See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/349767863

De Grote Reset als complottheorie?

Article · February 2021

CITATIONS READS

0 11,358

1 author:

Frank A.G den Butter

Vrije Universiteit Amsterdam
298 PUBLICATIONS   1,216 CITATIONS   

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Frank A.G den Butter on 04 March 2021.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

FRANK DEN BUTTER | de grote reset | sociale evolutie

7 februari 2021 | Frank den Butter | Economiegids

De Grote Reset als complottheorie?

Het 51ste jaarcongres van het Word Economic Forum was van 26-29
januari 2021 in Davos gepland, maar heeft grotendeels virtueel plaatsgevonden. Het
ronkende thema van dit jaarcongres was The Great Reset. De bedoeling was om samen
een nieuw soort economische orde op te bouwen die, vanuit de coronacrisis, zicht biedt
op een meer eerlijke, sociale, duurzame en schokbestendige toekomst.

De samenkomst van het World Economic Forum (WEF) vond dus dit jaar niet plaats in de
sneeuw en bood daarom geen gelegenheid aan de brainstormende elite van wereldleiders en
grootindustriëlen om in Davos te netwerken en van de wintersport te genieten. Het streven
naar een grote reset vormde echter, net als het door Joe Biden omarmde Building Back Better,
voor allerlei complotdenkers het bewijs dat hier sprake is van een internationale
samenzwering om de wereld te knechten en te onderdrukken. Dit artikel stelt zich de vraag
waarom dat zo is gekomen en wat ervan waar is.

Gevolgen Covid 19
Het concept van de grote reset (oftewel herstart) is gemunt in een in juli 2020 verschenen
boek met als titel Covid-19, The Great Reset, van Klaus Schwab, de organisator van de WEF-
bijeenkomsten in Davos, en Thierry Malleret. Dit boek gaat over de diepgaande gevolgen die
de coronapandemie zal hebben voor de politiek en voor het bedrijfsleven.

Het boek schetst een toekomstbeeld met veel vermoedens en ideeën over hoe de wereld er na
de pandemie eruit zou kunnen zien en misschien zou moeten zien. De toekomst wordt vanuit
drie gezichtspunten bezien: (i) macro (ii) micro, en (iii) individueel. Op macroniveau gaat het
over de gevolgen van de pandemie voor vijf categorieën: economisch, maatschappelijk,
geopolitiek, ecologisch en technologisch. De beschouwingen over het microniveau betreffen
de effecten voor specifieke bedrijfstakken en ondernemingen. Tot slot worden de mogelijke
gevolgen op individueel niveau geschetst.

Volgens de auteurs bevindt de wereld zich op een kantelpunt. Onder het wat versleten motto
van ‘verspil nooit een goede crisis’ biedt de pandemie de mogelijkheid een nieuw pad te
bewandelen dat ons een wereld zal brengen die inclusiever, rechtvaardiger en respectvoller
voor Moeder Natuur is. Het andere pad voert ons terug naar een wereld die lijkt op de wereld
die we zojuist hebben achtergelaten, maar dan gaat het alleen maar slechter en komen we
telkens weer voor nare verassingen te staan. Het is duidelijk welk pad we moeten kiezen.

Een belangrijk onderdeel van het rapport beschrijft hoe het karakter van ons werk er in de
toekomst zal uitzien. Zo zal het werk veel meer digitaal plaatsvinden (denk aan
videoconferenties & kunstmatige intelligentie) en zal er veel meer op afstand worden gewerkt.
Een flink deel van de bestaande beroepen zal verdwijnen en, omdat er veel vaker thuis wordt
gewerkt, zullen er minder sociale contacten met collega’s zijn. In september 2020 heb ik in de
Evolutiegids vanuit een ander perspectief een dergelijk toekomstbeeld voor het nieuwe
werken na corona geschetst. Zie ook het artikel van Mary Span in de Evolutiegids over het
Global Risk Report 2021 van het WEF.

Overigens werd deze toekomstvisie van het WEF al in juni 2020 door prins Charles van
Wales samen met Klaus Schwab gepresenteerd onder de titel ‘The Great Reset, Transforming
Our World and Building Back Better‘. Het doel daarbij was om het kapitalistisch systeem te
verbeteren door investeringen te richten op rechtvaardige welvaartsgroei met meer aandacht
voor het milieu.

