‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫ﻛﺘﺎب‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ‪٧ ...................................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪٨ ......................................................................................................‬‬
‫اﻥﻮاع ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ‪٩ ........................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ ‪٩ .......................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ‪١٤ .....................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻡﺬهﺒﻲ ‪١٥ ....................................................................................................................‬‬
‫ﻡﻌﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ‪١٦ .............................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ‪١٧ ..................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻡﻲ ‪١٨ ...................................................................................................................‬‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ واﻗﻌﮕﺮا ‪٢١ ......................................................................................................................‬‬
‫ﺧﺪا واﻗﻌﻴﺖ ﻡﻄﻠﻖ و ﻡﺒﺪا هﺴﺘﻲ ‪٢٢ ...................................................................................................‬‬
‫‪ ١‬ﻡﺤﺪویﺖ‪٢٣ ........................................................................................................................... :‬‬
‫‪ ٢‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‪٢٣ ............................................................................................................................... :‬‬
‫‪ ٣‬واﺑﺴﺘﮕﻲ‪٢٤ ........................................................................................................................... :‬‬
‫‪ ٤‬ﻥﻴﺎزﻡﻨﺪي‪٢٤ ........................................................................................................................... :‬‬
‫‪ ٥‬ﻥﺴﺒﻴﺖ‪٢٤ .............................................................................................................................. :‬‬
‫ﺻﻔﺎت ﺧﺪا ‪٢٧ .............................................................................................................................‬‬
‫یﮕﺎﻥﮕﻲ ﺧﺪا‪٢٨ ............................................................................................................................‬‬
‫ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ‪٣٠ .....................................................................................................................‬‬
‫ﺗﻌﺮیﻒ ﭘﺮﺳﺘﺶ ‪٣١ .......................................................................................................................‬‬
‫روح ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ‪٣٢ ..............................................................................................................‬‬
‫ﻡﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت ﺗﻮﺣﻴﺪ ‪٣٥ .................................................................................................................‬‬
‫‪ ١‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ ‪٣٥ .........................................................................................................................‬‬
‫‪ ٢‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻲ ‪٣٧ ......................................................................................................................‬‬
‫‪ ٣‬ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻝﻲ ‪٣٩ .......................................................................................................................‬‬
‫‪ .٤‬ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت ‪٤٠ .................................................................................................................‬‬
‫اﻥﺴﺎن و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ یﮕﺎﻥﮕﻲ ‪٤٤ .........................................................................................................‬‬
‫اﻝﻒ ﻥﻈﺮیﻪ ﻡﺎﺗﺮیﺎﻝﻴﺴﺘﻲ ‪٤٤ .............................................................................................................‬‬
‫ب ﻥﻈﺮیﻪ ایﺪﻩﺁﻝﻴﺴﺘﻲ ‪٤٦ .................................................................................................................‬‬
‫ج ﻥﻈﺮیﻪ رﺋﺎﻝﻴﺴﺘﻲ ‪٤٩ ...................................................................................................................‬‬
‫ﻡﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت ﺷﺮك‪٥٩ ..................................................................................................................‬‬
‫اﻝﻒ‪ .‬ﺷﺮك ذاﺗﻲ ‪٥٩ ......................................................................................................................‬‬
‫ب‪ .‬ﺷﺮك در ﺧﺎﻝﻘﻴﺖ ‪٦٤ .................................................................................................................‬‬
‫ج‪ .‬ﺷﺮك ﺻﻔﺎﺗﻲ ‪٦٤ ......................................................................................................................‬‬
‫د‪ .‬ﺷﺮك در ﭘﺮﺳﺘﺶ ‪٦٥ ..................................................................................................................‬‬
‫ﻡﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك ‪٦٩ ..................................................................................................................‬‬
‫ﺻﺪق و اﺧﻼص ‪٧٧ ......................................................................................................................‬‬
‫وﺣﺪت و یﮕﺎﻥﮕﻲ ﺟﻬﺎن ‪٨٠ .............................................................................................................‬‬
‫ﻏﻴﺐ و ﺷﻬﺎدت ‪٨٢ ........................................................................................................................‬‬
‫دﻥﻴﺎ و ﺁﺧﺮت ‪٨٧ ..........................................................................................................................‬‬
‫ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻝﻐﻪ و ﻋﺪل اﻝﻬﻲ ‪٨٩ ...............................................................................................................‬‬
‫ﺗﺎریﭽﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل در ﻓﺮهﻨﮓ اﺳﻼﻡﻲ ‪٩٦ ...........................................................................................‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬
‫ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻚ و ﻳﻚ ﻓﻠﺴﻔﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﺑﺮ ﻧﻮﻋﻲ اﻋﺘﻘﺎد و ﺑﻴﻨﺶ و ارزﻳﺎﺑﻲ درﺑﺎره ﻫﺴﺘﻲ و ﺑﺮ ﻳﻚ ﻧﻮع‬

‫ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺤﻠﻴﻞ از ﺟﻬﺎن ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻧﻮع ﺑﺮدﺷﺖ و ﻃﺮز ﺗﻔﻜﺮي ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ درﺑﺎره ﺟﻬﺎن و ﻫﺴﺘﻲ‬

‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد‪ ،‬زﻳﺮ ﺳﺎز و ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﻓﻜﺮي آن ﻣﻜﺘﺐ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود اﻳﻦ زﻳﺮﺳﺎز و ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه‬

‫اﺻﻄﻼﺣﺎ"ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ"ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻫﻤﻪ دﻳﻨﻬﺎ و آﻳﻴﻨﻬﺎ و ﻫﻤﻪ ﻣﻜﺘﺒﻬﺎ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﻜﻲ ﺑﺮ‬

‫ﻧﻮﻋﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻫﺪﻓﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد و ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ آﻧﻬﺎ دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ و راه و‬

‫روﺷﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻳﺪ و ﻧﺒﺎﻳﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻧﺸﺎء ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻻزم و ﺿﺮوري ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﺮﺿﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻜﻤﺎ ﺣﻜﻤﺖ را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬

‫ﺑﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ و ﺣﻜﻤﺖ ﻧﻈﺮي"ﺣﻜﻤﺖ ﻧﻈﺮي" درﻳﺎﻓﺖ ﻫﺴﺘﻲ اﺳﺖ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺖ‪ ،‬و"ﺣﻜﻤﺖ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ"درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻂ ﻣﺸﻲ زﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺎﻳﺪﻫﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻨﻄﻘﻲ آﻧﭽﻨﺎن ﻫﺴﺖ"ﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺺ آﻧﭽﻨﺎن"ﻫﺴﺖ"ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ اوﻟﻲ و ﺣﻜﻤﺖ ﻣﺎ ﺑﻌﺪ‬

‫اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﻋﻬﺪه دار ﺑﻴﺎن آﻧﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن اﺣﺴﺎﺳﻲ و ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻛﻠﻤﻪ"ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ"ﻛﻪ ﻣﺎده دﻳﺪن در آن ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻴﻔﺘﻴﻢ و‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ‬

‫ﻣﻌﺮوف"ﺷﻨﺎﺧﺖ" ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ از ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف اﺣﺴﺎس ﻛﻪ از ﻣﺸﺘﺮﻛﺎت‬

‫اﻧﺴﺎن و ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺎﻧﺪاران اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻬﺬا ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ از ﻣﺨﺘﺼﺎت اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﺗﻔﻜﺮ و ﺗﻌﻘﻞ او‬

‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﻴﻮاﻧﺎت از ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎن اﺣﺴﺎﺳﻲ از اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺗﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ از ﻧﻈﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ‬

‫ﺑﻌﻀﻲ ﺣﻮاس اﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻓﺎﻗﺪ آن ﺣﺲ اﺳﺖ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن از ﻧﻮﻋﻲ ﺣﺲ رادار‬

‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ در ﺣﻮاس ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎ اﻧﺴﺎن از اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻲ ﺣﺴﺎﺳﺘﺮﻧﺪ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در ﺑﺎﺻﺮه ﻋﻘﺎب‪ ،‬ﺷﺎﻣﻪ ﺳﮓ‬

‫ﻳﺎ ﻣﻮرﭼﻪ و ﺳﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮش ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﺮﺗﺮي اﻧﺴﺎن از ﺳﺎﻳﺮ ﺟﺎﻧﺪاران‪ ،‬در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﻴﻨﺶ‬

‫ﻋﻤﻴﻖ درﺑﺎره ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﺣﻴﻮان ﻓﻘﻂ ﺟﻬﺎن را اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﻧﺴﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮ آن‪ ،‬ﺟﻬﺎن را ﺗﻔﺴﻴﺮ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﻪ راﺑﻄﻪ اي اﺳﺖ ﻣﻴﺎن اﺣﺴﺎس و ﺷﻨﺎﺧﺖ؟ ﭼﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻏﻴﺮ از ﻋﻨﺎﺻﺮ‬

‫اﺣﺴﺎﺳﻲ در ﺷﻨﺎﺧﺖ وارد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟ آن ﻋﻨﺎﺻﺮ از ﻛﺠﺎ و ﭼﮕﻮﻧﻪ وارد ذﻫﻦ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ؟ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻋﻤﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ‬

‫ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻣﻌﻴﺎر ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺻﺤﻴﺢ از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻏﻠﻂ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﻳﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ رﺳﺎﻟﻪ اي‬

‫ﻣﺴﺘﻘﻞ را ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻲدﻫﺪ )‪ (1‬و ﻣﺎ ﻓﻌﻼ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ وارد ﺑﺤﺚ آﻧﻬﺎ ﺑﺸﻮﻳﻢ آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺣﺴﺎس ﻳﻚ ﭼﻴﺰ ﻏﻴﺮ‬

‫از ﺷﻨﺎﺧﺖ آن اﺳﺖ ﻳﻚ ﺻﺤﻨﻪ را‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻤﺎﻳﺶ را ﻫﻤﻪ ﻛﺴﺎن ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و ﻳﻜﺴﺎن ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻘﻂ اﻓﺮاد‬

‫ﻣﻌﺪودي آن را ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و اﺣﻴﺎﻧﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﻧﻮاع ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮ و ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻧﺴﺎن از ﺟﻬﺎن ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ از ﺳﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻟﻬﺎم ﺷﻮد‪ :‬ﻋﻠﻢ ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬دﻳﻦ‪ .‬ﭘﺲ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻋﻠﻤﻲ‪،‬‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ‬

‫اﻛﻨﻮن ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻋﻠﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ و در ﭼﻪ ﺣﺪودي ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ و ﺑﻴﻨﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ دو ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻓﺮﺿﻴﻪ و آزﻣﻮن‪ .‬در ذﻫﻦ ﻳﻚ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮاي ﻛﺸﻒ و ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﻚ ﭘﺪﻳﺪه‪ ،‬اول ﻓﺮﺿﻴﻪ اي ﻧﻘﺶ ﻣﻲﺑﻨﺪد و ﺳﭙﺲ‬

‫آن را در ﻋﻤﻞ‪ ،‬در ﻻﺑﺮاﺗﻮار ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬اﮔﺮ آزﻣﺎﻳﺶ آن را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﺻﻞ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد و ﺗﺎ ﻓﺮﺿﻴﻪ اي دﻳﮕﺮ ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ ﻛﻪ آزﻣﻮﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ آن را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪه‬

‫اﺳﺖ آن اﺻﻞ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ وارد ﺷﺪن ﻓﺮﺿﻴﻪ اي ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ ﻣﻴﺪان را ﺑﺮاي او‬

‫ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﻛﺸﻒ ﻋﻠﺘﻬﺎ و ﻛﺸﻒ آﺛﺎر و ﻣﻌﻠﻮﻟﻬﺎ ﻣﻲﭘﺮدازد‪ ،‬ﺑﺎ آزﻣﺎﻳﺶ ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻠﺖ‬

‫ﭼﻴﺰي و ﻳﺎ اﺛﺮ و ﻣﻌﻠﻮل ﭼﻴﺰي را ﻛﺸﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺎز ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻋﻠﺖ آن ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل آن ﻣﻌﻠﻮل ﻣﻲرود و ﺗﺎ‬

‫ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻪ ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬اوﻟﻴﻦ رﺳﺎﻟﻪ درﺳﻬﺎﻳﻲ از ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآن در ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ ﻗﻢ درﺑﺎره ﺷﻨﺎﺧﺖ در ﻗﺮآن"ﻛﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺷﻨﺎﺧﺖ در‬

‫آن ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ان ﺷﺎء اﷲ ﺑﺰودي ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻛﺸﻒ ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬ﻛﺎر ﻋﻠﻢ از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ آزﻣﻮن ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ دارد و ﻧﺎرﺳﺎﻳﻴﻬﺎﻳﻲ‪.‬‬

‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﻛﺸﻔﻴﺎت ﻋﻠﻤﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻗﻴﻖ و ﺟﺰﺋﻲ و ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺎره ﻳﻚ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺟﺰﺋﻲ ﻫﺰاران اﻃﻼع ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬از ﻳﻚ ﺑﺮگ درﺧﺖ دﻓﺘﺮي از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺴﺎزد‪ ،‬دﻳﮕﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻮن‬

‫ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺧﺎص ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻪ ﺑﺸﺮ ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬راه ﺗﺼﺮف و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺸﺮ ﺑﺮ آن ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﻪ او ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ و از‬

‫اﻳﻦ راه‪ ،‬ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﻜﻨﻴﻚ را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻳﻨﻜﻪ دﻗﻴﻖ و ﻣﺸﺨﺺ و ﺟﺰﺋﻲ اﺳﺖ و‬

‫درﺑﺎره ﻫﺮ اﻣﺮ ﺟﺰﺋﻲ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﻫﺰاران ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻴﺎﻣﻮزاﻧﺪ‪ ،‬داﻳﺮهاش ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ؟ ﺑﻪ‬

‫آزﻣﻮن‪ .‬ﺗﺎ آن ﺣﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود ﻛﻪ ﻋﻤﻼ ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را ﺗﺤﺖ آزﻣﺎﻳﺶ درآورد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺘﻲ را و‬

‫ﻫﻤﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي ﻫﺴﺘﻲ را در ﺑﻨﺪ آزﻣﻮن درآورد؟! ﻋﻠﻢ ﻣﺜﻼ در ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻋﻠﺘﻬﺎ و ﺳﺒﺒﻬﺎ و ﻳﺎ در ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻌﻠﻮﻟﻬﺎ‬

‫و اﺛﺮﻫﺎ ﻋﻤﻼ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲرود و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ"ﻧﻤﻲداﻧﻢ"ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮراﻓﻜﻦ ﻗﻮي در ﻳﻚ ﻇﻠﻤﺖ‬

‫ﻳﻠﺪاﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺪوده اي ﻣﻌﻴﻦ را روﺷﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ از ﻣﺎوراي ﻣﺮز روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺧﺒﺮي ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬آﻳﺎ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن آﻏﺎزي و ﻓﺮﺟﺎﻣﻲ دارد ﻳﺎ از ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳﺖ ﻗﺎﺑﻞ آزﻣﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺎﻟﻢ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺷﻬﭙﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺟﻬﺎن‬

‫ﻛﻬﻨﻪ ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اول و آﺧﺮ آن اﻓﺘﺎده اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اوﻟﺶ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻧﻪ آﺧﺮش‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺟﺰء ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻛﻞ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ .‬ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺎ را ﺑﻪ وﺿﻊ ﺑﺮﺧﻲ اﺟﺰاي ﺟﻬﺎن آﺷﻨﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ و ﻗﻴﺎﻓﻪ و ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻛﻞ ﺟﻬﺎن‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﻋﻠﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻴﻞ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺮدﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺗﺎرﻳﻜﻲ‪،‬‬

‫ﻓﻴﻞ را ﻟﻤﺲ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬آن ﻛﻪ ﮔﻮش ﻓﻴﻞ را ﻟﻤﺲ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻓﻴﻞ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﺎدﺑﺰن و آن ﻛﻪ ﭘﺎي ﻓﻴﻞ را‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻟﻤﺲ ﻛﺮده ﺑﻮد آن را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺘﻮن و آن ﻛﻪ ﭘﺸﺘﺶ را ﻟﻤﺲ ﻛﺮده ﺑﻮد آن را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﺨﺖ ﻣﻲﭘﻨﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ از ﻧﻈﺮ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﺑﻮدن ﺑﺮاي ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ از ﺟﻨﺒﻪ‬

‫ﻧﻈﺮي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ از ﺟﻨﺒﻪ اراﺋﻪ واﻗﻌﻴﺖ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻫﺴﺖ و از ﻧﻈﺮ ﺟﻠﺐ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺘﺰﻟﺰل‬

‫و ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻬﺮه ﺟﻬﺎن از ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه ﻋﻠﻤﻲ روز ﺑﻪ روز ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻋﻠﻢ ﺑﺮ ﻓﺮﺿﻴﻪ و آزﻣﻮن‬

‫ﻣﺒﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺮ اﺻﻮل ﺑﺪﻳﻬﻲ اوﻟﻲ ﻋﻘﻠﻲ ﻓﺮﺿﻴﻪ و آزﻣﻮن ارزش ﻣﻮﻗﺖ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺘﺰﻟﺰل و ﺑﻲﺛﺒﺎت اﺳﺖ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻳﻤﺎن واﻗﻊ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻤﺎن ﭘﺎﻳﮕﺎه و ﺗﻜﻴﻪ‬

‫ﮔﺎﻫﻲ ﻣﺤﻜﻢ ﺗﺮ و ﺗﺰﻟﺰل ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ رﻧﮓ ﺟﺎوداﻧﮕﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﻛﻪ اﺑﺰار ﻋﻠﻢ )ﻓﺮﺿﻴﻪ و آزﻣﻮن( ﺑﺮاي ﻋﻠﻢ ﺟﺒﺮا ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ‪ ،‬از‬

‫ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﺑﺮاي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻗﻄﻌﻲ‬

‫ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺻﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ‪ :‬ﺟﻬﺎن از ﻛﺠﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﻣﻲرود؟ ﻣﺎ در ﭼﻪ ﻧﻘﻄﻪ و ﻣﻮﺿﻊ از‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﻫﺴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ زﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬اول و آﺧﺮ دارد ﻳﺎ ﻧﺪارد؟ از ﻧﻈﺮ ﻣﻜﺎﻧﻲ ﭼﻄﻮر؟ آﻳﺎ ﻫﺴﺘﻲ‬

‫در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻮد ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻏﻠﻂ؟ ﺣﻖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﭘﻮچ؟ زﺷﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ زﻳﺒﺎ؟ آﻳﺎ ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﺳﻨﺘﻬﺎي ﺿﺮوري و‬

‫ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﺳﻨﺖ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮي وﺟﻮد ﻧﺪارد؟ آﻳﺎ ﻫﺴﺘﻲ در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻮد ﻳﻚ واﺣﺪ زﻧﺪه‬

‫و ﺑﺎ ﺷﻌﻮر اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺮده و ﺑﻲﺷﻌﻮر‪ ،‬و وﺟﻮد اﻧﺴﺎن ﻳﻚ اﺳﺘﺜﻨﺎء و ﺗﺼﺎدف اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻣﻌﺪوم ﻣﻲﺷﻮد؟‬

‫آﻳﺎ ﻣﻌﺪوم‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺷﻮد؟ آﻳﺎ اﻋﺎده ﻣﻌﺪوم ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻣﺤﺎل؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن و ﺗﺎرﻳﺦ ﻋﻴﻨﺎ ﻣﻮ ﺑﻪ ﻣﻮ ‪ -‬ﻫﺮ‬

‫ﭼﻨﺪ ﭘﺲ از ﻣﻴﻠﻴﺎردﻫﺎ ﺳﺎل ‪ -‬ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻜﺮار اﺳﺖ )ﻧﻈﺮﻳﻪ دور و ﻛﻮر(؟ آﻳﺎ ﺑﻪ راﺳﺘﻲ وﺣﺪت ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ ﻳﺎ‬

‫ﻛﺜﺮت؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻣﺎدي و‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻏﻴﺮ ﻣﺎدي‪ ،‬و ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي ﺑﺨﺸﻲ ﻛﻮﭼﻚ از ﻣﺠﻤﻮع ﺟﻬﺎن اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه و ﺑﻴﻨﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﻛﻮر و‬

‫ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ اﻧﺴﺎن در ﺣﺎل داد و ﺳﺘﺪ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻴﻜﻲ و ﺑﺪي اﻧﺴﺎن ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﻲ‬

‫ﻧﻴﻚ و ﺑﺪ دارد؟ آﻳﺎ ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺣﻴﺎت ﻓﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﺣﻴﺎت ﺑﺎﻗﻲ وﺟﻮد دارد؟ و اﻣﺜﺎل اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ‪ .‬ﻋﻠﻢ در ﭘﺎﺳﺦ‬

‫ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ ﺑﻪ"ﻧﻤﻲداﻧﻢ"ﻣﻲرﺳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﻤﻲﺗﻮان اﻳﻨﻬﺎ را آزﻣﻮد‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤﺪود و ﺟﺰﺋﻲ ﭘﺎﺳﺦ‬

‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻠﻲ ﺟﻬﺎن ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ راﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ :‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺮدي‬

‫درﺑﺎره ﺗﻬﺮان اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻣﺤﻠﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺟﻨﻮب ﺗﻬﺮان ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن را دﻗﻴﻘﺎ و‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﺣﺎﻓﻈﻪ ﺧﻮد ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ و ﻛﻮﭼﻪ ﻫﺎ و ﺣﺘﻲ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي آن ﻣﻨﻄﻘﻪ را رﺳﻢ‬

‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ دﻳﮕﺮ را‪ ،‬ﺳﻮﻣﻲ و ﭼﻬﺎرﻣﻲ و ﭘﻨﺠﻤﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‬

‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ اﮔﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ را ﺟﻤﻊ آوري ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺰء ﺟﺰء ﺗﻬﺮان اﻃﻼع ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫ﻣﻲآورﻳﻢ‪ .‬وﻟﻲ آﻳﺎ اﮔﺮ ﺗﻬﺮان را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻬﺮان را از ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﻳﻢ؟ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺑﻪ اﻳﻦ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﻠﻲ از ﺗﻬﺮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻼ آﻳﺎ ﺗﻬﺮان در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻮد ﭼﻪ ﺷﻜﻠﻲ دارد؟ آﻳﺎ ﺑﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ داﻳﺮه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺑﺮگ درﺧﺖ اﺳﺖ ؟ ﺑﺮگ ﻛﺪام درﺧﺖ؟ ﻣﻨﻄﻘﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭼﻪ‬

‫رواﺑﻄﻲ دارﻧﺪ؟ ﺧﻄﻮط اﺗﻮﺑﻮﺳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﭼﻪ ﺧﻄﻮﻃﻲ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ‬

‫ﺗﻬﺮان در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻮد ﺷﻬﺮي زﺷﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ زﻳﺒﺎ؟ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻴﺮ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴﺪا‬

‫ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺜﻼ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﺷﻜﻞ ﺗﻬﺮان ﭼﻪ ﺷﻜﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬آﻳﺎ زﺷﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ زﻳﺒﺎ‪ ،‬ﺳﻮار ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‬

‫و از ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﺪ ﻛﻠﻲ ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺮ را ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ از ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﺳﺎﺳﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮداﺷﺘﻬﺎي ﻛﻠﻲ درﺑﺎره ﻣﺠﻤﻮع و اﻧﺪام ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ارزش ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ارزش ﻋﻤﻠﻲ و ﻓﻨﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﻈﺮي آﻧﭽﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﻳﻚ‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ارزش ﻧﻈﺮي اﺳﺖ ﻧﻪ ﻋﻤﻠﻲ‪ .‬ارزش ﻧﻈﺮي ﻋﻠﻢ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎن ﻫﻤﺎن‬

‫ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ در آﻳﻴﻨﻪ ﺧﻮد اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ارزش ﻋﻤﻠﻲ و ﻓﻨﻲ آن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮاه آﻧﻜﻪ واﻗﻌﻴﺖ‬

‫ﻧﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻋﻤﻞ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﻣﺜﻤﺮ ﺛﻤﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺻﻨﻌﺖ و ﺗﻜﻨﻴﻚ اﻣﺮوز‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ارزش ﻋﻤﻠﻲ و ﻓﻨﻲ ﻋﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬از ﺷﮕﻔﺘﻴﻬﺎي ﻋﻠﻢ در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ‬

‫ارزش ﻓﻨﻲ و ﻋﻤﻠﻲاش اﻓﺰوده ﺷﺪه‪ ،‬از ارزش ﻧﻈﺮي آن ﻛﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬آﻧﺎن ﻛﻪ دﺳﺘﻲ از دور ﺑﺮ آﺗﺶ‬

‫دارﻧﺪ ﮔﻤﺎن ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻋﻠﻢ از ﺟﻬﺖ روﺷﻨﮕﺮي ﺿﻤﻴﺮ ﺑﺸﺮ و اﻳﺠﺎد اﻳﻤﺎن و اﻃﻤﻴﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ‪-‬‬

‫واﻗﻌﻴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ‪ -‬ﻛﻪ ﻋﻠﻢ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎي ﻋﻤﻠﻲاي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﻜﺎر ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ اﻣﺮ ﻛﺎﻣﻼ ﺑﺮﻋﻜﺲ اﺳﺖ )‪ .(1‬از آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ روﺷﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اوﻻ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ‪ -‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻞ ﺟﻬﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﺰء‬

‫ﺧﺎص ‪ -‬ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻳﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﭘﺎﻳﺪار و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد و ﺟﺎوداﻧﻪ ﺑﺪﻫﺪ ﻧﻪ ﻳﻚ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻣﻮﻗﺖ و‬

‫زودﮔﺬر‪ ،‬ﺛﺎﻟﺜﺎ آﻧﭽﻪ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﺪ ارزش ﻧﻈﺮي و واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻋﻤﻠﻲ و ﻓﻨﻲ‪ ،‬و روﺷﻦ‬

‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺟﻬﺎﺗﻲ دﻳﮕﺮ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻃﺎﻟﺒﺎن را ﺑﻪ ﻛﺘﺎب"ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ"اﺛﺮ"ﺑﺮﺗﺮاﻧﺪ راﺳﻞ"ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ"ﻣﺤﺪودﻳﺘﻬﺎي روش ﻋﻠﻤﻲ"ﻛﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧﻪ اي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﻔﻲ ارزش ﻧﻈﺮي ﻋﻠﻢ‪ ،‬ارﺟﺎع ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫دارد ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ دﻗﺖ و ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ را ﻧﺪارد‪ ،‬در ﻋﻮض از آن ﻧﻈﺮ ﻛﻪ‬

‫ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ"اﺻﻮل"اﺳﺖ و آن اﺻﻮل اوﻻ ﺑﺪﻳﻬﻲ و ﺑﺮاي ذﻫﻦ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎرﻧﺪ و ﺑﺎ روش ﺑﺮﻫﺎن و‬

‫اﺳﺘﺪﻻل ﭘﻴﺶ ﻣﻲروﻧﺪ ‪ ،‬و ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻋﺎم و درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪهاﻧﺪ )در اﺻﻄﻼح ﻓﻠﺴﻔﻲ از اﺣﻜﺎم ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻤﺎ ﻫﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻧﺪ(‬

‫ﻃﺒﻌﺎ از ﻧﻮﻋﻲ ﺟﺰم ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و آن ﺗﺰﻟﺰل و ﺑﻲﺛﺒﺎﺗﻲ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﺟﻬﺎن‬

‫ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻫﻢ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ را ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎﻫﻬﺎي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژﻳﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻔﻜﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﭼﻬﺮه و ﻗﻴﺎﻓﻪ ﺟﻬﺎن را در ﻛﻞ ﺧﻮد‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻋﻤﻞاﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻋﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﺪرت و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ"ﺗﻐﻴﻴﺮ"و"ﺗﺼﺮف"در‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻲدﻫﺪ و او را ﺑﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ را در ﺟﻬﺖ ﻣﻴﻞ و آرزوي ﺧﻮد اﺳﺘﺨﺪام‬

‫ﻧﻤﺎﻳﺪ ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻋﻤﻞ و ﻣﺆﺛﺮ در ﻋﻤﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻞ و راه اﻧﺘﺨﺎب‬

‫زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ در ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد و ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻬﺎن‬

‫ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻊ اﻧﺴﺎن را درﺑﺎره ﺟﻬﺎن ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺮش او را ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ و ﺟﻬﺎن ﺷﻜﻞ ﺧﺎص ﻣﻲدﻫﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﻳﺪه ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ اﻳﺪه او را از او ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻴﺎت او ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻳﺎ او را ﺑﻪ ﭘﻮﭼﻲ و ﻫﻴﭽﻲ‬

‫ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻋﻠﻢ ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻮﻋﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﻪ و ﻣﺒﻨﺎي ﻳﻚ‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺬهﺒﻲ‬

‫اﮔﺮ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﻛﻠﻲ درﺑﺎره ﻫﺴﺘﻲ و ﺟﻬﺎن را ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ‪ -‬ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮ از اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺪا‬

‫آن ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻗﻴﺎس و ﺑﺮﻫﺎن و اﺳﺘﺪﻻل اﺳﺖ ﻳﺎ ﺗﻠﻘﻲ وﺣﻲ ‪ -‬از ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﻣﺬﻫﺒﻲ را ﻳﻚ ﻧﻮع از ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ وﺣﺪت ﻗﻠﻤﺮو‬

‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ .‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﻣﺒﺪا ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺟﻬﺎن‬

‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ .‬در ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺬاﻫﺐ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼم ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬

‫در ﻣﺘﻦ ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬رﻧﮓ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻳﻌﻨﻲ رﻧﮓ اﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻋﻘﻞ‪ ،‬اﺳﺘﺪﻻل و اﻗﺎﻣﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻳﻚ ﺟﻬﺎن‬

‫ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻘﻼﻧﻲ و ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺰاﻳﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ‪ -‬ﻋﻼوه ﺑﺮ دو ﻣﺰﻳﺖ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ :‬ﺛﺒﺎت و‬

‫ﺟﺎوداﻧﮕﻲ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﻋﻤﻮم و ﺷﻤﻮل ‪ -‬ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﻲ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﺤﺾ ﻓﺎﻗﺪ آن اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻗﺪاﺳﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ اﺻﻮل ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﻣﻲﻃﻠﺒﺪ و ﺟﺬب‬

‫ﺷﺪن اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﻲ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي اﺻﻮل ‪ -‬ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﻋﻠﻤﻲ ﻓﺎﻗﺪ آن اﺳﺖ ‪ -‬ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺣﺮﻣﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺪ ﻗﺪاﺳﺖ ‪ ،‬روﺷﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ آﻧﮕﺎه‬

‫ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﻳﻚ اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﭘﺎﻳﻪ اﻳﻤﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻛﻪ رﻧﮓ و ﺻﺒﻐﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫از ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻴﺎﻧﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ آﻧﮕﺎه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﻳﻚ اﻳﺪوﺋﻮﻟﻮژي ﻗﺮار‬

‫ﮔﻴﺮد ﻛﻪ اﺳﺘﺤﻜﺎم و وﺳﻌﺖ ﺗﻔﻜﺮ ﻓﻠﺴﻔﻲ و ﻗﺪس و ﺣﺮﻣﺖ اﺻﻮل ﻣﺬﻫﺒﻲ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻴﺎر ﺧﻮﺑﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺧﻮب و ﻋﺎﻟﻲ آن اﺳﺖ ﻛﻪ‪ :‬اوﻻ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت و اﺳﺘﺪﻻل ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻋﻘﻞ و‬

‫ﻣﻨﻄﻖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﻮد‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺣﻴﺎت و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻟﻐﻮ و ﺑﻴﻬﻮده ﺑﻮدن زﻧﺪﮔﻲ را و اﻳﻨﻜﻪ ﻫﻤﻪ‬

‫راﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻮﭼﻲ و ﻫﻴﭽﻲ ﻣﻨﺘﻬﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬از ذﻫﻨﻬﺎ ﺧﺎرج ﺳﺎزد‪ .‬ﺛﺎﻟﺜﺎ آرﻣﺎن ﺳﺎز و ﺷﻮق اﻧﮕﻴﺰ و آرزوﺧﻴﺰ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راﺑﻌﺎ ﻗﺪرت ﺗﻘﺪس ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺎﻣﺴﺎ ﺗﻌﻬﺪآور و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ‬

‫ﺳﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﻮدن ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ زﻣﻴﻨﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻋﻘﻠﻲ آن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزد و آن را در اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺑﻬﺎﻣﻬﺎ و ﺗﺎرﻳﻜﻴﻬﺎﻳﻲ را ﻛﻪ در ﻋﻤﻞ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﺑﺮﻃﺮف ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬آرﻣﺎن ﺳﺎز ﺑﻮدن‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬ﺟﺎذﺑﻪ و ﻗﺪرت ﻛﺸﺶ ﺑﻪ آن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ آن ﺣﺮارت و ﻧﻴﺮو ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﺗﻘﺪس‬

‫ﺑﺨﺸﻴﺪن ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻣﻜﺘﺐ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻣﻲﮔﺮدد ﻛﻪ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ در راه ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻣﻜﺘﺐ‬

‫ﻓﺪاﻛﺎري و از ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﺮج دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺧﻮد ﺗﻘﺪس ﺑﺨﺸﺪ و در اﻓﺮاد‬

‫ﺣﺲ ﭘﺮﺳﺘﺶ و ﻓﺪاﻛﺎري و ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﻣﻜﺘﺐ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎورد‪ ،‬آن ﻣﻜﺘﺐ ﺿﻤﺎﻧﺖ اﺟﺮاﻳﻲ‬

‫ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻬﺪآوري و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﺳﺎزي ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺮد را در ﻋﻤﻖ وﺟﺪان و ﺿﻤﻴﺮ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺴﺆول‬

‫ﺧﻮﻳﺶ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي‬

‫ﻫﻤﻪ آن ﺧﺼﺎﻳﺺ و ﺧﺼﻠﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ ﻳﻚ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ ،‬در ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﻪ آن ﺧﺼﺎﻳﺺ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻳﻌﻨﻲ‬

‫درك اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن از ﻳﻚ ﻣﺸﻴﺖ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺧﻴﺮ و ﺟﻮد و رﺣﻤﺖ و‬

‫رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﻪ ﻛﻤﺎﻻت ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن"ﻳﻚ‬

‫ﻗﻄﺒﻲ"و"ﺗﻚ ﻣﺤﻮري"اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن ﻣﺎﻫﻴﺖ"از اوﻳﻲ")» اﻧﺎ ﷲ «( و"ﺑﻪ ﺳﻮي‬

‫اوﻳﻲ")» اﻧﺎ اﻟﻴﻪ راﺟﻌﻮن «( )‪ (1‬دارد‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدات ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﻳﻚ"ﺳﻮ"و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻳﻚ ﻣﺮﻛﺰ‪،‬‬

‫ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮدي ﻋﺒﺚ و ﺑﻴﻬﻮده و ﺑﺪون ﻫﺪف ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﺎت‬

‫ﻗﻄﻌﻲ ﻛﻪ"ﺳﻨﻦ اﻟﻬﻴﻪ"ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد اداره ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن در ﻣﻴﺎن ﻣﻮﺟﻮدات از ﺷﺮاﻓﺖ و ﻛﺮاﻣﺖ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و وﻇﻴﻔﻪ و رﺳﺎﻟﺘﻲ ﺧﺎص دارد‪ ،‬ﻣﺴﺆول ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺧﻮد و اﺻﻼح ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ ‪،‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﻣﺪرﺳﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻴﺖ و ﻛﻮﺷﺶ ﺻﺤﻴﺢ و درﺳﺘﺶ ﭘﺎداش ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻣﻨﻄﻖ و ﻋﻠﻢ و اﺳﺘﺪﻻل ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻫﺮ ذره از ذرات ﺟﻬﺎن دﻻﻳﻠﻲ ﺑﺮ‬

‫وﺟﻮد ﺧﺪاي ﺣﻜﻴﻢ ﻋﻠﻴﻢ ﻫﺴﺖ و ﻫﺮ ﺑﺮگ درﺧﺘﻲ دﻓﺘﺮي در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻘﺮه ‪156 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺑﻪ ﺣﻴﺎت و زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻲ و روح و ﻫﺪف ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬زﻳﺮا اﻧﺴﺎن را در ﻣﺴﻴﺮي از ﻛﻤﺎل‬

