Η Αλβανία

Στοιχεία Ιστορίας και

Πολιτικής
Εθνική ταυτότητα, Ίδρυση,
Ιστορία, Οικονομία, πληθυσμός,
πολιτική, πολιτικά κόμματα,
ελεύθερες εκλογές-αποτελέσματα
λυκούργος Π. Χατζάκος
Αθήνα 2012

Ο Λυκούργος Χατζάκος
γεννήθηκε στον Κορυδαλλό. Ανέπτυξε δράση
πολιτική αλλά και κοινωνική. Με πρώτες
σπουδές στην Τεχνολογία Ιατρικών
Εργαστηρίων, συνέχισε τις σπουδές του στις
πολιτικές επιστήμες.
Την περίοδο 1997-1999 εργάσθηκε στην
Αλβανία, την στιγμή της μεγάλης κρίσης των
«πυραμίδων», επικεφαλής των οργανώσεων
ΚΕΣΑΠ-ΔΗΜΗΤΡΑ και I.I.SA., υλοποιώντας
προγράμματα αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής
βοήθειας. Ήταν παρών στο Κοσσυφοπέδιο τις
ημέρες των σφοδρών εχθροπραξιών (Αύγουστος
1999) ως μέλος εντεταλμένης, ολιγομελούς
ομάδας Ευρωπαϊκών Μη Κυβερνητικών
Οργανώσεων, οι οποίες είχαν αποσταλεί, on the
field, με εντολή της ECHO-European Aid Office
(Γραφείο Ανθρωπιστικής Βοήθειας και
Υποστήριξης της Ε.Ε.) και με αποστολή την
καταγραφή των ανθρωπιστικών αναγκών και
καταστροφών στην περιοχή.
Επίσης, καθ’ όλη την διάρκεια του
εμφυλίου στην Γιουγκοσλαβία, ανέπτυξε
σημαντική ανθρωπιστική δραστηριότητα στην
περιοχή.
Τέλος, ως μέλος των Γιατρών του
Κόσμου, ήταν παρών στο Ιράκ κατά την
τελευταία ένοπλη επέμβαση (Απρίλης –
Νοέμβριος 2003), όπου εγκατέστησε και
οργάνωσε την αποστολή της οργάνωσης τις
πρώτες ημέρες της στρατιωτικής επέμβασης υπό
την ιδιότητα του special coordinator.
Έχει εργασθεί με διεθνείς οργανώσεις
και οργανισμούς για τον σχεδιασμό, εκτέλεση,
υλοποίηση και αξιολόγηση μελετών και
προγραμμάτων αναπτυξιακής και επείγουσας
ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς και με
ελληνικούς οργανισμούς σε ανάλογες θέσεις.
Πρόσφατα, από το έτος 2007 έως και 2010-,
εργαζόταν στην Βαγδάτη.
========================================
= Καθώς από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, είχα
Εισαγωγή
Η πτώση του κομουνιστικού καθεστώτος της
Αλβανίας, το 1991, σηματοδότησε την λήξη μίας
πεντηκονταετούς και σχεδόν απόλυτης απομόνωσης. Τα
σύνορα άνοιξαν και οι πρώτοι μετανάστες μετακινούνται,
μαζικά, προς την Ελλάδα και την Ιταλία.
Έξι χρόνια αργότερα, η χρεωκοπία του συστήματος
των «πυραμίδων» έγινε η αιτία να χάσουν οι πολίτες της
χώρας τεράστια ποσά -για κάποιους αντιπροσώπευαν τους
κόπους μιας ολόκληρης ζωής-, με αποτέλεσμα να
ξεσπάσουν οι γνωστές ταραχές. Τα τηλεοπτικά δίκτυα, την
περίοδο εκείνη, μετέφεραν εικόνες εξαθλίωσης και χάους
(σε ένα βαθμό, ήταν προϊόν σκηνοθετικών αναζητήσεων
των απεσταλμένων τηλεοπτικών δικτύων, έναντι ευτελούς
αμοιβής) και οι οποίες αφενός, διετάρασσαν την
μικροαστική ραθυμία μας αφ΄ετέρου, σε κάποιους,
δινόταν η ευκαιρία να προβούν σε πράξεις επιτηδευμένης
φιλανθρωπίας. Ταυτοχρόνως, ακουσίως θέλω να πιστεύω,
κάποια Μ.Μ.Ε., προετοίμαζαν το στερεότυπο του
«Αλβανού εγκληματία». Αυτό, θα προεβάλλετο έντονα,
περίπου, δύο χρόνια αργότερα και είτε λόγω αφελείας
επεδίωκαν υψηλότερη τηλεθέαση (ακόμη και η
παραβίαση του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, ήταν σκόπιμο
να παρουσιάζεται με τους γνωστούς δραματικούς τίτλους)
είτε γιατί κάποιοι έκριναν ότι η καλλιέργεια αισθήματος
ανασφάλειας στην κοινή γνώμη θα απέδιδε πολιτικά ή
άλλα οφέλη. Δεν προσέφεραν θετικό έργο στην χώρα μας,
αφού απευθύνθηκαν στα πλέον, ευτελή ένστικτα των
Ελλήνων και ανέσυραν στην επιφάνεια, από τα βάθη του
νου μας, τον φόβο. Τα τραύματα εκείνης της εποχής,
συνέβαλαν στην καλλιέργεια αρνητικού και φορτισμένου
κλίματος προκατάληψης έναντι των Αλβανών μεταναστών,
με συνέπεια να προκύψουν σοβαρές δυσχέρειες, όχι
μόνον στην ένταξη τους, αλλά πιθανότατα έβλαψαν
σοβαρά και την πορεία των διμερών σχέσεων των δύο
χωρών. Θα πρέπει να καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια από
όλες τις πλευρές, ώστε να μην εμφανισθούν, σε κάποια
χρονική στιγμή, δυσμενείς επιπτώσεις στην κοινωνική
συνοχή.
ξεκινήσει την ενασχόλησή μου με τις Μ.Κ.Ο., τα γεγονότα
στην Αλβανία με προκαλούσαν, ενώ, η σκέψη ότι δίπλα
μας, η κατάσταση εξελίσσετο προς την πλήρη εκτροπή και
ότι η πληροφόρησή μου σχετικά με αυτή τη χώρα
παρουσίαζε σημαντικά κενά -μολονότι συνυπάρχουμε
στην ίδια «γειτονιά» για εκατοντάδες έτη, έχουμε κοινά
Σελίδα | 2
σύνορα-, με οδήγησαν στην αποδοχή της πρότασης συνεργασίας την οποία μου απηύθυνε μία
Ελληνική Μη Κυβερνητική Οργάνωση, που είχε αναλάβει την υλοποίηση προγραμμάτων
υποστήριξης, τα οποία, περιελάμβαναν επισιτιστική βοήθεια και στήριξη των δομών υγείας, στους
τέσσερεις νομούς (rrethit) της Περιφέρειας Κορυτσάς (Prefektura e Korçёs).
Εγκαταστάθηκα στην Αλβανία το πρώτο δεκαήμερο Νοεμβρίου του 1997. Είχαν προηγηθεί
κατά το προηγούμενο διάστημα του ταραχώδους 6μήνου, τρείς ολιγοήμερες επισκέψεις 1 -εν μέσω
των ταραχών οι οποίες είχαν ξεκινήσει από τον Μάρτιο του ιδίου έτους-, με στόχο να εκτιμηθούν
οι δυνατότητες για την κατάρτιση και υλοποίηση των προγραμμάτων.
Αδιαμφισβήτητη διαπίστωση ήταν πως οι όποιες υποδομές υπήρχαν, είχαν περιέλθει σε
πλήρη διάλυση, η παραγωγική διαδικασία είχε διακοπεί πλήρως, στρατιωτικές εγκαταστάσεις και
αστυνομικοί σταθμοί λεηλατήθηκαν και ο οπλισμός τους περιήλθε στα χέρια των εξεγερθέντων
πολιτών αλλά και στην κατοχή συμμοριών του κοινού εγκλήματος, μετά την απόδραση τους από
τις φυλακές. Κάθε ένας, ανεξαρτήτως ηλικίας, είχε στη διάθεσή του, από αυτόματο Kalasnikov,
μέχρι χειροβομβίδες και άρματα μάχης. Κατά την διετή και πλέον, παραμονή μου «on the field»
γνώρισα την χώρα και τους ανθρώπους, στους οποίους, εμείς στην Ελλάδα στηρίξαμε σε μεγάλο
βαθμό την ανάπτυξή και την συνεπαγόμενη ευημερία μας την δεκαετία του ΄90 και που
χρησιμοποιήσαμε ως φθηνό εργατικό δυναμικό. Η άμεση επαφή συνέβαλε στην άρση
προκαταλήψεων και στερεοτύπων, τα οποία είχα σχηματίσει.
Δεν δύναται κανείς να ισχυρισθεί, ότι η Αλβανία είναι χώρα που προσεγγίζει στα
Ευρωπαϊκά πρότυπα, ούτε ότι η εικόνα, σχετικά με τους Αλβανούς σχηματίσθηκε δίχως να δοθούν
αφορμές εκ μέρους τους. Πρέπει, όμως, να κατανοήσουμε το δεδομένο της κυριαρχίας ενός
ολοκληρωτικού, απάνθρωπου και φοβικού καθεστώτος, για 50 περίπου χρόνια, που είχε ως
συνέπεια την μεγάλη καθυστέρηση στην κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική εξέλιξή της
αλβανικής κοινωνίας. Οπωσδήποτε, σε σύγκριση με τις ανεπτυγμένες, λοιπές Ευρωπαϊκές
κοινότητες, αλλά ακόμη και με εκείνες, άλλων, γειτονικών, Βαλκανικών χωρών.
Πάντως, γεγονός είναι ότι δεν υπάρχουν μεγάλες διαφορές, αν μη τι άλλο ως προς τα
έθιμα, παραδόσεις, αντιδράσεις και την συμπεριφορά μας. Έχω την εντύπωση, ότι εάν η χώρα μας
είχε καταμερισθεί στην «άλλη πλευρά», παρόμοια κατάσταση και κοινωνική καθυστέρηση θα
εμφάνιζε. Από διηγήσεις των παλαιοτέρων, φαντάζομαι, ότι κάπως έτσι θα ήταν και στην Ελλάδα,
τα πράγματα κατά την εποχή που προσπαθούσαμε να αναγεννήσουμε την πατρίδα μας, μετά από
τον Παγκόσμιο Πόλεμο και τον ακόμη πιο καταστροφικό εμφύλιο.
Οι Αλβανοί είναι λαός με ιδιαίτερους κώδικες και ήθη αρκετά εκ των οποίων,
προσομοιάζουν με αντίστοιχα -ίσως σήμερα ξεχασμένα-, ελληνικά. Δεν θα είχε κάποια ιδιαίτερη
αξία να κάνει κάποιος συγκρίσεις, εάν δηλαδή, είναι/είμαστε «καλύτεροι» ή «χειρότεροι»., Είναι
απλά διαφορετικοί και μια περισσότερο εξελιγμένη κοινωνία, οφείλει να κατανοεί και να
διαχειρίζεται το γεγονός αυτό με σύνεση. Εν πάση περιπτώσει, ανεξάρτητα από το εάν μας αρέσει
ή όχι, είμαστε γενετικά συγγενείς λαοί2, ζούμε σε όμορα κράτη και πρέπει να συμβιώσουμε
αρμονικά και χωρίς εντάσεις. Προϋπόθεση επιτυχίας του στόχου αυτού, είναι η απαραίτητη γνώση
σχετικά με τον γείτονα μας, ο απεγκλωβισμός απεγκλωβισμένοι από αυταρέσκειες,
προκαταλήψεις ή μύθους, η δημιουργία και ανάπτυξη διαύλων και όρων ειλικρινούς επικοινωνίας
η αναγνώριση και αποδοχή των πραγματικών γεγονότων γεγονότα και τέλος, οπωσδήποτε, να
επαναπροσδιορίσουμε την αντίληψή μας για την υπόσταση και το μέγεθός μας.
Μια ανεπτυγμένη κοινωνία οφείλει, όχι απλώς να διαλαλεί την υπεροχή της στο
πολιτισμικό επίπεδο, αλλά και να το αποδεικνύει, εμπράκτως. Δεν έχουν, επομένως, ουσία οι
προκαταλήψεις ή η κατασκευή στερεοτύπων και πιστεύω, πως όσο ταχύτερα τις αφήσουμε στην
άκρη τόσο ταχύτερα θα δημιουργηθούν καλύτερες προϋποθέσεις συνεννόησης και βελτίωσης των
1
Assessment
2
Τούτο υποστηρίζουν ακόμη και συντηρητικοί ιστορικοί (π.χ. Παπαρηγόπουλος), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,,
τόμος ..., ................., Αθήνα 199999.
Σελίδα | 3
διμερών σχέσεων με την Αλβανία και αυτό θα πολλαπλασιάζει τις ωφέλειες της χώρα μας. Ατυχώς,
όμως, η πολιτική (στρατηγικός σχεδιασμός εξωτερικής πολιτικής, πολιτική για την μετανάστευση
κ.λπ.) στην Ελλάδα παρουσιάζει μεγάλα ελλείμματα και αυτό, συμβάλλει σε καθοριστικό επίπεδο
στην διατήρηση της στρεβλής εικόνας και την λανθασμένη αντιμετώπιση των μεταναστών και
ιδιαίτερα των Αλβανών. Σε κάποια χρονική στιγμή, τους θεωρούσαμε ως -κατά κάποιο τρόπο-
γενετικά κατασκευασμένους, πρωτόγονους εγκληματίες. Αν και σήμερα, σε μεγάλο βαθμό,
υπάρχει μεταστροφή αυτής της αντιλήψεως, εξακολουθούμε να τρέφουμε αρνητικά αισθήματα
για την κοινότητα αυτή, παρά το γεγονός ότι είναι η μόνη κοινότητα μεταναστών με την ταχύτερη
και ολοκληρωμένη προσαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα. Ξεχνάμε ότι έτσι έβλεπαν και τους
δικούς μας ανθρώπους οι Γερμανοί ή οι Αμερικανοί ή οι Αυστραλοί, όταν, έφευγαν από την φτωχή
και πληγωμένη Ελλάδα, προκειμένου να αναζητήσουν μια ευκαιρία Ζωής. Αυτοί είναι, όμως,
εκείνοι που δημιούργησαν το θαύμα του Απόδημου Ελληνισμού, κάτι που εμείς δεν
αναγνωρίζουμε ως δικαίωμα των μεταναστών που ζουν στην χώρα μας3...
Τόσο στην διαδρομή μου εργαζόμενος στο εξωτερικό με Μ.Κ.Ο. ή άλλους Οργανισμούς,
όσο και κατά την ενασχόλησή μου με θέματα μετανάστευσης στην Ελλάδα, είχα την ευκαιρία να
επιβεβαιώσω, στην πράξη, πόσο σημαντικό είναι την στιγμή της προσέγγισης να υπάρχει
διαθέσιμη γνώση της χώρας του συνομιλητή σου -π.χ., να διατυπώνεις έστω και βασικές
εκφράσεις στη γλώσσα του, να γνωρίζεις ιστορικά ή άλλα στοιχεία κ.λπ. Δημιουργείται μια σχέση
ισχυρή και ανοίγει διαύλους ουσιαστικής επικοινωνίας, που με την σειρά της οδηγεί στην
αλληλοκατανόηση. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, γίνεται ένα βήμα στην κατεύθυνση της ειρηνικής και
αρμονικής συνύπαρξης και την καλλιέργεια κλίματος αποδοχής και συνεργασίας, προϋποθέσεις
απαραίτητες, προκειμένου να εστιάσουμε στην ανάπτυξη των χωρών και της περιοχής μας,
απερίσπαστοι, πλέον, από ανόητες και περιττές αντιπαραθέσεις. Αυτόν τον στόχο, θέλει να
υπηρετήσει και η προσπάθεια της παρούσας συγγραφής και ας μας επιτραπεί η ύπαρξη της
φιλοδοξίας συμβολής στην ενημέρωση των Ελλήνων πολιτών για την γειτονική, αυτή, χώρα. Το
πόνημα αυτό, επιχειρεί μία πρώτη «φωτογραφική» αποτύπωση της Αλβανίας, μέσα από την
παράθεση βασικών ιστορικών στοιχείων, την σύντομη αναφορά και περιγραφή σημαντικών
κινημάτων και ιστορικών πνευματικών και πολιτικών προσωπικοτήτων της καθώς και την
συνοπτική, αλλά, ελπίζω ακριβή παρουσίαση των οικονομικών και πολιτικών δεδομένων, της
πολιτικής σκηνής και των πολιτικών σχηματισμών στις μέρες μας. Οι συνεργάτες μου και εγώ
ελπίζουμε το αποτέλεσμα να είναι θετικό.
Θα αποτελούσε ατόπημα, εάν στο σημείο αυτό δεν αναφέρω τους δύο expatriate
συνεργάτες μου, στην διάρκεια της 30μηνης αποστολής μου στην Αλβανία και οι οποίοι με τις
γνώσεις και τις υψηλού επιπέδου ικανότητες τους συνέβαλαν στην επιτυχή ολοκλήρωση του έργου
που κληθήκαμε να επιτελέσουμε. Ο Γιάννης Μακρής και ο Άρης Αβραμίδης ήταν, ταυτοχρόνως,
εκτός από εξαίρετοι συνάδελφοι και δύο πολύτιμοι φίλοι που η ανθρώπινη παρουσία τους έκανε
δυνατή την παραμονή και εργασία μου και φυσικά την ευγνωμοσύνη μου και την εκτίμησή μου
στους Γιώργο Πιτσούλη, Νίκο Ψαρουμπά που με εμπιστεύθηκαν και μου ανέθεσαν την εκτέλεση
των προγραμμάτων. Τους ευχαριστώ θερμά!
Επίσης, ευχαριστώ όλους, τους επιτόπιους συνεργάτες, οι οποίοι, υπεστήριξαν την
προσπάθειά μας και συνέβαλαν στην επιτυχία της εργασίας μας στην Κορυτσά, κατά την
εξαιρετικά δύσκολη περίοδο 1997-1999, είτε ως άμεσοι συνεργάτες είτε ως φίλοι και που
συνέβαλαν με διάφορους τρόπους, στο να γίνεται η διαβίωση μου ανεκτή και ασφαλής –ιδιαίτερα
κατά τους πρώτους μήνες. Ο Γιάννης Τάνκα, η Ελόνα και Άντζελα Γκέργκο, η Εύα, ο Νίκος Ζίντρο, ο
Παύλο Γκέργο και άλλοι πολλοί, είναι άνθρωποι που με τις γνώσεις, τις ικανότητες και πάνω απ’
όλα με την καλή διάθεσή τους, με βοήθησαν στην δουλειά μου, ενώ με το χαμόγελό και τα
πλούσια συναισθήματά τους με αγκάλιασαν και στήριξαν ανθρώπινα στην σκληρή και επικίνδυνη
3
Αισθανόμαστε υπερηφάνια όταν κάποιος Έλληνας της διασποράς αποκτά κάποιο δημόσιο αξίωμα στην χώρα όπου ζεί,
αλλά, ούτε ως δημοτικό σύμβουλο δεν ανεχόμαστε έναν μετανάστη.
Σελίδα | 4
καθημερινότητα. Αποτελούν ένα ανεκτίμητο ανθρώπινο κεφάλαιο και που ακόμη και σήμερα μου
επιτρέπει να αποκομίζω οφέλη.
Θερμές ευχαριστίες επίσης, οφείλω στον Διευθυντή και το προσωπικό του Μουσείου της
Ανεξαρτησίας στην Αυλώνα και ιδιαίτερα στην Κα Albiona Dule, της οποίας οι επεξηγήσεις και η
διευκρινίσεις φώτισαν ασαφείς περιοχές των γνώσεών μου σχετικά με την ζωή των
πρωταγωνιστών και το ιστορικό της περιόδου εκκίνησης του Κινήματος της Ανεξαρτησίας καθώς
και στην κ. Ίνα Παναγιώτη για την συνεργασία της.
Τέλος, οφείλω μία ειλικρινή συγνώμη στην κόρη μου Μελίνα, η οποία, εξ αιτίας της
ενασχολήσεως μου με τις ΜΚΟ και τα συνεχή πολύμηνα ταξίδια, στερήθηκε την παρουσία μου στα
παιδικά της παιχνίδια. Ελπίζω το γεγονός ότι προσπάθησα να κάνω κάτι χρήσιμο –ανεξάρτητα αν

επέτυχα κάτι μικρό ή μεγάλο-, να δικαιώνει ή να εξισορροπεί, έστω, αυτή την έλλειψη.
λυκούργος Π. Χατζάκος

Σελίδα | 5

Εικόνα 1: Χάρτης της Αλβανίας

Αλβανικός Εθνικός Ύμνος

Himni i Flamurit
Rreth flamurit tё pёrbashkuar,
Me nje dёshirё, me njё qёllim,
Tё gjithё Atij duke u betuar,
Tё lidhim besёn pёr shpёtim.
 
Prej lufte veç ai largohet,
Qё ёshtё lindur tradhёtor,
Kush ёshtё burrё nuk friksohet,
Po vdes, po vdes si njё Dёshmor.
 
Nё dorё armёt do t’i mbajmё,
Tё mbrojmё Atdheun nё çdo vend,
Tё drejtat tona ne si ndajmё,
Kёtu armiqtё s’kanё vend.
 
Se Zoti vetё e tha me gojё,
qё kombet shuhen permbi dhe,
Po Shqipёria do tё rrojё,
Pёr tё, pёr tё luftojmё ne.

Σελίδα | 6
 Ύμνος της Σημαίας
Ενωμένοι γύρω από τη Σημαία
Με μία επιθυμία, με ένα σκοπό
Σε Αυτή ορκιζόμαστε πίστη
Και δίνουμε λόγο Τιμής για την Σωτηρία
Aπό τη μάχη -μόνο αυτός- λιποτακτεί
που έχει γεννηθεί προδότης
Οποιοσδήποτε είναι αληθινός άνδρας
δεν αφίσταται της υπόσχεσής του,
αλλά πεθαίνει, πεθαίνει και γίνεται Ήρωας

Στα χέρια τα όπλα θα κρατάμε

Να προστατέψουμε την Πατρίδα παντού
Δεν παραιτούμεθα των Δικαίων μας
οι εχθροί δεν έχουν θέση εδώ

Ο ίδιος ο Θεός έχει μιλήσει

Από τα έθνη χάνονται πάνω στη γης
Αλλά η Αλβανία θα συνεχίσει να ζει
Για Αυτή, για Αυτή θα συνεχίζουμε να πολεμάμε

Σελίδα | 7
Εικόνα 2. Ο θυρεός της Δημοκρατίας της Αλβανίας
(Stema zyrtare e Republikёs sё Shqipёrisё)

Σελίδα | 8
 Εικόνα 3. Η σημαία της Δημοκρατίας της Αλβανίας.

 Αποτελεί επιλογή του

Βυζαντίου, του οποίου την παράδοση θεωρούσε ότι συνεχίζει.

Σελίδα | 9
Εικόνα 4- Gjirokastra-Αργυρόκαστρο

Εικόνα 5: Το σπίτι του Eqerem Bej Vlore στην Αυλώνα.

Σελίδα | 10
Εικόνα 6: Ροζαφάτι, από την εικονογράφηση του βιβλίου του Mitrush Kuteli
"Tregime te mocme Shqiptare".

Σελίδα | 11
 Κεφάλαιο 1ο

Α΄ Συνοπτική καταγραφή της εξέλιξης και ονομασίας του Αλβανικού κράτους

Η Αλβανία (Shqipёria), έκανε το πρώτο τυπικό βήμα για την ανεξαρτησία της από την
Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1912, όταν ο Ισμαήλ Κεμάλι Μπέη ύψωσε στην Αυλώνα την σημαία της
Ανεξαρτησίας και σχημάτισε την πρώτη κυβέρνηση. Την ανεξαρτησία επεκύρωσε τo 1913 η
«Διάσκεψις των Πρέσβεων4» στο Λονδίνο -η οποία πραγματοποιείτο υπό την Προεδρία του Βρετανού
Υπουργού Εξωτερικών Eduart Grey-, κατόπιν, αποτελεσματικών πιέσεων της οργανώσεως εθνικού
περιεχομένου «Σύνδεσμος της Πριζρένης» (Shoqata e Prizrenit), μετέβαλε προηγουμένη απόφαση
των Δυνάμεων. (προέβλεπε την κατανομή των εδαφών αυτών μεταξύ Ιταλίας, Ελλάδος και Σερβίας)
και οδήγησε στην μετέπειτα συγκρότηση του Αλβανικού Κράτους. Η 28η Νοεμβρίου, είναι η ημέρα
ανακηρύξεως της ανεξαρτησίας στην Αυλώνα από τον Ismail Qemali Bej και η επίσημη εθνική εορτή
της χώρας (Συνταγματική καθιέρωση το 1998). Προκειμένου το αλβανικό κράτος να λάβει την τελική
του μορφή, πέρασαν διάφορα στάδια διαβουλεύσεων, συγκρούσεων και αλλαγών. Τα σημερινά
σύνορα διαμορφώθηκαν με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (17/12/1913)· οριστικοποιήθηκαν κατά
την Διάσκεψη των Πρέσβεων στο Παρίσι (1921) και κατοχυρώθηκαν αμετάκλητα, με την ένταξη της
στην Κοινωνία των Εθνών, μετά τους ευφυείς και αποτελεσματικούς χειρισμούς του Fan Noli, που
πέτυχε την υποστήριξη του Προέδρου των Η.Π.Α. Windrow Wilson, γεγονός που ουσιαστικά
κατοχύρωσε την συγκρότηση του Αλβανικού Κράτους. Ευνοήτως, αντίστοιχες ήταν και οι μεταβολές
στις μορφές Πολιτειακής συγκρότησης, δηλαδή, αυτή του Διεθνούς Προτεκτοράτου, Μοναρχίας,
Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας με το Κόμμα να ταυτίζεται με το Κράτος, και αυτή της
Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας.
 Η πρώτη κυβέρνηση συνεκροτήθη το 1912 με τον Ismail Qemali Bej, ως επί κεφαλής της
Πολιτείας. Την 6η Φεβρουαρίου 1914, η Διάσκεψις των Πρέσβεων στο Λονδίνο, όρισε τον Πρίγκιπα
Wilhem Wied επικεφαλής του Κράτους.
 Την περίοδο Σεπτεμβρίου 1914 - Ιανουαρίου 1920, η Αλβανία μετετράπη σε «πεδίο μάχης», με
την εναλλαγή διαφόρων κυβερνήσεων, περίοδος κατά την οποία, τον επικεφαλής του Κράτους όριζαν
σώματα αντιβασιλέων.
 Την 8η Ιανουαρίου 1920, το Συνέδριο της Lushnja εξέλεξε το Ύπατο Συμβούλιο, αποτελούμενο
εκ τεσσάρων μελών, το οποίο ήσκησε τις λειτουργίες του Επικεφαλής της Πολιτείας και επανέφερε
τον Κοινοβουλευτισμό. Επέλεξε τον Ahmed Zogu, ως Πρωθυπουργό, στον οποίο ανέθεσε την εντολή
σχηματισμού Κυβερνήσεως.
 Το 1924, ο Fan Noli, που όλη την περίοδο της Κυβερνήσεως Zogu ασκούσε σκληρή κριτική και
αντιπολιτευόταν την Κυβέρνηση, γιατί δεν προέβαινε σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις και
υπερασπιζόταν τα συμφέροντα των γαιοκτημόνων, κατάφερε να την ανατρέψει και αναλαμβάνει
επικεφαλής της Κυβερνήσεως, ασκώντας ταυτοχρόνως καθήκοντα του Αρχηγού του Κράτους. Αυτό,
όμως, για διάστημα μόλις έξη μηνών
 Την 31η Ιανουαρίου 1925, η Εθνική Συνέλευση, ενέκρινε τον Δημοκρατικό τύπο πολιτειακής
συγκροτήσεως και εξέλεξε τον Ahmet Zogu Πρόεδρο της Αλβανίας. Την 1η Σεπτεμβρίου 1928, μετά

4
Αναφέρονται οι Πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων: Βρετανίας, της Ρωσίας, Γερμανίας, Γαλλίας Αυστροουγγαρίας και
Ιταλίας. Η Διάσκεψη συνεχιζόταν και μετά την διακοπή της Διασκέψεως Ειρήνης στο Λονδίνο (λόγω της Οθωμανικής
ακαμψίας εξ αιτίας και της επικρατήσεως του κινήματος των Νεοτούρκων στην Κωνσταντινούπολη).
Σελίδα | 12
από την επάνοδο του Zogu και την ανατροπή της Κυβερνήσεως Noli, η Αλβανία ανεκηρύχθη
Μοναρχία και ο Zogu Μονάρχης.
 Με την κατάληψη από τις Ιταλικές στρατιωτικές δυνάμεις τον Απρίλιο 1939 και την ένωση των
δύο χωρών, ο Vittorio Emmanuele III γίνεται Βασιλεύς της Αλβανίας. Τα έτη 1943-1944, η Χώρα τελεί
υπό Γερμανική κατοχή και επανέρχεται το σύστημα Αντιβασιλείας.
 Με την απελευθέρωση και την λήξη του Β΄ Π.Π. το 1944, διενεργήθηκαν οι πρώτες εκλογές για
το Κοινοβούλιο και η εξουσία μετεβιβάσθη σε κολεγιακό Σώμα (collegial body), την Γραμματεία της
Λαϊκής Συνελεύσεως (Presidiumi i Kuventit Popullor).
 Από την 11η Ιανουαρίου 1946 έως την 12η Δεκεμβρίου 1990, περίοδο κατά την οποία στην
Αλβανία επεβλήθη κομμουνιστικό καθεστώς, αρχηγοί του Κράτους έγιναν διάφορες προσωπικότητες
του Κόμματος της Εργασίας (Partia e Punёs), με πρώτο τον Omer Nishani (Ιανουάριος 1946- 1η
Αυγούστου 1953).
 Την 30η Απριλίου 1991, διενεργούνται οι πρώτες ελεύθερες προεδρικές εκλογές για ένα
πολυκομματικό κοινοβούλιο και δημιουργείται το Συνταγματικό Ινστιτούτο της Προεδρίας της
Δημοκρατίας.
 Από το 1991, η Αλβανία είναι Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία στην πιο μακρά
δημοκρατική κοινοβουλευτική περίοδο της ιστορίας της.

