‫‪www.eslahonline.

com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪1‬‬

‫اسالم‬
‫د ژوند نظام‬
‫داسالم اخالقي نظام‬

‫داسالم سيايس نظام‬

‫داسالم اجتامعي نظام‬

‫داسالم اقتصادي نظام‬

‫داسالم روحاين نظام ‪.‬‬

‫مولنا سيد ابو االعىل مودودي رحمته الله عليه ‪.‬‬ ‫ليکوال ‪:‬‬

‫مولوي محمد رشيف (رحامين) ‪.‬‬ ‫ژباړن ‪:‬‬

 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪2‬‬

‫داد مولنا رحمة الله عليه هغه تاريخي وينا ده چې د جنېورد دمياېېت شېه ېېنيمه ني ېه ‪١٩٤٨‬م کېا‬

‫دالهور له راډيو نه خنره ېوې ده ‪.‬‬

‫داسالم اخالقي نظام‬

‫ينې خېښاي خو ېوي او ينې نېه‬ ‫دانسان شه بدن ک اخالقي جذبه يېو طرېري احسېاى دد چې‬

‫خو وي دغه حس شه انښرادي ډو کيدد يش شه ينو خلکو ک لي او يا ډير وي خو شه مجموعي توګه برشيت‬

‫د تل لناره شه ينو اخالقو د ه وايل او شه ينو دبدوايل حکم کړد دد ‪ ،‬ر تيا ويل ‪ ،‬عدالت ‪ ،‬د ژمن شابندي‬

‫او امانت ي د تل لناره شه انساين اخالقو ک د ستاين وړ بلل هيڅکله داس وخېت نېه دد ېېود چې درو‬

‫‪،‬ظلم دوعدې ماتو او خيانت چاخوښ کړد وي ددې شرعکس ‪ ،‬خواخېوىد ‪ ،‬ړړه سېود ‪ ،‬سېخاوي او د نظېر‬

‫‪ ،‬سېخت ړړب تېوخ ‪ ،‬بخېل او تنېت نظېر تېه‬ ‫شراختيا ته د تل لناره شه درنه سرتګه کتل ېېوي ‪ ،‬خنېل غېر‬

‫هيڅکله هم د وياړ مقام نه دد شه برخه ېود ‪ ،‬خرب ‪ ،‬ړغم عزم او ميړانه د تېل لنېاره هغېه اوخېا دي چې د‬

‫اخيستلو او عمل کولو وړ ګڼل ېوي ‪ ،‬ب خربي ‪ ،‬ارتجاع ‪ ،‬غوسه کيد ب حوخل تېوخ او شېه بې ړړب تېوخ‬
 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪3‬‬

‫باندې هيڅکله هم چا ه ندي وييل د نښس کنرتو ‪ ،‬خو د داري ‪ ،‬ېايستګي انکسار او عاجزي دتېل لنېاره شېه‬

‫او اخالقېي کېوىوايل‬ ‫و خښاتو ک ېمري ېوې هيڅکله داس نه دي ېوي چ د نښس بندګي ‪ ،‬کم ظېر‬

‫اد ورکړ ېود وي‪ .‬مسؤليت شيژندنه ‪ ،‬وطا ‪ ،‬استعداد اودمسؤليت احساى تېه‬ ‫ته د و خويونو شه طهرست ک‬

‫تل دوياړ شه سرتګه کتل ېوې ‪ ،‬مسؤليت نه شيژند او ب وطا ي ته کله هم چا شه ه سرتګه نه دي کتيل ‪ ،‬شه‬

‫دې توګه د ټولنيز ژوند شه ډګر د و او بدو اوخاطو شه معامله ک ټو برشيت شه يوه خوله دد ‪ ،‬د عزي او ويېاړ‬

‫مستحقه هغه ټولنېه ده چې ‪ .‬داطېرادو تېرمين يې د مرسېت ‪ ،‬محريېت ‪ ،‬خريغو ېتن ټېولنيز عېدالت او ټېولنيز‬

‫مساواي احساى ژوندد وي بيلتون ‪ ،‬ګډوډي ‪ ،‬ب نظمي ‪ ،‬ب اتښاقي ‪ ،‬خنېل مينېې بېدخواهي ‪ ،‬ظلېم ‪ ،‬بې‬

‫هيڅکله هم د ټولنيز ژوندانه شه ډګر شه و خښاتو ک نېه ېېمري کيېيي ې همدغېه معاملېه دنيکې او‬ ‫انصا‬

‫بد هم ده ‪ ،‬غال ‪ ،‬ړنا ‪ ،‬قتل ‪ ،‬ډاکه ‪ ،‬رېوي خېوړ ‪ ،‬دوکېه او طريې ‪ ،‬ېکنېل ‪ ،‬بېده وينېا ‪ ،‬دخلکېو اړارو‬

‫غيريت ‪ ،‬چغيل ‪ ،‬حسد ‪ ،‬بهتان ‪ ،‬ويل او طساد اچو هيڅکله شه و چارو ک ندي ېمري ېېوي ‪ .‬مکېار ‪ ،‬کېرب‬

‫جن ‪ ،‬رياکار ‪ ،‬مناطق او حريص وګړي هيڅکله د و خلکو شه کتار ک نېه دي حسېاخ ېېوي ددې شېرعکس د‬

‫مور او شالر خدمت ‪ ،‬دخنلوانو مرسته ‪ ،‬له ګاونډيانو رسه ه چلند له دوستانو رسه انډيوايل ديتيامنو او ب څوکېه‬

‫ان خربو د مريضانو شو تنه او د غم نلو مرسته د تل لناره ه خښاي ګڼل ېوې دې ‪ .‬شېا‬ ‫خلکو شه حا‬

‫وينا‪ ،‬نرم ‪ ،‬او خري غو تن ته تل شه درنه سرتګه کتل ېوي‬ ‫ملن ‪،‬‬

‫برشيت خنل ه عنارص هغه خلک بويل چ ريښتيني او خادق او شېه هېره معاملېه کې شېرې اعتريېار‬

‫کوىل يش هغه چ ظاهر او باطن وينا او کړب وړب ي رسه برابروي څو چ شه خنل حق قانع اويس او د نېورو‬

‫حقوق شه شراخه سينه اداء کوي شرامنه ژونېد کېوي او نېورو تېه امېن ورکېوي چې د هغېه لېه ېخصېيت څخېه د‬

‫خريهيله کييي او د بد انديښنه ورڅخه نه وي ‪ .‬له دې نه معلومه ېوه چ انساين اخېالق شېه بنسې يزه توګېه‬

‫هغه نړد وا حقيقتونه دي چ ټو انسانان ې شېژين نېکي اوبدي کوم شټ ېېېان نېه دي چې هغې شسې‬

‫دې غوټ ووهل يش او راودې وېستل يش بلک برشيت ته شيژند ېوي ېيان دي چ احسېاى يې د برشې‬
 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪4‬‬

‫شه طرري ک ايښود ېوی همداالمل دد چ قران کريم شه خنله ژبه ک نيکي ته معرو او بد تېه منکېر‬

‫واي ‪.‬‬

‫ه بويل او منکر هغه يش ته ويل کييي چ خلېک يې‬ ‫معرو هغه يش ته واي چ ټو خلک ي‬

‫طالهمهېا طجورهېا وتقواهېا‬ ‫بد بويل همدغه حقيقت قرآن عظيم الشان شه نورو الښاظو داس بيان کېړد دد‬

‫يعني دانسان نښس ته الله جلت عظمتۀ د بدد او نيک شوهه شه الهامي توګه ورکړي ده ‪.‬‬

‫په اخالقي نظامونو کې اخالق څنګه رامينځته شو ؟‬

‫اوى شو تنه دادد هرکله چ نيکي او بدي شيژند ېوې ېېيان دي او نېړ وا د تېل لنېاره د ينېو‬

‫خښاتو شه ه توخ او د ينو شه بدوايل رسه متښق دي نو بيا شه نړ ک جال جال اخالقي نظامونه څنګه راشيېدا‬

‫ېوه ؟ د هغو ترمين بيلتون شرکوم اساى دد ې هغه کوم ىش دد چ له امله ي موى ويىل ېو اسالم انتېه‬

‫يو مستقل اخالقي نظام لري ‪ .‬داخالقو شه معامله ک د اسالم امتياړي خصوخيت څه ىش دد ؟‬

‫ددې مسئل دشوهېدو شه خاطر موى د نړ شه بيال بيلو اخالقي نظامونو نظر اچوو نو شېه لومړ کتنېه کې‬

‫چ کوم بيلتون ړموى مخ ته را ي هغه دادد چ بيال بيل اخالقي خښاي چ د ژوند شه مجموعي نظام کې‬

‫دانداړې ‪ ،‬مقام او مرص د تجويز کولو او د هغو ترمين د نسريت شه قاميولو کې ټېو يېو تربلېه رسه بيلتېون‬

‫لري ې بيا شه ډير ژور نظر رسه دغه بيلتون داس معلوموىل ېو چ شه اخل ک د اخالقېو د ېه وايل او بېدوايل‬

‫دمعيار د څرګندولو او د خري او رش د وسيل شه ټاکلو ک رسه د غه نظامونه جال دي د هغو ترمين شه دې کار‬

‫ک هم اختال دد چ د قانون ترېاهغه ناطذه قوي څه ىش دد چ د هغ شه ړور رسه هغه تنښيذ يش او بيا‬

‫هغه کوم محرکاي دي چ انسان د هغه قانون منلو ته تياروي ليکن کله چ موى ددې اخېتال شتېه معلومېؤو‬

‫نو شه شاد ک موى ته دغه حقيقت څرګندييي هغه اخيل ىش چ د دغو ټولېو اخالقېي نظېامونو الرې يې رسه‬
 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪5‬‬

‫جال کړې دي دادي چ دهغو ترمين د کايناتو شه تصور او شه کايناتو ک د انسان شه حيثيېت او هېد کې‬

‫اختال له ريښو څخه نيول تر اخونو شورې او له اخونو څخه د هغ تر روح او دهغ تر مزاج او بڼ شېورې‬

‫ټو ي يو له بل څخه جال کړې دي ‪.‬شه انساين ژوند ک اخل شريکنده شو ېتن دادي چې ايېا د غېه کاينېاي‬

‫څښنت لري او که نه ؟ که چريې موجوديت يې ومنېل يش نېو ايېا دغېه خېدايان ګې دي او کېه يېودد ؟ چې‬

‫الوهيت ي ومنل يش نو دهغه خښاي څه دي ؟ له موى رسه ي څه تعلق دد ؟ ايا هغه ړمېوى د الر ېوون کېوم‬

‫انتظام کړد دد او که نه ؟ ايا موى د هغه جلت عظمتۀ شروړانېدې ېواخ ورکېونکي يېو او کېه نېه ؟ کېه چېريي‬

‫واخ ورکونکي اوسو نو چاته واخ ورکوونکي يو ې ؟ او ړموى دژوند هد او انجام څه ىش دد چې دهغې شېه‬

‫نظر ک نيولو رسه موى کار وکړو ؟ ددغو شو تنو واخ چ دکوم نوعيېت شربنسېټ وي شېه هامغېه برابېر بېه يې‬

‫دژوند نظام هم جوړ ت مومي او د هغ شه برابربه ي د اخالقو دنظام حا هم وي ‪.‬‬

‫شه دغه لنډب وينا ک به ام لناره ډير سخته وي چ د نړ دټولو نظامونو جاج واخلم او دا ووايم چې‬

‫شه هغ ک کومو وګړو دغو شو تنو ته څنګه څنګه وابونه ورکړي دي ‪.‬‬

‫هغه وابونه دهغه مشکل او الرې شه ټاکنه کومه اغيزه غور ېول ده ړه يېواړې داسېالم شېه اړب عېر‬

‫کو غواړم چ د هغو شو تنو کوم واخ دد او د هغه شربنسټ څنګه انګړی اخالقي نظېام رامينېتېه کيېدىل‬

‫يش ‪.‬‬

‫اسالمي ژوندون او اخالق داسالم په رڼاکې ‪.‬‬

‫شورتنيو شو تنو ته داسالم واخ دادد چ دغه کايناي يو څښنت ‪ ،‬خالق ‪ ،‬مالک او حېاکم لېري چې‬

‫دغه ټو ېيان ي شيداکړي دي هغه ب سياله مالک حاکم او څښنت دد دهغه جلت عظمتۀ دامر تر واکمنې‬

‫الندې داټو نظام چلييي ‪ ،‬هغه حکيم او مرلق واکمن شه څرګندو او ش و ېيانو شوه لېه هېر عيې ‪ ،‬نيمګړتيېا ‪،‬‬
 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪6‬‬

‫دد دهغه الوهيت شه داس طريقه ټينګښت موندىل دی چ هيچا ته اړ نېه دد‬ ‫کمزور او نقصان څخه شا‬

‫ب سياله واکمن دې انسان د شيدا يښت شه لحاظ دهغه بنده ده دهغه مسؤليت او دنده دادد چ د خنل خېالق‬

‫بندګي او اطاعت وکړي هغه بايد دژوند شه ټولو شړاؤنو ک شه بشنړب توګېه داللېه عزوجېل بنېدګي وکېړي هغېه تېه‬

‫دبندګ دالرې ټاکل دهغه خنل کارنه بلک دهغه ذاي کار دد چ د ټولو کايناتو څښنت او د هغه د الر ېوون‬

‫لناره ي خنل شيغمربان راستويل او خنېل کتابونېه يې نېاړ کېړي دي انسېان مسېؤليت لېري چې دخنېل ژونېد‬

‫دالر وون لناره د هغه جلت عظمتۀ دالر وونو رسچين ته مراجعه وکړي ‪ ،‬انسان شه خنل ټو ژوند کې د اللېه‬

‫جلت عظمتۀ شه وړاندې واخ ورکوونکى دد دغه واخ ورکو شه دې نړ ک نه دي بلک داهر څېه بېه شېه‬

‫اخري ک وي ې د دنيا او سنى ژوند داړموين ډګر دد دلته بايد دانسان ټو کو ښونه شه دې خربه راوڅرخييي‬

‫چ هغه داخري شه واخ ورکولو ک دخنل څښنت شه وړاندې برد ترالسه کړي شه دغېه اړموينېه کې دانسېان‬

‫ټو وجود رشيک دد دهغه دټولو واکونو او خالحيتونواو دژوندانه د هريو اړخ اړموينه به اخېستل کېېيي شېه‬

‫ټولو کايناتو ک چ له کوم يش رسه چ د د مخامخ کييي او دده وررسه تعامل وي شه بشنړب توګه به حسېاخ‬

‫خوري ونييس چ انسان وررسه څنګېه تعامېل کېړد او دغېه حسېاخ کېونکى بېه هغېه سېنيڅىل ذاي وي چې‬

‫د مک شر ټولو ذراتو ‪ ،‬هوا ‪ ،‬اوبو ‪ ،‬او شخنله د انسان شه ړړب ‪ ،‬دما ‪ ،‬الى او شښو نه يېواړې دده شېه حرکېاتو او‬

‫سکناتو بلک دده شه طکر او ارادې شورې شه ټولو ېيانو د علم څښنت دد دنړ شه ژوندک د انسېان دټولېو کېړو‬