‫ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻲﺷﻮد و ﻫﻤﻴﺸﻪ رو ﺑﻪ ﭘﻴﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي‬

‫ﻛﺸﺶ و ﺟﺎذﺑﻪ دارد‪ ،‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﺸﺎط و دﻟﮕﺮﻣﻲ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻫﺪﻓﻬﺎﻳﻲ ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و ﻣﻘﺪس ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد و‬

‫اﻓﺮادي ﻓﺪاﻛﺎر ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲاي اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺗﻌﻬﺪ و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ اﻓﺮاد در‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲاي اﺳﺖ ﻛﻪ آدﻣﻲ را از ﺳﻘﻮط در دره‬

‫ﻫﻮﻟﻨﺎك ﭘﻮﭼﻲﮔﺮاﻳﻲ و ﻫﻴﭽﻲ ﺳﺘﺎﻳﻲ ﻧﺠﺎت ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺣﻴﺪ در اﺳﻼم ﺑﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ و ﭘﺎك ﺗﺮﻳﻦ ﻃﺮز‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺪارد‪ »":‬ﻟﻴﺲ ﻛﻤﺜﻠﻪ ﺷﻲء «" )‪ .(1‬ﺧﺪا ﺷﺒﻴﻪ ﭼﻴﺰي‬

‫ﻧﻴﺴﺖ و ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي را ﻧﺘﻮان ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﻛﺮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻲﻧﻴﺎز ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻪ او ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ و او از‬

‫ﻫﻤﻪ ﺑﻲﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ »":‬اﻧﺘﻢ اﻟﻔﻘﺮاء اﻟﻲ اﷲ و اﷲ ﻫﻮ اﻟﻐﻨﻲ اﻟﺤﻤﻴﺪ «" )‪ .(2‬ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ آﮔﺎه اﺳﺖ و ﺑﺮ‬

‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻮاﻧﺎﺳﺖ‪ »":‬اﻧﻪ ﺑﻜﻞ ﺷﻲء ﻋﻠﻴﻢ" )‪ »".(3‬اﻧﻪ ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﺷﻲء ﻗﺪﻳﺮ")‪ .(4‬او در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﺴﺖ و ﻫﻴﭻ‬

‫ﺟﺎ از او ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻي آﺳﻤﺎن و ﻗﻌﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺎ او ﻳﻚ ﻧﺴﺒﺖ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻴﻢ رو‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺷﻮري ‪11 /‬‬

‫‪ .2‬ﻓﺎﻃﺮ ‪15 /‬‬

‫‪ .3‬ﺷﻮري ‪12 /‬‬

‫‪ .4‬ﺣﺞ ‪ 6 /‬و‪...‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻪ او اﻳﺴﺘﺎده اﻳﻢ‪ »":‬اﻳﻨﻤﺎ ﺗﻮﻟﻮا ﻓﺜﻢ وﺟﻪ اﷲ" )‪ .(1‬او از ﻣﻜﻨﻮﻧﺎت ﻗﻠﺐ و از ﺧﺎﻃﺮات ذﻫﻦ و ﻧﻴﺘﻬﺎ و ﻗﺼﺪﻫﺎي‬

‫ﻫﻤﻪ آﮔﺎه اﺳﺖ‪ »":‬و ﻟﻘﺪ ﺧﻠﻘﻨﺎ اﻻﻧﺴﺎن و ﻧﻌﻠﻢ ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻮس ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻪ"‪ .( 2‬از رگ ﮔﺮدن اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‬

‫ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪ »":‬ﻧﺤﻦ اﻗﺮب اﻟﻴﻪ ﻣﻦ ﺣﺒﻞ اﻟﻮرﻳﺪ «" )‪ .(3‬او ﻣﺠﻤﻊ ﻛﻤﺎﻻت اﺳﺖ و از ﻫﺮ ﻧﻘﺼﻲ ﻣﻨﺰه و‬

‫ﻣﺒﺮاﺳﺖ‪ »":‬و ﷲ اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﻲ «" )‪ .(4‬او ﺟﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﭼﺸﻢ دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ »":‬ﻻ ﺗﺪرﻛﻪ اﻻﺑﺼﺎر و‬

‫ﻫﻮ ﻳﺪرك اﻻﺑﺼﺎر «")‪ .(5‬از ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻳﻚ آﻓﺮﻳﺪه اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﻣﺸﻴﺖ‬

‫اﻟﻬﻲ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻟﺤﻈﻪ اي ﻋﻨﺎﻳﺖ اﻟﻬﻲ از ﺟﻬﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺸﻮد ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬

‫ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﺎزي و ﻋﺒﺚ آﻓﺮﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ در ﺧﻠﻘﺖ ﺟﻬﺎن و اﻧﺴﺎن در ﻛﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ‬

‫ﭼﻴﺰي ﻧﺎﺑﺠﺎ و ﺧﺎﻟﻲ از ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﺎﻳﺪه آﻓﺮﻳﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﺣﺴﻦ و اﻛﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬

‫ﻋﺪل و ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺮﭘﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﺎم ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺒﺎب و ﻣﺴﺒﺒﺎت ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ اي را از ﻣﻘﺪﻣﻪ و‬

‫ﺳﺒﺐ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮدش ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﺮد‪ .‬از ﻫﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ و ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺘﻴﺠﻪ و ﻣﺴﺒﺐ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد آن را‬

‫ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﻲ‪ ،‬وﺟﻮد ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي را ﺗﻨﻬﺎ از ﻣﺠﺮاي ﻋﻠﺖ ﺧﺎص ﺧﻮدش ﺑﻪ وﺟﻮد‬

‫ﻣﻲآورد‪ .‬ﻗﻀﺎ و ﺗﻘﺪﻳﺮ اﻟﻬﻲ ﻳﻚ ﺷﻲء‪ ،‬ﻋﻴﻦ ﻗﻀﺎ و ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻠﻞ اوﺳﺖ )‪ .(6‬اراده و ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت"ﺳﻨﺖ"‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﻧﻮن و اﺻﻞ ﻛﻠﻲ‪ ،‬در ﺟﻬﺎن ﺟﺮﻳﺎن دارد‪ .‬ﺳﻨﺘﻬﺎي اﻟﻬﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و‬

‫آﻧﭽﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‬
‫‪ .1‬ﺑﻘﺮه ‪115 /‬‬
‫‪ 2‬و‪ .3‬ق ‪16 /‬‬
‫‪ .4‬اﻋﺮاف ‪180/‬‬
‫‪ .5‬اﻧﻌﺎم ‪103/‬‬
‫‪ .6‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﻧﺴﺎن و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪١٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺳﻨﺘﻬﺎي اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮﺑﻲ و ﺑﺪي دﻧﻴﺎ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻪ ﻧﻮع رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن در‬

‫ﺟﻬﺎن و ﻃﺮز ﺑﺮﺧﻮرد و ﻋﻤﻞ‪ .‬او ﻧﻴﻜﻲ و ﺑﺪي ﻛﺎرﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ از آﻧﻜﻪ در ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎداش ﻳﺎ ﻛﻴﻔﺮ‬

‫ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬در ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﺧﺎﻟﻲ از ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺪرﻳﺞ و ﺗﻜﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻗﺎﻧﻮن اﻟﻬﻲ و ﺳﻨﺖ‬

‫اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﮔﺎﻫﻮاره ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﻲ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﺣﺎﻛﻢ اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ‬

‫ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر‪ ،‬آزاد و ﻣﺨﺘﺎر و ﻣﺴﺆول و ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن داراي ﺷﺮاﻓﺖ و ﻛﺮاﻣﺖ ذاﺗﻲ و‬

‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺧﻼﻓﺖ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ اﻳﻨﺪو ﻧﻈﻴﺮ راﺑﻄﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﺸﺖ و‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﻛﺎر آن ﻣﻲدرود ﻛﻪ ﻛﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ راﺑﻄﻪ دوره ﻛﻮدﻛﻲ‬

‫و دوره ﭘﻴﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ دوره ﭘﻴﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ دوره ﻛﻮدﻛﻲ و ﺟﻮاﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ واﻗﻌﮕﺮا‬
‫اﺳﻼم دﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﺮا و واﻗﻊ ﮔﺮا اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻐﺖ"اﺳﻼم"ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ اﺳﺖ و ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻮدن‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎ و ﺣﻘﻴﻘﺘﻬﺎ ﺑﻮدن اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﻋﻨﺎد‪ ،‬ﻟﺠﺎج‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﺪﻫﺎي‬

‫ﻛﻮرﻛﻮراﻧﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺒﺪارﻳﻬﺎ‪ ،‬ﺧﻮدﺧﻮاﻫﻴﻬﺎ از آن ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف روح ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮاﻫﻲ و واﻗﻊ ﮔﺮاﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ‬

‫اﺳﻼم ﻣﺤﻜﻮم و ﻣﻄﺮود اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم اﮔﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﻲﻧﻈﺮ و ﻛﻮﺷﺎ در راه وﺻﻮل ﺑﻪ ﺣﻖ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﺎ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺬور اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻛﺴﻲ در روح ﺧﻮد ﻋﻨﺎد و ﻟﺠﺎج داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻓﺮﺿﺎ‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﻳﺎ وراﺛﺖ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ارزﺷﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺮد و‬

‫ﭼﻪ زن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻜﻢ روح ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻳﻲ ﺧﻮد ﺣﻜﻤﺖ و ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﻫﺮ ﻛﺠﺎ و ﻧﺰد ﻫﺮ ﻛﺲ ﻳﺎﻓﺖ اﻗﺘﺒﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫و ﻓﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬در راه ﻛﺸﻒ و ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺗﻌﺼﺐ ﺑﻪ ﺧﺮج ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﺎ در دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن آن را‬

‫ﺑﻴﺎﺑﺪ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺶ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻲﺷﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن واﻗﻌﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮﻳﻲ را ﻧﻪ ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﻌﻴﻨﻲ از ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﺤﺪود ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﺧﺎص ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻧﻪ آن را در اﻧﺤﺼﺎر اﺷﺨﺎص ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﭘﻴﺸﻮاي ﺑﺰرگ اﺳﻼم‬

‫ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺟﻮﻳﺎي داﻧﺶ ﺑﻮدن ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ )اﻋﻢ از ﻣﺮد ﻳﺎ زن()‪ ،(1‬و ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮده‪ :‬ﺣﻜﻤﺖ را‬

‫ﻫﺮ ﻛﺠﺎ و در دﺳﺖ ﻫﺮ ﻛﺲ دﻳﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﻴﺮﻳﺪ و ﻟﻮ در دﺳﺖ ﻳﻚ ﻣﺸﺮك )‪ .(2‬و ﻫﻢ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ‪ :‬داﻧﺶ را‬

‫ﺑﺠﻮﺋﻴﺪ‪ ،‬و ﻟﻮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻴﻦ ﺳﻔﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ .(3).‬و ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ او اﺳﺖ‪ :‬از ﮔﻬﻮاره ﺗﺎ ﮔﻮر داﻧﺶ ﺑﺠﻮﻳﻴﺪ‪.(4).‬‬

‫ﭘﻨﺪارﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ و ﻳﻜﺠﺎﻧﺒﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻘﻠﻴﺪﻫﺎي ﻛﻮرﻛﻮراﻧﻪ از ﭘﺪران و ﻣﺎدران و ﺗﺴﻠﻴﻢ‬

‫ﺳﻨﺘﻬﺎي ﻣﻮروﺛﻲ ﺷﺪن‪ ،‬از ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺿﺪ روح ﺗﺴﻠﻴﻢ و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺧﻮاﻫﻲ اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻄﺎ‬

‫و اﻧﺤﺮاف و دوري از ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﺪا واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺒﺪا هﺴﺘﻲ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدي واﻗﻌﻴﺖ ﮔﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮزاد اﻧﺴﺎن از ﺳﺎﻋﺖ اول زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻪ در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺎدر اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺎدر را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺪرﻳﺠﺎ ﻛﻪ ﺟﺴﻢ و ذﻫﻦ ﻛﻮدك رﺷﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬

‫ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و اﺷﻴﺎء ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﺷﻴﺎء را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﻮري ﺑﻴﺮون از ﺧﻮد و ﺟﺪا از ﺧﻮد‬

‫ﻣﻲﻧﮕﺮد‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ راﺑﻂ او و اﺷﻴﺎء ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ اﺳﺖ او از اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ وﺳﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻚ راﺑﻄﻪ‬

‫ﻋﻤﻞ‪،‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ ﻓﺮﻳﻀﻪ ﻋﻠﻲ ﻛﻞ ﻣﺴﻠﻢ‪)[.‬ﺑﺤﺎر اﻻﻧﻮار‪ ،‬ج‪/1‬ص‪(177‬‬

‫‪ .2‬ﺧﺬوا اﻟﺤﻜﻤﺔ و ﻟﻮ ﻣﻦ اﻟﻤﺸﺮك‪ ...‬و‪ :‬اﻟﺤﻜﻤﻪ ﺿﺎﻟّﺔ اﻟﻤﺆﻣﻦ ﻓﻠﻴﻄﻠﺒﻬﺎ و ﻟﻮ ﻓﻲ ﻳﺪ اﻫﻞ اﻟﺸﺮك )ﺗﺤﻒ‬

‫اﻟﻌﻘﻮل‪ :‬ص ‪ ،198‬اﻣﻴﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ(‪.‬‬

‫‪ .3‬اﻃﻠﺒﻮا اﻟﻌﻠﻢ و ﻟﻮ ﺑﺎﻟﺼﻴﻦ‪).‬ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮار‪ ،‬ج‪/1‬ص‪(177‬‬

‫‪ .4‬اﻃﻠﺒﻮا اﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ اﻟﻤﻬﺪ اﻟﻲ اﻟﻠﺤﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻲداﻧﺪ واﻗﻌﻴﺖ اﺷﻴﺎء ﻏﻴﺮ از اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او در ذﻫﻦ ﺧﻮﻳﺶ دارد‪ .‬واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﻛﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن از راه ﺣﻮاس ﺧﻮد درك ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع آﻧﻬﺎ را ﺟﻬﺎن ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﻢ‪ ،‬اﻣﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت‬

‫ذﻳﻞ از آﻧﻬﺎ ﺟﺪاﻧﺎﺷﺪﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ﻣﺤﺪوﻳﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﺴﻮس و ﻣﺸﻬﻮد ﻣﺎ‪ ،‬از ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ"ذره"ﺗﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ"‬

‫ﺳﺘﺎره"‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻜﺎن ﺧﺎص و ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎن ﺧﺎص‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎص دارﻧﺪ‪ ،‬در ﺧﺎرج‬

‫آن ﻗﻄﻌﻪ از ﻣﻜﺎن ﻳﺎ آن اﻣﺘﺪاد از زﻣﺎن‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬ﻣﻜﺎن ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﻳﺎ زﻣﺎن‬

‫ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮي را اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻜﺎن ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ و زﻣﺎن ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮي را‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﻤﻪ ﻣﺤﺪودﻧﺪ ﺑﻪ‬

‫ﺑﺨﺸﻲ از ﻣﻜﺎن و ﺑﻪ ﻗﺪري از زﻣﺎن‪.‬‬

‫‪ ٢‬ﺗﻐﻴﻴﺮ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﺟﻬﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﻣﺘﺤﻮل و ﻧﺎﭘﺎﻳﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮدي در ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﺎل ﺑﺎﻗﻲ‬

‫ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﺣﺎل رﺷﺪ و ﺗﻜﺎﻣﻞ اﺳﺖ و ﻳﺎ در ﺣﺎل ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ و اﻧﺤﻄﺎط‪ .‬ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺎدي ﻣﺤﺴﻮس‪ ،‬در‬

‫ﺗﻤﺎم دوره ﻫﺴﺘﻲ ﺧﻮد ﻳﻚ دوره ﻣﺒﺎدﻟﻪ ﻣﺴﺘﻤﺮ را در ﻣﺘﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد ﻃﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻳﺎ‬

‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻫﻢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﺎ ﭼﻴﺰي از واﻗﻌﻴﺖ اﺷﻴﺎء دﻳﮕﺮ را ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺟﺰء واﻗﻌﻴﺖ‬

‫ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزد و ﻳﺎ ﭼﻴﺰي از واﻗﻌﻴﺖ ﺧﻮد را ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺑﻴﺮون ﻣﻲدﻫﺪ و ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﻛﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻫﺮ‬

‫ﺣﺎل ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺎدي ﺛﺎﺑﺖ و ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻤﻮم ﻣﻮﺟﻮدات اﻳﻦ ﺟﻬﺎن‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫‪ ٣‬واﺑﺴﺘﮕﻲ‪:‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات واﺑﺴﺘﮕﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﻪ ﻣﻲﻧﮕﺮﻳﻢ آن را‬

‫))واﺑﺴﺘﻪ"و"ﻣﺸﺮوط"ﻣﻲﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ وﺟﻮدش واﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ وﺟﻮد ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ اﮔﺮ آن ﻣﻮﺟﻮدات دﻳﮕﺮ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮد ﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﺘﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات‬

‫دﻗﺖ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺗﻮام ﺑﺎ"اﮔﺮ"و ﻳﺎ"اﮔﺮﻫﺎ"ي زﻳﺎدي ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﻴﻢ ﻛﻪ‬

‫ﺑﻼﺷﺮط و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ )رﻫﺎ از ﻗﻴﺪ ﻣﻮﺟﻮدات دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺮاﻳﺶ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ وﺟﻮدﻫﺎﻳﻲ"ﻣﺸﺮوط"ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ وﺟﻮد ﻳﻚ ﺷﻲء دﻳﮕﺮ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و آن دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﺗﻘﺪﻳﺮ وﺟﻮد ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮ و ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪...‬‬

‫‪ ٤‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي‪:‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﺴﻮس و ﻣﺸﻬﻮد ﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ واﺑﺴﺘﮕﻲ و ﻣﺸﺮوط ﺑﻮدن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﭼﻪ؟ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻴﺸﻤﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﺷﺮاﻳﻂ واﺑﺴﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺮ ﻳﻚ از آن ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ‬

‫ﺑﻪ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺷﺮاﻳﻂ دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﺴﻮس ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﺘﻮان ﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ"ﺑﻪ ﺧﻮد" ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ از ﻏﻴﺮ ﺧﻮد ﺑﻲﻧﻴﺎز ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﻓﺮض ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺪن ﻏﻴﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﺮ‪،‬‬

‫اﺣﺘﻴﺎج و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ٥‬ﻧﺴﺒﻴﺖ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﺴﻮس و ﻣﺸﻬﻮد‪ ،‬ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ اﺻﻞ ﻫﺴﺘﻲ و ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﻛﻤﺎﻻت ﻫﺴﺘﻲ ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮداﺗﻲ ﻧﺴﺒﻲ‬

‫ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﮔﺮ ﻓﻲاﻟﻤﺜﻞ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺰرﮔﻲ و ﻋﻈﻤﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ و ﻗﺪرت و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻗﺪﻣﺖ و ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ‬

‫و"ﺑﻮد"ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬از ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ اﺷﻴﺎء دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ و زﻣﻴﻦ ﻣﺎ و ﺳﺘﺎرﮔﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﺰء ﻣﻨﻈﻮﻣﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﻗﺪرت ﻓﻼن ﻛﺸﺘﻲ ﻳﺎ ﻓﻼن ﺣﻴﻮان زﻳﺎد اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬

‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت اﻧﺴﺎن ﻳﺎ ﺿﻌﻴﻒﺗﺮ از اﻧﺴﺎن‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﻤﺎل و زﻳﺒﺎﻳﻲ و ﻋﻠﻢ و داﻧﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﻫﺴﺘﻲ و ﺑﻮد‬

‫ﻳﻚ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ و ﺑﻮد دﻳﮕﺮ‪"،‬ﻧﻤﻮد"اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻫﺴﺘﻲ و ﻫﺮ ﻛﻤﺎل و ﻫﺮ داﻧﺎﻳﻲ و ﻫﺮ ﺟﻤﺎل و ﻫﺮ‬

‫ﻗﺪرت و ﻋﻈﻤﺖ و ﻫﺮ ﺟﻼﻟﻲ را ﻛﻪ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﺧﻮد اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن ﻫﻢ‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﻓﺮض ﻛﺮد و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺧﻮد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮد و ﻛﻤﺎل‪ ،‬ﻧﻘﺺ و داﻧﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺟﻬﻞ و ﺟﻤﺎل‪ ،‬زﺷﺘﻲ و ﻋﻈﻤﺖ و ﺟﻼل‪ ،‬ﺣﻘﺎرت ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻴﺮوي ﻋﻘﻞ و اﻧﺪﻳﺸﻪ اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﺣﻮاس‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻇﻮاﻫﺮ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﺷﻌﺎع ﺧﻮﻳﺶ را ﺗﺎ درون‬

‫ﺳﺮاﭘﺮه ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺤﺼﺮ و ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر ﻣﺤﺪود و‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ و ﻧﺴﺒﻲ و ﻣﺸﺮوط و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺮاﭘﺮده ﻫﺴﺘﻲ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ در‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻪ ﺧﻮد اﻳﺴﺘﺎده اﺳﺖ و ﺗﻜﻴﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ دارد‪ .‬ﻧﺎﭼﺎر ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺎﻣﺤﺪود و ﭘﺎﻳﺪار و ﻣﻄﻠﻖ و ﻏﻴﺮ‬

‫ﻣﺸﺮوط و ﺑﻲﻧﻴﺎز ﻛﻪ ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه ﻫﻤﻪ ﻫﺴﺘﻴﻬﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و در ﻫﻤﻪ ﻇﺮوف و ﻫﻤﻪ زﻣﺎﻧﻬﺎ ﺣﻀﻮر دارد‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد‬

‫اﺳﺖ وﮔﺮﻧﻪ ﺳﺮاﭘﺮده ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺳﺎﺳﺎ ﺳﺮاﭘﺮده ﻫﺴﺘﻲ در ﻛﺎر ﻧﺒﻮد‪،‬‬

‫ﻋﺪم و ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻣﺤﺾ در ﻛﺎر ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﺎ ﺻﻔﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ"ﻗﻴﻮم"‪"،‬ﻏﻨﻲ"‪"،‬ﺻﻤﺪ" ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﺎدآوري ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫ﻛﻪ ﺳﺮاﭘﺮده ﻫﺴﺘﻲ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ"ﻗﺎﺋﻢ"ﺑﻪ آن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آن ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺗﻜﻴﻪ ﮔﺎه و ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻣﺤﺪود ﻧﺴﺒﻲ‬

‫و ﻣﺸﺮوط اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻲﻧﻴﺎز اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬او"ﭘﺮ"و ﻛﺎﻣﻞ )ﺻﻤﺪ( اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﻤﻪ‬

‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮ از او از درون ﺧﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ درون او را از ﻫﺴﺘﻲ"ﭘﺮ"ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮآن‬

‫ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﺴﻮس و ﻣﺸﻬﻮد را"آﻳﺎت")ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ( ﻣﻲﻧﺎﻣﺪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪاي‬

‫از ﻫﺴﺘﻲ ﻧﺎﻣﺤﺪود و از ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻗﺪرت ‪ ،‬ﺣﻴﺎت و ﻣﺸﻴﺖ اﻟﻬﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﺳﺮاﺳﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻃﺮف ﻣﺆﻟﻔﻲ داﻧﺎ و ﺣﻜﻴﻢ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﺮ ﺳﻄﺮ ﺑﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻛﻠﻤﻪ اش ﻧﺸﺎﻧﻪاي از‬

‫داﻧﺎﻳﻲ و ﺣﻜﻤﺖ ﺑﻲﻣﻨﺘﻬﺎي ﻣﺆﻟﻒ ﺧﻮد دارد‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ﻫﺮ اﻧﺪازه ﺑﺸﺮ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺷﻴﺎء ﻧﺎﺋﻞ‬

‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﺑﻪ آﺛﺎر ﻗﺪرت و ﺣﻜﻤﺖ و ﻋﻨﺎﻳﺖ و رﺣﻤﺖ اﻟﻬﻲ واﻗﻒ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺮ ﻋﻠﻤﻲ از ﻋﻠﻮم‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺖ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ از ﻳﻚ ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از دﻳﺪه اي دﻳﮕﺮ و ﺑﺎ ﻧﻈﺮي ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ‪ ،‬ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي آﻧﻜﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﻄﻖ ﻗﺮآن درﺑﺎره ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻳﻚ آﻳﻪ از آﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺮآن را در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ »:‬ان ﻓﻲ ﺧﻠﻖ اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض و اﺧﺘﻼف اﻟﻠﻴﻞ‬

‫و اﻟﻨﻬﺎر و اﻟﻔﻠﻚ اﻟﺘﻲ ﺗﺠﺮي ﻓﻲ اﻟﺒﺤﺮ ﺑﻤﺎ ﻳﻨﻔﻊ اﻟﻨﺎس و ﻣﺎ اﻧﺰل اﷲ ﻣﻦ اﻟﺴﻤﺎء ﻣﻦ ﻣﺎء ﻓﺎﺣﻴﺎ ﺑﻪ اﻻرض ﺑﻌﺪ‬

‫ﻣﻮﺗﻬﺎ و ﺑﺚ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ ﻛﻞ داﺑﺔ و ﺗﺼﺮﻳﻒ اﻟﺮﻳﺎح و اﻟﺴﺤﺎب اﻟﻤﺴﺨﺮ ﺑﻴﻦ اﻟﺴﻤﺎء و اﻻرض‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻻﻳﺎت ﻟﻘﻮم ﻳﻌﻘﻠﻮن «)‪.(1‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﺎ در آﻓﺮﻳﻨﺶ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻦ‪ ،‬آﻣﺪ و ﺷﺪ )ﮔﺮدش( ﺷﺐ و روز‪ ،‬ﻛﺸﺘﻴﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد ﺑﺸﺮ درﻳﺎ را ﻃﻲ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬آﺑﻲ ﻛﻪ ﺧﺪا از ﺑﺎﻻ ﻓﺮود ﻣﻲآورد و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﺮده را از ﻧﻮ ﺟﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و اﻧﻮاع ﺟﺎﻧﺪارﻫﺎ‬

‫را در روي زﻣﻴﻦ ﻣﻲﭘﺮاﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮﺧﺶ ﺑﺎدﻫﺎ و اﺑﺮ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن زﻣﻴﻦ و آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻤﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ‬

‫ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮ وﺟﻮد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﻘﻞ و ﺗﻔﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ وﺟﻮد دارد‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن‬

‫ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮم‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻨﻌﺖ ﻛﺸﺘﻴﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮدي و ﻣﻨﺎﻓﻊ اﻗﺘﺼﺎدي آن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﻛﺎﺋﻨﺎت ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﻣﻨﺸﺎ و رﻳﺸﻪ ﺑﺎد و ﺑﺎران و ﺣﺮﻛﺖ اﺑﺮﻫﺎ و ﺑﻪ زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺟﺎﻧﺪاران دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺪﺑﺮ در‬

‫ﻓﻠﺴﻔﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﻋﻠﻮم را ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﻲداﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﻔﺎت ﺧﺪا‬
‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺻﻔﺎت ﻛﻤﺎل ﻣﺘﺼﻒ اﺳﺖ‪ »":‬ﻟﻪ اﻻﺳﻤﺎء اﻟﺤﺴﻨﻲ « )‪ (2‬ﻧﻴﻜﻮﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ‬

‫و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ اوﺻﺎف از آن اوﺳﺖ‪ »"،‬و ﻟﻪ اﻟﻤﺜﻞ اﻻ ﻋﻠﻲ ﻓﻲ اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض")‪ (3‬ﺻﻔﺎت واﻻ در ﺳﺮاﺳﺮ‬

‫ﻫﺴﺘﻲ ﺧﺎص اوﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎدر اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺪ اﺳﺖ‪ ،‬رﺣﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺎدي‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻜﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻔﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺎدل اﺳﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻫﻴﭻ ﺻﻔﺖ ﻛﻤﺎﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در او ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻘﺮه ‪164 /‬‬

‫‪ .2‬ﺣﺸﺮ ‪ 24 /‬و‪...‬‬

‫‪ .3‬روم ‪27 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺟﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺮﻧﺪه ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻇﺎﻟﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﺳﺘﻪ‬

‫اول ﻛﻪ ﺻﻔﺎت ﻛﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺘﺼﻒ‪ .‬اﺳﺖ"ﺻﻔﺎت ﺛﺒﻮﺗﻴﻪ"ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد و دﺳﺘﻪ دوم ﻛﻪ از‬

‫ﻧﻘﺺ و ﻛﺎﺳﺘﻲ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ از اﺗﺼﺎف ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺰه اﺳﺖ"ﺻﻔﺎت ﺳﻠﺒﻴﻪ"‬

‫ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎ ﺧﺪا را‪ ،‬ﻫﻢ"ﺛﻨﺎ"ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ و ﻫﻢ"ﺗﺴﺒﻴﺢ"ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻛﻪ او را ﺛﻨﺎ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬اﺳﻤﺎء‬

‫ﺣﺴﻨﻲ و ﺻﻔﺎت ﻛﻤﺎﻟﻴﻪ او را ﻳﺎد ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و آﻧﮕﺎه ﻛﻪ او را ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬او را از آﻧﭽﻪ ﻻﻳﻖ او ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﻣﻨﺰه و ﻣﺒﺮا ﻣﻲﺷﻤﺎرﻳﻢ و در ﻫﺮ دو ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ او را ﺑﺮاي ﺧﻮدﻣﺎن ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺧﻮد‬

‫را ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ‪.‬‬

‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺧﺪا‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺪارد‪ .‬اﺳﺎﺳﺎ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻳﻚ ﺧﺪا‪ ،‬دو ﺧﺪا ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬زﻳﺮا دو ﺗﺎ و ﺳﻪ ﺗﺎ و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدن‪ ،‬از ﺧﻮاص‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﺤﺪود ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ‪ ،‬درﺑﺎره ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺎﻣﺤﺪود و ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﺗﻌﺪد و ﻛﺜﺮت ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺜﻼ‬

‫ﻣﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻳﻚ ﻓﺮزﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ دو ﻓﺮزﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻳﻚ دوﺳﺖ‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ و ﻫﻢ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ دو دوﺳﺖ و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬زﻳﺮا ﻓﺮزﻧﺪ و ﻳﺎ دوﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺤﺪود ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﻮد ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻌﺪد‬

‫و ﻛﺜﺮت ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺎﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺗﻌﺪدﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺜﺎل ذﻳﻞ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ از ﻳﻚ ﻧﻈﺮ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ وﻟﻲ ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫درﺑﺎره اﺑﻌﺎد ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي و ﻣﺤﺴﻮس‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن اﺟﺴﺎم ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮد و ﻣﻠﻤﻮس ﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬داﻧﺸﻤﻨﺪان دو ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﻧﻈﺮ دادهاﻧﺪ‪ :‬ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺪﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺑﻌﺎد ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲرﺳﺪ‬

‫ﻛﻪ در آﻧﺠﺎ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺪﻋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﺑﻌﺎد ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي‪ ،‬ﻧﺎﻣﺤﺪود اﺳﺖ و از‬

‫ﻫﻴﭻ ﻃﺮف ﭘﺎﻳﺎن ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻣﺎده‪ ،‬اول و آﺧﺮ و وﺳﻂ ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﺎده و ﺟﺴﻢ را ﻣﺤﺪود‬

‫ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻳﻚ ﭘﺮﺳﺶ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد و آن اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬آﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻳﻚ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ؟ وﻟﻲ‬

‫اﮔﺮ ﺟﻬﺎن ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻓﺮض ﺟﻬﺎن ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻧﺎﻣﻌﻘﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ را ﻛﻪ‬

‫ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ﻋﻴﻦ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻳﺎ ﺟﺰﺋﻲ از اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﺟﺴﺎم‬

‫و وﺟﻮدﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﺪود و ﻣﺸﺮوط و ﻣﺨﻠﻮق آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺪام واﻗﻌﻴﺖﺷﺎن‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ‬

‫ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺎﻟﺬات ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ از ﻧﻈﺮ اﺑﻌﺎد ﻧﺎﻣﺤﺪود اﺳﺖ ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﭼﻮن ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮض از ﻧﻈﺮ اﺑﻌﺎد ﻧﺎﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬دوم ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮض ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ‬

‫ﻣﺘﻌﺎل وﺟﻮد ﻧﺎﻣﺤﺪود و واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ﺑﺮ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎء اﺣﺎﻃﻪ دارد و ﻫﻴﭻ ﻣﻜﺎن و زﻣﺎﻧﻲ از او ﺧﺎﻟﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ و از رگ ﮔﺮدن ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺰدﻳﻜﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺜﻞ و‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻓﺮض ﻫﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﻣﺎ آﺛﺎر ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﺗﺪﺑﻴﺮ و ﺣﻜﻤﺖ او را در ﻫﻤﻪ ﻣﻮﺟﻮدات ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ و‬

‫در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻳﻚ اراده واﺣﺪ و ﻣﺸﻴﺖ واﺣﺪ و ﻧﻈﻢ واﺣﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬

‫ﺟﻬﺎن ﻣﺎ ﻳﻚ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ دو ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ و ﭼﻨﺪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﻬﺎ اﮔﺮ دو ﺧﺪا و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺑﻮد‪ ،‬اﻟﺰاﻣﺎ‬

‫دو اراده و دو ﻣﺸﻴﺖ و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ دﺧﺎﻟﺖ داﺷﺖ و ﻫﻤﻪ آن ﻣﺸﻴﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ واﺣﺪ در‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٢٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲﺑﻮد و ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در آن واﺣﺪ دو ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬

‫دو ﻛﺎﻧﻮن ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎز ﻫﺮ ﻳﻚ از آن دو ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد دو ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻴﭻ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدي ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻳﺪ و ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ »:‬ﻟﻮ ﻛﺎن ﻓﻴﻬﻤﺎ اﻟﻬﺔ اﻻ‬

‫اﷲ ﻟﻔﺴﺪﺗﺎ «)‪ .(1‬اﮔﺮ ﺧﺪاﻳﺎن ﻣﺘﻌﺪد ﻏﻴﺮ از ذات اﺣﺪﻳﺖ وﺟﻮد ﻣﻲداﺷﺖ آﺳﻤﺎن و زﻣﻴﻦ ﺗﺒﺎه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪاي ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ ذات ﺑﺎ ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ ﺻﻔﺎت‪ ،‬ﻣﻨﺰه از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺺ و ﻛﺎﺳﺘﻲ‪ ،‬و ﺷﻨﺎﺧﺖ‬

‫راﺑﻄﻪ او ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ﻛﻪ آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﻲ و ﻧﮕﻬﺪاري و ﻓﻴﺎﺿﻴﺖ‪ ،‬ﻋﻄﻮﻓﺖ و رﺣﻤﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﻲ در ﻣﺎ‬

‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از آن ﺑﻪ"ﭘﺮﺳﺘﺶ"ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻮﻋﻲ راﺑﻄﻪ ﺧﺎﺿﻌﺎﻧﻪ و ﺳﺘﺎﻳﺸﮕﺮاﻧﻪ و‬

‫ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاراﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاي ﺧﻮد ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع راﺑﻄﻪ را اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺧﺪاي ﺧﻮد‬

‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﻧﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺎﻳﺰ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ"ﻋﻨﻮان ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﺒﺪا ﻫﺴﺘﻲ و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺻﺎﺣﺐ و ﺧﺪاوﻧﺪﮔﺎر ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ ،‬اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ‬

‫را در ﻣﻘﺎم ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺷﺮﻳﻚ او ﻧﺴﺎزﻳﻢ‪ .‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺗﺎﻛﻴﺪ و اﺻﺮار زﻳﺎد دارد ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺎﻳﺪ‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪا ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻳﺎ ﻋﺒﺎدت ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﺧﺪاﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬اﻧﺒﻴﺎء ‪22 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﻳﻦ راﺑﻄﻪ را ﺟﺰ ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮد دﻳﮕﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺴﺖ و ﭼﮕﻮﻧﻪ راﺑﻄﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﻌﻨﻲ ﭘﺮﺳﺘﺶ روﺷﻦ ﺷﻮد و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺻﺤﻴﺤﻲ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ از آن ﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﻴﻢ ﻻزم اﺳﺖ‬