=================

Σελίδα | 13
Β΄ Γενικά για τα Βαλάνια και τα εθνικά κράτη
Συχνά, αναρωτιέμαι αν υπάρχει περιοχή με ανάλογες, έντονες και σκληρές αντιπαραθέσεις
μεταξύ γειτονικών λαών, όπως αυτή των Βαλκανίων. Όσο και να αναζητήσει, όμως, κάποιος μια
αντίστοιχη «γωνιά» δεν νομίζω ότι πρόκειται να συναντήσει κάτι παρόμοιο –σίγουρα όχι στην
Ευρωπαϊκή Ήπειρο και ιδιαιτέρως στην σύγχρονη, μετά και τον Β΄Π.Π., εποχή.
Προφανώς, σε τούτο συμβάλλει το γεγονός ότι η «γειτονιά μας» απέκτησε την σημερινή
γεωπολιτική μορφή της, μόλις, προ δύο αιώνων, με συνέπεια ο εθνικισμός (ως απαραίτητο
συστατικό δημιουργίας ενός εθνικού κράτους), να είναι πολύ «φρέσκος» και τα πάθη έντονα. Οι λαοί
της Νότιο-Ανατολικής Ευρώπης, αξίζουν κάτι περισσότερο. Επιτέλους, ας πάψουμε να συνωμοτούμε
εις βάρος του εαυτού μας και ας θέσουμε τέλος στις άφρονες συγκρούσεις, οι οποίες, ήδη, έχουν
κοστίσει χρήμα, χρόνο και κυρίως ανθρώπινες ζωές.
Ανέκαθεν, είχα την επιθυμία να γνωρίσω την περιοχή και τους γείτονές μου, μιας και από τα
μαθητικά μου χρόνια, είχα σαγηνευθεί από την μορφή του Ρήγα. Αυτός ο μεγάλος οραματιστής,
επηρεασμένος από τον Γαλλικό Διαφωτισμό, πρώτος διακήρυξε την πίστη του στην ενιαία,
πολυπολιτισμική και ανεξίθρησκη οντότητα των Βαλκανίων, τα οποία, αποτελούσαν μια ενιαία
εδαφική ενότητα, καθώς τελούσαν αρχικά, υπό Ρωμαϊκή κυριαρχία, την οποία διεδέχθη η Οθωμανική
κατάκτηση. Ο Ελλαδικός χώρος, επί παραδείγματι, από τις Ελληνικές πόλεις-κράτη πέρασε στην
ηγεμονία αυτών των δύο περιφερειακών δυνάμεων και συνεπώς, είναι δυνατόν να μιλάμε για
«Ελληνισμό», κανείς όμως δεν δύναται να ορίσει τα σύνορα της Ελλάδας, προ της ιδρύσεως (1832),
του νέου Ελληνικού Κράτους, το οποίο προέκυψε μετά την επανάσταση του 1821 και απέκτησε την
σημερινή του μορφή, μετά τους δύο Βαλκανικούς πολέμους. Αν θεωρήσουμε σήμερα, ότι Ελλάδα
ήταν όλες οι περιοχές όπου υπήρχε ελληνικό στοιχείο, τότε και οι απόγονοι των αρχαίων Περσών,
δικαιούνται να διεκδικούν εδάφη, συνολικής εκτάσεως άνω των 2/3 της Ασιατικής Ηπείρου!. Κατά την
διάρκεια της Ιστορίας, η συνεχής μετακίνηση των πληθυσμών ήταν ανεμπόδιστη στον ενιαίο εδαφικό
χώρο, ενώ, ταυτοχρόνως, νέοι λαοί προερχόμενοι κυρίως από την Ασία –κάτω από την πίεση άλλων,
ισχυρότερων φυλών-, προσήρχοντο προς εγκατάσταση. Σλάβοι, Τουρκικά-Τουρανικά φύλλα
(Βούλγαροι -Τούρκοι κ.ά.), είναι οι νέοι επισκέπτες που κέρδιζαν το δικαίωμα μόνιμης εγκατάστασης
μετά από σκληρές και αιματηρές συγκρούσεις με τους παλαιότερους κατοίκους και κατά κύριο λόγο,
με την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζάντιο).
Δεκαετίες αιματηρών συγκρούσεων, με αντιπάλους από την μία πλευρά-, Σλαβικά (Σερβικά)
νομαδικά φύλλα ή Βουλγάρους και από την άλλη τις δυνάμεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας (Βυζανινής), κατέληξαν σε συμβιβασμό, σε αποδοχή ορίων και τελικώς, στην
συνύπαρξη με τους προϋπάρχοντες πληθυσμούς. Η Χριστιανική θρησκεία απετέλεσε, κατά την
πρώτη, αυτή φάση, τον συνεκτικό, ιδεολογικό κρίκο ενώ με την επικράτηση των Οθωμανών
διευρύνθηκε ο ενιαίος εδαφικός χώρος.
Τον 19ο αι., η βιομηχανική επανάσταση στην Αγγλία διαμόρφωσε την νέα οικονομική
πραγματικότητα της Ευρώπης, ενώ η Γαλλική Επανάσταση, αφομοιώνοντας τις αρχές και το πνεύμα
του Διαφωτισμού, καθίστατο ορόσημο στην πολιτική ανατροπή και την χειραφέτηση των
Ευρωπαϊκών πληθυσμών. Η έννοια του έθνους ταυτίστηκε με τις έννοιες λαός-έδαφος-γλώσσα και η
συγκρότηση των εθνικών, αστικών κρατών στην Γηραιά Ήπειρο συνετελέσθη σε μικρό, σχετικά,
χρονικό διάστημα. Αυτό, δεν άφησε ανεπηρέαστη και την πραγματικότητα των Βαλκανίων. Πρώτος ο
Ρήγας εξέδωσε το 1797 το μανιφέστο του, το οποίο προόριζε να διανέμει σε όλους τους λαούς της
Χερσονήσου, προκειμένου να ξεσηκωθούν οι πληθυσμοί της ενάντια στον Οθωμανικό φεουδαρχικό
ζυγό.
Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, τον Α΄ Π.Π., την συρρίκνωση της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας και τις συνεπακόλουθες μεταβολές στο εσωτερικό της (κίνημα των Νεοτούρκων,
εμφάνιση και επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ), τα Βαλκάνια απετέλεσαν σημαντικό κεφάλαιο του
Σελίδα | 14
Ανατολικού Ζητήματος το οποίο, κατά κύριο λόγο, αφορούσε στην κατανομή των εδαφών και στην
διαμόρφωση των κρατών τα οποία θα προέκυπταν από τα θραύσματα της καταρρέουσας
αυτοκρατορίας.
Με βάση την παραδοχή αυτή, ο εθνικισμός που καλλιεργήθηκε προκειμένου να στηριχθεί η
σύστασις των νέων και πλέον εθνικών κρατών, είχε ως αποτέλεσμα την έξαρση διακοινοτικών και
διεθνοτικών αντιπαραθέσεων καθώς και την έγερση διεκδικήσεων, οι οποίες προκαλούν ακόμη και
σήμερα συνεχείς εντάσεις και ενίοτε –όπως συνέβη και προσφάτως στην πρώην Ο.Δ. της
Γιουγκοσλαβίας-, αιματηρές συγκρούσεις. Η ιστορία γράφηκε «καθ΄ υπαγόρευση» των εθνικών
αναγκών κάθε νέου κράτους, το οποίο ανεδύετο από τα συντρίμμια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
προκειμένου, να εξυπηρετηθεί η σύσταση και η στήριξη αυτών των νέων κρατών με συνέπεια την
υφισταμένη παραχάραξη της σε όλα τα Βαλκανικά Κράτη.
Ο Β΄ Π.Π., επίσης, άφησε πληγές και προβλήματα ως παρακαταθήκη, μεταξύ των εθνοτήτων
της περιοχής καθ΄ όσον, αυτές επέλεγαν διαφορετικά στρατόπεδα υπό την προσδοκία να επιλύσουν
παλαιότερες διαφορές, και προσβλέποντας στην επικράτησή τους έναντι των αντιπάλων. Είναι
γνωστά τα εγκλήματα που συνετελέσθησαν κατά την περίοδο αυτή.

Εικόνα 7. με συνεργάτη, στον χώρο διαμονής στην Κορυτσά

Σελίδα | 15
 Εικ
όνα 7- Συστατική επιστολή από τον Υπουργό Υγείας της Αλβανίας, κατά την περίοδο που ο γράφων ήταν
επικεφαλής της οργάνωσης

Σελίδα | 16
Γ΄ Αλβανική εθνική ταυτότητα - Αλβανική Εθνική Αναγέννηση (Rilindja kombёtare)
Όπως προανεφέρθη, η έναρξη της περιόδου παρακμής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
αφήνει ελεύθερο το πεδίο για την δημιουργία νέων εθνικών κρατών στα Βαλκάνια. Αυτά δεν θα ήταν
δυνατόν να συγκροτηθούν και να υπάρξουν δίχως την καλλιέργεια των καταλλήλων εθνικών μύθων.
Προέκυψε, επομένως και για τους Αλβανούς, η ανάγκη καλύψεως του κενού στην αυτοσυνείδηση
τους ως έθνος. Στην κατεύθυνση αυτή, κατεβλήθη συστηματική και επίμονη προσπάθεια,
προκειμένου, να υπερκερασθούν οι όποιες θρησκευτικές και πολιτισμικές διαφορές και να
συγκροτηθεί μια ενιαία εθνική πολιτισμική ομάδα. Προσπάθεια που οργανώθηκε και έλαβε μορφή
εθνικού κινήματος ως αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας και ενεργειών μιας ομάδας, προερχομένης από
την πνευματική και οικονομική ελίτ της εποχής και με αφατηρία την σύσταση της Λίγκας του Πρίζρεν.
Διατυπώνεται και σήμερα το ερώτημα, κατά πόσο η Αλβανική κίνηση του Πρίζρεν
συγκροτήθηκε σε αμιγώς εθνική βάση και με αποκλειστική πρωτοβουλία των ιδρυτών της ή
υποκινήθηκε από την Υψηλή Πύλη, σε μια προσπάθεια να μειωθούν οι αρνητικές συνέπειες από την
εφαρμογή των όρων της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, η οποία προέβλεπε την απόδοση εδαφών με
Αλβανικούς πληθυσμούς στις γειτονικές χώρες (Ιταλία, Μαυροβούνιο, Σερβία). Δεν αποκλείεται, η
Οθωμανική εξουσία να αποσκοπούσε στην αξιοποίηση της δημιουργίας της Λίγκας κατά τον βαθμό
που εξυπηρετείτο η πολιτική της, τακτική που ακολούθησαν και η Αυστροουγγαρία και η Ιταλία.
Όμως, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραβλέπεται η εξαίρετη στρατηγική και η μαεστρία
πολιτικών χειρισμών, προσωπικοτήτων όπως ο Ισμαήλ Κεμάλι, οι αδελφοί Φράσερι, ο Φαν Νόλι ή ο
Φαΐκ Κονίτσα, οι οποίοι κατάφεραν σε ένα αντιφατικό και ρευστό διεθνές περιβάλλον να θέσουν τις
βάσεις και να συγκροτήσουν ένα εθνικό κίνημα, σε μία χώρα και με έναν λαό που μέχρι τότε δεν είχε
εθνική συγκρότηση, ούτε καν σαφή αίσθηση των εδαφικών ορίων του. Η πρωτοβουλία του Abdyl
Frasheri που κατέληξε το 1878 στην σύσταση του Συνδέσμου της Πριζρένης (Soqata e Prizrenit), ήταν
εκείνη που οδήγησε την Αλβανία στην ανεξαρτησία και την απόκτηση της κρατικής υποστάσεώς της
αφού, οι 40 πρώτοι ιδρυτές του Συνδέσμου, καλλιέργησαν και εδραίωσαν εθνικιστικές,
αυτονομιστικές αξιώσεις, παρά το δεδομένο της πολυθρησκευτικής συστάσεως της Αλβανικής
κοινότητας. Σημαντική παράμετρος στο πεδίο, αυτό της ομοθυμίας και της παρακάμψεως των τυχόν
θρησκευτικών διαφορών, υπήρξε η έντονη ανάπτυξη της ισλαμικής αίρεσης των Bektashi5, των
οποίων το δόγμα όχι μόνον επέτρεπε, αλλά και διευκόλυνε την συνάφεια με τους Χριστιανούς και
γενικώς, την ανάπτυξη περιβάλλοντος ισότιμης και αρμονική συνύπαρξης, ακόμη και μεταξύ ατόμων
διαφορετικής θρησκευτικής πίστεως, ιδιαίτερα δε, όταν επρόκειτο για ομοεθνείς.
 Λίγκα της Πριζρένης: Η Αλβανική πολιτική και πνευματική ηγεσία.
Το κίνημα των Bektashi υπήρξε το
θρησκευτικό/ιδεολογικό υπόστρωμα της επικοινωνίας και
καλλιέργειας κλίματος συνεργασίας και ομοψυχίας μεταξύ
των θρησκευτικών κοινοτήτων και φυλετικών ομάδων της
Αλβανίας. Στο επίπεδο της εφηρμοσμένης πολιτικής, και της
διανόησης, καταλυτική σημασία είχε η παρουσία της
ομάδας των Αλβανών διανοουμένων που συγκρότησαν την
Λίγκα του Πρίζρεν. Επρόκειτο για προσωπικότητες με υψηλή
μόρφωση, πολιτική ικανότητα και γνώση, αλλά και εμπειρία
χειρισμών και διοίκησης λόγω της συμμετοχής τους στην
Εικόνα 8 Το κτίριο, όπου η Λίγκα του Πρίζρεν Οθωμανική διοικητική μηχανή, με προεξάρχουσα την
συστάθηκε και πραγματοποιούσε τις μορφή του Ismail Qemali Bej Vlora, στον οποίο, μεταξύ
συναντήσεις της. Σήμερα λειτουργεί ως άλλων, οφείλεται η επισταμένη προσπάθεια για την
μουσείο. κωδικοποίηση της γλώσσας, έτσι ώστε αυτή να μπορεί να
διδάσκεται οργανωμένα, με σκοπό να αποκτηθεί το κύριο
5
Ειδικώτερη και εκτενέστερη αναφορά για τους bektashi και τους δερβίσηδες, γίνεται σε επόμενο κεφάλαιο
Σελίδα | 17
εργαλείο στην δημιουργία ιδεολογικών μηχανισμών, μέσω της ανάπτυξης εκπαιδευτικού συστήματος
και της λογοτεχνίας. Μέχρι εκείνο το σημείο, η γλώσσα των πληθυσμών της περιοχής, δεν είχε γραφή
(ακόμη και ο Γεώργιος Καστριώτης, όταν αναζητούσε υποστήριξη από την Δύση, στον αγώνα του κατά
των Οθωμανών, απηύθυνε τις επιστολές του προς τους ηγέτες της Δύσης, στην ελληνική, ενώ η
πλειοψηφία από τους Σουλιώτες οπλαρχηγούς χρησιμοποιούσε ελληνικούς χαρακτήρες για την
γραφή της Αλβανικής).
Είναι αλήθεια ότι η γέννηση και ανάπτυξη του αυτονομιστικού εθνικού κινήματος στην
Αλβανία συνετελέσθη με μεγάλη καθυστέρηση, σε σύγκριση με τους άλλους Βαλκανικούς λαούς.
Ούτως ή άλλως, η έννοια του Εθνικού Κράτους ήταν κάτι που προέκυψε τον 19 ο αι. Στην Αλβανία,
υπήρχαν και πρόσθετοι παράγοντες που λειτούργησαν αποτρεπτικά. Λόγω της ορεινής
γεωμορφολογίας της χώρας, η επικοινωνία δεν ήταν δυνατή (ακόμη και σήμερα η οδική επικοινωνία
είναι πολύ δύσκολη, εδικά στις Βόρειες περιοχές) και συνεπώς υπήρχε σημαντικά μεγαλύτερη
υστέρηση στην ενημέρωση και στις νέες ιδεολογίες που αναπτύσσονταν στην υπόλοιπη περιοχή και
την Ευρώπη, ενώ, παραλλήλως, η διαφορετική ιδιοσυγκρασία των πληθυσμιακών ομάδων και οι
γλωσσικές διαφορές λειτουργούσαν ανασχετικά στην συγκρότηση αμιγούς, εθνικού μετώπου σε όλη
την εδαφική της ενότητα. Τέλος, εξ ίσου σημαντικοί, αν όχι κρισιμότερης σημασίας παράγοντες
καθυστερημένης ανάπτυξης εθνικού κινήματος για ανεξαρτησία από την Οθωμανική ηγεμονία,
υπήρξαν η εφεκτικότητα των γαιοκτημόνων σε αλλαγές που συνεπάγονταν απώλειες των κεκτημένων
τους, η επιρροή του Σουνιτικού Ισλάμ και η εμπλοκή σε μεγάλο βαθμό των Αλβανών στην Οθωμανική
Διοίκηση. Αυτό έδινε την δυνατότητα σε πολλούς, να αποκτούν σημαντικά προνόμια, όπως να
φέρουν όπλα, να σταδιοδρομούν στον στρατό και να εξελίσσονται στην ιεραρχία της Διοίκησης και
όχι μόνο σε υψηλές θέσεις που αφορούσε τις τάξεις των γαιοκτημόνων και της ελίτ της εποχής, αλλά
και από τον απλό λαό, πλεονεκτήματα ιδιαιτέρως ελκυστικά καθώς η περιοχή ήταν από τις πλέον
υπανάπτυκτες και πτωχότερες οικονομικά στην Αυτοκρατορία. Πολλοί από τους ιδρυτές της Λίγκας
του Πρίζρεν ήταν υψηλοί αξιωματούχοι της Υψηλής Πύλης -π.χ., ο Ismail Qemali Bej ήταν Πασάς της
Αδριανουπόλεως και αργότερα διοικητής του Λιβάνου κ.λπ. Η καλλιέργεια εθνικού αισθήματος
ομοψυχίας και η επίτευξη συγκρότησης εθνικής ταυτότητας και αφύπνισης της ιστορικής μνήμης των
πληθυσμών της Αλβανίας, πήρε μορφή και απέκτησε στόχευση όταν η προσπάθεια της Λίγκας του
Πρίζρεν έπεισε τους Αλβανούς για την αξία της Ανεξαρτησίας και όσοι απολάμβαναν προνόμια
αξιοποίησαν την δυνατότητά και την σχετική ελευθερία κινήσεών τους προς όφελος της Εθνικής
Υπόθεσης. Αρχικά, τέθηκε το ζήτημα της γλώσσας, του πολιτισμού και της Παράδοσης, ενώ στην
συνέχεια, κλιμακηδόν, έμπαιναν προς διεκδίκηση περισσότερο εθνικά και πολιτικά ζητήματα.
Η Λίγκα του Πρίζρεν κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια πολύπλοκη πραγματικότητα της οποίας
πολλά τμήματα -αν δεν συγκρούονταν ευθέως-, βρίσκονταν σε αντίφαση. Συνοπτικά, η διασπαστική
πολιτική της Οθωμανικής διοίκησης και η πολιτική της να διατηρείται η ασαφής εδαφική οριοθέτηση
της Αλβανίας ήταν η βάση που ανεδείκνυε και τόνιζε τις διαφορές μεταξύ των πληθυσμιακών ομάδων
Βορρά και Νότου· η αδυναμία παροχής οργανωμένης και στοχευμένης εκπαίδευσης, η οικονομική
δυσχέρεια της περιοχής, η επιρροή και οι σκοπιμότητες των ξένων δυνάμεων ή των όμορων κρατών, η
ανυπαρξία εθνικής αστικής τάξης, η εχθρική προδιάθεση όσων απολάμβαναν την νομή των
προνομίων που διασφάλιζε η Οθωμανική επικυριαρχία, ήταν τα προβλήματα που η πνευματική και
πολιτική ηγεσία του υπό διαμόρφωση εθνικού κινήματος έπρεπε να ισορροπήσει και να κατανικήσει
προκειμένου να ευοδωθεί η προσπάθεια για την σύσταση του ποθούμενου ανεξάρτητου Αλβανικού
Κράτους. Για τον λόγο αυτόν, της πολυπλοκότητας του ζητήματος και των διαφαινόμενων
διεκδικήσεων από τις όμορες χώρες, αρχικά κάποια από τα μέλη της Λίγκας, διετύπωσαν την άποψη
για την δημιουργία αυτόνομης ηγεμονίας υπό την εποπτεία της Υψηλής Πύλης, όμως οι εξελίξεις στο
διεθνές περιβάλλον, η ανάγκη διατήρησης ισορροπιών μεταξύ των Δυνάμεων και οι αστοχίες στην
πολιτική άλλων χωρών, αλλά, κυρίως οι επιδέξιοι και αποτελεσματικοί χειρισμοί έκαναν δυνατή την
πραγματοποίηση του οράματος για την δημιουργία Ανεξάρτητου Αλβανικού Κράτους.

Σελίδα | 18
  Δημιουργία αλβανικού εκπαιδευτικού συστήματος - κωδικοποίηση της γλώσσας.
Η διαμόρφωση εθνικής συνείδησης, η συγκρότηση εθνικής ταυτότητας προϋποθέτει την
ύπαρξη ενός μηχανισμού –ελεγχόμενου και κατευθυνόμενου από την κυρίαρχη ομάδα εξουσίας-, ο
οποίος την συντηρεί, την αναδεικνύει και την διαχέει σε όλο το εύρος του πληθυσμού. Ευνοήτως,
αυτό δεν μπορεί να καταστεί δυνατόν δίχως οργανωμένο και κωδικοποιημένο μέσο επικοινωνίας
δηλαδή της Γλώσσας που με την σειρά της θα υποστηρίξει την διδαχή της Ιστορίας. Συνεπώς, πρώτη
μέριμνα και βασική προτεραιότητα υπήρξε η δημιουργία εθνικού αλφαβήτου ώστε να μπορεί η
γλώσσα να διδάσκεται οργανωμένα και να υποστηρίξει την δημιουργία εκπαιδευτικού συστήματος,
στοιχείου απολύτως αναγκαίου για την καλλιέργεια εθνικού κινήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα
πρώτα αλβανικά σχολεία δημιουργήθηκαν μόλις στα τέλη του 19 ου αι. (αρρένων το 1885 και θηλέων
1891, αμφότερα στην Κορυτσά). Η οθωμανική εξουσία προσπάθησε να αποτρέψει την λειτουργία των
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και προκαλούσε σοβαρά εμπόδια και προβλήματα στην λειτουργία τους, η
οποία εξ αυτού, δεν ήταν συνεχής και απρόσκοπτη. Η ευκαιρία παρουσιάστηκε μετά την επικράτηση
του Κινήματος των Νεοτούρκων (1908). Μέχρι τότε, λειτουργούσαν Καθολικά σχολεία υπό την
επίβλεψη και προστασία των Καθολικών Αυστριακών στον Βορρά και Ελληνικά, υπό την εποπτεία
ορθοδόξων κοινοτήτων στον Νότο.
Στο πρόβλημα της οργάνωσης της γλώσσας, δηλαδή της δημιουργίας ενός καθαρά αλβανικού
αλφαβήτου, η απάντηση δόθηκε μετά από την προσπάθεια ομάδας διανοουμένων της Λίγκας, με
πρώτη αυτή του Naum Veqilharxhi (1825), και αφού είχαν απορριφθεί προτάσεις για την υϊοθέτηση
των εν χρήσει αλφαβήτων (λατινικού, αραβικού, ελληνικού) 6. Επίσης, σημαντική προσπάθεια σε αυτή
την κατεύθυνση υπήρξε η εργασία των Kristoforidi και Hahn, οι οποίοι συνέλεξαν δημοτικά ποιήματα
και παραδόσεις από την Αλβανία και εξέδωσαν το έργο τους στο Λονδίνο. To 1879, o Sami Frasheri
(βλ. αντίστοιχο κεφάλαιο), δημιούργησε το σημερινό αλφάβητο που βασιζόταν στην λατινική γραφή,
εμπλουτισμένου με ελληνικούς καθώς και κάποιους χαρακτήρες που δημιούργησε ο ίδιος. Η πρόταση
αυτή, υϊοθετήθηκε από την «Εταιρεία Κωνσταντινουπόλεως για την εκτύπωση των Αλβανικών
γραμμάτων», που είχε ιδρυθεί από Αλβανούς διανοητές και υψηλούς αξιωματούχους της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά το 1879. Παραλλήλως, όμως, υπήρχαν εν χρήσει δύο ακόμη
αλφάβητα, δημιουργήματα των καθολικών εταιρειών Bashkimi και Agimi του Βορρά, που όμως η
χρήση τους ατόνησε και εγκαταλείφθηκε μετά την δυνατότητα που δόθηκε με την επικράτηση των
Νεοτούρκων και την δημιουργία Συντάγματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, βάσει προνοιών του
οποίου στάθηκε δυνατή η λειτουργία σχολείων στην Αλβανική γλώσσα. Οι εκπρόσωποι της Λίγκας, ως
ομάδα εγγύτερα στο κέντρο εξουσίας αξιοποίησαν κάθε πλεονέκτημα που τους παρείχετο εξ αιτίας
αυτής της συγκυρίας. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε την προσφορά των Thimi Mitko και Yani Vreto,
οι οποίοι συνέβαλαν στην προσπάθεια του Συνδέσμου για την δημιουργία οργανωμένης Αλβανικής
γλώσσας και εκπαιδευτικού συστήματος, κάτι που επετεύχθη χάριν στις προσπάθειες όλων υπό την
επίβλεψη και καθοδήγηση του Ismail Qemali,ο οποίος αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα του
θέματος, έθεσε πρώτο αυτό, στην ιεράρχηση των στόχων της Λίγκας.
 Θρησκευτικές διαφορές
Οι διαφορές και αντιθέσεις μεταξύ των διαφορετικών θρησκευτικών ομάδων ήταν ένα ακόμη
πρόβλημα-πρόκληση για τα μέλη της Λίγκας, καθώς εκτός από τις δυσκολίες στην επικοινωνία λόγω
γλωσσικών διαφοροποιήσεων μεταξύ των δύο φυλών Βορρά και Νότου, η επιφυλακτικότητα που
καλλιεργείτο μεταξύ Καθολικών του Βορρά, Μουσουλμάνων και Ορθοδόξων, αποτελούσε μια ακόμη
αποτρεπτική παράμετρο για την δημιουργία εθνικής ταυτότητας των Αλβανικών πληθυσμών και
συνεπώς ανασχαιτικό παράγοντα στην υλοποίηση των σχεδίων για Ανεξαρτησία.
Οι Ορθόδοξοι κατοικούσαν κυρίως στις περιοχές της Ηπείρου και του Νότου με κάποιες
κοινότητες στην μέση χώρα (Tirana-Elbasan). Οι Καθολικοί στην περιοχή της Σκόδρας, ενώ το μεγάλο