‫وړو ريکارډ جوړييي ‪.‬‬

‫داخالقي هلو ځلو هدف‬

‫داهغه څه دي چ اسالم د ژوندانه بنس يزو شو تنو تېه وابونېه ورکېړي دي دغېه تصېور او عقيېده شېه‬

‫کايناتو ک انسان ته حقيقي او دکامياب وروستن شړاؤ ټاکي چ هغه ته رسيد دانساين هلو لو نهاي هد‬
 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪7‬‬

‫اوهغه دالله عزوجل له رضا څخه عرياري دي داهغه معيار دد چ شېر هغې بانېدې داسېالم داخالقېي نظېام شېه‬

‫عميل تګالرې شريکړب کيدد يش چ داخريدد او يا رش ددې له ټاکن وروسته اخالقو ته هغه محور شېه برخېه‬

‫کييي چ دهغ شه ېاوخوا ټو اخالقي ژوند څرخييي هغه دهغ کشت حالت ته ورتېه نېه وي چې دهېوا او‬

‫اوبو څن ي هرې خواته غلوي دغه تعني ديو مرکزي مقصد مخ ته شه ايښودلو رسه ټولو اخالقي خېښاتو تېه‬

‫وړ حدود‪ ،‬ايونه اومناس عميل ېکلونه ټاکي شه دغه خوري ک موى ته هغه خنلواکه واکونېه الى تېه راړي‬

‫چ شه ټولو بدليدونکو رابدليدونکو حاالتو ک ي ثابت اد ترالسه کړد دد ‪.‬‬

‫شه مقصود ګڼلو رسه انسان ته لود هد او‬ ‫بيا تر ټولو لويه خربه داده چ دالله تعاىل درضا او خو‬

‫غايه شه برخه کييي چ دهغ شه وسيله داخالقي شرمختت اليتناهي امکاناي رامينېتېه کيېيي چې شېه هېي‬

‫شړاؤ ک هم دېخيص غرضونو کارکيدلی نه يش ‪ .‬له معيار ورکولو رسه رسه اسېالم دکاينېاتو شېه هکلېه دخنېل‬

‫تصور او انسان ته داخالقي حسن او قريح ديو مستقل علېم دوسېيل بنسېټ هېم ىدي هغېه ړمېوى داخالقېو علېم‬

‫يواړې دعقل او تجرب شه برشي علومو ک نه دد منحرص کړد چ د تل لناره د بدليدونکو شريکېړو شېه نتيجېه‬

‫ک ړموى اخالقي قوانني هم بدلون ومومي او هغو ته به هيڅکله استقرار شه برخه نه يش‬

‫حقيقت دادد چ هغه موى ته يوه ټاکىل رسچينه شېه الى راکېړي چې هغېه داللېه عزوجېل سېنيڅلی‬

‫کتاخ او د هغه د شيغمربسنت دي چ له هغ نه موى ته شه هر حا او هر وخت ک اخالقي الر وون شه الى‬

‫راتلىل يش دغه الر وون داس دي چ دکورن ژوندانه دکوچنيو معامالتو څخه واخله د نړ وا سياست تېر‬

‫لويو لويو شيښو شورې دژوندانه شه هر اړخ او څانګو ک ړموى رهنامي کوي ې دهغ شه دننه ک دژوندانه شه چېارو‬

‫داخالقي اخولو هغه شراخه انررياق )‪ (Widest Application‬مونېد کيېيي چې شېه هېي شېړاؤ کې دعلېم بلې‬

‫وسيل ته ړموى اړتيا نه شيښوي ‪.‬‬

 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪8‬‬

‫داخالقو ترشا نافذونکی ځواک‬

‫داسالم سنيڅىل دين انسان ته دکايناتو اخيل او حقيقي تصور او د اخالقي قانون تر ېېا ناطېذه قېوي‬

‫هم ورشه برخه کوي چ هغه دالله عزوجل ويره او د اخېري سېوا او ېواخ او د ابېدي تلنېاد ژونېد د خرابتيېا‬

‫واکمنه عامه رايه هم جوړو غېواړي کېوم چې شېه ټېولنيز ژوندانېه کې‬ ‫احساى دد اګر که اسالم يوه داس‬

‫اېخاص او ډل داخالقي اخولو شه شابند مجريوروي او يو داس نظام هم شه شښېو دروي چې دهغېه دتررييېق‬

‫اخيل اعتامد شه بريوين طشار نه بلک دهغه شه دننني طشار باندې ايښود ېوی چ هغه د اللېه جلېت عظمتېۀ‬

‫شه وجود يقني او د اخري دعقيدې له باور څخه عرياري دد ‪.‬‬

‫داخالقي احکامو تررييق نه مخک داسالم سنيڅىل ديېن د يېو ېېخص شېه ړړب کې داخېربه کښېينو‬

‫غواړي چ ستامعامله شه بنيادي ډو له هغه ذاي رسه دد چ شه هروخت او هر ېاد کې تېاويني تېه خېو لېه‬

‫خلکو څخه ش يدىل يش خو له هغه عزوجل څخه نه يش ش يدىل ې د نړ ټولو خلکو تېه خېو دوکېه ورکېوىل يش‬

‫خو هغه ته ي هيڅکله نه يش ورکوىل د نړ والېو څخېه خېو تيښېته کېوىل يش خېو د هغېه جلېت عظمتېۀ شېه‬

‫محکمه ک به ستاحارضيد وي چ هلته بيا وکالت نه يش چليدىل او شه هغ ک به ستا د راتلېونکي تلنېاد‬

‫ژوند د برخليک شه هکله عادالنه شريکړب خوري نييس ‪.‬‬

‫دداس عقيدې او باور شه درلودلو رسه ګويا دهر سړي شه ړړه ک دشوليسو مرکز جوړييي چې لېه دننېه‬

‫څخه تاد هغه حکم عميل کولو ته اړکوي برابره خربه ده چ بريون شه هغو احکامو د طشار شه توګه دعمېل لنېاره‬

‫کوم شوليس ‪ ،‬محکمه او ړندان موجود وي او که نه ؟‬

 ‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪9‬‬

‫شېروي دد چې شېه تررييېق کې يې اغيېزمن رو‬ ‫داسالم داخالقي نظام تر ېا همدغه ړور او ېوا‬

‫دهغ ترېا موجود وي بيا خو نور عىل نور ېو او کېه‬ ‫تررسه کوي ‪ .‬که چريته ‪ ،‬عامه رايه او دحکومت وا‬

‫نه ؟ همدغه اميان مسلامن اطراد او مسلامن قام شېه سېمه الر روانېوىل يش شېه دې رش چې شېه ړړو نېو کې‬

‫واقعي اميان اد شر اد ېود وي ‪.‬‬

‫دکايناتو او انسان شه هکله داسالم دغه مښکېوره هغېه محرکېاي هېم برابېروي چې انسېان د اخالقېو د‬

‫د خنېل معريېود شېه‬ ‫کيد چ هغېه اللېه شېا‬ ‫قانون شه برابر دعمل لناره اماده کوي شه دې خربه دانسان را‬

‫توګه ومني او د هغه عزوجل بندګي دخنل ژوند الره وبويل ې د اددې خنېرې لنېاره بشېنړ محېر دد چې کېوم‬

‫ايسېته راتلېونکى يقينېي وي ‪ .‬برابېره‬ ‫ېخص د الهي احکامو اطاعت کوي دهغه لناره به شه تلنات ژوندانه ک‬

‫ژوندانه ک له څومره ستونزو ‪ ،‬ړيانونو او کړاؤنو رسه مخېامخ ېېود اويس ‪ .‬ددې‬ ‫خربه ده چ د دنيا شه عار‬

‫شرعکس څو چ دلته دالله عزوجل څخه شه سړغړون الى شورې کړي هغه ته به ابدي او تلنات سزا ورکېړب‬

‫يش ‪ .‬برابره خربه ده چ د دنيا شه څولنډو تنګو ور و ک شه څومره مزو ‪ ،‬عيش او عرشي الى شورې کړي‬

‫اد ونييس نو دهغه شه ړړه ک داسې يېوه واکمنېه محرکېه‬ ‫دغه هيله او ويره چ د چا شه ړړه ک‬

‫قوه رامينېته کييي چ شه ټولو وختونو ک ي د نيک شه لوري هڅوي اګر کېه د نيکې نتيجېه شېه نېړ کې‬

‫څومره ړيامننه شه سرتګو کاره يش او شه هغو ايونو ک به له بد څخه لرې شات کييي اګر کېه هلتېه بېدي‬

‫ډيره ايسته او ګ وره شه سرتګو څرګنده يش ‪.‬‬

‫له دغه تښصيل نه داخربه شه ډاګه کييي چ داسالم خنل کايناد تصېور‪ ،‬دخنېل خېري او رش معيېار د‬

‫او خنل محرکه قوي جال ساد او د هغېو ېېيانو شېه وسېيله مشېهور‬ ‫علومو او اخالقو رسچينه خنل ناطذه وا‬

‫اخالقو مواد دخنل انداړې شه برابر ترتيريوي او د ژوندانه شه ټولو څانګو ک ي جاري کېوي ‪ ،‬شېر دې بنسېټ بېه‬

‫داوينا خحيح وي چ اسالم خنل بشنړ او خنلواکه اخالقي نظام لري ‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪10‬‬

‫داسالم داخالقي نظام ځانګړ تېاوې‪:‬‬

‫ددغه نظام انګړتياوې ډيرې دي شه هغو ک درې ډيرې څرګندې او وتيل ګڼىل يش ‪.‬‬

‫لومړی خصوصېت‪:‬‬

‫شه هېد ګرړولېو رسه داسې ېېو‬ ‫لومړی خصوخېت ې دادد چ اسالم دالله عزوجل در ضا او خو‬

‫لوړ معيار قاميوي چ دهغ له امله داخالقي ارتقا د امکاناتو کومه انتهاء نه وي دعلم ديوې ټاکل رسچين شه‬

‫تقرر رسه اخالقو ته هغه شايښت او استقال شه برخه کييي چ شه هغه ک دشرمختت اد وجود لېري مګېر د‬

‫بښىل يش چې‬ ‫اد شه ک نه وي دالله عزوجل دويرې شه وسيله اخالقو ته هغه ناطذه وا‬ ‫ارتجاع او د وک‬

‫د بريوين طشار نه شرته عميل بڼه غوره کوي ‪.‬‬

‫دوېم خصوصېت‪:‬‬

‫دويم خصوخيت ي دادد چ هغه يو څو د ګوتو شه ېمري اخالق نېه وړانېدې کېوي چې شېه انسېاين‬

‫ين کم او ين ړياي کړي ‪ .‬اسالم هغه اخالق خنلوي چ معېرو دي او شېه هغېو کې‬ ‫معروطو اخالقو ک‬

‫څه د ګوتو شه ېمري نه بلک ټو خنلوي بيا شه ژوندانه ک شه بشنړ تواړن او تناس رسه د يوه يوه اد ‪ ،‬مقېام‬

‫او مرص ټاکي او د هغو تررييق ته داس شراختيا شه برخه کوي چ انښرادي کړب وړب ې کېور او ېاري ژونېد ‪،‬‬

‫ملکي سياست ‪ ،‬اقتصادي کاروبار ‪ ،‬باړار ‪ ،‬وونېى ‪ ،‬محکم ‪ ،‬شولييسې او شېو ي چېو‪ ، ،‬دجګېړې ډګېر ‪ ،‬د‬

‫سول کانښرانسونه ‪ .‬لنډب دا چ د ژوندانه هي اړخ او څانګه داس نه دد چ داخالقو له هراړخيزو اغيزو څخه‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪11‬‬

‫ژغور ېوې اويس هر اد او د ژوند شه هره څانګه ک اخالقو ته واکمني شېه برخېه کېوي ‪ .‬او دهغېه کو ې‬

‫دادد چ د ژوندانه دمعامالتو واګي د نښيس غو تنو او ګ و شر اد داخالقو السونو ته ورکړي ‪.‬‬

‫دريم خصوصيت ‪:‬‬

‫دريم خصوخيت ې دادد چ هغه له برشيت څخه دداس يوه نظام د ټينګولو غو تنه کوي چې شېه‬

‫چېارې چې‬ ‫او سنيڅىل اويس د اسالم داخالقي نظام بلنه دادد کوم‬ ‫نيکيو والړ او له منکراتو څخه شا‬

‫ګڼيل دي را ئ چ هغه شه شښو ودرؤو او کوم بېدې چېارې چې برشېيت تېل‬ ‫برشي احساى د تل لناره‬

‫وسو ‪.‬دغ بلن ته چ کومېو خلکېو لرييېک ويېىل هغېو‬

‫بدې ګڼل دي له مونډ نه ي وباسو او له مينېه ي يُ ُ‬

‫رسه يو اد کړو او له هغو څخه يېو ا ُمېت جېوړ کېړو چې دهغې نېوم اسېالمي امېت ؤ د امېت شېه توګېه د هغېه‬

‫نيېک کارونېه د مکې شېرمخ ټينګېوي او د منکېر بېدوکارونو دلېه‬ ‫دجوړ ت مقصد داؤ چ هغه به معرو‬

‫مينېه وړلو او متريولو لناره به شه منظمو کو ښونو ا هلو لو الى شورې کوي ‪.‬‬

‫اوى که چېرې ددې امت شه السېونو معېرو ترطشېار النېدې ونيېو يش او د منکراتېو او نېاروا چېارو‬

‫ويش نو دا دامت لناره شه دنيا او اخري ک دغم او اطسوى خربه ده ‪.‬‬ ‫دقاميولو کو‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪12‬‬

‫د اسالم سيايس نظام‬

‫دا دمولنا رحمة الله عليه هغه تاريخي وينا ده چ د جنوري دمياېت شه ېېلمه ني ېه د ‪١٩٤٨‬م کېا د‬

‫الهور له راډيو نه خنره ېوې ده ‪.‬‬

‫داسالم سيايس نظام شه درې بنس ونو ايښود ېود توحيد ‪ ،‬رسالت او خالطت ‪ .‬ددې اخولو لېه طهېم‬

‫نه شرته داسالمي سياست تښصييل شوهه ستونزمنه ده ‪.‬ړه له ټولو د مخه ددغو درې واړو اخېولو ترشېيح وړانېدې‬

‫کوم ‪.‬‬

‫دتوحيد معنا دادد چ الله جلت عظمتۀ دنړ او دهغ د ټولو استوګنو خالق ‪ ،‬مالک او شېالونکى دد‬

‫حکومت او واکمني دهغه حق ده هغه دحکم ورکولو اود منعه کولو حق لري د بل چا له رشکت نه شرته د بنېدګ‬

‫او اطاعت مستحق يواړې دهامغه سنيڅىل ذاي دد ‪ .‬ړموى دغه نړ چ موى شه کې اوسېييو ړمېوى جسېامين‬

‫او اختياراي چ موى ته دنېړ شېر موجوداتېو شېه برخېه دي او‬ ‫واکونه چ موى ورڅخه کار اخلو ړموى هغه وا‬

‫استعاملؤو شه هغو ټولو ک يو ىش هم نېه مېوى شيېداکړد او‬ ‫شخنله دغه موجوداي چ شر کومو باندې خنل وا‬

‫نه مو حاخل کړد دد او نه دهغو شه ور کړب ک له الله تعاىل رسه څو رشيک ؤ او نه ېېته لېه همېدې کريلېه‬

