‫کېله جمهوريت؟!

‬
‫کېله جمهوريت يا – ‪ – BANANA REPUBLIC‬يوه توهين آمېزه اصطالح ده چې ديکتاتوري‬
‫نظامونو ته کارېږي‪ ،‬په ځانګړي ډول په منځنۍ امريکا‪ ،‬افريقا او د نړۍ په نورو ځايونو کې‪،‬‬
‫چېرته چې پانګه او رأس المال د فساد په اوج کې د حکومت سره ټينګه وابسته وي‪.‬‬
‫ددغې اصطالح تاريخي جرړې د نوولسمې پېړۍ وروستيو او د شلمې پېړۍ اوائلو ته غځېږي‪،‬‬
‫دا هغه وخت ؤ چې متحده آياالتو او اوروپا کې استعمارچي او مزرعي خلکو په اقتصادي او‬
‫سياسي لحاظ د منځنۍ امريکا په جمهوريتونو کې لوي نفوذ پيدا کړ‪ ،‬خو په واقعيت کې ديکتاتوري‬
‫وه او په هر څه يې واک چالوه‪.‬‬
‫‪ :-‬کېله جمهوريت؟! اصطالح عامه شوه او هر هغه دولت چې په سياسي لحاظ استقرار ونه لري‪،‬‬
‫د دولت لوي واردات فقط يو ډول انتاج وي لکه کېله‪ ،‬ورته کارېږي‪.‬‬
‫‪ :-‬په کېله جمهوريت کې د هېواد اقتصاد په کامل ډول په يو ډول وارداتو والړ وي او له يوه‬
‫ادرسه واردېږي لکه کېله‪.‬‬
‫‪ :-‬کېله جمهوريت يوه توهين آمېزه اصطالح ده‪ ،‬هغه دولتونه چې د اقتصاد واګي يې اجنبي‬
‫شرکتونو او فابريکو سره وي‪ ،‬ورته کارول کېږي‪.‬‬
‫‪ :-‬ددغې اصطالح الندې هېوادونو ځانګړنه داده چې سخت اقتصادي او اجتماعي اساسات لري‬
‫او په نتيجه کې يې يوه طبقاتي ناانډولي رامنځته شوي وي او د پاسه پرې ال دا چې د اقتصادي‬
‫سرچينو او د پانګو ويش په کې نيمګړی وي‪.‬‬
‫د کېله جمهوريت اصطالح چېرته او له کومه شوه؟‬
‫په لومړي ځل د يو امريکايي ليکوال – أو هنري ‪ -‬په خندوونکو کيسو کې راڅرګنده شوه‪ ،‬ددغه‬
‫کيسو ټولګه په ‪ ۱۹۰۴‬م کې راټوله شوه‪ ،‬چې د کيسو محور په کې د منځنۍ امريکا يو مجهول‬
‫هېواد ؤ‪ ،‬په ټولو کيسو کې يې دغه مجهول هېواد په – ‪ – BANANA REPUBLIC‬کېله‬
‫جمهوريت ياداوه‪ ،‬البته د کيسو له اشاراتو ښکارېده چې هندوراس دولت يادوي‪.‬‬
‫دغه کلونه هندوراس د څو فاسدو محلي خلکو لخوا د امريکايي استثماري شتمنو په مرسته اداره‬
‫کېده‪ ،‬دغه استثماري شتمنو د وروسته پاتې هېوادونو ټول د کېلو باغونه د خپل واک الندې‬
‫راوستې ؤ او حاصل به يې متحده آیاالتو ته لېږداوه‪.‬‬
‫په دوي کې ډېر مشهور شرکت يې – ‪ - UNITED FRUIT COMPANY‬شرکت ؤ‪ ،‬په عينې حال‬
‫کې دغه شرکت د خپل اقتصادي قوت له مخې د منځنۍ امريکا د څو هېوادنو اداره کوونکی هم‬
‫ؤ‪ ،‬دغه وضعيت بيا د دغه هېوادونو په سياسي استقرار هم پوره اغېز درلوده‪.‬‬
‫د کېله جمهوريتونو مهمې ځانګړنې‪:‬‬
‫‪ :۱‬تر ډېره پر پرديو منتجاتو تکيه او د يو يا څو معينو محصوالتو صادرول‪.‬‬
‫‪ :۲‬تکرارېدونکي مدني اضطرابات‪.‬‬
 ‫‪ :۳‬مستبد او غير مستقر حکومتونه‪.‬‬
‫‪ :۴‬مکرر عسکري انقالبونه‪.‬‬
‫‪ :۵‬د حکومتي فساد پراخه انتشار‪.‬‬
‫‪ :۶‬پراخه او خپور فقر‪.‬‬
‫‪ :۷‬اقتصادي او اجتماعي څرګند طبقات‪.‬‬
‫‪ :۸‬د ټولنې منځنۍ طبقه ورکېدنه او پټېدنه‪.‬‬
‫‪ :۹‬د واکدارنو او بې واکو ترمنځ لوي واټنونه‪.‬‬
‫‪#‬ژباړه‬