6
Πρέπει να συγκρατείται ότι η επίσημη γραφή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν η Αραβική.Tο σημερινό, Τουρκικό
αλφάβητο είναι δημιούργημα των Νεοτούρκων.
Σελίδα | 19
τμήμα του πληθυσμού που είχε εξισλαμισθεί7, βρισκόταν διάσπαρτο σε ολόκληρη την χώρα με τον
κύριο όγκο του στην Βόρεια Αλβανία και το Κόσσοβο. Οι απαντήσεις στα προβλήματα που
προξενούσε η θρησκευτική διαφορετικότητα και η αντιπαλότητα μεταξύ των κοινοτήτων, ήταν
άμεσες και εξ ίσου αποτελεσματικές και διευκολύνοντο από το γεγονός ότι οι πιστοί δεν διακρίνονταν
για τον φανατισμό τους, αλλά και από το γεγονός της παρουσίας και μεγάλης επιρροής των Bektashi
(βλ. αντίστοιχο κεφάλαιο).
Αν ακολουθήσουμε την διαδρομή του Αλβανικού έθνους μέχρι και τις ημέρες μας και
μελετήσουμε τα κείμενα των πνευματικών και πολιτικών ηγετών της Εθνικής Αναγέννησης (Rilindja),
γίνεται σαφές ότι κατεβλήθη σημαντική προσπάθεια προκειμένου, η Αλβανική εθνική ταυτότητα να
συγκροτηθεί ανεξαρτήτως θρησκευτικών αντιλήψεων και δογμάτων και με ισχυρές ρίζες στην
Ιλλυρική καταγωγή. Στο πεδίο της λογοτεχνικής έκφρασης η Αλβανική Αναγέννηση βρήκε τον
εκφραστή της στο πρόσωπο του ποιητή Pashko Vasa, ο οποίος στο σημαντικό έργο του «O moj
Shqypni»8 («Ω! Αλβανία μου»), πολύ χαρακτηριστικά γράφει: «… Ξυπνήστε Αλβανοί, ξυπνήστε από
τον βαθύ σας ύπνο. Ελάτε όλοι σαν αδελφοί να δώσουμε όρκο χωρίς να σκεφτόμαστε εκκλησία ή
τζαμί. Η πίστη των Αλβανών είναι ο Αλβανισμός!...». Αυτή η θεώρηση διαπνέει καταλυτικά, όχι μόνον
όλη την περίοδο της προσπάθειας για την Αλβανική Αναγέννηση (Rilindja Shqiptare ή Rilindja
Kompёtare)9, αλλά, διατηρεί την δυναμική της και την σημερινή εποχή. Ένα ακόμη, άκρως
διαφωτιστικό και αντιπροσωπευτικό, κείμενο υπάρχει στο έργο του του Faik Konica10, όπου
αναφέρεται με σαφήνεια, ότι η Αλβανία είναι ίσως η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου θρησκεία δεν
έχει προκαλέσει καθόλου διχασμούς ανάμεσα στους κατοίκους της, οι οποίοι παραμένουν ενωμένοι
καθ΄ όλη τη διάρκεια της εθνικής τους ιστορίας. «[… Οι Έλληνες, οι Σέρβοι και οι Βούλγαροι που, σε
μεγάλους αριθμούς, εξισλαμίσθησαν, απαρνήθηκαν την εθνικότητα τους και έγιναν, πράγματι, πιο
Τούρκοι κι απ΄ τους Τούρκους. Οι Αλβανοί παρέμειναν, πάντα, Αλβανοί…]».
Επίσης, είναι χαρακτηριστικό ότι οι ηγέτες της Αλβανικής Εθνικής Αναγέννησης και του κινήματος
για ανεξαρτησία, ανήκουν σε διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα. Ο Gjergj Fistha είναι Καθολικός και
μάλιστα ιερέας, οι Abdul, Sami και Naim Frasheri Μουσουλμάνοι (Bektashi) και ο Fan Noli Ορθόδοξος.
Όλοι όμως, συναντώνται στην περιοχή της Αλβανικής εθνικότητας και συμπράττουν για την επίτευξη
του κοινού στόχου, δηλαδή την εθνική αφύπνιση και την δημιουργία ανεξαρτήτου κράτους. Για τον
σκοπό αυτό απεμπολούν, κάθε διαφορά που αναφύεται από την διαφορετική θρησκευτική
προέλευση ή καλύτερα δεν λαμβάνουν καθόλου υπ’ όψιν την θρησκευτική παράμετρο στο εγχείρημά
τους. Το αποτέλεσμα δικαιώνει προφανώς την προσπάθειά τους εφ’ όσον επέτυχαν απολύτως τους
στόχους.
Επισημαίνεται, εν τούτοις, η αύρα υπονοούμενου ανταγωνισμού μεταξύ των θρησκευτικών
κοινοτήτων, που αφορά στο ποιά κοινότητα εκφράζει πιο αυθεντικά τον Αλβανισμό. Οι Ορθόδοξοι
διεκδικούν αυτή την διάκριση, επειδή ο Χριστιανισμός ήταν η παλαιότερη θρησκεία. Οι
Μουσουλμάνοι -παρά την στενή συνεργασία με τους Οθωμανούς-, επειδή απετέλεσαν την
πλειοψηφία στον πυρήνα του κινήματος της εθνικής αναγέννησης και τέλος οι Καθολικοί, επειδή
διατηρούν τα παραδοσιακά ήθη και έθιμα –ιδιαιτέρα το εθιμικό δίκαιο και τους κώδικες τιμής- και
είναι πιο κοντά από τους άλλους στις παραδόσεις (π.χ. kanun)11.
Επομένως, η θρησκεία κατά τον βαθμό που μπορεί να επηρεάσει την εθνική ομοψυχία δεν ήταν
αδιάφορη. Aντιθέτως, απασχολούσε -και απασχολεί- την αλβανική πνευματική και πολιτική ηγεσία.
Από τα πρώιμα στάδια της διεργασίας συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας, αντελήφθησαν ότι η
7
Σε αυτό συντελούσαν η βαριά φορολογία για τους μη μουσουλμάνους και ή δυνατότητα που αποκτούσαν όσοι
ακολουθούσαν το Ισλάμ να φέρουν όπλα και να ακολουθούν σταδιοδρομία στην διοίκηση και τον στρατό.
8
Shqypni: ΗΑλβανία στην βόρεια ορεινή διάλεκτο
9
Relindija Shqiptare ή Rilindja kombёtare: Κίνημα της Αλβανικής ΕθνικήςΑναγέννησης , εμφανίστηκε τον 19ου αιώνα.
10
Faik Konica: Ποιητής και διανοούμενος. Διετέλεσε Πρέσβυς της Αλβανίας στις Η.Π.Α. επί Zogu A΄, υπήρξε στενός φίλος
και μετέπειτα αντίπαλλος του Noli.
11
Kanun: Ο κώδικας τιμής βάσει του οποίου, μεταξύ άλλων, θα απαιτηθεί η hakmarja (εκδίκηση) και θα συμφωνηθεί η
besha (ανακωχή).
Σελίδα | 20
ενότητα του λαού υπονομεύεται από τις θρησκευτικές διαφορές, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις
κατάλληλες πολιτικές προϋποθέσεις, οδηγούν σε σφοδρές διακοινοτικές συγκρούσεις. Τούτο
καθίσταται ακόμη σαφέστερο, αν παρατηρήσουμε την διαμόρφωση εθνικής ταυτότητας στις άλλες
Βαλκανικές χώρες, στις οποίες, η θρησκεία καθόρισε σε σημαντικό βαθμό την συγκρότηση της και
πυροδότησε σειρά ενόπλων συγκρούσεων, ακόμη και στην σύγχρονη εποχή. Στην Αλβανία, μπορεί να
συναντήσει κανείς αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό των θρησκευτικών ομάδων, όχι όμως διακοινοτικές
αντιπαραθέσεις, τουλάχιστον, αυτές των οποίων, τα πρωτογενή αίτια εδράζονται στις θρησκευτικές
διαφορές. Επίσης, αυτό γίνεται ευκρινώς ορατό, εάν σταθούμε στην κρίση του 1991, όπου η
κυβέρνηση Berisha, δημιούργησε προβλήματα στον Αρχιεπίσκοπο Αναστάσιο, όχι εξ αιτίας της
θρησκείας του, αλλά, επικέντρωσε την προπαγάνδα της στο σημείο της ελληνικής του καταγωγής.
 Οι Εθνικοί μύθοι
Η Συνθήκη του Βερολίνου (1881) απέφερε για την Ελληνική πλευρά την παραχώρηση της
Θεσσαλίας και της Άρτας. Δεδομένων, αφ’ ενός της πολυπλοκότητας του Μακεδονικού, λόγω
εμπλοκής της Σερβίας και Βουλγαρίας και αφ’ ετέρου, της ύπαρξης αμιγώς ελληνικών πληθυσμών
στην Ήπειρο, η ελληνική πολιτική εστίασε το βλέμμα για την απελευθέρωση εδαφών με ελληνικούς
πληθυσμούς προς την πλευρά αυτή, μιας και οι όποιες διεκδικήσεις εμφανίζονταν ως βάσιμες.
Ταυτοχρόνως, οι αιτιάσεις της Σερβίας, Μαυροβουνίου και Ιταλίας, προκαλούσαν Γαλλικές και
Αυστριακές αντιδράσει, ενώ και η Οθωμανική πολιτική, ανιχνεύοντας τα κενά που εν δυνάμει
δημιουργούνταν, προσπαθούσε να αμβλύνει τις επιπτώσεις της ήττας της.
Σε αυτό το περιβάλλον, η ελληνική πλευρά επεχείρησε να αναπτύξει διαύλους επικοινωνίας με το
Αλβανικό εθνικό κίνημα. Όμως, αυτή η προσπάθεια προσέγγισης και συνεργασίας έγινε εντός
πλαισίου μη ώριμων συνθηκών κρίσεως και δίχως την προαπαιτούμενη οργάνωση και μέθοδο. Δεν
πρέπει επομένως να ξενίζει το ατυχές αποτέλεσμα των προσπαθειών για την ελληνοαλβανική
προσέγγιση εκείνη την περίοδο. Επιπροσθέτως, η προσπάθεια για την υποστήριξη των ελληνικών
διεκδικήσεων στην βάση του δόγματος της «καθ’ υμάς Ανατολής» που θεμελιωνόταν στην Ορθόδοξη
Εκκλησία, προεκάλεσε ανακλαστικές αντιδράσεις των Αλβανών εθνικιστών και κατέληξε στην
δημιουργία της Αλβανικής Αυτοκέφαλης Εκκλησίας αν και αρχικά, εξ αιτίας της υστέρησης που
παρουσίασε η ανάπτυξη αλβανικού εθνικού κινήματος η ορθοδοξία διευκόλυνε την ελληνική πολιτική
δημιουργώντας μεταξύ των ορθοδόξων Αλβανών θετική προδιάθεση για τις ελληνικές θέσεις.
Προ αυτών των κινδύνων, ως κύριο μέλημα των Αλβανών ηγετών ανέκυψε η αναγκαιότητα
δημιουργίας και καλλιέργειας των «μύθων» εκείνων, επί των οποίων θα κτιζόταν το οικοδόμημα της
εθνικής ταυτότητας, η οποία αφ’ ενός θα αποσκοπούσε στην ανάδειξη της «μοναδικότητας» του
εθνικού κράτους των Αλβανών και αφ’ ετέρου θα ομογενοποιούσε, θα οριοθετούσε τον πληθυσμό
του ώστε με την σειρά της να αποτελέσει τον συνεκτικό ιστό για την συγκρότηση ανεξάρτητου
κράτους.
Ειδικώτερα, για την συγκρότηση της αλβανικής εθνικής ταυτότητας, καλλιεργήθηκαν οι μύθοι: α)
της κοινής καταγωγής, β) της εθνικής ομοιογένειας και της πολιτισμικής καθαρότητας, γ) των διαρκών
εθνικών αγώνων και τέλος, δ) ο μύθος της αδιαφορίας για την θρησκεία12. Ένα σημείο που απαιτεί
την προσοχή μας, είναι η σχέση των Αλβανών με την θρησκεία και πώς αυτή επηρέασε την
διαμόρφωση της εθνικής τους ταυτότητας. Πρόκειται για μια βασική και κρίσιμη διαφοροποίηση
τους σε σχέση με τους υπολοίπους λαούς της Βαλκανικής και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής.
Αυτά είναι προφανή στα έργα των διανοητών της Λίγκας 13. Στο ποίημα του Ναΐμ Φράσερι
«Θρησκεία», όπου τονίζει ακριβώς την κοινή γλώσσα και καταγωγή όλων των Αλβανών. Τα έργα του
Πάσκο Βάσα «Ω Αλβανία μου» (βλ. προηγουμένως) και η πραγματεία του «Η αλήθεια για την Αλβανία
12
Malkolm, Ν., «Myths of Albanian national Identity»12ος 2006 και Νιτσιάκος, Βασίλης, Εισήγηση στο Α΄ Επιστημονικό
Συνέδριο του Τμήματος Βαλκανικών Σπουδών με θέμα: Διαστάσεις της μετάβασης και η ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών
της Βαλκανικής, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Φλώρινα, 10-12/11/2006.
13
Περισσότερα για τους Ιδρυτές της Λίγκας και το έργο τους, βλ. στο αντίστοιχο κεφάλαιο για τις προσωπικότητες της
Αλβανίας.
Σελίδα | 21
και τους Αλβανούς, μελέτη, ιστορική και κριτική» (Παρίσι, 1879), στοχεύει στην ίδια προσπάθεια, ενώ
παραλλήλως επιχειρεί με επιτυχία να κάνει γνωστό το Αλβανικό Ζήτημα στην υπόλοιπη Ευρώπη. Με
το έργο του «Αλβανία: ποια ήταν, ποια είναι και ποια θα γίνει» (Βουκουρέστι, 1989) ο Σάμι Φράσερι
κτίζει τον αλβανικό εθνικό λόγο, διαχωρίζει το μέλλον της Αλβανίας από εκείνο της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας και αποδομεί την εξίσωση που ταυτίζει τους Μουσουλμάνους με την Τουρκία, τους
Καθολικούς με την Αυστροουγγαρία και τους Ορθόδοξους με την Ελλάδα.
Κατά κύριο λόγο, οι λαοί της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στήριξαν την υπόσταση τους, στην
έμπνευση την οποία μετέδιδαν στους πολίτες οι εθνικοί αυτοί μύθοι –εννοείται, ουσιαστικά, η
προβολή της εθνικής επιθυμίας στην εκάστοτε ιστορική πραγματικότητα. Στην Αλβανία, η ενοποιητική
σκοπιμότητα των μύθων, λειτούργησε με απόλυτη επιτυχία κατά την διαδικασία συγκρότησης της
εθνικής ταυτότητας και ανέδειξε τον «Αλβανισμό» σε κυρίαρχη ιδεολογία, εκμηδενίζοντας τις όποιες
αντιθέσεις μπορούσαν να προκληθούν, εξ αιτίας, θρησκευτικών διαφορών. Δεν απέχει πολύ από την
πραγματικότητα η θέση που εκφράζεται, πως η αθεΐα την οποία επέβαλε το Κομουνιστικό καθεστώς
και έτυχε ευρείας κοινωνικής αποδοχής, προσέγγιζε περισσότερο σε αυτή την ιδιότυπη εθνικιστική
αντίληψη που περιγράφει ο Vasa, παρά σε αυτή καθ΄ αυτή την κομουνιστική θεώρηση περί
θρησκείας.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω παρατηρήσεων και αναφορών, γίνεται ευχερέστερη η κατανόηση
των γεγονότων και της στάσεως της πολιτικής ηγεσίας και μετά την πτώση του κομμουνιστικού
καθεστώτος. Η εμφάνιση της φιλολογίας περί αλβανικού οικουμενισμού, κατά την εκτίμησή μου,
αποτελεί ανακλαστική αντίδραση, η οποία προσπαθεί αφ’ ενός να αντισταθμίσει τον κίνδυνο
προκλήσεως ενδοκοινοτικών αντιπαραθέσεων εξ αιτίας θρησκευτικών διαφορών –φόβος που είχε
πραγματική βάση, αν ληφθούν υπ΄ όψη τα γεγονότα που διαδραματίζονταν στην γειτονική, τότε,
Γιουγκοσλαβία και αφ’ ετέρου να προσφέρει μια ιδεολογική βάση, διανθισμένη με την απαραίτητη
δόση αλυτρωτισμού, προκειμένου να εδραιωθεί η νέα άρχουσα τάξη και να ξεπεράσει τα
προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζε η χώρα στην αρχική φάση. Το κενό που άφηνε πίσω της η
κατάρρευση ενός ιδεολογικού συστήματος ήταν απαραίτητο να εξισορροπηθεί και τι πιο ιδανικό, από
ένα ιδεολόγημα εθνικού περιεχομένου. Εφ’ όσον τα σύμβολα και τα ιδεολογήματα της 50ετίας του
κομμουνιστικού καθεστώτος απαξιώνονταν, αντικαθίσταντο με την αλβανική «Οικουμενικότητα» και
την μορφή του Enver αντικαθιστούσε η επαναφορά των πρωτοπόρων της Εθνικής Αναγέννησης.

Αλβανική διασπορά του 19ου και 20ου αι.


Σημαντικός αρωγός στις προσπάθειες των Αλβανών εθνικών ηγετών του Συνδέσμου, υπήρξε η
Αλβανική διασπορά. Η ομογένεια κάθε χώρας, έχει την ιδιότητα να αποκτά και να περιφρουρεί το
εθνικό φρόνημα, καθώς η διαβίωση εντός ενός περιβάλλοντος «ξένου», δίνει την δυνατότητα
ταχύτερης και πιο άμεσης αποκρυστάλλωσης της εθνικής ιδιαιτερότητας. Οι Αλβανοί απόδημοι
βρίσκονταν κατά τον κύριο όγκο τους στην Ρουμανία, Βουλγαρία, Αίγυπτο, ενώ πολύ ισχυρή
ομογενειακή κοινότητα υπήρχε στις Ηνωμένες Πολιτείες (Βοστώνη). Ήδη, από την αρχική περίοδο της
Οθωμανικής κατάκτησης, το ρεύμα προσφύγων που αυτή προεκάλεσε, είχε δημιουργήσει Αλβανική
κοινότητα στην Νότιο Ιταλία και την Σικελία (Κοινότητα των Αρμπερέσηδων) και διατηρούσε ζωντανή
την ιστορική μνήμη της. Με κολέγια που ίδρυσε αργότερα, συνέβαλε ουσιαστικά στην διατήρηση της
γλώσσας. Οι Αλβανοί ομογενείς, ορθόδοξοι στην πλειοψηφία τους, μιας και αυτοί περισσότερο
αντιμετώπιζαν δυσχέρειες στην Οθωμανική επικράτεια, καλλιεργημένοι (αποδέκτες ελληνικής
εκπαίδευσης στην πλειοψηφία τους) και με οικονομική επιφάνεια, συνέβαλλαν τα μέγιστα καθώς
υποστήριξαν οικονομικά την έκδοση βιβλίων, τα οποία αποστέλλονταν στην Αλβανία (κάποιες
περιόδους υπό καθεστώς παρανομίας), συγγραμμάτων, εφημερίδων και γενικώς, εντύπων είτε
ενημερωτικών είτε λογοτεχνικών/ιστορικών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο συνέδραμαν οικονομικά τις όποιες
άλλες προσπάθειες προς την Ανεξαρτησία. Η Αλβανική ομογένεια της Αιγύπτου ήταν εκείνη που
ενθάρρυνε και κάλυψε τα πρώτα έξοδα του Noli14 στην πορεία του προς τις ΗΠΑ, η ομογένεια στις
14
Βλ. αντίστοιχη αναφορά, στο κεφάλαιο για τις ηγετικές μορφές της Αναγέννησης
Σελίδα | 22
ΗΠΑ έδωσε χρήματα για τον αγώνα και άσκησε αποτελεσματικές πιέσεις στους Ευρωπαίους ηγέτες
και στον Πρόεδρο Woondrow Wilson,προκειμένου, η Αλβανία να γίνει αποδεκτή ως πλήρες μέλος της
ΚτΕ και να καταλήξει θετικά και οριστικά, η υπόθεση των συνόρων και της διεθνούς αναγνωρίσεως
του νέου κράτους.
 Αποτίμηση
Με την βεβαιότητα, η οποία απορρέει από την εξέλιξη των πραγμάτων, μπορούμε να
ισχυρισθούμε ότι η Κίνηση, πέτυχε απολύτως τους στόχους που ετέθησαν από την ίδρυσή της και με
την εδραίωσή της στην συνείδηση του Αλβανικού πληθυσμού αλλά και στο διεθνές πριβάλλον της
εποχής. Η καλλιέργεια και εμπέδωση εθνικού φρονήματος, έκανε το όραμα της ανεξαρτησίας, κτήμα
των Αλβανικών πληθυσμών. Με εξαιρετική ικανότητα αξιοποιήθηκαν οι δυνατότητες που παρείχε η
συμμετοχή στην Οθωμανική Διοίκηση, παρεκάμφησαν οι δυσχέρειες που προκαλούσαν οι διαφορές
στην γλώσσα, την θρησκεία και το πολιτισμικό επίπεδο· ομογενοποιήθηκαν σε ενιαία, εθνική
κατεύθυνση οι όποιες διαφορετικότητες και εξουδετερώθηκαν οι επιρροές που θα λειτουργούσαν
αποτρεπτικά στην επίτευξη των στόχων. Παραλλήλως πέτυχαν την διεθνοποίηση του ζητήματος της
Αλβανικής ανεξαρτησίας, ευαισθητοποιώντας την Ευρωπαϊκή και Αμερικανική κοινή γνώμη και τις
πολιτικές ηγεσίες. Ακόμη, στις εναργείς προσπάθειές τους, οφείλεται η δημιουργία, σε συνθήκες
παρανομίας ή ημιπαρανομίας, δομημένου εκπαιδευτικού συστήματος και τελικά το όλο εγχείρημα,
από σποραδικές εξεγέρσεις –κυρίως για θέματα φορολογίας ή τιμής-, ανώδυνου χαρακτήρα για την
Οθωμανική εξουσία, κατέληξε στην συγκρότηση ενός συντεταγμένου και αποφασισμένου για
Ανεξαρτησία Εθνικού Κινήματος.
Σε κάθε ανάλυση ή εκτίμηση, δεν πρέπει να λησμονείται η πραγματικότητα: στην Αλβανία,
υπάρχει ένας αρχαίος λαός, με ένα νεαρό -μόλις 100 ετών- εθνικό κράτος, το οποίο συγκροτήθηκε
υπό δύσκολες και ιδιαίτερες συνθήκες, σε μία περιοχή όπου τα σύνορα για δύο χιλιετίες, εκτείνονταν
από την Ευρωπαϊκή Δύση μέχρι την Εγγύς και Μέση Ανατολή

Σελίδα | 23
Δ΄. Το Τάγμα των Μπεκτασί και η συμβολή του στην δημιουργία του Αλβανικού κράτους

Εικόνα 9: Το λάβαρο του τάγματος των Μπεκτασί στην Αλβανία

Εικόνα 10: Εσωτερικό του κτιρίου των Μπεκτασι στην Αυλώνα-χώρος για επίσημες τελετές υποδοχής.
Διακρίνονται από αριστερά, η εικόνα του Imam Ali, η σκηνή από την μάχη της Karbala και το έμβλημα του
Τάγματος.

Εικόνα 11: Χώρος συζήτησης και τσαγιού. Διακρίνεται η εικόνα του Imam Ali, γενάρχη του Σιϊτικού δόγματος,
σέχτα του οποίου είναι οι Μπεκτασί

Σελίδα | 24
 Οι Bektashi είναι σέχτα του Σιϊτικού Ισλάμ, η οποία
έλκει την προέλευσή της από τους μυστικιστές Σούφι
(Shuff στην Αραβική= ορώ, βλέπω). Υπέστησαν απηνή
διωγμό από τους Σουνίτες μουσουλμάνους, στις περιοχές
της Αραβικής Χερσονήσου και την Μεσοποταμία. Με την
ενδυνάμωση και επέκταση της Οθωμανικής
Εικόνα 12: To κτίριο της αδελφότητας Αυτοκρατορίας, δημιουργήθηκε ενιαίος εδαφικός χώρος
Bektashi Kuzum Baba Suleymani στην και πρόσφορο έδαφος για την εξάπλωση των δοξασιών
Αυλώνα, στον ομώνυμο λόφο (οι ντόπιοι τον τους, από την Περσία στις Οθωμανικές περιοχές της
αποκαλούν Kuzbaba). Μικράς Ασίας. Με την προς Δυσμάς επέκταση των
Οθωμανών, έφθασαν στα Βαλκάνια και σύμφωνα με κάποιους ερευνητές 15, ανέπτυξαν την
θρησκευτική τους κοινότητα στην Αλβανία, κατά τον 16 ο αι. Στην περιοχή αυτή, η αίρεση βρήκε
πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξή της, λόγω της ανοχής με την οποία το Οθωμανικό Κράτος
αντιμετώπιζε, κατά περιόδους, την θρησκευτική διαφορετικότητα –εφ’ όσον οι πιστοί διαφορετικών
δογμάτων επεδείκνυαν συνέπεια, έναντι των υποχρεώσεών τους στο Κράτος.
Επίσης, προκειμένου να κατευνασθούν ή να αποφευχθούν διακοινοτικές αντιπαραθέσεις,
διενέξεις και συγκρούσεις, στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας, ή εκδηλώσεις στασιαστικών κινημάτων
από πλευράς, μη Ισλαμικών τουρκικών φύλων, κάποιες από τις εθνικές ή θρησκευτικές μειονότητες
(Τουρκμάνοι, Γιουρούκοι κ.λπ.), ωθούντο προς την περιοχή των Βαλκανίων. Εξ αιτίας της υπάρξεως
υπολειμμάτων των Χριστιανικών αιρέσεων (Βογόμιλοι, Καθαροί, Παυλικιανοί κ.ά.), η απλή και
κατανοητή από τον λαό διδασκαλία του Χατζή Μπεκτάς 16, η οποία, ήταν προϊόν αρμονικού
συνδυασμού Ισλάμ, Χριστιανικών και προ-χριστιανικών ειδωλολατρικών καταλοίπων, είχε συνάφεια
με τις δοξασίες αυτών των αιρέσεων και ο εξισλαμισμός
των οπαδών τους, δια μέσου του μυστικιστικού
Μπεκτασισμού, καθίστατο κατά πολύ ευχερέστερος,
μιας και ήδη είχαν υποστεί σκληρούς διωγμούς και
σφαγές, από την παλαιά τάξη που εκπροσωπούσε η
επίσημη εκκλησία (Ορθόδοξη και Παπική). Η
σπουδαιότητα του Μπεκτασισμού και η επιρροή του
στην διαμόρφωση όρων συνοχής της Αλβανικής
κοινότητας, αναδεικνύεται από το γεγονός, ότι οι τρείς Εικόνα 13: Το μνήμα του Kuzum Baba Sultani.
ηγέτες της Αλβανικής Αναγέννησης, ήταν μυημένοι Λέγεται ότι ήλθε από την Περσία πριν από 600
Bektashi και οι τεκέδες17 τους (στο Αργυρόκαστρο, χρόνια.
Τεπελένι, κ.λπ.), έγιναν κέντρα πολιτιστικής αναγέννησης και εθνικής αφύπνισης, ενώ λειτούργησαν
και ως σύνδεσμοι όσων μουσουλμάνων και χριστιανών προσέβλεπαν στην δημιουργία
απελευθερωτικού κινήματος από την Οθωμανική κυριαρχία.

15
Noris,H.T,. Islam in the Balkans, Hurst, 1994.
16
Ιδρυτής της αίρεσης, από τον οποίο πήρε και το όνομά της.
17
Χώροι άσκησης των λατρευτικών καθηκόντων και τελετών των Μπεκτασι.
Σελίδα | 25
Εικόνα 14: Ο περιβάλλον χώρος και η είσοδος της Κοινότητας Kuzum Baba στην

Εικόνα 15: Το εσωτερικό του χώρου υποδοχής στο κτίριο της Κοινότητας
Μπεκτασι Kuzum Baba Sultani.

Εικόνα 16: Άλλη άποψη από το εσωτερικό του χώρου υποδοχής στο κτίριο της Κοινότητας

Σελίδα | 26
Εικόνα 17: Το κτίριο της Κοινότητας Μπεκτασί Kuzum Baba Sultani στην Αυλώνα

Σελίδα | 27
Εικόνα 18: Το μαυσωλείο, όπου ευρίσκεται και ο τάφος του Kuzum Baba. Το μνημείο, αποτελεί τμήμα του κτιριακού
συγκροτήματος της Κοινότητας στην Αυλώνα
Σελίδα | 28
Εικόνα 19: Αριστερή μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του κτιρίου της κοινότητας Kuzum Baba. Είναι επιτάφιο μήνυμα
του και αναγράφει: «Όλος ο κόσμος λέει ότι έχω πεθάνει. Αλλά έχω μήπως πράγματι πεθάνει; Είμαι ζωντανός και ζω
για πάντα, για εκείνους που με επιθυμούν»

Εικόνα 20: Δεξιά μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του κτιρίου της κοινότητας Kuzum Baba, πληροφορεί για την
Κοινότητα.

Σελίδα | 29
Εικόνα 21: Ο Τύμβος του Ismail Qemali Bej στην Αυλώνα

Εικόνα 22: Ο Τύμβος του Ismail Qemali Bej στην Αυλώνα

Σελίδα | 30
Εικόνα 23: Η πλατεία της Σημαίας (Sheshi Flamurit) στην Αυλώνα

Εικόνα 24: Η πλατεία της Σημαίας (Sheshi Flamurit) στην Αυλώνα

Σελίδα | 31
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο

Α. Γεωγραφικά – Δημογραφικά – Οικονομικά - Διοικητικά δεδομένα

1. Γεωγραφική θέση-έκταση
Η σημερινή επίσημη ονομασία της χώρας είναι Δημοκρατία της Αλβανίας (Republika e
Shqipёrisё), με Πρωτεύουσα τα Τίρανα.
Η Αλβανία ευρίσκεται στο Ν.Α τμήμα της Βαλκανικής Χερσονήσου, έχουσα, συνολική, έκταση
28.750 τετραγωνικών χιλιομέτρων, εξ αυτών τα 27.400 τ. χλμ. καλύπτουν την ηπειρωτική έκταση και
το υπόλοιπα 1350 τ. χλμ. αφορούν νησιά. Το έδαφος είναι, κατά κύριο λόγο, ορεινό με μεγάλα όρη
και λόφους. Τα παράλια εδάφη καλύπτουν το 20% της εκτάσεως. Ο Buna (lumi i Bunёs) είναι ο μόνος
πλωτός ποταμός.
Η χερσαία οριογραμμή έχει συνολικό μήκος 720 χλμ. εκ των οποίων τα 285 χλμ. με την
Ελλάδα, τα 151 χλμ. με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατίας της Μακεδονίας, 114 χλμ. με την
Σερβία και 173 χλμ. με το Μαυροβούνιο. Το μήκος της ακτογραμμής είναι 362 χλμ.
Κλίμα:
Ηπειρωτικό, με ψυχρό και υγρό χειμώνα. Στην ηπειρωτική χώρα η μέση θερμοκρασία τον
Ιανουάριο είναι 5ο C, ενώ κατά τον Ιούλιο κυμαίνεται μεταξύ 27o-28o C.

2. Πολιτειακά και διοικητικά στοιχεία:

Πολίτευμα
Προεδρευομένη Δημοκρατία. Το Κοινοβούλιο της αποτελείται από 140 βουλευτές, από τα
κόμματα τα οποία επιτυγχάνουν να συγκεντρώσουν ποσοστό μεγαλύτερο του 3,5% στις εκλογές.
Διοικητική Διαίρεση:
Μικρότερη διοικητική μονάδα είναι ο Δήμος (Bashkia/municipality). Επόμενη διοικητική δομή
είναι ο νομός (rreth/region) και τέλος η Περιφέρεια (Prefektura/county).Η χώρα διαιρείται σε 12
περιφέρειες και 36 νομούς. Στον πίνακα που ακολουθεί, παραθέτω τις Περιφέρειες και τους νομούς.

Σ.Σ: πολλοί αναφέρονται στον όρο «έπαρχος» ο οποίος είναι επικεφαλής σε ομάδα διάσπαρτων
οικισμών και χωριών, με κέντρο το μεγαλύτερο από αυτά. Επομένως, η έννοια «επαρχία» δεν πρέπει
να συγχέεται με την ελληνική εκδοχή του όρου, ο οποίος αναφερόταν σε ένα διοικητικό σύνολο
ανεξαρτήτων δήμων ή κοινοτήτων.

Σελίδα | 32
 Περιφέρειες και Νομαρχίες (Prefecture edhe rrethit)
Περιφέρεια Έκταση Πληθ/σμός Νομοί Πρωτεύουσα
2
σε km Περιφέρειας
Tiranё 1586 601.565 Tiranё(Tiranё), Tiranё
(Τίρανα) Kavajё
Korcё 3711 266.322 Korcё (Korcё), Korcё
(Κορυτσά) Devoll (Bilisht),
Kolonjё (Erseka)
Pogradec (Pogradec)

Gjirokastёr 2883 114.293 Gjirokastёr Gjirokastёr

(Αργυρόκαστρο Pёrmet
) Tepelena

Berat 1802 193.855 Berat (Berat) Berat

(Μπεράτη) Kucovё
Skrapar
Durrёs 827 247.345 Durrёs (Durrёs) Durrёs
(Δυρράχιο) Krujё
Dibёr 2.507 191.035 Bulqizё Peshkopi
(Ντίμπερ) Dibёr (Peshkopi)
Mat
Elbasan 3.278 366.137 Elbasan(Elbasan) Elbasan
(Ελμπασάν) Gramsh
Librazhd
Peqin

Kukёs 2.373 112.050 Kukёs (Kukёs) Kukёs

(Κούκς) Has
Tropojё
Fier 1.887 384.386 Fier (Fier) Fier
(Φίερι) Lushnje
Mallakastёr
Shkodёr 3.562 257.018 Shkodёr(Shkodёr), Shkodёr
(Σκόδρα) Malёsi e Madhe
Pukё
Vlorё 2.706 193.361 Vlorё (Vlorё) Vlorё
(Αυλώνα) Sarandё
Delvinё
Lezhё 1.581 159.792 Lezhё (Lezhё) Lezhё
(Λέζ) Mirditё
Kurbin

Σελίδα | 33
 3. Πληθυσμός, θρήσκευμα, φυλετικές ομάδες, μειονότητες, γλώσσα, δημογραφικά στοιχεία,
στατιστικά δεδομένα
 Πληθυσμός18, φυλετικές ομάδες, δημογραφικά:
Ο πληθυσμός της χώρας, ανέρχεται στα 3.619.778 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του
1991 που είναι και η τελευταία επίσημη. Από αυτούς το 95% είναι Αλβανοί, το 3% Έλληνες και το
υπόλοιπο 2% επιμερίζεται σε Βλάχους, Ρομά, Βουλγάρους, Τούρκους, Σέρβους, Μαυροβούνιους και
άλλα Σλαβικά φύλα.
Οι Αλβανοί διακρίνονται σε δύο κύριες φυλετικές ομάδες: α) τους Toskё (Τόσκοι) οι οποίοι
βρίσκονται στον Νότο19 και β) τους Gegё (Γκέκες) οι οποίοι κατοικούν στον Βορρά. Το φυσικό τους
όριο είναι ο ποταμός Σκουμπίν (lumi Shkumbin). Μεταξύ τους υπήρχαν σημαντικές πολιτισμικές
διαφορές. Στον Βορρά, λόγω της ορεινής μορφολογίας της περιοχής η οποία συνέβαλλε στον
απομονωτισμό των κατοίκων, παρουσιαζόταν υστέρηση στην ένταξή των Gegё και η κοινωνία τους,
ειδικά κατά τις προηγούμενες δεκαετίες δεν εξελίσσετο παράλληλα με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Το
κομμουνιστικό καθεστώς έλαβε πρόνοιες για την ένταξή τους και απηγόρευσε ακόμη και αυτή, την
χρήση των όρων οι οποίοι προσδιόριζαν την φυλετική διαφοροποίηση. Η Γκεκική κοινωνία μέχρι την
περίοδο του Enver ήταν οργανωμένη με το σύστημα της πατριαρχικής ιεραρχίας της φυλής (rendit
fisnor), σύμφωνα με το οποίο οι αποφάσεις λαμβάνονταν από την σύναξη των ηλικιωμένων αρχηγών
των οικογενειών –μια μορφή δημογεροντίας-, στην οποία επικεφαλής ήταν ο Bairaktar
(Μπαϊρακτάρης) που είχε σημαντικό πολιτικό και κοινωνικό ρόλο. Οι κοινωνικές σχέσεις
καθορίζονταν στην βάση εθιμικού κώδικα (Kanun=κανόνας) που είναι και κώδικας απονομής δικαίου.
Το kanun είναι σύστημα εθιμικών παραδόσεων και κωδικοποιήθηκε από τον γαιοκτήμονα Lekё
Dukagjini τον 15ο αι. Έκτοτε, διαδόθηκε μέχρι σήμερα μέσω της προφορικής παράδοσης από γενιά σε
γενιά. Ενδεικτικό της ισχυρής επιρροής της παράδοσης είναι το γεγονός ότι παρά τις αλλοιώσεις στον
τρόπο ζωής των Gegё, το Kanun εξακολουθεί να καθορίζει τις σχέσεις, ιδιαίτερα στην Βόρειο Αλβανία
και στους Αλβανόφωνους του Κοσσυφοπεδίου. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η Αλβανική
κοινωνία, συγκροτημένη με την πατριαρχική δομή της και την σημασία που δίδεται στην
«οικογένεια», το άτομο θεωρεί ότι είναι ακατάλυτα συνδεδεμένο με αυτήν και επομένως η
ανταπόδοση (hakmarja) οποιασδήποτε προσβολής ή αδικίας σε κάποιο μέλος της οικογένειάς του,
συνιστά όχι μόνο υποχρέωσή του, αλλά η προσβολή, αυτή αφορά τον ίδιο προσωπικά.
Οι Toskё λόγω της ομαλής μορφολογίας των περιοχών τους στον Νότο, έχουν δεχθεί επιρροές
από άλλους γειτονικούς λαούς, αλλά και τους κατά περιόδους κατέχοντες την περιοχή (Ρωμαίους,
Βυζαντινούς, Οθωμανούς, Φράγκους κ.λπ.), με αποτέλεσμα να εμφανίζουν ως κοινωνία πιο
εξελιγμένη εικόνα και με υψηλότερο οικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο. Αληθές είναι ότι μεταξύ
των δύο αυτών Αλβανικών φυλετικών ομάδων, δεν υπάρχουν ουσιαστικά προβλήματα συνύπαρξης
πλην εκείνων, που ανακύπτουν περιστασιακά και μεμονωμένα εκ του γεγονότος ότι οι δύο φυλετικές
ομάδες επικρατούν κατά περιόδους στα κέντρα εξουσίας. Επί παραδείγματι οι Gegё επικρατούσαν
την περίοδο του βασιλιά Zogu ενώ την περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος ο Νότος είχε τα
πρωτεία, για να τα παραδώσει στους βόρειους την περίοδο Berisha.
 Το 42% είναι κάτοικοι των αστικών κέντρων, ενώ στην ύπαιθρο ζει το 58%.
 Το 23,1% του πληθυσμού είναι ηλικίας 0-14 ετών, το 67,1% 15-64 ετών και τέλος 9,8% ανήκει
στο ηλικιακό φάσμα των 65 ετών και άνω. Η χώρα έχει εντυπωσιακό ρυθμό γεννήσεων με
15,22 γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους, ενώ η θνησιμότητα κυμαίνεται κοντά στους 5,44
θανάτους ανά 1000 κατοίκους. Σε κάθε γυναίκα αντιστοιχούν 1,48 γεννήσεις με την μέση
ηλικία ανδρών να είναι τα 29,3 έτη και των γυναικών τα 30,6 έτη.