‫دخنل ژوند دهد او د خنلو واکونو دمرص او خنلو واکونو د حدودو ټاکل نه ړموى خنل کار دد اونه بل چاته‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪13‬‬

‫شه دې ک د مداخل حق شه برخه ده دا يواړې دهغه سنيڅل ذاي خالحيت دد چ موى ي له دغو واکونېو‬

‫ک راکړي دي‬ ‫او اختياراتو رسه شيدا کړي يُو او د نړ ډير ېيان ي ړموى شه وا‬

‫د توحيد دغه اخو برشي حاکميت شه بشنړه توګه نښى کوي ‪ .‬يو انسان وي او که يوه طريقېه او ډلېه او‬

‫يا شوره قام او يا شه مجموعي توګه د ټول نړ انسانان‪ ،‬دحاکميت حق هيچاته شه برخېه نېه دد حېاکم يېواړې‬

‫الله عزوجل دد او د هغه جلت عظمتۀ حکم د قانون رسچينه ده ‪.‬‬

‫شه کوم وسيل رسه چ دالله عزوجل قانون برشيت ته رسېيدىل دهغې نېوم رسېالت دد ې شېه دغې‬

‫وسيل رسه موى ته دوه ېيان شه برخه ېوي يو کتاخ چ شه هغه ک شخنله اللېه عزوجېل خنېل قېانون بيېان‬

‫کړد دد دويم د کتاخ مستنده ترشيح چ شيغمرب خىل الله عليه وسلم د الله جلت عظمتۀ دمناينده شه حيې‬

‫شه وينا او عمل دواړو رسه وړاندې کړد ‪ .‬دالله عزوجل شه کتاخ ک ټو هغه اخو او قوانني بيېان ېېوې دي‬

‫چ شر هغ باندې د انساين ژوندانه نظام ټينګښت مومي او شيغمربخلوة الله وسالمه عليه ددې کتاخ دغو تنو‬

‫شه برابر شه عميل توګه د ژوند يو نظام جوړ کړ او دهغه رضوري تښصيالي ي موى ته څرګند او ړموى لناره ي يوه‬

‫منونه قاميه کړب شه اسالمي اخرالح کې ددې دواړو مجمېوعي نېوم رشېعېت دد او د هغېه اسېايس اخېو او‬

‫قوانني دي چ شرهغ باندې اسالمي رياست ټينګښت مومي‪.‬‬

‫اوى خالطت درواخلئ شه عريب ژبه ک دغه لښظ دنيابت لناره ويىل يش ېې داسالم دسېنيڅيل ديېن‬

‫شه ر‪،‬ا ک شه نړ ک دانسان اخل حيثيت دادد چ هغېه د ړمکې شېرمخ داللېه عزوجېل نايې او خليښېه دد‬

‫يعن دژوند شه ډګر هغه ورکړ ېوې اختيېاراي اسېتعاملوي چې داللېه جېل ېېانه لېه خېوا ور کړېېوي دي د ده‬

‫حيثيت دخنل رسي او خنلواکه واکمن نه بلک د بنده شه توګه دد ‪ .‬تاسېو چې کلېه يېو چاتېه د خنېل جايېداد‬

‫انتظام سنار غواړي نو شه الړمي توګه ستاسو شه نظر ک څلور خربې وي ‪.‬‬

‫لومړد داچى ددغه جايداد اخيل او واقعي څښنت تاسو ياست ‪،‬‬

‫دويم داچ ستاسو شه جايدادک دغه سړ ستاسو دورکړد ېويو الر وونو شه برابرکار کوىل يش‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪14‬‬

‫دهغو حدودو شه دننه ک شه کار راوستىل يش چ تاسو ورته ټاکيل دي ‪.‬‬ ‫دريم داچ هغه خنل وا‬

‫څلورم دا چ ستاسو شه جايداد کې بېه ستاسې غو ېتن او خو ېه شېه نظېر نييسې دغېه څلېور واړب‬

‫رشطونه دنيابت او خالطت الړمي عنارص توکي دي ‪.‬‬

‫دناي د لښظ شه ويلو رسه شخنله دانسان شه ذهن ک راګرړي که چېرې کوم ناي دغه څلېور رشطونېه‬

‫بشنړ نه کړي نو تاسوو واياست چ هغه دنيابت له حدودو څخه تريد کړد او د هغه تړون شه مېاتولو يې الى‬

‫شورې کړد چ د نيابت شه عني مښهوم ک ېامل ؤ همدغه برابر مښهېوم دد چې شېه هغېه کې اسېالم انسېان‬

‫دالله جلت عظمتۀ خليښه بلىل او د دغه خالطت شه تصور ک دغه څلور واړب رشطونه ېامل دي‬

‫د اسالم دسيايس نظام شه ر‪،‬ا ک چ کوم رياست او دولت شه شښو دريېيي هغېه شېه اخېل کې داللېه‬

‫دحاکميت شه سيوري ک انساين خالطت دی او هغه داچ دالله عزوجل د بادېاه شېه سېيوري کې انسېان د‬

‫هغه جلت عظمتۀ د الر وونو شه برابر دهغه د ټاکلو حدودو شه چوکاټ ک کار وکړي او د هغه عزوجېل غو ېتن‬

‫دې شوره کاندې ‪.‬‬

‫دخالطت د لښظ د ترشيح شه لړ ک شه دومره خربه ان شوهېو شېه کېار دي چې داسېالم شېه ر‪،‬ېا کې‬

‫خالطت د کوم طرد کورن او يا دکوم ډ حق نه ‪ ،‬بلک د ټول ټولن د اطرادو حق دد چ د توحيد او رسالت‬

‫شه بنس يزو اخولو اميان ولري او د خالطت رشايې يې بشېنړ کېړي اويس ‪ .‬دغسې ټولنېه شېه مجمېوعي توګېه‬

‫دخالطت وړ ده داسالمي ټولن هر طرد د خالطت مستحق ده او هيڅو د احق نه لري چ لېه دغېو حقوقېو اوا‬

‫ختياراتو څخه ي محروم وګرړوي‬

‫دحکومت دچلولو لناره چ کوم نظم او نسق جوړ ييي هغه د خلکو شه خو ه جوړ ت مېومي او د دو‬

‫رايه او مشوره شه ک ارړ تناکه رو لري ‪ .‬څو چ د‪،‬ولس اعتامد حاخل کړي د هغو له خوا بېه دخالطېت‬

‫مسؤليت رسته رسوي خو ددې شرعکس څو چ د‪ ،‬ولس اعتامد او رايه تر السه نه کړي دحکومت له منصېريه‬

‫دې ګو ه کړد يش ‪ .‬شه دې لحاظ اسالمي جمهوريت يو بشنړ جمهوريت دد چ له اسالمه شرته نور نظامونه‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪15‬‬

‫وررسه هيڅکله سيايل نه يش کوىل ‪ .‬الريته کوم ىش چ اسالمي جمهوريت دغريب جمهوريت څخه جال کېوي‬

‫هغه دادد چ د لويدي سيايس نظريه شه جمهوري حاکميېت والړ ب ده او د اسېالم جمهېوري نظېام دجمهېورو‬

‫خلکو ته حاخل دد خېو دلتېه اړاده قېانون جوړونېه‬ ‫خلکو شه خالطت استوار ېوی ‪ .‬هلته دقانون جوړولو وا‬

‫څو نه يش تر رسه کوىل بلک د قانون رسچينه اسامين رشيعت دد چ الله عزوجل دخنل شيغمرب شه وسېيله‬

‫انسانانو ته راليييل دد ‪ .‬هلته حکومت دخلکو خو ه او غو ېتنه شېوره کېوي خېو دلتېه حکومېت او خلېک داللېه‬

‫عزوجل غو تنه تررسه کوي ‪.‬‬

‫شېه اړاده توګېه اسېتعاملوي ددې‬ ‫لنډب داچ د لويدي جمهوريت يو ب واګو خداي ده چ خنل وا‬

‫داللېه عزوجېل د الر ېوونو‬ ‫شرعکس اسالمي جمهوريت دالله عزوجل د بندګ يو شابند نظام دد چ خنل وا‬

‫شه برابر دهغه جلت عظمتۀ د ټاکلو حدودو شه دننېه کې شېه کېار راويل ‪ .‬ړه اوى ستاسېو شېه وړانېدې داسېالمي‬

‫حکومت لنډب نقشه وړاندې کوم چ د توحيد ‪ ،‬رسالت او خالطت شر بنس ونو ايښود ېوي ده‪.‬‬

‫داسالمي حکومت مقصد شه قران عظيم الشان ک شېه څرګنېده توګېه بيېان ېېوې چې هغېه بېه ټولېو‬

‫يګڼو او نيکو چارو ته وده ورکوي چ دهغ شه وسيله الله عزوجل انسېاين ژونېدون ايسېته کېو غېواړي او‬

‫ټو هغه طسادونه اوب الرتياوې به له بيخ او بنسټ څخه وبايس چ د ژوند شه ډګېر اللېه عزوجېل تېه ناخو ې‬

‫دي ‪.‬‬

‫داسالمي حکومت هد يواړې دمملکت د نظم او نسق ساتل نه دي او نه د کوم انګړي قېام ټېولنيز‬

‫ې غو تن شوره کو دي ددې شر اد اسالم يو ډير لوړ نص العني لري چ د هغه د السته راوړلو لنېاره خنېل‬

‫ټو وسايل او واکونه شه کار اچوي او هغه داچ الله عزوجل شه خنله مکه ک دخنلو بنېدګانو شېه ژونېد کې‬

‫چ کومه سنيلڅلتيا ‪ ،‬کال‪ ،‬خري او اخالح ‪ ،‬شر مختت او نيکمرغي ليد غواړي هغه ټول دې رامينېته يش‬

‫اود طساد او وراين د ټولو اېکالو مخه دې ډخ کړد يش چ دالله جلت عظمتۀ شه نزد شه مکه ک د وراين او‬

‫د هغه عزوجل د بندګانو د ژوند د خرابتيا المل ګرړي ‪.‬‬

‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪16‬‬

‫ددغه نص العني شه مخک ايښودلو رسه اسالم ړموى شر وړاندې دخري او رش دواړو يېو څرګنېد تصېوير‬

‫شه مخ ک ايښى دد چ شه هغه ک مرلوبه يګڼ او ناروا الرې چارې شه واضح ډو شه ګوته ېېوې د دغېه‬

‫تصوير شه خنل مخ ک ايښودلو رسه شه هر وخت او هر چاشرييا ک اسالمي حکومت خنل اخېالحى شروګېرام‬

‫جوړوىل يش ‪.‬‬

‫داسالم خنلواکه غو تنه دادد چ د ژوندانېه شېه هېره يېوه څانګېه کې دې د اخالقې اخېولو شابنېدي‬

‫وکړد يش له همدد کريله هغه د خنل حکومت لناره دغه غوڅه شاليىس ټاکي‪ .‬چ د هغه شه سياست ک به ب‬

‫االيشه انصا ‪ ،‬سنيڅلتيا د ديانت او اميان دار شر بنسټ والړ وي‪ .‬هغه د هيواد د انتظامي او وليس ګ ېو شېه‬

‫شه هي خوري ک روانېه بېويل د هيېواد شېه دننېه کې د حکومېت او‬ ‫خاطر هيڅکله درو ‪ ،‬دوکه او ب انصا‬

‫ولس تر من خنل مينې اړيک وي او که له بريونيو هيوادونو او ملتونو رسه شه دواړو خورتونو ک ريښېتينويل‪،‬‬

‫ديانت‪ ،‬عدالت او انصا شه اغراضو او مصالحو مقدم ګڼل کيدد يش‪.‬‬

‫د اسالم سنيڅيل دين د مسلامنو اطرادو شه څري شه اسېالمي حکومېت هېم دا شابنېدي لګېوي‪ .‬چې شېه‬

‫خنلو ژمنو او تعهداتو وطا وکړي د اخيستلو او ورکولو شيامنه يو ېان کړي‪ .‬چ کومه وينا کوي هغه شه عمل کې‬

‫شيل کړي چ کوم ىش کوي د هغ وينا هم کوي له خنل حق رسه خنل مسېؤليت هېم يېاد سېات د بېل چېا د‬

‫د ظلېم شېر ېاد د عېد او انصېا د ټينګښېت‬ ‫مسؤليتونو تر څنت ي حقونه هم نه هريوي حکېومتي ېوا‬

‫الهي‬ ‫وسيله ګر وي‪ .‬حق شه هر حا حق شيژين او شه رسته رسولو ک ي بيړب کوي‪ .‬اقتدار او حکومتي وا‬

‫امانت ګڼي او له همدي يقني رسه ي شه کار راويل چ ددې بشنړ حساخ به د الله ج شر وړاندي ورکوي‪.‬‬

‫اسالمي رياست اګر که د مکي شر يوې انګړي برخ ک هم قامييدىل يش‪ .‬خو هغه نه انساين او‬

‫اري حقوق شه يوي انګړي جغراطياي سيمه ک محدود بويل تر کومه ايه چ د انسانيت تعلق دد اسېالم‬

‫هر انسان ته څو بنس يز حقوق ټاکيل دي او شه هر حا ک د هغ د درناوي حکم خادروي برابره خربه ده چ‬

‫د اسالمي دولت شه حدودو ک دننه اوېا بېرون ژوندتر رسه کړي دوست وي او که د من د سويل شه حالت کې‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪17‬‬

‫اويس او که د جنت‪ ،‬انساين وينه شه هر حالت ک د درناوي او احرتام وړ ګڼل کييي او لېه حېق نېه شېر تېه نېه‬

‫بيو کييي‪ .‬ېينه‪ .‬بوډا‪ ،‬رنېور او ړخمي ته شه هي خوري الى اوىدو روانه دي د ېي عصمت او ابرو شه‬

‫هر حا د قدر وړ ده او هغه نېه يش بې شتېه کيېدد وىد د ډوډ ‪ ،‬بربنېډ د لريېاى او رنېېور د عېالج مسېتحق‬

‫دد‪.‬برابره خربه ده چ د د من له قام رسه ي اړيکه اويس او که له خنل قام رسه دايس نور حقوق هم اسالم‬

‫انسان ته د برش شه حي ورکړي دي او د اسالمى دولت شه اساىس قانون ک هغو ته د بنس يزو حقونو مقام شېه‬

‫برخه دد‪.‬‬

‫شاىت ېوه د اري توخ حقونه اسالم ي يواړي هغه چاته نه ورکوي چ ددې دولت شه حدودو ک ي‬

‫نړ ته سرتګ شرانستي وي‪ .‬بلکي هر مسلامن ته ي ورکوي چ د نېړ شېه کومېه ګو ېه کې يې نېړ تېه‬

‫سرتګ غړيل وي‪ .‬هغه د نورو اريانو شه ېان د برابرو حقونو وړ بويل‪.‬شه نړ ک چ څومره اسېالمي دولتونېه‬

‫دي د هغو تر مين د اري توخ حقوق مشرت دي‪ .‬هر مسلامن برابره خربه ده چ د نړ شه کومېه ګو ېه‬

‫اسالمي هيواد ک ي نړ ته سرتګ شرانستي وي‪ .‬بل اسالمي هيواد ته شه ننوتلېو رسه شاسېنوري تېه اړتيېا نېه‬

‫شيداکوي‪ .‬مسلامن له کوم نسيل‪ ،‬قامي او يا طريقاد اميتاړ نه شرته شه هر يو اسالمي هيواد ک د لود نېه لېود‬