Communistische revolutie
Veel complotdenkers geloven dat de coronapandemie opzettelijk is gecreëerd door de
financiële elite en wereldleiders, zodat zij de grote reset versneld kunnen uitvoeren. Het plan
daarbij zou zijn om wereldwijd economische controle te kunnen uitoefenen via het invoeren
van een totalitair regime. Zo’n economisch systeem naar socialistische of zelfs
communistische snit zou knechting van alle burgers ten behoeve van de elite betekenen. Zulke
complottheorieën gingen vooral virtueel vanaf november 2020, vlak na Joe Biden’s
verkiezingsoverwinning in de Verenigde Staten. Maar ook een toespraak van de Canadese
premier Justin Trudeau werd vanaf september 2020 veel op internet aangehaald als het bewijs
van een vermeende samenzwering. Die toespraak van Trudeau ging over de
ontwikkelingsagenda voor 2030 en bevat veel overeenkomstig taalgebruik met die van de
grote reset. In Canada gaf zelfs een prominent lid van de conservatieve partij voeding aan
deze complottheorie door te beweren dat global financial elites pogen (to) re-engineer
economies and societies en (to) empower the elites at the expense of the people. Volgens hem
moeten de Canadezen de regering ertoe aanzetten (to) protect our freedom en end plans to
impose the Great Reset.

In de Verenigde Staten was de campagne van Donald Trump erop gericht om de kiezers een
desastreuze socialistische economie in het vooruitzicht te stellen wanneer Biden zou winnen.
Dat beeld werd door Trump zelf, door andere conservatieve Republikeinse politici en door de
fanatieke aanhang zodanig versterkt dat Trump kon blijven beweren dat Biden de verkiezing
had gestolen en dat hij in feite had gewonnen. Nu dient te worden gezegd dat het
meritocratische elitaire denken, waarbij op de verliezers in de samenleving wordt
neergekeken, tot deze polarisatie en omarming van complottheorieën heeft bijgedragen (zie
ook Sandel, 2020).

Bill Gates
Een opmerkelijke variant op deze samenzweringstheorie is dat Bill Gates achter deze
machtsgreep van de elite zou zitten. Aanleiding is een TED-talk uit 2015, waarin Bill Gates
al waarschuwde dat de wereld niet op een virusuitbraak in de vorm van een epidemie of
pandemie is voorbereid. Een pandemie is waarschijnlijker dan een kernoorlog beweerde
Gates: If anything kills over 10 million people in the next few decades, it’s most likely to be a
highly infectious virus rather than a war. Not missiles, but microbes. Daarbij bepleitte Gates
een betere medische zorg in de arme landen waarbij alle kinderen gevaccineerd moeten
kunnen worden, en zeker als er een pandemie uitbreekt. Die nadruk op vaccinatie is bij de
complotdenkers blijven hangen maar ook bij degenen die anti-vaccinaties zijn. Zo beweerde
Roger Stone, a voormalig adviseur van Donald Trump, dat Bill Gates en anderen het virus
misbruikten om microchipping people so we can tell whether you’ve been tested. Het gevolg
is dat volgens een enquête vorig jaar 28% van de Amerikanen gelooft dat Bill Gates vaccins
wil gebruiken om microchips in mensen te implanteren. En bij de Republikeinen gaat het om
44%. Ook leidde een gerucht over de wens van Bill Gates om immuniteit voor Covid-19 te
certificeren tot een op internet vaak gedeeld artikel met als kop: Bill Gates will use microchip
implants to fight coronavirus.

Overigens past dit geloof in een complot bij de tendens om meer in het algemeen geen
vertrouwen in de wetenschap, de deskundigen en de feiten te hebben. Zo vond Trump vaak
dat hij zelf meer verstand van de coronapandemie had dan de deskundige bij uitstek, dr.
Fauci. En de klimaatontkenners vormen een belangrijke subcategorie van degenen die in een
alternatieve waarheid geloven.

Distopie van sociaal kredietsysteem

Het vermeende complot van Bill Gates vormt de opmaat voor een meer serieus bezwaar tegen
de ideeën van de grote reset. Het World Economic Forum legt veel nadruk op de
technologische mogelijkheden die internet biedt voor een betere toekomst. Daarbij wordt
bepleit dat iedere burger op aarde een eigen digitale identiteit krijgt. Volgens het WEF is dit
van belang omdat this digital identity determines what products, services and information we
can access – or, conversely, what is closed off to us’. Tim Hinchliffe (2020) plaatst hierbij de
kanttekening dat terwijl aan de ene kant zo’n systeem van digitale identiteiten kan bijdragen
aan een beter leven voor miljoenen, het aan de andere kant ook door autoritaire regimes kan
worden benut om het gedrag van burgers onder een sociaal kredietsysteem te observeren en te
controleren. En dan komen we uit bij de manier waarop de Chinezen worden beloond
wanneer zij zich goed en conform de regels gedragen maar worden gestraft wanneer zij
gedrag vertonen dat buiten de partijlijn ligt. Dat lijkt op de distopische maatschappij die
George Orwell in zijn toekomstroman ‘1984’ beschrijft: een wereld waar Big Brother iedere
burger streng in de gaten houdt en geen plaats is voor afwijkend gedrag. Overigens wijzen
ook Schwab en Malleret (2020) in dit verband in paragraaf 1.6.3. op The risk of dystopia.