‫دو ﻣﻘﺪﻣﻪ ذﻛﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ .1 :‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻳﺎ ﻗﻮﻟﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻋﻤﻠﻲ‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻗﻮﻟﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ‬

‫و اذﻛﺎر ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮاﺋﺖ ﺣﻤﺪ و ﺳﻮره و اذﻛﺎري ﻛﻪ در رﻛﻮع و ﺳﺠﻮد و ﺗﺸﻬﺪ ﻧﻤﺎز‬

‫ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ و ذﻛﺮ ﻟﺒﻴﻚ ﻛﻪ در ﺣﺞ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻴﺎم و رﻛﻮع و ﺳﺠﻮد در ﻧﻤﺎز ﻳﺎ وﻗﻮف‬

‫ﻋﺮﻓﺎت و ﻣﺸﻌﺮ و ﻃﻮاف در ﺣﺞ‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻋﺒﺎدﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﺸﺘﻤﻞ اﺳﺖ ﺑﺮ ﺟﺰء ﻗﻮﻟﻲ و ﻫﻢ ﺑﺮ ﺟﺰء ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻧﻤﺎز و ﺣﺞ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺟﺰء ﻗﻮﻟﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ اﻧﺪ و ﻫﻢ ﺑﺮ ﺟﺰء ﻋﻤﻠﻲ‪ .2 .‬اﻋﻤﺎل اﻧﺴﺎن ﺑﺮ دو ﻧﻮع اﺳﺖ‪ :‬ﺑﻌﻀﻲ از‬

‫اﻋﻤﺎل ﺧﺎﻟﻲ از ﻣﻨﻈﻮر ﺧﺎص اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻼﻣﺖ ﻳﻚ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺻﻮرت ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬

‫اﺛﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﺧﻮدش ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻳﻚ ﻛﺸﺎورز از آن ﺟﻬﺖ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬

‫ﻛﺸﺎورزي را اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ اﺛﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ آن ﻛﺎرﻫﺎ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻛﺸﺎورز ﻛﺎرﻫﺎي ﻛﺸﺎورزي را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻤﺒﻞ‬

‫و ﻋﻼﻣﺖ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺑﺮاز ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻘﺼﻮدﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻳﻚ ﺧﻴﺎط در ﻛﺎرﻫﺎي‬

‫ﺧﻴﺎﻃﻲ‪ .‬ﻣﺎ ﻛﻪ از ﻣﻨﺰل ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺪرﺳﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ از ﺣﺮﻛﺖ ﺧﻮد ﺟﺰ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺪرﺳﻪ ﻧﻈﺮي‬

‫ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺧﻮد ﻳﻚ ﻣﻨﻈﻮر دﻳﮕﺮ اﺑﺮاز ﻛﺮده ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺮﺧﻲ از ﻛﺎرﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻘﺼﻮدﻫﺎ و اﺑﺮاز ﻧﻮﻋﻲ اﺣﺴﺎﺳﺎت اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺳﺮ ﺧﻮد‬

‫را رو ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲآورﻳﻢ و ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺖ ﻓﺮوﺗﻨﻲ‪ ،‬دم در ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻴﻢ و ﺑﻪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻼﻣﺖ ﺗﻌﻈﻴﻢ و ﺗﻜﺮﻳﻢ ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ ﺧﻢ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎي اﻧﺴﺎن از ﻧﻮع اول اﺳﺖ و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آن‬

‫از ﻧﻮع دوم‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻗﺴﻤﺘﻲ از ﻛﺎرﻫﺎي اﻧﺴﺎن از اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎري ﺑﺮاي اﺑﺮاز ﻣﻘﺼﻮدي و ﻧﺸﺎن‬

‫دادن اﺣﺴﺎﺳﻲ ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺎر در ﺣﻜﻢ ﻛﻠﻤﺎت و اﻟﻔﺎظ و ﻟﻐﺎت ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ و راﻳﺞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬

‫اﻓﺎده ﻳﻚ ﻣﻨﻈﻮر و اﺑﺮاز ﻳﻚ ﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﻣﻘﺪﻣﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ ﭘﺮﺳﺘﺶ‪ ،‬ﭼﻪ‬

‫ﻗﻮﻟﻲ و ﭼﻪ ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺎر"ﻣﻌﻨﻲدار"اﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﻗﻮال ﻋﺎﺑﺪاﻧﻪ ﺧﻮﻳﺶ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻠﻜﻪ ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ را اﺑﺮاز‬

‫ﻣﻲدارد و ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﻋﺎﺑﺪاﻧﻪ ﺧﻮد‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ رﻛﻮع و ﺳﺠﻮد و وﻗﻮف و ﻃﻮاف و اﻣﺴﺎك‪ ،‬ﻫﻤﺎن را ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اذﻛﺎر ﻗﻮﻟﻲ ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫روح ﻋﺒﺎدت و ﭘﺮﺳﺘﺶ‬

‫آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن در ﻋﺒﺎدت ﻗﻮﻟﻲ و ﻋﻤﻠﻲ ﺧﻮد اﺑﺮاز ﻣﻲدارد ﭼﻨﺪ ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺛﻨﺎ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺻﻔﺎت و اوﺻﺎﻓﻲ ﻛﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اوﺻﺎﻓﻲ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﺶ ﻛﻤﺎل ﻣﻄﻠﻖ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻋﻠﻢ ﻣﻄﻠﻖ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ ،‬اراده ﻣﻄﻠﻘﻪ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻤﺎل ﻣﻄﻠﻖ و ﻋﻠﻢ ﻣﻄﻠﻖ و ﻗﺪرت و اراده ﻣﻄﻠﻘﻪ‬

‫اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﺪود و ﻣﺸﺮوط ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﻲﻧﻴﺎزي ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺗﺴﺒﻴﺢ و ﺗﻨﺰﻳﻪ ﺧﺪا از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻧﻘﺺ و ﻛﺎﺳﺘﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻓﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ ‪ ،‬ﻧﺎداﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺨﻞ‪ ،‬ﺳﺘﻢ و‬

‫اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺳﭙﺎس و ﺷﻜﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺸﺎ اﺻﻠﻲ ﺧﻴﺮﻫﺎ و ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ و اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي ﻣﺎ ﻫﻤﻪ و ﻫﻤﻪ از اوﺳﺖ و ﻏﻴﺮ‬

‫او وﺳﻴﻠﻪ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ او ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .4‬اﺑﺮاز ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﺾ و اﻃﺎﻋﺖ ﻣﺤﺾ در ﺑﺮاﺑﺮ او و اﻗﺮار ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ او‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻼﺷﺮط ﻣﻄﺎع اﺳﺖ و اﺳﺘﺤﻘﺎق اﻃﺎﻋﺖ و ﺗﺴﻠﻴﻢ دارد‪ .‬او از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاﺳﺖ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻓﺮﻣﺎن دادن اﺳﺖ‬

‫و ﻣﺎ از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﺪه ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﻃﺎﻋﺖ و ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ او‪.‬‬

‫‪ .5‬او در ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﺎﻻ ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﺰ او ﻛﺎﻣﻞ ﻣﻄﻠﻖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺰ او ﻫﻴﭻ ذاﺗﻲ ﻣﻨﺰه از ﻧﻘﺺ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺰ او ﻛﺴﻲ ﻣﻨﻌﻢ اﺻﻠﻲ و ﻣﻨﺸﺎ اﺻﻠﻲ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﭙﺎﺳﻬﺎ ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮدد ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺰ او ﻫﻴﭻ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺘﺤﻘﺎق ﻣﻄﺎع ﻣﺤﺾ ﺑﻮدن و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﺾ در ﺑﺮاﺑﺮ او ﺷﺪن را ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ اﻃﺎﻋﺘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻃﺎﻋﺖ‬

‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و اﻣﺎم و ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮﻋﻲ اﺳﻼﻣﻲ و ﭘﺪر و ﻣﺎدر ﻳﺎ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ از او و رﺿﺎي او ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﻮد و‬

‫ﮔﺮﻧﻪ ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻠﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻳﻚ ﺑﻨﺪه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاي ﺑﺰرگ اﺳﺖ و ﺟﺰ در ﻣﻮرد‬

‫ﺧﺪاي ﻳﮕﺎﻧﻪ در ﻣﻮرد ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮدي دﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺎﻳﺰ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬
‫‪٣٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت ﺗﻮﺣﻴﺪ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ درﺟﺎت و ﻣﺮاﺗﺐ دارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﺮك ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت دارد‪ .‬ﺗﺎ اﻧﺴﺎن‬

‫ﻫﻤﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ را ﻃﻲ ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺣﺪ واﻗﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫‪ ١‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ذات ﺣﻖ ﺑﻪ وﺣﺪت و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ از ذات ﺣﻖ دارد‪ ،‬ﻏﻨﺎ‬

‫و ﺑﻲﻧﻴﺎزي اوﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ذاﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻴﭻ ﺟﻬﺘﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ‬

‫ﻗﺮآن"ﻏﻨﻲ"اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ او ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ و از او ﻣﺪد ﻣﻲﮔﻴﺮد و او از ﻫﻤﻪ ﻏﻨﻲ اﺳﺖ )‬

‫» ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﻨﺎس اﻧﺘﻢ اﻟﻔﻘﺮاء اﻟﻲ اﷲ و اﷲ ﻫﻮ اﻟﻐﻨﻲ «( )‪ (1‬و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺣﻜﻤﺎ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻓﺎﻃﺮ ‪15 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪".‬و دﻳﮕﺮ"اوﻟﻴﺖ"ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺒﺪاﻳﺖ و ﻣﻨﺸﺎﻳﺖ و آﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﻲ اوﺳﺖ‪ .‬او ﻣﺒﺪا و ﺧﺎﻟﻖ ﻣﻮﺟﻮدات‬

‫دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدات ﻫﻤﻪ"از او"ﻫﺴﺘﻨﺪ و او از ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺣﻜﻤﺎ"ﻋﻠﺖ اوﻟﻲ"اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ اوﻟﻴﻦ‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺖ و اوﻟﻴﻦ ﺗﺼﻮري اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ از ﺧﺪاوﻧﺪ دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻛﺲ در ﻣﻮرد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ و ﺑﻪ‬

‫اﺛﺒﺎت ﻳﺎ ﻧﻔﻲ و ﺗﺼﺪﻳﻖ ﻳﺎ اﻧﻜﺎر ﻣﻲﭘﺮدازد‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ در ذﻫﻦ ﺧﻮد دارد ﻛﻪ آﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ وﺟﻮد‬

‫دارد ﻛﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻬﺎ ﺑﻪ او واﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ و از اراده او ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪهاﻧﺪ و او از اﺻﻞ‬

‫دﻳﮕﺮي ﭘﺪﻳﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ؟ ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ"دوﺋﻲ"ﺑﺮدار و ﺗﻌﺪدﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻧﺪارد )» ﻟﻴﺲ ﻛﻤﺜﻠﻪ ﺷﻲء «( )‪ ،(1‬در ﻣﺮﺗﺒﻪ وﺟﻮد او ﻣﻮﺟﻮدي ﻧﻴﺴﺖ )» و ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﻪ ﻛﻔﻮا اﺣﺪ «( )‪.(2‬‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻓﺮد ﻳﻚ ﻧﻮع ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺣﺴﻦ ﻓﺮدي از ﻧﻮع اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ‪ -‬و ﻗﻬﺮا ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‪،‬‬

‫اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮض اﺳﺖ ‪ -‬از ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و ﻣﻤﻜﻨﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد از اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﻨﺰه‬

‫و ﻣﺒﺮاﺳﺖ‪ .‬و ﭼﻮن ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻳﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﺒﺪا و ﻣﻨﺸﺎ و از ﻧﻈﺮ ﻣﺮﺟﻊ و ﻣﻨﺘﻬﻲ‬

‫ﻳﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻧﻪ از اﺻﻠﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه و ﻧﻪ ﺑﻪ اﺻﻠﻬﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد‪ ،‬از ﻳﻚ اﺻﻞ و از ﻳﻚ‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه )» ﻗﻞ اﷲ ﺧﺎﻟﻖ ﻛﻞ ﺷﻲء «( )‪ (3‬و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﺻﻞ و ﻫﻤﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺷﻮري ‪11 /‬‬

‫‪ .2‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ‪4 /‬‬

‫‪ .3‬رﻋﺪ ‪16 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد )» اﻻ اﻟﻲ اﷲ «» ﺗﺼﻴﺮ اﻻﻣﻮر «( )‪ (1‬و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻗﻄﺒﻲ و ﻳﻚ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ‬

‫و ﺗﻚ ﻣﺤﻮري اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺧﺪا و ﺟﻬﺎن‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﺧﺎﻟﻖ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮق ﻳﻌﻨﻲ راﺑﻄﻪ ﻋﻠﺖ )ﻋﻠﺖ اﻳﺠﺎدي ( ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮل‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻪ راﺑﻄﻪ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭼﺮاغ ﻳﺎ راﺑﻄﻪ ﺷﻌﻮر اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا از ﺟﻬﺎن ﺟﺪا ﻧﻴﺴﺖ‬

‫)‪ ،(2‬او ﺑﺎ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎء اﺳﺖ و اﺷﻴﺎء ﺑﺎ او ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ )» ﻫﻮ ﻣﻌﻜﻢ اﻳﻨﻤﺎ ﻛﻨﺘﻢ «( )‪ (3‬اﻣﺎ ﻻزﻣﻪ ﺟﺪا ﻧﺒﻮدن ﺧﺪا از‬

‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺧﺪا ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﭼﺮاغ و ﺷﻌﻮر ﺑﺮاي اﻧﺪام اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﺧﺪا ﻣﻌﻠﻮل ﺟﻬﺎن ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻌﻠﻮل ﺧﺪا‪ ،‬ﭼﻮن روﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻌﻠﻮل ﭼﺮاغ اﺳﺖ ﻧﻪ ﭼﺮاغ ﻣﻌﻠﻮل‬

‫روﺷﻨﺎﻳﻲ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻻزﻣﻪ ﺟﺪا ﻧﺒﻮدن ﺧﺪا از ﺟﻬﺎن و اﻧﺴﺎن اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪا ‪ ،‬ﺟﻬﺎن و اﻧﺴﺎن ﻫﻤﻪ ﻳﻚ‬

‫ﺟﻬﺖ دارﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻳﻚ اراده و ﻳﻚ روح ﺣﺮﻛﺖ و ﺣﻴﺎت دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﺻﻔﺎت ﻣﺨﻠﻮق و ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺻﻔﺎت ﻣﺨﻠﻮﻗﻴﻦ ﻣﻨﺰه اﺳﺖ‪ ») .‬ﺳﺒﺤﺎن رﺑﻚ رب اﻟﻌﺰش ﻋﻤﺎ ﻳﺼﻔﻮن «( )‪.(4‬‬

‫‪ ٢‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻲ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻳﻌﻨﻲ درك و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ذات ﺣﻖ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻋﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺻﻔﺎت و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺻﻔﺎت ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻔﻲ ﺛﺎﻧﻲ داﺷﺘﻦ و ﻧﻔﻲ ﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ داﺷﺘﻦ اﺳﺖ و ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻔﻲ‬

‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻛﺜﺮت و ﺗﺮﻛﻴﺐ از ﺧﻮد ذات اﺳﺖ‪ .‬ذات ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ اوﺻﺎف ﻛﻤﺎﻟﻴﻪ ﺟﻤﺎل و ﺟﻼل‬

‫ﻣﺘﺼﻒ اﺳﺖ‪ ،‬داراي ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺷﻮري ‪53 /‬‬

‫‪ .2‬ﻟﻴﺲ ﻋﻦ اﻻﺷﻴﺎء ﺑﺨﺎرج و ﻻ ﻓﻴﻬﺎ ﺑﻮاﻟﺞ « )ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ(‪.‬‬

‫‪ .3‬ﺣﺪﻳﺪ ‪4 /‬‬

‫‪ .4‬ﺻﺎﻓﺎت ‪180 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻋﻴﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺧﺘﻼف ذات ﺑﺎ ﺻﻔﺎت و اﺧﺘﻼف ﺻﻔﺎت ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻻزﻣﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ وﺟﻮد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي وﺟﻮد‬

‫ﻻﻳﺘﻨﺎﻫﻲ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ دوﻣﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻛﺜﺮت و ﺗﺮﻛﻴﺐ و اﺧﺘﻼف ذات و ﺻﻔﺎت ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺼﻮر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ از اﺻﻮل ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ و از ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺮاوجﺗﺮﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﺑﺸﺮي‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺼﻮص در ﻣﻜﺘﺐ ﺷﻴﻌﻲ ﺗﺒﻠﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻲ از ﻳﻚ ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ ﻛﻪ‬

‫ﻫﻢ ﺗﺎﻳﻴﺪي ﺑﺮ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ و ﻫﻢ ﺗﻮﺿﻴﺤﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺑﺨﺶ اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در اوﻟﻴﻦ ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‬

‫ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ »:‬اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻟﺬي ﻻ ﻳﺒﻠﻎ ﻣﺪﺣﺘﻪ اﻟﻘﺎﺋﻠﻮن و ﻻﻳﺤﺼﻲ ﻧﻌﻤﺎءه اﻟﻌﺎدون‪ ،‬و ﻻ ﻳﺆدي ﺣﻘﻪ‬

‫اﻟﻤﺠﺘﻬﺪون‪ ،‬اﻟﺬي ﻻ ﻳﺪرﻛﻪ ﺑﻌﺪ اﻟﻬﻤﻢ‪ ،‬و ﻻ ﻳﻨﺎﻟﻪ ﻏﻮص اﻟﻔﻄﻦ‪ .‬اﻟﺬي ﻟﻴﺲ ﻟﺼﻔﺘﻪ ﺣﺪ ﻣﺤﺪود و ﻻ ﻧﻌﺖ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد «‪ ...‬ﺳﭙﺎس ذات ﺧﺪا را‪ ،‬آن ﻛﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ او ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺷﻤﺎرﻛﻨﻨﺪﮔﺎن‬

‫ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي او را ﺑﺮﺷﻤﺎرﻧﺪ و ﻛﻮﺷﻨﺪﮔﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﻖ ﺑﻨﺪﮔﻲ او را ادا ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬آن ﻛﻪ ﻫﻤﺘﻬﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ دور‬

‫ﭘﺮوازي ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻨﻪ او را ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ و زﻳﺮﻛﻴﻬﺎ ﻫﺮ اﻧﺪازه در ﻗﻌﺮ درﻳﺎﻫﺎي ﻓﻄﺎﻧﺖ ﻓﺮو روﻧﺪ ﺑﻪ او ﻧﺮﺳﻨﺪ ‪ ،‬آن ﻛﻪ‬

‫ﺻﻔﺖ او را ﺣﺪ و ﻧﻬﺎﻳﺘﻲ و ﺗﻐﻴﺮ و ﺗﺒﺪﻟﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ...‬در اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪﻫﺎ ‪ -‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻴﻢ ‪ -‬از ﺻﻔﺎت ﻧﺎﻣﺤﺪود‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ »:‬ﻛﻤﺎل اﻻﺧﻼص ﻟﻪ ﻧﻔﻲ اﻟﺼﻔﺎت ﻋﻨﻪ ﻟﺸﻬﺎدش ﻛﻞ‬

‫ﻣﻮﺻﻮف اﻧﻪ « ﻏﻴﺮ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﻟﺼﻔﺔ و ﺷﻬﺎدش ﻛﻞ ﺻﻔﺔ اﻧﻬﺎ ﻏﻴﺮ اﻟﻤﻮﺻﻮف )‪ (1‬ﻓﻤﻦ وﺻﻒ اﷲ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ ﻓﻘﺪ ﻗﺮﻧﻪ و ﻣﻦ ﻗﺮﻧﻪ «‪ ...‬اﺧﻼص‬

‫ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻧﻔﻲ ﺻﻔﺎت از ﭘﺮوردﮔﺎر اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﻮﺻﻮف ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ذاﺗﺶ ﻏﻴﺮ از ﺻﻔﺖ اﺳﺖ و ﺻﻔﺖ‬

‫ﮔﻮاﻫﻲ ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ او ﭼﻴﺰي اﺳﺖ ﻏﻴﺮ از ﻣﻮﺻﻮف‪ ،‬و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺑﻪ ﺻﻔﺘﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ذات او‬

‫ﻣﻘﺎرن ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﻗﺮار داده و ﻫﺮ ﻛﺲ ﺧﺪا را ﻣﻘﺎرن ﭼﻴﺰي ﻗﺮار دﻫﺪ‪ ...‬اﻟﻲ آﺧﺮ‪ .‬در اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺮاي‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ اﺛﺒﺎت ﺻﻔﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ )» اﻟﺬي ﻟﻴﺲ ﻟﺼﻔﺘﻪ ﺣﺪ ﻣﺤﺪود «( و ﻫﻢ از او ﻧﻔﻲ ﺻﻔﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ )»‬

‫ﻟﺸﻬﺎدش ﻛﻞ ﺻﻔﺔ اﻧﻬﺎ« (‪ ...‬از ﺧﻮد اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮﺻﻮف ﺑﻪ آن ﺻﻔﺖ‬

‫اﺳﺖ ﺻﻔﺖ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺤﺪودﻳﺖ ذات اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻴﻦ ذات اﺳﺖ‪ ،‬و ﺻﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺒﺮا و ﻣﻨﺰه از اوﺳﺖ‬

‫ﺻﻔﺖ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ ذات و ﻏﻴﺮ از ﺻﻔﺖ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺻﻔﺎﺗﻲ ﻳﻌﻨﻲ درك و ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ذات و ﺻﻔﺎت ﺣﻖ‪.‬‬

‫‪ ٣‬ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ‬
‫ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ ﻳﻌﻨﻲ درك و ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺎﻣﺎت و ﺳﻨﻦ و ﻋﻠﻞ و ﻣﻌﻠﻮﻻت و اﺳﺒﺎب و‬

‫ﻣﺴﺒﺒﺎت‪ ،‬ﻓﻌﻞ او و ﻛﺎر او و ﻧﺎﺷﻲ از ارداه اوﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدات ﻋﺎﻟﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در ذات اﺳﺘﻘﻼل ﻧﺪارﻧﺪ و ﻫﻤﻪ‬

‫ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ او و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ او ﻫﺴﺘﻨﺪ و او ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻗﺮآن" ﻗﻴﻮم"ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﻋﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ‬

‫اﺳﺘﻘﻼل ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در ذات ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺪارد در ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﻧﻴﺰ ﺷﺮﻳﻚ ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﺮ ﻓﺎﻋﻞ‬

‫و ﺳﺒﺒﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ ] .1‬در ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬دو ﺟﻤﻠﻪ اﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻘﺪم و ﺗﺎﺧﺮ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ [‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٣٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺧﻮد و وﺟﻮد ﺧﻮد و ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﺧﻮد را از او دارد و ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ اوﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺣﻮﻟﻬﺎ و ﻗﻮه ﻫﺎ"ﺑﻪ او"اﺳﺖ‪») :‬‬

‫ﻣﺎ ﺷﺎء اﷲ و ﻻ ﻗﻮش اﻻ ﺑﻪ‪ ،‬ﻻ ﺣﻮل و ﻻ ﻗﻮش اﻻ ﺑﺎﷲ «( اﻧﺴﺎن ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ و ﻣﺨﻠﻮق اوﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻠﺖ و ﻣﺆﺛﺮ در ﻛﺎر ﺧﻮد و ﺑﺎﻻﺗﺮ از آﻧﻬﺎ ﻣﺆﺛﺮ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدي"ﻣﻔﻮض"و"ﺑﻪ ﺧﻮد واﻧﻬﺎده"ﻧﻴﺴﺖ )» ﺑﺤﻮل اﷲ و ﻗﻮﺗﻪ اﻗﻮم و اﻗﻌﺪ «(‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﻔﻮﻳﺾ و‬

‫واﻧﻬﺎدﮔﻲ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ‪ -‬اﻋﻢ از اﻧﺴﺎن و ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎن ‪ -‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻚ ﺑﻮدن آن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎ ﺧﺪا در‬

‫اﺳﺘﻘﻼل و در ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ اﺳﺖ و اﺳﺘﻘﻼل در ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺳﺘﻘﻼل در ذات اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ ﻣﻨﺎﻓﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻪ رﺳﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ‪ ».‬اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻟﺬي ﻟﻢ ﻳﺘﺨﺬ ﺻﺎﺣﺒﺔ و ﻻ وﻟﺪا و ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﻪ ﺷﺮﻳﻚ ﻓﻲ اﻟﻤﻠﻚ‬

‫و ﻟﻢ ﻳﻜﻦ ﻟﻪ وﻟﻲ ﻣﻦ اﻟﺬل و ﻛﺒﺮه ﺗﻜﺒﻴﺮا « )‪ .(1‬ﺳﭙﺎس ذات ﺧﺪا را‪ ،‬آﻧﻜﻪ ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮاي او‬

‫ﺷﺮﻳﻜﻲ در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺟﻬﺎن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻤﻜﻲ از روي ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﺑﺮاي اداره ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬او را ﺑﺰرگ و ﺑﺮﺗﺮ ﺑﺪان‪،‬‬

‫ﺑﺰرگ و ﺑﺮﺗﺮ داﻧﺴﺘﻨﻲ ﻛﻪ ﻻﻳﻖ ذات ﭘﺎك او ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .٤‬ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪاي ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي و از ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ و از ﻧﻮع"ﺑﻮدن"و"ﺷﺪن"اﺳﺖ ‪ .‬آن ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ راﺳﺘﻴﻦ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ"‬

‫ﺑﻮدن"و"ﺷﺪن"راﺳﺘﻴﻦ‪ .‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي ﺑﻴﻨﺶ ﻛﻤﺎل اﺳﺖ و‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻔﺎﺗﻴﺢ اﻟﺠﻨﺎن‪ ،‬دﻋﺎي اﻓﺘﺘﺎح‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﺟﻨﺒﺶ در ﺟﻬﺖ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻛﻤﺎل‪ .‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي ﭘﻲﺑﺮدن ﺑﻪ"ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ"ﺧﺪاﺳﺖ و ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ"ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪن"اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي"دﻳﺪن"اﺳﺖ و ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ"رﻓﺘﻦ"‪ .‬ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ را ﺷﺮح دﻫﻴﻢ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻜﺘﻪاي را درﺑﺎره ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي ﺗﺬﻛﺮ دﻫﻴﻢ‪ .‬آﻳﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي ﻳﻌﻨﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﺧﺪا ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ذات و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ذات و ﺻﻔﺎت و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ در ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﻤﻜﻦ؟ و ﺑﻪ ﻓﺮض‬

‫اﻣﻜﺎن‪ ،‬آﻳﺎ اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﻬﺎ در ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮي دارد‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﺿﺮورت و ﻟﺰوﻣﻲ ﻧﺪارد و در ﻣﻴﺎن ﻣﺮاﺗﺐ‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ آﻧﭽﻪ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ و ﺑﺲ؟ ﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮدن ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻬﺎ را ﻣﺎ در‬

‫ﻛﺘﺎب اﺻﻮل ﻓﻠﺴﻔﻪ و روش رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار دادهاﻳﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ آﻳﺎ ﺳﻌﺎدت ﺑﺨﺶ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻴﻬﻮده‪،‬‬

‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻪ ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎ از اﻧﺴﺎن و از ﺳﻌﺎدت‪ .‬او ﻣﻮج اﻓﻜﺎر ﻣﺎدي درﺑﺎره اﻧﺴﺎن و ﻫﺴﺘﻲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه‬

‫ﻛﻪ ﺣﺘﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪان ﺑﻪ ﺧﺪا ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻲ را ﺑﻲﻓﺎﻳﺪه و ﺑﻴﻬﻮده ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻮﻋﻲ ذﻫﻦ ﮔﺮاﻳﻲ و ﮔﺮﻳﺰ از‬

‫ﻋﻴﻨﻴﺖ ﮔﺮاﻳﻲ ﺑﺸﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻛﻪ ﺑﻴﻨﺸﺶ درﺑﺎره اﻧﺴﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎن ﺗﻨﻬﺎ‬

‫واﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ اﺻﻴﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ واﻗﻌﻴﺖ روح اوﺳﺖ ‪ -‬روﺣﻲ ﻛﻪ ﺟﻮﻫﺮش ﺟﻮﻫﺮ ﻋﻠﻢ و ﻗﺪس و‬

‫ﭘﺎﻛﻲ اﺳﺖ ‪ -‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲﻓﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻧﻈﺮي ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺎﻳﻪ و زﻳﺮﺑﻨﺎي ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ‬

‫اﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﺬاﺗﻪ ﻛﻤﺎل ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻛﻤﺎل ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا‬

‫ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﻪ او ﻛﻤﺎل ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ») .‬اﻟﻴﻪ ﻳﺼﻌﺪ اﻟﻜﻠﻢ اﻟﻄﻴﺐ و اﻟﻌﻤﻞ اﻟﺼﺎﻟﺢ ﻳﺮﻓﻌﻪ «( )ﻓﺎﻃﺮ‪ .(10/‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬

‫اﻧﺴﺎن در ﮔﺮو ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬از اﻧﺴﺎن ﺟﺪا ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﻜﻪ اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ و‬

‫ﮔﺮاﻣﻲﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ وﺟﻮد‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اوﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ اﻧﺪازه ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ و ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻲ و ﻣﺒﺪا و اﺻﻞ ﻫﺴﺘﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ‪ -‬ﻛﻪ‬

‫ﻧﻴﻤﻲ از ﺟﻮﻫﺮش ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺮﻓﺖ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﺳﺖ ‪ -‬در او ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ از ﻧﻈﺮ‬

‫ﻣﻌﺎرف ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺟﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪي ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ درك ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻲ ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮ از آﺛﺎر ﻋﻤﻠﻲ‬

‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺘﺮﺗﺐ ﺑﺮ آن ﻣﻌﺎرف‪ ،‬ﺧﻮد ﻫﺪف و ﻏﺎﻳﺖ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﭙﺮدازﻳﻢ‪ :‬ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫ﻋﻤﻠﻲ ﻳﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت ﻳﻌﻨﻲ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺣﻖ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪن‪ .‬ﺑﻌﺪا‬

‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻋﺒﺎدت از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت دارد‪ .‬روﺷﻦﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﺒﺎدت‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ‬

‫ﺗﻘﺪﻳﺲ و ﺗﻨﺰﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا واﻗﻊ ﺷﻮد ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺧﺮوج ﻛﻠﻲ از ﺟﺮﮔﻪ اﻫﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ و از ﺣﻮزه‬

‫اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻧﻮع ﺟﻬﺖ اﺗﺨﺎذ ﻛﺮدن‪ ،‬اﻳﺪهآل‬

‫ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﻗﺮار دادن‪ ،‬ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺳﺖ‪ .‬آن ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻫﻮاﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮد را ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ و اﻳﺪه‬

‫آن و ﻗﺒﻠﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪﻫﺪ آﻧﻬﺎ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ »:‬اراﻳﺖ ﻣﻦ اﺗﺨﺬ اﻟﻬﻪ ﻫﻮاه «)ﻓﺮﻗﺎن‪ (43/‬آﻳﺎ‬

‫دﻳﺪي آن ﻛﺲ را ﻛﻪ ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ ﺧﻮد را ﺧﺪا و ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار داده اﺳﺖ؟ آن ﻛﺲ ﻛﻪ اﻣﺮ و ﻓﺮﻣﺎن‬

‫ﺷﺨﺺ دﻳﮕﺮ را ﻛﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ او ﻓﺮﻣﺎن‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﺪاده‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﺾ ﺑﺎﺷﺪ او را ﻋﺒﺎدت ﻛﺮده اﺳﺖ‪ »:‬اﺗﺨﺬوا اﺣﺒﺎرﻫﻢ و رﻫﺒﺎﻧﻬﻢ‬

‫ارﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ دون اﷲ «)ﺗﻮﺑﻪ‪ .(31/‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻋﺎﻟﻤﺎن دﻳﻨﻲ ﺧﻮد و زاﻫﺪان ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﺪا‪ ،‬ﺧﺪاي ﺧﻮﻳﺶ‬

‫ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ »...‬و ﻻﻳﺘﺨﺬ ﺑﻌﻀﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎ ارﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ دون اﷲ «)آل ﻋﻤﺮان‪ .(64/‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻌﻀﻲ‬

‫دﻳﮕﺮ را ﺧﺪاي ﺧﻮﻳﺶ و ﻣﻄﺎع و ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻴﻢ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﻳﺎ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪا را ﻣﻄﺎع و ﻗﺒﻠﻪ روح و ﺟﻬﺖ ﺣﺮﻛﺖ و اﻳﺪهآل ﻗﺮار دادن و ﻃﺮد ﻫﺮ ﻣﻄﺎع و ﺟﻬﺖ و ﻗﺒﻠﻪ و‬

‫اﻳﺪهآل دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺧﻢ ﺷﺪن و راﺳﺖ ﺷﺪن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻗﻴﺎم ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺧﺪﻣﺖ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﺮاي‬

‫ﺧﺪا زﻳﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻣﺮدن‪ ،‬آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﮔﻔﺖ‪ »:‬وﺟﻬﺖ وﺟﻬﻲ ﻟﻠﺬي ﻓﻄﺮ اﻟﺴﻤﻮات و اﻻرض ﺣﻨﻴﻔﺎ و‬

‫ﻣﺎ اﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﻤﺸﺮﻛﻴﻦ )اﻧﻌﺎم‪ »...(79/‬ان ﺻﻠﻮاﺗﻲ و ﻧﺴﻜﻲ و ﻣﺤﻴﺎي و ﻣﻤﺎﺗﻲ ﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ ﻻ ﺷﺮﻳﻚ ﻟﻪ و‬

‫ﺑﺬﻟﻚ اﻣﺮت و اﻧﺎ اول اﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ «)اﻧﻌﺎم‪163/‬و‪(162‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫روي دل و ﭼﻬﺮه ﻗﻠﺐ ﺧﻮد را ﺣﻘﮕﺮاﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻛﺮدم ﻛﻪ اﺑﺪاع ﻛﻨﻨﺪه ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﻋﻠﻮي و ﺳﻔﻠﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺰء ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ ...‬ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﻤﺎزم‪ ،‬ﻋﺒﺎدﺗﻢ‪ ،‬زﻳﺴﺘﻨﻢ و ﻣﺮدﻧﻢ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﻬﺎﺳﺖ‬

‫او را ﺷﺮﻳﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﺮﻣﺎن داده ﺷﺪه ام و ﻣﻦ اوﻟﻴﻦ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺣﻖ ﻫﺴﺘﻢ ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ اوﺳﺖ‪ .‬ﻛﻠﻤﻪ ﻃﻴﺒﻪ"» ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ" ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺰ ﺧﺪا ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎن و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ‬

‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ رﺳﻴﺪن واﻗﻌﻴﺖ وﺟﻮدي اﻧﺴﺎن در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم رواﻧﻲ و در ﻳﻚ ﺟﻬﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ و‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ رﺳﻴﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ و ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ‪ ،‬و ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ‬

‫ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻓﺮدي اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪن واﻗﻌﻴﺖ وﺟﻮدي او ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎي‬

‫ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ"ﻣﻦ"ﻫﺎ و ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﻬﺎ و ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺘﻀﺎد و ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ و ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎن از ﺟﻨﺒﻪ رواﻧﻲ و‬

‫از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻳﻚ ﺟﻬﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ و وﺣﺪت )ﺗﻮﺣﻴﺪ( ﺑﺮﺳﺪ؟ در اﻳﻨﺠﺎ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬اﻳﺪهآﻟﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬

‫اﻟﻒ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬

‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺎده ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ و ﺑﺮاي روان ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺻﺎﻟﺘﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻲ اﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﻓﺮد‬

‫اﻧﺴﺎن را از ﺟﻨﺒﻪ رواﻧﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎن را از‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﻣﺘﻼﺷﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﺒﻬﺎي ﻧﺎﻫﻤﺎﻫﻨﮓ درﻣﻲآورد‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ اﺷﻴﺎء‬

‫ﺑﻪ اﻧﺴﺎن )ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ( اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ‪ ،‬اﺷﻴﺎء ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﻖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎن را از ﻧﻈﺮ ﻓﺮدي و‬