‫منص د مسؤليتونو اهل کيدد يش‪.‬‬

‫الريته د يو غري اسالمي حکومت مسلامن رعيت شه هغه خوري ک د اسالمي دولېت رعيېت ګېڼىل يش‬

‫چ اسالمي دولت ته هجر ي وکړي او دلته تل تر تله استوګن يش‪.‬‬

‫د نامسلامنو اقليتونو ليب کيو لناره چ د کوم يوه اسالمي هيواد شېه حېدودو کې ژونېد تېررسه کېوي‪.‬‬

‫اسالم څو ټاکل حقوق ټاکيل دي او هغه شه ال ړمي توګه د اسالم د اسايس قانون برخه ده‪.‬‬

‫شه اسالمي اخرالح ک دغيس نامسلامنو وګړو ته ذمي ويل کيېيي‪ .‬مرلې دا چې د هغېو د سېاتني‬

‫مسؤليت اسالمي دولت شه خنله غاړب اخيستی د ذميانو ان‪ ،‬ما او ابرو شه بشنړب توګه د مسلامن د ان‪ ،‬ما‬

‫او ابرو شه ېان د قدر او عزي وړ ده شه عقوباتو او تعزيراتو کې د مسېلامن او ذمېي تېر ميېن بيلتېون نېه وي د‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪18‬‬

‫ذميانو د ېخيص ژوند شه قوانينو ک اسالمي دولت کومه مداخله نه کوي‪.‬ذميانو ته د عقيدې‪ ،‬ديني رسوماتو او‬

‫عرياداتو بشنړب اړادي شه برخه ده‪ .‬ذمي د خنل مذه تريليغ نه يش کوىل‪ .‬بلکى د قانون شه حدودو ک بېه ژونېد‬

‫رسته رسوي‪.‬اسالم ته د انتقاد ګوته هم نه يش نيوىل دايس نور ډير حقوق اسالمي قانون نامسلامنو اوسيدونکو‬

‫ته ورکړي دي دا مستقل حقوق تر هغه شوري له دو څخه نېه يش سېلريوىل‪ .‬ترڅېو شېوري چې دو ړمېوى لېه‬

‫تړون او ذمي څخه وتل نه وي‬

‫نامسلامن حکومت که هر څومره شه خنلو مسلامنو اوسيدونکو شه ظلم او تېريد الى شېورد کېړي‪ .‬د يېو‬

‫اسالمي دولت شه حي ي شه واخ ک جواړ نه لري چ موى د خنل هيواد نامسلامن استوګن ته الى ور اوىد‬

‫کړو‪.‬تر دې شورې که چريي ړموى له شويل بريون ټو مسلامنان ووژ يش ړموى د شېويل دننېه د يېوه ذمېي وينېه‬

‫تويو شه ناحقه روانه دی‪.‬‬

‫د اسالمي دولت د نظم او نسق مسؤليت يو امري ته سنار کييي چ د جمهور رئيس شه څري شيژنېد‬

‫کييي‪ .‬د امري شه ټاکنه ک ټو بالغ عاقل نارينه او ېينه د راي د ورکولو حق لري کوم چ د اسالمي قېانون‬

‫منلو ته تياروي‪.‬‬

‫د جمهور رئيس د انتخاخ بڼسټ به دا وي چې د اسېالم لېه روح نېه د شېوهي او د اسېالمي سېريي او‬

‫اخالقو څښنت‪ ،‬الله ج نه ويريدونکی د تدبري خاوند او د ړياتو خلکو د اعتامد وړ وي دايس ېېخص د وليسې‬

‫مرشباته لناره انتخابوىل يش‪.‬او بيا د هغه د مرستي شه خاطر د ېورد مجلس هم جېوړولی يش چې هغېوي بېه‬

‫هم خلکو انتخاخ کړې وي‪.‬‬

‫ولس مرشته الړمه ده چ د هيواد د انتظام چلو د ېورد د غړو شه مشوري رسه رسته ورسوي يو امري‬

‫تر هغه شورد د هيواد حکمران شاد کيدىل يش چ ترڅو شوري ورته د خلکو اعتامد شه برخه وي د عدم اعتامد‬

‫شه خوري ک ورته شه کار دي چ له خنل منص څخه الى شه رس يش خو ترڅو شوري چ د خلکو اعېتامد او‬

‫ورته حاخل دد‪.‬‬ ‫باور ور شه برخه وي د حکومت ټو اختياراي او وا‬

‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪19‬‬

‫جمهور رئيس او د هغه شه حکومتي چارواکو‪ ،‬عامو اريانو ته د انتقاد حق شېه برخېه دد شېه اسېالمي‬

‫رياست ک به قانون جوړونه د رشعي حدودو شه چوکاټ ک وي‪ .‬د الله ج او رسو الله خىل الله عليه وسلم‬

‫څرګند احکام به د مرلق اطاعت وړ وي‪.‬‬

‫د ېورد هي يو مجلس او قانون جوړونکى غونډب شه کې تريېديل او تېرميم نېه يش راوسېتلی شېه هغېو‬

‫احکامو ک چ د دوو او يا ړياتو تعريريونو احتام ولري شه هغي ک د رشيعت د مقصد معلومېو د هغېو خلکېو‬

‫حق دد چ رشعي شوهه ولري‪ .‬دايس مسايل به ولىس جرګي د علامو او اسالمي شوهانو کمي ى ته سناري‪.‬‬

‫له دد نه وروسته بيا د هغو چارو اري ډګر دد چ شه هغه ک رشيعت کېوم حکېم نېه وي ورکېړی شېه‬

‫دايس چارو ک د ېورد مجلس د قوانينو شه جوړولو ک اړادي لري‪.‬‬

‫د اسالم شه سنيڅيل نظام ک عدليه او سرته محکمه د حکومت تر الى الندي نه بلکى نيغ شه نيغه د‬

‫الله ج مناينده او هغه ج ته واخ ورکونک ده‪ .‬رسه له دد چ د قاىض القضېاي تقېرر د اجېراو ېوا‬

‫جمهور رئيس له خوا ټاکل کييي‪.‬‬

‫خو تر تقرر وروسته ي د قضا شر چوکى د کښيناستلو نه وروسته به د الهى قېانون شېه برابېر د خلکېو تېر‬

‫مين له عد او انصا څخه کار اخىل د هغه له انصا او عد څخه شخنلېه جمهېور رئېيس‪ ،‬وړيېران هېم نېه‬

‫يش خالخيدىل د محکمى شر وړاندد بېه شېه دد توګېه حېارضوىل يش څنګېه چې عېام ېاريان محکمېى تېه‬

‫حارضييي‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪20‬‬

‫د اسالم ټولنيز نظام‬

‫دغه وينا د طرورد د مياېېتى شېه لسېمه ني ېه ‪ ١٩٤٨‬م کېا د‬

‫الهور له راډيو څخه خنره ېوې‬

‫د اسالم د ټولنيز نظام بنس يزه ډبره دغه مښکوره ده چ د نړ ټو انسانان له يوه نسله څخه ړيييدىل‬

‫شيېدا کېړب او بيېا‬ ‫الله عزوجل تر ټولو د مخه يوه انساين جوړب حرضي آدم عليه السالم او ىب ىب حېوا ر‬

‫يي له دواړو څخه برشي توکم خنور کړ‪.‬شه شيل ک تر يوه وخته د دواړو اوالدونېه يېو امېت او شېه يېوه ديېن او د‬

‫يود ژب خښتنان ؤ‪.‬خو څومره چ د دو ېمري ړياتيده شر مکه کې خنريېد ددې خنريېدلو طرييعېي نتيجېه‬

‫همدا وه چ شه بيال بيلو نسلونو‪ ،‬قامونو او قرييلو وويشل يش د هغېو ژبې ‪ ،‬لريېاى او د ژونېد الري چېاري رسه‬

‫جال ېوي‪ .‬اد اوبو او هوا د دو رنګونو او قامت ته هم بدلون وبخښه دغه ټو اختالطاي طرېري اختالطېاي‬

‫ؤ‪ .‬چ د واقعيت شه نړد ک اوى هم وجود لري له همدد کريله ي اسالم د يو واقعيت شه توګه منى‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪21‬‬

‫د اسالم سنيڅلی دين د دغه واقعيت ړنګو نه غواړي بلکى له دي څخه ګ ه شورتېه کېوي‪.‬او هغېه دا‬

‫چ د انسان د خنل مينېی تعار او شيژندګلود شه همدي خوري کيدد يش‪ .‬ليکن د اختالطاتو شر اسېاى شېه‬

‫انسانانو ک چ وروسته د توکم‪ ،‬رنګونو‪ ،‬ژيب‪ ،‬قام او وطن کوم تعصرياي را مينېته ېوې هغه ټو اسالم ناسېم‬

‫وګڼل د انسانانو تر من ټيټ او لوړ‪ ،‬رشيف او خسيس د خنل او شردي چ څومره بيلتونونه شيدا ېوي‪ .‬د اسالم‬

‫شه ر‪،‬ا ک دا ټو د جاهليت سوغاي دي اسالم ي برشيت ته شه ډاګه اعالنوي چ تاسو ټو د يو مور او شالر‬

‫اوالد ياست له همدد کريله تاسو ټو يو د بل ورو‪،‬ه او شه انساين حيثيت ک رسه برابر ياست‪.‬‬

‫ددغه لوړ نړ وا انساين تصور له غوره کولو نه وروسته اسالم واېي چ د انسانانو تر منېي امتيېاړي‬

‫بيلتون که چريي کيدد يش هغه نسل‪ ،‬رنت‪ ،‬وطن او ژبه نه دي بلکي اطکار‪ ،‬اخالق او اخو دي‪.‬د يوې مور‬

‫دوه امن د خنل نس شه لحاظ دواړب رسه يو دي خېو د اخالقېو او اطکېارو شېه لحېاظ رسه بيلتېون لېري د ژونېد‬

‫الري د دواړو رسه جال دي‪ .‬ددي بر عکس د ختي او لويدي د لري واټن استوګن مسلامن شه څرګنېد ډو کېه‬

‫څومره يو تر بله رسه لري اويس‪ .‬ليکن د ژوند الره ې رسه يوه ده‪.‬‬

‫ددغى نظريي شر بنسټ اسالم د نړ د ټولو نژادي‪ ،‬وطني او قامي ټولنو شر خال يوه طکري‪ ،‬اخالقي‬

‫او اخويل ټولنه جوړب کړ‪.‬ب چ شه هغي ک انساين اړيکى د هغه د شيدايښت شر بنسېټ نېه وي بلکې عقيېده او‬

‫اخالقي ظواب وي‪.‬هر هغه څو چ الله ج خنل څښنت او معريود بېويل او د شيغمربانېو الر ېوو د ژونېد د‬

‫قانون شه توګه ومني‪ .‬شه دغه ټولنه ک ېامليديل يش‪.‬برابره خربه ده چ د اطريقا او امريکېا اسېتوګن وي او يېا‬

‫ېامي او يا ارېاې نژادی اويس يا سور او يا توروي که هغه شه هندي ژبه خربي وکړي او که شه عريب چ کېوم‬

‫انسان هم شه دغه ټولنه ک ېموليت شيدا کړي‪.‬د هغو ټولو حقوق او ټولنيزه مرتريېه رسه مسېاوي ده‪ .‬هېي رنګېه‬

‫نژادي‪ ،‬قامي او يا طريقاد امتياړاي د هغو تر مين نه يش رامينېته کيدد چ يو د لوړ او بل دې ټيټ وي‪.‬‬

‫او شه ناسته شاسته‬ ‫شه دي توګه چ شه الى لګولو رسه شرې سړي شليت وګڼل يش او شه نکاح‪ ،‬خورا ‪ ،‬څښا‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪22‬‬

‫ک د هغو تر مين خنډونه اويس هيڅو هم د شيدايښت او يا کس او کار شه لحاظ ذليېل او ټيېټ نېه دي‪.‬‬

‫هيچا ته هم د خنل نس شه اعتريار انګړي حقوق شه برخه نه دي‪.‬‬

‫د يو ېخص لوړتيا د هغه د کورن او ېتمن له امله نه دد بلکي يواړد له دي کريله دی چې د ړيېاتو‬

‫و اخالقو خاوند او شه تقوا ک له نورو خلکو ړياي دد‪.‬‬

‫دغه دايس ټولنه ده چ د نسل‪ ،‬رنت‪ ،‬ژىب او سيمى شويل ي ړنګى کړي او د مکېى ټولېو برخېو تېه‬

‫ېامله ده او شر بنسټ ي د برشيت يوه نړ واله ورور ګلوي شر شښو ودريدىل يش‪.‬‬

‫شه نژادي توکميزو او سيمه ئيزو ټولنو ک يواړې هغه خلک ګډون کوىل يش‪ .‬چ شه کوم نسېل او يېا‬

‫وطن ک شيدا ېوې اويس له دې نه د بريون خلکو لناره د دايس ټېولني درواړي بنېدي دي‪.‬الريتېه شېه طکېري او‬

‫اخويل ټولنه ک هر هغه ېخص له برابرو حقوقو رسه ېامليدىل يش‪ .‬چې يېوه عقيېده او اخالقېي ظابرېه يې‬

‫منىل وي‪.‬‬

‫شاىت ېوه هغه خلک چ دغه عقيده او ظابره نه مني نو دغه ټولنه يي شه خنل چاشرييا کې نېه يش‬

‫حسابوىل مګر د انساين ورور ويل اړيکى وررسه ټينګوىل يش او برشېي حقېوق ورتېه شېه برخېه دي څرګنېده دي‬

‫وي‪ .‬چ د يوې مور امن که چريي شه اطکارو ک رسه بيلتون ولري او د ژوند الرې ي رسه جېال وي دا ددي‬

‫شه خنل مين ک رسه ورو‪،‬ه نه دي‪.‬‬ ‫معنانه لري‪ .‬چ دو‬

‫شه دد توګه د برشي توکم دوه ډيل چ شه يوه هيواد ک ژوند تررسه کوي‪ .‬خو شه خنلېو مينېونېو کې‬

‫اعتقادي او اخويل اختال رسه ولري‪ .‬د هغو ټولنيز ژوند جال کيدىل يش‪ .‬خو شه انسانيت ک رسه مشېرت‬

‫دي‪.‬‬

‫ددغه ګډ انسانيت شر بنسټ ړياي نه ړياي چ د کومېو حقوقېو تصېور کيېدد يش هغېه ټېو اسېالمي‬

‫ټولني د نامسلامنو ټولنو لناره منىل دي‪.‬‬

‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪23‬‬

‫د اسالم د ټولنيز نظام د بنس ونو له شيژندلو وروسته اوى موى هغه اخو او تګالري ګورو چ اسالم د‬

‫انسانانو د شيوستون لناره ټاکل دي‪.‬‬

‫د انساين ژوند لومړ او بنس يزه اداره کورن ده‪ .‬د کورن بنسټ د نارينه او ېېينه د يېو ېاد کيېدو‬

‫څخه را مينېته کييي‪ .‬له دغه شيوستون نه نود نسل جوړييي‪ .‬بيا له دغ ريښي نه کورن ‪ ،‬ورورول او داس‬

‫نوې اړيک وده مومي شه شاد ک دغه ېان خنرييي او شراخي ټولني شوري رسييي جوتېه ده چې کېورن هغېه‬