Στοιχεία έτους 2009

18
19
όπου υπάρχουν και οι δύο υποομάδες τους, που προσδιορίζονται από γεωγραφική και όχι φυλετική διάκριση οι
Λιάπηδες(στην περιοχή Laberia, στις ορεινές περιχές της Αυλώνας) και οι Τσάμηδες(έλκουν την προέλευσή τους από την
Çameria)
Σελίδα | 34
  Εθνικές μειονότητες
i. Ελληνική Εθνική μειονότητα
Η μεγαλύτερη εθνική μειονότητα στην Αλβανία είναι η ελληνική. Μέχρι πρότινος,
αναγνωριζόταν ως ομάδα η οποία βρισκόταν σε συγκεκριμένη περιοχή («ζώνη 100»), στην
ελληνοαλβανική παραμεθόριο στα δυτικά της χώρας. Σήμερα αναγνωρίζεται ως διάχυτη μειονότητα.
Στην πραγματικότητα, ελληνικής καταγωγής πολίτες της Αλβανίας, ανέκαθεν ζούσαν στις περιοχές
Αργυροκάστρου, Αγ. Σαράντα, Κορυτσάς, Αυλώνας, Μπεράτη. Η αντιμετώπιση τους από το Αλβανικό
κράτος, αποτελεί σημείο τριβής και δυσχεραίνει την πορεία των διμερών σχέσεων. Πρόσφατα (2007)
αναγνωρίσθηκε και από την Ελληνική πλευρά με νομοθετική πράξη η δυνατότητα διπλής
υπηκοότητας (η Αλβανία είχε κατοχυρώσει Συνταγματικά το δικαίωμα για την διπλή υπηκοότητα με
το Σύνταγμα του 1997). Επί καθεστώτος Hoxha, οι Έλληνες ομογενείς εάν το επεδίωκαν και
παρουσίαζαν «εξαλβανισμένη» εικόνα, είχαν δυνατότητες συμμετοχής στον κομματικό-κρατικό
μηχανισμό και υπήρχε καλή προοπτική εξελίξεώς τους. Οπωσδήποτε, υπήρξαν αρκετές περιπτώσεις
που Έλληνες μειονοτικοί, υπέστησαν διώξεις, έγιναν θύματα διακρίσεων και αποδέκτες ωμής βίας και
αποκλεισμών (από σπουδές, επαγγελματική εξέλιξη κ.λπ.), εφ’ όσον η δραστηριότητά τους ερέθιζε τα
ξενοφοβικά αντανακλαστικά του καθεστώτος. Σήμερα, αν και γενικά η θέση της ελληνικής
μειονότητας είναι σαφώς βελτιωμένη, παρατηρούνται προβλήματα κατά περιόδους, κυρίως, ως
αντανάκλαση της πολιτικής διαχειρίσεως του ελληνικού κράτους στους μετανάστες από την Αλβανία
ή και την εν γένει κατάσταση των ελληνο-αλβανικών σχέσεων.
Η ελληνική μειονότητα, εκπροσωπείται από την οργάνωση της «Ομόνοιας», η οποία έλαβε
μέρος στις πρώτες ελεύθερες εκλογές του 1991. Μετά όμως, την ψήφιση του εκλογικού νόμου και την
απαγόρευση της συγκροτήσεως αμιγώς εθνικών κομμάτων εντός της αλβανικής επικράτειας,
συγκροτήθηκε το κόμμα «Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου» (Κ.Ε.Α.Δ.), στο οποίο σήμερα
εκφράζονται και άλλες μειονοτικές ομάδες.
ii. Σλαβόφωνοι, Gorani, Bulgarici
Η μεγάλη πλειονότητα των σλαβόφωνων (Σέρβων, Μαυροβουνίων)
βρίσκεται κυρίως στην βόρεια Αλβανία και ειδικότερα γύρω από την
Σκόδρα (υπολογίζεται ότι περίπου 2.000-2.500 ζουν εκεί και σήμερα). Οι
περισσότεροι εξ αυτών βρέθηκαν στην Αλβανία την περίοδο 1938-1948 και
η ελεύθερη μετακίνηση λόγω της πολιτικής ανοικτών συνόρων που
ακολουθούσε ο Zogu, ευνοούσε την έλευσή τους, μιας και οι ανάγκες της
νέας χώρας ήταν μεγάλες σε εξειδικευμένους τεχνίτες και επιστήμονες. Αν
και αριθμητικά είναι πολύ μικρή, έχει να παρουσιάσει πολλές επιφανείς
προσωπικότητες της Αλβανίας. Εξ αυτών, προέρχεται ο ποιητής Migjeni,
ένας εκ των πλέον σημαντικών λογοτεχνών της Αλβανίας . Οι σλαβόφωνοι
(περίπου 15.000) στις περιοχές δίπλα στην FYROM αποκαλούνται Gorani
και βρίσκονται κυρίως στην περιοχή μεταξύ Κορυτσάς-Πόγραδετς–
Εικόνα 25: Ο ποιητής
Migjeni
Επισκοπής. Ομάδες σλαβόφωνων που κυρίως κατοικούν στην περιοχή
γύρω από την Οχρίδα, αποκαλούνται από τους ντόπιους Bulgarici.
Βρίσκονται εκεί από την μεσαιωνική περίοδο, ως κατάλοιπα της εποχής των αυτοκρατοριών της
Σερβίας και της Βουλγαρίας.
iii. Βλάχοι (çoban)
Βρίσκονται σε ποσοστό περίπου 0,70-1%, κυρίως στην περιοχή της Κορυτσάς, Κολόνια και
χωριά στην περιοχή της Αυλώνας και είναι από τις πλέον συνεκτικές ομάδες. Η κλειστή κοινωνία τους
και η ισχυρή εθιμική και ηθολογική τους παράδοση, παρά τις προσπάθειες εξαλβανισμού, τους
επέτρεψε να διατηρήσουν γλώσσα και έθιμα. Κατά μία εκδοχή –ίσως, την επικρατέστερη-, οι Βλάχοι

Σελίδα | 35
βρέθηκαν στην περιοχή ως κατάλοιπα των μισθοφορικών Ρωμαϊκών λεγεώνων 20, των οποίων
αποστολή ήταν η φύλαξη των εισόδων της Αυτοκρατορίας, στην Βαλκανική (Πίνδο) και τα Καρπάθια.
Με την μετακίνηση του κέντρου εξουσίας από την Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη, χάθηκε η
χρησιμότητά τους και το Κράτος διέκοψε την μισθοδοσία τους. Αποτέλεσμα ήταν η στροφή τους προς
τις κτηνοτροφικές ασχολίες προκειμένου να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους.
Τον Μάιο του 1905 υπήρξε αξιοσημείωτη βλάχικη εθνική κίνηση που σαν στόχο είχε την
αναγνώρισή τους σαν Βλάχικο έθνος. Πάντως, η βλαχική κοινότητα, είναι πιο αποδεκτή, ακόμη και
από τους εθνικιστικούς κύκλους της Αλβανικής κοινωνίας και πολιτικής, κατάσταση που παγιώθηκε
στην διάρκεια του χρόνου, καθώς οι Βλάχοι, λόγω των πιέσεων από τους διεκδικητές εδαφών της
Αλβανίας, ιδίως κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων, υπερασπίσθηκαν την εδαφική
ακεραιότητα της χώρας (εφ’ όσον η προσπάθεια για δημιουργία ανεξάρτητης βλαχικής ηγεμονίας δεν
καρποφόρησε) και παράλληλα, χρηματοδότησαν, την έκδοση βιβλίων και συγγραμμάτων στην
αλβανική γλώσσα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχετικές διαπραγματεύσεις μεταξύ
Βενιζέλου κα του Ρουμάνου Πρωθυπουργού, συναφώς με το ζήτημα. Η αναλυτική παρουσίαση του
βλαχικού, όμως, δεν είναι αντικείμενο αυτού του πονήματος.
Οι σημαντικότερες ομάδες των Βλάχων της Αλβανίας είναι 21 :
 Μουζακιαραίοι (Myzeqars)
 Φρασαριώτες (Frashërs)
 Γκραμποβάροι (Grabovars)
 Μοσχοπολίτες (Voskopojars)
Σε μεγάλο αριθμό, ιδιαίτερα εκείνοι που κατοικούν στις Νότιες περιοχές, θεωρούν εαυτούς
Έλληνες (ελληνόβλαχοι) και προτάσσουν την ελληνική τους καταγωγή η οποία ισοδυναμεί με την
επίκληση της καταγωγής τους από τις βλάχικες μητροπόλεις της Πίνδου.
iv. Ρομά
Στην Αλβανία υπάρχει σημαντικός πληθυσμός Ρομά –όπως και σε όλα τα υπόλοιπα Βαλκάνια.
Επί Χότζα η θέση της ομάδας αυτής ήταν ιδιαίτερα δυσχερής καθώς η προσπάθεια εξαλβανισμού
τους προσέκρουε στις ισχυρές παραδόσεις και τρόπο ζωής τους. Θεωρούντο παρίες της κοινωνίας και
δεν είχαν, σχεδόν, κανένα δικαίωμα. Η Αλβανική Κοινωνία τους έχει απολύτως περιθωριοποιήσει και
στα αστικά κέντρα περιορίζονται σε συγκεκριμένες περιοχές. Μετά το άνοιγμα των συνόρων πολλοί
μετανάστευσαν προς την Ελλάδα και την Ρουμανία και αλλού.

 Αναλογία πληθυσμού ανδρών-γυναικών:

Οι άνδρες αποτελούν το 49,9% του συνολικού πληθυσμού και οι γυναίκες το 50,01%.
Κατά τη γέννηση 1,1 άρρεν αντιστοιχεί ανά θήλυ, λόγος ο οποίος παραμένει, ίδιος, μέχρι τις ηλικίες
των 15 ετών. Στο ηλικιακό φάσμα 15-64 ετών, διαμορφώνεται στα επίπεδα του 1,05 άρρενα/θήλυ και
από τα 65 έτη και άνω 0,87. Στο σύνολο του πληθυσμού, ο γενικός λόγος ανδρών προς τις γυναίκες
διαμορφώνεται στο 1,04, με τάσεις αντιστροφής.
 Λοιπά, δημογραφικά - στατιστικά στοιχεία για τον πληθυσμό:
Ο ρυθμός αυξήσεως του πληθυσμού είναι στο 0,5%+. Η βρεφική θνησιμότητα είναι αρκετά
υψηλή, με 19,3 θανάτους ανά 1000 γεννήσεις. Το προσδόκιμο ζωής –κατά μέσο όρο-, ανέρχεται στα
77,96 έτη (άνδρες 75,28 και γυναίκες 80,89 έτη). Ο συνδυασμός των στοιχείων, εμφανίζει μία νεανική
κοινωνία, ομολογουμένως εντυπωσιακά και αρκετά πάνω από τον μέσο όρο των Κρατών της Δυτικής

20
Η βλαχική διάλεκτος είναι «εκχυδαϊσμένη» λατινική. Δεδομένου ότι οι Ρωμαϊκές Λεγεώνες την περίοδο παρακμής της
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αποτελούντο κυρίως από μισθοφόρους διαφόρων εθνοτήτων, είναι πιθανόν, το ιδίωμα αυτό να
προέκυψε από την ανάγκη συνενόησης των στρατιωτών που υπηρετουσαν σε αυτές, με την χρήση μιας κοινα κατανοητής
γλώσσας. Προφανώς, οι μισθοφόροι αυτοί δεν είχαν ούτε την … πολυτέλεια όυτε την διάθεση για να εμβαθύνουν στην
λατινική γραμματεία. Χρειαζόταν ένα minimum γλώσικής επάρκειας.
21
Report of AHRG on the situation of minorities in Albania, MINORITIES: the present and the future
Σελίδα | 36
Ευρώπης (σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία της Ε.Ε., η Αλβανία είναι η πιο νεανική κοινωνία στην
Ευρώπη).
Το ποσοστό μετανάστευσης, σύμφωνα με στοιχεία των Αλβανικών Αρχών, είναι -4,41/1000
κατοίκους. Η συντριπτική πλειοψηφία του ενεργού πληθυσμού, ευρίσκεται εργαζόμενη στο
εξωτερικό, κατά κύριο λόγο σε Ελλάδα, Ιταλία, Γερμανία, ενώ αρκετοί έχουν μεταναστεύσει στις
Η.Π.Α., όπου κατά παράδοση υπήρχε σημαντική κοινότητα αλβανικής διασποράς.

Εικόνα 26: γράφημα μεταβολής πληθυσμού

 Θρήσκευμα
Ως προς το θρήσκευμα, 70% των Αλβανών πολιτών, είναι Μουσουλμάνοι (στην πλειοψηφία
τους Σουνίτες και Μπεκτασί), 20% Ορθόδοξοι Χριστιανοί (Αυτοκέφαλος Εκκλησία, της οποίας ηγείται
ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας) και 10% Χριστιανοί, Ρωμαιοκαθολικού δόγματος.
Το 1967, το καθεστώς του Enver Hoxha, έκλεισε τις εκκλησίες και τα μουσουλμανικά τεμένη,
επισφραγίζοντας και τυπικά, την απαγόρευση ασκήσεως θρησκευτικής λατρείας, απαγόρευση η
οποία, ήδη, είχε εφαρμογή από τις πρώτες ημέρες επιβολής του Κόμματος της Εργασίας (Partia ë
Punes) στην εξουσία. Η ελεύθερη τέλεση θρησκευτικών καθηκόντων, επετράπη το 1990, λίγο πριν την
πτώση του καθεστώτος.
 Γλώσσα
Επίσημη γλώσσα είναι η Αλβανική, προερχόμενη από την Τοσκική διάλεκτο, ενώ, κατά τόπους
ομιλείται η Ελληνική, Βλαχική, Ρομά και Σλαβικές διάλεκτοι. Μεταξύ Τοσκικής και Γκέκικης διαλέκτου
παρατηρούνται σημαντικές διαφορές. Η malёsia (ορεινή διάλεκτος) και η γκεκική, παρουσιάζουν
διαφορές, κυρίως, ως προς την εκφορά.
Η σημερινή Αλβανική γλώσσα, είναι αποτέλεσμα της στρατηγικής ενός σημαντικού,
πνευματικού ανθρώπου του Ismail Qemali και των πνευματικών ηγετών της Αφύπνισης (βλ.
προηγούμενο κεφάλαιο) και αποτελείται από ένα μείγμα Θρακικών ριζών, Λατινικής, Τουρκικής και
στον Νότο Ελληνικής.
 Εκπαίδευση - Μορφωτικό επίπεδο:
Το 98,7% του πληθυσμού γνωρίζει να γράφει και να διαβάζει (άνδρες 99,2% -γυναίκες 98,3%).
Είναι εντυπωσιακό το σχεδόν μηδενικό ποσοστό του λειτουργικού αναλφαβητισμού, μια από τις
παρακαταθήκες του προηγουμένου καθεστώτος.
Ποσοστό 14,8% δεν έχει ολοκληρώσει τα πρώτα 6 χρόνια της στοιχειώδους εκπαιδεύσεως (primary),
το 18,6% έχει ολοκληρώσει την στοιχειώδη εκπαίδευση (primary), το 38,4% έχει παρακολουθήσει
επιτυχώς τα 3 έτη του δευτέρου κύκλου βασικής εκπαιδεύσεως, το 21% την μέση και το 2,9%, έχει
προχωρήσει σε σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το ποσοστό αυτό των νέων με
Πανεπιστημιακή εκπαίδευση, έχει αυξηθεί σημαντικά από την 10ετία του 2000 και πρέπει να
συνυπολογισθεί και ο υψηλός αριθμός όσων φοιτούν σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού, είτε
Σελίδα | 37
βρίσκονται εκεί ως μετανάστες είτε ως μετακινούμενοι για λόγους σπουδών. Αναλφάβητοι είναι,
μόλις, το 3,6% του πληθυσμού (βλ. αντίστοιχους πίνακες στο 3ο Παράρτημα).
4. Δικαστικό Σύστημα
Το σύστημα απονομής Δικαιοσύνης, περιλαμβάνει:
α) το Συνταγματικό Δικαστήριο(Gjykata Kushtetuese): Αποτελείται από εννέα μέλη, τα οποία
ορίζονται από το Εθνικό Κοινοβούλιο με μέγιστη θητεία εννέα ετών. Ερμηνεύει το Σύνταγμα,
αποφαίνεται για την συνταγματικότητα των νόμων και επιλύει διαφορές μεταξύ της Κεντρικής
Κυβερνήσεως και τοπικών Αρχών, και τοπικά Δικαστήρια.
β) Ακυρωτικό Δικαστήριο(Gjykata e Kasacionit): έχει ένδεκα μέλη, οριζόμενα από το Κοινοβούλιο και
υπηρετούν επί επτά έτη. Είναι το ανώτατο δικαστήριο στο οποίο δύναται να προσφύγουν οι πολίτες
(αντιστοιχεί στον ελληνικό Άρειο Πάγο).
γ) Εφετεία και δ) τα Τοπικά Δικαστήρια.
Αυτά, διακρίνονται, κατά αρμοδιότητα, σε πολιτικά (αστικά), κοινού εγκλήματος (ποινικά) και
στρατιωτικής δικαιοσύνης
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ορίζει το Ανώτατο Συμβούλιο Δικαιοσύνης (Gjykata e Lartё
Kushtetuese), το οποίο είναι επιφορτισμένο με τον διορισμό και απόλυση των δικαστών (βλ.
αντίστοιχα άρθρα στο Σύνταγμα, 2ο Παράρτημα).
5. Οικονομία-συνοπτική επισκόπηση, νόμισμα, στατιστικά δεδομένα, ΑΕΠ, κατά κεφαλήν
εισόδημα, εμπορικό ισοζύγιο.
 Συνοπτική Επισκόπηση Οικονομικών δεδομένων (μέχρι 2006)
Με την πτώση του κομμουνισμού το 1990, η Αλβανία ξεκίνησε την προσπάθεια μετάβασης
από την κλειστή οικονομία της «κολεκτίβας» στην ελεύθερη οικονομία. Το άνοιγμα των συνόρων,
οδήγησε στην μαζική μετανάστευση μεγάλου ποσοστού του ενεργού πληθυσμού. Σήμερα, οι Αλβανοί
μετανάστες, ενισχύουν την Εθνική Οικονομία με -κατά προσέγγιση- 600-800 εκμ. δολάρια Η.Π.Α.
ετησίως.
Κατά τα πρώτα, πάντοτε δύσκολα, βήματα αρκετές επενδύσεις πραγματοποιήθηκαν με την
μετεγκατάσταση νέων επιχειρήσεων, κατά μεγαλύτερο αριθμό από την Ελλάδα και Ιταλία. Αυτό, αν
και δημιούργησε έναν αριθμό θέσεων εργασίας, δεν αναχαίτισε το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα.
Σημαντικό ρόλο, στην μαζική φυγή του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας, είχε, μεταξύ άλλων
και η πρώτη περίοδος της μετά-Κομμουνιστικής διακυβέρνησης, κατά την οποία δεν κατέστη δυνατόν
να τεθούν υγιείς βάσεις, στα πρώτα στάδια, του δύσκολου αυτού εγχειρήματος, καθώς
ανεπτύχθησαν κυκλώματα των οποίων η οικονομική δραστηριότητα εκινείτο στην «γκρίζα»
οικονομική ζώνη, παράμετρος η οποία σε συνδυασμό με την διαφθορά των λειτουργών του δημοσίου
τομέα, είχε αποτρεπτικές συνέπειες στην προσέλκυση και εγκατάσταση μεγάλων και ισχυρών
επιχειρήσεων, των οποίων η λειτουργία και οι επενδύσεις, θα συνέβαλαν σημαντικά και με θετικό
τρόπο στην προσπάθεια μετάβασης της χώρας.
Αποτρεπτικά, επίσης σε σημαντικό βαθμό, λειτούργησαν η ανυπαρξία, σχεδόν, οδικού δικτύου
και εν γένει δυνατοτήτων μεταφορών, καθώς και προβλήματα συναφή ως προς το νομικό πλαίσιο
περί επενδύσεων και την ενέργεια. Πολλά εξ αυτών, παραμένουν άλυτα καθ΄ όσον η χώρα
αντιμετωπίζει και σήμερα, σοβαρά προβλήματα με την ηλεκτροδότηση. Η υλοποίηση της εξαγγελίας
σχετικά με την κατασκευή μεγάλου θερμοηλεκτρικού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικού στην Αυλώνα
(Vlora) και η συμφωνία για αύξηση της εισαγωγής ηλεκτρικού από το Μαυροβούνιο, θα είναι
σημαντικές πράξεις στην κατεύθυνση επίλυσης των ζητημάτων αυτών.
 Επενδύσεις
Παρ΄ όλα τα προβλήματα, η όποια, αυτή, εκκίνηση διεκόπη βιαίως εξ αιτίας των ταραχών του
Μαρτίου 1997. Σήμερα, η κατάσταση εμφανίζεται κατά πολύ βελτιούμενη. Σε αυτό συνέβαλλε και η
Σελίδα | 38
προσπάθεια δημιουργίας ευνοϊκών όρων για προσέλκυση επενδύσεων της Κυβέρνησης Μπερίσα από
το 2005, έτος που επανεξελέγη. Η τροποποίηση της νομοθεσίας περί ξένων επενδύσεων, το ευνοϊκό
φορολογικό περιβάλλον, η βελτίωση υποδομών και οι χαμηλές αμοιβές προσωπικού συνδυαζόμενες
με το συνολικά μειωμένο λειτουργικό κόστος των επιχειρήσεων, λειτούργησαν θετικά και σήμερα
σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων έχουν εγκατασταθεί στην Αλβανία:
ΑΜΕΣΕΣ ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ22
Αξία σε 2006 2007 2008 2009 2010
εκατομμύρια
€ 250,3 470,1 620 680,3 822,6
Μεταβολή 19,6% 87,8% 31,9% 9,7% 20,91%

Η Ελληνική επενδυτική παρουσία είναι δυναμική και σημαντική. Εντοπίζεται στον τομέα των
τηλεπικοινωνιών και ειδικώτερα στην κινητή τηλεφωνία με την AMC (εταιρεία του ομίλου της
Cosmote) και την Vodafone Albania (εταιρεία της ελληνικής Vodafone) και οι οποίες κατέχουν στην
αγορά μερίδα μεγαλύτερη και από αυτήν του … λέοντος. Κυρίαρχες επενδυτικά, είναι εταιρείες
ελληνικών συμφερόντων στον τομέα των υπηρεσιών ενώ έχουν προβάδισμα έναντι των Ιταλικών
στους τομείς μεταποίησης και λιανικού εμπορίου. Η πλέον, όμως, δυναμική και αδιαμφισβήτητης
υπεροχής επενδυτική ελληνική δραστηριότητα αφορά στον τραπεζικό τομέα με τις τέσσερεις
ελληνικές τράπεζες να κατέχουν το 29% της πιστωτικής αγοράς (41% κατά το 2008 και 34,5% το 2010)
και το 22% του τραπεζικού κεφαλαίου της χώρας (23,1 το 2010 και 28% του συνολικού κεφαλαίου το
έτος 2008)23. Σήμερα, για λόγους συναφείς με την κρίση της ελληνικής οικονομίας, οι ελληνικές
τράπεζες έχουν υποχωρήσει στην δεύτερη θέση με ύψος τραπεχικών κεφαλαίων στο 22% (πρώτα τα
αυστριακά με ποσοστό 27,6% και τρίτα τα τουρκικά με 17,4% 24, που όμως, εμφανίζουν δυναμική
προοπτική αύξησης σε αντίθεση με τα ελληνικά). Παρά την υποχώρηση αυτή, οι ελλληνικές τράπεζες
διατηρούν ισχυρή παρουσία στην χώρα και αναγνωρίζεται η σηματική συμβολή και ρόλος τους στην
οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη της Αλβανίας την τελευταία 10ετία. Συμβολή σε αυτό το σημείο
έχουν και οι μετανάστες που ζουν στην Ελλάδα και που προτιμούν τις ελληνικέ ςτράπεζες για
πρακτικούς λόγους και ευχέρειες στις συναλαγές. Η ύφεση της ελληνικής οικονομίας έχει επηρεάσει
και τις επενδύσεις στην Αλβανία με αποτέλεσμα να υπάρχουν συνέπειες και στον τομέα των
εξαγωγών από την Ελλάδα προς την γειτονική χώρα, ενώ μεταποιητικές επιχειρήσεις κυρίως στον
τομέα της ένδυσης και επιχειρήσεις υγρών καυσίμων έχουν ήδη υποχρεωθεί σε αναστολή της
λειτουργίας τους ή ακόμη και στην πλήρη διακοπή των δραστηριοτήτων τους.
Μεγάλο μερίδιο στην παραγωγική διαδικασία κατέχει ο αγροτικός τομέας, ο οποίος,
συνεισφέρει κατά το 1/5 στο ΑΕΠ, αλλά η αποδοτικότητα δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές
δυνατότητες, εξ αιτίας, μεγάλης καθυστέρησης στον εκσυγχρονισμό του μηχανολογικού εξοπλισμού,
του μικρού μεγέθους του κλήρου και ακόμη, της υπάρξεως προβλημάτων σε σχέση με το καθεστώς
των τίτλων ιδιοκτησίας.
Σε επίμετρο, στην σημερινή Αλβανία, ως θετικά στοιχεία συνυπολογίζονται η εικόνα που
εμφανίζουν τα μακροοικονομικά μεγέθη, ενώ και ο πληθωρισμός διατηρείται σταθερός σε
ικανοποιητικά χαμηλά επίπεδα. Στην συνέχεια, παρατίθενται κάποια, ενδεικτικά στοιχεία
προκειμένου να σχηματίσει ο αναγνώστης μια αντίληψη για την πραγματικότητα της Αλβανικής
οικονομίας:

22
Οι πίνακες σε αυτό το κεφάλαιο, είναι επιλεγμένα τμήματα από τους επίσημους πίνακες της Στατιστικής Υπηρεσίας της
Αλβανίας, οι οποίοι παρατίθενται πλήρεις στο τρίτο παράρτημα. Επελέγησαν κάποια τμήματα για να σχηματίζει ο
αναγνώστης σαφέστερη την εικόνα των περιγραφομένων στοιχείων
23
Σταύρος, Γ, Ντάγιος, «η Αλβανία εντός ή εκτός της Ευρώπης», άρθρο στο περιοδικό Foreign Affaires-Hellenic edition,
τεύχος Δεκεμβρίου 2012-Ιανουαρίου 2013.
24
ο.π.
Σελίδα | 39
 ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 2012 (οι τιμές σε δισεκατομύρια Λεκ)
Έσοδα 355,9
Δαπάνες 397,0
‘Ελλειμα 41,2
Ελλειμμα % στο ΑΕΠ 3%

 Νόμισμα: Lek (Λέκ). Ισοτιμία με ευρώ: 1 €=139 lek (12ος-2012).

