014 yılları arasında artış göstermiş; ancak Karadeniz’de; Tuna-1 olmak üzere toplamda
2015 ve 2016 yıllarında, tüm dünyayı etkileyen 5 adet derin deniz kuyusunun sondajı
petrol fiyatlarında görülen ciddi düşüş, TPAO tamamlanmış olup, 2020 yılı sonunda devam
faaliyetlerine de yansımıştır. Ancak 2017 yılında etmekte olan Türkali-1 sondajı 2021 ocak
özellikle 3B sismik çalışmalarda görülen artış ayında tamamlanmıştır. 2020 yılında toplamda
ile TPAO bu alanda faaliyetlerini artırmıştır. 100 adet kuyuda çalışma yapılmış olup, 13 adet
2016 yılında 33 adet kuyuda 50.558 m sondaj kuyu ise 2021 yılına devredilmiştir.
gerçekleştirilirken, 2017 yılında ise 52 adet
Kuyu Sayısı (Adet) Metraj (Bin m)
Şekil 46. 2010-2020 TPAO Tarafından Gerçekleştirilen Sondaj Faaliyetleri 4

3
81 adet kuyunun sondajı tamamlanmış, 13 adet kuyunun sondajı ise 2021 yılına devredilmiştir.
4
TPAO 2020 Kurumsal Performans Raporu verileri baz alınmıştır. Devam eden sondaj faaliyetleri nedeniyle MAPEG verilerinden
farklılık gösterebilir.
2020
S AY FA 6 1
3.3
TPAO, 2020 yılı yurt içi günlük ortalama hidrokarbon üretimi, 2019 yılına göre yaklaşık %10 artışla
51.600 vpe/g olarak kaydedilmiştir. Bu rakam, TPAO tarihinde son 28 yılın en yüksek yurt içi üretim
rakamı olarak kayda geçmiştir. TPAO’nun 2001 yılından itibaren yurt içi hidrokarbon üretimine
bakıldığında, 2017 yılı itibarıyla yakalanan artış ivmesi dikkat çekicidir (Şekil 47).
(bin vpe/g)
Şekil 47. 2001-2020 Yurt İçi Hidrokarbon Üretimi
TPAO, 2019 yılında, Türkiye’de üretilen ham petrolün %73,2’sini, doğal gazın ise %84,5’ini
üretmiştir. TPAO tarafından 2019 yılında günlük ortalama, yurt içinde 46.927 vpe/g, yurtdışında
ise 84.256 vpe/g olmak üzere toplamda 131.183 vpe/g hidrokarbon üretimi gerçekleştirilmiştir.
2020 yılında ise yurt içinde 16,61 milyon varil ham petrol (45.391 v/g) ve 373,22 milyon m3 (2,27
milyon vpe) doğal gaz üretilmiştir. Böylece TPAO’nun 2020 yılı günlük ortalama yurt içi petrol
eşdeğeri hidrokarbon üretimi yaklaşık 51.600 vpe/g, yurtdışı hidrokarbon üretimi ise 94.993
vpe/g olmak üzere toplamda 146.593 vpe/g olarak gerçekleşmiştir (Şekil 48).
2020
S AY FA 6 2
3.3
(bin vpe/g)
Yurtiçi Petrol Yurtiçi Gaz
Yurtdışı Petrol Yurtdışı Gaz
Şekil 48. 2010-2020 TPAO Hidrokarbon Üretimi
Azerbaycan, Irak ve Rusya’daki projelerle gerçekleşen yaklaşık 94.993 vpe/g’lik üretim de