‫رواﻧﻲ و از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدي"ژﻧﺮﻳﻚ")ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ( اﺳﺖ‪ .‬در ﻓﺠﺮ‬

‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﻪ ﺻﻮرت"ﻣﺎ"ﻣﻲزﻳﺴﺖ‪"،‬ﻣﻦ"وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ"ﻣﻦ"را ﺣﺲ‬

‫ﻧﻤﻲﻛﺮد‪"،‬ﻣﺎ" را ﺣﺲ ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬وﺟﻮد ﻓﺮدي ﺧﻮد را ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬وﺟﻮد ﺟﻤﻌﻲ ﺧﻮﻳﺶ را ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺖ‪،‬‬

‫دردش درد ﺟﻤﻊ ﺑﻮد و اﺣﺴﺎﺳﺶ اﺣﺴﺎس ﺟﻤﻊ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺟﻤﻊ ﻣﻲزﻳﺴﺖ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد‪ ،‬وﺟﺪاﻧﺶ وﺟﺪان‬

‫ﺟﻤﻌﻲ ﺑﻮد ﻧﻪ وﺟﺪان ﻓﺮدي‪ .‬اﻧﺴﺎن در آﻏﺎز ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ اﺷﺘﺮاﻛﻲ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ روح ﺟﻤﻌﻲ و‬

‫اﺣﺴﺎس ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻲزﻳﺴﺖ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲاش ﺑﺎ ﺷﻜﺎر ﻣﻲﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ از درﻳﺎ و ﺟﻨﮕﻞ‬

‫ﺗﺤﺼﻴﻞ روزي ﻛﻨﺪ ﻛﻪ رﻓﻊ ﻣﺎﻳﺤﺘﺎج زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮدش ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺿﺎﻓﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺸﺮ زراﻋﺖ را‬

‫ﻛﺸﻒ ﻛﺮد و اﻣﻜﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ اﺿﺎﻓﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻣﻜﺎن ﻛﺎر ﻛﺮدن ﮔﺮوﻫﻲ و ﺧﻮردن و ﻛﺎر ﻧﻜﺮدن ﮔﺮوﻫﻲ دﻳﮕﺮ‬

‫ﭘﻴﺪا ﺷﺪ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺻﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ ﮔﺸﺖ‪ .‬اﺻﻞ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ دﻳﮕﺮ ﺗﻌﻠﻖ‬

‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺎل و ﺛﺮوت ‪ -‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ از ﻗﺒﻴﻞ آب و زﻣﻴﻦ و اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ از ﻗﺒﻴﻞ ﮔﺎوآﻫﻦ ‪ -‬ﺑﻪ ﮔﺮوه‬

‫ﺧﺎص‪ ،‬روح ﺟﻤﻌﻲ را ﻣﺘﻼﺷﻲ ﻛﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت"واﺣﺪ"ﻣﻲزﻳﺴﺖ ﺑﻪ دو ﻧﻴﻢ ﻛﺮد‪ :‬ﻧﻴﻢ ﺑﺮﺧﻮردار‬

‫و ﺑﻬﺮهﻛﺶ و ﻧﻴﻢ ﻣﺤﺮوم و ﺑﻬﺮهده و زﺣﻤﺘﻜﺶ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت"ﻣﺎ"ﻣﻲزﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت"ﻣﻦ"ﻫﺎ‬

‫درآﻣﺪ و اﻧﺴﺎن ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ از درون ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﻮد واﻗﻌﻲاش ﻛﻪ ﺧﻮد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد و ﺧﻮد را‬

‫ﻋﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮد‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎي اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻮد را"اﻧﺴﺎن"اﺣﺴﺎس‬

‫ﻛﻨﺪ‪"،‬ﻣﺎﻟﻚ"اﺣﺴﺎس ﻛﺮد و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪ و ﻛﺎﺳﺘﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﻳﺪن اﻳﻦ ﻗﻴﺪ و اﻳﻦ ﺗﻌﻠﻖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ اﺧﻼﻗﻲ و ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ و ﻫﻢ ﺑﻪ‬

‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮدد ‪ .‬ﺣﺮﻛﺖ ﺟﺒﺮي ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺳﻮي اﻳﻦ ﻳﮕﺎﻧﮕﻴﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﻟﻜﻴﺘﻬﺎ‬

‫ﻛﻪ وﺣﺪت اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺜﺮت و ﺟﻤﻊ او را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن ﻛﻨﮕﺮهﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻮي در ﻣﺜﻞ زﻳﺒﺎي ﺧﻮﻳﺶ آورده ﻛﻪ ﻧﻮر واﺣﺪ و ﻣﻨﺒﺴﻂ آﻓﺘﺎب را ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ و‬

‫ﻣﻨﺸﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺳﺎﻳﻪﻫﺎ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﻮﻟﻮي ﻧﺎﻇﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻇﻬﻮر ﻛﺜﺮت از‬

‫وﺣﺪت و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻛﺜﺮت ﺑﻪ وﺣﺪت‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺗﺤﺮﻳﻒ و ﺗﺎوﻳﻞ‪ ،‬ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﻢ ﺷﻤﺮده‬

‫ﺑﻲﺳﺮ و ﺑﻲﭘﺎ ﺑﺪﻳﻢ آن ﺳﺮ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺑﻮدﻳﻢ و ﻳﻚ ﮔﻮﻫﺮ ﻫﻤﻪ‬

‫ﺑﻲﮔﺮه ﺑﻮدﻳﻢ و ﺻﺎﻓﻲ ﻫﻤﭽﻮ آب‬ ‫ﻳﻚ ﮔﻬﺮ ﺑﻮدﻳﻢ ﻫﻤﭽﻮن آﻓﺘﺎب‬

‫ﺷﺪ ﻋﺪد ﭼﻮن ﺳﺎﻳﻪﻫﺎي ﻛﻨﮕﺮه‬ ‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻣﺪ آن ﻧﻮر ﺳﺮه‬

‫ﺗﺎ رود ﻓﺮق از ﻣﻴﺎن اﻳﻦ ﻓﺮﻳﻖ‬ ‫ﻛﻨﮕﺮه وﻳﺮان ﻛﻨﻴﺪ از ﻣﻨﺠﻨﻴﻖ‬

‫ب ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻳﺪﻩﺁﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ روان و درون اﻧﺴﺎن و راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﻧﻔﺲ ﺧﻮدش ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﺪ و آن را اﺻﻞ و اﺳﺎس‬

‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ درﺳﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻌﻠﻖ و اﺿﺎﻓﻪ ﻣﺎﻧﻊ وﺣﺪت و ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺜﺮت اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ‬

‫ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﻣﺘﻼﺷﻲ ﺷﺪن ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮد را ﺑﻪ ﺗﻔﺮﻗﻪ رواﻧﻲ و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﻪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﮔﺮوﻫﻲ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬

‫ﻫﻤﻮاره"ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ"ﺳﺒﺐ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺗﺠﺰﻳﻪ"ﻣﻀﺎف"اﺳﺖ ﻧﻪ"ﻣﻀﺎف"ﺳﺒﺐ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺗﺠﺰﻳﻪ"ﻣﻀﺎف‬

‫اﻟﻴﻪ"‪".‬ﻣﻀﺎف"ﺑﻪ دﺳﺖ"ﻣﻀﺎفاﻟﻴﻪ"ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻧﻪ"ﻣﻀﺎف اﻟﻴﻪ"‪ .‬ﺑﻪ دﺳﺖ"ﻣﻀﺎف"اﺿﺎﻓﻪ و ﺗﻌﻠﻖ ‪-‬‬

‫اﺷﻴﺎء ﻣﺎل‪ ،‬زن‪ ،‬ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم و ﻏﻴﺮه ‪ -‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺳﺒﺐ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪن روان و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﻧﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬

‫ﺑﻠﻜﻪ اﺿﺎﻓﻪ و‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻠﻖ دروﻧﻲ و ﻗﻠﺒﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﺷﻴﺎء ﺳﺒﺐ ﺗﻔﺮﻗﻪﻫﺎ و ﺗﺠﺰﻳﻪﻫﺎ و ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻴﻬﺎي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ".‬ﻣﺎﻟﻜﻴﺖ"اﻧﺴﺎن او‬

‫را از ﺧﻮدش و ﺟﺎﻣﻌﻪاش ﺟﺪا ﻧﻜﺮده‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ"ﻣﻤﻠﻮﻛﻴﺖ"اﻧﺴﺎن او را از ﺧﻮدش و ﺟﺎﻣﻌﻪاش ﺟﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫آﻧﭽﻪ"ﻣﻦ"را از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﻲ و از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪"،‬ﻣﺎل ﻣﻦ" زن ﻣﻦ"‪"،‬ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم‬

‫ﻣﻦ"ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ"ﻣﻦ ﻣﺎل"و"ﻣﻦ زن" و"ﻣﻦ ﭘﺴﺖ و ﻣﻦ ﻣﻘﺎم"اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻨﻜﻪ"ﻣﻦ"ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ"ﺑﻪ‬

‫ﻣﺎ"ﺑﺸﻮد‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺗﻌﻠﻖ اﺷﻴﺎء ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺿﺮورت ﻧﺪارد‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﺷﻴﺎء ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻳﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺴﺎن را از ﻗﻴﺪ‬

‫اﺷﻴﺎء رﻫﺎ ﺳﺎزﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲاش ﺑﺎز ﮔﺮدد ﻧﻪ اﺷﻴﺎء را از ﻗﻴﺪ اﻧﺴﺎن‪ .‬ﺑﻪ اﻧﺴﺎن آزادي ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺪﻫﻴﺪ‪،‬‬

‫از آزاد ﻛﺮدن و رﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺷﻴﺎء ﭼﻪ اﺛﺮي ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ رﻫﺎﻳﻲ و آزادي و اﺷﺘﺮاﻛﻴﺖ و وﺣﺪت‬

‫ﺑﺪﻫﻴﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ"ﺷﻲء"‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎن از ﻧﻮع ﻋﻮاﻣﻞ آﻣﻮزﺷﻲ و ﭘﺮورﺷﻲ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ‬

‫آﻣﻮزش و ﭘﺮورش ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ﻧﻪ از ﻧﻮع ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‪ .‬ﺗﻜﺎﻣﻞ دروﻧﻲ اﻧﺴﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ اوﺳﺖ ﻧﻪ‬

‫ﻛﺎﺳﺘﻲ ﺑﺮوﻧﻲ‪ .‬ﺑﺮاي ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ او"ﻣﻌﻨﻲ"داد و ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ از او"ﻣﺎده"را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن‪ ،‬اول ﺣﻴﻮان‬

‫اﺳﺖ دوم اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻴﻮان ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻻﻛﺘﺴﺎب‪ .‬اﻧﺴﺎن در ﭘﺮﺗﻮ اﻳﻤﺎن و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺻﺤﻴﺢ‬

‫آﻣﻮزﺷﻲ و ﭘﺮورﺷﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﺑﺎﻟﻔﻄﺮه دارد‪ ،‬ﺑﺎز ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﺎدام ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﺤﺖ ﻋﻮاﻣﻞ‬

‫ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻌﻨﻮي‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﺎز ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺴﺎن در ﻧﻴﺎﻣﺪه‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﺣﻴﻮان ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻜﺎن‬

‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ روﺣﻬﺎ و ﺟﺎﻧﻬﺎ در ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮ ﻣﺠﻮ اﻳﻦ اﺗﺤﺎد از روح ﺑﺎد‬ ‫ﺟﺎن ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﻧﺪارد اﺗﺤﺎد‬

‫ور ﻛﺸﺪ ﺑﺎر اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﮕﺮدد آن ﮔﺮان‬ ‫ﮔﺮ ﺧﻮرد اﻳﻦ ﻧﺎن‪ ،‬ﻧﮕﺮدد ﺳﻴﺮ آن‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫از ﺣﺴﺪ ﻣﻴﺮد ﭼﻮن ﺑﻴﻨﺪ ﺑﺮگ آن‬ ‫ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ ﺷﺎدي ﻛﻨﺪ از ﻣﺮگ آن‬

‫ﻣﺘﺤﺪ ﺟﺎﻧﻬﺎي ﺷﻴﺮان ﺧﺪاﺳﺖ‬ ‫ﺟﺎن ﮔﺮﮔﺎن و ﺳﮕﺎن از ﻫﻢ ﺟﺪاﺳﺖ‬

‫ﺟﺴﻤﺸﺎن ﻣﻌﺪود ﻟﻴﻜﻦ ﺟﺎن ﻳﻜﻲ‬ ‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﻌﺪود ﻟﻴﻚ اﻳﻤﺎن ﻳﻜﻲ‬

‫آدﻣﻲ را ﻋﻘﻞ و ﺟﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻓﻬﻢ و ﺟﺎن ﻛﻪ در ﮔﺎو و ﺧﺮ اﺳﺖ‬

‫ﻫﺮ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮ آن‬ ‫ده ﭼﺮاغ از ﺣﺎﺿﺮ آري در ﻣﻜﺎن‬

‫ﭼﻮن ﺑﻪ ﻧﻮرش روي آري ﺑﻲﺷﻜﻲ‬ ‫ﻓﺮق ﻧﺘﻮان ﻛﺮد ﻧﻮر ﻫﺮ ﻳﻜﻲ‬

‫ﻻ ﻧﻔﺮق ﺑﻴﻦ آﺣﺎد اﻟﺮﺳﻞ‬ ‫اﻃﻠﺐ اﻟﻤﻌﻨﻲ ﻣﻦ اﻟﻘﺮآن ﻗﻞ‬

‫ﺻﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﻚ ﺷﻮد ﭼﻮن ﺑﻔﺸﺮي‬ ‫ﮔﺮ ﺗﻮ ﺻﺪ ﺳﻴﺐ و ﺻﺪ آﺑﻲ )‪ (1‬ﺑﺸﻤﺮي‬

‫در ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺗﺠﺰﻳﻪ و اﻓﺮاد ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫در ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻗﺴﻤﺖ و اﻋﺪاد ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﻣﺎده را در ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺟﻤﻊ اﻧﺴﺎن داﻧﺴﺘﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ آن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺗﻔﺮﻗﻪ آن‪ ،‬ﻣﺘﻔﺮق‪ ،‬ﺑﺎ‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ آن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻳﻚ ﺷﺪن آن‪ ،‬ﻳﻚ و ﺷﺨﺼﻴﺖ اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او را ﺗﺎﺑﻊ و ﻃﻔﻴﻠﻲ‬

‫وﺿﻊ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺗﻮﻟﻴﺪي داﻧﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻦ اﻧﺴﺎن و اﻳﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن و ﻧﻴﺮوي ﻋﻘﻞ‬

‫و اراده اوﺳﺖ و ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺿﺪ اﻣﺎﻧﻴﺴﺘﻲ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬آﺑﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﮔﻼﺑﻲ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه ﻗﻄﻊ ﺗﻌﻠﻖ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ اﺷﻴﺎء ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﻣﺮي ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻓﺮﺿﺎ‪ .‬در ﻣﻮرد ﻣﺎل و ﺛﺮوت اﺟﺮا ﺷﻮد‪،‬‬

‫در ﻣﻮرد زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺮد ؟ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان در آن زﻣﻴﻨﻪ اﺷﺘﺮاﻛﻴﺖ را ﻣﻄﺮح ﻛﺮد و ﺑﻪ‬

‫ﻛﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺟﻨﺴﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ؟ اﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﺸﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﺳﺖ ﻣﺎﻟﻴﻜﺖ ﺷﺨﺼﻲ را در ﻣﻮرد‬

‫ﺛﺮوت اﻟﻐﺎء ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺎم اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﭼﺴﺒﻴﺪهاﻧﺪ؟ ﻓﺮﺿﺎ ﻧﻈﺎم اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻓﻄﺮي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻧﻴﺰ‬

‫اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﻬﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮﺗﻬﺎ‪ ،‬اﻓﺘﺨﺎرﻫﺎ را ﭼﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺮد؟ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان اﻳﻨﻬﺎ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻳﻜﺴﺎن‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد؟ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ﺑﺪﻧﻲ ﺧﺎص اﻓﺮاد ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي رواﻧﻲ و ﻫﻮﺷﻲ آﻧﺎن را ﭼﻪ‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺮد؟ اﻳﻦ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺟﺰء ﻻﻳﻨﻔﻚ وﺟﻮد ﻫﺮ ﻓﺮد اﺳﺖ و ﺟﺪاﺷﺪﻧﻲ و ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺮدﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ج ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﭽﻪ اﻧﺴﺎن را از ﻧﻈﺮ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ‬

‫ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﺗﻜﺜﻴﺮ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ اﺷﻴﺎء اﺳﺖ ﻧﻪ ﺗﻌﻠﻖ اﺷﻴﺎء ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‪ .‬اﺳﺎرت اﻧﺴﺎن ﻧﺎﺷﻲ‬

‫از"ﻣﻤﻠﻮﻛﻴﺖ"اوﺳﺖ و ﻧﻪ"ﻣﺎﻟﻜﻴﺘﺶ"‪ .‬از اﻳﻦ رو ﺑﺮاي ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬اﻧﻘﻼب اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬اﻳﻤﺎن‪ ،‬اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي‬

‫و آزادي ﻣﻌﻨﻮي ﻧﻘﺶ اول را ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﺎده ﻣﺤﺾ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬روح‬

‫ﻣﺤﺾ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻌﺎش و ﻣﻌﺎد‪ ،‬ﺗﻮام ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺟﺴﻢ و روان در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن‬

‫ﺣﺎل ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ روﺣﻲ و رواﻧﻲ ﺗﻔﺮﻗﻪ در ﭘﺮﺗﻮ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت و ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺒﺎرزه ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬

‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺒﻌﻴﺾ‪ ،‬ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻇﻠﻤﻬﺎ‪ ،‬اﺧﺘﻨﺎﻗﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺎﻏﻮﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺧﺪا را"رب ﮔﺮﻓﺘﻦ"ﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت‬

‫ﺟﻨﮕﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٤٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬
‫‪٥٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫» و ﻻﻳﺘﺨﺬ ﺑﻌﻀﻨﺎ ﺑﻌﻀﺎ ارﺑﺎﺑﺎ ﻣﻦ دون اﷲ «) آل ﻋﻤﺮان ‪ .(64 /‬ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ را"رب"ﺧﻮد‬

‫‪ -‬و ﺣﺎل آﻧﻜﻪ رب ﻫﻤﻪ ﺧﺪاﺳﺖ ‪ -‬ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻴﻢ و ﺑﻪ ارﺑﺎب و ﺑﻨﺪه ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﻴﺎﻳﻴﺪ آن ﮔﻮﻧﻪ راﺑﻄﻪﻫﺎي‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻏﻠﻂ را ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺒﻌﻴﻀﻬﺎ ﻣﻲﺷﻮد ﻗﻄﻊ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﭘﺲ از آﺷﻔﺘﮕﻲ ﺧﻼﻓﺖ اﺳﻼﻣﻲ در‬

‫زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن و ﺑﺮﻗﺮاري ﻧﻈﺎم ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺟﺎﻫﻠﻲ و ﺷﻮرش ﻣﺮدم و ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﺜﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺑﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻲ‬

‫)ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم( ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺨﺼﺎ از ﻗﺒﻮل ﺧﻼﻓﺖ ﻛﺮاﻫﺖ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‬

‫ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﺷﺮﻋﻲ او را وادار ﺑﻪ ﭘﺬﻳﺮش ﻛﺮد‪ .‬ﻋﻠﻲ )ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم( ﻛﺮاﻫﺖ ﺷﺨﺼﻲ و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﺷﺮﻋﻲ ﺧﻮد را‬

‫اﻳﻦ ﻃﻮر ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ »:‬ﻟﻮ ﻻ ﺣﻀﻮر اﻟﺤﺎﺿﺮ و ﻗﻴﺎم اﻟﺤﺠﺔ ﺑﻮﺟﻮد اﻟﻨﺎﺻﺮ و ﻣﺎ اﺧﺬ اﷲ ﻋﻠﻲ اﻟﻌﻠﻤﺎء ان ﻻﻳﻘﺎروا‬

‫ﻋﻠﻲ ﻛﻈﺔ ﻇﺎﻟﻢ و ﻻ ﺳﻐﺐ ﻣﻈﻠﻮم ﻻﻟﻘﻴﺖ ﺣﺒﻠﻬﺎ ﻋﻠﻲ ﻏﺎرﺑﻬﺎ و ﻟﺴﻘﻴﺖ اﺧﺮﻫﺎ ﺑﻜﺎس اوﻟﻬﺎ «‪(1).‬‬

‫اﮔﺮ ﮔﺮد آﻣﺪن ﻣﺮدم ﻧﺒﻮد‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ اﻋﻼم ﻧﺼﺮت ﻣﺮدم‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﻦ اﺗﻤﺎم ﺣﺠﺖ ﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ از داﻧﺎﻳﺎن ﭘﻴﻤﺎن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻪ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ :‬ﮔﺮوﻫﻲ ﭘﺮﺧﻮر ﻛﻪ از ﺑﺲ‬

‫ﺧﻮردهاﻧﺪ"ﺗﺮش" ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﻲ ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﻣﺤﺮوم‪ ،‬اﮔﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﻧﺒﻮد ﻣﻦ اﻓﺴﺎر ﻣﺮﻛﺐ ﺧﻼﻓﺖ را روي‬

‫ﺷﺎﻧﻪاش ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻢ و رﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﺮدم و ﻛﺎري ﺑﻪ ﻛﺎرش ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺧﻄﺒﻪ ﺷﻘﺸﻘﻴﻪ )ﺧﻄﺒﻪ ‪.(4‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻫﻤﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻠﻲ ﭘﺲ از ﻋﻬﺪه دار ﺷﺪن ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ دو ﻛﺎر را وﺟﻬﻪ ﻫﻤﺖ و در راس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮد ﻗﺮار‬

‫داد‪ :‬ﻳﻜﻲ ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز و اﺻﻼح روﺣﻴﻪ و اﺧﻼق ﻣﺮدم و ﺑﻴﺎن ﻣﻌﺎرف اﻟﻬﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪاش ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و‬

‫دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺒﻌﻴﻀﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﺻﻼح درون و آزادﺳﺎزي ﻣﻌﻨﻮي ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻜﺮد ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ‬

‫ﺗﻨﻬﺎ اﺻﻼﺣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ را ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪاﻧﺴﺖ‪ ،‬در دو ﺟﺒﻬﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺻﻼح زد‪ .‬آري اﻳﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﻼم‪ .‬اﻳﻦ‬

‫ﺑﻮد ﻛﻪ اﺳﻼم در دﺳﺘﻲ ﻣﻨﻄﻖ دﻋﻮت و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ در راه ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در‬

‫ﺟﻬﺖ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ داﺷﺖ و در دﺳﺘﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﻴﻎ ﺑﺮاي ﻗﻄﻊ رواﺑﻂ ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل اﻧﺴﺎﻧﻲ و درﻫﻢ رﻳﺨﺘﻦ ﻃﺒﻘﺎت‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و درﻫﻢ ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻃﺎﻏﻮﺗﻬﺎ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲﻃﺒﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲﺗﺒﻌﻴﺾ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲﻣﺤﺮوم‪،‬‬

‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲﻃﺎﻏﻮت‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻋﺎدﻟﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻲﺗﻔﺎوت ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻮﻋﻲ ﻇﻠﻢ و ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮق اﺳﺖ ﻣﻴﺎن ﺗﺒﻌﻴﺾ و ﺗﻔﺎوت‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻧﻈﺎم ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﺟﻬﺎن ﺗﻔﺎوت ﻫﺴﺖ و اﻳﻦ ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫ﺟﻬﺎن زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻮع‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮوي و ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻓﺎﺿﻠﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺿﺪ‬

‫ﺗﺒﻌﻴﺾ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺿﺪ ﺗﻔﺎوت‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺴﺎوﻳﻬﺎ و ﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎ و ﺑﺮادرﻳﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻪ ﺗﺴﺎوي ﻣﻨﻔﻲ‪،‬‬

‫ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺴﺎوي ﻣﺜﺒﺖ‪ .‬ﺗﺴﺎوي ﻣﻨﻔﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻴﺎوردن اﻣﺘﻴﺎزات ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻓﺮاد و ﺳﻠﺐ اﻣﺘﻴﺎزات اﻛﺘﺴﺎﺑﻲ‬

‫آﻧﻬﺎ ﺑﺮاي ﺑﺮﻗﺮاري ﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﺗﺴﺎوي ﻣﺜﺒﺖ ﻳﻌﻨﻲ اﻳﺠﺎد اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻣﺴﺎوي ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم و ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻜﺘﺴﺒﺎت ﻫﺮ ﻓﺮد‬

‫ﺑﻪ ﺧﻮدش و ﺳﻠﺐ اﻣﺘﻴﺎزات ﻣﻮﻫﻮم و ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‪ .‬ﺗﺴﺎوي ﻣﻨﻔﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺴﺎوياي اﺳﺖ ﻛﻪ در داﺳﺘﺎﻧﻬﺎ آوردهاﻧﺪ‬

‫ﻛﻪ ﺟﺒﺎري در ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد و از ﻋﺎﺑﺮاﻧﻲ ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻤﺎن ﭘﺬﻳﺮاﻳﻲ‬

‫ﻣﻲﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن ﺑﺎﻳﺪ روي‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﺨﺘﺨﻮاب ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺨﻮاﺑﺪ‪ .‬ﻏﻼﻣﺎن ﻣﻴﺰﺑﺎن‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن را روي ﺗﺨﺘﺨﻮاب ﻣﻲﺧﻮاﺑﺎﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺗﻔﺎﻗﺎ اﻧﺪام ﻣﻬﻤﺎن از‬

‫ﺗﺨﺖ ﻧﻪ ﻛﻮﺗﺎه ﺗﺮ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ‪ ،‬اﺟﺎزه داده ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ ‪ ،‬اﻣﺎ واي ﺑﻪ ﺣﺎل ﻣﻬﻤﺎن ﻧﮕﻮﻧﺒﺨﺖ اﮔﺮ‬

‫اﻧﺪاﻣﺶ ﺑﺎ ﺗﺨﺖ ﻣﺴﺎوي ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻧﺪاﻣﺶ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬از ﻃﺮف ﭘﺎ ﻳﺎ ﺳﺮ ﺑﺎ اره ﻣﺴﺎوي ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﻛﻮﺗﺎه‬

‫ﺗﺮ ﺑﻮد‪ ،‬آﻧﻘﺪر از دو ﻃﺮف ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎرش ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺴﺎوي ﻣﺜﺒﺖ از‬

‫ﻧﻮع ﺑﻲﻧﻈﺮي ﻳﻚ ﻣﻌﻠﻢ ﻣﻬﺮﺑﺎن دﻟﺴﻮز اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﮔﺮدان ﺑﺎ ﻳﻚ ﭼﺸﻢ ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺻﻮرت‬

‫ﺗﺴﺎوي ﺟﻮاﺑﻬﺎ ﻧﻤﺮه ﻣﺴﺎوي ﻣﻲدﻫﺪ و در ﺻﻮرت اﺧﺘﻼف در ﺟﻮاﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻫﻤﺎن ﻧﻤﺮه را ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬

‫اﺳﺘﺤﻘﺎق دارد‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﻌﻴﻀﻲ و ﻧﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺴﺎوي ﻣﻨﻔﻲ‪ .‬ﺗﺰ‬

‫اﺳﻼم"ﻛﺎر ﺑﻪ ﻗﺪر اﺳﺘﻌﺪاد و اﺳﺘﺤﻘﺎق ﺑﻪ ﻗﺪر ﻛﺎر"اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺒﻌﻴﻀﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﺳﺘﻌﺒﺎد و اﺳﺘﺜﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﻬﺮه ﻛﺸﻲ ﺟﺒﺮي و زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺮادي ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻛﺎر و زﺣﻤﺖ اﻓﺮاد‬

‫دﻳﮕﺮ‪ .‬وﻟﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﻬﺮه ﻛﺸﻲ و زﻧﺪﮔﻲ ﻳﻚ ﻓﺮد ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻓﺮد دﻳﮕﺮ‬

‫ﻣﺤﻜﻮم اﺳﺖ‪ ،‬راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ راﺑﻄﻪ"ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ"اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻪ آزاداﻧﻪ و در ﺣﺪود اﻣﻜﺎﻧﺎت و اﺳﺘﻌﺪادات ﺧﻮد‬

‫ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺨﺮ و رام ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺳﺘﺨﺪام ﻃﺮﻓﻴﻨﻲ ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ اﻳﻨﻜﻪ‬

‫ﺗﻔﺎوت ﻃﺒﻴﻌﻲ و اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ‪ ،‬آن ﻛﻪ ﻧﻴﺮو و اﺳﺘﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻓﺮدي ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد‪ ،‬ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن ﻋﻠﻢ را ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺨﺮ ﺧﻮد ﻣﻲﺳﺎزد و آن ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ﻓﻨﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي دارد ‪ ،‬دﻳﮕﺮان‬

‫اﺟﺒﺎرا در زﻳﺮدﺳﺖ او و در ﺟﻬﺖ ﻓﻜﺮ و اﺑﺘﻜﺎر او ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺴﺨﺮ و رام او ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ"رب و‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺮﺑﻮﺑﻲ« را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻔﺎوت ﻃﺒﻴﻌﻲ و درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ‬

‫اﻋﺘﺮاف دارد و"راﺑﻄﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻃﺮﻓﻴﻨﻲ"را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺳﻮره زﺧﺮف آﻳﻪ ‪ 32‬ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ »:‬اﻫﻢ ﻳﻘﺴﻤﻮن‬

‫رﺣﻤﺔ رﺑﻚ‪ ،‬ﻧﺤﻦ ﻗﺴﻤﻨﺎ ﺑﻴﻨﻬﻢ ﻣﻌﻴﺸﺘﻬﻢ ﻓﻲ اﻟﺤﻴﻮش اﻟﺪﻧﻴﺎ و رﻓﻌﻨﺎ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻓﻮق ﺑﻌﺾ درﺟﺎت ﻟﻴﺘﺨﺬ‬

‫ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺑﻌﻀﺎ «» ﺳﺨﺮﻳﺎ و رﺣﻤﺔ رﺑﻚ ﺧﻴﺮ ﻣﻤﺎ ﻳﺠﻤﻌﻮن «‪ .‬آﻳﺎ آﻧﻬﺎ رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎر را )ﻧﺒﻮت را( ﺗﻘﺴﻴﻢ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؟ )آﻳﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻌﺖ ﻧﺒﻮت ﺑﺨﺸﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ؟( روزي‬

‫ﻣﺎدي و ﻣﻌﻴﺸﺖ را ﻧﻴﺰ ﻣﺎ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ را ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻲ از ﻧﻈﺮ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎ‬

‫ﻣﺰﻳﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪهاﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻌﻀﻲ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ را ﻣﺴﺨﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ .‬و رﺣﻤﺖ ﭘﺮوردﮔﺎرت )ﻧﺒﻮت( از آﻧﭽﻪ‬

‫اﻳﻨﻬﺎ ﮔﺮد ﻣﻲآورﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻜﺘﻪ از اﻳﻦ آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﺰاﻳﺎ‬

‫ﻳﻜﻄﺮﻓﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮدم دو ﮔﺮوه ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ :‬ﮔﺮوه ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺰاﻳﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﮔﺮوه ﺑﻲ ﻣﺰﻳﺖ از ﻧﻈﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮد‪ ،‬ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ»ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪه« و ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ»ﺗﺴﺨﻴﺮ ﺷﺪه« ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ آﻧﭽﻨﺎن ﻣﻲ‬

‫ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺷﻮد‪ »:‬و رﻓﻌﻨﺎ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻓﻮق ﺑﻌﺾ درﺟﺎت ﻟﻴﺘﺨﺬوﻫﻢ ﺳﺨﺮﻳﺎ«‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ را ﺑﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺰﻳﺖ‬

‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﻢ ﺗﺎ آﻧﺎن ﻛﻪ ﻣﺰﻳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻛﻪ ﻣﺰﻳﺖ دارﻧﺪ‪ ،‬آﻧﺎن را ﻛﻪ ﻣﺰﻳﺖ ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺴﺨّﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار‬

‫دﻫﻨﺪ‪ «.‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫و رﻓﻌﻨﺎ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﻓﻮق ﺑﻌﺾ درﺟﺎت ﻟﻴﺘﺨﺬوﻫﻢ ﺳﺨﺮﻳﺎ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻀﻲ را ﺑﺮ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺰﻳﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻌﻀﻲ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ را ﻣﺴﺨﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪ از ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺪﻳﻜﺮ را ﻣﺴﺨّﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺰاﻳﺎ‬

‫ﻃﺮﻓﻴﻨﻲ اﺳﺖ و ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻫﻢ ﻃﺮﻓﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻜﺘﻪ دوم ﺑﻪ ﻛﻠﻤﻪ ﺳﺨﺮﻳﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ‬

‫ﺿﻢ ﺳﻴﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬در دو آﻳﻪ دﻳﮕﺮ از ﻗﺮآن اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﺑﺎ ﻛﺴﺮ ﺳﻴﻦ‬

‫)ﺳﺨﺮﻳﺎ( آﻣﺪه اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ در آﻳﻪ ‪ 110‬از ﺳﻮره ﻣﺆﻣﻨﻮن ﻛﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﻫﻞ ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ و رﻓﺘﺎر ﻧﺎرواي آﻧﻬﺎ‬

‫ﺑﺎ اﻫﻞ اﻳﻤﺎن ﺳﺮ ﻛﻮﺑﺸﺎن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‪ »":‬اﻧﻪ ﻛﺎن ﻓﺮﻳﻖ ﻣﻦ ﻋﺒﺎدي‪ . ..‬ﻓﺎﺗﺨﺬﺗﻤﻮﻫﻢ ﺳﺨﺮﻳﺎ‪ ...‬و ﻛﻨﺘﻢ ﻣﻨﻬﻢ‬

‫ﺗﻀﺤﻜﻮن"و دﻳﮕﺮ آﻳﻪ ‪ 63‬از ﺳﻮره ﻣﺒﺎرﻛﻪ"ص"ﻛﻪ از زﺑﺎن ﺧﻮد اﻫﻞ ﺟﻬﻨﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ‪ »":‬ﻣﺎ ﻟﻨﺎ ﻻ ﻧﺮي رﺟﺎﻻ‬

‫ﻛﻨﺎ ﻧﻌﺪﻫﻢ ﻣﻦ اﻻﺷﺮار اﺗﺨﺬﻧﺎﻫﻢ ﺳﺨﺮﻳﺎ ام زاﻏﺖ ﻋﻨﻬﻢ اﻻﺑﺼﺎر ﻫﻢ ﻗﺮاﺋﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﻫﻢ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻦ‬

‫ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ را دﻳﺪهام )ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن‪ ،‬ﻛﺸﺎف‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻣﺎم‪ ،‬ﺑﻴﻀﺎوي‪ ،‬روح اﻟﺒﻴﺎن‪ ،‬ﺻﺎﻓﻲ‪ ،‬اﻟﻤﻴﺰان( اﺗﻔﺎق ﻣﻔﺴﺮﻳﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ"ﺳﺨﺮﻳﺎ"ﻛﻪ در آن دو آﻳﻪ ﺑﻪ ﻛﺴﺮ ﺳﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ"ﻣﻮرد اﺳﺘﻬﺰاء"اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﻴﺎن‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻗﻮل ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻨﺎ ﻧﻘﻞ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻣﻘﺼﻮد"ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه"اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻖ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ"ﺳﺨﺮﻳﺎ"ﺑﺎ ﻛﺴﺮ ﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ"ﻣﻮرد اﺳﺘﻬﺰاء"و ﺑﺎ ﺿﻢ ﺳﻴﻦ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻌﻨﻲ"ﻣﺴﺨﺮ"اﺳﺖ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻛﻠﻤﻪ"ﺗﺴﺨﻴﺮ"و"ﻣﺴﺨﺮ"ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ دارد؟ اﻳﻦ دو ﻛﻠﻤﻪ در‬

‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻜﺮر آﻣﺪه اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮم"رام ﻛﺮدن"و"رام ﺷﺪه"را دارد‪ .‬در ﻗﺮآن از ﻣﺴﺨﺮ ﻛﺮدن ﻣﺎه‪ ،‬ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪،‬‬