‫اداره ده چ د خنلو راتلونکو نسلونو لناره د برشي متدن د شراخه خدمتونو د سنريالښت شه خاطر شېه ډيېر محريېت‪،‬‬

‫ايثار‪ ،‬ړړب سوي او خري غو تني رسه يو نسل روړي دغه اداره د برشېي متېدن د شايښېېت او ودي لنېاره ظېاهري‬

‫طري ورکونکي اطراد نه تياروي‪.‬بلکى د هغ کار کونکي د ړړب له تل نه ددې خربې هيله من وي چ د هغو‬

‫شر اد دې دايس خلک اد ونييس‪ .‬چ له هغو څخه غوره او بهرته وي‪ .‬شردي اساى دا يېو حقيقېت دد‬

‫چ کورن د برشي متدن ريښه او اساى تشکيلود‪.‬‬

‫د ټېو متېدن دارو مېدار دد‪ .‬لېه همېدد کريلېه د اسېالم سېنيڅيل‬ ‫ددغ ريښي شه خحت او ېوا‬

‫رشيعت شه ټولنيزو مسايلو ک تر ټولېو د مخېه دې‪ .‬لېور تېه شاملرنېه کېړې ده چې د کېورين نظېام اداره دې شېه‬

‫خحيحو بنس ونو ټينګه کړد يش‪.‬‬

‫د اسالم شه ر‪،‬ا ک د نارينه او ېينه د اړيکو خحيح ېکل يواړې دادد چ له هغې رسه دې ټېولنيز‬

‫مسؤليتونه قريو کړد يش او د هغي شېه نتيجېه کې دې د کېورن د بنسېټ ډبېره کيښېودله يش‪ .‬اړادې او غېري‬

‫مسوالنه اړيک يواړد تښريح او معموىل ب الرتيا مه بول ‪.‬بلکي د برشي متېدن د ريښېو د شريکولېو عمېل يې‬

‫وګڼي له همدي امله اسالمي رشيعت د ړنا ناوړب اړيکه نېاروا او قېانوين جېرم ګر ېولی دد او د هغېي لنېاره يېي‬

‫سخته سزا ټاکيل ده‪.‬ترڅو شه ټولنه ک داس متدن وژونک اړيک رواج ونه مومي او ټولنه له هغو اسريابو څخه‬

‫شاکه او سنيڅيل وساتيل يش‪.‬چ دايس غري مسوالنه اړيکي شه خو ښت راويل او يا ورته الره چاره برابروي‪ .‬د‬

‫شردې احکام شه اړاده توګه د شرديو نارينه او ېينه ؤ‪ .‬تر مين د اختال بنديز‪ ،‬شه موسيقي او عکسونو بنديزونېه‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪24‬‬

‫او د طواحشو د خنريدلو ضد خنډونه ټو د همدغه ناوړب کار د ور کېاود شېه خېاطر دي‪.‬او مرکېزي مقصېد يې د‬

‫کورين نظام ساتنه او مضريوطو دي له بيل خوا مسوالنه اړيکي يعني نکاح شه اسالم ک نېه يېواړي دا چې روا‬

‫عمل دد بلکى يو نيک د ثواخ کار او يو عريادي بللی ىش‪.‬د بلو له وخته وروسته ي د شردي نارينه او ېېينه‬

‫يواړد شاد کيد ناوړب قانوين عمل بلىل او هر لمى يې شېه دې خېربه شېوه کېړی‪ .‬چې د متېدين مسېؤليتونو‬

‫بارچ دده مور او شالر راشورته کړئ ؤ‪.‬ا وى به ي شخنله شورته کوي‬

‫اسالم رهريانيت نيکى نه ګڼي بلکي د الهى طرري شر خال ي يو نود بدعت بويل‪ .‬هغه ټو رسېمونه‬

‫او رواجونه سخت غندي‪ .‬چ د هغ له امله نکاح کو يو سخت او ستونزمن کار وګڼل يش‪.‬‬

‫دا ددد خربي دليل دد چ شه ټولنه ک دد نکاح اسانه او ړنا دې سخت کار وګڼل يش‪ .‬نېه دا چې‬

‫نکاح سخته او ړنا کولو ته اسانتياوي برابرې يش له همدد کريله د يو څو انګړو خنلوانو څخه شرته له ټولو لېرې‬

‫او نيدي خنلوانو رسه ي اړادوا جي تعلقاي روا ګر ويل دي‪ .‬له ټولو نسيل امتياړاتو نه شرته يې د مسېلامنانو تېر‬

‫من د واده کولو شراخه اجاړاي وکړ‪ .‬مهر او د واده د دومره لي سامان طرمان ي ورکړ چ د واده اړخونېه يې شېه‬

‫اسانه رسه تحمل کړد يش‪.‬‬

‫د نکاح د نظام د ټينګښت شه خاطر ي نه قاىض او نه د د طرت او نکاح نامي کوم رضوري شريښېود‪ .‬شېه‬

‫اسالمي ټولنه ک نکاح يو دايس سېاده طريقېه ده چې هېر يېو بېالغ عاقېل نارينېه او ېېينه کېوىل يش د دؤو‬

‫ګواهانو شه وړاندي د ايجاخ او قريو مراسم تررسه کړي‪ .‬خو الړمه ده چ دغه ايجاخ او قريو شه ش ه توګېه نېه‬

‫بلک شه کيل او قريه ک د اعالن شه توګه وي‪.‬‬

‫شه کورين ک د اسالم سنيڅيل نظام نارينه ته د ناظم حيثيت ورکړی‪ .‬ترڅو هغه شه شه کېور کې نظېم‬

‫او ضري ټينت کړي‪ .‬مريمن ته ي د ميړب او اوالدته ي د مېور او شېالر دواړو د اطاعېت او خېدمت حکېم کېړد‬

‫دد‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪25‬‬

‫د اسالم مقدى دين دايس ب نظمه کور نظام هيڅکله نه خو وي چ شه هغه ک نه انظريېا وي‬

‫او نه د کور واالء و د اخالقو او معامالتو د سمون شه خاطر څو مسېؤ ‪ .‬شېه هېر حېا نظېم د يېوه ذمېه وار او‬

‫مسؤ شه وسيله ټينګښت مومي‪.‬‬

‫د اسالم شه وړاندي ددغه مسؤليت لناره شالر شېه طرييعېى ډو مېوړون او برابېر وي‪ .‬مګېر ددې معنېا دا‬

‫ندي چ نارينه دې يو جابر ظامل مستريد او خنلرسد واکمن جوړ يش او مريمن دې د وينېي شه توګېه هغېه تېه‬

‫وسنارله يش‪.‬‬

‫د اسالم شه وړاندي د اړدواجى ژونېد اخېل روح محريېت‪ ،‬تېرحم او عاطښېه ده د مېريمن مسېؤليت کېه د‬

‫د اخالح لناره شه کار روايل‪ .‬نه دا چې شېه ظلېم او‬ ‫خاوند اطاعت دد‪.‬نو ميړب هم مسؤليت لري چ خنل وا‬

‫ړور ړياد الى شورې کړي د اسالم سنيڅيل دين اړدواجى تړون تر هغه شورې د شايښت وړ بويل چې شېه هغېه‬

‫ک د مين او محريت خوىواىل او يا لي تر ليب د ملګرتيا امکان موجود وي‪.‬‬

‫کله هم چ دغه امکان شاد نه يش هلته بيا هغه ميړب ته د طالقو او مريمن ته د خلع حق ورکېوي او‬

‫سنار ېود دد چ هغه دغيس نکېاح ماتېه کړي‪.‬چې د‬ ‫شه ينو خورتونو ک اسالمي محکمي ته دغه وا‬

‫رحمت‪ ،‬ېښقت مين او محريت شر اد ړحمت جوړب ېوې وي‪.‬‬

‫د کورن چاشرييا له شول نه بريون نژدې ريښه د خنلوىل ده‪.‬چ د هغېى دايېره ډيېره شراخېه ده کېوم‬

‫وګړي چ د موروىل‪ ،‬شالر وىل او ورور وىل د اړيکو او يا د سخر ګن له امله يو دبل خنلوان وي‪ .‬اسېالم دغېه‬

‫ټو يو د بل خواخوىي مرستندود او غم رشيک ليد غواړي‪.‬‬

‫اد شر اد له خنلوانورسه دنيک چلند حکم ېېوی شېه نريېوي مريېارکو حېديثونو کې‬ ‫شه قران کريم ک‬

‫اد شر اد دخله رحمى بيابيا تا کيد ېوي او هغه ېي ډيېره لويېه نيکې ګېڼىل ده داسېالم دسېنڅل ديېن شېه‬

‫وړاندې هغه ېخص ډ يرناوړب گڼل ېوی چ له خنلو خنلوانو رسه سوړ او د سنني سرتګ چلنېد کوي‪.‬خېو ددد‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪26‬‬

‫خربي مرل دا نه دد چ د خنلو خنلوانو ىب ايه مالتړ کوم اسالمي کار دی‪ .‬د خنيل کورن او قرييل داس‬

‫ننګه چ د حق شر خال وي‪ .‬د اسالم شر وړاندي جاهيل کړنالره ده‪.‬‬

‫شه دې توګه که چريي د حکومت کوم منصريدار د حکومت شه لګښېت د خنلوانېو شالنېه وکېړي او يېا شېه‬

‫خنلو شريکړو ک شه ناروا توګه د خنلو خنلوانو تر څنت ودرييي‪.‬دغه هم کوم اسالمي کار نه بلکېي يېو ېېيراين‬

‫خو ښت دد اسالم د هغ خله رحمي حکم خادروي چ د حق او انصا او عد شه چاشرييا ک اويس‪.‬‬

‫د خنلوانو نه وروسته دويم نژدې تعلق د ګاونډيانو رسه وي‪ .‬د قرآن عظيم الشان دالر وونو شه ر‪،‬ا کې‬

‫خنلوان شه درې ډوله دي‪.‬‬

‫ګاونډد لکه د الرې ملګېری دا ټېو د اسېالمي‬ ‫يو ګاونډې خنلوان دويم اجنريى ګاونډی دريم عار‬

‫احکامو له مخى د ملګرتيا‪ ،‬ړړب خوىي او نيک چلند مستحق دي‪.‬‬

‫حرضي شيغمرب خىل الله عليه وسلم طرماييل دي چ ماته د ګاونډي د حقونو دومره تاکيد ېود چې‬

‫ايي شه مرياث ک به برخه يويس‪.‬‬ ‫طکر م کاؤچ‬

‫شه يو بل حدي رشيف ک راغيل دي هغه وطرمايل هغه سړد مؤمن نه دد چ د هغه له رش څخېه‬

‫ګاونډد شه امن نه وي شه يو بل حدي ک د حرضي رسو الله خىل الله عليه وسلم مريېار ارېېاد دد هغېه‬

‫سړد اميان نه لري چ خنله خي ه ډکه کړي او شه څنت ک ګاونډي ي وىد تيد اويس‪.‬‬

‫وکړی ېو چ يوه ېه ډير ملونېونه کوي او‬ ‫يو ل حرضي رسو الله خىل الله عليه وسلم ته عر‬

‫ړياد روژد نييس او خرياتونه هم کوي خو ددي له ژىب نه ګاونډيان شه امن نه دي‪.‬حرضي شيغمرب خېىل اللېه‬

‫وکړ چ يوه بله ېه هم ېته چ شه هغ کې دغېه ېيګڼ‬ ‫عليه وسلم وطرمايل هغه دوړخى ده خلکو عر‬

‫نشته‪.‬ليکن هغه خنلو ګاونډيانو ته تکليف نه رسوي‪.‬حرضي رسو الله خىل الله عليه وسلم وطرمايل هغه جنتي‬

‫ده‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪27‬‬

‫حرضي شيغمرب خىل الله عليه وسلم خلکو ته دومره تاکيد کړی و که چېريد تېايس خنلېو اوالدونېو تېه‬

‫ميوه رواړي نو ياي د ګاونډي کور ته هم ولييي او که نه ؟د هغ شوټکي بېريون مېه غېورړوي ترڅېو سېتايس د‬

‫ګاونډي ړړب خښه نه يش يو ل هغه خىل الله عليه وسلم وطرمايل که چريد سېتايس ګاونېډی ستاسېو شېه بېاره‬

‫ه نظر ولري نو واقعاً تاسو ه خلک ياست او که ستاسو شه هکله يي رايه او نظر ېه نېه وي نېو تاسېو بېد‬ ‫ک‬

‫خلک ياست‪.‬‬

‫لنډب دا چ د اسالم سنيڅيل دين هغه خلک چ د يو بېل ګاونېډيان وي شېه خنلېو مينېونېو کې خېوا‬

‫خوىي مالتړي او شه غم او خوېحال ک رشيک ليد غواړي‪ .‬د هغو ترمين داس اړيکې ټينګېوي‪ .‬چې‬

‫هغو ټو يو شر بل باور وکړي‪.‬او د يو بل شه اړخ ک خنل ان‪ ،‬ما او ابرو محښوظه وويني‪ .‬هغه ټولنيز ژونېد‬

‫چ شه هغه ک ګاونډيان له يو بل رسه نابلد اويس‪ .‬او يادا چ د يو کيل استوګن له يو بل رسه نه د ړړب تړاو او‬

‫خواخوىي ولري‪.‬دايس ژوند ته هيڅکله اسالمي ژوند نه ېېو ويېىل‪ .‬دغيسې نېژدې اړيکېو نېه وروسېته د اړيکېو‬

‫شراخه دايره مخ ته را ي‪.‬‬

‫شه دغه دايره ک چ اسالم ړموني د ټولنيز ژوندانه لناره کوم لوی اخو قايم کړي دي‪ .‬لنېډيز ېېي شېه‬

‫الندې توګه دی‪.‬‬

‫‪ -١‬د نیکي او تقوی شه چارو ک يو تر بله مرسته وکړي او د ګنېاه او ړيېاد شېه کېارونو کې يېو تېر بلېه‬

‫مرستندويان مه اوسئ‪ .‬قرآنکريم‬

‫‪ -٢‬ستاسو دوستي او د مني د الله ج شه خاطر شه کار دد چ کومه ورکړب کوي ددې شه خاطر يې‬

‫کوي چ الله ج يي غوره ګڼي او چ کوم ېی نه ورکوې ددې شه خاطر چ الله ج ي ورکړب نه خو وي‪.‬‬

‫نريوي حدي‬

‫‪ -٣‬تاسو هغه غوره امت ياست چ د نړد والو د يګڼ او خري شه خاطر را شورته ېوي ياسېت ستاسېو‬

‫کار شه نيک امر او د بدو چارو مخنيود دد‪ .‬قرآنکريم‬

‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪28‬‬

‫‪ -٤‬شه خنلو مينېونو ک بد ګوماين مه کوي د يو بل شه چارو ک تجسس مه کوي د يو بېل شېر خېال‬

‫خلک مه شاروې او شه خنلو منيېونو ک بغض‪ ،‬حسد او کينه مه کوي‪.‬‬

‫يو او بل ته ېامه ګر وي د الله بندګان او شه خنلو مينېونو ک رسه ورو‪،‬ه يش‪ .‬نريوي حدي‬