Daarbij heeft dit pleidooi voor opslag van vele persoonlijke gegevens voor de digitale
identiteit ook tot de complottheorie geleid dat de lockdowns vanwege de coronacrisis bedoeld
zijn om bedrijven tot een faillissement te dwingen. Dan zullen banen verdwijnen die worden
ingenomen door machines, en wordt via massasurveillance de vrijheid van burgers beknot.

Corporatief kapitalisme
Het World Economic Forum legt, overigens al een lange tijd, sterk de nadruk op wat
genoemd wordt ‘stakeholder’ kapitalisme. Men zou dat kunnen zien als ‘belanghebbenden’
kapitalisme of ook als ‘corporatief’ kapitalisme. Het uitgangspunt is dat de leiding van een
onderneming niet alleen moet rekenen met het (korte termijn)belang van de aandeelhouders.
Die andere belanghebbenden zijn dan het personeel of in meer algemene zin, ‘de mensen’, en
het milieu, of in meer algemene zin ‘de aarde’. In die zin sluit het aan op het PPP (People,
Planet, Profit)-concept dat in het kader van het maatschappelijk verantwoord ondernemen
opgeld doet. Toch is het de vraag of de maatschappij nu werkelijk met deze aandacht van het
management van het bedrijfsleven gediend is. Zie ook Steve Denning (2020). Het zijn dan
immers de ondernemers zelf die uitmaken wat goed voor de maatschappij is. Bovendien past
het eigenlijk ook niet in een kapitalistische ordening waar aandeelhouders eigenaars van een
onderneming zijn en waar die aandeelhouders uiteindelijk beslissen over het beleid van de
directie. Te ver voor de troepen uitlopen zoals de CEO van Unilever, Paul Polman, heeft
geprobeerd, loopt uiteindelijk spaak (zie Jeroen Smit, 2019). Maatschappelijk verantwoord
ondernemen is alleen gunstig voor de aandeelhouders wanneer er wordt geanticipeerd op
overheidsbeleid of wanneer het betekent dat er makkelijker (vreemd) kapitaal en goed
personeel kan worden aangetrokken. In ieder geval is het door het WEF bepleite stakeholder
kapitalisme totaal iets anders dan een communistische of socialistische economische ordening
zoals de complotdenkers en aanhangers van Trump vrezen.

Rol overheid
Maar dit corporatief kapitalisme past ook niet in een sociaaldemocratie. Immers,
 maatschappelijk verantwoord ondernemen is alleen echt realistisch en rationeel wanneer er
overheidsregels zijn die aanzetten tot maatschappelijk verantwoord gedrag. Denk aan het
pleidooi van bijna alle economen voor CO2-heffingen om de industrie tot een betere zorg
voor het klimaat aan te zetten. In die zin kan prins Charles wel beweren dat de private sector
hoofdzakelijk aanjager van de grote reset zal zijn, het is aan de overheid om via de politieke
voorkeuren, de belangen van alle burgers, en ook van de toekomstige generaties te dienen. In
die zin is er ook een verschil tussen ons Nederlandse poldermodel en het corporatief
kapitalisme van het WEF. Tekenend hiervoor is het verschil in inzicht tussen de beide eerste
Nobelprijswinnaars in de economie, Tinbergen en Frisch, over de vraag hoe de economische
politiek moet worden vormgegeven. Terwijl Tinbergen protagonist van het poldermodel is
waarin een compromis tussen verschillende politieke voorkeuren moet worden bereikt, wilde
Frisch de economie veeleer planmatig, zoals een bedrijf, besturen. Zie Dekker (2020).

Verstandig?
De door de WEF bepleite Great Reset, als opgaaf voor de economische en politieke ordening
na de coronacrisis, vormt de aanleiding voor vele complottheorieën. Het WEF beraamt geen
complot, maar er kan niet worden ontkend dat de aanbevelingen van het WEF met veel
aplomb worden gebracht en als elitair zijn op te vatten. Zo heeft Prins Charles, die toch niet
als een groot denker bekend staat, aan deze gedachtevorming bijgedragen en omringt de
organisator en oprichter van het WEF, Klaus Schwab, zich in Davos ook graag met andere
monarchen. Juist in een tijd waarin de gewone burgers zich meer en meer afzetten tegen de
elite en daarmee tegen een overheid die allerlei beperkingen oplegt, is dat geen verstandige
houding.

View publication stats