‫ﺷﺐ‪ ،‬روز‪ ،‬درﻳﺎ‪ ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻛﻮهﻫﺎ )ﺑﺮاي داود ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ(‪ ،‬ﺑﺎد )ﺑﺮاي ﺳﻠﻴﻤﺎن(‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ در‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫آﺳﻤﺎن و ﻫﺮ ﭼﻪ در زﻣﻴﻦ اﺳﺖ )ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن( ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ اﻳﻦ ﻣﻮارد ﻣﻘﺼﻮد اﻳﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر ﻃﻮري آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ رام اﻧﺴﺎن و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ‬

‫آﻳﺎت‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳﺨﻦ از رام ﺑﻮدن اﺷﻴﺎء ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻧﻪ از رام ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي اﺷﻴﺎء‪ .‬وﻟﻲ در آﻳﻪ ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺳﺨﻦ از رام ﺑﻮدن و ﻣﺴﺨﺮ ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻃﺮﻓﻴﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻔﻬﻮم‬

‫ﻛﻠﻤﻪ"ﺗﺴﺨﻴﺮ"ﻣﻌﻨﻲ اﻛﺮاه و اﺟﺒﺎر ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻋﺎﺷﻖ ﻣﺴﺨﺮ ﻣﻌﺸﻮق‪ ،‬ﻣﺮﻳﺪ ﻣﺴﺨﺮ ﻣﺮاد‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻢ ﻣﺴﺨﺮ‬

‫ﻣﻌﻠﻢ و ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺴﺨﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎناﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا ﺣﻜﻤﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪاﻧﻪ‬

‫اﺻﻄﻼح"ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﺑﺎﻟﺘﺴﺨﻴﺮ"را از"ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﺑﺎﻟﺠﺒﺮ"ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻫﺮ اﺟﺒﺎري رام ﻛﺮدن ﻫﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ‬

‫ﻫﺮ رام ﻛﺮدﻧﻲ اﺟﺒﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در اﻳﻨﻜﻪ اﺻﻄﻼح ﻗﺮآن در ﻣﻔﻬﻮم اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﺷﻜﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ ﻣﻦ‬

‫اﻛﻨﻮن ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح‪ ،‬اﺻﻄﻼح ﺧﺎص ﻗﺮآن اﺳﺖ و ﻗﺮآن ﺑﺮاي ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده‬

‫ﺑﺪﻳﻊ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻠﻘﺖ ‪ -‬ﻛﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻗﻮاي ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﻧﻮع ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﺗﺴﺨﻴﺮي اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺒﺮي و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد‬

‫واﮔﺬاﺷﺘﻪ ‪ -‬ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺻﻠﻲ ﻛﻠﻤﻪ ﺗﺒﻠﻮر ﺑﺨﺸﻴﺪه اﺳﺖ و ﻳﺎ ﻗﺒﻞ از ﻗﺮآن ﻫﻢ اﻳﻦ اﺻﻄﻼح راﻳﺞ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺘﺐ ﻟﻐﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﻤﻨﺠﺪ ﻛﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻏﻴﺮ ﺑﺪون‬

‫اﺟﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر ﻧﺎرﺳﺎﺳﺖ! اﻳﻦ ﻟﻐﻮﻳﻴﻦ اوﻻ اﻳﻦ ﻟﻐﺖ را ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد راﺑﻄﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﺧﺘﻴﺎري‬

‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮدهاﻧﺪ و ﺛﺎﻧﻴﺎ اﺟﺒﺎر و اﻛﺮاه را در ﻣﻔﻬﻮم آن اﻟﺰاﻣﺎ وارد ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﺎل آﻧﻜﻪ ﻗﺮآن در ﻣﻮرد‬

‫راﺑﻄﻪ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﺑﺪون آﻧﻜﻪ اﻟﺰاﻣﺎ اﺟﺒﺎر و اﻛﺮاه را در ﻣﻔﻬﻮم آن وارد ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻳﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪،‬‬

‫راﺑﻄﻪ ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ"راﺑﻄﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮي ﻋﻤﻮم ﺑﺮاي ﻋﻤﻮم"اﺳﺖ و‬

‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ از‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺎن ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﻳﺎت اﺳﺖ‪ ".‬ﺑﻴﻀﺎوي"در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻌﺮوﻓﺶ و ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي او ﻋﻼﻣﻪ‬

‫ﻓﻴﺾ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺻﺎﻓﻲ ﭼﻪ ﺧﻮب و ﻋﺎﻟﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻛﺮده اﻧﺪ آﻳﻪ را ﻛﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻣﻌﻨﻲ ﺟﻤﻠﻪ»ﻟﻴﺘﺨﺬ ﺑﻌﻀﻬﻢ‬

‫ﺑﻌﻀﺎ ﺳﺨﺮﻳﺎ« اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را در ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺧﻮد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻣﻴﺎﻧﺸﺎن‬

‫اﻟﻔﺖ)ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭼﺴﺒﻴﺪن( ﭘﻴﺪا ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﻛﺎر ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺘﻈﺎم ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻣﻌﻨﻲ آﻳﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ را ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ آﻓﺮﻳﺪه اﻳﻢ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺗﺴﺨﻴﺮي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻴﻦ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﭘﻴﻮﻧﺪ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺻﻮرت ﻣﻴﺪان ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ آزاد ﺧﺎرج ﻧﻤﻲ‬

‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف راﺑﻄﻪ ﺟﺒﺮي‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس راﺑﻄﻪ ﺟﺒﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻬﺬا اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮدن‬

‫اﻧﺴﺎن ﺑﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮدن زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ﻳﺎ ﻣﻮرﻳﺎﻧﻪ ﻓﺮق دارد‪ .‬ﺑﺮ زﻧﺪﮔﻲ آﻧﻬﺎ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺟﺒﺮي ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ؛ زﻧﺪﮔﻲ‬

‫آﻧﻬﺎ ﻣﻴﺪان ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ و ﭘﺎﻳﻴﻦ رﻓﺘﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻧﺴﺎن در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﻛﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﻧﻮﻋﻲ ﺣﺮﻳﺖ و آزادي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺘﻤﺎع اﻧﺴﺎن ﻣﻴﺪان ﻣﺴﺎﺑﻘﻪاي اﺳﺖ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺮوي و ﺗﻜﺎﻣﻞ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آزادي ﻓﺮدي را در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﻣﺤﺪود ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﺷﻜﻔﺘﻦ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺪل ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﭼﻮن از درون ﺑﻪ آزادي ﻧﺮﺳﻴﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺑﻴﺮوﻧﻲاش ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﺮغ‬

‫ﺑﻲﺑﺎل و ﭘﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ از او ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﺪه وﻟﻲ در اﺛﺮ ﺑﻲﺑﺎل و ﭘﺮ ﺑﻮدن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮواز ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و اﻣﺎ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺪل ﻧﻈﺮﻳﻪ اﻳﺪه آﻟﻴﺴﺘﻲ از درون آزاد اﺳﺖ و از ﺑﻴﺮون ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺮغ ﺑﺎ ﺑﺎل و ﭘﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺶ ﺑﻪ‬

‫ﺟﺴﻢ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ اﻧﺴﺎن ﻣﺪل ﻧﻈﺮﻳﻪ رﺋﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻣﺮغ ﺑﺎ ﺑﺎل و ﭘﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ وﺳﻴﻠﻪ‬

‫ﭘﺮواز دارد و‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻫﻢ ﻗﻴﺪوﺑﻨﺪﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ از ﭘﺎﻫﺎﻳﺶ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﺠﻤﻮع آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ روﺷﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ‬

‫‪ -‬اﻋﻢ از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﻓﺮدي و ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ -‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪن ﻓﺮد در ﺟﻬﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ‬

‫ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺧﺪا و ﻧﻔﻲ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻗﻠﺒﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﻫﻮاﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻮل ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎه ﭘﺮﺳﺘﻲ و ﻏﻴﺮه‪ ،‬و ﻳﮕﺎﻧﻪ‬

‫ﺷﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ در ﺟﻬﺖ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺣﻖ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻔﻲ ﻃﺎﻏﻮﺗﻬﺎ و ﺗﺒﻌﻴﻀﻬﺎ و ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻴﻬﺎ‪ .‬ﻓﺮد و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻧﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت ﻧﺎﺋﻞ ﻧﻤﻲﮔﺮدد و ﺟﺰ در ﭘﺮﺗﻮ ﺣﻖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در ﺳﻮره‬

‫ﻣﺒﺎرﻛﻪ زﻣﺮ آﻳﻪ ‪ 29‬ﺗﻔﺮق و ﺗﺸﺘﺖ ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎن و ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ او و ﺑﻲﺟﻬﺘﻲ او را در ﻧﻈﺎم ﺷﺮك و ﻣﺘﻘﺎﺑﻼ‬

‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ و ﺑﻪ وﺣﺪت رﺳﻴﺪن و ﻳﻚ ﺟﻬﺖ ﺷﺪن و در ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻞ واﻗﻊ ﺷﺪن او را در ﻧﻈﺎم ﺗﻮﺣﻴﺪي ﭼﻨﻴﻦ‬

‫ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ »:‬ﺿﺮب اﷲ ﻣﺜﻼ رﺟﻼ ﻓﻴﻪ ﺷﺮﻛﺎء ﻣﺘﺸﺎﻛﺴﻮن و رﺟﻼ ﺳﻠﻤﺎ ﻟﺮﺟﻞ ﻫﻞ ﻳﺴﺘﻮﻳﺎن ﻣﺜﻼ «‪ .‬ﺧﺪا‬

‫ﻣﺜﻠﻲ ﻣﻲآرود‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﺮدي ﻛﻪ ﺑﻨﺪه ﭼﻨﺪ ﻓﺮد ﺑﺪﺧﻮي ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ )ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺑﺪﺧﻮﻳﻲ او را‬

‫ﺑﻪ ﺳﻮﻳﻲ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ( و ﻣﺮدي دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﻚ ﻓﺮد اﺳﺖ‪ .‬آﻳﺎ اﻳﻦ دو ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ؟ اﻧﺴﺎن در‬

‫ﻧﻈﺎم ﺷﺮك ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﻲ و ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﻄﺒﻲ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺧﺴﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ درﻳﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻬﺎ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ او را‬

‫در ﺟﻬﺘﻲ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﻈﺎم ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻛﺸﺘﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬در‬

‫ﻳﻚ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻨﻈﻢ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺧﻴﺮﺧﻮاه‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت ﺷﺮك‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت دارد ﺷﺮك ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺮاﺗﺒﻲ دارد ﻛﻪ از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺑﺎ‬

‫ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﺮك ﺑﻪ ﺣﻜﻢ"ﺗﻌﺮف اﻻﺷﻴﺎء ﺑﺎﺿﺪادﻫﺎ"‪ ،‬ﻫﻢ ﺗﻮﺣﻴﺪ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻫﻢ ﺷﺮك را‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻛﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان اﻟﻬﻲ از ﻓﺠﺮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ آن دﻋﻮت ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺷﺮﻛﻬﺎ‬

‫ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﺷﺮك ذاﺗﻲ‬

‫ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﻠﻞ ﺑﻪ دو )ﺛﻨﻮﻳﺖ( ﻳﺎ ﺳﻪ )ﺗﺜﻠﻴﺚ( ﻳﺎ ﭼﻨﺪ اﺻﻞ ﻗﺪﻳﻢ ازﻟﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎن‬

‫را ﭼﻨﺪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي و ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺒﻲ و ﭼﻨﺪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬رﻳﺸﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﻫﺮ‬

‫ﻳﻚ از اﻳﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ اﻧﻌﻜﺎس و ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ وﺿﻊ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن ﻣﺮدم ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﻣﺜﻼ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﻲ ﺑﻪ دو‬

‫اﺻﻞ ﻗﺪﻳﻢ و ازﻟﻲ و دو ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٥٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺮاي ﺟﻬﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬از آن رو ﺑﻮده ﻛﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ دو ﻗﻄﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﺪه اﺳﺖ و آﻧﮕﺎه ﻛﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺳﻪ اﺻﻞ و ﺳﻪ ﺧﺪا ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺷﺎن ﻧﻈﺎم ﺗﺜﻠﻴﺜﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻮاره ﻧﻈﺎم‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﺻﻞ اﻋﺘﻘﺎدي در ﻣﻐﺰ ﻣﺮدم اﻧﻌﻜﺎس ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻗﻬﺮا آﻧﮕﺎه ﻛﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺗﻮﺣﻴﺪي‬

‫و ﻳﻚ اﺻﻠﻲ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﻳﻚ‬

‫ﻗﻄﺒﻲ ﮔﺮاﻳﻴﺪه اﺳﺖ؟ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ از ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ درﺑﺎره آن ﺑﺤﺚ‬

‫ﻛﺮدهاﻳﻢ و آن اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي روﺣﻲ و ﻓﻜﺮي اﻧﺴﺎن و ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﻗﺒﻴﻞ ﻋﻠﻢ و ﻗﺎﻧﻮن و ﻓﻠﺴﻔﻪ‬

‫و ﻣﺬﻫﺐ و ﻫﻨﺮ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻧﻈﺎﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ -‬ﺑﺎﻻﺧﺺ اﻗﺘﺼﺎدي ‪ -‬اوﺳﺖ و از ﺧﻮد اﺻﺎﻟﺘﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺎﺳﺦ دادهاﻳﻢ و ﭼﻮن ﺑﺮاي ﻓﻜﺮ و اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻳﺪﺋﻮﻟﻮژي و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺮاي اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﺻﺎﻟﺖ و‬

‫اﺳﺘﻘﻼل ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪاي راﺑﺮاي ﺷﻜﺮ و ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻲاﺳﺎس ﻣﻲداﻧﻴﻢ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺴﺎﻟﻪ دﻳﮕﺮ ﻫﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮد و آن اﻳﻨﻜﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﻋﺘﻘﺎدي و ﻣﺬﻫﺒﻲ‬

‫وﺳﻴﻠﻪ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده در ﻳﻚ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻧﻈﺎم ﺧﺎص ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﻗﺮﻳﺶ‬

‫وﺳﻴﻠﻪاي ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻣﻨﺎﻓﻊ رﺑﺎﺧﻮاران ﻋﺮب ﺑﻮد‪ ،‬وﻟﻲ ﮔﺮوه رﺑﺎﺧﻮارن از ﻗﺒﻞ اﺑﻮﺳﻔﻴﺎﻧﻬﺎ و اﺑﻮﺟﻬﻠﻬﺎ و وﻟﻴﺪ ﺑﻦ‬

‫ﻣﻐﻴﺮهﻫﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎدي ﺑﻪ آن ﺑﺘﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻮﺟﻮد از آﻧﻬﺎ دﻓﺎع‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﻓﺎﻋﻬﺎ ﻋﻤﻼ آﻧﮕﺎه ﺻﻮرت ﺟﺪي ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺿﺪ اﺳﺘﺜﻤﺎري و ﺿﺪ‬

‫رﺑﺎﺧﻮاري اﺳﻼم ﻃﻠﻮع ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎﺑﻮدي ﺧﻮد را ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻣﺖ و ﻗﺪاﺳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪات‬

‫ﻋﺎﻣﻪ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬در آﻳﺎت ﻗﺮآن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ و اﻳﻦ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻜﺘﻪ ﻓﺮاوان اﺷﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ در داﺳﺘﺎن ﻓﺮﻋﻮن و ﻣﻮﺳﻲ‪ ،‬وﻟﻲ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻏﻴﺮ از‬

‫آن ﻣﺴﺎﻟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻧﻈﻢ اﻗﺘﺼﺎدي زﻳﺮ ﺑﻨﺎي ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي و اﻋﺘﻘﺎدي اﺳﺖ و ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﻜﺮي‬

‫واﻋﺘﻘﺎدي ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﺟﺒﺮي ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻜﺘﺐ اﻧﺒﻴﺎء ﺑﻪ ﺷﺪت آن را ﻧﻔﻲ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮي اﻟﺰاﻣﺎ ﺗﺒﻠﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد آن ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎ ﺑﻪ‬

‫ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد زاﻳﻴﺪه ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻛﻪ ﺻﺪدرﺻﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪاي ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻣﻜﺘﺐ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﻧﺒﻴﺎء ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﺒﻠﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﻣﻮﻟﻮد ﻧﻴﺎزﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي زﻣﺎن‬

‫ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ رﺷﺪ اﺑﺰار ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻨﺸﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ‬

‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻧﺒﻴﺎء ﭘﻴﺸﻘﺮاوﻻن و در واﻗﻊ ﻣﺒﻌﻮﺛﺎن اﻳﻦ ﻧﻴﺎز اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‬

‫اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ و اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﻲ زﻳﺮ ﺑﻨﺎي اﻗﺘﺼﺎدي داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻓﻜﺮ و ﻋﻘﻴﺪه و اﻧﺪﻳﺸﻪ و از آن ﺟﻤﻠﻪ‬

‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ .‬ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﻓﻄﺮت اﺳﺖ و ﻓﻄﺮت را ﻳﻚ ﺑﻌﺪ وﺟﻮدي اﺳﺎﺳﻲ‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺷﻤﺎرد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺸﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬دﻋﻮت ﺗﻮﺣﻴﺪي اﻧﺒﻴﺎء را‬

‫ﭘﺎﺳﺨﻮﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺎز ﻓﻄﺮي ﻣﻲداﻧﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺮ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﺟﺰ ﻓﻄﺮت ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺸﺮ ﻗﺎﺋﻞ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻓﻄﺮت ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ را ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺒﺮي ﻳﻚ ﻓﻜﺮ و ﻳﻚ‬

‫ﻋﻘﻴﺪه ﻧﻤﻲﺷﻤﺎرد‪ .‬و اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺟﻨﺒﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻓﻄﺮﺗﻲ در ﻛﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺟﺒﺮا‬

‫ﺷﺎﻫﻴﻦ اﻧﺪﻳﺸﻪاش و ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼﺗﺶ ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ او اﻗﺘﻀﺎ دارد‪ .‬در اﻳﻦ‬

‫ﺻﻮرت‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎر و اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ در ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮﻋﻮﻧﻬﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﻼﻣﺖاﻧﺪ و ﻧﻪ ﺿﺪ ﻓﺮﻋﻮﻧﻬﺎ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺗﺤﺴﻴﻦ و‬

‫ﺳﺘﺎﻳﺶ‪ ،‬زﻳﺮا اﻧﺴﺎن آﻧﮕﺎه ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﻼﻣﺖ و ﻳﺎ ﺳﺰاوار‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﺤﺴﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻏﻴﺮ آﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺰ آﻧﻜﻪ ﻫﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺎﻫﻲ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ‬

‫و ﺳﻔﻴﺪي ﺳﻔﻴﺪﭘﻮﺳﺖ ‪ -‬ﻧﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻣﻼﻣﺖ اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺳﺘﺎﻳﺶ‪ .‬وﻟﻲ ﻣﻲداﻧﻴﻢ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ‬

‫اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺧﻮد ﺷﻮرش ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻮﺳﺎي ﺑﺰرگ ﺷﺪه در‬

‫ﺗﻨﻌﻢ ﻓﺮﻋﻮﻧﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺷﻮرﺷﻲاي ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺧﻮد دﻟﻴﻞ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ زﻳﺮﺑﻨﺎ و روﺑﻨﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮاﻳﻨﻜﻪ‬

‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ اﻧﺴﺎن را از او ﺳﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺧﺮاﻓﻪاي ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ وﺿﻊ ﻣﺎدي و‬

‫وﺿﻊ ﻓﻜﺮي در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ و در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻔﻲ زﻳﺮﺑﻨﺎ‬

‫ﺑﻮدن ﻳﻜﻲ و روﺑﻨﺎ ﺑﻮدن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻗﺮآن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ »:‬ان اﻻﻧﺴﺎن ﻟﻴﻄﻐﻲ ان راه‬

‫اﺳﺘﻐﻨﻲ «)‪ .(1‬اﻧﺴﺎن وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﺑﻲﻧﻴﺎز و ﻣﺘﻤﻜﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ ﻃﺎﻏﻲ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺮآن ﻧﻘﺶ ﺧﺎص ﻣﻼ و‬

‫ﻣﺘﺮﻓﻴﻦ را در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﻧﻘﺶ ﺧﺎص ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﻴﻦ را در ﺣﻤﺎﻳﺖ آﻧﻬﺎ ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ وﺟﻪ‬

‫ﻛﻪ ﻓﻄﺮت اﻧﺴﺎﻧﻲ را ‪ -‬ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﮕﻲ دﻋﻮت و ﺗﺬﻛﺮ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ‪ -‬در ﻫﻤﻪ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوت دو ﮔﺮوه‬

‫در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ"ﻣﻘﺘﻀﺎي" ﭘﺬﻳﺮش دﻋﻮت‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻓﻄﺮت در ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﮔﺮوه‬

‫از ﻧﻈﺮ روﺣﻲ از ﻳﻚ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرگ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدي ﻣﻮﺟﻮد و اﻣﺘﻴﺎزات ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﺬرد‬

‫)ﮔﺮوه ﻣﻼ و ﻣﺘﺮف(‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺟﻠﻮي راه ﻧﺪارد ‪ -‬و ﺑﻪ ﻗﻮل ﺳﻠﻤﺎن‪":‬ﻧﺠﻲ‬

‫اﻟﻤﺨﻔﻮن")ﺳﺒﻜﺒﺎران ﻧﺠﺎت‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻋﻠﻖ ‪ 6 /‬و ‪.7‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ( ‪ -‬ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﻜﻪ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺟﻠﻮ راه ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻄﺮﺗﺸﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺘﻀﻲ ﻋﻼوهاي دارﻧﺪ‬

‫آن اﻳﻨﻜﻪ از وﺿﻊ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﻪ وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮي ﻣﻲرﺳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﭘﻴﺮوان ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان‬

‫ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎناﻧﺪ وﻟﻲ ﻫﻤﻮاره ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان از ﻣﻴﺎن ﮔﺮوه دﻳﮕﺮ ﺣﺎﻣﻴﺎﻧﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و آﻧﻬﺎ را ﻋﻠﻴﻪ ﻃﺒﻘﻪ و ﭘﺎﻳﮕﺎه‬

‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲﺷﺎن ﺷﻮراﻧﻴﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﺑﻪ ﺻﻒ دﺷﻤﻨﺎن اﻧﺒﻴﺎء در اﺛﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻳﻚ‬

‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﺎدات و ﺗﻠﻘﻴﻨﺎت و ﮔﺮاﻳﺸﻬﺎي ﺧﻮﻧﻲ و ﻏﻴﺮه ﭘﻴﻮﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻗﺮآن دﻓﺎع ﻓﺮﻋﻮﻧﻬﺎ و اﺑﻮﺳﻔﻴﺎﻧﻬﺎ را از ﻧﻈﺎم‬

‫ﺷﺮك آﻟﻮد زﻣﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ‪ -‬ﻛﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻣﺮدم را ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻮﺳﻲ و ﺧﺎﺗﻢ اﻟﻨﺒﻴﺎء ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ‪-‬‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻧﻜﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻮن وﺿﻊ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲﺷﺎن آن ﺑﻮد ﺟﺰ آن ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻨﺪ و‬

‫ﺧﻮاﺳﺘﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲﺷﺎن در آن ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺘﺒﻠﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻠﻘﻲ ﻗﺮآن اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ دﻏﻠﺒﺎزي‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و در ﻋﻴﻦ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ را ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻓﻄﺮت ﺧﺪادادي ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و درك ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺎم اﻧﻜﺎر‬

‫ﺑﺮﻣﻲآﻣﺪﻧﺪ» و ﺟﺤﺪوا ﺑﻬﺎ و اﺳﺘﻴﻘﻨﺘﻬﺎ اﻧﻔﺴﻬﻢ«)‪ .(1‬ﻗﺮن ﻛﻔﺮ آﻧﻬﺎ را"ﻛﻔﺮ ﺟﺤﻮدي"ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻧﻜﺎر زﺑﺎن‬

‫در ﻋﻴﻦ"اﻗﺮار ﻗﻠﺐ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﻜﺎرﻫﺎ را ﻧﻮﻋﻲ ﻗﻴﺎم ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻜﻢ وﺟﺪان ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از‬

‫اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﺑﺰرگ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻗﺮآن اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎرﻛﺴﻴﺴﺘﻲ"ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ"را‬

‫ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬ﻣﺎ در ﺑﺨﺶ دﻳﮕﺮي از ﺑﺤﺜﻬﺎي ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻛﻪ درﺑﺎره"ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﺎرﻳﺦ"از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم ﺑﻪ‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ درﺑﺎره اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻪ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺘﻬﺎي ﻋﻴﻨﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‬

‫ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ و ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ دﻓﺎع‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻧﻤﻞ ‪14 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺒﺪﺋﻲ‪ ،‬ﺷﺮك در ذات اﺳﺖ و ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮآن آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﻗﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﺑﺮﻫﺎن ﺗﻤﺎﻧﻊ( و ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ »":‬ﻟﻮ ﻛﺎن ﻓﻴﻬﻤﺎ آﻟﻬﺔ اﻻ اﷲ ﻟﻔﺴﺪﺗﺎ")‪ (1‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﺮوه اﻗﺎﻣﻪ‬

‫ﺑﺮﻫﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺳﺒﺐ ﺧﺮوج از ﺟﺮﮔﻪ اﻫﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ و از ﺣﻮزه اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻼم ﺷﺮك ذاﺗﻲ‬

‫را در ﻫﺮ ﺷﻜﻞ و ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺑﻜﻠﻲ ﻃﺮد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬ﺷﺮك در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻠﻞ ﺧﺪا را ذات ﺑﻲﻣﺜﻞ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ و او را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﮕﺎﻧﻪ اﺻﻞ ﺟﻬﺎن ﻣﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت او را ﺑﺎ او در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ ﺷﺮﻳﻚ ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺴﺆول ﺧﻠﻘﺖ‬

‫ﺷﺮور"ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺮور آﻓﺮﻳﺪه ﺑﻌﻀﻲ از ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﺳﺖ )‪ .(2‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮك ﻛﻪ ﺷﺮك در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ و ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻓﻌﺎﻟﻲ اﺳﺖ ‪ .‬اﺳﻼم اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺷﺮك را ﻧﻴﺰ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﮔﺬﺷﺖ ﻣﻲداﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺮك‬

‫در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺮاﺗﺐ دارد ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آن ﻣﺮاﺗﺐ‪ ،‬ﺷﺮك ﺧﻔﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺷﺮك ﺟﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‬

‫ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺮوج ﻛﻠﻲ از ﺟﺮﮔﻪ اﻫﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺣﻮزه اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ج‪ .‬ﺷﺮك ﺻﻔﺎﺗﻲ‬

‫ﺷﺮك در ﺻﻔﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دﻗﻴﻖ ﺑﻮدن ﻣﺴﺎﻟﻪ‪ ،‬در ﻣﻴﺎن ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم ﻫﺮﮔﺰ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬اﻧﺒﻴﺎء ‪ .22 /‬ﻗﺒﻼ درﺑﺎره ﻣﻔﺎد اﻳﻦ آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ ﺑﺤﺚ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻘﺮﻳﺮ و ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺮﻫﺎن ﻛﻪ ﺑﺮﻫﺎن"ﺗﻤﺎﻧﻊ"ﻧﺎﻣﻴﺪه‬

‫ﻣﻲﺷﻮد رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﭘﺎورﻗﻴﻬﺎي ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ اﺻﻮل ﻓﻠﺴﻔﻪ و روش رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺑﺪﺑﺨﺘﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻛﮋﻳﻬﺎ‪ ،‬ﻋﻴﺒﻬﺎ و ﻧﻘﺼﻬﺎ و ﺧﻼﺻﻪ ﻫﻤﻪ ﺣﻮادث و وﻗﺎﻳﻊ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب را در اﺻﻄﻼح"ﺷﺮور"ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺤﻮه‬

‫اﻧﺘﺴﺎب ﺷﺮور ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺤﺜﻬﺎي ﻣﻔﺼﻞ در ﻛﺘﺎب دﻳﮕﺮ ﻣﻮﻟﻒ ﺑﻪ ﻧﺎم"ﻋﺪل اﻟﻬﻲ"ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻄﺮح ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﺮك در ﺻﻔﺎت ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮﺧﻲ اﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪان اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻲاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬

‫ﺻﻼﺣﻴﺖ و ﺗﻌﻤﻖ ﻛﺎﻓﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﺷﺎﻋﺮه از ﻣﺘﻜﻠﻤﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ دﭼﺎر اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺮك ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺮك ﻧﻴﺰ‬

‫ﺷﺮك ﺧﻔﻲ اﺳﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺮوج از ﺣﻮزه اﺳﻼم ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫د‪ .‬ﺷﺮك در ﭘﺮﺳﺘﺶ‬

‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻠﻞ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ‪ ،‬ﭼﻮب ﻳﺎ ﺳﻨﮓ ﻳﺎ ﻓﻠﺰ ﻳﺎ ﺣﻴﻮان ﻳﺎ ﺳﺘﺎره ﻳﺎ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻳﺎ درﺧﺖ ﻳﺎ درﻳﺎ را‬

‫ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻴﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع از ﺷﺮك ﻓﺮاوان ﺑﻮده و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در ﮔﻮﺷﻪ و ﻛﻨﺎر ﺟﻬﺎن ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﺮك‪،‬‬

‫ﺷﺮك در ﭘﺮﺳﺘﺶ اﺳﺖ و ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﺮك ﻛﻪ در ﺑﺎﻻ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺷﺮك‬

‫ﻧﻈﺮي و از ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺧﺖ دروﻏﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺮك‪ ،‬ﺷﺮك ﻋﻤﻠﻲ و از ﻧﻮع"ﺑﻮدن"و"ﺷﺪن"‬

‫درﻏﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺮك ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺮاﺗﺐ دارد‪ .‬ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮاﺗﺒﺶ ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺧﺮوج از ﺣﻮزه‬

‫اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﺷﺮك ﺟﻠﻲ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﻮاع ﺷﺮك ﺧﻔﻲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ‬

‫اﺳﻼم در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺨﺖ ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ از ﺷﺮﻛﻬﺎ آن اﻧﺪازه رﻳﺰ و ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﺑﺎ ذرهﺑﻴﻨﻬﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻗﻮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻗﺎﺑﻞ دﻳﺪن اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺪﻳﺚ اﺳﺖ از رﺳﻮل اﻛﺮم )ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و‬

‫آﻟﻪ(‪ »:‬اﻟﺸﺮك اﺧﻔﻲ ﻣﻦ دﺑﻴﺐ اﻟﺬر ﻋﻠﻲ اﻟﺼﻔﺎ ﻓﻲ اﻟﻠﻴﻠﺔ اﻟﻈﻠﻤﺎء‪ ،‬و ادﻧﺎه ﻳﺤﺐ ﻋﻠﻲ ﺷﻲء ﻣﻦ اﻟﺠﻮر و ﻳﺒﻐﺾ‬

‫ﻋﻠﻲ ﺷﻲء ﻣﻦ اﻟﻌﺪل و ﻫﻞ اﻟﺪﻳﻦ اﻻ اﻟﺤﺐ و اﻟﺒﻐﺾ ﻓﻲ اﷲ‪ .‬ﻗﺎل اﷲ ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺤﺒﻮن اﷲ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻓﺎﺗﺒﻌﻮﻧﻲ ﻳﺤﺒﺒﻜﻢ اﷲ « )‪ .(1‬ﺷﺮك )راه ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﺮك( ﻣﺨﻔﻲﺗﺮ اﺳﺖ از رﻓﺘﻦ ﻣﻮرﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﻨﮓ ﺻﺎف در ﺷﺐ‬

‫ﺗﺎرﻳﻚ‪ .‬ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮك اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﻛﻤﻲ از ﻇﻠﻢ را دوﺳﺖ ﺑﺪارد و از آن راﺿﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻛﻤﻲ از‬

‫ﻋﺪل را دﺷﻤﻦ ﺑﺪارد‪ .‬آﻳﺎ دﻳﻦ ﭼﻴﺰي ﺟﺰ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ و دﺷﻤﻦ داﺷﺘﻦ ﺑﺮاي ﺧﺪاﺳﺖ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‬

‫ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ﺧﺪا را دوﺳﺖ ﻣﻲدارﻳﺪ ﻣﺮا )دﺳﺘﻮرات ﻣﺮا ﻛﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪاﺳﺖ( ﭘﻴﺮوي ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را‬

‫دوﺳﺖ ﺑﺪارد‪ .‬اﺳﻼم ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻫﻮاﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺟﺎه ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻮل ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﭘﺮﺳﺘﻲ را ﺷﺮك‬

‫ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪ .‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در داﺳﺘﺎن ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮﺳﻲ و ﻓﺮﻋﻮن‪ ،‬ﺟﺎﺑﺮاﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎن راﻧﺪن ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺮ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ‬

‫را"ﺗﻌﺒﻴﺪ")ﺑﻨﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ( ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬از زﺑﺎن ﻣﻮﺳﻲ در ﺟﻮاب ﻓﺮﻋﻮن ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ‪ »":‬و ﺗﻠﻚ ﻧﻌﻤﺔ ﺗﻤﻨﻬﺎ ﻋﻠﻲ ان‬

‫ﻋﺒﺪت ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ «" )‪ .(2‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ را ﺑﻨﺪه ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪاي و آﻧﮕﺎه ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﻣﻲﮔﺬاري ﻛﻪ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺗﻮ ﺑﻮدم ﭼﻨﻴﻦ و ﭼﻨﺎن ﺷﺪ؟ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻧﻪ ﻓﺮﻋﻮن را ﭘﺮﺳﺘﺶ‬

‫ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﻧﻪ ﺑﺮدﮔﺎن ﻓﺮﻋﻮن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﻄﺮه ﻃﺎﻏﻮﺗﻲ و ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻓﺮﻋﻮن ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﻛﻪ در‬

‫ﺟﺎي دﻳﮕﺮ از زﺑﺎن ﻓﺮﻋﻮن اﻳﻦ ﻏﻠﺒﻪ و ﺳﻴﻄﺮه ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ را ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‪ »":‬اﻧﺎ ﻓﻮﻗﻬﻢ ﻗﺎﻫﺮون )‪ (3‬آﻧﺎن‬

‫زﻳﺮدﺳﺖ ﻣﺎ و ﻣﺎ ﻓﻮق آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ و ﻗﺎﻫﺮ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ‪ .‬و ﻫﻢ در ﺟﺎي دﻳﮕﺮ از زﺑﺎن ﻓﺮﻋﻮن ﻧﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ »:‬و ﻗﻮﻣﻬﻤﺎ‬

‫ﻟﻨﺎ ﻋﺎﺑﺪون « )‪(4‬ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان ﻣﻮﺳﻲ و ﻫﺎرون‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻔﺴﻴﺮاﻟﻤﻴﺰان ] ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ [‪ ،‬ذﻳﻞ آﻳﻪ"ﻗﻞ ان ﻛﻨﺘﻢ ﺗﺤﺒﻮن اﷲ ﻓﺎﺗﺒﻌﻮﻧﻲ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺷﻌﺮاء ‪ .3 22 /‬اﻋﺮاف ‪ .4 127 /‬ﻣﺆﻣﻨﻮن ‪47 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫)ﺑﻨﻲاﺳﺮاﺋﻴﻞ( ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ ﻛﻠﻤﻪ"ﻟﻨﺎ")از ﺑﺮاي ﻣﺎ( ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻗﺮﻳﻨﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ‬

‫ﻣﻘﺼﻮد ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻓﺮﺿﺎ ﺑﻨﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮن را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻧﻪ‬

‫ﻫﻤﻪ ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﺎن‪ .‬را آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻓﺮﻋﻮن و ﻫﻤﻪ ﻓﺮﻋﻮﻧﻴﺎن )ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﻗﺮآن"ﻣﻼ"ﻓﺮﻋﻮن( ﺑﺮ ﺑﻨﻲ‬

‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻃﺎﻋﺖ اﺟﺒﺎري ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻲ )ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم( در ﺧﻄﺒﻪ"ﻗﺎﺻﻌﻪ"آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﻣﺤﻜﻮﻣﻴﺖ ﺑﻨﻲ‬