‫‪ -٥‬کوم ېخص چ د ظامل شه توګه شيژن له هغه رسه ملګرتيا مه کوې‪ .‬نريوي حدي‬

‫‪ -٦‬شه ناحقه د خنل قام ننګه کو داس دي لکه چ ستاسو اوښ شه کوهي ک لويېدىل وي او تاسېو‬

‫ي لک نيول وي‪ .‬نريود حدي‬

‫‪ -٧‬د نورو مسلامنانو لناره هغه ېی غوره کړي کوم چ د خنل ان لناره ي غوره بول ‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪29‬‬

‫د اسالم روحاين نظام‬

‫دغه وينا د طرورد د مياېېتى شېه لسېمه ني ېه ‪ ١٩٤٨‬م کېا د‬

‫الهور له راډيو څخه خنره ېوې ده‬

‫داسالم روحاين نظام څه يش او دژوند له بشپړنظام رسه يي اړيکه څه ده ؟‬

‫ددي شو تني لناره رضوري ده چي ترټولو مخته موى شرهغه امتياړ باندې ان شېوه کېړو چېي داسېالمي‬

‫طکر او نورو مذهريي او طلسښي نظامونو شه اطکاروک موندلی يش ‪.‬‬

‫د نشتوايل له امله ړياتره وخت داس شيښييي چ داسېالم‬ ‫شه برشي طکر کي ددغي امتياړي کر‬

‫دروحاين نظام دبح شه مها شه ذهن ک له ارادې شرته داخربه تريييي چ داڅنګېه روحېاين نظېام دی چې‬

‫يو ای والی نه بلک شه عمېيل توګېه شېر هغې بانېدې واکمنېي‬ ‫روح او ماده ي دواړب يو ای کړي دي ‪ .‬يوا‬

‫کوي ‪.‬‬

‫دطلسښ او مذه شه نړ ک شه عام ډو دغه طکر کيېيي چې روح او جسېم دواړب ديوبېل‬

‫ضدعنارصاو ددواړ جالنړ ده او غو تن ي هم رسه جال او ددواړويو ای شرمختت له رسه ممکن نېه بريښېي‬

‫‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪30‬‬

‫دروح لناره جسم او مادي نړ دجيلخان حيثيت لري دنيوي ژوند شېورې اړونېدې شيښې هغېه ړولنې‬

‫دي چ روح شه ک تړله ېوې دنيوي کاروبار او معامالي هغه قښس ته ورته دي چ دروح شرواړ متريوي‬

‫ددغه تصور الړمي نتيجه داېوه چ دورحانيت اوماديت الرې رسه جالېوي کومو خلکو چې مېادي‬

‫اړخ غوره کړ شه لومړي ګام له مايو س رسه مخامخ ېو ‪.‬‬

‫دغه طکر هغو شه ماده شرست ک غوشه کړ ‪ ،‬ټولنيز ژوند‪ ،‬متېدن سياسېت ‪ ،‬اقتصېاد ‪ ،‬لنېډب داچې‬

‫ددنيوي ژوندانه ټول څانګ دروحانيت له ر‪،‬اڅخه خايل او شه شای ک ړمکه له ظلمه ډکه ېوه له بل خوا کېوم‬

‫خلک چ دروحانيت شه ل ه ک ؤهغو دخنل روح دشرمختت لناره داس الرې چېاي ول ېول چېي لېه ټېولنيز‬

‫ژوندنه لر ې ‪.‬شه غرونو او نګلونوک وي دا که چ دهغو له نظره دروحاين شرمحتت لناره هي يېوه الره نېه‬

‫ېوه موند کيدی ‪.‬چ ددنيوي مادي ژوندله مينېه تريه ېوې اويس دهغو شېه وړانېدې دروحېاين شرمختېت‬

‫له مينېه تلل الړمي خربه وه ‪.‬‬ ‫لناره دجسامين وا‬

‫له همدي کريله هغو له خنل انه داس رياضتونه اودعريادي الرې چارې ايجاد کېړې چې نښېس او‬

‫نګلونه څمڅ او ګو ه ايونه بهرتين ايونه وګڼېل‬ ‫جسم ي دواړب له کاره وويستل دروحاين تربېت لناره ي‬

‫ترڅو دمتدن ړوراو ېور ددو شه مرصوطيتونو خلل رانويل ‪.‬‬

‫دروح شالني لناره دوي ته له دي نه شرته بل خوري شه سرتګونه ېو چ دمادي ژوند ټول اړيکې غېوڅ‬

‫اوله منېه الړې يش ‪.‬‬

‫له د ې نه وروسته بيادجسېم او روح دغېه تضېاد دانسېان لنېاره دکېام دوه بيالبيېل مښېاهيم او اهېدا‬

‫رامنېته کړ ‪.‬‬

‫يولورته ددنيوي ژوندانه دکام او شرمختت مښهوم داېوې انسان دې يواړې شه مادي ژوند انه کې ډوخ‬

‫اويس ددې کارنتيجه داوګرړيده چ انسان يو بهرتين مارغه داوبويو ه حيوان يو ه اى اويو ه ليوه جوړېو‪.‬‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪31‬‬

‫بل لورته دروحاين ژوندانه دکام مښهوم هم بدلون وموند او هغه داچ دانسان طرري دې دلېوړ ېوا‬

‫خاوند وګرړي ددې شايله داېوه چي انسان يو ه راډيوساړيو ه ذره بني او او يېوه ډيېره لېوړب او بشېنړب دواخانېه‬

‫وګرړيده ‪.‬‬

‫داسالم نقره نظرشه دغه هکله دنړ دټولومذهريي او طلسښي نظامونوڅخه بيلتون لري اسالم واي چ‬

‫‪ ،‬طرايض او يوڅه مسؤليتونه ې ورتېه وروسېنار‬ ‫د مکيېنرمخ خليښه وګر اوه يوڅه وا‬ ‫انساين روح الله شا‬

‫او ددې دتررسه کولولناره ي هغه ته يوبهرتين او موړون بدن او خوري هم ورکړترڅو شه بشېنړې خنلېواک رسه‬

‫دخنلو اړونده دندوشه رسته رسولوک ورڅخه کارو اخيل ‪.‬‬

‫له همدې کريله دغه جسم دروح جيلخانه نه بلک دهغه کارخانه ده ددغېه روح لنېاره کېه چېريي کومېه‬

‫ترقي او شرمختت ممکن دی هغه دادی چ هغه ددغ کارخان االي اسرياخ او واکونه شه کارراويل او خنل‬

‫قابليت و ئي بيا دغه نړ دعذاخ کورنه دی چ شه هغ ک برشي روح ړنداين وي ‪ .‬بلک داهغه کارخانېه ده‬

‫چ شه دې ک دکارکولو لناره الله جلت عظمته نړ ته استولی دی ‪.‬‬

‫ک ورکړي ‪ .‬او له ده رسه ي نور وګړي هم دخالطت ددندې درسته‬ ‫دلته ي ډيرېيان دهغه شه وا‬

‫رسولو لناره نړ ته راليييل دي دلته دطرېري لېه غو ېتنو رسه سېم دمتېدن ‪ ،‬معېارشي ‪ ،‬اقتصېاد ‪ ،‬سياسېت او‬

‫دژوندنورې څآنګ ي دده لناره رامېنېته کړي دلته که چريې کومه روحاين شرمختيا کيدی يش نوددې خوري‬

‫دانه دی چ انسان له دغ کارخان څخه مخ واړوي او شه يوګو ه ای ک کښېيني بلکې ددې ېه خېوري‬

‫دادی چ هغه شه دې ک کاروکړي او خنل لياقت څرګند کړي نړ دده لناره داړموين ډګردی دژوند هراړخ او‬

‫هره څانګه ګويا دده لناره د اړموين شارچه ده‪ .‬کور‪ ،‬کلی‪ ،‬باړار‪ ،‬منډايي ‪ ،‬دطرت‪ ،‬کارخانه ‪ ،‬مدرسه او ېوونېی‪،‬‬

‫محکمه ‪ ،‬طو ي چاو‪ ، ،‬شارملان ‪ ،‬دسول کانښرانسونه ‪ ،‬اودجګړې ډګر‪،‬ټو دبيالبيلومضمونو نوشارچ دي چې‬

‫ددې کار شه خاطر ده ته ورکړېوې دي ‪.‬کچريې هغه شه دې ک کومه شارچه ډکه نه کړي او يېا ړيېاتره شېارچ‬

‫خايل شرييدي نوشه نتيجه ک به دده لناره له خښره شرته بل څه ورنېه کېړی يش دبېري او شرمختېت کېه کېوم ا‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪32‬‬

‫مکان کيدی يش نويوا نی خوري ې دادی چ هغه خنل ټو وخت او ټوله شاملرنه داړموين شه ورکولوک شېه‬

‫لګښت ورسوي ‪ .‬او څومره شارچ چ ده ته ورکړېوي شه ټولودې څه ناڅه دکارکولو څرګندونه وکړي ‪.‬‬

‫شه دې توګه اسالم دژوندانه راهريانه تصور ردوي دانسان لناره دروحاين شرمختت الره له دنيېوي ژونېد‬

‫څخه جالنه ده دروحاين ودې او شرمختت برياليتوخ او نيکمرغ اخېل ېای دژونېد مرکېزي کار ېای دی نېه‬

‫دژوندګو ه او کناره ‪ ،‬اوى موى ته کتل شه کاردي چ اسالم دروحاين شرمختت او وړتيالناره کوم معياروړاندې‬

‫واخ دخالطت شه مښکوره ک شروي دی چ هغه به ړه اوى ذکرکړم ‪.‬‬ ‫کوي ددې شو تن‬

‫دخليښه شه حي انسان دخنل ټو ژوند دکارنامي لناره داللېه جلېت عظمتېه شروړانېدې ېواخ‬

‫ورکونکی دی دهغه مسؤليت دی چ شه مکه ک کوم اختيار او وسايل ده ته ورکړ ېوې دي هغه ټېو داللېه‬

‫شه برابرستعام کړي ‪ .‬کوم لياقت او واکونه چ ده ته ورکړ ېوې هغه ړياي نه ړيېاي داللېه‬ ‫عزوجل د خو‬

‫شه الى ته راوړلو ک شه لګښت ورسوي شه بيالبيلو اړيکوک چ له نورو انسانانو رسه دده‬ ‫جلت عظيمه دخو‬

‫تړون رامنېته کييي شه هغ ک دې داس کړنالره غوره کړي چ الله جلت عظمته ته خو ه وي اوشه بشېنړب‬

‫ل شه دغه الرک شه لګښت ورسوي چ دړمک ‪ ،‬او دهغي شه رسدژونېدنظام دومېره‬ ‫توګه دې خنل ټول هل‬

‫غوره بڼه غوره کړي څومره ي چ الله عزوجل غوره ليد غېواړي دغېه خېدمت چې انسېان څېومره دمسېؤليت‬

‫شيژندن اطاعت او دخنل څښنت درضااو خو ي رسه رسته ورسوي شه همغه انداړه به الله جلت عظمته ته نېژدې‬

‫توخ حاخل کړي ‪.‬‬

‫الله عزوجل ته نيدېتوخ داسالم شه ر‪،‬اک روحاين شرمختت دی ددې شرعکس چ هغه څومره دخنېل‬

‫مسؤليت شه رسته رسولو ک سست ‪ ،‬تنريل ‪ ،‬غل ‪ ،‬او مسؤليت نه شيژندونکی اويس او ياشه بل عرياري چ څېومره‬

‫‪ ،‬باغي او ناطرمان وي شه هامغه انداړه به له الله عزوجل څخه لرې وي ‪ .‬له اللېه عزوجېل څخېه دلېرې‬ ‫رسک‬

‫وايل نوم داسالم شه ژبه روحاين تنز ګڼل کييي ‪ .‬له دغ څيړن څخه دغه خربه څرګند ييي چې داسېالم شېه‬

‫ر‪،‬اک دديندار او دنياداردواړودعمل دايره يوه ده ‪ .‬يو کار ېای دی چې شېه هغې کې دواړب کېاره کېوي بلکې‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪33‬‬

‫رسه مشغو وي ‪.‬دکورله چاشرييېا نېه واخلېه ترنېړ‬ ‫دينداره سړی به له دنيا دارڅخه هم ړياي شه بشنړکو‬

‫والو کانښرانسونو شورې چ دژوندانه څومره چارې دي داټو مسؤليتونه به ديندار انسېان لېه دنيادارنېه ړيېاي شېه‬

‫خنلو السونو ک اخيل الريته کوم ېی چ ددواړوالرې يوتربله رسه جالکېوي هغېه لېه اللېه عزوجېل رسه داړيکېو‬

‫قاميولو نوعيت دی – ديندارانسان چ څه ېی کوي د اللېه جلېت عظمتېه شېر وړانېدې دمسېؤليت داحسېاى او‬

‫دالله عزوجل درضادحاخلولو لناره ي تررسه کوي اودهغه قانون شېه برابربېه يې رستېه رسېوي ‪.‬چې اللېه جلېت‬

‫عظمته دده لناره ټاکلی دی ددې شرعکس دنيادارانسان چ شه کوم کېارالى شېورې کېوي شېه غېري مسېؤالنه او‬

‫خنلرسي ډو ي رسته رسوي همدغه کار ددينداره انسان ژوند دروحانيت له ر‪،‬اڅخه محروموي ‪.‬‬

‫اوى ړه شه لنډب توګه تاسوته واېم چ اسالم ددنيوي ژونېد شېه دغېه مرکزکې دانسېان لنېاره دروحېاين‬

‫شرمختت الره څنګه جوړوي ؟‬

‫ددغ الرې لومړی شړاؤ اميان دی يعن چ دسړي شه ړړب اودما ک دغه مښکېوره او يقېني‬

‫شروي وي چ الله عزوجل دده مالک ‪ ،‬حاکم ‪ ،‬اومعريود دی داللېه جلېت عظمتېه خو ېي دده دټولېو کو ښېونو‬

‫موخه جوړوي او دالله عزوجل حکم دده دژوندانه قانون دی – دغه طکراو عقيده چ څومره ړياته شخه او ټينګېه‬

‫وي شه هامغه انډو به ې ا سالمي عقيده شياوړې اوله ړيا ي ثرياي او ټينګاررسه به انسان دروحېاين شرمحتېت‬

‫شه الره ګامونه اخيل ‪.‬‬

‫ددغ الرې دويم شړاؤ اطاعت دی يعن داچ سړی شه عميل توګه له خنلې خنېل رس څخېه الى‬

‫واخيل او شه عميل ډو الله عزوجل بندګي اختيارکړي چ داميان او يقني شراساى ي دخنل څښنت شېه توګېه‬

‫منلی دی ددغه اطاعت نوم دقرانکريم شه اخرالح ک اسالم دی او دريم شړاؤي تقوی ده چې شېه عامېه ژبېه‬

‫شه شيژندلو او دمسؤليت شه احساى رسه تعريريييي ‪.‬‬ ‫ک د طر‬

‫تقوی دادی چ سړی دخنل ژوند شه هراړخ ک له شوه رسه سم کاروکړي اوشه دې بېاوري وي چې‬

‫هغه به دخنلواطکارو‪ ،‬ويناؤاو اطعالودخنل څښنت شه وړاندې حساخ ورکوي دهرهغه کارمخه دې ونيوله يش چې‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪34‬‬

‫الله عزوجل منع کړې وي او هرهغه کارته دې مالوتړله يش چ الله عزوجل ي دکولو حکم کړیوي او شه شېوره‬