düşünüldüğünde, TPAO’nun 2020 yılı yurt içi ve yurt dışı günlük hidrokarbon üretimi ortalama
146 bin vpe/g olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılına kıyasla, 2020 yılında toplam ham petrol ve
doğal gaz üretiminde yaklaşık %11,5 oranında artış yaşanmıştır.
2020
S AY FA 6 3
3.3
TPAO yurt içinde ve dışında arama üretim faaliyetlerini gerçekleştirirken, petrol ve doğal gaz
olmak üzere tüm ülke hidrokarbon üretimin yaklaşık %75’lik bölümünü gerçekleştirmektedir. 2020
yılında TPAO, yaklaşık 22,3 milyon varil olan Türkiye ham petrol üretiminin yaklaşık 16,6 milyon
varilini (%74), 441 milyon m3 olan Türkiye doğal gaz üretiminin ise 373,3 milyon m3’ünü (%84,5)
gerçekleştirmiştir (Şekil 49). Türkiye’nin toplam hidrokarbon üretim rakamları değerlendirildiğinde
TPAO’nun sektördeki lider konumu açıkça görülmektedir.
Petrol Doğal Gaz Petrol + Doğal Gaz
Şekil 49. 2010-2020 Yılları Arasında TPAO’nun Türkiye Hidrokarbon Üretimindeki Payı
Ülkemizin, her geçen gün daha büyük ölçüde ihtiyaç duyduğu en önemli enerji kaynaklarından olan
petrol ve doğal gazın, öncelikle öz kaynaklarımızdan olmak üzere yurt içi ve yurt dışı kaynaklardan
sağlanması, petrol arama stratejimizin ana hedefini oluşturmaktadır. Bu hedefe ulaşmak için
önceki yıllarda olduğu gibi 2020 yılında da hidrokarbon varlığı ispatlanmış basenlerin yanı sıra,
henüz yeterince aranmamış alanlarda da çalışmalar devam etmiştir. Son dönemde tüm dünyada
konvansiyonel keşiflerin büyük bölümünün deniz alanlarında gerçekleştirildiğinin farkında olarak
kendi deniz alanlarına odaklanan TPAO deniz aramacılığında operasyon kapasitesini artırabilmek
için 2012 yılının sonunda Barbaros Hayreddin Paşa sismik gemisini satın almış ve denizlerdeki aktif
aramacılık çalışmalarını daha da hızlandırmıştır. Barbaros Hayreddin Paşa tarafından sağlanan deniz
alanlarına ilişkin veriler TPAO ekiplerince yorumlanmaktadır. Doğu Akdeniz’deki sismik veri toplama
çalışmalarına ise MTA’ya ait Oruç Reis Sismik Gemisi de destek vermektedir.
2020
S AY FA 6 4
3.3
TPAO, 2017 yılının sonunda ise ülkemizin ilk derin deniz sondaj gemisini envanterine katarak derin
deniz aramacılığındaki iddiasını somutlaştırmıştır. Gemi, 12.000 m derinliğinde yüksek basınç altında
deniz sondajı operasyonları yapma kapasitesine sahip olup, aktif konumlama (Dynamic Positioning)
teknolojisiyle donatılmış, 6. jenerasyon, en son teknoloji sondaj gemisi olarak tasarlanmıştır.
İlk Sondaj Gemimiz Mayıs 2018 tarihi itibarıyla ‘Fatih’ adı altında Türk Uluslararası Gemi Siciline tescil
edilerek Türk Bayrağına geçmiştir. Ekim 2018 tarihinde Alanya-1 kuyusunun sondajına başlamıştır.
Ortaklığımızın Doğu Akdeniz’deki iş planı çerçevesinde Kuzey Erdemli-1 ve Kuzupınarı-1 sığ deniz
kuyularının sondajı da hizmet alımı yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. TPAO’nun envanterine kattığı
ikinci sondaj gemisi ‘Yavuz’, Fatih gemisi ile aynı teknik özelliklere sahiptir. 12.200 m’ye kadar sondaj
yapabilme kabiliyetine sahip geminin boyu 230 m, 36 m genişlikte, 130 m sondaj kulesi uzunluğu
bulunmaktadır. Doğu Akdeniz’deki görevine 2019 yılında başlayan Yavuz, 2020 yılında da iş planı