 ΑΕΠ: 19,92 δις. δολάρια. ΗΠΑ (Οι «γκρίζες» δραστηριότητες, κατά εκτιμήσεις διεθνών
οικονομικών παραγόντων, αποφέρουν έσοδα τα οποία είναι δυνατόν να πλησιάζουν ή και να
ξεπερνούν το 50% του ΑΕΠ).
Ετήσια αύξηση ΑΕΠ-Εκτιμήσεις ανα έτος και Οργανισμό
ΕΤΟΣ 2011 2012
Αλβανικό Υπ/γείο Οικονομικών 3,0% 4,3%
IMF 1,1% 0,5%
WB 3,0% 2,0%
EBRD 1,9% 1.0%

 Ετήσιο Κατά Κεφαλήν Εισόδημα:

Σύμφωνα με στοιχεία του 2004: 6.300 δολ. ΗΠΑ, το 25% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο
της φτώχειας.
Εντυπωσιακή είναι η αυξητική εικόνα, δεδομένου ότι το έτος 2008 ανέρχεται στα 7.500 δολ.
ΗΠΑ, το έτος 2009 στα 7.700 δολ. ΗΠΑ και το 2010 στα 8.000 δολ. ΗΠΑ. Σήμερα (στοιχεία Αλβανικής
Στατιστικής Υπηρεσίας του 2010), κάτω από το όριο της φτώχειας διαβιεί το 12,5% του πληθυσμού.
 Ποσοστιαία συμβολή στο ΑΕΠ και την απασχόληση ανά οικονομικό τομέα:
 Αγροτικός Τομέας: 21,2% - απασχολεί το 58% του εργατικού δυναμικού.
 Βιομηχανικός Τομέας: 20,1% - απασχολεί το 15% του πληθυσμού
 Υπηρεσίες: 58,7% - απασχολεί το 27% των εργαζομένων.
 Ενεργός Πληθυσμός: Το σύνολο του ενεργού πληθυσμού, πλησιάζει τα 1,09 εκμ., χωρίς να
συμπεριλαμβάνονται σε αυτό οι περίπου352,000 ξένοι εργαζόμενοι.
Η ανεργία αγγίζει το 13%, σύμφωνα με τα επίσημα κυβερνητικά στοιχεία (2009), αλλά μπορεί
και να φθάνει το 30%, αν προσθέσουμε εκείνους που υποαπασχολούνται σε αγροτικές εργασίες. Για
το έτος 2010, η Αλβανική Κυβέρνηση ανεκοίνωσε ποσοστό ανεργίας 13,7% (βλ. αντίστοιχους πίνακες
στο 3ο Παράρτημα).
 Παραγόμενα προϊόντα
Ο γεωκτηνοτροφικός τομέας, παράγει σιτηρά, καλαμπόκι, πατάτες, λαχανικά, φρούτα, ζάχαρη
(sugar beets), σταφύλια, κρέας και γαλακτοκομικά.
Ο βιομηχανικός τομέας, κατά κύριο λόγο, αφορά στην επεξεργασία τροφίμων, υφαντουργία,
ένδυση, κατασκευή επίπλων και επεξεργασία ξύλου, παραγωγή τσιμέντου, χημικών, επεξεργασία
πετρελαίου, βασικών μετάλλων, ξυλεία, ορυκτά, υδροηλεκτρική ενέργεια.
Ενας επίσης βασικός τομέας της οικονομίας είναι ο ορυκτός πλούτος της χώρας και ο τομέας
των εξορύξεων αποφέρει ήδη σημαντικά οφέλη και εκτιμάται ότι η αύξηση των ωφελειών αυτών σε
βραχύ και μέσο χρόνο, θα είναι πολύ σημαντική. Αυτό διότι η Αλβανία σύμφωνα με τα στοιχεία, είναι
η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα σε αποθέματα χρωμίου (36,9 εκμ τόνοι), ενώ, σημαντικά είναι και τα

Σελίδα | 40
κοιτάσματα χαλκού (κατ’ εκτίμηση 27 εκμ τόνοι), βασάλτη, ασβεστόλιθο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο,
σίδηρο-νικέλιο και πυριτικό νικέλιο.
Εμπορικό Ισοζύγιο: -877 εκμ. δολ. ΗΠΑ (2007). Κύριοι εμπορικοί εταίροι της χώρας είναι οι χώρες της
Ευρωπαϊκής Ενώσεως (Ιταλία με 42,1% και η Ελλάδα με το 7,5%του όγκου εμπορικών συναλλαγών).
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (23 η Νοεμβρίου 2012), το έλλειμμα στο
εμπορικό ισοζύγιο προσέγγισε τα 27,5 δις. ευρώ, σημειώνοντας πτώση 9,1%, σε σύγκριση με τον
Οκτώβριο του 2011.
Εξαγωγές: Σήμερα, οι εξαγωγές της Αλβανίας ανέρχονται στα 1.548 δις, δολάρια ΗΠΑ (f.o.b.) και
παρουσιάζουν αισθητή αύξηση με τα προηγούμενα έτη (1.048 δις. δολ. το 2009 και 1.089 δολ. ΗΠΑ,
το έτος 2007).
Αφορούν κυρίως σε προϊόντα υφαντουργίας, άσφαλτο, ορυκτά, πετρέλαιο, λαχανικά, φρούτα,
καπνό και μέταλλα (είναι η τρίτη χώρα στην εξόρυξη χρωμίτη, μετά την Ρωσία και την Ν. Αφρική).
Προς την Ιταλία οι εξαγωγές φθάνουν το 50,8% του συνολικού όγκου συναλλαγών, το Κοσσυφοπέδιο
6,2%, την Τουρκία 5,9%, την Κίνα 5,5% και την Ελλάδα το 5,4%. Από τα δεδομένα, προκύπτει ότι η
Ελλάδα είναι η χώρα με τις
Κατά το διάστημα 2010-201225, παρουσιάζεται αύξηση6 στις εξαγωγές προϊόντων ξύλου και
χαρτιού (↑40,8%). Επίσης ο κλάδος των τροφίμων-ποτών και προϊόντων καπνού παρουσίαζε αύξηση
στις εξαγωγές (↑26,2%). Οι εξαγωγές μηχανημάτων και εξοπλισμού αυξήθηκαν κατά 7,2% και τέλος,
μείωση παρουσιάζουν οι εξαγωγές σε προϊόντα δέρματος και παραγώγων (↓8%).
Εισαγωγές: Οι εισαγωγές ανέρχονται στο ύψος των 4.305 δις. δολ. ΗΠΑ (4.264 δις. δολ. ΗΠΑ το 2009).
Αφορούν κυρίως σε μηχανικό εξοπλισμό, τρόφιμα, πρώτες ύλες, χημικά και λιπάσματα. Η Ιταλία έχει
το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά με ποσοστό 28% του όγκου συναλλαγών και ακολουθούν η
Ελλάδα με 13%, η Κίνα με 6,3%, η Τουρκία με 5,6% και η Γερμανία με 5,6%.
Το 201226, παρουσιάζεται αύξηση στις εισαγωγές προϊόντων δέρματος (↑24,3%),
κλωστοϋφαντουργίας και υποδηματοποιΐας (↑13,4%), ενώ μειώθηκαν οι εισαγωγές σε ορυκτά,
καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια κατά 9,9%.
Οι δείκτες μεταβάλλονται συνεχώς -κάποιες φορές και πολύ σημαντικά-, ακόμη και ανά μήνα.
Η μεταβολή αυτή, πιθανώς, αποδίδεται στο ότι η Αλβανική οικονομία σήμερα είναι η πλέον
δυναμικά αναπτυσσόμενη στην περιοχή των Δ. Βαλκανίων, ο πληθυσμός μετακινείται (την θερινή
περίοδο, τότε που οι μετανάστες επιστρέφουν για τις ετήσιες διακοπές τους, πιθανόν και να
διπλασιάζεται) και φυσικά επηρεάζονται από την δραστηριότητα των ξένων εταιρειών οι οποίες
δραστηριοποιούνται στην χώρα.
ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (σε δισεκμ. Λεκ)
2010 2011
Όγκος εμπορικών
συναλλαγών 68.9 67,8
Ελληνικές εξαγωγές 60,0 58
Αλβανικές εξαγωγές 8,8 10,2

6. Συμμετοχή σε Διεθνείς Οργανισμούς

Η Αλβανία είναι μέλος στους ακολούθους διεθνείς οργανισμούς:
Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία της Μαύρης Θάλασσας (BSEC), Συμβούλιο της Ευρώπης
(CE), Κεντρικό Ευρωπαϊκό (CEI), Ευρω-Ατλαντικό Συμβούλιο Συνεργασίας (EAPC), Ευρωπαϊκή Τράπεζα
για την Ανοικοδόμηση & Ανάπτυξη (EBRD), Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την
25
Ανακοίνωση Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της 23 ης Νοεμβρίου 2012.
26
Ανακοίνωση Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της 23 ης Νοεμβρίου 2012.
Σελίδα | 41
Ευρώπη (ECE), Οργανισμό για τα τρόφιμα και την Γεωργία (FAO), Παγκόσμια Επιτροπή για την
Ατομική Ενέργεια (IAEA), Παγκόσμια Τράπεζα για την Ανοικοδόμηση & Ανάπτυξη (IBRD), Διεθνές
Ποινικό Δικαστήριο (ICC), Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπλοΐας (ICAO), Διεθνές Κίνημα
Ερυθρού Σταυρού & Ημισελήνου (ICRM & IFRCS), Διεθνής Οργανισμός για την Ανάπτυξη (IDA),
Ισλαμική Τράπεζα για την Ανάπτυξη (IDB), Διεθνές Ταμείο για την Αγροτική Ανάπτυξη (IFAD), Διεθνής
Οικονομική Συνεργασία (IFC), Συμβούλιο Ευρω-Ατλαντικής Συνεργασίας (EAPC), Κεντρο-Ευρωπαϊκή
Συνεργασία (CEI), Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO), Interpol, Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας (ΙΜΟ),
IOC, Διεθνής Οργανισμός για την Μετανάστευση (IOM), Διεθνής Οργανισμός Πιστοποίησης (ISO),
Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU), NATO (από το έτος 2009), Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης
(OIC), Οργανισμός για τον Περιορισμό των Χημικών Όπλων (OPCW), Οργανισμός για την Συνεργασία
και την Ασφάλεια στην Ευρώπη (OSCE), Συνεργασία για την Ειρήνη (PFP), Intelsat (nonsignatory user),
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (IMF), Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την ΝοτιοΑνατολική Ευρώπη
(SECI), Ηνωμένα Έθνη (UN), Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο & την Ανάπτυξη
(UNCTAD), UNESCO, Οργανισμός των Η.Ε. για την Βιομηχανική Ανάπτυξη (UNIDO), Παρατηρητές των
Η.Ε. στην Γεωργία (UNOMIG), Παγκόσμιος Οργανισμός Ταχυδρομείων (UPU), Παγκόσμιος Οργανισμός
Τελωνείων (WCO), Παγκόσμια Ομοσπονδία Συνδικάτων (WFTU), Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
(WHO), Παγκόσμιος Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO), Παγκόσμιος Οργανισμός
Μετεωρολογίας(WMO), Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WΤO), Παγκόσμιος Οργανισμός
Εμπορίου (WtrO-από το 2000) και από το 2007 της CEFTA (Central European Free Trade Agreement) .
Επίσης υπήρξε μέλος των Coalition κατά την επέμβαση της Διεθνούς Δυνάμεως στο Ιράκ.
Σήμερα η Αλβανία έχει μπει σε τροχιά εντάξεως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με την υπογραφή
προσύμφωνου για την έναρξη των προκαταρκτικών διαδικασιών, εισερχομένη και τυπικά σε
Ευρωπαϊκή προοπτική. Όμως, αυτή δεν είναι πρόσκοπτη, καθώς η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
(10ος του 2011), απέρριψε την υποψηφιότητά της ως υπό ένταξη χώρα εξαιτίας του πολύ υψηλού
δείκτη διαφθοράς. Επίσης, στο σκεπτικό της απόρριψης, σημειώνεται το γεγονός συμμετοχής της
στην Ισλαμική Διάσκεψη γεγονός που –κατά την Επιτροπή-, λειτουργεί περιοριστικά για τα
ανθρώπινα Δικαιώματα και συνεπώς συγκρούεται με θεμελιώδεις, συστατικές αρχές της Ε.Ε.

Σελίδα | 42
Β. Συνοπτική παράθεση ιστορικών δεδομένων
Oι Αλβανοί, μαζί με τους Έλληνες, είναι οι αρχαιότεροι κάτοικοι της
Βαλκανικής27. Φυσικά, πάντοτε, πρέπει να συγκρατούμε στην σκέψη ότι και
αυτοί, όπως και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής, στην πορεία των χρόνων, δεν
διέφυγαν από την μοίρα της πληθυσμιακής ανάμειξης.
Η σημερινή Αλβανία, είναι τμήμα του αρχαίου Βασιλείου των
Ιλλυριών και Πωγώνων, οι οποίοι συμμάχησαν με τον Μεγάλο Αλέξανδρο
και συμμετείχαν στις εκστρατείες του. Αργότερα, έγινε Ρωμαϊκή επαρχία,
ενώ, κατά τα Βυζαντινά χρόνια αποτελούσε το Ιλλυρικό Θέμα και το Θέμα
του Δυρραχίου. Για ένα διάστημα, και πριν την Οθωμανική επέκταση στην
Βαλκανική, την δεκαετία του 1270 πέρασε στην ηγεμονία του Καρόλου της
Ανδεγαυίας και έγινε τμήμα του Βασιλείου των δύο Σικελιών. Ο Κάρολος, με
την παραχώρηση των δικαιωμάτων από τον Βαλδουίνο Β΄, ο οποίος είχε Εικόνα 27: Ο Πρίγκιπας
εκδιωχθεί μετά την επανάκτηση της Κωνσταντινουπόλεως από τον Μιχαήλ Wied.
Η΄, έστειλε δυνάμεις στην Πελοπόννησο και Αχαΐα οι οποίες επέτυχαν να εδραιώσουν την
παρουσία του στην Βαλκανική28. Ο στρατός του Καρόλου κατέλαβε μεταξύ άλλων οχυρωμένων
πόλεων, τον υψηλής σπουδαιότητας, λιμένα του Δυρραχίου, ο Δεσπότης της Ηπείρου δήλωσε
υποταγή και οι Αλβανοί έγιναν υπήκοοί του. Ο Κάρολος άρχισε να εμφανίζεται ως Βασιλεύς της
Αλβανίας (Regnum Albaniae)· συγκεκριμένα, σε έγγραφό του αυτοαποκαλείται ως «Θεία χάριτι
Βασιλεύς Σικελίας και Αλβανίας» (Dei gratia rex Sicilie et Albaniae)29. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία
προσήρτησε τα εδάφη αυτά μετά από σκληρές μάχες με τους Αλβανούς του Gjergj Kastriot
(Γεώργιος Καστριώτης).
Η ήττα των Οθωμανών στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο επιφέρει την επώδυνη Συνθήκη του
Αγίου Στεφάνου της οποίας η εφαρμογή των όρων, περιλαμβάνει την απόδοση εδαφών με
Αλβανικούς πληθυσμούς στις Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία. Τούτο, σε συνδυασμό με την
αυξανόμενη ελληνική επιρροή στους Ορθόδοξους Αλβανικούς πληθυσμούς του Νότου, προκαλεί
σε μία ομάδα Αλβανών αξιωματούχων της Αυτοκρατορίας και διανοητών, εθνικιστικά
αντανακλαστικά τα οποία υποδαυλίζονται σε κάποιο βαθμό και από την Οθωμανική Διοίκηση και
το 1879 συγκροτούν την Λίγκα της Πριζρένης (βλ. προηγούμενο κεφάλαιο). Η Λίγκα , το 1880
αυτοανακηρρύσεται σε Προσωρινή Αλβανική Κυβέρνηση, κίνηση που τον Μάϊο του 1881
κατέστειλε με ωμή, ένοπλη βία η Οθωμανική εξουσία. Το 1889, μία νέα κίνηση εμφανίζεται από το
Πετς (Ιπέκιο ή Πέγια) με ηγέτη τον Hatzi Mulla Zeka και διεκδικεί μεταρρυθμίσεις, κίνηση που και
αυτή καταστέλλεται. Η επικράτηση των Νεοτούρκων και η παραχώρηση Συντάγματος, δίνει την
δυνατότητα εισόδου στην Οθωμανική Διοίκηση περισσοτέρων Αλβανών διανοητών και ιδρύονται
στην Κωνσταντινούπολη και άλλες πόλεις της Αυτοκρατορίας Λέσχες για την προστασία της
Αλβανικής γλώσσας και πολιτισμού.
Η διετία 1910-1912, είναι η περίοδος που το Αλβαικό Εθνικό Κίνημα ωριμάζει και λαμβάνει
την μορφή ένοπλων συγκρούσεων με τα Οθωμανικά στρατεύματα. Δυνάμεις των εξεγερμένων
Αλβανών, συγκρούονται στην Πρίστινα, Πέγια, Μαλεσία, Κόσοβο, Σκόπια. Η κατάληψη των
27
Παπαρηγόπουλος, Κ, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, …… τόμος .. , σ. … Αθήνα
28
Ο Λουδοβίκος ήταν αντίθετος με την προοπτική εκστρατείας και οποιασδήποτε επιθετικής ενέργειας κατά της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εξ αιτίας του γεγονότος ότι είχε θέσει ως προτεραιότητα την απελευθέρωση των Αγίων τόπων
και η Κωνσταντινούπολη θα απιτούσε πολύ χρόνο και δυνάμεις. Για τούτο ανέκοψε τις βλέψεις του Καρόλου και
επρόκειτο να συναντηθεί με αντιπροσωπεία του Μιχαήλ Η΄ στην Τύνιδα. Ο αιφνίδιος θάνατός του όμως εκεί, δεν έδωσε
την δυνατότητα για την σύναψη συνθήκης ειρήνης, με συνέπεια να ανοίξει ο δρόμος και ο Κάρολος να πραγματοποιήσει
τις επιθετικές βλέψεις του.
29
Βασίλιεφ, Α.Α., «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 324-1453», Β΄ τόμος, εκδόσεις Πάπυρος , Αθήνα 1971
Σελίδα | 43
Σκοπίων και οι επιτυχείς επιθέσεις στο Δυρράχιο, το Φίερι, την Κρούγια και την Πρεμετή, σε
συνδυασμό με την επικείμενη έκρηξη των Βαλκανικών πολέμων, υποχρεώνουν την Υψηλή Πύλη να
έλθει σε συμφωνία με τους επαναστάτες τον Αύγουστο του 1912 (Συμφωνία των Σκοπίων). Η
Συμφωνία αυτή προέβλεπε την δυνατότητα επιλογής Αλβανών στην Δημόσια Διοίκηση στις
περιοχές με αλβανόφωνους πληθυσμούς, την ίδρυση αλβανικών σχολείων και διδασκαλία της
Αλβανικής στα σχολεία. Ακόμη, επέτρεπε την κατοχή όπλων· προέβλεπε την αποζημίωση
περιουσιών συνέπεια των πολεμικών ενεργειών και την απονομή αμνηστείας στους επαναστάτες.
Η Οθωμανική πολιτική υπαγόρευε την χάραξη των διοικητικών συνόρων στις διοικητικές
μονάδες (βιλαέτια και πασαλίκια) εις τρόπον ώστε, να περιλαμβάνονται εντός αυτών, μη αμιγείς
εθνικά πληθυσμοί. Ο κύριος όγκος του αλβανικού πληθυσμού βρισκόταν συγκεντρωμένος στις
περιοχές της Σκόδρας, στα σύνορα με το Μαυροβούνιο, των Ιωαννίνων, του Κοσσόβου και του
Μοναστηρίου.
Η ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στους Βαλκανικούς πολέμους, δίνει την δυνατότητα
κατοχής εδαφών με Αλβανικούς πληθυσμούς στα στρατεύματα του Μαυροβουνίου, της Σερβίας,
της Βουλγαρίας και της Ελλάδας. Στην περιοχή της Αλώνας δεν υπάρχουν ξένα στρατεύματα και
εκεί την 28η Νοεμβρίου 1912, ο Ismail Qemali Bej υψώνει την Αλβανική σημαία, ανακυρρήσει την
Ανεξαρτησία της Αλβανίας και σχηματίζει την πρώτη εθνική Αλβανική Κυβέρνηση, ως αποτέλεσμα
της πλέον των 20 ετών δράσεως του Συνδέσμου της Πριζρένης.
Διάσκεψη Παρισιων 1913 Η Διάσκεψη του Λονδίνου (20 Δεκεμβρίου 1912) ανεγνώρισε την
ανεξαρτησία της χώρας και όρισε τον Πρίγκηπα Wilhem Wied ως τον πρώτο ηγέτη. (βλ. Κεφ. 1 –Α΄).
Η αρχική σκέψη που ανεκοινώθη την 27η Δεκεμβρίου 1912 ήταν η δημιουργία ενός αυτόνομου
αλβανικού κράτους υπό Οθωμανική επικυριαρχία. Τελικώς, την 29 η Ιουλίου 1913, συνάπτεται το
Πρωτόκολλο του Λονδίνου, βάσει του οποίου η Αλβανία είναι ανεξάρτητο κράτος με μορφή
Ηγεμονίας και την προστασία των έξι Δυνάμεων και αποστέλλουν στις όμορες χώρες Διακοίνωση
όπου αναφέρεται ότι οι Δυνάμεις θα χαράξουν τα σύνορα μετά από εισήγηση Διεθνούς Επιτροπής
η οποία θα λάβει υπ΄όψιν την σύσταση του πληθυσμού και την γλώσσα.
Τα σύνορα του σημερινού κράτους, αποφασίσθηκαν με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας
(17/12/1913. Όμως, μέχρι την οριστική κατοχύρωση της
Αλβανικής επικράτειας, θα μεσολαβούσαν αρκετές
αναταραχές, διπλωματικές διεργασίες και ένοπλες
συγκρούσεις τακτικών στρατιωτικών δυνάμεων αλλά και
ατάκτων ομάδων πληθυσμών που εξεγείροντο έναντι των
αποφάσεων του διεθνούς πράγοντα. Την 7 η Μαρτίου 1914
αφίκνειται στο Δυρράχιο ο Πρίγκηπας Wilhem de Wied και
σχηματίζει την Κυβέρνησή του. Μέλημα της Κυβέρνησης Wied
είναι η εδραίωση της Αλβανικής κυριαρχίας στις αλβανικές
περιοχές και ιδιαίτερα στον Νότο όπου στρατοπεδεύουν
Εικόνα 28: Η πορεία του Πρίγκιπα
ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Την 13η Φεβρουαρίου 1914 οι Wied από το Δυρράχιο προς την
Δυνάμεις συντάσουν δεύτερο Πρωτόκολλο στην Φλωρεντία Αυλώνα.
και το οποίο υποβάλλουν προς την Κυβέρνηση του Ελ.
Βενιζέλου. Σε αυτό διατυπώνεται ρητά πως η απόδοση στην Ελλάδα των νήσων του Αιγαίου,
συνδέεται άρρηκτα με την αποχώρηση της ελληνικής δύναμης από τις νότιες αλβανικές περιοχές.
Οι ελληνικές δυνάμεις αποχωρούν και την 17 η Φεβρουαρίου οι ελληνικοί πληθυσμοί του Νότου
επαναστατούν και ανακυρρήσεται στο Αργυρόκαστρο η αυτόνομη ηγεμονία της Β. Ηπείρου. Οι
διπλωματικές διαβουλεύσεις που ακολουθούν, καταλήγουν στην σύνταξη του Πρωτοκόλλου της
Κερκύρας (17 Μαΐου 1914), μεταξύ της Κυβέρνησης Wied, των αυτονομιστών υπό τον Γεώργιο
Ζωγράφο και Διεθνούς Επιτροπής. Αυτό προβλέπει την αυτονομία των περιοχών Κορυτσάς –
Αργυροκάστρου. Αλβανικοί κύκλοι αντέδρασαν σφοδρά και προκλήθηκε εξέγερση κατά του
Πρίγκηπα Βιντ και τελικά αυτός υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την χώρα την 6 η Σεπτεμβρίου 1914.
Σελίδα | 44
Ο ελληνικός στρατός ανακαταλαμβάνει τις περιοχές της Πρεμετής και Αργυροκάστρου και την 25 η
Δεκεμβρίου οι Ιταλοί αποβιβάζονται στην Αυλώνα. Αυτό προκαλεί την αντίδραση των
στρατιωτικών δυνάμεων της Αυστροουγγαρίας και την 23 η Μαΐου 1915 εισβάλει στην Βόρεια
Αλβανία. Η Ελλάδα ενσωματώνει την ηγεμονία της Β. Ηπείρου, αλλά η Ιταλία εκμεταλλευόμενη την
μέχρι εκείνη τη στιγμή ουδετερότητα της Ελλάδας, εκδιώκει τον ελληνικό στρατό και καταλαμβάνει
τις περιοχές που εκείνος κατείχε, πλην της Κορυτσάς όπου τα Γαλλικά στρατεύματα έχουν φθάσει
και ο Ιταλικός στρατός προελαύνει μέχρι το Μέτσοβο και τα Ιωάννινα. Ο Α΄ΠΠ λήγει τον Νοέμβριο
του 1918 και η Αλβανία είναι κάτω από Ιταλική, Αυστριακή και Γαλλική κατοχή. Ακολουθεί ένας
απηνής διπλωματικός αγώνας μεταξύ των χωρών που είχαν εδαφικές διεκδικήσεις, έστω
κεκαλυμμένες. Στο πλαίσιο αυτών των διαβουλεύσεων υπογράφεται και η μυστική Συμφωνία
μεταξύ των κυβερνήσεων Βενιζέλου και Τιτόνι (Ιούλιο 1919), που όμως ποτέ δεν υλοποιήθηκε.
Στην Λούσνια την 21η Ιανουαρίου 1920 εκλέγεται η νέα Αλβανική Κυβέρνηση υπό τον Suleiman Bej
Delvina (του κινήματος των νεοτούρκων) και συμβούλους της Αντιβασιλείας τους Akif Pasha
(Μπεκτασί), Leonard. Bumçi (καθολικός), Mihalaqi Tortuli (ορθόδοξος από την Κορυτσά) Avdi Bej
Toptani (σουνίτης) η οποία μεταφέρει την Πρωτεύουσα στα Τίρανα και αναλαμβάνει πρωτοβουλία
υπεράσπισης των αλβανικών θέσεων. Η Αλβανική Κυβέρνηση συνάπτει με την Ιταλία συμφωνία.
Με το Ιταλοαλβανικό αυτό Πορτόκολλο των Τιράνων η Ιταλία αποσύρει τις ένοπλες δυνάμεις της
(3/9/1920) και την 9η Νοεμβρίου του ίδιου έτους στο Παρίσι συγκαλείται η Διάσκεψη των
Παρισίων, συμμετεχόντων των Πρέσβεων της Ιταλίας, Αγγλίας και Γαλλίας. Ερευνητές (π.χ.,
Miranda Vickers) ισχυρίζονται ότι οι Δυνάμεις, αντιμετώπιζαν το θέμα της Αλβανίας με κάποια
αδιαφορία ή ακόμη και αρνητική ουδετερότητα. Ίσως η στάση τους αυτή έλκει τις αιτίες στο
γεγονός που και άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν, ότι εφ’ όσον θεωρούσαν ως πυρήνα του
Ανατολικού Ζητήματος –ειδικότερα στην Βαλκανική, δηλαδή το Ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας-, την απελευθέρωση των Χριστιανικών πληθυσμών από την Ισλαμική αυτοκρατορία
και καθώς οι Αλβανοί είχαν στην πλειοψηφία τους εξισλαμισθεί και μετείχαν στην Οθωμανική
διοίκηση σε βαθμό κατά πολύ μεγαλύτερο από τους άλλους Βαλκανικούς λαούς, φυσικό ήταν οι
δυτικοί να αδιαφορούσαν ή και να ήταν καχύποπτοι απέναντι σε αυτούς. Γεγονός είναι πάντως, ότι
τόσο ο Γερμανός Καγγελάριος Μπίσμαρκ (ο οποίος αναφερόταν στην Αλβανία ως «γεωγραφική
έκφραση») και η Βρετανική εξωτερική πολιτική με αναφορές των επικεφαλής των διπλωματικών
αποστολών της δεν αντιμετώπιζαν σοβαρά την εκδοχή συστάσεως ανεξάρτητου αλβανικού
κράτους. Όμως, δεν πρέπει να λησμονείται ότι η Ιταλία, Αυστρία και Ρωσία έιχαν
αλληλοσυγκρουόμενα γεωπολιτικά συμφέροντα ή προέκυπταν έμεσες ωφέλειες καθώς τα εδάφη
της Αλβανίας διεσφάλιζαν την έξοδο στην Αδριατική. Ακόμη και σήμερα, υπάρχει συζήτηση στους
ιστορικούς και πολιτικούς αναλυτές σχετικά με το αν η σύσταση του Αλβανικού κράτους πρέπει να
αποδίδεται στις προσπάθειες των ίδιων των Αλβανών και της ηγεσίας της Εθνικής Αναγέννησης ή
προέκυψε ως αποτέλεσμα του διπλωματικού ανταγωνισμού και ελιγμών των Ευρωπαϊκών
δυνάμεων.
Τελικά, η Διάσκεψη των Πρέσβεων στο Παρίσι το 1921, με απόφαση που ανατρέπει
προηγούμενη για τον διαμελισμό της χώρας, αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Αλβανίας και
δημιούργησε ένα ενιαίο κράτος υπό Ιταλική κηδεμονία. Η αποδοχή της Αλβανίας στην ΚτΕ
(Οκτώβριος 1922, μετά από παρέμβαση του Προέδρου των Η.Π.Α. Woodrow Wilson) έθεσε
οριστικό τέλος στην όποια ασάφεια (υπαρκτή ή καλλιεργούμενη από το εξωτερικό) και το
ανεξάρτητο και κυρίαρχο Αλβανικό Κράτος εδραιώθηκε. Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου
Πολέμου, το 1939, η Αλβανία κατελήφθη από του Ιταλούς και παρέμεινε υπό την κατοχή των
δυνάμεων του Άξονα, μέχρι το 1944, οπότε και την εξουσία κατέλαβε το κομουνιστικού
προσανατολισμού Κόμμα της Εργασίας (Partia e Punёs) υπό τον Enver Hoxha.
.