‫شوه رسه د حال او حرام‪ ،‬خحيح او ناسم خرياورشترمېن دې بيلتون وکړی يش ‪.‬‬

‫ددغ الرې ترټولو لوړشړاؤاحسان دی داحسان معنادادی چ دبنېده خو ېه داللېه عزوجېل لېه خو ې‬

‫رسه يو ای يش کوم ېی چ الله جلت عظمته ته خوښ وي بنده ي هم شه خنل ړړب رسه خوښ وبېويل اللېه‬

‫تعالئ چ کوم بدې چارې شه خنله ړمکه باندې ليد نه غواړي مسلامن بنده نه يواړې داچ له هغو څخېه‬

‫واکونېه او خنلې ټېول وسېېل شېه‬ ‫شخنله ان وساد بلک له نړ نه دهغ دشای ته رسولو لنېاره خنېل ټېو‬

‫کارراويل – او الله تعالی چ دکومو نيکو چاروخنرو او خنله مکه شرې ايسته کو غېواړي – مسېلامن بنېده‬

‫نه يواړې شه دې اکتښاء کوي چ خنل ژوندشرې ايسته کړي بلک دخنل رسدوينو شه بيه ي شه ټوله نړ کې‬

‫خنرو او ټينګښت غواړي دغه مقام ته شه رسيدلورسه بنده ته د الله عزوجل نهاي قرخ او نژدې توخ شېه برخېه‬

‫کييي ‪.‬له همدي امله دانسان دروحاين شرمختت ډيره لوړب مرتريه ده‬

‫دروحاين شرمختت دغه الره يواړي اطرادوتېه نېه بلکې ولسېونو او ټولګيوتېه هېم شېه برخېه کيېدی يش‬

‫ديوطرد شه ېان يو قام ته هم داېامن ‪ ،‬اطاعت او تقوی له شړاؤنوشه ترييدلو داحسان لوړوشړاؤنوته رسيد ممکن‬

‫دي شه همدې توګه يو دولت او حکومېت هېم لېه خنېل بشېنړ نظېام رسه مېؤمن ‪ ،‬مسېلامن ‪ ،‬متقېي او محسېن‬

‫جوړيدی يش ‪.‬‬

‫بلک شه حقيقت ک به داسالم مقصدهلته تررسه يش چ يوبشنړقام شه دغه الره ګامونه واخيل ترڅېو‬

‫ک يو متقي او محسن اسالمي دولت شه شښو ودرييي اوى دروحاين تربيت شه هغه نظام هم ر‪،‬ااچو‬ ‫شه نړ‬

‫غواړم چ داطرادو او ټولن دروحاين تربيت لناره اسالم وړاندې کړې ده چ څلورارکانه لري ‪.‬‬

‫دروحاين تربيت لومړي رکن ملون دی چي شه ېېنه او ور کېي شينېېه لېه دسېړي ذهېن کې د اللېه‬

‫عزوجل ياد تاړه کوي دهغه عزوجل ويره دده شه ړړب ک کښينوي او دهغه جلت عظمته محريېت او مينېه دده شېه‬

‫ړړب ک رامنېته کوي دهغه احکام بيابيامخ ته رادورمي او دهغه داطاعت مترين تررسه کييي دغېه ملېون شېه‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪35‬‬

‫کړېېوی دی ترڅوټولېه ټولنېه شېه مجمېوعي توګېه‬ ‫يواړې شه انښرادي توګه نه وي بلک لېه جامعېت رسه طېر‬

‫دروحاين شرمختت شه الره ګامونه واخيل او شه دغه الره ک دتللو لناره تل تياراويس ‪.‬‬

‫دروحاين تربيت دويم رکن روژب ده چ هرکا شوره يوه مياېت مسلامنواطرادوته شېه انښېرادي توګېه او‬

‫اسالمي ټولن ته شه مجموعي توګه دتقوی تربيت ورکوي ‪.‬‬

‫دروحاين تربيېت دريېم رکېن ړکېاي دی چې شېه مسېلامنواطرادوک دمېايل رس ېندن ‪ ،‬خنېل مينېېي‬

‫همدرد او مرست احساى رامنېته کوي نن ور ډيرخلک شه غلر رسه ړکاي دټکس شه لښظ رسه تعريېريوي‬

‫شه داس حا ک چ د ړکاي روح دټکس نېه شېه بشېنړب توګېه جېال حيثيېت لېري دړکېاي اخېيل معنېا وده او‬

‫سنيڅلتوخ دی له دغه لښظ نه اسالم دغه حيثيت دسړي شه ذهن ک کښينوي او هغه داچ د الله عزوجېل شېه‬

‫مينه او محريت ک چ له خنلو ورو‪،‬ورسه تاسو کومه مايل مرسته کوې لېه هغې نېه ستاسې روح تېه شياوړتيېااو‬

‫ستاسواخالقوته سنيڅلتياشه برخه کييي ‪.‬‬

‫دروحاين تربېت څلورم رکن حج دی داداللېه دمينې او محريېت شېه محورداميېان دڅښېتنانودنړ والې‬

‫ورورګلو دبنسټ دبره ىدي او يو داس نړي وا خو ښت راويل چ شه نړ ک بېه ترشيړيوشيړيوشېورې دحېق‬

‫بلن ته لرييک ويل کييي اوکه خدای کو ترابده شورې به دغه ناره جاري وي ‪.‬‬

‫د اسالم اقتصادي نظام‬

‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪36‬‬

‫دغه وينا د طرورد د مياېتى شه لسمه ني ه ‪ ١٩٤٨‬م کا د الهور لېه‬

‫راډيو څخه خنره ېوې‪.‬‬

‫دبرش داقتصادي ژونددعد او انصا شه الري دسمون شه خاطر اسېالم څېو اخېو او قېوانني ټېاکيل‬

‫دي ترڅو دېتمن دالسته راوړلو‪ ،‬شه کارولو او چلند ټو نظام شه هغو کر و برابريش چ اسېالمي رشيعېت يې‬

‫الر ونه کړې دشيسو دالى ته راوړلوتګالره او شه دې توګه دچلند خورتونه ي بشنړواضح کړي دي‬

‫داسالم سنيڅيل دين دجزېي مسائلو څيړنه نه ده کېړې بلکې کېيل مسېايل يې څيېړيل دا کېه چې‬

‫جزېي مسايل شه بيالبيلووختونو ک دمتدن له شرمختت او ودې رسه سم دحاالتواو رضورتونو شېه لحېاظ شخنلېه‬

‫سمون مومي اسالم چ څه غواړي هغه دادی چ شه ټولو وختونواو حاالتوک چ دبرش اقتصېادي کړووړوکېوم‬

‫ېکلونه غوره کړي ‪.‬شه هغ ک دې دغه اخو شه مستقل ډو ټينت شات يش او ددغو حدودوالړمي شابنېدي‬

‫دې وکېېړی يش ‪ .‬داسېېالم دسېېنيڅيل نظېېام شېېه ر‪،‬ېېاک ړمکېېه او دهغېې ټېېو ېېېيان اللېېه جلېېت عظمتېېه‬

‫دبرشداستښادې لناره شيداکړي دي له همدې کريله د هرانسان دغه يو طرري حق دی چ له ړمک څخه دخنل‬

‫وکړي شه دغه حق ک ټو خلک شه مساوي ډو رشيېک دي هيڅېو هېم لېه‬ ‫روړي د الى ته راوړلوکو‬

‫دغه حق څخه ب برخ کولی نه يش هيچاته هم شه دغه اړب ترجيحي حيثيت شه برخه نه دی هي يو ېخص ‪،‬‬

‫نسل او يا طريق باندې شه داس توګه چ د ينو وسايلو له الى ته راوړلو څخه ب برخ يش اوداس امتياړاي‬

‫آنګړې طريق ‪ ،‬توکم او يادکوم کورن اجاره‬ ‫ټېنت يش چ دهغ شراساى دژونداويارړق کومه وسيله کوم‬

‫جوړب کړی يش ‪ .‬الله جلت عظمته شر مکه دهغه عزوجېل درړق او روړي دشيداکړېېويو وسېايلو څخېه دخنلې‬

‫برخ دالى ته راوړلو شېه لېوري هڅېه دټولوخلکومسېاوي حېق بللېی ا و ددغېو کو ښېونو طرخېتونه هرچاتېه شېه‬

‫مساوي توګه شراخه شريښودلی ېوي ‪.‬‬

‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪37‬‬

‫اخېستلوک ي دچادهلو لو او لياقت دخل نېه‬ ‫د الله جلت عظمته هغه نعمتونه چ شه تيارولواو گ‬

‫وي دټولو خلکو لناره مرياح دي ‪ .‬هرڅو حق لري چ دخنل اړتيا شه انداړه ورڅخېه ګ ېه واخېيل سېمندرونه ‪،‬‬

‫دچينواوبه د نګلونو لرګي دطريېعي ونو ميوې ‪،‬وا ه هوا اوبه اود خحرا ناورد مکي شر سېرحه کانونېه‪ ،‬شېه دې‬

‫ېيانو شه عمومي توګه نه دچا ېخيص ولکه تينګېدی يش اونه شرې داس بندېزونه لګولی يش چ د الله جلېت‬

‫عظمته بندګان ورڅخه خنل اړتياوې شوره نه کړي ‪.‬‬

‫الريته کوم وګړي ې چ دسود اګريزواهداطو لناره شه لويه کچه شېه کېار راويل شېر هغېو ټکس لګېولی‬

‫شريښود خحيح نه دي يا‬ ‫شه مقصد شيداکړي دي دهغو ب ګ‬ ‫يش الله تعالی چ کوم ېيان دانسان دګ‬

‫خو چ شخنله ورڅخه گ ه واخيل او ياي شرييدي چي نورخلک ورڅخه مستښيد يش ‪.‬‬

‫ددغو اخولو شربنسټ داسالمي قانون دشريکړې شراساى هيڅو هم خنله مکه له درې کلونو ړياته‬

‫ېاړب نه يش شريښودلی که چريې ي دکښت‪ ،‬ودان اويا شه داس نورچېارو کې شېه کېار رانېه وسېتله نېو ددرې‬

‫کلونو له ترييدلو وروسته مرتوکه ړمکه گڼل کييي اوبل ېخص ته به ورسنارلی يش ترڅو ورڅخه کارواخيل شېر‬

‫لري چ دغېه مکېه بېل چاتېه وسېناري‬ ‫مک څو دعوه نه يش کولی او اسالمي حکومت بشنړ وا‬ ‫دغ‬

‫کوم ېخص چ نيغ شه نيغه دالله ج دنعمتونو له خزانوڅخه دخنل جهد اولياقت شه بنسټ ورڅخۀ کارواخيل ‪.‬‬

‫هغه دهغه يش څيښنت ګر ي ‪.‬دمثا شه توګه ېوڅو ېاړب مکه شه داس حا ک اباده کړي چې دبېل چېا‬

‫ملکېت نه وي اوګ ه اخېستل ورڅخه شېل کړي نو دغه ېخص له دغه ملکېت څخه نه يش ګو ه کولی‬

‫داسالم دسنېڅلو الر وونو شه مرابق شه نړ ک دټولو مالکانه حقوقو شېل شه دې توګه وېو دلومړي‬

‫ل لناره هرکله چ د مک شرمخ برشي نسل رامېنېته ېو نو ټو ېېا ن دټولو خلکېو لنېاره مريېاح وو بېېا چې‬

‫کله کومو خلکو شه دغوېېانو خنله قريضه شېل کړه اوددې ېېانو څېښتنان وګر ېد ېعن دو ته دا حېق ور شېه‬

‫برخه ېو چ د هغ استعام دخنل ان لناره خېاص وګېرړوي اوکېه چېېرې بېل څېو ورڅخېه کېار اخېسېتل‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪38‬‬

‫واخيل دغه ېی دانسان د ټولو اقتصادي معېامالتو طرېري بنسېټ دی اودغېه‬ ‫وغواړي له هغه څخه دې عو‬

‫بنسټ شر خنل ای ټېنګو شه کاردی‬

‫شه روا الرو چارو چ څو دژوند شه ډګرملکېت شه الى راوړي هغه شه هر حېا دوېېاړ اوعېزي وړ ګڼېل‬

‫کېيي الريته هغه ملکېتونه دتنقېد وړدي چی رشعي حېثېت ې معلوم نه وی کوم ملکېتونه چ شه رشعېي لحېاظ‬

‫نارواوي له ېک نه شرته ې شای ته رسو رضوري دي الريته کوم ملکېتونه چ رشعي بڼه او اساى ولري هې‬

‫ېو حکومت او قانون جوړونک غونډې ته دا حق شه برخه نه ده چ هغه ورڅخه شه ړور واخېيل اوېېا دهغېه شېه‬

‫مالکانه حقوقو ک څه کموالی اوېا ړېاي والی راويل اوېادټولنېزو ېګڼو شه نوم داس نظام شه شښو ودروي چې‬

‫رشعي حقوق تر شښو الندې کړي دټولنېزو ګ و لناره چ د اطرا دوشېه ملکېتونېو اسېالمي رشېعېت کېوم بندېزونېه‬

‫لکويل دي شه هغوک کموالی ډېر لوی ظلم او ړېاتی دی‬

‫داخربه داسالمي حکومت شه مسولېتو نو ک ېامله ده چ د خلکو درشعي حقوقو سېا تنېه وکېړي اولېه‬

‫هغو څخه دې دټولن هغه حقوق تر السه يش چ اسالمي رشېعت شردو بانېدې مقېرر کېړي دي اللېه جلېت‬

‫عظمته دخنلو نعمتونوشه وېش ک مساواي اوبرابري شه نظرک نه دی نېول بلک دخنل حکمېت شراسېاى ېې‬

‫ېنو خلکوتېه شېه نېورو طضېېلت ورکېړی دی‪ ،‬اېسېت ېه اواړ خېحت‪ ،‬جسېامين واکونېه دمېاغي قابلېتونېه‬

‫دړېيېدن چاشېرېا اوداس نور ېېان ټولو خلکوته ېوېان نه دي ورکړېوي همدغه معامله درړق هم دی الهي‬

‫طرري شخنله ددې خربې غو تنه کوي چ دخلکو تر مېن دې درړق اوروړي تښاوي وي له همېدې کريلېه هغېه‬

‫ټو اخو اواهدا داسالم داخولو شه ر‪،‬ا ک ناسم اوغل دي چ دخلکو تر مېن مصنوعي اقتصادي برابري‬

‫شه شښو دروي‬

‫اسالم چ د کوم مساواي اوبرابر قاېل دی هغه شه روړي ک نه بلک درړق دالسته راوړلو شه هلو لېو‬

‫ک دطرخت برابرولو مساواي دی هغه غواړي چ شه ټولنه کې داسې قېانوين خنډونېه لېه مېنېېه ېېويس چې‬

‫لې ونېه يش کېړی اودداسې‬ ‫دهغ شراساى کوم ېخص دخنل قوي او استعداد شه مرېابق اقتصېادي هلې‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪39‬‬

‫ېنو طريقو توکمونو اوکورنېو ته دشېداېښت شه لحاظ خوېايل شه قانوين تحښېظ‬ ‫امتېاړاتو مخه دې ونېو يش چ‬

‫بدلون ومومي دغه دواړه طرېق دطرري نا برابر شر ای شه ړوررسه ېېوه مصېنوعي نېابرابري شېه شښېو دروي لېه‬