doğrultusunda sondaj çalışmalarına devam etmiştir. 2020 yılı başlarında satın alınarak İngiltere’den
Türkiye’ye getirilen ‘Kanuni’ sondaj gemisi 227 m uzunluğa ve 42 m genişliğe sahip olup 12.200 m’ye
kadar sondaj yapabilmektedir.
2020 yılı içerisinde Doğu Akdeniz’de; Magosa-1, Narlıkuyu-1, Lefkoşa-1, Selçuklu-1, Karadeniz’de;
Tuna-1 olmak üzere toplamda 5 derin deniz kuyusunun sondajı tamamlanmıştır. Ülkemiz envanterine
katılan sondaj gemileri ile derin deniz sondajları milli imkânlarla, planlanan zaman ve bütçe içerisinde
operasyonel olarak başarılı şekilde tamamlanmıştır.
TPAO yurt dışı faaliyetleri kapsamında ise; Azerbaycan, Irak ve Rusya’da üretimini sürdürmektedir.
2020 yılında, Azerbaycan’da, Azeri Çıralı Güneşli (ACG) Projesi’nden toplam 5,35 milyon vpe petrol,
Şah Deniz Projesi’nden 2,90 milyar m3 doğal gaz ve 4,65 milyon vpe kondensat elde edilmiştir.
Irak Missan Projesi’nden ise yıllık 2,9 milyon vpe, Badra Projesi’nden yıllık 0,77 milyon vpe ve Siba
Projesi’nden 1,60 milyon vpe petrol, Rusya’da Baytugan Sahası’ndan ise 1,53 milyon vpe petrol
üretilmiştir. Petrol ve doğal gaz birlikte düşünüldüğünde 2020 yılında TPAO’nun toplam yurt
dışı hidrokarbon üretimi yaklaşık 34,67 milyon vpe olarak kaydedilmiştir. Aramacılık faaliyetleri
yürütülen Afganistan Projesi’nde ise %49 hisse sahibi olduğumuz ruhsatlarda 1 adet 5.500 m
hedefli kuyu sondajı ihale çalışmaları yapılmıştır.
2020
S AY FA 6 5
3.3
Sakarya Doğal Gaz Sahası Keşfi5
Ülkemizin artan petrol ve doğalgaz talebinin yerli üretimle karşılanma oranını yükseltmek
amacıyla hızlandırılan deniz aramacılığı faaliyetleri, 2020 yılında ilk neticesini önemli bir keşifle
vermiştir.
“Mavi Vatanın Fatihi” sloganıyla ve 3 adet derin deniz sondaj gemisi ile denizlerdeki hidrokarbon
potansiyeline odaklanan Ortaklığımız, 21 Ağustos 2020 tarihinde Batı Karadeniz’de Sakarya
sahasında 405 milyar m3 (2,5 milyar vpe) rezerve sahip dev bir gaz sahası keşfetmiştir.
Sondajı Fatih Sondaj Gemisi ile 2.115 m su derinliğinde gerçekleştirilen Tuna-1 kuyusundaki
Pleyistosen/ Pliyosen-Geç Miyosen yaşlı kanal/yelpaze kumtaşlarında yapılan bu keşif, Türk
deniz aramaları tarihindeki en büyük keşif olarak kayıtlara geçmiştir.
Keşfin 2023 yılında milli ekonomiye hızla kazandırılması amacıyla TPAO Sakarya gaz sahasının
geliştirme-üretim iş planı uygulamaya alınmış ve bu kapsamda ilk tespit kuyusu olan Türkali-1
kuyusu sondajına da 2020 yılının Kasım ayında başlanmış ve öngörülen süre ve maliyet sınırları
içerisinde, olumsuz bir iş güvenliği vakası olmaksızın 2021 yılı Ocak ayında tamamlanmıştır.
Devamında ise, ikinci tespit kuyusu olan Türkali-2 kuyusunun sondaj çalışmalarına 2021 Ocak
ayı itibari ile başlanmış, kuyuda Şubat ayı içerisinde hedef derinliğe ulaşılmıştır.
İş Planı çerçevesinde, tespit ve üretim kuyu sondajları, kuyu testleri, kuyu tamamlama
faaliyetleri gerçekleştirilecek; deniz tabanı sistemleri mühendislik, inşa çalışmaları ve kara
yüzey tesisleri mühendislik ve inşa çalışmaları yapılacaktır.
5
Raporun resmi yayımlanma tarihi olan mayıs sonuna kadar olan gelişmeler verilmiştir.
2020
S AY FA 6 6
3.3
TPAO Yurt İçi ve Yurt Dışı Yatırımları
TPAO, gerek sektörde uygulanan en son teknolojik bilgi ve donanımları kullanarak,