Σελίδα | 45
Εικόνα 8. Η Σημαία της Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Αλβανίας

Σελίδα | 46
Β.1. Περίοδος Κομουνιστικού καθεστώτος
“Unё i shёrbej Republikёs Popullore Socialiste tё Shqipёrisё…”
«ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ I
ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ
Α. ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ
Άρθρο 1
Η Αλβανία είναι Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία.
Άρθρο 2
Η Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας είναι κράτος της
δικτατορίας του προλεταριάτου, που εκφράζει και υπερασπίζει τα
συμφέροντα όλων των εργαζομένων.
Η Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας στηρίζεται στην ενότητα
Εικόνα 9: Enver Hoxha του λάου γύρω από το Κόμμα Εργασίας της Αλβανίας και έχει θεμέλιο τη
συμμαχία της εργατικής τάξης με τη συνεταιριστική αγροτιά κάτω από την ηγεσία της εργατικής τάξης.
Άρθρο 3
Το Κόμμα Εργασίας της Αλβανίας, πρωτοπορία της εργατικής τάξης, είναι η μόνη ηγετική πολιτική
δύναμη του κράτους και της κοινωνίας.
Στη Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας κυρίαρχη ιδεολογία είναι ο μαρξισμός- λενινισμός.
Με βάση τις αρχές του αναπτύσσεται όλο το σοσιαλιστικό κοινωνικό καθεστώς.
Άρθρο 4
Η Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας διεξάγει αδιάκοπα την επανάσταση εμμένοντας στην
πάλη των τάξεων και έχει σκοπό να εξασφαλίσει την τελική νίκη του σοσιαλιστικού δρόμου επί του
καπιταλιστικού δρόμου, να πετύχει την πλέρια οικοδόμηση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………]»
Απόσπασμα με τα πρώτα 4 άρθρα του Συντάγματος του 1976

Με την λήξη του Β’ ΠΠ η Αλβανία πέρασε στην σφαίρα επιρροής της ΕΣΣΔ. Στην πρώτη φάση, και εκ
του γεγονότος ότι το Κ.Κ.Α. συνεκροτήθη με την ενεργό στήριξη και καθοδήγηση των Γιουγκοσλάβων
κομμουνιστών, οι σχέσεις με το Γιουγκοσλαβικό Κ.Κ. ήταν πολύ ισχυρές και οι Γιουγκοσλάβοι
κομουνιστές, θεωρούσαν, ότι ήταν οι
αδιαμφισβήτητοι καθοδηγητές των Αλβανών
συντρόφων τους. Εντός των κόλπων του
Αλβανικού Κ. Κ. ανεπτύχθησαν δύο κυρίαρχες
τάσεις. Η μία προσέβλεπε στην επικοινωνία
και συνεργασία με την Γιουγκοσλαβία του Τίτο
και ήταν ευεπίφορη στις Γιουγκοσλαβικές
προθέσεις περί εντάξεως της
Αλβανίας στην Ομοσπονδία ή ακόμη και της
ενοποίησης των δύο κρατών, υπό την αιγίδα
του κομουνιστικού ιδεώδους, ενώ, η άλλη
τάση έστρεφε το βλέμμα προς την εθνικιστική Εικόνα 10: Enver Hoxha και Mao
θεώρηση συγκρότησης του Αλβανικού
Κράτους της μεταπολεμικής εποχής. Και οι δύο αυτές τάσεις, είχαν ισχυρά ερείσματα και οι
συγκρούσεις τους υπήρξαν σφοδρότατες. Η φίλο-γιουγκοσλαβική εμφανιζόταν να επικρατεί την
πρώτη περίοδο, ακόμη και αυτός, o Enver Hoxha κινδύνεψε να βρεθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα,
με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Ορόσημο της διαμάχης των δύο τάσεων, εντός των κόλπων
του ΚΚΑ, αποτελεί η 2η Ολομέλεια του Μπερατίου, τον Νοέμβριο του 1944, λίγες ημέρες μετά την
απελευθέρωση από την κατοχή των δυνάμεων του Άξονα. Στην 2 η σύγκληση της ολομέλειας της
Σελίδα | 47
Αντιφασιστικής Εθνικοαπελευθερωτικής Επιτροπής, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Μπεράτι και είχε
ως αντικείμενο τον απολογισμό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, αποφασίσθηκε η μετονομασία
της σε Δημοκρατική Κυβέρνηση της Αλβανίας και ο Enver Hoxha, ο οποίος είχε εκλεγεί επικεφαλής
στο συνέδριο της Πρεμετής να αναλάβει τα καθήκοντα Πρωθυπουργού.
Σε αυτήν, εκπρόσωποι και συνεργάτες των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, πέτυχαν να
διασπάσουν την Κεντρική Επιτροπή και να ενσπείρουν αμφιβολίες σχετικά με το πρόσωπό του
Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, αποδίδοντάς του κρίσιμα λάθη και
παραλείψεις κατά την διάρκεια του πολέμου και αμφισβητήθηκε ο καθοδηγητικός ρόλος του,
εξάρωντας τον ρόλο του Miladin Popovici. Ο τελευταίος ήταν διεθνιστής και εξέφραζε σε αρκετές
περιπτώσεις διαφορετική άποψη από εκείνη του Γιουγκοσλαβικού Κ.Κ., γεγονός που οδήγησε στην
ανάκληση και αντικατάστασή του από τον Velimir Stojnic κατά την σύνοδο του Μπερατίου.
Αποτέλεσμα ήταν η περιέλευσή του Hoxha σε δυσμένεια και η ενίσχυση του Γραμματέα
Οργανωτικού. Οι εκπρόσωποι της Γιουγκοσλαβικής πλευράς, επεχείρησαν να τοποθετήσουν
καθοδηγητικά στελέχη τόσο στην κομματική δομή και την νεολαία, προκειμένου να ασκήσουν
ισχυρότερο και ολοκληρωτικό έλεγχο ώστε να πετύχουν τους στόχους τους για ένταξη της Αλβανίας
στην προοπτική μιας Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας. Ειδική και ευθεία αναφορά επ’ αυτού, κάνει ο
ίδιος ο Ενβέρ Χότζα στο 5ο έργο του, όπου λέγει ότι «[… nё Berat, pas nje pune konspirative nё
prapasken, nё forёm grupazhi te organizuar, fshehurazi nga sekretari i pёrgjithshёm i Partisё,
fshehurazi nga shumica dёrrmuese e Komitetit Qendror tё Partisё, u pёrgatit goditja kundёr vijёs sё
drejtё qё kishte zbatuar Partia gjatё gjithё kohёs sё luftёs dhe kundёr Sekretarit tё Pёrgjithshёm tё
Partisё. Njё veprimtari e tillё, e dёnueshme nga te gjitha rregullat e Partisё sonё, kryhesohej nga
delegati i jashtёzakonshёm i Komitetit Qёndror tё Partisё Komuniste Jugosllave, i mbёshtetur nga
Sejfulla Malёshova, shёrbёtor i borgjezisё dhe nga shoku Nako Spiru, Koçi Xoxe, Pandi Kristo, etj...]30»
“[..Στο Μπεράτι, μετά από μια σκευωρία συνομωσίας στο παρασκήνιο, οργανωμένης από
συγκροτημένης ομάδας κρυφά από τον Γραμματέα του Κόμματος και την πλειοψηφία της Κεντρικής
Επιτροπής, προετοιμάσθηκε το κτύπημα κατά της ορθής γραμμής που ακολουθούσε το Κόμμα σε όλη
την διάρκεια του πολέμου και κατά του Γενικού Γραμματέα του Κόμματος. Μια τέτοια
δραστηριότητα, καταδικάζεται από όλες τις αρχές του Κόμματός μας, κατευθυνόταν από τον ειδικό
απεσταλμένο της Κεντρικής Επιτροπή του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, υποστηριζόμενο από τον Σειφουλλά
Μαλισόβα, υπηρέτη της μπουρζουαζίας και από τους συντρόφους Νάκο Σπύρο, Κότσι Τζότζε και
Πάντι Κρίστο κ.λπ. …]».
Από την ανάγνωση του αποσπάσματος αυτού, το οποίο είναι από εισήγηση του Ενβέρ Χότζα
σε διαδικασία της Κ.Ε. του Κόμματος στα Τίρανα σχετικά με την ανάλυση των συμπερασμάτων της 9 ης
Ολομέλειας και είναι η ίδια με την τοποθέτησή του στην Ολομέλεια αυτή, συνάγεται αβίαστα η
περιιέλευσή του σε δυσχερή θέση στην 2 η Ολομέλεια λόγω των ενεργειών των Γιουγκοσλάβων
Κομμουνιστών –οι οποίοι όπως προανεφέρθη είχαν ισχυρή παρέμβαση στο ΚΚΑ μιας κα ήταν οι
γεννήτορές του- και ετέθησαν ζητήματα που εκτός ημερήσιας διάταξης πίεσαν ασφυκτικά την ομάδα
που αποσκοπούσε στην ανεξάρτητη Αλβανική Λαϊκή Δημοκρατία και δεν αποδεχόταν την εξάρτυση
από το Βελιγράδι. Παρά τις δυσκολίες, επιβίωσε πολιτικά και εξελέγη Πρωθυπουργός και επικράτησε
στην συνέχεια, ευνοούσης φυσικά και της συγκυρίας, μιας και επήλθε η ρήξη στις σχέσεις μεταξύ Tito
και Stalin.
Από το 1944 μέχρι τα τέλη του 1947 η φιλογιουγκοσλαβική ομάδα ανέπτυξε δράση και
επικρατούσε, όχι μόνον σε ιδεολογικό επίπεδο, αλλά μεθοδεύετο, ταυτοχρόνως, η υπαγωγή
σημεντικών επιχειρήσεων και πόρων της Αλβανίας στην Κυβέρνηση του Βελιγραδίου, με στόχο την
εμφάνιση της εντάξεως της Αλβανίας στην Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία ως φυσικό επόμενο και
αναγκαία πράξη.

30
Enver Hoxha, Vepra 5, σελ 12, Εκδοτικός οίκος «Naim Frasheri», Tiranё 1970
Σελίδα | 48
 Κατά τα τέλη του 1947, οι ανησυχίες του Βελιγραδίου για την απομάκρυνση της Αλβανίας από
την «στοργική» ασπίδα του ΚΚΓ, κλιμακώνονται και αποτυπώνονται στις επίσημες δηλώσεις του
επικεφαλής της αποστολής του Γιουγκοσλαβικού ΚΚ στα Τίρανα, ειδικού απεσταλμένου Drago
Kosmerl : «Ο Στρατηγός Χότζα, μετά την επιστροφή του από την Μόσχα έχει αλλάξει την πολιτική της
Αλβανικής Κυβέρνησης απέναντι στην Γιουγκοσλαβία». Προκειμένου να αποτραπούν δυσάρεστες για
την Τιτοϊκή εξουσία εξελίξεις, επίεσαν την σύγκληση της 8 ης Ολομέλειας (Νοέμβριος 1947) και
τέθηκαν τα ζητήματα δημιουργίας αντι-Γιουγκοσλαβικού μετώπου. Στήριξαν την επιχειρηματολογία
τους στο γεγονός ότι το 5ετές πρόγραμμα ανάπτυξης -που χαρακτήρισαν αυταρχικό και
αντιπραγματικό-, εξυπηρετούσε μόνον τον στόχο απομάκρυνσης της Αλβανίας από την
Γιουγκοσλαβική επιρροή και κατηγόρησαν την Αλβανική Κυβέρνηση ως εναντιούμενη σην θέληση του
λαού και άρα έπρεπε να εκπέσει, στοχοποιούντες παραλλήλως τους αντιτιθέμενους στην βούληση
του λαού, ακόμη και αυτόν τον Enver. Στην 8η Ολομέλεια οι «Τροτσκιστές Γιουγκοσλάβοι»
επικράτησαν. Ο ίδιος ο Χότζα αναφέρει ότι «[… analiza dhe rezolucioni i Plenumit viii, ishin nje fitore
pёr Troçkistёt Jugosllavё, pse e bёnё Komitetin tonё Qёndror tё bjerё nё pozita tё gabuara e tё
pranojё forma organizimi ekonomik qё çonin nё liquidimin e Qeverisё sonё, nё forcimin e kolonizimit
tё vendit tonё nga Troçkistёt Jugosllavё…]31 : «[… η ανάλυση και τα αποτελέσματα της 8 ης Ολομέλειας,
ήταν μια νίκη για τους Γιουγκοσλάβους Τροτσκιστές, διότι επέτυχαν η Κεντρική Επιτροπή μας, να
περιέλθει σε λανθασμένη θέση και να δεχθεί μορφές οικονομικής οργάνωσης που οδηγούσαν στην
εξόντωση της Κυβέρνησής μας, στην ενδυνάμωση της αποικιοποίησης της χώρας μας από τους
Γιουγκοσλάβους Τροτσκιστές…]».
Ενδεικτικά, επίσης στο «5 ο έργο», αναφέρει ότι στην 8 η Ολομέλεια οι «Γιουγκοσλάβοι
Τροσκιστές» στην εξέλιξη του σχεδιασμού τους, δημιούργησαν προγεφυρώματα στο στράτευμα,
αποδυνάμωσαν τον ρόλο του ως επικεφαλής του στρατεύματος και σκοπούσαν στην απομάκρυνση
των Σοβιετικών συμβούλων, οι οποίοι αποτελούσαν εμπόδιο για την υλοποίηση των προθέσεών τους.
Η σύγκρουση έδειχνε να κλίνει υπέρ της τάσης αυτής και οι Γιουγκοσλαβικές ενέργειες εντείνονται.
Το γεγονός αυτό και οι βεβιασμένες κινήσεις από Γιουγκοσλαβικής πλευράς, λειτούργησαν
αντίστροφα καθώς ερέθισαν τα εθνικιστικά αντανακλαστικά των Αλβανών, ενώ, η ιδεολογική
Ορθοδοξία και οι πόροι από την Σοβιετική Ένωση, ήταν οι επιπρόσθετες αιτίες επικράτησης της
πλευράς του Hohxa.
Η τελική μάχη δόθηκε στην 9η Ολομέλεια του Κόμματος (P P Sh), η οποία συνήλθε την 19 η
Φεβρουαρίου 1951 στα Τίρανα. Στην εισήγησή του στην έναρξη των εργασιών της Ολομέλειας,
προσδιόρισε το πλαίσιο των εργασιών και επικέντρωσε σε δύο σημεία. Στην διεθνή κατάσταση και
οριοθέτησε τα δύο στρατόπεδα: από την μια η ΕΣΣΔ και ο Στάλιν που μαχόταν για την παγκόσμια
ειρήνη και από την άλλη οι Αγγλο-Αμερικανοί ιμπεριαλιστές. Με το πρόσχημα αυτό, ουσιαστικά έθετε
το θέμα των εσωτερικών αντιπάλλων του, που ακολουθούσαν φιλογιουγκοσλαβική στάση, μιας και η
Γιουγκοσλαβική θεώρηση εξέφευγε από την ορθόδοξη εκδοχή και άρα πρόδιδε την σοσιαλιστική
πλευρά σε αυτή την παγκόσμια μάχη. Εκδοχή που υποστηρίζεται και από το άλλο θέμα που έθεσε
στις εργασίες της ολομέλειας αυτής, εκείνο της εσωτερικής κατάστασης στο Κόμμα Εργασίας.
Κατηγόρησε τον μέχρι εκείνη την στιγμή Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής Tuk Jakova για
οπορτουνιστική τακτική, οδηγώντας έτσι στην καθαίρεσή του. Επικράτησε των εσωκομματικών του
αντιπάλων –σημαντικότεροι ήσαν οι Koçi Xoxe, Panti Kristo-, από τους οποίους και απηλλάγη
οριστικά . Η αφορμή για την καταδίκη του Xoxe, ο οποίος ήταν Οργανωτικός Γραμματέας και
Υπουργός Εσωτερικών, ήταν η απόκρυψη από πλευράς του επιστολών που αφορούσαν τον Χότζα κα
των οποίων αποστολείς ήταν δύο εγκληματίες πολέμου. Φυσικά, αυτό είναι η επίσημη εκδοχή.
Επίσης κατηγορήθηκε ότι η ομάδα Xoxe και ο επικεφαλής της, είχα αναπτύξει μακρά συνεργασία με
τους πράκτορες των Τροτσκιστών Γιουγκοσλάβων και προσπαθούσαν να εκτρέψουν το κόμμα από την

31
Ο.π. σελ. 104
Σελίδα | 49
ορθόδοξη πορεία και συμπόρευση με την ΕΣΣΔ. Επίσης κατηγορήθηκαν για συνωμοσία κατά του
Χότζα, με σκοπό την ανάληψη της ηγεσίας.
Την 22α Νοεμβρίου 1948 πραγματοποιείται το πρώτο Συνέδριο του ΚΚΑ στο οποίο
επισημοποιείται η Μαρξιστική-Λενινιστική ιδεολογική θεώρηση, εκλέγεται η Κεντρική Επιτροπή και
ψηφίζεται το νέο καταστατικό του Κόμματος. Διατυπώνονται κατηγορηματικά οι αδελφικές σχέσεις
του Αλβανικού λαού με τον Σοβιετικό και εξάρεται η προσωπικότητα του Josip Stalin, ο οποίος
μνημονεύεται, τόσο στην ομιλία του Χότζα, όσο και στα κείμενα του Συνεδρίου ως «ο μεγάλος
Σύντροφος» και διατυπώνεται η συστράτευση του Αλβανικού λαού με την Σοβιετική Ένωση, τον λαό
και την ηγεσία της, προκειμένου να εμπεδωθεί και να επικρατήσει το κομμουνιστικό ιδεώδες. «[ …
partia jone dhe Komiteti Qendror i saj me ashpersinё me te madhe do te luftojё kunder imperializmit
amerikano-anglez si dhe kunder te gjithe sherbetoreve te tyre, qe kerkojnё te demtojne paqen, qe
kerkojne te demtojnё kampin e socializmit, qe kerkojnё te cenojnё qoftё edhe per njё grimё kampin e
pathyeshёm demokratik, bashkimin e lavdishёm Sovjetik, qё kёrkojnё te dёmtojnё popullin tonё dhe
Republiken tonё Popullore….]»32 ( «[… το κόμμα μας και η Κεντρική Επιτροπή, θα πολεμήσει με την
μεγαλύτερη αγριότητα ενάντια στον Αμερικανο-Αγγλικό ιμπεριαλισμό καθώς και εναντίον όλων όσων
τον υπηρετούν, (ενάντια) σε εκείνους που ζητούν να βλάψουν την ειρήνη, πουζητούν να βλάψουν το
στρατόπεδο του σοσιαλισμού, που ζητούν να επηρεάσουν –έστω και κατ’ ελάχιστο- , το αδάμαστο και
αλύγιστο δημοκρατικό στρατόπεδο και την ένδοξη Σοβιετική Ένωση, που ζητούν να βλάψουν τον λαό
μας και την Λαϊκή μας Δημοκρατία..]»).
Σε αυτό το Συνέδριο, η πλευρά του Hoxha, είχε επικρατήσει και οι αντίπαλοι ηγέτες
εδιώχθησαν από το Κόμμα. Παρεπέμφησαν σε Λαϊκό Δικαστήριο και ακολούθησαν την μοίρα των
ηττημένων . . . Ο Τζότζε χαρακτηρίσθηκε ως εγκέφαλος της κίνησης και καταδικάσθηκε σε θάνατο.
Μετά από το Συνέδριο και κατά την 11η Ολομέλεια, η οποία συνήλθε την 21η Σεπτεμβρίου
1948 στα Τίρανα, μπήκαν τα θεμέλια της ολοκληρωτικής διακυβέρνησης καθώς αυτή συνήλθε επί
θεμάτων εσωτερικής ασφάλειας και απεφάσισε την άνευ όρων και περιορισμών εξουσιοδότηση των
Κρατικών Υπηρεσιών Ασφαλείας να ελέγχουν σύμφωνα με την κρίση τους τις επικοινωνίες και τις
πράξεις των αξιωματούχων και πολιτών. Το καθεστώς του Enver Hoxha, καθ’ όλη την διάρκεια της
Σταλινικής περιόδου και μέχρι το 1960, υπήρξε σύμμαχος και φίλος της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ με
την ανάρρηση του Χρουστσόφ στην ηγεσία του ΚΚΣΕ, διέκοψε τις σχέσεις μα την ΕΣΣΔ και με αφορμή
την αποκήρυξη του Στάλιν από πλευράς σοβιετικής ηγεσίας, εστράφη στην Κομμουνιστική Κίνα του
Μάο. Η σχέση αυτή διεκόπη το 1978 με αιτία την στροφή της Κινεζικής ηγεσίας προς την Δύση και την
διατύπωση της θεωρίας για τους τρείς κόσμους και έκτοτε η χώρα οδηγήθηκε στον πλήρη
απομονωτισμό.
Δεν νομίζω, ότι υπάρχει παρόμοιο προηγούμενο στην νεώτερη Ευρωπαϊκή ιστορία, το οποίο,
να προσομοιάζει με την διακυβέρνηση του Hoxha. Συλλήψεις, δίκες, φυλακίσεις, βασανισμοί,
αποκλεισμοί και απαξία στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ζωή, αποτελούσαν την καθημερινότητα των
πολιτών επί, περίπου, 50 χρόνια.
Η δυσαρέσκεια και μόνον, κομματικού «παράγοντα» είχε ως συνέπεια την προσαγωγή σε
ανάκριση και την καταδίκη (φυλάκιση, εκτοπισμό, καταναγκαστική εργασία ή ακόμη και θάνατο).
Επιτόπιοι συνεργάτες μου εκεί, περιέγραφαν γεγονότα και συμπεριφορές που προκαλούν την φρίκη
και κάνουν ολόκληρη την χώρα κατά την περίοδο του καθεστώτος Hoxha, να μοιάζει με ένα
Guantanamo της εποχής εκείνης –αν και μάλλον το τελευταίο φαντάζει πιο φιλελεύθερο περιβάλλον.
Υποκύπτω στον πειρασμό και αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, το οποίο, προσωπικά
αξιολογώ ως το πλέον σκληρό και στα όρια της απάνθρωπης συμπεριφοράς, από τα πολλά που μου
περιέγραψαν, γιατί θεωρώ ότι θα βοηθήσει να γίνει κατανοητή η φρίκη και η καταπίεση που υπέστη
ο λαός αυτός, κατά την περίοδο εκείνη. Το συγκεκριμένο περιστατικό, μου το περιέγραψε μία από τις
συνεργάτιδες μας στην γραμματεία και μετάφραση της αποστολή μας. Η μητέρα της, ελληνικής

32
Από την ομιλία του κατά το κλείσμο των εργασιών του 1ου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβανίας.
Σελίδα | 50
εθνικότητος από την περιοχή του Αργυροκάστρου και ο πατέρας της ορθόδοξος Αλβανός, ζωγράφος,
απόφοιτος της Σχολής Καλών Αθηνών και Ρώμης. Κατηγορήθηκε ότι τα έργα του αποτελούσαν
προπαγάνδα υπέρ της Ελλάδας –ζωγράφιζε κυρίως τοπία-, στην δίκη η οποία επηκολούθησε την
σύλληψη του, ως πειστήρια παρουσιάστηκαν πίνακες που απεικόνιζαν θάλασσα, δένδρα, ποταμοί,
κρημνοί και βράχοι. Κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε φυλάκιση εικοσιπέντε ετών. Αυτό
θεωρείται, ίσως, πολύ σκληρό αλλά δεν είναι το πιο τραγικό σημείο στην περίπτωση. Στο δέκατο τρίτο
έτος της ποινής, ο καταδικασθείς απεβίωσε. Η οικογένεια του παρέλαβε την σωρό του για ταφή μετά
οκτώ χρόνια από τον θάνατο, το 1991, μετά την πτώση του καθεστώτος. Ο λόγος ήταν ότι όποιος
κατεδικάζετο –ειδικά για συναφείς λόγους αντεθνικής/αντικαθεστωτικής συμπεριφοράς-, όφειλε να
ολοκληρώσει την έκτιση της ποινής. Είτε ζωντανός, είτε νεκρός! . . .
Συνοπτικά, το καθεστώς του Enver Hoxha μπορεί να χαρακτηρισθεί ως το πιο σκληρό κρατικό
σοσιαλιστικό μοντέλο διακυβέρνησης, μετά από την Β. Κορέα (αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αλβανία,
ακόμη και η κατοχή αυτοκινήτου ήταν παράνομη μέχρι το 1992). Δημιουργήθηκε μια αστική elite
εξουσίας με στελέχη προερχόμενα από τον Νότο και την περιοχή των Τιράνων από αξιωματούχους με
υψηλό μορφωτικό επίπεδο και οι οποίοι, διέθεταν την εμπειρία και την γνώση να διαχειριστούν τις
κρατικές και τις κομματικές υποθέσεις, πάντοτε υπό το άγρυπνο βλέμμα και ώτα του Ηγέτη Ενβέρ.
Ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό αποτελεί το ότι, διακατέχονταν από φοβικά σύνδρομα
εξωτερικών επιβουλών και την συνεχή ανασφάλεια εσωτερικής υπονόμευσης. Ίσως, αυτό, προέκυπτε
ως αναγκαιότητα για την διατήρηση του καθεστώτος και το επιβεβαίωνε η προηγουμένη
αντιπαράθεση με τους Γιουγκοσλάβους κομμουνιστές. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο Hoxha,
στερεοτύπως επανελάμβανε σε κάθε ομιλία του: «imperialistёt Amerikan, soçialimperialistet Sovietik,
shoviniste Jugosllavё edhe monarkofashistet Greke» («… Αμερικανούς Ιμπεριαλιστές,
Σοσιαλιμπεριαλιστές Σοβιετικούς, σωβινιστές (ή Τροτσκιστές, ανάλογα την περίσταση)
Γιουγκοσλάβους και τους Έλληνες μοναρχοφασίστες…»). Είναι προφανές που εντόπιζε τους
κινδύνους.
Το σύνθημα “dretoj socializmin me forcat tona”33, είναι ενδεικτικό της αντίληψης του Ενβέρ και
της προσπάθειάς του να δημιουργήσει ένα μοναδικό πρότυπο «σοσιαλιστή», με ιδανικά τον εθνικό
του φανατισμό και την σοσιαλιστική προσήλωσή του. Στηρίχθηκε στον φόβο, την τρομοκρατία και την
προβολή της πατρικής του μορφής σε κάθε δραστηριότητα της δημόσιας ζωής, της οποίας, ενίσχυε
την επικράτηση έναντι της ιδιωτικότητας. Κάθε δραστηριότητα, ακόμη και αυτές των ιδιωτικών ή
οικογενειακών εορτασμών, έπρεπε να επιβεβαιώνει ότι όλα στον σοσιαλιστικό παράδεισο της
Αλβανίας, ήταν όμορφα, πλουσιοπάροχα και ιδανικά, χάρις στην φροντίδα του xhaxhi-Enver34, τον
οποίο όλοι έπρεπε να ευγνωμονούν. Δεν είναι τυχαίο ότι σε κάθε δημόσια συγκέντρωση, τα
συνθήματα τα οποία ακούγονταν είχαν το όνομα του Ηγέτη:“Populli-Parti-Enver”35, “Parti-Enver jemi
gati kur do herё36”. Στην αντίθετη περίπτωση, ο εκτοπισμός (internim), η φυλάκιση, η στέρηση του
δικαιώματος στην ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση, ήταν οι τιμωρίες που περίμεναν τους «κακούς
κομμουνιστές» ή τους «εχθρούς του λαού». Οι χιλιάδες (600.000) τσιμεντένιων πυροβολείων
(bunker), σε διπλή και τριπλή σειρά, εκτεινόμενες σε παράταξη χιλιομέτρων στην ύπαιθρο, αλλά και
σχεδόν σε κάθε δύο-τρία οικοδομικά τετράγωνα, μέσα στις πόλεις, περισσότερο αποσκοπούσαν στην
διατήρηση της εγρήγορσης, την καλλιέργεια ανασφάλειας και τον εκφοβισμό των εντός των συνόρων
ευρισκομένων, παρά ως μέσο αποτροπής εξωτερικών επιδρομέων.
Παρά την εισροή προς αυτή, μεγάλων προγραμμάτων βοήθειας από την Σοβιετική Ένωση (σε
αυτά στηρίχθηκε η προσπάθεια εκσυγχρονισμού της αγροτικής παραγωγής την 10ετία του ΄50) και
από την Κίνα αργότερα μέχρι το 1978, η Αλβανία παρέμεινε η φτωχότερη χώρα, τουλάχιστον, στην
Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Αυτό δεν εμπόδιζε το καθεστώς να προπαγανδίζει την ευτυχία του σοσιαλιστικού
33
Κτίζουμε τον Σοσιαλισμό, χρησιμοποιώντας μόνο την δύναμη των χεριών μας
34
Τζάτζι Ενβέρ: «ο θείος Ενβέρ»
35
«Λαός, κόμμα, Ενβέρ»
36
«Κόμμα και Ενβέρ, είμαστε έτοιμοι όταν είναι η ώρα» ή σε ελεύθερη μετάφραση, «…, όταν χρειαστεί»
Σελίδα | 51
παραδείσου. Είναι κωμικοτραγικό να φανταστεί κανείς τον ηγέτη και τους αξιωματούχους, της
σοσιαλιστικής περιόδου να υποστηρίζουν ότι απεστάλησαν χιλιάδες τόνοι καλαμποκιού στην Ιταλία ή
την Αμερική γιατί εκεί ο κόσμος πεινούσε ή ότι τα φώτα της Κέρκυρας ήταν τόσα πολλά και για όλες
τις νύχτες, επειδή οι «μοναρχοφασίστες» Έλληνες έβαζαν τον ελληνικό λαό να εργάζεται νυχθημερόν.
Γεγονός είναι, ότι δεν υπήρχε η πολλαπλότητα επιλογών, και επάρκεια στα προς κατανάλωση
37
αγαθά και όλα τα προϊόντα ήταν κατά πολύ κατώτερα ακόμη και αυτών των αντίστοιχων, των άλλων
χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού -μιας και ο μηχανολογικός εξοπλισμός παρέμενε 10ετίες πίσω από
τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις· όμως υπήρχαν –σύμφωνα με τα όσα μου μετέφεραν οι
ερχόμενοι σε επικοινωνία με εμένα, κατά την περίοδο της παραμονής μου-, απόλυτη ασφάλεια,
τάξη, φαγητό φτωχικό, αλλά για όλους και η ιδιότυπης μορφής δικαιοσύνη, την οποία συναντάμε σε
ολοκληρωτικού τύπου καθεστώτα. Οι φιλήσυχοι και μη εμπλεκόμενοι με τα κοινά και δημόσια
πράγματα, ήταν αποδεκτοί (τουλάχιστον, όσο δεν προέκυπτε η αφορμή να ασχοληθεί μαζί τους
κάποιος κομματικός παράγοντας). Το μήνυμα ήταν σαφές, απολύτως οριοθετημένο και δεν
επιτρεπόταν καμία παρέκκλιση: Η πολιτική και η διακυβέρνηση αφορούσε μόνον την ομάδα
εξουσίας. Κανέναν άλλον!
Στηριγμένο, αποκλειστικά, στο πρόσωπο του Enver Hoxha, ήταν φυσικό επόμενο, το καθεστώς
να μην δύναται να διασφαλίσει την ύπαρξή του μετά τον θάνατο του (1985). Ο Ramiz Alia που
διαδέχθηκε τον Hoxha, αντελήφθη την ανάγκη να προβεί σε μεταρρυθμίσεις. Δύο από τις πλέον
σημαντικές αλλαγές είναι η άρση του εμπολέμου με την Ελλάδα και
απελευθέρωση της θρησκείας. Όμως, οι ταχύτατες εξελίξεις της περιόδου
εκείνης, με την υποχώρηση και κατάρρευση των καθεστώτων του ανατολικού
μπλοκ, δεν επέτρεψαν την ολοκλήρωσή τους και το Κόμμα της Εργασίας
εξεδιώχθη από την εξουσία μέσα σε μία – ίσως, περιττή και υπερβολικής
εντάσεως-, επαναστατική κινητοποίηση.