‫همدې کريله اسالم ټو هغه نظامونه ړنګوي اودټولن اقتصادي نظام داس طرري حالت ته راويل چ شه هغه‬

‫کولو طرختونو الر شرانست وي الريته کوم خلک چ غواړي دکو ښونووسېاېل اونتېاېج هېم‬ ‫ک هرچاته دکو‬

‫دټولو خلکو ترمېن شه ړوررسه برابر کړي اسېالم وررسه متښېق نېه دی دا کېه چې هغېو طرېري نېابرابري شېه‬

‫مصنوعي برابر تريدېلو غواړي‬

‫غاسېت‬ ‫برشي طرري ته هغه نظام نژدې کېدی يش چ شه هغه ک هرڅو شه اقتصېادي ډګېر دخنلې‬

‫شېل له هغه اېه اوله هغه حالته وکړي چ شر هغه باندې الله عزوجېل دده تخلېېق کېړی څېو شېه مېوټر کې‬

‫راغلی هغه دې شه موټر ک درومي اوڅو چ شه شښو راغلی هغه دې شه شښو خنل مېز تېه ادامېه ورکېړي او‬

‫څو چ ېل ېوټ نړ ته راغلی هغه دې شه ېوټ ان سښر شېل کړي‬

‫ټولنېز قانون هېڅکله داس شه کار نه دی چ دموټرڅېښنت دې شه مستقل ډو دموټر اجاره ټېنګه کړي‬

‫اودېل ېوټ لناره دې دموټر حصو نا ممکن وي اونه داس شه کاردی چ د ټولو غاسته دې شېه ړور رسه لېه‬

‫ېوه اېه شه ېوه حالت شېل اوتر شاېه دې ټو رسه تړل ېوي اويس ددې شر عکس داسې قېانون او اخېو شېه‬

‫او قابلېت رسه مېوټر تېر السېه‬ ‫کاردی هغه چاچ شه ګوډه شښه غاسته شېل کړې وه هغه دې شه خنل کو‬

‫کړي چاچ شه شېل ک موټر چلوه خووروسته دخنل نا اهل له کريله ګوډ اوېل شات ېو اسالم ېواړې دومره نه‬

‫غواړي چ شه ټولنېز ژوندک دې دغه اقتصادي منډه ترړه ډېره ړېاته شراخه وي بلک داهم غواړي چ شېه دې‬

‫غاستونک وګړي دې دېوبل لناره ب درده نه وي بلک يو شر بل دې دردمن او مرسېتندود وي ‪ .‬هغېه‬ ‫ډګرک‬

‫له يو لوري د خنلو اخالقي وونو شه وسيله شه خلکو ک دغه طکر شيداکوي چ خنلېو وروسېته شېات ورو‪،‬ېو رسه‬

‫دې مرسته وکړي له بل لوري هغه غواړې چ شه ټولنه ک يوه مستقله اداره موجوده وي چ د معذورو ‪ ،‬ېېلو ‪،‬‬

‫ګوډو او ب وسيل خلکو د مرست ضامن وي ‪ .‬کوم وګړي چ شه اقتصادي منېډب تېرړب کې د برخې اخيسېتلو‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪40‬‬

‫قابل نه وي هغه به له دغ ادارې څخه خنله برخه الى ته راوړي کوم وګړي چ د وخت د حوادثو له املېه لېه‬

‫غاست څخه لويدل وي دغه اداره به ي را اوچتوي او بيا به ي د تللو وړ ګرړوي او کومو خلکوته چ د هڅو‬

‫شه دغه ډګر د سقو انديښنه وي له دغ اداري نه به ورته مرسته شه برخه يش‬

‫د دغه هد د تحقق لناره د اسالم سنيڅل نظام دغه قانون ټاکىل دد چ د هيواد له ټول شېانګ‬

‫څخه دې ‪.‬دوه نيم برخ او له عرشي مکو څخه دې لسمه او يا ېلمه برخه ړکاي واخيسېتىل يش لېه ينېو‬

‫معدنياتو څخه دې شنېمه برخه او شه څارويو ک دې له هېرد نېوع څخېه شېه ېانګړي تناسې کلنېى ړکېاي‬

‫واخيستل يش دغه ټوله شانګه دې شه نيستمنو خلکواو يتيامنو او اړو وګړو وويشل يش ‪.‬‬

‫دغه ېوه داس ټولنيزه بيمه ده چ د هغ د موجوديت شه خوري ک د اسېالمي ټېولن هېي يېو تېن د‬

‫ژوندانه د رضوري اړتياء وڅخه نه ب برخ کييي هي ېومزدور به کله هم دومره نه مجريورييي چ د لېوىې لېه‬

‫ويرې د خدمت هغه رشطونه ومني چ د کارخان څښنت او يا ي د ړمک خاوند وړاندې کېوي ‪ .‬د هېي سېړي‬

‫به له هغه کم معيار نه هيڅکله نه ټي ييي کوم چ دوټه ا يېزو هلېو لېو لنېاره رضوري دي ‪ .‬د‬ ‫ېخيص وا‬

‫طرد او ټولن ترمين اسالم يو داس تواړن ټينت کړد دد ‪.‬چ شه هغ ک د طېرد ېخصېيت او د هغېه اړادي‬

‫هم لري‬ ‫هم خوندي شات کييي او د ټولنيزو ګ و لناره دده اړادي ړيان اړونک نه وي بلک الړم ګ‬

‫‪ .‬د اسالم سنيڅلی نظام هيڅکله يو داس سيايس او اقتصادي تنظيم نه خو وي چ طرد شېه ټولنېه کې‬

‫خنل ان ور کړي او هغه ته هي اړادي شات نه يش چ د هغېه د ېخصېيت د خېحيح ودې لنېاره رضوري‬

‫وي د يو هيواد د توليد د ټولو وسايلو د دولتي ګرړولو څخه دغه الړمي نيتجه راوړي چ د هيېواد ټېو اطېراد شېه‬

‫ټولنيزه ېکنجه ک ميده کييي شه دغه حالت ک د هغېه دانښراديېت شايښېت او شرمختېت لېه سېتونزو رسه مېخ‬

‫کييي ‪ .‬د طرد لناره چ څنګه سيايس او ټولنيزه اړادي رضوري دد شېه همېدې توګېه اقتصېادي اړادي هېم تېر‬

‫ډيرې انداړې شورې رضوري بريښي که چېرې موى د انسانيت شه بشنړ ډو بيخ او بنسېټ لېه مېنېېه نېه وړو نېو‬

‫ړموى شه ټولنيز ژوند ک دومره ګنجايش رضوري دد چ دالله جلت عظمته‪.‬ېوبنده خنله روړي شه اړاد ډو شېېدا‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪41‬‬

‫کړي اوخنله طکري خنلواکي وساد او خنلو ذهني او اخالقي واکونو ته د خنلو رحجاناتو شه برابر وده ورکړي د‬

‫هر چاد رړق او روړ کليګان چ د بل چا شه الى وي که د څومره ړيات ېتمن څښېنت يش هېي خونېد بېه‬

‫ي نه وي دا که د هغه شه الوتنه ک چ کومېه نيمګړتيېا رامينېتېه ېېوې يېواړې د جسېم چېا واىل د هغې‬

‫نه يش کوىل ‪.‬څنګه چ اسالم داىس جابرانه رسړورد نوکر خښته نظام نه خو وي چ د رړق کليګېان‬ ‫تال‬

‫ي د بل چا شه الى ک وي شه همدې توګه يو دايس ټولنيز نظام هم نه خو وي چې اطرادوتېه يې ټېولنيزه او‬

‫اقتصادي ب واګو اړادي ورکړې وي چ د خنلو غو تنو او ګ و شه خاطر ټولن ته ړيان وررسوي‬

‫ددغو د واړو اطراطي نظرياتو ترمېن اسالم مينېن الره انتخاخ کړې ده هغه دا چې لېومړد دې طېرد د‬

‫ټولن شه خاطر د څو حدودو او مسېؤليتونو شابنېد کېړد يش بيېادې شېه خنلېو چېاروک اړاد شريښېود يش دهغېو‬

‫حدوددواومسئوليتونو بشنړ تښصيل بيانو دلته امکان نه لري الريته دهغ لنډب نقشه ستاس شه مخ ک ايښود‬

‫غواړم ‪.‬‬

‫ددومره بېاريک‬ ‫ترټولو دمخه دشيسو السته راوړ درواخل ‪ .‬دشيسو دګ لو شه وسايلو ک چ اسالم‬

‫رسه دروا اوناروا بيلتون کړد دد‪ .‬دنړ هي قانون ورته شاملرنه نېه دد کېړې دېېتمن دالى تېه راوړلېو هغېه‬

‫ټول الرې چارې ي ناروا ګرړويل دي چ له هغ نه طرد اوياټولن ته مادي اويااخالقي ړيان وررسېيي لکېه‬

‫درشابو اونشه ي توکو جوړو اوخرڅو ‪ ،‬ړنا‪ ،‬طحش‪ ،‬گډا‪ ،‬نڅا‪ ،‬موسيقي‪ ،‬جواري الټري‪ ،‬سېود اوددوکې بېې‬

‫اېترياه وي شه همدې‬ ‫اوداس نورې سوداګرېزې الري چارې چ شه هغ ک يولورته يقيني ګ ه اوبل ته دگ‬

‫توګه داړتيا وړېيان لوړنرخ ته ساتل اوشه همد ې ډو ډېر هغه کاروبارونه چ شه ټېولنېزه توګېه ړيېان رسېوونک‬

‫دي ‪.‬‬

‫شه دغه معامله ک که چېرې داسالم داقتصادې قانون جاج واخيستىل يش نو دحرامو الرو چېارو يېواوىد‬

‫طهرست به ستاسو مخ ته رايش شه هغ کې بېه ډېېرې هغېه الرې چېارې تاسېوته و ېودىل يش چې دهغې‬

‫داستعام شه نتيجه ک شه اوسني شانګواله نظام ک خلک مليېونران جېوړييي اسېالم شېه دغېو ټولېو الرو چېارو‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪42‬‬

‫دقانون له مخ بندېز لګوىل دد اوخلکو ته يواړې شه هغېو الروچېارو دشيسېو دګ لېو اړادي ورکېړې چې دهغې‬

‫ترالسه کړي‪.‬‬ ‫وسيله نوروته کوم حقيقي اوګ ورخدمت تررسه اوله عد اوانصا رسه دهغ عو‬

‫دحاللو وسايلو څخه الى ته راغلی ملکيت اسالم دملکيېت دحقوقېو شېه توګېه منېي الريتېه دغېه حقېوق‬

‫غېرمحدودونه دي اسالم سړد شابند جوړوي چ خنل رواګ لی ېوی ملکيت شه روااالروچېاروک شېه کېار راويل‬

‫اوسنيڅىل ژوند تررسه کوىل يش الريته شېه‬ ‫شه لګښت ې هم داس قيودي لګويل دي چ دهغ شه وسيله شا‬

‫عياېيو مزواوچړچو ک ما نه يش لګوىل شه همدې توګه چ دېان ېوکت‪ ،‬طخر اوغرور شه څرګندونه کې لېه‬

‫انداړې څخه تېرد وکړي اوشه خلکو دخنل الوهيت سکه وچلوي‬

‫ايه لګښتونو ن خورتونه شه اسالمي قانون ک شه څرګنده توګه ممنېوع اعېالن ېېوي الريتېه شېه‬ ‫دب‬

‫ينو نورو خورتونو ک اګرکه رصاحت نشته ليکن اسالمي حکومت ته دااختياراي شه برخه دي چ شېه ېېتمن‬

‫ک له ناروا ترصطاتو نه دخنل حکومتي طرمان شه وسنله بنديز اعالن کړي له روااومعقولېو الرو نېه چې کېوم‬

‫ما له چارسه شات يش هغه جمع کوىل اودړيات ېتمن دالسته راوړلو لناره ي شه کارويل هم يش مګېر شېه‬

‫دغو دواړو حقونو ين بنديزونه هم ېېته دمېا د راټولولوشېه خېوري کې دنصېا خ نېه دړېېاي مېا شېه سېلو‬

‫روشيوک به دوه نيم روش ړکاي ورکوي که چېرې شه کاروبارک ي لګو وغواړي نويواړې شېه روا کاروبېارک‬

‫ي لګوىل يش ‪.‬رواکاروبار برابره خربه ده چ يوسړد ي شخنله شرمخ بوړي اوياي بل چاتېه د شېانګ ‪ ،‬مکې‬

‫او يا داالتو او اسرياشو شه خوري ک ورکړي شه ګ ۀ او تاوان ک بېه دواړب رسه رشيېک وي دغېه دواړب خېورتونه‬

‫روا دي د اسالمي رشېعت د حدودو شه چوکاټ ک چ څو کار وکړي شه دغه خوري ک که چېرې يو څېو‬

‫وړ نه ګڼل کييي بلکې داللېه جلېت عظمتېۀ شريړوينېه ده‬ ‫مليونر هم جوړ يش داسالم شه ر‪،‬ا ک دکوم اعرتا‬

‫الريته د ټولنيز و ګ و شه خاطر شرې دوه رشطونه لګوىل يش يو دا چ هغه به دخنل تجاري شه ما ک ړکېاي او‬

‫شه ړراعتى محصوالتو ک به عرش ورکوي دويم دا چ هغه به د تجاري‪ ،‬خنعت او ړراعت شه چارو ک چې لېه‬

‫کومو خلکو رسه د رشکت او يا اجوري شه معامله الى شورې کوې له هغو رسه دې له انصا او عدالت څخېه‬
‫‪www.eslahonline.com‬‬ ‫اسالم دژوند نظام‬ ‫‪43‬‬

‫کار واخيل دغه انصا که چېرې ي شه خنله نه کوي اسالمي حکومت دې شرې مجريور کړي له دې نه وروسته‬

‫چ ما در وا حدودو شه دننه ک تر السه يش هغه اسالم تېر ډيېره وختېه يو ېآد نېه شريېيدي بلکې د مېرياث‬

‫دقانونه شه وسيله ي شه را روانو نسلونو توړيع کوي شه دغه معامله کې داسېالمي قېانون رجحېان د نېړ دنېورو‬

‫کوي چ کومه ېتمني يو ل يو اد يش هغېه دې تېل‬ ‫قوانينو له رجحاناتو رسه توشېر لري نور قوانني کو‬

‫ترتله شخنل حا شات يش د دې شرعکس اسالم داس قانون جوړ کړد دد چ کومه ېتمن يېو ېېخص شېه‬

‫خنل ژوند ک تياره کړې ده د ده تر مړين وروسته دې دده د نېژدې خنلوانېو تېر ميېن وويشېل يش کېه چېرتېه‬

‫نژدې خنلوان ونه اويس بيا دده لرې خنلوان شه مرياث ک رشيک دي او که لرې خنلوان ي هم نه ؤ بيېا ټولېه‬

‫اسالمي ټولنه دده شه مرياث ک برخمنه ده يعن ټو ما به بيت املا ته وسېنارلی يش د غېه قېانون دلېود‬

‫شانګوا او مکه وا جوړيدو مخه نييس د مخکنيو بنديزونو رسه رسه که چېرې څه خرر وي نو دغه وروسېتنى‬

‫ګوړار به ي له مينېه يويس ‪.‬‬