gerekse finansal sürdürülebilirlik ilkesi doğrultusunda bütçe disiplini içerisinde kalarak,
uluslararası bir milli petrol şirketi olmayı amaçlamış ve çalışmalarını bu performansı
sürdürmek üzere planlamıştır. Kazandırılan yeni teknolojiler ile faaliyetler etkin, verimli,
daha düşük maliyetli ve zamandan tasarruf sağlanarak sürdürülmektedir.
TPAO, yurt içi faaliyetlerinin yanı sıra, ülke ihtiyacının kesintisiz, yeterli ve ekonomik
bir biçimde karşılanması amacıyla yurt dışında da petrol ve doğal gaz arama ve üretim
faaliyetlerini 2020 yılında da sürdürmüştür.
Tüm yurt içi ve yurt dışı faaliyetlerini gerçekleştirmek amacıyla TPAO, 2020 yılında 598
milyon $’ı yurt içi, 794,36 milyon $’ı yurt dışı olmak üzere toplamda 1,39 milyar $ yatırım
harcaması gerçekleştirmiştir. Özellikle 2014 yılında, Şah Deniz Projesi’nde hisse satın
alınması (1,45 milyar $) ile yatırımlar önemli miktarda artış kaydetmiştir. 2016 ve 2017
yıllarında ise petrol fiyatlarının düşük seyretmesi sebebiyle TPAO’nun yatırımlarında
azalma yaşanmıştır. 2018 ve 2019 yıllarında tekrar yükselişe geçen yatırım rakamı, 2020
yılında tüm dünyada enerji sektörünü olumsuz etkileyen Covid-19 salgınının etkisinde
yaklaşık 2019 yılına kıyasla yaklaşık %12 oranında düşüş göstererek 1,47 milyar $ olarak
gerçekleşmiştir (Şekil 50).
Yurt Dışı
Yurt İçi
Şekil 50. 2010-2020 TPAO Yatırımları
2020
S AY FA 6 7
3.4
HİDROKARBON
KAYNAKLARININ NAKLİNDE
TÜRKİYE'NİN
KÖPRÜ KONUMU
2020
S AY FA 6 8
2020
S AY FA 6 9
3.4
HİDROKARBON KAYNAKLARININ NAKLİNDE
TÜRKİYE’NİN KÖPRÜ KONUMU
Türkiye, sahip olduğu jeostratejik konumu itibarıyla, bölgesel petrol ve doğal gaz projelerinde öncü
rol oynayarak, gerek ulusal arz güvenliğinin sağlanmasında gerekse Avrupa başta olmak üzere
bölgesel arz istikrarına katkıda bulunma konusunda büyük bir potansiyele sahiptir. Bu kapsamda,
Orta Doğu, Hazar Bölgesi ve Orta Asya’nın zengin hidrokarbon kaynakları ile Avrupa ve dünyadaki
tüketici ülkeler arasında güvenilir, istikrarlı ve ekonomik bir enerji merkezi olma doğrultusunda;
• Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı (BTC)

• Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı
• Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı (BTE)
• Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP)
• Trans-Adriyatik Doğal Gaz Boru Hattı (TAP)
• Türkiye-Yunanistan Enterkonnektörü (ITG)
• Irak-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı ve
• Türk Akımı
bulunmaktadır. (Şekil 51).
Şekil 51. Türkiye’ye Uzanan veya Planlanan Uluslararası Petrol ve Doğal Gaz Boru Hattı Projeleri
2020
S AY FA 7 0
3.4
HİDROKARBON KAYNAKLARININ NAKLİNDE
TÜRKİYE’NİN KÖPRÜ KONUMU
TPAO’nun da %6,53 hissesinin bulunduğu 1,2 ilk aşamada, Azerbaycan’daki Şah Deniz gaz
milyon v/g kapasiteli Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) sahasının 2. geliştirme fazından üretilecek yıllık
ham petrol boru hattından ilk taşıma işlemi 3 16 milyar m3’lük gazın 6 milyar m3’ünün Türkiye’de
Haziran 2006 tarihinde gerçekleştirilmiş, o tarihten kullanılması ve kalan 10 milyar m3’lük gazın da
2019 yıl sonuna kadar toplamda 3,6 milyar varil Avrupa’ya iletimi başlamıştır. Türkiye'yi doğudan
petrol Ceyhan’a ve buradan da dünya pazarlarına batıya kateden ve yılda 16 milyar m3 doğal gaz
taşınmıştır. 2020 yılında ise 211 milyon varil Azeri taşıma kapasiteli TANAP projesi 6,5 milyar $’a mâl
petrolü dünya pazarlarına ulaştırılmıştır. Boru Hattı olmuştur.
projelerimizden Güney Kafkasya Boru Hattından
(SCP) ise 16,5 milyar m3/y gaz taşınmıştır. TANAP Hattının BOTAŞ iletim sistemine
bağlantısı amacıyla yürütülen TANAP - Eskişehir
Hazar Bölgesi’nde üretilecek doğal gazın Doğal Gaz Bağlantı Hattı Projesi’nde inşaat
Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden bölgesel pazarlara çalışmaları tamamlanarak 12 Haziran 2018’de
ulaştırılması amacıyla, 26 Haziran 2012 tarihinde açılışı gerçekleşmiş, 30 Haziran 2018 tarihinde ise
Türkiye ile Azerbaycan Hükümetleri arasında Trans- ülkemize gaz akışı başlamıştır. TANAP'ta, SOCAR
Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) Anlaşması ve Güney Gaz Koridoru AŞ'nin %51, Boru Hatları ile
imzalanmıştır. TANAP Projesi ile elde edilecek Petrol Taşıma AŞ'nin %30, BP'nin %12 ve SOCAR
taşıma ve vergi gelirlerine ilave olarak, doğal gaz Türkiye Enerji AŞ'nin de %7 hissesi bulunmaktadır.
arz güvenliğine de katkı sağlanması ve hattın 2020 yılı içinde SCP hattından toplam 17,8 milyar
genişletilebilir kapasitesi sayesinde orta ve uzun m³ gaz taşınmış olup, bu miktarın 6,35 milyar
vadede önemli stratejik ve ekonomik avantajların m³’ü BOTAŞ’a ve 4,79 milyar m³’ü TANAP’a teslim
da elde edileceği değerlendirilmektedir. TANAP, edilmiştir.
Türkiye Gürcistan sınırında Ardahan ili Posof ilçesi
Türkgözü köyünden başlayarak Ardahan, Kars, Rusya Federasyonu ile Türkiye arasındaki Türk
Erzurum, Erzincan, Bayburt, Gümüşhane, Giresun, Akımı Projesi’nin Hükümetler Arası Anlaşması
Sivas, Yozgat, Kırşehir, Kırıkkale, Ankara, Eskişehir, 24.12.2016 tarih ve 29928 sayılı Resmi Gazete’de
Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Hükümetler
Tekirdağ ve Edirne olmak üzere 20 ilden geçerek ve Arası Anlaşma uyarınca her biri 15,75 milyar
Yunanistan sınırında Edirne’nin İpsala ilçesinde son m3 kapasiteli, biri ülkemiz ulusal iletim şebekesi