Οι Διεθνείς Σχέσεις της χώρας την περίοδο του Κομμουνισμού

Γενικώς οι διεθνείς σχέσεις της Αλβανίας την περίοδο διακυβέρνησης
από το Κόμμα Εργασίας, χαρακτηρίζονται στον πυρήνα τους από την
ξενοφοβία και τον φόβο επιδρομέων. Η διάρρηξη των σχέσεων με τον Τίτο και
Εικόνα 11: Άγαλμα του την γειτονική Γιουγκοσλαβία (1949), ως αποτέλεσμα της ανασφάλειας του
Enver Hoxha στην καθεστώτος, αλλά και υπό την βάσιμη υποψία ενδεχομένων διεκδικήσεων
πλατεία Skenderbeu από την Γιουγκοσλαβική πλευρά, οδήγησε την Αλβανία στην στροφή προς το
στα Τίρανα. Σταλινικό καθεστώς της Ε.Σ.Σ.Δ., από την οποία έλαβε και σημαντική
οικονομική βοήθεια και παρεχώρησε το νησί Sazan (1957) στον κόλπο της
Αυλώνας για την κατασκευή μεγάλης ναυτικής βάσης ανεφοδιασμού των Σοβιετικών, οι οποίοι
διεσφάλιζαν με αυτήν την παρουσία τους στην Μεσόγειο. Η Αλβανία εντάχθηκε στο Σύμφωνο της
Βαρσοβίας και τον Οργανισμό Οικονομικής Βοήθειας το 1955 και απεχώρησε το 1968, με αφορμή την
σοβιετική επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία και την κρίση η οποία οδήγησε στην διάσπαση του
Κομμουνιστικού Κινήματος. Με την άνοδο στην Σοβιετική εξουσία των «ρεβιζιονιστών» του
Χρουστσόφ, οι σχέσεις της Αλβανίας με την Ε.Σ.Σ.Δ. διεκόπησαν και η Αλβανία στράφηκε προς την
κομουνιστική Κίνα του Μάο. Είναι πολύ πιθανόν, εάν η Σοβιετική Ένωση δεν είχε εμπλακεί στην κρίση
των πυραύλων στην Κούβα την περίοδο εκείνη, η Σοβιετική ηγεσία να είχε χρησιμοποιήσει
στρατιωτικά μέσα για να αποτρέψει την απομάκρυνση της Αλβανίας από την Σοβιετική σφαίρα
επιρροής. Εφ’ όσον η Αλβανία δεν αποτελούσε προτεραιότητα της Κινεζικής εξωτερικής πολιτικής, τα
αντισταθμιστικά ανταλλάγματα που μπορούσε να αποκομίσει η Αλβανική πλευρά ήταν περιορισμένα.
Με την Κίνα να ευρίσκεται τόσο μακριά, την απειλή της Δύσης να είναι σε απόσταση ανάσας με τις
37
Αλίμονο, όμως, εάν στον δρόμο κάποιος ρωτούσε, π.χ., εάν υπάρχει ακόμη γάλα στο κατάστημα διανομής και εδίδετο η
απάντηση ότι τελείωσε. Η κατηγορία για προσπάθεια συκοφάντησης και δημιουργία ανυπόστατων αρνητικών
εντυπώσεων που θα έβλαπταν το Κράτος και τον λαό ήταν έτοιμη.
Σελίδα | 52
«εχθρικές» Νατοϊκές δυνάμεις στην μεθόριό της και την Γιουγκοσλαβική απειλή δίπλα και με τον Τίτο
να κυριαρχεί στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, η Αλβανική ηγεσία οδηγήθηκε στην επιλογή του απόλυτου
απομονωτισμού. Χαρακτηριστικά στο Σύνταγμα του 1976, ετέθη διάταξη με την οποία απαγορεύθηκε
η διέλευση, παραμονή ξένων στρατευμάτων καθώς και η εγκατάσταση ξένων στρατιωτικών βάσεων
στην χώρα. Επί της ουσίας, όμως, ουδέποτε κινδύνεψε την περίοδο του διπολικού παγκοσμίου
συστήματος –τουλάχιστον από την Δύση- και μετά την αποσκίρτηση από το άρμα της ΕΣΣΔ,
ισορρόπησε ως ανεξάρτητη και αυθεντική σοσιαλιστική χώρα, εκμετελευόμενη τον ανταγωνισμό των
δύο υπερδυνάμεων.
Προς δε τις άλλες Βαλκανικές χώρες, προς την Ελλάδα των «μοναρχοφασιστών» περιγράψαμε
προηγουμένως ποια ήταν η αντιμετώπιση, που όμως μετεστράφη μετά το 1981 και την άνοδο του
ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία, με τον οποίο ο Αλβανός ηγέτης διατηρούσε πολύ
καλές προσωπικές σχέσεις και επήλθε η άρση του εμπολέμου μεταξύ των δύο χωρών (1985). Μέχρι
το σημείο αυτό, λεονταρισμοί οι –προς εσωτερική κατανάλωση-, του καθεστώτος έφθαναν τα όρια
της αστειότητας. Δεν πρέπει να λησμονείται το γεγονός ότι την εποχή ανόδου του κομμουνιστικού
καθεστώτος, είχε παρέλθει διάστημα μόλις 20-30 ετών από την συγκρότηση του Αλβανικού κράτους.
Προκειμένου να διατηρηθεί η πειθαρχία και συνεπώς να διασφαλισθεί η τυφλή υπακοή των
πολιτών, το καθεστώς κατέφυγε στο δοκιμασμένο μείγμα λαϊκής πάλης ενάντια στον «κακό»
ιμπεριαλισμό και προέβαλε τον αγώνα αυτόν, ως συνέχεια της αντίστασης. Η δράση των Παρτιζάνων
και του ίδιου του Hoxha μυθοποιήθηκε και η Αλβανία μετετράπη σε ένα στρατόπεδο, όπου και οι
εργάτες αποκαλούντο «Ανταρτικές Βιομηχανικές Ταξιαρχίες».

Σελίδα | 53
 Β.2 Η μετάβαση στην Δημοκρατία
Β.2 α Η πτώση της κομμουνιστικής
διακυβέρνησης
Ο θάνατος του Enver Hoxha σήμανε την αρχή
του τέλους της 50ετούς διακυβερνήσεως της χώρας
από το Κόμμα Εργασίας. Σε διάστημα 18 μηνών, το
σύστημα αποσυντίθετο, καθώς οι προσπάθειες
μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησε ο διάδοχος του Enver
Εικόνα 13: Η φυγή (Eksodi). Στα λιμάνια του στην ηγεσία του κόμματος και Πρόεδρος της χώρας,
Δυρραχίου και της Αυλώνας, χιλιάδες Ramiz Alia (από το 1985), δεν επαρκούσαν για την
συνωστίζονταν ώστε να βρουν θέση σε πλοία ανάσχεση των ανατρεπτικών κινημάτων, τα οποία
και να μεταφερθούν προς την Ιταλία. αναπτύσσονταν σε ολόκληρη την Αλβανία, με
επίκεντρο τα Τίρανα. Το καθεστώς, προφανώς, δεν διέθετε εφεδρείες και δεν μπορούσε να
διατηρηθεί, λόγω της δομής και λειτουργία του κόμματος, πολύ δε περισσότερο, την στιγμή κατά την
οποία σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη οι αλλαγές ήταν ραγδαίες, το μοντέλου του υπαρκτού
σοσιαλισμού κατέρρεε και έμπαινε το τέλος σε μία εποχή.
Ας δούμε λίγο αναλυτικότερα τα
γεγονότα τα οποία συνέβησαν και που
οδήγησαν στην πτώση του καθεστώτος και το
πέρασμα στην πρώτη μακρά κοινοβουλευτική
περίοδο της Αλβανίας: Εικόνα 12: το πλήθος συγκεντρωμένο έξω από τις
Την 2α Ιουλίου 1990, ομάδες πολιτών Πρεσβείες, συμπαρίσταται σε όσους βρήκαν καταφύγιο σε
καταφεύγουν38 στις Πρεσβείες της Γερμανίας, αυτές.
Ιταλίας και Γαλλίας. Σε διάστημα λίγων
ημερών, ο αρχικός αριθμός των 150 περίπου
ανήλθε στις 6.000, καθώς συνέρρεαν στις
ξένες Πρεσβείες, πολίτες από κάθε γωνιά της
χώρας. Πρώτη φορά, μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της, η Αλβανία γινόταν πρώτη είδηση σε
ολόκληρο τον κόσμο. Δεν είναι σαφές εάν υπήρξε κάποια οργάνωση και σχεδιασμός ούτε και ποιός
ηγείτο σε αυτή την κίνηση, οι συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών που «κατέλαβαν» τις Πρεσβείες
έλαβε πολιτικό άσυλο (οι περισσότεροι από την Γερμανία).
Την ίδια περίοδο, χιλιάδες πολίτες συνέρρευσαν στο λιμάνι του Δυρραχίου και με κάθε πλωτό
μέσο διέφευγαν προς την Ιταλία. Στο έκτακτο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε την 6 η Ιουλίου 1990, ο
Alia ανέφερε ότι ήταν προσχεδιασμένη ενέργεια με την καθοδήγηση πρακτόρων ξένων δυνάμεων: “
Rreziku nuk vjen nga keta njerez te çorientuar, por nga ata qё fshihen prapa tyre, Brenda dhe jashtё
vendit […].Kёto forca shkatёrruese, antidemokratike dhe antishqiptare… synojnё t’I rrёmbejnё popullit
pushtetin dhe vendit lirinё e pavarёsinё. Askush nuk duhet ta harrojё kёtё. Aktet shkatёrrimtare si ato
tё 2 korrikut nё Tiranё kanё njё qёllim tё hapur antikombёtar, ku ёshtё e dukshme nxitja nga jashtё” –
«Ο κίνδυνος δεν προέρχεται από αυτούς τους αποπροσανατολισμένους ανθρώπους, αλλά από
εκείνους που κρύβονται πίσω τους, εντός και εκτός της χώρας. […]. Αυτές οι καταστροφικές δυνάμεις,
αντιδημοκρατικές και αντιαλβανικές … επιδιώκουν να αρπάξουν από τον Αλβανικό λαό την εξουσία
38
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της πράξης αυτής, πρέπει να σημειωθεί ότι οι ξένες Διπλωματικές Αρχές στα Τίρανα
βρίσκονται συγκεντρωμένες σε ένα οικοδομικό τετράγωνο στο οποίο η πρόσβαση ήταν απηγορευμένη για το κοινό.
Σελίδα | 54
και της ελευθερία και την ανεξαρτησία της χώρας. Κανείς δεν πρέπει να το ξεχνά αυτό. Τα
καταστροφικά γεγονότα, όπως αυτά της 2ας Ιουλίου στα Τίρανα, έχουν έναν προφανή αντεθνικό
στόχο και είναι προφανής η υποκίνησή τους, από το εξωτερικό».
Στην προσπάθειά του και να κερδίσει χρόνο έτσι ώστε να διατηρήσει το καθεστώς, ο Alia στην
12 Σύνοδο της Κεντρικής Επιτροπής (6 & 7 Νοεμβρίου 1990) 39, εξήγγειλε μέτρα για την ενδυνάμωση
η

του «Κράτους Δικαίου» και τον διαχωρισμό του Κόμματος από το Κράτος και εξέφρασε την πρόθεσή
του για την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1976, με σκοπό την αναθεώρηση ισχυουσών
διατάξεων και προσθήκη άλλων οι οποίες θα κατοχύρωναν την ελευθερία της έκφρασης και της
θρησκευτικής ελευθερίας. Σχετικά με το θέμα αυτό, εξήγγειλε την προοπτική λήξεως του μονοπωλίου
εξουσίας από το Κόμμα, δίχως όμως τούτο να συνεπάγεται την δημιουργία πολυκομματικού
κοινοβουλευτικού συστήματος. Συγκεκριμένα, οι μαζικές οργανώσεις όπως: το «Δημοκρατικό
Μέτωπο» («Fronti Demokratik»),η Οργάνωση των Βετεράνων (“Organizata e Veteranёve”), οι ενώσεις
επαγγελματιών (“Bashimet Profesionale”), η «Ένωση των συγγραφέων» (Lidhja e Shkrimtareve”) και η
«Οργάνωση Νεολαίας» (“Organizata e Rinisё”), θα ανεξαρτητοποιούταν από την κομματική
κηδεμονία και θα είχαν το δικαίωμα να προτείνουν υποψηφίους για τις εκλογές. Επίσης
προανήγγειλε μεταρρυθμίσεις στην οικονομία οι οποίες θα έδιναν την δυνατότητα πραγματοποίησης
ιδιωτικών επενδύσεων ακόμη και από το εξωτερικό.
Στην κατεύθυνση επιβεβαίωσης αυτών των εξαγγελιών, την 13 η Νοεμβρίου του 1990, η
Αλβανική Βουλή (Kuventi I Shqipёrisё), ψήφισε νέο εκλογικό νόμο, με τον οποίο καθίστατο δυνατή η
συμμετοχή στις εθνικές εκλογές ανεξαρτήτων
υποψηφίων , υπό τον όρο ότι αυτοί συγκέντρωναν 300
υπογραφές αποδοχής της υποψηφιότητάς τους από το
εκλογικό σώμα.
Αρχές Δεκέμβρη του ίδιου έτους, ομάδα
φοιτητών επιδιώκει και επιτυγχάνει να συναντηθεί με
τον Πρωθυπουργό Adil Çarçani. Σε αυτήν την
συνάντηση οι φοιτητές, εκφράζουν τα παράπονά τους Εικόνα 14: Ο Azem Hajdari μιλά στους φοιτητές.
για την κακή κατάσταση η οποία επικρατεί στις εστίες
(έλλειψη ηλεκτρικού, κ.λπ.), η Κυβέρνηση δεν προβαίνει στην λήψη μέτρων που θα ικανοποιούσε τα
αιτήματά τους και οι φοιτητές οργανώνουν την 8 η Δεκεμβρίου διαδήλωση στο κέντρο των Τιράνων με
την συμμετοχή χιλιάδων φοιτητών.
Σε αποτυχία οδηγείται και η δεύτερη συνάντηση του Πρωθυπουργού με την αντιπροσωπία
των φοιτητών και η Κυβέρνηση συγκροτεί επιτροπή αποτελούμενη από τον Γραμματέα του Κόμματος
στα Τίρανα Pirro Kondi, τον Υπουργό Παιδείας Skender Gjnushi και τον Πρόεδρο της Νεολαίας της
Αλβανίας Lisen Bashkurti, προκειμένου να προβούν σε διάλογο με τους νέους και να σταματήσει η
αναταραχή.
Οι διαβουλεύσεις της κυβερνητικής επιτροπής με την αντιπροσωπία των φοιτητών, δεν
οδήγησαν στο επιθυμητό από την κυβέρνηση αποτέλεσμα κατευνασμού των νέων και την 9 η
Δεκεμβρίου αντιπροσωπία των φοιτητών με επικεφαλής τον 28χρονο Azem Hajdari40, φοιτητή της
39
Είναι χαρακτηριστικός ο τίτλος αυτής της Συνόδου: «Η ενδυνάμωση της λαϊκής εξουσίας και η βελτίωση του πολιτικού
συστήματος ενδυναμώνουν τις δημοκρατικές εξελίξεις» (“Forcimi i pushtetit popullor dhe permiresimi i sistemit politik
fuqizojnё zhvillimet demokratikёt”)
40
Αργότερα έγινε το Νο 2 στην ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος και αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης. Δολοφονήθηκε τον
Σεπτέμβριο του 1999, σε μία συγκέντρωση στα Τίρανα. Η δολοφονία του προεκάλεσε σφοδρές αντιπαραθέσεις και εντός
Σελίδα | 55
 Φιλοσοφικής, συναντιέται με τον Πρόεδρο της χώρας Ramiz Alia.Η
αποτυχία και αυτής της συνάντησης, οδηγεί τους φοιτητές πίσω στην
Πανεπιστημιούπολη και ο Υπουργός Εσωτερικών Hekuran Isai δίνει εντολή
στην αστυνομία να επέμβει. Η επέμβαση αυτή είναι βίαιη και
συλλαμβάνονται πολλοί εκ των φοιτητών, μεταξύ αυτών και ο Azem
Hajdari. Την στιγμή αυτή, επιστρέφει από το εξωτερικό o Sali Berisha και
ενώνεται με τους φοιτητές (οι οποίοι αρχικά είχαν επιφυλάξεις καθώς ήταν
καθηγητής της Ιατρικής Σχολής, ταυτόχρονα γραμματέας σε οργάνωση του
Κόμματος Εργασίας και ως ιατρός καρδιολόγος, εκ των θεραπόντων του
Εικόνα 29: Ramiz Alia ανώτατου κλιμακίου της Κομμουνιστικής ηγεσίας. Όμως, η βόρεια
καταγωγή του, όπως άλλωστε και της μεγάλης πλειοψηφίας των εξεγερθέντων φοιτητών καθώς και
το γεγονός ότι ήταν συντοπίτης του Hajdari (και οι δύο από την Tropoja), επέτρεψαν την αποδοχή του
από τους εξεγερμένους φοιτητές.
Ο Πρόεδρος της χώρας εκλαμβάνει -εσφαλμένα(;)- τον Μπερίσα ως βασικό υποκινητή της
φοιτητικής εξέγερσης και τον καλεί σε συνάντηση, καθιστώντας το έτσι ενδιάμεσο συνομιλητή μεταξύ
Κυβέρνησης και φοιτητών. Παρά την απελευθέρωση των συλληφθέντων, ο Berisha παροτρύνει τους
φοιτητές να συνεχίσουν τις ειρηνικές διαδηλώσεις και να διατυπώσουν αιτήματα πολιτικού
πλουραλισμού, κάτι που ήταν έξω από το πνεύμα των αρχικών κινητοποιήσεων και οι οποίες εστίαζαν
αποκλειστικά στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις εστίες.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η φοιτητική εξέγερση προσέλαβε ουσιαστικό πολιτικό περιεχόμενο και
η
την 10 Δεκεμβρίου 1990, πραγματοποιείται ογκώδης διαδήλωση στα Τίρανα, στο πλαίσιο της οποίας
κατατίθεται δημόσια διακήρυξη των εξεγερμένων και κατάλογος με σειρά αιτημάτων. Τον κατάλογο
αυτόν τον αποκαλούν «Οι Δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις που ξεκίνησαν από τον Πρόεδρο Alia»
(“Reformat demokratike te filluara nga Presidenti Alia”). Σε αυτήν την διακήρυξη θέτουν τον πολιτικό
πλουραλισμό ως προϋπόθεση για την δημοκρατία και επίσης, απαιτούν την δημιουργία μιας
ανεξάρτητης οργάνωσης των φοιτητών και των νέων διανοουμένων και ζητούν την έκδοση της Χάρτας
των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, την ελευθερία του Τύπου και της ελεύθερης
έκφρασης. Απευθύνουν έκκληση υποστήριξης προς τους πολίτες και τους καλούν να στρατευθούν και
αυτοί μαζί τους.
Ο Πρόεδρος Αλία μπροστά στην πρωτοφανή αυτή κινητοποίηση, συγκαλεί την 11 η Δεκεμβρίου
εκτάκτως, την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Στην συνεδρίαση αυτή οι μεταρρυθμιστές
επικρατούν και την ίδια μέρα στην συνάντηση των φοιτητών με τον Alia, γίνεται αποδεκτό από την
πλευρά του Προέδρου το αίτημα για πολιτικό πλουραλισμό. Στις 12 Δεκεμβρίου 1990, ιδρύεται το
«Δημοκρατικό Κόμμα» (“Partia Demokratikё”), το πρώτο κόμμα εκτός από το «Κόμμα της Εργασίας»
από το 1945 και ο Berisha ενώπιον 150.00 ατόμων, ως πρόεδρος του PD, αναγγέλλει την είσοδο της
Αλβανίας σε μια νέα εποχή και την δέσμευσή του να αγωνιστεί για την εγκαθίδρυση μιας
δημοκρατίας Δυτικού τύπου, ενώ, αναφέρεται, για πρώτη φορά, στο θέμα των Αλβανόφωνων της
Γιουγκοσλαβίας, σημείο το οποίο θεώρησε ότι του έδινε σημαντικό πλεονέκτημα στην επόμενη
περίοδο όπου, δεδομένων των εξελίξεων στην Γιουγκοσλαβία, ήταν αναμενόμενο να υπάρξει έξαρση
του εθνικισμού και η διατύπωση αλυτρωτικών αιτιάσεων. Την 17 η Δεκεμβρίου, η Αλβανική Βουλή
επικυρώνει με πράξη την ελεύθερη συγκρότηση πολιτικών κομμάτων. Στην πράξη αυτή, είναι

των κόλπων του Δημοκρατικού Κόμματος.

Σελίδα | 56
εμφανής η πρόθεση της Κομμουνιστικής ηγεσίας να μην καταστεί εφικτή η συγκρότηση ακροδεξιών
σχηματισμών, καθώς και αποτραπεί η περίπτωση αναζωογόνησης των εθνικιστικών κομμάτων.
Στις 22 Δεκεμβρίου 1990, πραγματοποιείται το Εθνικό Συνέδριο του Κόμματος Εργασίας και
εγκρίνει τις προγραμματικές επιλογές εν όψει των επικείμενων εκλογών, στις οποίες περιλαμβάνονται
και οι προτάσεις για μείωση του αριθμού των μελών της Κεντρικής Επιτροπής, διαχωρισμό κόμματος-
κράτους και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, ενώ ασκείται για πρώτη φορά ουσιαστική και δημόσια
αυτό/κριτική.
Τον Ιανουάριο του 1991, εκδίδεται από το Δημοκρατικό Κόμμα η πρώτη εφημερίδα
«Δημοκρατική Αναγέννηση» (“Rilindja Demokratike”)και η τηλεόραση μεταδίδει εικόνες από την
δράση της αντιπολίτευσης. Τον Φεβρουάριο οι φοιτητές, συνεχίζουν τις κινητοποιήσεις και την 20 η
Φεβρουαρίου 100.000 νέοι και πολίτες συγκεντρώνονται στην πλατεία Skederbej στα Τίρανα και
γκρεμίζουν το άγαλμα του Hoxha, το οποίο μεταφέρουν στην Πανεπιστημιούπολη, το
κατακερματίζουν και μοιράζουν κομμάτια του σαν ενθύμιο σε πολίτες που σπεύδουν εκεί για
συμπαράσταση. Ο Υπουργός Παιδείας Skender Gjinushi ανακοινώνει ότι το Πανεπιστήμιο των
Τιράνων δεν θα ονομάζεται πλέον Universiteti i Tiranёs “Enver Hoxha”41, αλλά Universiteti i Tiranёs.
Οπαδοί του Δημοκρατικού Κόμματος καταστρέφουν σύμβολα του καθεστώτος σε όλη την χώρα, ενώ,
ομάδα διαδηλωτών, επιτίθεται στο “Blloku i Udheheqёsve”42 (20 Φεβρουαρίου) και παραδίδουν στην
φωτιά το βιβλιοπωλείο από το οποίο διατίθεντο τα έργα του Enver
Hoxha. Παραλλήλως, συνεχείς απεργίες, καταλήψεις εργοστασίων και
διαρκείς κινητοποιήσεις πραγματοποιούνται σε σχεδόν καθημερινή
βάση σε όλη την χώρα. Εικόνα 16: Φοιτητές στο
Εν όψει των συνεχιζομένων ταραχών και της κλιμακούμενης βίας, Πανεπιστήμιο Τιράνων.
ο Ramiz Alia, μεταβαίνει στην Προεδρία του Συνταγματικού Συμβουλίου
(παραιτούμενος από κάθε κομματικό θώκο, αφού πρώτα προέβη σε
ανασχηματισμό της Κυβέρνησης, αντικαθιστώντας τον Πρωθυπουργό
Adil Çarçani με τον Fatos Nano, μόλις 39 ετών και καθηγητή Οικονομικών
στο Πανεπιστήμιο των Τιράνων. Ο Nano είναι πολιτικός με Ευρωπαϊκό προσανατολισμό και μεγάλη
ιδεολογική απόσταση από Μαοϊκές ή Σταλινικές αντιλήψεις. Ο νέος Πρωθυπουργός και η νέα
Κυβέρνηση, άμεσα προέβη σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις και στην έναρξη των διαδικασιών
ιδιωτικοποιήσεων.
Tην 31η Μαρτίου 1991, διενεργούνται οι πρώτες ελεύθερες εκλογές για ένα πολυκομματικό
κοινοβούλιο, με το διάδοχο του «Κόμματος της Εργασίας», Σοσιαλιστικό Κόμμα (“Partia Socialiste e
Shqipёrisё”), να κερδίζει στον πρώτο γύρο 162 έδρες από το σύνολο των 250, το Δημοκρατικό Κόμμα
τις 65. Στις περιοχές όπου κανένα κόμμα δεν συγκεντρώνει την πλειοψηφία, διενεργείται δεύτερος
γύρος στις 7 και 14 Απριλίου και το τελικό αποτέλεσμα διαμορφώνεται ως εξής: Το Σοσιαλιστικό
Κόμμα 169 έδρες, το Δημοκρατικό 75 και η Ομόνοια 5 έδρες.
Με την συναίνεση όλων των κοινοβουλευτικών κομμάτων, η Βουλή αποφασίζει την
αντικατάσταση του ισχύοντος Συντάγματος του 1976 και υπερψηφίζει ένα προσωρινό νόμο, ο οποίος
θα επέχει θέση Συντάγματος, μέχρι την κατάθεση τελικής και ολοκληρωμένης πρότασης για την

41
Πανεπιστήμιο Τιράνων «Ενβέρ Χότζα»
42
Το συγκρότημα των Ιθυνόντων: είναι το οικοδομικό συγκρότημα στο οποίο είχαν τις κατοικίες τους τα μέλη της ελίτ
εξουσίας και ανώτεροι κομματικοί ή κρατικοί αξιωματούχοι. Φυσικά, η πρόσβαση στους απλούς πολίτες κατά την διάρκεια
των προηγουμένων ετών ήταν απηγορευμένη.
Σελίδα | 57
ψήφιση του νέου. Ο προσωρινός αυτός Νόμος, αποτελείται από 46 άρθρα, και σε αυτόν,
προβλέπονται ο πολυκομματισμός, ο πολιτικός πλουραλισμός και η «Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία
της Αλβανίας» μετονομάζεται σε «Δημοκρατία της Αλβανίας». Ως πολίτευμα προσδιορίζεται το
Δημοκρατικό και η Αλβανία χαρακτηρίζεται ως ένα Κράτος Δικαίου, το οποίο αναγνωρίζει και
προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα, την ισονομία κ.λπ. Με αυτόν τον Νόμο,
αναγνωρίζεται επίσης, το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, της απεργίας, της διαδήλωσης και της ελεύθερης
μετακίνησης εντός και εκτός της Επικράτειας. Επίσης, καταργείται το Presidiumi i Kuvendit Popullor
(Προεδρείο του Λαϊκού Κοινοβουλίου) και αντικαθίσταται από τον θεσμό του Προέδρου της
Δημοκρατίας (Presidenti i Republikёs), ο οποίος εκλέγεται από τα 2/3 των μελών του Κοινοβουλίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την στιγμή κατά την οποία ο Sali Berisha αξιοποιούσε στον μέγιστο
βαθμό την φοιτητική εξέγερση και εμφανιζόταν ως ο ισχυρός αντίπαλος πόλος στο κατεστημένο
(Φεβρουάριος ’91, ένας νεαρός ζωγράφος, φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών, ηγείτο στην κατάληψη
της Σχολής του και πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα, έδινε
διμέτωπο αγώνα, τοποθετούμενος απέναντι στο καθεστώς,
αλλά στον Berisha και τον πολιτικό σχηματισμό του, με το
αιτιολογικό ότι η πλειοψηφία των στελεχών και ο
ιδρυτικός πυρήνας του Δημοκρατικού Κόμματος, ως
παλαιοί κομμουνιστές δεν ήταν δυνατόν να εκφράσουν
κάτι νέο. Η αντιπαράθεση αυτή, είχε προφητικά στοιχεία,
καθώς θα συνεχιζόταν μέχρι και στις ημέρες μας και θα
αποκτούσε ιδιαίτερα σημαντικές διαστάσεις και σημασία
για την σύγχρονη δημοκρατική Αλβανία. Ο φοιτητής αυτός
ήταν ο Edi Rama.
Εικόνα 17: διαδηλωτές στα Τίρανα
Ατό ήταν το πολιτικό τοπίο όταν και στην
γκρεμίζουν το άγαλμα του Hoxha στην
Κομμουνιστική Αλβανία έπεσε η αυλαία και η χώρα, γεμάτη
ελπίδα και ενθουσιασμό, έμπαινε στην εποχή της Δημοκρατίας και της αναζήτησης της Ευρωπαϊκής
υπόστασής της. Φοβούμαι, ότι η νέα τάξη που προέκυψε από την θορυβώδη κατάρρευση του
συστήματος, δεν εμφανίζει σημαντικές διαφορές με την προηγούμενη ή τουλάχιστον δεν έγινε
εμφανής η αλλαγή στην καθημερινότητα των πολιτών. Το Δ.Κ. του Μπερίσα, τουλάχιστον κατά την
πρώτη περίοδο, παρά τις φιλελεύθερες διακηρύξεις του και την φραστική φιλο-Δυτική/Ευρωπαϊκή
προσέγγισή του, δεν συνιστά έναν πραγματικά νέο και στην ουσία του δημοκρατικό πολιτικό
σχηματισμό και φορέα νέων κοινοβουλευτικών και δημοκρατικών ηθών. Στον πυρήνα της ηγετικής
ομάδας αλλά και ευρύτερα, εντός των κόλπων του, υπάρχουν σε κρίσιμες θέσεις μέλη και
αξιωματούχοι του Κόμματος Εργασίας, προερχόμενοι από την παλιά elite εξουσίας των Τιράνων. Η
κύρια διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι στην προηγούμενη κατάσταση ο Νότος είχε την πλειοψηφία
(εξ αιτίας της υψηλής συμμετοχής των νοτίων Αλβανών στην αντίσταση), στην άρχουσα τάξη, στην
διακυβέρνηση Μπερίσα, οι Βόρειοι είναι πλειοψηφία ή τουλάχιστον, ο ρόλος τους είναι ισχυρότερος.