‫اﺳﺮاﺋﻴﻞ در ﭼﻨﮕﺎل ﻓﺮﻋﻮن و ﺗﺴﻠﻂ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﻓﺮﻋﻮن را ﺷﺮح ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ"ﺑﻨﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ"ذﻛﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ »:‬اﺗﺨﺬﺗﻬﻢ اﻟﻔﺮاﻋﻨﺔ ﻋﺒﻴﺪا « ﻓﺮاﻋﻨﻪ آﻧﺎن را ﻋﺒﺪ ﺧﻮد ﻗﺮار داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه اﻳﻦ ﺑﻨﺪﮔﻲ را ﺑﻪ اﻳﻦ‬

‫ﺻﻮرت ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﻲدﻫﺪ‪ »:‬ﻓﺴﺎﻣﻮﻫﻢ اﻟﻌﺬاب و ﺟﺮﻋﻮﻫﻢ اﻟﻤﺮار ﻓﻠﻢ ﺗﺒﺮح اﻟﺤﺎل ﺑﻬﻢ ﻣﻦ ذل اﻟﻬﻠﻜﺔ و ﻗﻬﺮ اﻟﻐﻠﺒﺔ‬

‫ﻻ ﻳﺠﺪون ﺣﻴﻠﺔ ﻓﻲ اﻣﺘﻨﺎع و ﻻ ﺳﺒﻴﻼ اﻟﻲ دﻓﺎع"ﻓﺮاﻋﻨﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﺤﺖ ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻋﻪﻫﺎي ﺗﻠﺦ ﺑﻪ‬

‫آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺎﻧﻴﺪﻧﺪ ‪ ،‬در ذﻟﺖ ﻫﻼﻛﺖ ﻛﻨﻨﺪه و در ﻣﻘﻬﻮرﻳﺖ ﻧﺎﺷﻲ از ﺳﻠﻄﻪ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﺴﺮ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ و راﻫﻲ‬

‫ﺑﺮاي ﺧﻮدداري ﻳﺎ دﻓﺎع ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻫﻤﻪ ﺻﺮﻳﺢﺗﺮ و روﺷﻦﺗﺮ ﻣﻔﺎد آﻳﻪ ﻛﺮﻳﻤﻪ وﻋﺪه ﺧﻼﻓﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﻪ اﻫﻞ‬

‫اﻳﻤﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫» و ﻋﺪاﷲ اﻟﺬﻳﻦ آﻣﻨﻮا ﻣﻨﻜﻢ و ﻋﻤﻠﻮا اﻟﺼﺎﻟﺤﺎت ﻟﻴﺴﺘﺨﻠﻔﻨﻬﻢ ﻓﻲ اﻻرض ﻛﻤﺎ اﺳﺘﺨﻠﻒ اﻟﺬﻳﻦ ﻣﻦ ﻗﺒﻠﻬﻢ و‬

‫ﻟﻴﻤﻜﻨﻦ ﻟﻬﻢ دﻳﻨﻬﻢ اﻟﺬي ارﺗﻀﻲ ﻟﻬﻢ و ﻟﻴﺒﺪﻟﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺑﻌﺪ ﺧﻮﻓﻬﻢ اﻣﻨﺎ ﻳﻌﺒﺪوﻧﻨﻲ ﻻ ﻳﺸﺮﻛﻮن ﺑﻲ ﺷﻴﺌﺎ « )‪.(1‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮﻳﺪ داده ﺑﻪ آﻧﺎن ﻛﻪ اﻳﻤﺎن آورده و ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﻬﺎ را ﺧﻼﻓﺖ زﻣﻴﻦ دﻫﺪ آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ‬

‫ﭘﻴﺶ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺴﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ ﺧﻼﻓﺖ زﻣﻴﻦ داد‪ ،‬دﻳﻨﻲ را ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه اﺳﺖ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎزد و‬

‫ﺗﺮس آﻧﻬﺎ را ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ اﻣﻨﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺮا ﻋﺒﺎدت ﻛﻨﻨﺪ و ﭼﻴﺰي را ﺷﺮﻳﻚ ﻣﻦ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ آﺧﺮ اﻳﻦ آﻳﻪ‬

‫ﻛﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺣﻖ و ﺧﻼﻓﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد اﻫﻞ اﻳﻤﺎن از ﻗﻴﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﻫﺮ‬

‫ﺟﺒﺎري آزادﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﻴﺎن ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮا ﻋﺒﺎدت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺷﺮﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻗﺮآن ﻫﺮ اﻃﺎﻋﺖ اﻣﺮي ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪاﺳﺖ و اﮔﺮ‬

‫ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺮك ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺠﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮدارﻳﻬﺎي اﺟﺒﺎري ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ اﺧﻼﻗﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻋﺒﺎدت ﺷﻤﺮده ﻧﻤﻲﺷﻮد از ﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻋﺒﺎدت ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬رﺳﻮل اﻛﺮم )ص( ﻓﺮﻣﻮد‪ »:‬اذا‬

‫ﺑﻠﻎ ﺑﻨﻮ اﻟﻌﺎص ﺛﻠﺜﻴﻦ اﺗﺨﺬوا ﻣﺎل اﷲ دوﻻ و ﻋﺒﺎد اﷲ ﺧﻮﻻ و دﻳﻦ اﷲ دﺧﻼ « )‪.(2‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻧﻮر ‪55 /‬‬

‫‪ .2‬ﺷﺮح اﺑﻦ اﺑﻲ اﻟﺤﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﻧﻬﺞ اﻟﺒﻼﻏﻪ‪ ،‬ﺷﺮح ﺧﻄﺒﻪ ‪128‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻫﺮﮔﺎه اوﻻد ﻋﺎص ﺑﻦ اﻣﻴﻪ )ﺟﺪ ﻣﺮوان ﺣﻜﻢ و اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺧﻼﻓﺎي اﻣﻮي( ﺑﻪ ﺳﻲ ﺗﻦ رﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺎل ﺧﺪا را ﻣﻴﺎن‬

‫ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا را ﺑﻨﺪه ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﻨﺪ و دﻳﻦ ﺧﺪا را ﻣﻐﺸﻮش ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺷﺎره اﺳﺖ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ و اﺳﺘﺒﺪاد اﻣﻮﻳﺎن‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﻮﻳﺎن ﻧﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮد ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﻧﻪ‬

‫آﻧﻬﺎ را ﻣﻤﻠﻮك و ﺑﺮده ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﺳﺘﺒﺪاد و ﺟﺒﺎرﻳﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﻣﺮدم ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫رﺳﻮل ﺧﺪا )ص ( ﺑﺎ آﻳﻨﺪهﻧﮕﺮي اﻟﻬﻲ ﺧﻮد‪ ،‬اﻳﻦ وﺿﻊ را ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺮك و راﺑﻄﻪ"رب و ﻣﺮﺑﻮﺑﻲ" ﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك‬

‫ﻣﺮز دﻗﻴﻖ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك ‪ -‬ﭼﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك ﻧﻈﺮي و ﭼﻪ ﻋﻤﻠﻲ ‪ -‬ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﻪ ﻧﻮع اﻧﺪﻳﺸﻪاي اﻧﺪﻳﺸﻪ‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻧﻮع اﻧﺪﻳﺸﻪاي اﻧﺪﻳﺸﻪ ﺷﺮﻛﻲ؟ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻲ ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﺖ و ﭼﻪ ﻧﻮع ﻋﻤﻠﻲ‬

‫ﻋﻤﻞ ﺷﺮﻛﻲ؟ آﻳﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺷﺮك اﺳﺖ )ﺷﺮك ذاﺗﻲ( و ﻻزﻣﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ذاﺗﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮﻳﺖ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻏﻴﺮ از ﺧﺪا ‪ -‬و ﻟﻮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻓﺮﻳﺪه او ‪ -‬اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ )ﻧﻮﻋﻲ وﺣﺪت وﺟﻮد(؟‬

‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﺪا ﻓﻌﻞ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻌﻞ ﺧﺪا ﺧﻮد ﺷﺎﻧﻲ از ﺷﺆون اوﺳﺖ ‪ ،‬و ﺛﺎﻧﻲ او و در ﻗﺒﺎل او‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺠﻠﻴﺎت ﻓﻴﺎﺿﻴﺖ او ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﺨﻠﻮق از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﻣﺨﻠﻮق اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻣﺘﻤﻢ و ﻣﻜﻤﻞ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺿﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك‪ ،‬وﺟﻮد داﺷﺘﻦ و وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻦ‬

‫ﺷﻲء دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮق ﺧﻮد او‪ ،‬ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻳﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت در ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﺗﺎﺛﺮ و ﺳﺒﺒﻴﺖ و‬

‫ﻣﺴﺒﺒﻴﺖ‪،‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٦٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬
‫‪٧٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻘﺶ دارد ﻧﻪ در ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﺼﻨﻮع ﭘﺲ از ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪن‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﺎزﻧﺪه‬

‫اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﻫﻢ ﺑﻤﻴﺮد اﺗﻮﻣﺒﻴﻞ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺟﻬﺎن ‪ -‬آب‪ ،‬ﺑﺎران‪،‬‬

‫ﺑﺮق‪ ،‬ﺣﺮارت‪ ،‬ﺧﺎك‪ ،‬ﮔﻴﺎه‪ ،‬ﺣﻴﻮان‪ ،‬اﻧﺴﺎن و ﻏﻴﺮه ‪ -‬ﻧﺴﺒﺘﺸﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﻲ اﺳﺖ )ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ‬

‫اﺣﻴﺎﻧﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺮي داده اﻧﺪ( ﻗﻄﻌﺎ ﺷﺮك اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮق در ﺣﺪوث و ﺑﻘﺎ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻖ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺑﻘﺎ و در‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺪوث‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻋﻴﻦ ﻓﻴﺾ‪ ،‬ﻋﻴﻦ ﺗﻌﻠﻖ‪ ،‬ﻋﻴﻦ ارﺗﺒﺎط‪ ،‬ﻋﻴﻦ واﺑﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬و‬

‫ﻋﻴﻦ"از اوﻳﻲ"اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﺳﺒﺒﻴﺖ اﺷﻴﺎء ﻋﻴﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﺳﺒﺒﻴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻗﻮهﻫﺎ و‬

‫ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺟﻬﺎن ‪ -‬اﻋﻢ از اﻧﺴﺎن و ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎن ‪ -‬ﻋﻴﻦ ﺧﻼﻗﻴﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺑﺴﻂ ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻦ اﺷﻴﺎء در ﻛﺎر ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻳﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﺮاي ذات ﻣﻮﺟﻮدات‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼﻟﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ذات ﺣﻖ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪهاﻳﻢ‪ ،‬و از اﻳﻦ رو اﮔﺮ ﻣﻮﺟﻮدات ﻧﻘﺸﻲ‬

‫در ﺗﺎﺛﻴﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻘﺸﻲ در ﺗﺎﺛﻴﺮات و ﺳﺒﺒﻴﺘﻬﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺸﻮﻳﻢ ﻳﺎ ﻧﺸﻮﻳﻢ‪ .‬آﻳﺎ ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ‬

‫ﻗﺪرت و ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ؟ ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﺎﻓﻮق ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻋﺎدي ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد‪،‬‬

‫اﻋﻢ از ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن )ﻣﺜﻼ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﺎ اﻣﺎم(‪ ،‬ﺷﺮك اﺳﺖ اﻣﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺗﺎﺛﻴﺮ در ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و‬

‫ﻣﺘﻌﺎرف ﺷﺮك ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﺪرت و ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻧﺴﺎن از دﻧﻴﺎ رﻓﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا اﻧﺴﺎن‬

‫ﻣﺮده ﺟﻤﺎد اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﺟﻤﺎد ﻧﻪ ﺷﻌﻮر دارد ﻧﻪ ﻗﺪرت و ﻧﻪ اراده‪ ،‬ﭘﺲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ درك‬

‫داﺷﺘﻦ ﻣﺮده و ﺳﻼم ﻛﺮدن ﺑﻪ او و ﺗﻌﻈﻴﻢ ﻛﺮدن و اﺣﺘﺮام ﻛﺮدن او و ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﺪا ﻛﺮدن او و ﭼﻴﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻦ‬

‫از او ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺮﻣﻮز و ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮاي اﺷﻴﺎء‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﺧﺎك ﺑﺨﺼﻮص در ﺷﻔﺎي ﺑﻴﻤﺎري و‬

‫ﻳﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ داﺷﺘﻦ ﻣﻜﺎن ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺮاي اﺳﺘﺠﺎﺑﺖ دﻋﺎ ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ‬

‫در ﻳﻚ ﺷﻲء اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﻲ و آزﻣﻮدﻧﻲ و ﺣﺲ ﻛﺮدﻧﻲ و ﻟﻤﺲ ﻛﺮدﻧﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻴﻬﺬا اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻣﻄﻠﻖ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺑﺮاي اﺷﻴﺎء ﺷﺮك ﻧﻴﺴﺖ )آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ اﺷﺎﻋﺮه ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ( ﺑﻠﻜﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي اﺷﻴﺎء ﺷﺮك اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺴﺘﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ‪ :‬ﻃﺒﻴﻌﺖ و ﻣﺎوراي‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ .‬ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ و ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻗﻠﻤﺮو اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺨﻠﻮق او و ﻳﺎ ﻗﻠﻤﺮو‬

‫ﻣﺸﺘﺮك ﺧﺪا و ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻛﺎرﻫﺎ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ دارد از ﻗﺒﻴﻞ اﺣﻴﺎء )زﻧﺪه ﻛﺮدن( و‬

‫اﻣﺎﺗﻪ )ﻣﻴﺮاﻧﺪن(‪ ،‬روزي دادن و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ و ﺑﺎﻗﻲ ﻛﺎرﻫﺎي ﻋﺎدي و ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻓﻮق ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‬

‫ﻗﻠﻤﺮو اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﺎﻗﻲ‪ ،‬ﻗﻠﻤﺮو ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت او‪ .‬اﻳﻦ از ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي‪ .‬اﻣﺎ از ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ‬

‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﻪ از ﻃﺮﻳﻖ ﭼﻬﺮه و زﺑﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻨﺪه و ﭼﻬﺮه و ﮔﻮش‬

‫ﻇﺎﻫﺮي ﺷﺨﺺ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻧﻮﻋﻲ راﺑﻄﻪ ﻗﻠﺒﻲ و ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻴﺎن ﺧﻮد و ﻃﺮف‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ و او را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮد ﺳﺎزد و ﺑﻪ او ﺗﻮﺳﻞ ﺟﻮﻳﺪ و از او اﺟﺎﺑﺖ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ‬

‫ﺷﺮك و ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻏﻴﺮ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻋﺒﺎدت ﺟﺰ اﻳﻨﻬﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ و ﻋﺒﺎدت ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻋﻘﻞ و‬

‫ﺿﺮورت ﺷﺮع ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺧﺮوج از اﺳﻼم اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻼوه اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺮاﺳﻢ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻨﻜﻪ‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﻤﻠﻲ ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا و ﻋﻴﻦ اﻋﻤﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺮﻛﺎن ﺑﺮاي ﺑﺘﻬﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدادﻧﺪ‪،‬‬

‫ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮاي ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ )ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻳﺎ اﻣﺎم( اﺳﺖ‪) .‬ﻧﻈﺮﻳﻪ وﻫﺎﺑﻴﺎن و‬

‫وﻫﺎﺑﻲ ﻣﺎﺑﺎن ﻋﺼﺮ ﻣﺎ(‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ در زﻣﺎن ﻣﺎ ﺗﺎ ﺣﺪي ﺷﻴﻮع ﻳﺎﻓﺘﻪ و در ﻣﻴﺎن ﻳﻚ ﻗﺸﺮ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﺎﻟﺨﺼﻮص ﻋﻼﻣﺖ روﺷﻨﻔﻜﺮي ﺷﻤﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازﻳﻦ ﺗﻮﺣﻴﺪي‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ از ﻟﺤﺎظ ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫ذاﺗﻲ در ﺣﺪ ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺷﺎﻋﺮه ﺷﺮك آﻟﻮد اﺳﺖ و از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ و ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺷﺮك آﻣﻴﺰﺗﺮﻳﻦ‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻗﺒﻼ در رد ﻧﻈﺮﻳﻪ اﺷﺎﻋﺮه ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﺷﺎﻋﺮه از اﺷﻴﺎء ﻧﻔﻲ ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﺳﺒﺒﻴﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬

‫اﻳﻨﻜﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﺳﺒﺒﻴﺖ اﺷﻴﺎء ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻬﺎ و ﻣﻨﺸﺎﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاﺳﺖ‪ ،‬و ﮔﻔﺘﻴﻢ اﺷﻴﺎء‬

‫آﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻄﺒﻬﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪاوﻧﺪ درﻣﻲآﻳﻨﺪ ﻛﻪ در ذات‪ ،‬اﺳﺘﻘﻼل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم‬

‫ﻣﻲﺷﻮد اﺷﺎﻋﺮه ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﻮﻋﻲ اﺳﺘﻘﻼل ذاﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﺮك ذاﺗﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﺷﻴﺎء ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از‬

‫آن ﻏﺎﻓﻞ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﻔﻲ اﺛﺮ از اﺷﻴﺎء‪ ،‬ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ را ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻬﺬا در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل‬

‫ﻛﻪ ﺷﺮك در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ را ﻧﻔﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺮك در ذات را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻋﻴﻦ اﻳﻦ اﻳﺮاد ﺑﺮ‬

‫ﻧﻈﺮﻳﻪ وﻫﺎﺑﻲ ﻣﺎﺑﺎن وارد اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ اﺳﺘﻘﻼل ذاﺗﻲ در اﺷﻴﺎء ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ و از اﻳﻦ رو‬

‫ﻧﻘﺶ ﻣﺎﻓﻮق ﺣﺪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ داﺷﺘﻦ را ﻣﺴﺘﻠﺰم اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻗﻄﺒﻲ و ﻗﺪرﺗﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺪا داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻏﺎﻓﻞ‬

‫از آﻧﻜﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﻮﻳﺘﺶ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اراده ﺣﻖ اﺳﺖ و ﻫﻴﭻ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ‬

‫ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ او ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدش ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻖ اﺳﺖ و او ﺟﺰ‬

‫ﻣﺠﺮاﻳﻲ ﺑﺮاي ﻣﺮور ﻓﻴﺾ ﺣﻖ ﺑﻪ اﺷﻴﺎء ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻳﺎ واﺳﻄﻪ ﻓﻴﺾ وﺣﻲ و ﻋﻠﻢ ﺑﻮدن ﺟﺒﺮﺋﻴﻞ و واﺳﻄﻪ رزق‬

‫ﺑﻮدن ﻣﻴﻜﺎﺋﻴﻞ و واﺳﻄﻪ اﺣﻴﺎء ﺑﻮدن اﺳﺮاﻓﻴﻞ و واﺳﻄﻪ ﻗﺒﺾ ارواح ﺑﻮدن ﻣﻠﻚ اﻟﻤﻮت ﺷﺮك اﺳﺖ؟ از ﻧﻈﺮ‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ در ﺧﺎﻟﻘﻴﺖ اﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎر ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻟﻖ و ﻣﺨﻠﻮق ﻗﺎﺋﻞ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎر ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻟﻖ و ﻣﺨﻠﻮق ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎرﻫﺎي ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ را ﻗﻠﻤﺮو‬

‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺧﺪا و ﻛﺎرﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ را ﻗﻠﻤﺮو‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺧﺪا ﻳﺎ ﻗﻠﻤﺮو اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﺧﺪا و ﻣﺨﻠﻮق ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻠﻤﺮو اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮق‬

‫ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﻋﻴﻦ ﺷﺮك در ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﻠﻤﺮو اﺷﺘﺮاﻛﻲ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪن ﻧﻴﺰ ﻧﻮﻋﻲ دﻳﮕﺮ از ﺷﺮك در‬

‫ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر راﻳﺞ‪ ،‬وﻫﺎﺑﻴﮕﺮي ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺿﺪ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﭘﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﺿﺪ‬

‫اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺿﺪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬از آن ﺟﻬﺖ ﺿﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎر ﻣﻴﺎن ﺧﺎﻟﻖ و‬

‫ﻣﺨﻠﻮق ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ و ﺑﻌﻼوه ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻮع ﺷﺮك ذاﺗﻲ ﺧﻔﻲ ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪ‪ ،‬و از آن ﺟﻬﺖ ﺿﺪ‬

‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﻌﺪاد اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻧﺴﺎن را ﻛﻪ ‪ -‬او را از ﻣﻼﻳﻚ ﺑﺮﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ﻧﺺ ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ"ﺧﻠﻴﻔﺔ‬

‫اﷲ"اﺳﺖ و ﻣﻼﺋﻚ ﻣﺎﻣﻮر ﺳﺠﺪه ﺑﻪ او ‪ -‬درك ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و او را در ﺣﺪ ﻳﻚ ﺣﻴﻮان ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻨﺰل ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻌﻼوه ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻴﺎن ﻣﺮده و زﻧﺪه ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻛﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ﺣﺘﻲ در ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ زﻧﺪه ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﺗﻤﺎم‬

‫ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﺪن اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﻤﺎد در ﻣﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻚ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﺎدي و ﺿﺪ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ و ﻣﺎ در‬

‫آﻳﻨﺪه در ﺑﺤﺚ ﻣﻌﺎد درﺑﺎره اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻣﻴﺎن اﺛﺮ ﻣﺠﻬﻮل و ﻣﺮﻣﻮز ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و آﺛﺎر‬

‫ﻣﻌﻠﻮم و ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬و اوﻟﻲ را ﺑﺮﺧﻼف دوﻣﻲ ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻲ داﻧﺴﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ دﻳﮕﺮ از ﺷﺮك اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﻛﺮم )ص( ﭘﻲ ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﻓﺮﻣﻮد‪":‬راه ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺷﺮك در اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ و ﻋﻘﺎﻳﺪ آﻧﭽﻨﺎن‬

‫آﻫﺴﺘﻪ و ﺑﻲﺳﺮ و ﺻﺪا و ﺑﻲﺧﺒﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ راه رﻓﺘﻦ ﻣﻮرﭼﻪ ﺳﻴﺎه در ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﻚ ﺑﺮ روي ﺳﻨﮓ ﺳﺨﺖ"‪.‬‬

‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك در راﺑﻄﻪ ﺧﺪا و اﻧﺴﺎن و ﺟﻬﺎن‪"،‬از اوﻳﻲ"و"ﺑﻪ ﺳﻮي اوﻳﻲ"اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك در ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي" از اوﻳﻲ"اﺳﺖ )اﻧﺎ ﷲ(‪ .‬ﻫﺮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ و ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﺎدام ﻛﻪ او را در‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ذات و ﺻﻔﺎت و اﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﺧﺼﻠﺖ و ﻫﻮﻳﺖ"از اوﻳﻲ"ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬او را درﺳﺖ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ واﻗﻊ و ﺑﺎ دﻳﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪي‬

‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪاﻳﻢ‪ ،‬ﺧﻮاه آن ﺷﻲء داراي ﻳﻚ اﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه آﻧﻜﻪ آن آﺛﺎر ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ داﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺧﺪا ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاي ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ‪ ،‬ﺧﺪاي آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺧﺪاي ﻣﻠﻜﻮت و ﺟﺒﺮوت ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬

‫ﺧﺪاي ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬او ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ و ﻣﻌﻴﺖ و ﻗﻴﻮﻣﻴﺖ دارد ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻪ‪ ،‬و ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺎوراءاﻟﻄﺒﻴﻌﻪاي داﺷﺘﻦ ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ او ﺟﻨﺒﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﻤﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ‬

‫ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎﻫﻴﺖ"از اوﻳﻲ"دارد‪ .‬ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در آﻳﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﻋﻤﻠﻴﺎت اﻋﺠﺎزآﻣﻴﺰ از‬

‫ﻗﺒﻴﻞ ﻣﺮده زﻧﺪه ﻛﺮدن و ﻛﻮر ﻣﺎدرزاد ﺷﻔﺎ دادن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﺮاه آن ﻧﺴﺒﺘﻬﺎ‬

‫ﻛﻠﻤﻪ"ﺑﺎذﻧﻪ"را اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ ﻣﺎﻫﻴﺖ"از اوﻳﻲ"اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﭙﻨﺪارد اﻧﺒﻴﺎء از‬

‫ﺧﻮد اﺳﺘﻘﻼﻟﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻧﻈﺮي و ﺷﺮك ﻧﻈﺮي"از اوﻳﻲ"اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﻪ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺘﺶ"از او"ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺮك اﺳﺖ‪ .‬اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮدي ﻛﻪ ﻣﻮﺛﺮﻳﺘﺶ"از او"ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﺷﺮك‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه اﺛﺮ‪ ،‬اﺛﺮ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ ﺧﻠﻘﺖ ﻫﻤﻪ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﻴﻨﻬﺎ و ﻳﺎ ﻳﻚ اﺛﺮ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻲاﻫﻤﻴﺖ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺜﻞ زﻳﺮ و رو ﺷﺪن ﻳﻚ ﺑﺮگ‪ .‬ﻣﺮز ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺷﺮك در ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻋﻤﻠﻲ"ﺑﻪ ﺳﻮي اوﻳﻲ"اﺳﺖ )» اﻧﺎ اﻟﻴﻪ‬

‫راﺟﻌﻮن «(‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد ‪ -‬اﻋﻢ از ﺗﻮﺟﻪ ﻇﺎﻫﺮي و ﻣﻌﻨﻮي ‪ -‬ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ راه ﺑﺮاي‬

‫رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ ﻳﻚ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺪاﺳﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺮﻛﺖ و ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راه از آن ﺟﻬﺖ‬

‫ﻛﻪ راه اﺳﺖ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎ و ﻓﻠﺸﻬﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي راه ﺑﺮاي ﮔﻢ ﻧﺸﺪن و دور ﻧﻴﻔﺘﺎدن از ﻣﻘﺼﺪ از آن ﺟﻬﺖ‬

‫ﻛﻪ اﻳﻨﻬﺎ ﻋﻼﻣﺘﻬﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻓﻠﺸﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪"،‬ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻘﺼﺪ"ﺑﻮدن و"ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻘﺼﺪ رﻓﺘﻦ"اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﻧﺒﻴﺎء و اوﻟﻴﺎء راﻫﻬﺎي ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ »":‬اﻧﺘﻢ اﻟﺴﺒﻴﻞ اﻻﻋﻈﻢ و اﻟﺼﺮاط اﻻﻗﻮم «")‪ (1‬آﻧﺎن ﻋﻼﻣﺘﻬﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي‬

‫ﺳﻴﺮ اﻟﻲ اﷲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ »":‬و اﻋﻼﻣﺎ ﻟﻌﺒﺎده و ﻣﻨﺎرا ﻓﻲ ﺑﻼده و ادﻻء ﻋﻠﻲ ﺻﺮاﻃﻪ")‪ .(2‬ﻫﺎدﻳﺎن و راﻫﻨﻤﺎﻳﺎن ﺑﻪ‬

‫ﺳﻮي ﺣﻖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ...»":‬اﻟﺪﻋﺎش اﻟﻲ اﷲ و اﻻدﻻء ﻋﻠﻲ ﻣﺮﺿﺎش اﷲ «")‪ .(3‬ﭘﺲ ﻣﺴﺎﻟﻪ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ‬

‫ﺗﻮﺳﻞ و زﻳﺎرت و ﺧﻮاﻧﺪن اوﻟﻴﺎء و اﻧﺘﻈﺎر ﻛﺎري ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻄﺒﻴﻌﻲ از آﻧﻬﺎ ﺷﺮك اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اوﻻ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ اﻧﺒﻴﺎء و اوﻟﻴﺎء ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻌﻮدي در ﻣﺮاﺗﺐ ﻗﺮب اﻟﻬﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ از ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺣﻖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﻣﻮرد‬

‫ﻣﻮﻫﺒﺖ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ از ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﺎرهاي از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﭼﻨﻴﻦ‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت و درﺟﺎﺗﻲ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ )‪ .(4‬ﻣﺴﺎﻟﻪ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻼت ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬

‫ﺑﻪ زﻳﺎرت ﻣﻲروﻧﺪ و ﺣﺎﺟﺖ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﺣﻴﺪي درك ﺻﺤﻴﺤﻲ دارﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺪارﻧﺪ؟ آﻳﺎ واﻗﻌﺎ ﺑﺎ ﻧﻈﺮ"ﺑﻪ‬

‫ﺳﻮي اوﻳﻲ"ﺑﻪ زﻳﺎرت ﻣﻲروﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﺎ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ"او"و ﻣﻘﺼﺪ ﻗﺮار دادن ﺷﺨﺺ زﻳﺎرت ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺪون ﺷﻚ‬

‫اﻛﺜﺮت ﻣﺮدم ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻏﺮﻳﺰي ﺑﻪ زﻳﺎرت ﻣﻲروﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ اﻗﻠﻴﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ درك ﺗﻮﺣﻴﺪي‬

‫‪ -‬و ﻟﻮ در ﺣﺪ ﻏﺮﻳﺰي ‪ -‬ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺣﻴﺪ آﻣﻮﺧﺖ ﻧﻪ آﻧﻜﻪ زﻳﺎرت را ﺷﺮك داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺳﻮم اﻳﻦ‬

‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻗﻮال و اﻓﻌﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﺎﻳﺘﮕﺮ ﺗﺴﺒﻴﺢ و ﺗﻜﺒﻴﺮ و ﺗﺤﻤﻴﺪ اﺳﺖ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ذات ﻛﺎﻣﻞ ﻋﻠﻲاﻻﻃﻼق و‬

‫ﻏﻨﻲ ﻋﻠﻲاﻻﻃﻼق اﺳﺖ‪ ،‬در ﻣﻮرد ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺷﺮك اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺒﻮح ﻣﻄﻠﻖ و ﻣﻨﺰه ﻣﻄﻠﻖ از ﻫﺮ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪1‬و‪2‬و‪ .3‬از ﻓﻘﺮات زﻳﺎرت ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﺒﻴﺮه‪.‬‬

‫‪ .4‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ رﺳﺎﻟﻪ وﻻء ﻫﺎ و وﻻﻳﺘﻬﺎ از ﻣﺆﻟﻒ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻘﺺ و ﻛﺎﺳﺘﻲ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺰرگ ﻣﻄﻠﻖ اوﺳﺖ‪ ،‬آن ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎﻳﺸﻬﺎ ﻣﻨﺤﺼﺮا ﺑﻪ او ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد اوﺳﺖ‪ ،‬آن ﻛﻪ‬

‫ﻫﻤﻪ ﺣﻮﻟﻬﺎ و ﻗﻮهﻫﺎ ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ اوﺳﺖ ذات اوﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻮﺻﻴﻔﻬﺎ ‪ -‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﻮﻟﻲ و ﭼﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﻋﻤﻠﻲ ‪ -‬ﺑﺮاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ﺷﺮك اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﻗﺒﻼ درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻪ ﻧﻮع ﻛﺎري ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪.‬‬

‫ﺻﺪق و اﺧﻼص‬
‫ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ روي ﺗﻤﺎم ﺷﺨﺼﻴﺖ و روﺣﻴﻪ و اﺧﻼق و اﻋﻤﺎل ﺑﺸﺮ اﺛﺮ ﻣﻲﮔﺬارد‪ .‬اﻧﺪازه اﻳﻦ‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﻪ درﺟﻪ اﻳﻤﺎن ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻫﺮ اﻧﺪازه اﻳﻤﺎن اﻧﺴﺎن ﻗﻮيﺗﺮ و ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻮذ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ در وﺟﻮد‬

‫اﻧﺴﺎن ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺷﺨﺼﻴﺖ آدﻣﻲ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﺳﻴﻄﺮه ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﻧﻔﻮذ ﺧﺪاﺷﻨﺎﺳﻲ‬

‫در اﻧﺴﺎن ﻣﺮاﺗﺐ و درﺟﺎت دارد و ﺗﻔﺎوت اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻛﻤﺎل اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﻗﺮب ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ درﺟﺎت‬

‫ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد و ﻫﻤﻪ اﻳﻨﻬﺎ"ﺻﺪق"و"اﺧﻼص"ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﻪ اﻳﻦ درﺟﺎت‪ ،‬درﺟﺎت ﺻﺪق و اﺧﻼص‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ اﻳﻨﻜﻪ‪ :‬ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻴﻢ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا روﻣﻲآورﻳﻢ و او را ﻋﺒﺎدت ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺑﺮاز ﻣﻲدارﻳﻢ‬

‫ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻃﺎﻋﺖ‪ ،‬ذات اﺣﺪﻳﺖ اﺳﺖ و ﻣﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ او ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﺾ ﻫﺴﺘﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﻳﺴﺘﺎدن و‬

‫اﺑﺮاز داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت اﺳﺖ و ﺟﺰ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﺟﺎﻳﺰ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ اﻇﻬﺎر و اﺑﺮاز ﻣﺎ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه‬

‫داراي"ﺻﺪق"اﺳﺖ؟ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎ در ﻋﻤﻞ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﻗﻴﺪ ﺗﺴﻠﻴﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا را رﻫﺎ ﻛﺮدهاﻳﻢ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

‫ذات او ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﺾ ﻫﺴﺘﻴﻢ؟ اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ درﺟﻪ اﻳﻤﺎن ﻣﺎ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد از ﻧﻈﺮ ﺻﺪق و‬

‫اﺧﻼص در ﻳﻚ درﺟﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪ ﭘﻴﺶ ﻣﻲروﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻼ ﺟﺰ اﻣﺮ ﺧﺪا ﺑﺮ وﺟﻮد آﻧﻬﺎ ﺣﺎﻛﻢ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬از درون و ﺑﺮون ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ و ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻧﻬﺎ را از اﻳﻦ‬

‫ﺳﻮ ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ و ﻧﻪ ﻳﻚ اﻧﺴﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺎن را ﻣﺴﺨﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎزد‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ‬

‫آن اﻧﺪازه اﺟﺎزه ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﻮاﻓﻖ رﺿﺎي ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬و اﻟﺒﺘﻪ رﺿﺎي ﺧﺪا ﻫﻤﺎن راﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن را ﺑﻪ ﻛﻤﺎل واﻗﻌﻲ ﺧﻮد ﻣﻲرﺳﺎﻧﺪ ‪ -‬و ﻓﺮﻣﺎن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي دﻳﮕﺮ را از ﻗﺒﻴﻞ ﭘﺪر و ﻣﺎدر و ﻣﻌﻠﻢ و ﻏﻴﺮه ﺑﺮاي‬

‫رﺿﺎي ﺧﺪا و در ﺣﺪود اﺟﺎزه ﺧﺪا اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲروﻧﺪ و ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﺤﺒﻮﺑﻲ ﺟﺰ ﺧﺪا‬

‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻌﺸﻮق اﺻﻠﻲ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺧﻠﻖ ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺣﻜﻢ اﻳﻨﻜﻪ" ﻫﺮ ﻛﺲ ﭼﻴﺰي را‬

‫دوﺳﺖ ﺑﺪارد آﺛﺎر آن ﭼﻴﺰ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻳﺎدﮔﺎرﻫﺎي آن ﭼﻴﺰ را ﻧﻴﺰ دوﺳﺖ ﻣﻲدارد"از آن ﺟﻬﺖ دوﺳﺖ‬

‫ﻣﻲدارﻧﺪ ﻛﻪ آﺛﺎر و ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﻟﻬﻲ و آﻳﺎت و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻳﺎدﮔﺎرﻫﺎ و ﻳﺎدآورﻫﺎي ﺧﺪا ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﭘﺎ را از‬

‫اﻳﻦ ﻫﻢ ﻓﺮاﺗﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﺟﺰ او و ﺟﻠﻮهﻫﺎي او ﭼﻴﺰي ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ او را در ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬

‫ﭼﻴﺰ در ﺣﻜﻢ آﻳﻴﻨﻪ و ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن ﻳﻚ آﻳﻴﻨﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺳﻮ ﺑﻨﮕﺮﻧﺪ او را و ﺟﻠﻮه او را ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪،‬‬