bulmaktadır. Bu noktadan, Avrupa ülkelerine doğal sistemine bağlanacak, diğeri ülkemizden transit
gaz aktaracak olan TAP Doğal Gaz Boru Hattı’na geçecek gazın Avrupa’ya taşınmasına hizmet
bağlanmaktadır. Proje kapsamında Türkiye sınırları edecek olan iki hat inşa edilecektir. Türk Akımı,
içerisinde biri Eskişehir ve diğeri Trakya’da olmak Rusya'nın Anapa şehrinden başlayan ve Kırklareli ili
üzere, ulusal doğal gaz iletim şebekesine bağlantı Kıyıköy Beldesi'nde sona eren deniz kısmı uzunluğu
için iki çıkış noktası yer almaktadır. TANAP Doğal yaklaşık 930 km uzunluğunda ve 32" çapında iki
Gaz Boru Hattı sistemi; 19 km’si Marmara Deniz hattan oluşmaktadır. Projenin Karadeniz geçişi
geçişi olmak üzere toplam 1.850 km ana hat ile için yapılan bu hatların inşaatı 19 Kasım 2018
Türkiye içerisindeki çıkış noktalarına olan bağlantı itibarıyla tamamlanmıştır. TürkAkım boru hattı,
hatlarının işletmesinde kullanılmak üzere 7 adet Türkiye'nin Trakya kıyısındaki Kıyıköy gaz alım
kompresör istasyonu, 4 adet ölçüm istasyonu, 11 terminaline bağlantısı tamamlanarak 8 Ocak 2020
adet pig istasyonu, 49 adet blok vana istasyonu tarihinde açılmıştır. Bu birleşmeyle, Karadeniz'de
ve Türkiye’deki ulusal doğal gaz şebekesini doğal gaz boru hattı sistemi kurulmasına yönelik
beslemek üzere 2 adet gaz çıkış istasyonundan zorlu süreç sona ermiştir. Ayrıca, inşaatına Mart
oluşmaktadır. Azerbaycan'ın Şah Deniz doğal gaz 2018'de başlanan Kıyıköy alım terminali 1,5 yılda
sahasında üretilen doğal gazı Türkiye üzerinden tamamlanmıştır. Elektronik sistemlerle donatılmış
Avrupa'ya taşımak amacıyla inşa edilen 40 milyar Kıyıköy Alım Terminali’nde Rusya’nın Anapa
$’lık Güney Gaz Koridoru'nun en uzun halkasını kentinden gönderilen gazın sıcaklık, basınç ve akışı
oluşturan TANAP’ın 29 Kasım 2019 tarihinde ölçülmektedir. Rusya’dan Türkiye’ye doğrudan
Avrupa bağlantısı açılmıştır. Trans-Adriyatik Boru ulaşan gazın bir bölümü Lüleburgaz yakınlarında
Hattı (TAP) Projesi ile, TANAP Projesi vasıtasıyla Türkiye’nin doğal gaz şebekesine bağlanırken;
Türkiye’ye gelecek olan Azeri gazının Avrupa’ya diğer bölümü ise Balkanlar ve Avrupa’ya
sevk edilmesi sağlanmıştır. TANAP üzerinden gönderilmektedir.
2020
S AY FA 7 1
KAYNAKLAR
• Baker Hughes
• BP Statistical Review of World Energy, Haziran 2021
• Cedigaz News Reports
• EIA, Annual Energy Outlook, 2020
• EIA Sektör Verileri
• EİGM
• Enerji Piyasası Denetleme Kurumu
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
• IEA, Oil 2021
• IEA, World Energy Investment, 2020
• IEA, World Energy Outlook, 2020
• IHS Markit
• JODIDATA
• MAPEG
• Rystad Energy
• TANAP
• TürkAkım
• World Bank
2020
S AY FA 7 2
Bu rapor, Türkiye Petrolleri Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı tarafından, 16 Aralık 2020 günü
Hazine ve Maliye Bakanlığı'nca Resmi Gazete'de yayımlanan "2021 yılına ait genel yatırım ve
finansman programının uygulanmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesine dair tebliğ" uyarınca,
Ortaklığımızın faaliyette bulunduğu petrol ve doğal gaz arama üretim sektörünü takip ederek sektör
içindeki konumunu daha iyi analiz edebilmek ve etkin sektörel politikalar geliştirilmesine yardımcı
olabilmek amacıyla hazırlanmıştır.
© 2021 Türkiye Petrolleri A.O. tüm hakları saklıdır.

