Biên soạn: GV HUỲNH ĐỨC KHÁNH

CHUYEÂN ÑEÀ. TÌM NGHIEÄM NGUYEÂN

CUÛA PHÖÔNG TRÌNH
Ví dụ 1: Tìm nghiệm nguyên của phương trình 3x + 4y = 29.
Giải:
Ta có x = .

Muốn có x, y nguyên thì phải nguyên hay 3 là ước của 2 – y.

Vậy: 2 – y = 3t (t Z).
Khi đó: y = 2 – 3t và x = 9 – y + t = 9 – 2 + 3t + t = 4t + 7.

Vậy: là tất cả các nghiệm nguyên của phương trình đã cho.

Muốn tìm nghiệm nguyên dương của phương trình trên, ta đặt thêm các điều kiện để x > 0; y > 0.

Ta có:

Do đó: và t chỉ có hai giá trị t1 = –1, t2 = 0.

Với t1 = –1 thì x = 3, y = 5 là nghiệm nguyên dương của phương trình đã cho.
Với t2 = 0 thì x = 2, y = 7 là nghiệm nguyên dương của phương trình đã cho.

Ví dụ 2: Tìm nghiệm nguyên dương của phương trình 7x + 23y = 120 (1)
Giải:
Ta có x = . (2)
Muốn có x, y nguyên thì 1 – 2y = 7t hay 2y = 1 – 7t (t nguyên).
Từ đó: y = –3t + . (3)
Vì y, t nguyên nên 1 – t = 2t1 (t1 nguyên) t = 1 – 2t1.
Thay vào (3) ta có: y = –3(1 – 2t1) + t1 = 7t1 – 3.
Thay vào (2) ta được: x = 17 – 3(7t1 – 3) + 1 – 2t1 = 27 – 23t1.
Vậy: x = 27 – 23t1 , y = 7t1 – 3 là nghiệm nguyên của phương trình (1).

Muốn có nghiệm nguyên dương, ta phải có:

Suy ra t1 = 1 và x = 4, y = 4 là nghiệm nguyên dương duy nhất của phương trình đã cho.

Ví dụ 3: Tìm nghiệm tự nhiên của phương trình xy – 4x = 35 – 5y (1)

Giải:
(1) xy – 4x + 5y – 20 = 15 hay ( x + 5)(y – 4) = 15 = 15.1 = 5.3.
Vì x, y đều là số tự nhiên nên x + 5  5 và là ước của 15,
Biên soạn: GV HUỲNH ĐỨC KHÁNH

ta có: hoặc

Suy ra: x = 10, y = 5 hoặc x = 0, y = 7. Đó là những nghiệm tự nhiên của phương trình đã cho.

Ví dụ 4: Tìm nghiệm nguyên dương của phương trình x2 – 6xy + 13y2 = 100 (1)
Giải:
(1) x2 – 6xy + 9y2 = 100 – 4y2 hay (x – 3y)2 = 4(25 – y2)  0 .
Vậy là số chính phương.
Với y = 1 hoặc y = 2 thì 25 – y2 không là số chính phương (loại).

Với y = 3 ta có: .

Với y = 4 ta có: .

Với y = 5 ta có: (x – 15)2 = 0 x = 15.

Vậy các nghiệm nguyên dương của phương trình đã cho là: (1; 3), (17; 3), (6; 4), (18; 4), (15; 5).

Ví dụ 5: Tìm nghiệm nguyên dương của phương trình 3x2 + 5 y2 = 345 (1)
Giải:
345 vừa chia hết cho 3 vừa chia hết cho 5 nên 3x2 + 5 y2 vừa chia hết cho 3 vừa chia hết cho 5.
Vì (3, 5) = 1 nên x 5 x = 5a (a Z) và y 3 y = 3b (b Z).
Ta có: 3.25a + 5.9b = 345
2 2
5a + 3b = 23
2 2
(2)
Ngoài ra: a2
Thay vào (2) các giá trị của a = 1, 2 và b = 1, 2 ta thấy phương trình có nghiệm nguyên dương
duy nhất với a = 2, b = 1. Lúc đó x = 10, y = 3.

Ví dụ 6: Tìm nghiệm nguyên dương của phương trình 5x – 3y = 2xy – 11 (1)

Giải:
(1) 11 + 5x = y(2x + 3) hay .
Nếu x, y đều là nguyên dương thì 2x +3 phải là ước của 7 tức là bằng –1, 1, –7, 7.
Trong bốn trường hợp này phương trình chỉ nhận một cặp nghiệm nguyên dương với 2x + 3 = 1
& 7. Lúc đó x = 2 và y = 3.

Ví dụ 7: Tìm nghiệm nguyên dương của phương trình x + y + z = xyz (1).

Giải:
Do vai trò của x, y, là bình đẳng nên ta giả sử 0 < x  y  z.
Ta có: xyz = x + y + z  3z xy  3.
Nếu x = y = z thì z3 = 3z z2 = 3 điều này không xảy ra với z nguyên.
Vậy ba số x, y, z không thể bằng nhau. Vậy số nhỏ nhất không thể bằng 3. Ta có xy < 3.
Nếu xy = 2 thì x = 1, y = 2 z = 3.
Nếu xy = 1 thì x = 1, y = 1 2 + z = z vô nghiệm.

---------- HẾT ----------