‫زﺑﺎن ﺣﺎﻟﺸﺎن اﻳﻦ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‪:‬‬

‫ﺑﻪ درﻳﺎ ﺑﻨﮕﺮم درﻳﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﻨﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﻨﮕﺮم ﺻﺤﺮا ﺗﻮ ﺑﻴﻨﻢ‬

‫ﻧﺸﺎن از روي زﻳﺒﺎي ﺗﻮ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﻨﮕﺮم ﻛﻮه و در و دﺷﺖ‬

‫ﺑﻴﻨﻢ ﻋﻠﻲ )ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم( ﻓﺮﻣﻮد‪":‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي را ﻧﺪﻳﺪم ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ ﻗﺒﻞ از او و ﺑﺎ او ﺧﺪا را دﻳﺪم‪).‬ﻋﻠﻢ اﻟﻴﻘﻴﻦ‬

‫ﻓﻴﺾ‪ /‬ج‪ ،1‬ص‪ (49‬ﻳﻚ ﻧﻔﺮ ﻋﺒﺎدﺗﮕﺮ آﻧﭽﻪ را در ﺣﺎل ﻋﺒﺎدت ﺑﺎ ﺧﺪاي ﺧﻮﻳﺶ در ﻣﻴﺎن‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻲﮔﺬارد ‪ ،‬در ﻣﺘﻦ زﻧﺪﮔﻲ آن را ﭘﻴﺎده ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ"ﺻﺪق"درﻣﻲآورد‪ .‬ﻋﺒﺎدت ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻋﺒﺎدﺗﮕﺮ‬

‫واﻗﻌﻲ"ﭘﻴﻤﺎن"اﺳﺖ و ﺻﺤﻨﻪ زﻧﺪﮔﻲ وﻓﺎي ﭘﻴﻤﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ دو ﺷﺮط اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ‬

‫رﻫﺎﻳﻲ و آزادي از ﺣﻜﻮﻣﺖ و اﻃﺎﻋﺖ ﻏﻴﺮ ﺧﺪا ‪ -‬اﻋﻢ از ﻫﻮاي ﻧﻔﺲ و ﻣﻄﺎﻣﻊ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ و از ﻣﻮﺟﻮدات و اﺷﻴﺎء و‬

‫اﺷﺨﺎص ‪ -‬و دﻳﮕﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺤﺾ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﺑﻪ آن اﻣﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻪ آن راﺿﻲ اﺳﺖ و آن را دوﺳﺖ‬

‫ﻣﻲدارد‪ .‬ﻋﺒﺎدت واﻗﻌﻲ ﺑﺮاي ﻋﺒﺎدﺗﮕﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺰرگ و اﺳﺎﺳﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ و ﭘﺮورش روﺣﻲ اوﺳﺖ‪ .‬ﻋﺒﺎدت‪ ،‬ﺑﺮاي‬

‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺮ درس اﺳﺖ‪ ،‬درس وارﺳﺘﮕﻲ‪ ،‬آزادﻣﻨﺸﻲ‪ ،‬ﻓﺪاﻛﺎري‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺧﻠﻖ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ اﻣﺮ ﺧﺪا‪،‬‬

‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ و دوﺳﺘﻲ اﻫﻞ ﺣﻖ‪ ،‬اﺣﺴﺎن و ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ‪ ،‬و‪ ...‬از آﻧﭽﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻳﻢ روﺷﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

‫اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫﻴﭻ اﻧﮕﻴﺰهاي ﻏﻴﺮ ﺧﺪا را ﻧﻤﻲﭘﺬﻳﺮد‪ .‬واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ اﻧﺴﺎن و واﻗﻌﻴﺖ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺟﻬﺎن‪ ،‬واﻗﻌﻴﺖ"ﺑﻪ‬

‫ﺳﻮي اوﻳﻲ"اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻪ رو ﺑﻪ آن ﺳﻮ ﻧﺪارد ﺑﺎﻃﻞ و ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺧﻠﻘﺖ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﺎر ﺧﻠﻖ را ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﺎر ﺑﺮاي‬

‫ﺧﺪا ﻳﻌﻨﻲ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ‪ ،‬راه ﺧﺪا و ﺧﻠﻖ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ‪ ،‬وﮔﺮﻧﻪ ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺧﺪا‬

‫ﻣﻨﻬﺎي ﺧﻠﻖ‪ ،‬آﺧﻮﻧﺪﺑﺎزي و ﺻﻮﻓﻴﮕﺮي اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﻧﺎدرﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم راه‪ ،‬راه ﺧﺪاﺳﺖ و ﺑﺲ‪ ،‬و‬

‫ﻣﻘﺼﺪ ﺧﺪاﺳﺖ ﻧﻪ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻣﺎ راه ﺧﺪا از ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻖ ﻣﻲﮔﺬرد‪ .‬ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻛﺮدن ﻧﻔﺲ ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ ﻛﺮدن ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺧﺪا و ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ ﻛﺮدن ﺷﺮك و دوﮔﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺎر‬

‫ﺧﻮد و ﻛﺎر ﺧﻠﻖ ﺑﺮاي ﺧﺪا ﻛﺮدن ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬در روش ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﻼﻣﻲ ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم‬

‫ﺧﺪا آﻏﺎز ﺷﻮد‪ .‬آﻏﺎز ﻛﺮدن ﻛﺎر ﺑﻨﺎم ﺧﻠﻖ ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٧٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا و ﺧﻠﻖ ﺷﺮك و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا ﺗﻮﺣﻴﺪ و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﭘﺮﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺮآن‬

‫ﻣﺠﻴﺪ در ﻣﻮرد"اﺧﻼص"ﻧﻜﺘﻪ ﺟﺎﻟﺒﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و آن اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻮدن )ﺑﻪ ﻛﺴﺮ ﻻم( ﻏﻴﺮ از ﻣﺨﻠﺺ‬

‫ﺑﻮدن )ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻻم( اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻮدن )ﺑﻪ ﻛﺴﺮ ﻻم( ﻳﻌﻨﻲ در ﻋﻤﻞ اﺧﻼص ورزﻳﺪن‪ ،‬ﻋﻤﻞ را ﭘﺎك و ﺧﺎﻟﺺ‬

‫ﺑﺮاي ﺧﺪا اﻧﺠﺎم دادن‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺨﻠﺺ ﺑﻮدن )ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻻم( ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎك و ﺧﺎﻟﺺ ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺧﺪا‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﭘﺎك و ﺧﺎﻟﺺ ﻛﺮدن ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﭼﻴﺰي اﺳﺖ و ﭘﺎك و ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد‪ ،‬ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺣﺪت و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺟﻬﺎن‬

‫آﻳﺎ ﺟﻬﺎن )ﻃﺒﻴﻌﺖ = ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﻣﻜﺎﻧﻲ و زﻣﺎﻧﻲ ﺧﺪا( در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻮد ﻳﻚ"واﺣﺪ"ﺣﻘﻴﻘﻲ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﻻزﻣﻪ‬

‫ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺧﺪا در ذات و ﺻﻔﺎت و ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻠﻘﺖ در ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻮد از ﻧﻮﻋﻲ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ‬

‫ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ؟ اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎن در ﺣﻜﻢ ﻳﻚ واﺣﺪ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﻜﻞ اﺳﺖ ؟ آﻳﺎ از ﻧﻮع‬

‫ارﺗﺒﺎط اﺟﺰاي ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﻳﻚ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻋﺮﺿﻲ و ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ اﺳﺖ و ﻳﺎ از ﻧﻮع ارﺗﺒﺎط اﻋﻀﺎي ﻳﻚ‬

‫اﻧﺪام اﺳﺖ ﺑﺎ اﻧﺪام؟ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬آﻳﺎ ارﺗﺒﺎط اﺟﺰاي ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﺟﻬﺎن ارﺗﺒﺎط ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻳﺎ ارﮔﺎﻧﻴﻜﻲ؟ ﻣﺎ‬

‫در ﺟﻠﺪ ﭘﻨﺠﻢ اﺻﻮل ﻓﻠﺴﻔﻪ درﺑﺎره اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻪ وﺣﺪت ﺟﻬﺎن ﭼﻪ ﻧﻮع وﺣﺪﺗﻲ اﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﻛﺮدهاﻳﻢ‪،‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ در ﻛﺘﺎب ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ﻧﻴﺰ درﺑﺎره اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﻚ"ﻛﻞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ"اﺳﺖ و ﻧﺒﻮدن ﻳﻚ ﺟﺰء از‬

‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺒﻮدن ﻛﻞ‪ ،‬و ﺑﺮداﺷﺘﻦ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح"ﺷﺮور"ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد از ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﻣﺴﺎوي‬

‫اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﺗﻤﺎم ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ‪ .‬ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﻻﺧﺺ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎﻧﻲ"ﻫﮕﻞ"اﺻﻞ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫»اﻧﺪام وارﮔﻲ« را ‪ -‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻨﻜﻪ راﺑﻄﻪ اﺟﺰاي ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﺎ ﻛﻞ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ﻋﻀﻮ ﺑﺎ اﻧﺪام اﺳﺖ ‪ -‬ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﮕﻞ‬

‫روي اﺻﻮﻟﻲ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ ﻣﻲﭘﺮدازد ﻛﻪ ﻗﺒﻮل آﻧﻬﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻗﺒﻮل ﻫﻤﻪ اﺻﻮل ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ .‬او ﭘﻴﺮوان‬

‫ﻣﺎدي ﻫﮕﻞ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻃﺮﻓﺪاران ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ دﻳﺎﻟﻜﺘﻴﻚ‪ ،‬ﻧﻴﺰ اﻳﻦ اﺻﻞ را از ﻫﮕﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان اﺻﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬

‫ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻳﺎ اﺻﻞ ارﺗﺒﺎط ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ اﺷﻴﺎء ﻳﺎ اﺻﻞ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺗﻀﺎدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت از آن دﻓﺎع ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺪﻋﻲ‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﺟﺰء ﺑﺎ ﻛﻞ در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ارﮔﺎﻧﻴﻜﻲ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬وﻟﻲ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎم اﺛﺒﺎت‬

‫ﺑﺮﻣﻲآﻳﻨﺪ ﺟﺰ راﺑﻄﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ را ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺛﺒﺎت ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ روي اﺻﻮل ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺎدي‪،‬‬

‫اﺛﺒﺎت اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن در ﻛﻞ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻳﻚ اﻧﺪام اﺳﺖ و راﺑﻄﻪ اﺟﺰاء ﺑﺎ ﻛﻞ راﺑﻄﻪ ﻋﻀﻮ ﺑﺎ اﻧﺪام اﺳﺖ ﻏﻴﺮ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻓﻼﺳﻔﻪ اﻟﻬﻲ ﻛﻪ از ﻗﺪﻳﻢ اﻻﻳﺎم ادﻋﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﺟﻬﺎن"اﻧﺴﺎن ﻛﺒﻴﺮ"اﺳﺖ و اﻧﺴﺎن"ﻋﺎﻟﻢ‬

‫ﺻﻐﻴﺮ"‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ راﺑﻄﻪاي ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻴﺎن ﻓﻼﺳﻔﻪ اﺳﻼﻣﻲ‪"،‬اﺧﻮان اﻟﺼﻔﺎ"ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺑﺮ‬

‫اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﺮار داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻋﺮﻓﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻴﺶ از ﺣﻜﻤﺎ و ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن و ﻫﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ‬

‫وﺣﺪت ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻋﺮﻓﺎ ﺗﻤﺎم ﺧﻠﻘﺖ و ﻛﺎﺋﻨﺎت"ﺟﻠﻮه واﺣﺪ"ﺷﺎﻫﺪ ازﻟﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺎرف از ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻲدر ﻃﻤﻊ ﺧﺎم اﻓﺘﺎد‬ ‫ﻋﻜﺲ روي ﺗﻮ ﭼﻮ در آﻳﻨﻪ ﺟﺎم اﻓﺘﺎد‬

‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺶ در آﻳﻴﻨﻪ اوﻫﺎم اﻓﺘﺎد‬ ‫ﺣﺴﻦ روي ﺗﻮ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺟﻠﻮه ﻛﻪ در آﻳﻨﻪ ﻛﺮد‬

‫ﻋﺮﻓﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺳﻮي را"ﻓﻴﺾ ﻣﻘﺪس"ﻣﻲﻧﺎﻣﻨﺪ و در ﻣﻘﺎم ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻓﻴﺾ ﻣﻘﺪس ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﺮوط اﺳﺖ ﻛﻪ از‬

‫ﺟﻬﺖ"راس"ﻳﻌﻨﻲ از ﺟﻬﺖ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ذات ﺣﻖ‪ ،‬ﺑﺴﻴﻂ ﻣﺤﺾ اﺳﺖ و از ﺟﻬﺖ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﻤﺘﺪ و ﻣﻨﺒﺴﻂ‪ .‬ﻣﺎ در‬

‫اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻳﻚ از ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﻳﺎ ﻋﺮﻓﺎ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻧﻤﻲﭘﺮدازﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ را از آن ﺟﻬﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ‬

‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﺎ ارﺗﺒﺎط دارد‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن واﻗﻌﻴﺖ"از اوﻳﻲ"و"ﺑﻪ ﺳﻮي اوﻳﻲ"دارد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ در ﻣﺤﻞ‬

‫ﺧﻮد ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﻳﻚ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﺘﺤﺮك و ﺳﻴﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ و ﺳﻴﻼن اﺳﺖ )‪ ،(1‬از‬

‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺣﺮﻛﺖ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻪ ﺛﺒﻮت رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ وﺣﺪت ﻣﺒﺪا و وﺣﺪت ﻣﻨﺘﻬﻲ و وﺣﺪت‬

‫ﻣﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺘﻬﺎ ﻧﻮﻋﻲ وﺣﺪت و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻞ ﺟﻬﺎن از ﻳﻚ ﻣﺒﺪا و ﺑﻪ ﺳﻮي ﻳﻚ‬

‫ﻣﻘﺼﺪ و در ﻳﻚ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ روان اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﺟﻬﺎن از ﻧﻮﻋﻲ وﺣﺪت و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻏﻴﺐ و ﺷﻬﺎدت‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻬﺎن را ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ از ﻏﻴﺐ و ﺷﻬﺎدت ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻬﺎن را ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ‪ :‬ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ و ﺟﻬﺎن ﺷﻬﺎدت‪ .‬در ﺧﻮد ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻣﻜﺮر از ﻏﻴﺐ و ﺷﻬﺎدت‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ از ﻏﻴﺐ‪ ،‬ﻳﺎد‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ"ﻏﻴﺐ"رﻛﻦ اﻳﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ »:‬اﻟﺬﻳﻦ ﻳﻮﻣﻨﻮن ﺑﺎﻟﻐﻴﺐ «)‪ .(2‬آﻧﺎن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺐ اﻳﻤﺎن‬

‫ﻣﻲآورﻧﺪ‪ ».‬و ﻋﻨﺪه ﻣﻔﺎﺗﺢ اﻟﻐﻴﺐ ﻻ ﻳﻌﻠﻤﻬﺎ اﻻ ﻫﻮ «)‪ .(3‬ﺧﺰاﺋﻦ ﻏﻴﺐ ﻧﺰد اوﺳﺖ و ﺟﺰ او ﻛﺴﻲ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آﮔﺎه‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻋﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ و ﺳﻴﻼن اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﻼﻣﻲ اﺛﺒﺎت ﺷﺪه‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎي ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﭼﻨﻴﻦ ادﻋﺎﻳﻲ دارﻧﺪ وﻟﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺛﺒﺎت آن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ را از‬

‫ﻣﻘﺎﻟﻪ"ﺗﻀﺎد و ﺣﺮﻛﺖ در ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﻼﻣﻲ"از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﻓﻠﺴﻔﻲ اﺛﺮ ﻣﺆﻟﻒ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬ﺑﻘﺮه ‪3/‬‬

‫‪ .3‬اﻧﻌﺎم ‪59 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻏﻴﺐ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻬﺎن‪ .‬ﻏﻴﺐ ﻳﺎ ﻧﻬﺎن دو ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺴﺒﻲ و ﻣﻄﻠﻖ ﻏﻴﺐ‪ .‬ﻧﺴﺒﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ از ﺣﻮاس ﻳﻚ ﻧﻔﺮ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دور ﺑﻮدن او از آن ﻳﺎ ﻋﻠﺘﻲ ﻧﻈﻴﺮ اﻳﻦ ﻧﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در ﺗﻬﺮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻬﺮان ﺷﻬﺎدت‬

‫اﺳﺖ و اﺻﻔﻬﺎن ﻏﻴﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻛﺴﻲ ﻛﻪ در اﺻﻔﻬﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ و ﺗﻬﺮان ﻏﻴﺐ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در ﻣﻮاردي ﻛﻠﻤﻪ ﻏﻴﺐ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﺴﺒﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ »:‬ﺗﻠﻚ ﻣﻦ‬

‫اﻧﺒﺎء اﻟﻐﻴﺐ ﻧﻮﺣﻴﻬﺎ اﻟﻴﻚ «)‪ .(1‬اﻳﻨﻬﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎي ﻏﻴﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺗﻮ وﺣﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻗﺼﺺ ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻳﻦ زﻣﺎن ﻏﻴﺐ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ‪ .‬وﻟﻲ در ﻣﻮاردي دﻳﮕﺮ‬

‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻛﻠﻤﻪ ﻏﻴﺐ را ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ اﻃﻼق ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ"ﻧﺎدﻳﺪﻧﻲ"اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮق اﺳﺖ ﻣﻴﺎن واﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﺣﺲ و ﻟﻤﺲ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻲ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دوري ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻊ دﻳﺪه ﻧﺸﻮد ‪ -‬آﻧﭽﻨﺎﻧﻜﻪ اﺻﻔﻬﺎن از ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﺗﻬﺮان‬

‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﻬﺎن اﺳﺖ ‪ -‬و ﻣﻴﺎن واﻗﻌﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﻣﺤﺪودي و ﻏﻴﺮ ﻣﺎدي ﺑﻮدن‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ اﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺣﻮاس‬

‫ﻇﺎﻫﺮه ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻪ اﻳﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬

‫ﺑﻪ"ﻏﻴﺐ"اﻳﻤﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد ﻏﻴﺐ ﻧﺴﺒﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻴﺐ ﻧﺴﺒﻲ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ‪ -‬اﻋﻢ از ﻛﺎﻓﺮ و ﻣﺆﻣﻦ ‪ -‬اﻳﻤﺎن و‬

‫اﻋﺘﺮاف دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ »":‬و ﻋﻨﺪه ﻣﻔﺎﺗﺢ اﻟﻐﻴﺐ ﻻ ﻳﻌﻠﻤﻬﺎ اﻻ ﻫﻮ )‪(2‬ﻛﻪ اﻃﻼع ﺑﺮ ﻏﻴﺐ را‬

‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ذات‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻫﻮد ‪49 /‬‬

‫‪ .2‬اﻧﻌﺎم‪59/‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﻖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد ﻏﻴﺐ ﻣﻄﻠﻖ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﻏﻴﺐ ﻧﺴﺒﻲ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻏﻴﺐ و ﺷﻬﺎدت ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬

‫ذﻛﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻣﻲﻓﺮﻣﺎﻳﺪ‪ »":‬ﻋﺎﻟﻢ اﻟﻐﻴﺐ و اﻟﺸﻬﺎدش ﻫﻮ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ «")‪ (1‬او داﻧﺎي ﻧﻬﺎن و‬

‫ﭘﻴﺪاﺳﺖ‪ ،‬او ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ داﻧﺎي ﻣﺤﺴﻮس و ﻧﺎﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﻏﻴﺐ ﻧﺎدﻳﺪﻧﻲ‬

‫اﺳﺖ ﻧﻪ ﻏﻴﺐ ﻧﺴﺒﻲ‪ .‬راﺑﻄﻪ اﻳﻦ دو ﺟﻬﺎن )ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ و ﺟﻬﺎن ﺷﻬﺎدت( ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺟﻬﺎن ﻣﺤﺴﻮس‬

‫ﻣﺮزي دارد و وراي اﻳﻦ ﻣﺮز ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ اﺳﺖ؟ ﻣﺜﻼ از اﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم آﺳﻤﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﺷﻬﺎدت اﺳﺖ و از آن‬

‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ اﺳﺖ؟ ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮرات‪ ،‬ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﻓﺮض ﻛﻪ ﻣﺮزي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‬

‫دو ﺟﻬﺎن را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ دو ﺟﺎ ﺷﻬﺎدت و ﻫﺮ دو ﺟﻬﺎن ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ﻣﺎدي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬راﺑﻄﻪ ﻏﻴﺐ و‬

‫ﺷﻬﺎدت را ﺑﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮي ﻣﺎدي و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺗﻮﺿﻴﺢ داد‪ .‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻌﺒﻴﺮي ﻛﻪ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻧﺰدﻳﻚ‬

‫ﻛﻨﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺷﺒﻴﻪ راﺑﻄﻪ اﺻﻞ و ﻓﺮع ﻳﺎ ﺷﺨﺺ و ﺳﺎﻳﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ اﻧﻌﻜﺎﺳﻲ‬

‫از آن ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬از ﻗﺮآن ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ"وﺟﻮد ﺗﻨﺰل‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ"ﻣﻮﺟﻮدات ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ در آﻳﻪ ﺳﺎﺑﻖ اﻟﺬﻛﺮ‪"،‬ﻣﻔﺎﺗﺢ"ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه در آﻳﻪ دﻳﮕﺮ"ﺧﺰاﺋﻦ"ﻧﺎﻣﻴﺪه‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ »:‬و ان ﻣﻦ ﺷﻲء اﻻ ﻋﻨﺪﻧﺎ ﺧﺰاﺋﻨﻪ و ﻣﺎ ﻧﻨﺰﻟﻪ اﻻ ﺑﻘﺪر ﻣﻌﻠﻮم «)‪ .(2‬ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ آﻧﻜﻪ‬

‫ﺧﺰاﻧﻪﻫﺎ و اﺻﻠﻬﺎي آن ﻧﺰد ﻣﺎﺳﺖ و از آن ﻓﺮود ﻧﻤﻲآورﻳﻢ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﻌﻴﻦ‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺣﺸﺮ ‪22 /‬‬

‫‪ .2‬ﺣﺠﺮ ‪21 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺴﺎب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮآن ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﺣﺘﻲ اﺷﻴﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻨﮓ و آﻫﻦ را"ﻧﺎزل ﺷﺪه"ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ »:‬و‬

‫اﻧﺰﻟﻨﺎ اﻟﺤﺪﻳﺪ «)‪ .(1‬ﻣﺎ آﻫﻦ را ﻓﺮود آوردﻳﻢ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﺷﻴﺎء و از آن ﺟﻤﻠﻪ‬

‫آﻫﻦ را از ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﻜﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﻧﺘﻘﺎل دادهاﻳﻢ‪ .‬آري‪ ،‬آﻧﭽﻪ در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ"ﺣﻘﻴﻘﺖ"و"اﺻﻞ"و"ﻛﻨﻪ"آن‬

‫در ﺟﻬﺎﻧﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ در آن ﺟﻬﺎن اﺳﺖ"رﻗﻴﻘﻪ"اش‪"،‬ﻇﻞ"و"ﺳﺎﻳﻪ"اش‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪ‬

‫ﺗﻨﺰل ﻳﺎﻓﺘﻪاش در اﻳﻦ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ )‪.(2‬‬

‫ﺻﻮرﺗﻲ در زﻳﺮ دارد آﻧﭽﻪ در ﺑﺎﻻﺳﺘﻲ‬ ‫ﭼﺮخ ﺑﺎ اﻳﻦ اﺧﺘﺮان ﻧﻐﺰ ﺧﻮش و زﻳﺒﺎﺳﺘﻲ‬

‫ﺑﺮ رود ﺑﺎﻻ ﻫﻤﻲ ﺑﺎ اﺻﻞ ﺧﻮد ﻳﻜﺘﺎﺳﺘﻲ‬ ‫ﺻﻮرت زﻳﺮﻳﻦ اﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﺮدﺑﺎن ﻣﻌﺮﻓﺖ‬

‫ﺑﺎ ﻫﻤﻪ و ﺑﻲﻫﻤﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ و ﻳﻜﺘﺎﺳﺘﻲ‬ ‫ﺻﻮرت ﻋﻘﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن و ﺟﺎوﻳﺪان ﺑﻮد‬

‫ﮔﺮ اﺑﻮﻧﺼﺮﺳﺘﻲ و ﮔﺮ ﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎﺳﺘﻲ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را در ﻧﻴﺎﺑﺪ ﻫﻴﭻ ﻓﻬﻢ ﻇﺎﻫﺮي‬

‫ﻗﺮآن ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان"ﻏﻴﺐ"ﻧﻮﻋﻲ اﻳﻤﺎن و ﺑﻴﻨﺶ را درﺑﺎره ﻫﺴﺘﻲ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲدارد و ﻻزم ﻣﻲﺷﻤﺎرد‪،‬‬

‫اﺣﻴﺎﻧﺎ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ"ﻣﻼﺋﻜﻪ"ﻳﺎ اﻳﻤﺎن ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ رﺳﻞ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺣﺪﻳﺪ ‪25 ./‬‬

‫‪ .2‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان ] ﻣﺘﻦ ﻋﺮﺑﻲ [‪ :‬ج ‪ 7 /‬ذﻳﻞ آﻳﻪ ‪ 59‬ﺳﻮره اﻧﻌﺎم‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫)اﻳﻤﺎن ﺑﻪ وﺣﻲ(‪:‬‬

‫» آﻣﻦ اﻟﺮﺳﻮل ﺑﻤﺎ اﻧﺰل اﻟﻴﻪ ﻣﻦ رﺑﻪ و اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن ﻛﻞ آﻣﻦ ﺑﺎﷲ و ﻣﻼﺋﻜﺘﻪ و ﻛﺘﺒﻪ و رﺳﻠﻪ «)‪ .(1‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ و‬

‫ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮود آﻣﺪه اﻳﻤﺎن دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ اﻳﻤﺎن دارﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺶ و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ و‬

‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎﻧﺶ‪ ».‬و ﻣﻦ ﻳﻜﻔﺮ ﺑﺎﷲ و ﻣﻼﺋﻜﺘﻪ و ﻛﺘﺒﻪ و رﺳﻠﻪ و اﻟﻴﻮم اﻻﺧﺮ ﻓﻘﺪ ﺿﻞ ﺿﻼﻻ ﺑﻌﻴﺪا «)‪ .(2‬آن ﻛﺲ‬

‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺶ و ﻛﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ و روز ﺑﺎز ﭘﺴﻴﻦ ﻛﻔﺮ ﺑﻮرزد ﮔﻤﺮاه ﺷﺪه‪ ،‬ﮔﻤﺮاه ﺷﺪن‬

‫دوري‪ .‬در اﻳﻦ دو آﻳﻪ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي ﺧﺪا ﻣﺴﺘﻘﻼ ذﻛﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺼﻮد از اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻛﺘﺎﺑﻬﺎي‬

‫آﺳﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﺎن اﻳﻤﺎن ﺑﻪ رﺳﻞ ﻛﺎﻓﻲ ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺮﻳﻨﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد از‬

‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎﺑﻬﺎ ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ از ﻧﻮﻋﻲ دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻮع دﻓﺘﺮ و ورﻗﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﺧﻮد ﻗﺮآن ﻣﻜﺮر از ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﻧﻬﺎﻧﻲ و‬

‫ﻏﻴﺒﻲ ﺑﺎ ﻧﺎم"ﻛﺘﺎب ﻣﺒﻴﻦ"‪"،‬ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ"‪"،‬ام اﻟﻜﺘﺎب"‪"،‬ﻛﺘﺎب ﻣﺮﻗﻮم"و"ﻛﺘﺎب ﻣﻜﻨﻮن"ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ )‪. (3‬‬

‫اﻳﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺘﺐ ﻣﺎوراﻳﻲ‪ ،‬ﺟﺰﺋﻲ از اﻳﻤﺎن اﺳﻼﻣﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺎﺳﺎ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان آﻣﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺑﺸﺮ آن ﮔﻮﻧﻪ‬

‫ﺑﻴﻨﺶ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺸﺮ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻘﺪور اﺳﺖ ﺗﺼﻮري‪ ،‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺠﻤﻞ‪ ،‬از ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻈﺎم‬

‫آﻓﺮﻳﻨﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﻠﻘﺖ آﻓﺮﻳﻨﺶ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اﻣﻮر ﺣﺲ ﻛﺮدﻧﻲ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻘﺮه ‪285 /‬‬

‫‪ .2‬ﻧﺴﺎء ‪136 ./‬‬

‫‪ .3‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ اﻟﻤﻴﺰان‪ ،‬ذﻳﻞ آﻳﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﺎت آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫و ﻟﻤﺲ ﻛﺮدﻧﻲ ﻛﻪ در ﺣﻮزه ﻋﻠﻮم ﺣﺴﻲ و ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻴﻨﺶ اﻧﺴﺎن را از‬

‫ﻣﺤﺴﻮس ﺗﺎ ﻣﻌﻘﻮل و از آﺷﻜﺎر ﺗﺎ ﻧﻬﺎن و از ﻣﺤﺪود ﺗﺎ ﻧﺎﻣﺤﺪود ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﻮج اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎي ﻣﺤﺪود‬

‫ﻣﺎدي و ﺣﺴﻲ ﻛﻪ از ﻣﻐﺮب زﻣﻴﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻛﺸﻴﺪه ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ اﺻﺮار دارﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﺎﻟﻲ و‬

‫وﺳﻴﻊ و ﮔﺴﺘﺮده ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ را ﺗﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺤﺴﻮﺳﺎت و ﻣﺎدﻳﺎت ﺗﻨﺰل دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫دﻧﻴﺎ و ﺁﺧﺮت‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از ارﻛﺎن ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻏﻴﺐ و‬

‫ﺷﻬﺎدت ﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ اﻳﻦ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﺎزﻧﺪه اﻳﻦ ﺟﻬﺎن و ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻛﻨﻨﺪه اﻳﻦ‬

‫ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ از ﻳﻚ ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎن آﺧﺮت ﻏﻴﺐ اﺳﺖ و ﺟﻬﺎن دﻧﻴﺎ ﺷﻬﺎدت‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺟﻬﺎن‬

‫آﺧﺮت ﻣﺘﺎﺧﺮ از ﺟﻬﺎن دﻧﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺳﻮي آن ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻏﻴﺐ ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از آﻧﺠﺎ آﻣﺪهاﻳﻢ و ﺟﻬﺎن آﺧﺮت ﺟﻬﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ‬

‫ﻣﻲروﻳﻢ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﻌﻨﻲ ﺳﺨﻦ ﻋﻠﻲ )ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم(‪ »:‬رﺣﻢ اﷲ اﻣﺮء ﻋﻠﻢ ﻣﻦ اﻳﻦ و ﻓﻲ اﻳﻦ و اﻟﻲ اﻳﻦ؟ «‬

‫رﺣﻤﺖ ﺣﻖ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺑﺪاﻧﺪ از ﻛﺠﺎ؟ در ﻛﺠﺎ؟ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ؟ ﻋﻠﻲ ﻧﻔﺮﻣﻮد ﺧﺪا رﺣﻤﺖ ﻛﻨﺪ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ‬

‫ﺑﺪاﻧﺪ از ﭼﻪ؟ و در ﭼﻪ؟ و از ﭼﻪ؟ اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ‪ ،‬ﻣﻲﮔﻔﺘﻴﻢ ﻣﻘﺼﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﭼﻪ آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪهاﻳﻢ؟‬

‫از ﺧﺎك‪ .‬در ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﻓﺖ؟ در ﺧﺎك‪ .‬ﺑﺎز از ﭼﻪ ﺑﺮﻣﻲﺧﻴﺰﻳﻢ؟ از ﺧﺎك‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﺷﺎرهاي ﺑﻮد‬

‫ﺑﻪ اﻳﻦ آﻳﻪ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻗﺮآن ﻛﻪ‪ »:‬ﻣﻨﻬﺎ ﺧﻠﻘﻨﺎﻛﻢ و ﻓﻴﻬﺎ ﻧﻌﻴﺪﻛﻢ و ﻣﻨﻬﺎ ﻧﺨﺮﺟﻜﻢ ﺗﺎره اﺧﺮي «)‪ .(1‬ﺷﻤﺎ را از زﻣﻴﻦ آﻓﺮﻳﺪهاﻳﻢ و ﺑﻪ‬

‫زﻣﻴﻦ ﺑﺎز ﻣﻲﮔﺮداﻧﻴﻢ و از زﻣﻴﻦ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺮون ﻣﻲآورﻳﻢ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﻋﻠﻲ در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ آﻳﺎت دﻳﮕﺮي از‬

‫ﻗﺮآن اﺳﺖ و ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎﻻﺗﺮي دارد و آن اﻳﻨﻜﻪ از ﭼﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ آﻣﺪهاﻳﻢ؟ در ﭼﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻫﺴﺘﻴﻢ؟ ﺑﻪ ﺳﻮي ﭼﻪ‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲروﻳﻢ؟ دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﻴﺐ و ﺷﻬﺎدت‪ ،‬از ﻧﻈﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ دو ﻣﻔﻬﻮم ﻣﻄﻠﻖاﻧﺪ ﻧﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﻲ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻗﺮآن ﻫﺮ ﻛﺪام ﻧﺸﺌﻪاي ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻧﺴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﺎر دﻧﻴﺎﻳﻲ و ﻛﺎر آﺧﺮﺗﻲ اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﻳﻚ ﻛﺎر اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻔﺲ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎر دﻧﻴﺎﻳﻲ اﺳﺖ و اﺣﻴﺎﻧﺎ ﻫﻤﺎن ﻛﺎر اﮔﺮ ﺑﺮاي ﺧﺪا و در راه‬

‫رﺿﺎي ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ﻛﺎر آﺧﺮﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان"زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎوﻳﺪ ﻳﺎ ﺣﻴﺎت اﺧﺮوي"درﺑﺎره دﻧﻴﺎ و آﺧﺮت‪،‬‬

‫ﻣﻔﺼﻞ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاﻫﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﻃﻪ ‪55 /‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ و ﻋﺪل اﻟﻬﻲ‬
‫در ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﻟﻬﻲ ﭘﺎرهاي ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺪوث و ﻗﺪم ﺟﻬﺎن و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻈﺎم و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺻﺪور ﻣﻮﺟﻮدات و دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﻪ در اﻟﻬﻴﺎت‬

‫ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬آﻧﭽﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ در اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ آن اﺷﺎره ﺷﻮد ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ اﻟﻬﻲ و ﻣﺴﺎﻟﻪ‬

‫ﻋﺪل اﻟﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﺮاﺑﺖ ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ اﻟﻬﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻄﺮح ﻣﻲﺷﻮد‬

‫ﻛﻪ ﻧﻈﺎم ﻫﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻠﻢ و ﺷﻌﻮر و اراده و ﻣﺸﻴﺖ در ﻛﺎر ﺟﻬﺎن دﺧﻴﻞ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﺣﺴﻦ و اﺻﻠﺢ اﺳﺖ و وﺿﻌﻲ دﻳﮕﺮ و ﻧﻈﺎﻣﻲ دﻳﮕﺮ اﺣﺴﻦ و اﺻﻠﺢ از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم‪،‬‬

‫ﻣﻤﺘﻨﻊ و ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﻛﺎﻣﻠﺘﺮﻳﻦ ﺟﻬﺎن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ و اﻳﺮادﻫﺎ ﻣﻄﺮح‬

‫ﻣﻲﺷﻮد ﻣﺒﻨﻲ ﺑﺮاﻳﻨﻜﻪ ﺣﻮادث‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٨٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ در ﺟﻬﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ از ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻧﻘﺺ ﻳﺎ ﺷﺮ ﻳﺎ زﺷﺘﻲ ﻳﺎ ﻋﺒﺚ و ﭘﻮﭼﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻜﻤﺖ‬

‫اﻟﻬﻲ اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﻤﺎل ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻘﺺ‪ ،‬ﺧﻴﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺷﺮ‪ ،‬زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي زﺷﺘﻲ‪ ،‬و ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﺟﺎي‬

‫ﻋﺒﺚ و ﭘﻮﭼﻲ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﻗﺺ اﻟﺨﻠﻘﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻼدﻫﺎ و ﻣﺼﻴﺒﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺒﺎﺣﺖ ﻣﻨﻈﺮﻫﺎ‪ ،‬اﻋﻀﺎ و اﺟﺰاي زاﺋﺪ در ﺑﺪن‬