Bu raporda yer alan içeriğin telif hakkı Türkiye Petrolleri A.O.’ya aittir. Referans gösterilmeksizin
bu raporun içeriği kopyalanamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka şekilde kullanılamaz. Bu
rapor içeriği sadece bilgi amaçlı hazırlanmıştır. Rapor içeriği bildirim yapılmaksızın değiştirilebilir.
Rapor içeriğindeki hatalardan, yanlışlardan veya eksikliklerden yahut bu içeriğe dayanılarak
gerçekleştirilen eylemlerden TPAO sorumlu tutulamaz. Üçüncü kişilere ilişkin raporda yer alan
içeriğin telif hakkı ilgili üçüncü kişiye aittir.
2020
S AY FA 7 3
2020
PETROL VE DOĞAL GAZ
S E K TÖ R R A P O R U
2020
S AY FA 74

Petrol Ve Doğal Gaz Sektör Raporu - 2020

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Petrol Ve Doğal Gaz Sektör Raporu - 2020

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2020 PETROL VE DOĞAL GAZ

KÜRESEL DOĞAL GAZ SEKTÖRÜ

ANKONVANSİYONEL ÜRETİM VE ENERJİ SEKTÖRÜNE ETKİLERİ

EIA ABD Enerji Bilgi İdaresi

EİGM Enerji İşleri Genel Müdürlüğü

EOR Enhanced Oil Recovery (İkincil Petrol Üretim Teknikleri)

EPDK Enerji Piyasası Denetleme Kurulu

ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

GSYİH Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla

LNG Liquified Natural Gas (Sıvılaştırılmış Doğal gaz)

MAPEG Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü

MMBtu Milyon British Thermal Unit

tpe Ton Petrol Eşdeğeri

UEA / IEA Uluslararası Enerji Ajansı

vpe Varil Petrol Eşdeğeri

vpe/g Varil Petrol Eşdeğeri/Gün

WTI West Texas Intermediate

Hidro Elektrik Petrol

Küresel Petrol Rezervleri

KUZEY AMERİKA ABD AVRUPA ORTA DOĞU

ASYA PASİFİK ÇİN ORTA & GÜNEY AMERİKA AFRİKA

Küresel Petrol Rezervlerinin Ömrü

“Petrol Rezerv Ömrü” mevcut teknolojilerle ekonomik olarak üretilebilen ispatlanmış

Rezerv (milyar varil) Rezerv Ömrü (yıl)

Şekil 5. 2020 Bölge Bazında Rezerv Miktarları (Kaynak: BP, 2021)

Şekil 6. Dünya Konvansiyonel/Ankonvansiyonel Petrol Kaynakları (Kaynak: IEA, WEO 2020)

Küresel Petrol Üretimi

Kuzey Amerika Orta ve Güney Amerika Avrupa ve Avrasya

Dünyanın Geri Kazakistan

Düşük Ortalama Yüksek

Küresel Petrol Arama ve Üretim Sektörü Yatırımları

Şekil 9. 2011-2040 Küresel Petrol Arama ve Üretim Sektörü Yatırım Miktarı

Küresel Petrol Tüketimi

Kuzey Amerika Orta ve Güney Amerika Avrupa ve Avrasya

Asya Pasifik Afrika Orta Doğu

Küresel Petrol Ticareti

Küresel Rafinaj Faaliyetleri

Kuzey Amerika Orta ve Güney Amerika Avrupa ve Avrasya

Şekil 15. 2016-2020 Yılları Brent Dated Petrol Fiyat Seyri

Küresel Doğal Gaz Rezervleri

ASYA PASİFİK ÇİN ORTA & GÜNEY AMERİKA

AVRASYA RUSYA AFRİKA

Küresel Doğal Gaz Rezervlerinin Ömrü

Rezerv (trilyon m3)

Rezerv Ömrü (yıl)

Küresel Doğal Gaz Üretimi

Orta ve Güney Amerika Avrupa Afrika Asya Pasifik

Orta Doğu Avrasya Kuzey Amerika

Avrupa gaz üretiminin önümüzdeki

Şekil 21. 2020 Yılı Küresel Konvansiyonel/Ankonvansiyonel Gaz Üretimleri

Küresel Doğal Gaz Arama ve Üretim Sektörü Yatırımları

Küresel Doğal Gaz Tüketimi

Afrika Orta ve Güney Amerika Orta Doğu Avrasya

Asya Pasifik Avrupa Kuzey Amerika

UEA 2025 yılına kadar olan dünya

Küresel Doğal Gaz Ticareti

LNG Boru Hattı

Doğal Gaz Fiyatları

Brent Japon İthal Dutch Henry

Şekil 27. Küresel Şeyl Rezervleri ve Basenler (Kaynak: Reuters)

Diğer Bakken Eagle Ford Permian Midland Permian Delawere

Aktif Kule Sayısı Brent Petrol Fiyatı

Diğer Doğal Gaz

Yurt İçi Doğal Gaz Üretimi Doğal Gaz İthalatı