‫اﻧﺴﺎن و ﺣﻴﻮان ﺧﻼف ﺣﻜﻤﺖ را ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻇﻠﻢ و ﺗﺒﻌﻴﻀﻲ در آن‬

‫وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﻓﺎت و ﺑﻼﻳﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻓﻨﺎ و ﻧﻴﺴﺘﻲ در آن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا‬

‫آوردن ﻣﻮﺟﻮدي ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ و ﻟﺬت ﻫﺴﺘﻲ را ﺑﻪ او ﭼﺸﺎﻧﻴﺪن و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدن او ﺑﻪ دﻳﺎر ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﻧﻈﺎم ﺑﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻮﺟﻮدات آن ﻧﻈﺎم ﻧﻘﺼﻬﺎﻳﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺟﻬﻞ‪ ،‬ﻋﺠﺰ‪ ،‬ﺿﻌﻒ و ﻓﻘﺮ وﺟﻮد‬

‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﻤﻴﻨﻜﻪ ﺑﻪ اﻧﺪام ﻣﻮﺟﻮدي ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﭘﻮﺷﺎﻧﻴﺪه ﺷﺪ درﻳﻎ داﺷﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ و ﻛﻤﺎﻻت‬

‫ﻫﺴﺘﻲ از او ﻇﻠﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻈﺎم ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻈﺎم ﻋﺎدﻻﻧﻪ اﺳﺖ ﭘﺲ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺗﺒﻌﻴﻀﻬﺎ ﭼﺮا؟ ﭼﺮا ﻳﻜﻲ ﺳﻔﻴﺪ‬

‫اﺳﺖ و ﻳﻜﻲ ﺳﻴﺎه؟ ﻳﻜﻲ زﺷﺖ اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي زﻳﺒﺎ؟ ﻳﻜﻲ ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ و دﻳﮕﺮي ﻋﻠﻴﻞ؟ ﭼﺮا ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬اﻧﺴﺎن‬

‫آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه و دﻳﮕﺮي ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻳﺎ ﻋﻘﺮب ﻳﺎ ﻛﺮم ﺧﺎﻛﻲ؟ ﻳﻜﻲ ﺷﻴﻄﺎن آﻓﺮﻳﺪه ﺷﺪه و دﻳﮕﺮي ﻓﺮﺷﺘﻪ؟ ﭼﺮا‬

‫ﻫﻤﻪ ﻳﻜﺴﺎن آﻓﺮﻳﺪه ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﻳﺎ ﭼﺮا ﻛﺎر ﺑﺮﻋﻜﺲ ﻧﺸﺪ؟ ﻣﺜﻼ ﭼﺮا آن ﻛﻪ ﺳﻔﻴﺪ ﻳﺎ زﻳﺒﺎ ﻳﺎ ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺎه ﻳﺎ‬

‫زﺷﺖ ﻳﺎ ﻋﻠﻴﻞ ﻧﺸﺪ؟ و ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮر‪ ...‬اﻳﻨﻬﺎ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ درﺑﺎره ﺟﻬﺎن ﻣﻄﺮح‬

‫اﺳﺖ و ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪي ﻛﻪ ﺟﻬﺎن را ﻓﻌﻞ ﺧﺪاي ﺣﻜﻴﻢ ﻋﺎدل ﻋﻠﻲاﻻﻃﻼق ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ‬

‫ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭘﺮ ﺣﺠﻤﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻼوه ﻣﺎ ﺧﻮد‬

‫ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﺪل اﻟﻬﻲ در ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻧﮕﺎﺷﺘﻪاﻳﻢ و ﻣﻜﺮر ﭼﺎپ ﺷﺪه و در دﺳﺖ اﺳﺖ و راه ﺣﻞ اﻳﻦ‬

‫اﺷﻜﺎﻻت را‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٠‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫در آن ﻛﺘﺎب اراﺋﻪ دادهاﻳﻢ‪ ،‬از ورود ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺧﻮدداري ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و ﺟﻮﻳﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻪ آن ﻛﺘﺎب ارﺟﺎع ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪.‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺻﻮﻟﻲ ﭼﻨﺪ ﻛﻪ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﺣﻞ اﺷﻜﺎﻻت را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬اﻛﺘﻔﺎ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‬

‫و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم ﻣﻲﮔﺬارﻳﻢ‪ :‬اﻟﻒ‪ .‬اﺻﻞ ﻏﻨﺎ و ﻛﻤﺎل ذات ﺣﻖ‪ :‬ﺧﺪاي ﻣﺘﻌﺎل ﺑﻪ‬

‫ﺣﻜﻢ اﻳﻨﻜﻪ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻋﻠﻲ اﻻﻃﻼق اﺳﺖ و ﻓﺎﻗﺪ ﻫﻴﭻ ﻛﻤﺎﻟﻲ و ﻓﻌﻠﻴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﻛﺎري را ﺑﺮاي‬

‫رﺳﻴﺪن ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ و ﻛﻤﺎﻟﻲ و ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﻛﻤﺒﻮدي در ﺧﻮدش ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎر او ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﺮﻛﺖ از‬

‫ﻧﻘﺺ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬از اﻳﻦ رو ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻜﻤﺖ درﺑﺎره او اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ او در ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻫﺪﻓﻬﺎ را‬

‫ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪﻫﺎ را ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻬﺎي ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮم درﺑﺎره‬

‫اﻧﺴﺎن ﺻﺎدق اﺳﺖ ﻧﻪ درﺑﺎره ﺧﺪا‪ .‬ﺣﻜﻤﺖ اﻟﻬﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺎر او رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻣﻮﺟﻮدات اﺳﺖ ﺑﻪ‬

‫ﻛﻤﺎﻻت و ﻏﺎﻳﺎت وﺟﻮدﺷﺎن‪ .‬ﻛﺎر او اﻳﺠﺎد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻛﻤﺎل وﺟﻮد )از ﻋﺪم( رﺳﺎﻧﺪن اﺳﺖ و ﻳﺎ ﺗﺪﺑﻴﺮ و‬

‫ﺗﻜﻤﻴﻞ و ﺳﻮق دادن اﺷﻴﺎء ﺑﻪ ﺳﻮي ﻛﻤﺎﻻت و ﺧﻴﺮات آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻮﻋﻲ دﻳﮕﺮ از اﻓﺎﺿﻪ و ﺗﻜﻤﻴﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ‬

‫ﻗﺴﻤﺖ از ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ و اﻳﺮادﻫﺎ و اﺷﻜﺎﻟﻬﺎ از ﻗﻴﺎس ﺧﺪا ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه‪ .‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﺆال‬

‫ﻣﻲﺷﻮد"ﻓﺎﻳﺪه و ﺣﻜﻤﺖ ﻓﻼن ﻣﺨﻠﻮق ﭼﻴﺴﺖ؟"ﭘﺮﺳﺶ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﺪا را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ ﻛﻪ در ﻛﺎرﻫﺎﻳﺶ از‬

‫ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت و ﻣﻮﺟﻮدات ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي ﻫﺪف ﺧﻮدش ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻬﺮه ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮد و اﮔﺮ از اول ﺗﻮﺟﻪ‬

‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺣﻜﻤﺖ اﻟﻬﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻌﻠﺶ ﻏﺎﻳﺖ دارد ﻧﻪ ﺧﻮدش‪ ،‬و ﺣﻜﻤﺖ ﻫﺮ ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ ﻏﺎﻳﺘﻲ‬

‫اﺳﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ در ﻧﻬﺎد ﺧﻮد آن ﻣﺨﻠﻮق و ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻏﺎﻳﺖ ذاﺗﻲ ﺧﻮدش ﻣﻲراﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎري از‬

‫ﭘﺮﺳﺸﻬﺎﻳﺶ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮد را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ب‪ .‬اﺻﻞ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ :‬ﻓﻴﺾ اﻟﻬﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻴﺾ ﻫﺴﺘﻲ ‪ -‬ﻛﻪ‬

‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪ -‬ﻧﻈﺎم ﺧﺎص دارد‪ .‬ﻧﻮﻋﻲ ﺗﻘﺪم و ﺗﺎﺧﺮ و ﻋﻠﻴﺖ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﺖ و‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩١‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﺳﺒﺒﻴﺖ و ﻣﺴﺒﺒﻴﺖ ﻣﻴﺎن ﻣﻮﺟﻮدات و ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺨﻠﻒ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻴﭻ ﻣﻮﺟﻮدي‬

‫ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ از ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﺎص ﺧﻮد ﺗﺠﺎوز و ﺗﺠﺎﻓﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻣﻮﺟﻮدي دﻳﮕﺮ را اﺷﻐﺎل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻻزﻣﻪ درﺟﺎت و‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎت داﺷﺘﻦ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﺴﺘﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻧﻮﻋﻲ اﺧﺘﻼف از ﻧﻈﺮ ﻧﻘﺺ و ﻛﻤﺎل و ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ‬

‫ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺧﺘﻼف و ﺗﻔﺎوت ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﻻزﻣﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻫﺴﺘﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺿﺪ ﺣﻜﻤﺖ‬

‫و ﺿﺪ ﻋﺪل ﺷﻤﺮده ﺷﻮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﺗﺒﻌﻴﺾ اﺳﺖ ﻛﻪ دو ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻳﻚ درﺟﻪ ﻣﻌﻴﻦ از ﻛﻤﺎل را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬

‫و ﺑﻪ ﻳﻜﻲ داده ﺷﻮد و از دﻳﮕﺮي درﻳﻎ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺧﺘﻼﻓﻬﺎ و ﺗﻔﺎوﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﻮرﻫﺎي ذاﺗﻲ ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدد‪،‬‬

‫ﺗﺒﻌﻴﺾ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ج‪ .‬اﺻﻞ ﻛﻠﻴﺖ‪ :‬اﺷﺘﺒﺎه دﻳﮕﺮ اﻧﺴﺎن ﻛﻪ از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﺪا ﺑﺎ ﺧﻮدش ﭘﻴﺪا ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﻲﮔﻴﺮد در زﻣﺎن ﻣﻌﻴﻦ و ﻣﻜﺎن ﻣﻌﻴﻦ و ‪ -‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎﻛﻢ ﻣﻌﻴﻦ ﺧﺎﻧﻪاي ‪ -‬ﺑﺴﺎزد و‬

‫ﻣﻲﺳﺎزد ﻳﻚ ﻣﻘﺪار آﺟﺮ و ﮔﻞ و ﺳﻴﻤﺎن و آﻫﻦ را ﻛﻪ ﻫﻴﭻ راﺑﻄﻪ ذاﺗﻲ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬

‫ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺳﺎزد و ﻧﺘﻴﺠﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻌﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺴﻜﻮﻧﻲ‪.‬‬

‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻄﻮر؟ آﻳﺎ ﻛﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ اﺳﺖ؟ آﻳﺎ ﺻﻨﻊ ﻣﺘﻘﻦ اﻟﻬﻲ از ﻧﻮع ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﻋﺎرﻳﺘﻲ‬

‫اﻳﺠﺎد ﻛﺮدن ﻣﻴﺎن ﭼﻨﺪ اﻣﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ اﺳﺖ؟ اﻳﺠﺎد اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪﻫﺎي ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ و ﻋﺎرﻳﺘﻲ ﻛﺎر ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ‬

‫اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰﺋﻲ از اﻳﻦ ﻧﻈﺎم اﺳﺖ و در ﻣﺤﺪودهاي ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬از ﻗﻮا و ﻧﻴﺮوﻫﺎ و ﺧﺎﺻﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮﺟﻮد و‬

‫ﻣﺨﻠﻮق اﺷﻴﺎء ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺎر ﻣﺨﻠﻮﻗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎﻋﻠﻴﺘﺶ و ﺧﺎﻟﻘﻴﺘﺶ در ﺣﺪ ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ ﺣﺮﻛﺖ اﺳﺖ‬

‫ﻧﻪ در ﺣﺪ ﻓﺎﻋﻠﻴﺖ اﻳﺠﺎدي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در اﻳﻦ ﺣﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺮﻛﺘﻲ ‪ -‬آن ﻫﻢ ﻗﺴﺮي ﻧﻪ ﻃﺒﻌﻲ ‪ -‬در ﻳﻚ ﺷﻲء‬

‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآورد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺎﻋﻞ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٢‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﻳﺠﺎدي اﺳﺖ او اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪه اﺷﻴﺎء ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻗﻮا و ﻧﻴﺮوﻫﺎ و ﺧﺎﺻﻴﺘﻬﺎ و ﺧﺼﻠﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ اﻧﺴﺎن از آﺗﺶ‬

‫ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﺮق ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﻛﺎر ﺟﺰﺋﻲ ﺧﻮد را ﻃﻮري ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ و‬

‫ﻳﻚ ﻣﻮرد ﻛﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﺪ و در ﻟﺤﻈﻪ دﻳﮕﺮ و ﺷﺮاﻳﻂ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﻀﺮ ﺑﻪ ﺣﺎل اوﺳﺖ‬

‫اﺛﺮ آﺗﺶ ﻳﺎ ﺑﺮق ﻇﺎﻫﺮ ﻧﺸﻮد‪ .‬وﻟﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻖ و ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪه ﺑﺮق و آﺗﺶ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﺎﺻﻴﺘﻬﺎي آﻧﻬﺎ‬

‫ﻻزﻣﻪ وﺟﻮد ﺑﺮق و آﺗﺶ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺣﺮﻛﺖ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﺴﻮزاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺧﺪا ﺑﺮق ﻳﺎ آﺗﺶ را ﺑﺮاي‬

‫ﺷﺨﺺ ﺧﺎص و ﻣﻮرد ﺧﺎص ﻧﻴﺎﻓﺮﻳﺪه ﻛﻪ ﻣﺜﻼ ﻛﻠﺒﻪ ﻓﻘﻴﺮ را ﮔﺮم ﻛﻨﺪ اﻣﺎ ﺟﺎﻣﻪ او را اﮔﺮ در آﺗﺶ اﻓﺘﺎد‬

‫ﻧﺴﻮزاﻧﺪ‪ .‬ﺧﺪا آﺗﺶ را ﺧﻠﻖ ﻛﺮده ﻛﻪ ﺧﺎﺻﻴﺘﺶ اﺣﺘﺮاق اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ آﺗﺶ را در ﻛﻠﻴﺘﺶ در ﻧﻈﺎم ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻳﺪ در‬

‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ وﺟﻮدش ﻻزم و ﻣﻔﻴﺪ و ﻣﻮاﻓﻖ ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ ﻧﻪ در ﺟﺰﺋﻴﺘﺶ‪ ،‬ﻛﻪ در ﻓﻼن ﻣﻮرد ﺟﺰﺋﻲ ﺑﺮاي‬

‫ﻓﻼن ﻏﺮض ﻓﺮدي و ﺷﺨﺼﻲ آﻳﺎ ﻣﻔﻴﺪ و ﺧﻴﺮ و ﺣﻜﻤﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻜﻪ در‬

‫ﺣﻜﻤﺖ اﻟﻬﻲ ﻏﺎﻳﺖ را ﺑﺎﻳﺪ ﻏﺎﻳﺖ ﻓﻌﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﻧﻪ ﻏﺎﻳﺖ ﻓﺎﻋﻞ‪ ،‬و ﺣﻜﻴﻢ ﺑﻮدن ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ اﻳﺠﺎد ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻈﺎم‬

‫ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﻴﺪن ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﻪ ﻏﺎﻳﺎت آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﺮدن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮاي ﺧﺮوج ﺧﻮدش از‬

‫ﻧﻘﺺ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل و از ﻗﻮه ﺑﻪ ﻓﻌﻞ و ﺑﺮاي وﺻﻮل ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻛﻤﺎﻟﻴﻪ ﺧﻮد ‪ -‬آري‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ‪ -‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻛﻪ‬

‫ﻏﺎﻳﺎت اﻓﻌﺎل اﻟﻬﻲ ﻏﺎﻳﺎت ﻛﻠﻴﻪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻏﺎﻳﺎت ﺟﺰﺋﻴﻪ‪ ،‬ﻏﺎﻳﺖ ﺧﻠﻖ آﺗﺶ‪ ،‬اﺣﺘﺮاق اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻼن‬

‫اﺣﺘﺮاق ﺟﺰﺋﻲ ﻛﻪ اﺣﻴﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻳﻚ ﻓﺮد ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﻳﺎ اﺣﺘﺮاق ﺟﺰﺋﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ اﺣﻴﺎﻧﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻓﺮد دﻳﮕﺮ‬

‫زﻳﺎﻧﺒﺎر اﺳﺖ‪ .‬د‪ .‬ﺑﺮاي وﺟﻮد ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ و واﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻓﻴﺎﺿﻴﺖ و ﺗﺎم اﻟﻔﺎﻋﻠﻴﻪ ﺑﻮدن ﻓﺎﻋﻞ ﻛﺎﻓﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﺷﺮط اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪم‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٣‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ در ﻣﻮارد زﻳﺎدي ﻣﻨﺸﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮﺟﻮدات از ﺑﺮﺧﻲ ﺧﻴﺮات و ﻛﻤﺎﻻت ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬راز‬

‫ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻘﺼﻬﺎ از ﻗﺒﻴﻞ ﺟﻬﻠﻬﺎ و ﻋﺠﺰﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎم ﻛﻠﻲ و ﺟﻨﺒﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ه‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ واﺟﺐ ﺑﺎﻟﺬات اﺳﺖ‪ ،‬واﺟﺐ ﻣﻦ ﺟﻤﻴﻊ اﻟﺠﻬﺎت اﺳﺖ‪ ،‬از اﻳﻦ رو ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ وﺟﻮد ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ و از ﻧﺎﺣﻴﻪ او اﻓﺎﺿﻪ وﺟﻮد ﻧﺸﻮد و اﻣﺴﺎك ﮔﺮدد‪ .‬و‪ .‬ﺷﺮور و ﺑﺪﻳﻬﺎ ﻳﺎ ﺧﻮد‬

‫از ﺳﻨﺦ ﻧﻴﺴﺘﻲاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻬﻠﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺠﺰﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻘﺮﻫﺎ‪ ،‬و ﻳﺎ از ﺳﻨﺦ ﻫﺴﺘﻲاﻧﺪ اﻣﺎ ﺷﺮﻳﺖ آﻧﻬﺎ از آن ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ‬

‫ﻣﻨﺸﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﻬﺎ ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﻜﺮﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺳﻴﻠﻬﺎ‪ ،‬ﺗﮕﺮﮔﻬﺎ و اﻣﺜﺎل اﻳﻨﻬﺎ‪ .‬ﻫﺴﺘﻴﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺸﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﻬﺎ‬

‫ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮﻳﺘﺸﺎن از ﻧﻈﺮ وﺟﻮد اﺿﺎﻓﻲ و ﻧﺴﺒﻲ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﺷﻴﺎء دﻳﮕﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ از ﻧﻈﺮ وﺟﻮد ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ آﻧﻬﺎ‪،‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺷﺮ اﺳﺖ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺷﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮ ﺷﺮ اﺳﺖ‪ .‬وﺟﻮد ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻫﺮ ﺷﻲء‪ ،‬وﺟﻮد‬

‫ﻓﻲ ﻧﻔﺴﻪ اوﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮد اﺿﺎﻓﻲ و ﻧﺴﺒﻲ او اﻣﺮي اﻋﺘﺒﺎري و اﻧﺘﺰاﻋﻲ اﺳﺖ و ﻻزﻣﻪ ﻻﻳﻨﻔﻚ وﺟﻮد ﺣﻘﻴﻘﻲ‬

‫اوﺳﺖ‪ .‬ز‪ .‬ﺧﻴﺮات و ﺷﺮور دو ﺻﻒ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ و ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻧﻤﻲدﻫﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﺮور ﻟﻮازم و‬

‫اوﺻﺎف ﻻﻳﻨﻔﻚ ﺧﻴﺮات ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬رﻳﺸﻪ ﺷﺮوري ﻛﻪ ﺧﻮد از ﺳﻨﺦ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻋﺪم ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻗﺎﺑﻠﻬﺎﺳﺖ و‬

‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ‪ ،‬اﻓﺎﺿﻪ وﺟﻮد از ﻧﺎﺣﻴﻪ ذات واﺟﺐ اﻟﻮﺟﻮد‪ ،‬ﺣﺘﻤﻲ و ﻻﻳﺘﺨﻠﻒ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ رﻳﺸﻪ ﺷﺮوري‬

‫ﻛﻪ از ﺳﻨﺦ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻻﻳﻨﻔﻚ ﺑﻮدن و ﺟﺪاﻳﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮي آﻧﻬﺎ از ﺧﻴﺮات اﺳﺖ‪ .‬ح‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺷﺮي‪ ،‬ﺷﺮ ﻣﺤﺾ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺪﻣﻬﺎ و ﻧﻴﺴﺘﻴﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻫﺴﺘﻴﻬﺎ و ﺧﻴﺮات و ﻛﻤﺎﻻتاﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺮور ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻘﺪﻣﻪ و ﭘﻠﻪ‬

‫ﺗﻜﺎﻣﻞاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد در ﻫﺮ ﺷﺮي ﺧﻴﺮي ﻧﻬﻔﺘﻪ و در ﻫﺮ ﻧﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻲاي ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ط‪.‬‬

‫ﻗﺎﻧﻮن و ﺳﻨﺖ‪ :‬ﺟﻬﺎن ﻫﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺎم ﻋﻠﻲ و‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٤‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن دارد و آن ﻧﻈﺎم ‪ -‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ‪ -‬ﻛﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻮاﻧﻴﻦ و ﺳﻨﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﺻﺮاﺣﺖ اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ي‪ .‬ﺟﻬﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ از ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﻛﻠﻲ ﻻﻳﺘﺨﻠﻒ ﺑﺮﺧﻮردار‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬در ذات ﺧﻮد ﻳﻚ واﺣﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺠﻤﻮع ﺧﻠﻘﺖ‪ ،‬ﻳﻚ واﺣﺪ اﻧﺪاموار را ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮور و اﻋﺪام از ﺧﻴﺮات و ﻫﺴﺘﻴﻬﺎ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﺟﺰاي ﺟﻬﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ‬

‫اﻳﻨﻜﻪ ﻳﻚ واﺣﺪ اﺳﺖ و ﻳﻚ"ﺟﻠﻮه"اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪاﻳﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ اﺻﻮل دﻫﮕﺎﻧﻪ ﻓﻮق آﻧﭽﻪ اﻣﻜﺎن‬

‫وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻴﻦ ﻛﻠﻲ ﻻﻳﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ اﻣﺮ ﺟﻬﺎن داﻳﺮ اﺳﺖ ﻣﻴﺎن اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻴﻦ‬

‫و ﻳﺎ اﺻﻼ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻈﺎم ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻧﻈﺎم ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﻋﻠﺘﻬﺎ‬

‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻌﻠﻮﻟﻬﺎ و ﻣﻌﻠﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻋﻠﺘﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ آﻧﭽﻪ از ﻧﻈﺮ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﻣﻄﺮح اﻳﻦ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﻣﻌﻴﻦ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻜﻤﺖ‬

‫اﻗﺘﻀﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ اﻓﻀﻞ را‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﺴﺘﻲ را ﻧﻪ ﻧﻴﺴﺘﻲ را‪ .‬اﻳﻀﺎ آﻧﻜﻪ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬وﺟﻮد اﺷﻴﺎء اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ‬

‫ﻟﻮازم و اوﺻﺎف ﻻﻳﻨﻔﻚ آﻧﻬﺎ‪ .‬و اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﻴﺮات و ﻫﺴﺘﻴﻬﺎ و از ﺷﺮور و ﻧﻴﺴﺘﻴﻬﺎ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﻣﺤﺾ و‬

‫ﺗﻮﻫﻢ ﻣﺤﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ از اﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ آﻧﭽﻪ از ﺟﻨﺒﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد ﺧﻴﺮات و ﺷﺮور‬

‫اﺳﺖ ﺗﻮاﻣﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻮدن ﺧﻴﺮات و ﻧﺒﻮدن ﺷﺮور‪ .‬اﻳﻀﺎ آﻧﭽﻪ اﻣﻜﺎن وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻛﻞ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻳﻚ‬

‫واﺣﺪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻪ وﺟﻮد ﻳﻚ ﺟﺰء و ﻋﺪم ﺟﺰء دﻳﮕﺮ ﭘﺲ از ﻧﻈﺮ‪ .‬ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ آﻧﭽﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪن‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻮد و ﻧﺒﻮد ﻛﻞ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻮدن ﻳﻚ ﺟﺰء و ﻧﺒﻮدن ﺟﺰﺋﻲ دﻳﮕﺮ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٥‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫اﺻﻮل ﻓﻮق اﮔﺮ درﺳﺖ ﻫﻀﻢ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﺎﻓﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﺒﻬﺎت و اﺷﻜﺎﻻت ﺣﻜﻤﺖ ﺑﺎﻟﻐﻪ و ﻋﺪل ﻛﺎﻣﻞ اﻟﻬﻲ‬

‫را ﻧﻘﺶ ﺑﺮ آب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻣﺤﺘﺮم را ﺑﻪ ﻛﺘﺎب ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ارﺟﺎع ﻣﻲدﻫﻢ و از اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ‬

‫ﺿﺮورت اﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ را ﻛﻪ از ﺳﻄﺢ اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﺎﻻﺗﺮ اﺳﺖ ﻃﺮح ﻛﺮدم ﭘﻮزش ﻣﻲﻃﻠﺒﻢ‪ .‬در ﭘﺎﻳﺎن‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ‬

‫ﺑﺤﺚ"ﻋﺪل"ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﻣﺨﺼﻮﺻﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ دارد ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﺟﺰء اﺻﻮل ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪-‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ از ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﻋﺪل ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل اﺳﻼم اﺳﺖ ‪ -‬ﺑﻲ ﻓﺎﻳﺪه ﻧﻴﺴﺖ اﺷﺎرهاي ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺨﭽﻪ ﺑﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺎرﻳﭽﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل در ﻓﺮهﻨﮓ اﺳﻼﻣﻲ‬

‫در ﺷﻴﻌﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل دﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻛﺘﺎب ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ﮔﻔﺘﻪاﻳﻢ ﻛﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺪل اﻟﻬﻲ و ﻋﺪل اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ .‬ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺪل ﺗﻜﻮﻳﻨﻲ و ﻋﺪل‬

‫ﺗﺸﺮﻳﻌﻲ‪ .‬ﻋﺪل اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺪل ﻓﺮدي و ﻋﺪل اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ .‬ﻋﺪﻟﻲ ﻛﻪ از‬

‫اﺧﺘﺼﺎﺻﺎت ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﺷﻤﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ و ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﺰء اﺻﻮل دﻳﻦ در ﻣﺬﻫﺐ‬

‫ﺷﻴﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪل اﻟﻬﻲ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﻮع از ﻋﺪل اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺘﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻴﻨﻲ اﺳﻼﻣﻲ واﻗﻊ‬

‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ در ﻧﻈﺎم ﺗﻜﻮﻳﻦ و ﭼﻪ در ﻧﻈﺎم ﺗﺸﺮﻳﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻖ و ﻋﺪل‬

‫رﻓﺘﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻇﻠﻢ ﻧﻤﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳﻨﻜﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل ﻳﻜﻲ از اﺻﻮل در ﻣﺬﻫﺐ ﺷﻴﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ‬

‫ﻛﻪ ﮔﺮوﻫﻲ در ﻣﻴﺎن ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ آزادي و اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن را اﻧﻜﺎر ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ درﺑﺎره ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر‬

‫اﻟﻬﻲ ﻧﻮﻋﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﭘﻴﺪا ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ آزادي اﻧﺴﺎن ﺑﻜﻠﻲ ﻣﻨﺎﻓﻲ ﺑﻮد‪ .‬آﻧﻬﺎ اﺻﻞ ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل و ﺳﺒﺐ و ﻣﺴﺒﺐ‬

‫را در ﻧﻈﺎم ﻛﻠﻲ ﺟﻬﺎن‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٦‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫و در ﻧﻈﺎم رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن اﻧﻜﺎر ﻛﺮدﻧﺪ و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻗﻀﺎي اﻟﻬﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ و ﺑﻼواﺳﻄﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪،‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آﺗﺶ ﻧﻤﻲﺳﻮازﻧﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺪا ﻣﻲﺳﻮزاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮي در ﺟﺬب آﻫﻦ ﻧﺪارد ﺑﻠﻜﻪ‬

‫ﺧﺪا ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ آﻫﻦ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺟﺬب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻛﺎر ﺧﻮب ﻳﺎ ﺑﺪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺪا ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ‬

‫ﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮب و ﺑﺪ را در ﭘﻴﻜﺮ اﻧﺴﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﺪ ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﻬﻤﻲ ﻃﺮح ﺷﺪ و آن اﻳﻨﻜﻪ اﮔﺮ‬

‫ﻧﻈﺎم ﻋﻠﺖ و ﻣﻌﻠﻮل ﺑﻲﺣﻘﻴﻘﻴﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺧﻮدش ﻧﻘﺶ واﻗﻌﻲ در اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎرﻫﺎﻳﺶ ﻧﺪارد ‪ ،‬ﭘﺲ‬

‫ﺗﻜﻠﻴﻒ ﭘﺎداش و ﻛﻴﻔﺮ ﻓﺮدي ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﭼﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺮدم ﭘﺎداش ﻣﻲدﻫﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﻣﻲﺑﺮد و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ را ﻛﻴﻔﺮ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻢ ﻣﻲﺑﺮد‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﻛﺎر ﺧﻮب را ﺧﻮدش اﻧﺠﺎم داده‬

‫اﺳﺖ و ﻫﻢ ﻛﺎر ﺑﺪ را؟ ﻛﻴﻔﺮ دادن اﻓﺮاد اﻧﺴﺎن در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ اﺧﺘﻴﺎر و آزادي از ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ﻇﻠﻢ‬

‫اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﻼف اﺻﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻋﺪل ﺧﺪاوﻧﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻤﻮم ﺷﻴﻌﻪ و ﮔﺮوﻫﻲ از اﻫﻞ ﺗﺴﻨﻦ ﻛﻪ"ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ"ﻧﺎﻣﻴﺪه‬

‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻗﻄﻌﻲ ﻋﻘﻠﻲ و ﻧﻘﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدن اﻧﺴﺎن را و اﻳﻨﻜﻪ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﻲ در‬

‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻔﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و آن را ﻣﻨﺎﻓﻲ اﺻﻞ ﻋﺪل ﺷﻤﺮدﻧﺪ و از اﻳﻦ رو‬

‫ﺑﻪ"ﻋﺪﻟﻴﻪ"ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻳﻚ اﺻﻞ اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط‬

‫اﺳﺖ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺻﻔﺎت ﺧﺪا‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻚ اﺻﻞ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﺑﻪ آزادي و اﺧﺘﻴﺎر اﻧﺴﺎن‪ .‬ﭘﺲ‬

‫اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﺻﻞ ﻋﺪل در ﻣﻴﺎن ﺷﻴﻌﻪ و ﻣﻌﺘﺰﻟﻪ ﻳﻌﻨﻲ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﺻﻞ آزادي اﻧﺴﺎن و ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ اﻧﺴﺎن و‬

‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن‪ .‬ﭘﺮﺳﺸﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ‪ -‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻋﺼﺮ ﻣﺎ ‪ -‬اذﻫﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﺘﻮﺟﻪ‬

‫ﻣﻲﺳﺎزد در ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﺧﻲ از اﻓﺮاد‪ ،‬زﺷﺖ و ﺑﺮﺧﻲ‬

‫زﻳﺒﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ ﺳﺎﻟﻢ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٧‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫و ﺑﺮﺧﻲ ﺑﻴﻤﺎر‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد ﻣﺮﻓﻪ و ﻣﺘﻤﻜﻦ و ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻬﻴﺪﺳﺖ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ؟ آﻳﺎ اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎ ﺑﺮﺧﻼف اﺻﻞ‬

‫ﻋﺪل اﻟﻬﻲ ﻧﻴﺴﺖ؟ آﻳﺎ ﻻزﻣﻪ ﻋﺪل اﻟﻬﻲ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد از ﻧﻈﺮ ﺛﺮوت‪ ،‬ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎت‬

‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮت و ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﻣﺘﺴﺎوي ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻔﺎوت و اﺧﺘﻼﻓﻲ در ﻛﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ؟ آﻳﺎ ﻣﺴﺆول اﻳﻦ‬

‫ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎ ﺟﺰ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﻲ ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ رﻳﺸﻪ اﻳﻦ ﺳﺆال و اﻳﻦ اﺑﻬﺎم دو ﭼﻴﺰ اﺳﺖ‪ :‬ﻳﻜﻲ‬

‫ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﻲ‪ .‬ﺳﺆال ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻴﺎل ﻛﺮده اﺳﺖ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر اﻟﻬﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻋﻤﻞ‬

‫ﻣﻲﻛﻨﺪ )‪ ،(1‬ﻣﺜﻼ ﺛﺮوﺗﻬﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﺪون وﺳﺎﻃﺖ ﻫﻴﭻ ﺳﺒﺐ و ﻋﺎﻣﻠﻲ از ﺧﺰاﻧﻪ ﻏﻴﺐ اﻟﻬﻲ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ‬

‫در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻼﻣﺘﻬﺎ‪ ،‬زﻳﺒﺎﺋﻴﻬﺎ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪان و ﺳﺎﻳﺮ‬

‫ﻣﻮﻫﺒﺘﻬﺎ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﻮع روزياي ‪ -‬ﭼﻪ ﻣﺎدي‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻮي ‪ -‬ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ از ﺧﺰاﻧﻪ‬

‫ﻏﻴﺐ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻗﻀﺎي اﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻳﻚ ﻧﻈﺎم ﺑﻪ وﺟﻮد آورده اﺳﺖ و ﻣﻨﺸﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﻨﺘﻬﺎ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺠﺮاي ﻫﻤﺎن ﻧﻈﺎم و ﻫﻤﺎن ﺳﻨﺘﻬﺎ و ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻫﺪ‪ .‬رﻳﺸﻪ دوم‬

‫اﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻋﺪم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻮﻗﻊ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﺴﺆول و ﺗﻼﺷﮕﺮ ﺑﺮاي ﺑﻬﺘﺮ ﻛﺮدن‬

‫زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﺖ از ﻳﻚ ﻃﺮف‪ ،‬و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﻮء اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺑﺪﻛﺮدارﻳﻬﺎ و‬

‫ﺳﺘﻤﮕﺮﻳﻬﺎي اﻓﺮاد اﻧﺴﺎن از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﺧﻲ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎﺳﺖ‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﻌﻢاﻧﺪ و‬

‫ﻛﺸﺘﻲ‬

‫ﭘﺎورﻗﻲ‪:‬‬

‫‪ .1‬رﺟﻮع ﺷﻮد ﺑﻪ ﻛﺘﺎب اﻧﺴﺎن و ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﺆﻟﻒ‪ .‬در آن ﻛﺘﺎب ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ﻣﺴﺘﻮﻓﻲ‬

‫ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٨‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬
 ‫ﻛﺸﺘﻲ ﻧﻌﻤﺖ را در اﺧﺘﻴﺎر دارﻧﺪ و ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻔﻠﺲ و ﺑﺎ درﻳﺎ درﻳﺎ ﻣﺤﻨﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎناﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻗﻀﺎي اﻟﻬﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺆول آن اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﻦ اﻧﺴﺎن آزاد ﻣﺨﺘﺎر و ﻣﺴﺆول اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺆول اﻳﻦ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮﻳﻬﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﺔ ﺳﺎﻳﺖ ﻧﺴﻴﻢ ﻣﻄﻬ‪‬ﺮ‬

‫‪٩٩‬‬
‫‪www.nasimemotahar.com‬‬
‫ﻟﻄﻔﺎً ﻧﻮاﻗﺺ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ و ﺧﻄﺎﻫﺎي ﺗﺎﻳﭙﻲ را اﻃﻼع دﻫﻴﺪ‪.‬‬