Β.2β΄ Επιστροφή των θρησκευτικών οργανώσεων και ο ρόλος τους στην προσπάθεια μετάβασης
από την κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος.
Μία σημαντική πλευρά της μετάβασης στην δημοκρατική διακυβέρνηση και που έχει ιδιαίτερη
βαρύτητα να εξετάσουμε διακριτά, είναι εκείνη της «εισβολής» των θρησκειών στην νέα, «ανοικτή»
Αλβανία, με το Ισλάμ να παρουσιάζει την μεγαλύτερη κινητικότητα. Στον διωγμό κατά των θρησκειών
Σελίδα | 58
του 1967, πολλοί ιερείς και μουσουλμάνοι ιμάμηδες, είχαν θανατωθεί ή
βασανισθεί (ενδεικτικά από τους 200 ρωμαιοκαθολικούς ιερείς μόνον
30-35 επιβίωσαν) και σχεδόν όλες οι εκκλησίες και τα τζαμιά είχαν είτε
καταστραφεί είτε μετατραπεί σε κτίρια άλλης χρήσης και είχαν υποστεί
παρεμβάσεις, οι οποίες, αλλοίωναν την αρχική κατασκευή και τον
χαρακτήρα της. Στην αποκατάσταση, όσων ήταν δυνατόν να
αποκατασταθούν, έχει ενδιαφέρον να πούμε ότι οι θρησκευτικές
κοινότητες επέδειξαν αλληλεγγύη και βοηθούσαν η μία την άλλη (π.χ.,
στα Σκόδρα, όπου το προηγούμενο καθεστώς είχε αναγείρει και το
«Μουσείο Αθεϊσμού», καθολικοί και μουσουλμάνοι εργάσθηκαν μαζί
για την αποκατάσταση των σημαντικών λατρευτικών χώρων).
Η Κυβέρνηση Μπερίσα, είχε να αντιμετωπίσει την οικονομική
ένδεια, το οποίο, σε συνδυασμό με την διστακτικότητα των δυτικών και ιδιαίτερα των Ευρωπαϊκών
κυβερνήσεων να υποστηρίξουν οικονομικά την μεταβατική προσπάθεια της Αλβανίας και την
μετανάστευση, οδηγούσε σε αδιέξοδο. Εμπρός στο πρόβλημα αυτό, γίνεται κατανοητή η αποδοχή
των αραβικών και γενικότερα κεφαλαίων από μουσουλμανικές χώρες και οργανισμούς. Το γεγονός
ότι ο Alia, μετά τον θάνατο του Hoxha, είχε επαναπροσεγγίσει κάποιες από τις κοσμικές ισλαμικές
χώρες (έναρξη διπλωματικών σχέσεων με την Λιβύη, ενίσχυση των σχέσεων με την Αίγυπτο,
συμφωνία με την Τουρκία για αποκατάσταση τζαμιών Οθωμανικής περιόδου υπό το πρόσχημα της
πολιτιστικής κληρονομιάς κ.ά.), διευκόλυνε την Κυβέρνηση Berisha, προκειμένου να υποδεχθεί τον
Απρίλιο του 1991, υψηλή αντιπροσωπεία του Πανισλαμικού Ιδρύματος, η οποία έφερε μαζί της εκτός
από μεγάλες ποσότητες επισιτιστικής βοήθειας (την οποία διένειμε με το Δημοκρατικό Κόμμα),
υποσχέσεις για υποστήριξη και επενδύσεις στον αγροτικό, βιομηχανικό και εμπορικό τομέα καθώς
και στην προώθηση των Αλβανικών προϊόντων στο εξωτερικό. Παράλληλα, έντονη ήταν η παρουσία
ισλαμικών οργανώσεων και ιεροκηρύκων, οι οποίοι όργωναν την Αλβανική ύπαιθρο με στόχο να
μάθουν στους αλβανούς ομοδόξους τους τι ακριβώς σημαίνει να είσαι μουσουλμάνος, κάτι που η
συντριπτική πλειοψηφία αγνοούσε.
Το Φθινόπωρο του επόμενου έτους, (1992), έκανε την εμφάνισή της η Ισλαμική Τράπεζα
Ανάπτυξης με επικεφαλής τον πρόεδρο του Ιδρύματος, ο οποίος παρουσίασε στο Υπουργικό
Συμβούλιο τις προτάσεις επενδύσεων που αφορούσαν, σχεδόν, σε όλους τους τομείς της οικονομίας
και δέσμευση χρηματοδοτήσεων και δανεισμού για την επομένη 20ετία, με πολύ ευνοϊκούς όρους,
αρκεί η Αλβανία να γινόταν μέλος της. Παράλληλα, προσέφερε την δυνατότητα σπουδών για τους
νέους στα κράτη-μέλη της και την αποστολή βιβλίων θρησκευτικού περιεχομένου.
Την περίοδο αυτή, η Αλβανία βρέθηκε ενώπιον του διλλήματος «στροφή προς την Ευρώπη ή
επιστροφή στο Ισλάμ;». Ο πολύ σπουδαίος Αλβανός διανοούμενος και συγγραφέας Ismail Kantare, με
την δήλωσή του από το Παρίσι ότι «….οι Αλβανοί είναι από τους λαούς εκείνους, οι οποίοι, έχουν
υποφέρει εξίσου από τον κομμουνισμό και το Ισλάμ …» 43, ξεσήκωσε μεν θύελλα διαμαρτυριών και
επιθέσεων από αλβανούς μουσουλμάνους –ιδιαίτερα της αμερικανικής ηπείρου-, όμως, έβαλε ένα
όριο στην νέα αυτή μόδα της «ισλαμολαγνείας», αλλά και συνέβαλε στην αφύπνιση της Ευρώπης και
των ΗΠΑ, προκειμένου να αρχίσει, αρκετά, αργότερα βέβαια, η ροή επενδύσεων προς την Αλβανία.
Σε αυτό το τελευταίο, κρίσιμο ρόλο έπαιξε επίσης, η απόφαση του Berisha να εντάξει την
Αλβανία ως πλήρες μέλος στον Οργανισμό της Ισλαμικής Διάσκεψης τον Δεκέμβριο του 1992. Αυτή η
απόφαση, συνάντησε πολύ μεγάλες αντιδράσεις, καθώς ελήφθη δίχως την ψήφισή της από την
Βουλή της χώρας και χωρίς καν την συγκατάβαση της πλειοψηφίας των μελών του Υπουργικού
Συμβουλίου. Η έλευση πολύ μεγάλης αποστολής του Διεθνούς Ισλαμικού Φιλανθρωπικού Ιδρύματος
το 1993, συνοδεύτηκε από την έναρξη υλοποίησης μεγάλων προγραμμάτων στο εκπαιδευτικό τομέα,
την αποκατάσταση κτιρίων και λατρευτικών χώρων, σχολείων, ιδρυμάτων κ.λπ. Την περίοδο αυτή

43
Η δήλωση αυτή έγινε σε συνέντευξή του στην γαλλική εφημερίδα Le Figaro, στο φύλλο της 3ης Μαρτίου1992
Σελίδα | 59
Εικόνα 18: Ο Αρχιεπίσκοπος
Τιράνων και πάσης Αλβανίας,
Αναστάσιος
εδόθη η αφορμή για την διατύπωση, από την πλευρά δυτικών κυβερνήσεων και υπηρεσιών,
ισχυρισμών που σχετίζονται με την παρουσία στην Αλβανία προσώπων, με όχημα τις
προαναφερόμενες και άλλες αντίστοιχες οργανώσεις, ύποπτων για διασυνδέσεις με την τρομοκρατία.
Δεν είναι κάτι που αποδείχθηκε, αλλά, γεγονός είναι ότι ένας αριθμός από φανατικούς ισλαμιστές, οι
οποίοι κατεζητούντο από τις αρχές ασφαλείας των χωρών τους, βρήκε άσυλο στην Αλβανία της
περιόδου αυτής.
Αντίστοιχης έντασης, αλλά, μικρότερου εύρους, ήταν και η κινητικότητα των άλλων δύο
μεγάλων θρησκευτικών ομάδων, των Ορθοδόξων και των Ρωμαιοκαθολικών. Ο Καρδινάλιος Mirdita
και ο Μητροπολίτης Κονίτσης Σεβαστιανός, ο πρώτος στην Βόρεια Αλβανία και ιδιαίτερα στο κέντρο
του Καθολικισμού τα Σκόδρα και ο δεύτερος στην Νότια Αλβανία, τις περιοχές δηλαδή της ελληνικής
μειονότητας, ανέπτυξαν μεγάλη αποστολική δραστηριότητα, με υποστήριξη των πτωχών κατοίκων
της περιοχής τους, εκπαιδευτική συνδρομή και επανασύσταση των ενοριών, αποκατάσταση κτιρίων
και εκκλησιών, ανέγερση νέων κ.λπ.
Το 1993, ορίσθηκε από το Πατριαρχείο ως Αρχιεπίσκοπος της Αυτοκεφάλου Αλβανικής
Εκκλησίας ο Αναστάσιος Γιανουλάτος, ένας διαλλακτικός, ηπίων τόνων και αληθινός πνευματικός
ηγέτης -που επιπροσθέτως διαθέτει και πολιτικό ένστικτο· αρχικά η τοποθέτησή του, εξ αιτίας της
ελληνικής καταγωγής του, ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών και ανάπτυξη σεναρίων συνωμοσίας περί
ελληνικών προθέσεων ελέγχου και επιβουλής των εδαφών με Ορθόδοξο πληθυσμό, οδήγησαν στην
ακύρωση του ορισμού του από τις Αλβανικές Αρχές και την περιέλευση των ελληνο-αλβανικών
σχέσεων σε δυσμενέστατο κλίμα εντάσεων. Στην πορεία, όμως, επικράτησε η προσωπικότητα και η
ικανότητα του πράγματι, εκ των πλέον σημαντικών θρησκευτικών ηγετών και σήμερα ο
Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, είναι καθολικά ανεγνωρισμένος για το ουσιαστικό και πολυεπίπεδο έργο
του καθώς και την πνευματικότητά του.
Η κλίση του Berisha προς το ελπιδοφόρο (οικονομικά) Ισλάμ, έγινε η αφορμή να εξαρθεί και
να ισχυροποιηθεί το θρησκευτικό συναίσθημα των πολιτών, οι οποίοι μετά από απηνής διωγμούς και
απαγορεύσεις, μπορούσαν να θρησκεύονται και ασκούν τα λατρευτικά τους καθήκοντα. Ο κίνδυνος,
αυτός, απετράπη, καθώς έγιναν αντιληπτές οι συνέπειες μιας τέτοιας προοπτικής, ειδικά με την κρίση
στην Βοσνία να είναι σε εξέλιξη. Είναι ενδεικτικό το απόσπασμα από την ομιλία του κατά την υποδοχή
του Ποντίφικα: «... Στην χώρα αυτή, τρεις διαφορετικές θρησκείες, σαν τρείς πνευματικές ρίζες,
θρέφουν και εμπλουτίζουν την μεγάλη ψυχή του έθνους μας . Σήμερα, σε αυτήν την πλατεία, σας
υποδέχονται με μεγάλη αγάπη καθολικοί, μουσουλμάνοι και ορθόδοξοι Αλβανοί. Η επίσκεψή σας,
τους φέρνει τον έναν κοντά στον άλλον, διότι είναι αδέλφια, έχουν τον ίδιο Θεό, την ίδια πατρίδα, το
ίδιο αίμα, τον ίδιο πολιτισμό κα την ίδια γλώσσα…» 44.
Γενικά το πρώτο ήμισυ της δεκαετίας του 1990, στην Αλβανία, χαρακτηρίζεται από τις έντονες
προσπάθειες των μεγαλύτερων θρησκειών (Ισλάμ, Ορθόδοξη και Ρωμαιοκαθολική εκκλησία)
θρησκειών, αλλά και άλλων μικροτέρων παραφυάδων της χριστιανικής –προτεστάντες, ευαγγελιστές,
ακόμη και μορμόνους-, να οριοθετήσουν την σφαίρα επιρροής τους και να αυξήσουν την εμβέλεια
του λόγου τους. Παρά, όμως τις προσπάθειες, ιδιαίτερα των μουσουλμανικών οργανώσεων, οι
Αλβανοί παραμένουν, πιστοί, στην κοσμικότητα και την «συγκριτιστική» προσέγγιση της
θρησκευτικότητας.

Εμφανές είναι το πνεύμα των θεμελιωτών της αλβανικής αναγέννησης, κάτι που σε όλη την διάρκεια και περιόδους της
44

Αλβανικής ιστορίας υπάρχει.

Σελίδα | 60

Εικόνα 30: Ορθόδοξη εκκλησία στο Πόγραδετς.

 2 γ΄ Η πρώτη περίοδος της διακυβέρνησης του
Δημοκρατικού Κόμματος 1991-1997
Η πρώτη περίοδος διακυβερνήσεως από το Δημοκρατικό
Κόμμα και τον Σαλί Μπερίσα, εμφάνισε σημαντικά προβλήματα,
καθώς η προσπάθεια δημιουργίας νέας άρχουσας τάξης, διήλθε
δια μέσου της ανάδειξης προσώπων και ισχυροποίηση ομάδων με
ελεγχόμενη ηθική και νομιμότητα.
Η ανάγκη υπερβάσεως του παλαιού κατεστημένου και της
Εικόνα 31. Sali Berisha
απαλλαγής της νέας εξουσίας, από τους πρώην κομμουνιστές, οι
οποίοι, όμως, ήξεραν να διαχειρίζονται την εξουσία, έγινε το όχημα για την έλευση στο προσκήνιο
διψασμένων για χρήμα και εξουσία περιθωριακών στοιχείων, τα οποία δεν διέθεταν καμία πολιτική
συγκρότηση και επομένως, αδυνατούσαν να επιδείξουν σεμνότητα και συνετή, οριοθετημένη
συμπεριφορά στις διεκδικήσεις τους.
Ούτως ή άλλως, η δομή της κοινωνικής συγκρότησής της Αλβανίας σε όλη την ιστορική
διαδρομή, η πολιτική κουλτούρα και η 50ετής απομόνωση που είχε ως συνέπεια την σημαντική
καθυστέρηση εξέλιξης της αλβανικής κοινωνίας, λειτουργούν ανασταλτικά στην καλλιέργεια
δημοκρατικών, πλουραλιστικών κοινωνικών στοιχείων και καθυστερούν την ουσιαστική προσέγγισή
της με τις δυτικού τύπου δημοκρατίες.
Η οικονομία, προσέγγιζε μηδενικούς δείκτες και το λαθρεμπόριο, η παραοικονομία και η
μαύρη οικονομία ήταν οι κύριες μορφές οικονομικής δραστηριότητας. Το άνοιγμα των συνόρων και
ειδικά ο τρόπος που αυτό έγινε με την Ελλάδα, δημιούργησε επιπρόσθετα προβλήματα, καθώς το
μεγαλύτερο μέρος του επιστημονικού δυναμικού και του παραγωγικού πληθυσμού, στράφηκε στην
φυγή προς το εξωτερικό. Δεκάδες χιλιάδες Αλβανοί μετανάστες, μετακινήθηκαν με κάθε μέσο και
μέθοδο (νόμιμα ή παράνομα), προς την Ελλάδα, την Ιταλία και τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, ενώ, στην
ίδια την Αλβανία, η παραγωγική διαδικασία βαθμιαία εκμηδενιζόταν.
Οι ραγδαίες αλλαγές στην πολιτική σκηνή, όπως ήταν φυσικό, ακολουθήθηκαν από μεγάλες
κοινωνικές μεταβολές, με συνέπεια την περιέλευση κοινωνικών ομάδων (συνταξιούχοι,
επαγγελματίες, δημόσιοι υπάλληλοι), σε κατάσταση κοινωνικής απαξίωσης και οικονομικής ανέχειας·
η αγωνία καθημερινής επιβίωσης κατέτεινε στα όρια της ψυχοπαθολογίας και τα αδιέξοδα
καθημερινά πλήθαιναν. Με αυτόν τον τρόπο, οι εξειδικευμένοι εργάτες και επαγγελματίες, με τις
αμοιβές να παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές, προτιμούσαν με την σειρά τους ή την μετανάστευση ή
την εμπλοκή τους με το λιανικό εμπόριο ή τρέπονταν στο πεδίο της γκρίζας οικονομίας.
Η μεταρρύθμιση που είχε υποσχεθεί η νέα τάξη πραγμάτων, καταργώντας αδιακρίτως όλες τις
δομές και αξίες του παρελθόντος, αλλά μην προσφέροντας κάτι αντίστοιχο, δεν ήταν πλέον και τόσο
ελκυστική ή τουλάχιστον δεν αφορούσε την πλειοψηφία των νομιμοφρόνων και φιλήσυχων πολιτών,
με αποτέλεσμα η πρώτη αμφισβήτηση να εκφρασθεί με την άρνηση της συντριπτικής πλειοψηφίας να
συναινέσει στην πρόταση του Μπερίσα και να υπερψηφίσει την συνταγματική αναθεώρηση την
οποία πρότεινε ο τελευταίος, με το δημοψήφισμα το Φθινόπωρο του 1994.
Ως γενική εικόνα είναι αποδεκτό το ότι ο Μπερίσα, προσπάθησε –ή τουλάχιστον είχε την
πρόθεση-, με την ανάληψη της διακυβέρνησης της Αλβανίας να στρέψει την χώρα προς την Δυτική-
Ευρωπαϊκή προοπτική της και να αναπτύξει την ελεύθερη οικονομία. Παρά όμως, τις όποιες
προθέσεις του, οι βαθύτατα ριζωμένες συνήθειες τόσο της κομμουνιστικής περιόδου, όσο και η
παραδοσιακή νοοτροπία των ισχυρών δεσμών συγγένειας του Αλβανικού Βορρά, λειτούργησαν
αποτρεπτικά στην επιθυμητή κατεύθυνση. Αντί της ελεύθερης οικονομίας και της αξιοκρατίας,
επικράτησε η εξυπηρέτηση των συμφερόντων ομάδων γύρω από την νέα τάξη που διαχειριζόταν την
εξουσία, ενώ, ο κρατικός μηχανισμός έγινε φέουδο συγγενών και συμπατριωτών του ίδιου του
Προέδρου ή των υψηλόβαθμων Κυβερνητικών στελεχών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η νέα Κυβέρνηση,

Σελίδα | 61
μετά το πρώτο διάστημα «μέλιτος», άρχισε να προκαλεί την δυσθυμία των πολιτών και η κρίση των
πυραμίδων απλώς επιτάχυνε καταλυτικά την πτώση της.

Σελίδα | 62
Β.2 δ΄ Χρεωκοπία του συστήματος των πυραμίδων.
Οι πυραμίδες, αυτό το εκπληκτικής απάτης, τραπεζικό σύστημα, συγκέντρωσαν τεράστια
ποσά, καθώς τόσο οι κάτοικοι της χώρας, όσο και οι χιλιάδες μεταναστών, οι οποίοι μάτωναν στην
ξενιτιά, επένδυσαν σχεδόν κάθε οικονομία τους στο σύστημα αυτό, προσδοκώντας ένα γρήγορο,
εύκολο και μεγάλο κέρδος, στην αγωνία τους να κερδίσουν, όσο πιο γρήγορα γινόταν, τα χαμένα
χρόνια και να απαλλαγούν από την μιζέρια και την φτώχια.
Όμως, όπως ήταν αναπόφευκτο, οι πυραμίδες κατέρρευσαν -από τον Δεκέμβριο του 1996
εμφανίσθηκαν τα πρώτα σημάδια- και περιουσίες εξαφανίσθηκαν. Κύριος υπαίτιος ή συνεργός,
θεωρήθηκε ο Πρόεδρος της χώρας και η κυβέρνηση του Δημοκρατικού κόμματος, η οποία
αντικαταστάθηκε από κυβέρνηση εθνικής ενότητας, με τον Μπερίσα να προσπαθεί να διατηρηθεί –
τελικά ανεπιτυχώς-, στην εξουσία. Η όλη κατάσταση οδήγησε στην εξέγερση του Μαΐου 1996.
Ούτε οι Αλβανικές αρχές, ούτε οι διεθνείς οργανισμοί 45 είχαν αντιληφθεί για την κρισιμότητα
και το μέγεθος της κρίσης που θα επήρχετο ως συνακόλουθο της κατάρρευσης του συστήματος των
πυραμίδων. Η αισιοδοξία τους πήγαζε από την συνεχή ανατροφοδότηση του συστήματος με
κεφάλαια από το εξωτερικό (Ελλάδα και Ιταλία), με ποσά τα οποία, σύμφωνα με κάποιους
υπολογισμούς άγγιζαν το 1/4ο του ΑΕΠ. Η ανάλυση αυτή, προκαλούσε αισιοδοξία και έκανε τον
Μπερίσα να φαντάζει ως ο τολμηρός και αποτελεσματικός ηγέτης της μετάβασης στην ελεύθερη
οικονομία, σε αντίθεση με άλλες χώρες της περιοχής. Όμως, ο Δεκέμβρης του ΄96 κυοφορούσε την
αρχή της μεγαλύτερης εσωτερικής κρίσης που γνώρισε ποτέ η χώρα. Οι πρώτες πυραμίδες
κατέρρευσαν και αυτό, είχε ως ανακλαστική συνέπεια την προσπάθεια των επενδυτών να αποσύρουν
από τις υπόλοιπες πυραμίδες τα κεφάλαιά τους. Σε λίγες εβδομάδες οι πυραμίδες ήταν παρελθόν και
η Αλβανία έμπαινε σε μια διετία εντός της οποίας θα βίωνε την δική της «άγρια δύση».
Την χρεωκοπία των «Sudia», (Τίρανα-Ιανουάριος 1997 και χρέος 60 εκμ. δολ. ΗΠΑ), «Gjallica»
στην Αυλώνα (αρχές Ιανουαρίου 1997 και χρέος 70 εκμ. δολ. ΗΠΑ), ακολούθησε η χρεωκοπία των
πυραμίδων «Populli», «Vefa» και «Xhaferi» και πυροδότησε σειρά κινητοποιήσεων, οι οποίες δεν
μπορούσαν να περάσουν απαρατήρητες, ακόμη και από τα διεθνή ΜΜΕ, ενώ η κυβέρνηση, άρχιζε να
αντιλαμβάνεται το μέγεθος των εξελίξεων και προσπαθούσε με κάθε μέσο να καταστείλει τις
διαδηλώσεις, οι οποίες, άρχισαν να παίρνουν πολιτικές διαστάσεις.
Με την στήριξη του αντιπολιτευόμενου Σοσιαλιστικού Κόμματος, προκλήθηκε ένα τσουνάμι
διαδηλώσεων κατά της Κυβέρνησης, μόλις τρία χρόνια από την πανηγυρική εκλογή της και την
διάψευση κάθε προσδοκίας. Το χάος ήταν πλέον, η κατάσταση της καθημερινής ζωής στα Τίρανα και
η ολιγωρία του Μπερίσα και της Κυβέρνησης, επέτρεψε να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την χώρα, ενώ η
κυβέρνηση, τουλάχιστον στα μάτια των πολιτών, είχε ενεργό εμπολοκή στο σκάνδαλο εξαπάτησης
των πολιτών της. Η βίαιη επέμβαση των δυνάμεων ασφαλείας στα Τίρανα την 26 Ιανουαρίου 1996,
σήμανε και την αρχή του τέλους. Ταχύτατα, διαδηλώσεις και επιθέσεις σε αστυνομικούς σταθμούς,
στρατόπεδα και κυβερνητικά κτίρια, στην πόλη Saranda (Άγιοι Σαράντα) και την Vlora (Αυλώνα),
περιοχές που ο Μπερίσα δεν διέθετε ερείσματα, δημιούργησαν την εικόνα γενικευμένου χάους και
παρά τις εκτοξευόμενες κατηγορίες από την κυβερνητική πλευρά για δήθεν προβοκάτσια των
κομμουνιστών, οι πολίτες στασίασαν στο σύνολό τους σχεδόν και ο κρατικός μηχανισμός διαλύθηκε,
αστυνομικοί και προσωπικό των δυνάμεων ασφαλείας εξεδιώχθησαν (οι ελάχιστοι που παρέμεναν
στην θέση τους)και αντικαταστάθηκαν από δημιουργηθείσες πολιτοφυλακές. Η ανεπαρκής ανάλυση
των ξένων δυνάμεων (με εξαίρεση την Ελλάδα και Ιταλία) να αντιληφθούν την εγκληματικού
χαρακτήρα συμπεριφορά του Προέδρου και του περιβάλλοντός του καθώς και η εμμονή τους να τον

45
Ακόμη και η Παγκόσμια Τράπεζα, θεωρούσε ότι ακόμη και αν τα πράγματα οδηγούντο σε κρίση, αυτή θα ήταν
διαχειρίσιμη και ελεγχόμενη, δίχως σημαντικές επιπτώσεις. Το σφάλμα ήταν στο γεγονός ότι, ανέλυαν την κατάσταση με τα
δεδομένα και την εμπειρία άλλων χωρών (π.χ., Σερβία ή Βουλγαρία το 1993) με παρόμοια γεγονότα. Κανείς, δεν υπελόγισε,
όμως, την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία των Αλβανών και το μέγεθος των απωλειών που είχε ως συνέπεια την δημιουργία
μεγάλου αριθμού εξαπατηθέντων απελπισμένων, οι οποίοι είχαν τοποθετήσει εκεί, όλο το αίμα της ξενητιάς τους και την
ελπίδα ευώδοσης των ονείρων τους για μια καλύτερη ζωή.
Σελίδα | 63
θεωρούν μοναδική αξιόπιστη δύναμη, επέτεινε και επιδείνωσε το μέγεθος και τον βίαιο χαρακτήρα
των εξελίξεων…
Η εικόνα αυτή, όμως θα ανετρέπετο, όταν θα άρχιζαν να εμφανίζονται δημοσιεύματα και
ανταποκρίσεις, που ανεδείκνυαν την πραγματικότητα. Το πλήγμα που έφερε η απώλεια της
αξιοπιστίας του στο διεθνές περιβάλλον, οδήγησε τον Berisha σε ταπεινωτική υποχώρηση και η
απώλεια ελέγχου, στην εκδίωξή του, μετά από απελπισμένη προσπάθεια διατήρησης της εξουσίας.
Την 4η Φεβρουαρίου 1997, η κηδεία του Artur Rushtemi στην Αυλώνα (θύμα των ταραχών-
πυροβολήθηκε από την αστυνομία), με την συμμετοχή 40.000 πολιτών έβαζε τις βάσεις για την
ανατροπή. Την 12η Φεβρουαρίου, ο στρατός απέκλεισε το κέντρο των Τιράνων και περικύκλωσε το
μέγαρο των γραφείων του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Πράκτορες της S.I.K. (Sherbimi Informative
Kombetar), εισέβαλλαν σε κατοικίες και γραφεία, συνελλάμβαναν και κακοποιούσαν στελέχη του Σ.Κ.,
ακόμη και μη κομμουνιστές (π.χ., o Kurt Kolla, εκτοπισμένος σε στρατόπεδο καταναγκαστικής
εργασίας επί 6ετια την περίοδο του Enver Hoxha). Η προσπάθεια της κυβέρνησης Meksi να επιρρίψει
τις ευθύνες στους «αριστεριστές» και η κινητοποίηση στρατιωτικών μονάδων, εξόργισε περισσότερο
τα πλήθη και τίποτε πλέον δεν ήταν δυνατόν να ανατρέψει την κατάσταση και αποτρέψει τις εξελίξεις
και μέσα στην γενική αναταραχή οδηγείται την 1 η Μαρτίου σε παραίτηση. Η βία κλιμακώνεται και το
πλήθος, επιτίθεται στις στρατιωτικές εγκαταστάσεις και υφαρπάζει οπλισμό και μεγάλες ποσοτήτων
πυρομαχικών. Η Βουλή, την 2α Μαρτίου κηρύσσει την χώρα σε κατάσταση πολιορκίας (Gjendja e
Jashtёzakonshme) και επιβάλλεται απαγόρευση της εσπερινής κυκλοφορίας (Ndalimqarkullimi).
Ο Μπερίσα την 3η Μαρτίου 1997, επανεκλέγεται από το κοινοβούλιο Πρόεδρος της χώρας για
διετή θητεία. Κατά κάποιους ετοίμαζε ένοπλη απάντηση στην εξέγερση των «ερυθρών
τρομοκρατών». Στο πλαίσιο της επιχείρησης αποκατάστασης και επανάκτησης του ελέγχου,
αντικατεστάθη ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Sheme Kosova με τον στρατιωτικό σύμβουλο του
Berisha, Adem Kopani. Η διεθνής κινητοποίηση, δεν απέτρεψε τον Πρόεδρο της Αλβανίας από την
πρόθεση χρήσης ένοπλης στρατιωτικής βίας. Ενδεικτικό του χάους είναι το γεγονός ότι ο Καθολικός
Επίσκοπος Τιράνων Miredita, απηύθυνε ευθέως και δημοσίως έκκληση προς την Ιταλική Κυβέρνηση
να επέμβει και να εγγυηθεί την ασφάλεια και την αποκατάσταση της τάξης στην χώρα.
Με σημείο εκκίνησης τον Νότο και επίκεντρο την Αυλώνα, ο λαός της Αλβανίας έδιωχνε βίαια
τον Berisha, με τον ίδιο απρόβλεπτο και αιφνίδιο τρόπο που αυτός ήρθε στην εξουσία και επανέφερε
στο προσκήνιο τον Fatos Nano και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, ως την πολιτική δύναμη που είχε την
δυνατότητα να αναπροσανατολίσει την χώρα και να την επαναφέρει στο ασφαλές λιμάνι της τάξης
και προόδου.
Την 6η Μαρτίου με την κατάσταση να εκφεύγει από κάθε έλεγχο, ο Berisha επιτυγχάνει
συμφωνία με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και αποφασίζεται: α) να δοθεί 48ωρη προθεσμία τους
εξεγερθέντες, προκειμένου να παραδοθεί ο οπλισμός και το στρατιωτικό υλικό που είχε αφαιρεθεί β)
τα πολιτικά κόμματα θα ξεκινούσαν διαβούλευση με σκοπό να διορισθεί νέος Πρωθυπουργός κοινής
αποδοχής και γ) ο διορισμός ειδικής επιτροπή προκειμένου να διερευνήσει το θέμα των πυραμίδων.
Οι πολίτες, όπως είναι γνωστό άλλωστε, δεν πειθάρχησαν σε αυτήν την προθεσμία και οι
συγκρούσεις πλέον γενικεύθηκαν. Την 9η Μαρτίου και δέκα εκ των κομμάτων, συμφωνούν στην
δημιουργία μιας νέας κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (Qeveri e Pajtimit Kombetar), την παροχή γενικής
αμνηστίας για τους εξεγερθέντες, την παράδοση των όπλων και του στρατιωτικού εξοπλισμού εντός
δύο εβδομάδων και διενέργεια εθνικών εκλογών τον Ιούνιο 1997.
Με βάση την συμφωνία αυτή, ο σοσιαλιστής δήμαρχος Αργυροκάστρου, Bashkim Fino,
αναλαμβάνει την Πρωθυπουργία. Στην Κυβέρνηση αυτή της Εθνικής Ενότητας, μετέχουν το
Δημοκρατικό Κόμμα (PD), Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSSh), Η Δημοκρατική Συμμαχία (Aleanca
Demokratike), η Σοσιαλδημοκρατική Ένωση (Bashkimi Socialdemokrat), Legaliteti και άλλα τέσσερα
μικρότερα κόμματα.

Σελίδα | 64
 Η επιλογή Fino έτυχε θετικής αποδοχής από τον εξεγερμένο λαό, ο οποίος όμως, έστειλε
τελεσίγραφο (Ultimatum), στο οποίο διατύπωναν την απαίτηση για παραίτηση του Berisha μέχρι την
20η Μαρτίου, διότι σε διαφορετική περίπτωση θα προχωρούσαν μέχρι τα Τίρανα με σκοπό να τον
θέσουν σε κατ’ οίκον περιορισμό (arrest shtepie). Υπό την απειλή αυτή, οι Βόρειοι οπαδοί του Berisha,
επετέθησαν στις στρατιωτικές αποθήκες στις Βόρειες περιοχές (Bajram Curi, Tropoja κ.λπ.),
εξοπλίσθηκαν και εξέφρασαν την θέλησή τους να υπερασπιστούν τον συμπατριώτη τους Πρόεδρο.
Ο Πρόεδρος Berisha προφανώς αρνήθηκε και να απαντήσει στο τελεσίγραφο, ενώ ο Fino
διετύπωσε δημόσια την άποψη ότι πιθανή παραίτηση του Προέδρου δεν τίθεται προς συζήτηση,
καθόσον αυτό θα έθετε σε κίνδυνο το δημοκρατικό πολίτευμα και θα προκαλούσε κενό εξουσίας με
καταστροφικές συνέπειες. Μέχρι τα μέσα Μαρτίου, η δικαιοδοσία της Κυβέρνησης μόλις ξεπερνούσε
την περιοχή των Τιράνων, ενώ η υπόλοιπη χώρα βυθιζόταν στην αναρχία. Φυλακές άνοιγαν και
κρατούμενοι ανεξαρτήτως πράξεων απελευθερώνονταν, παλιοί λογαριασμοί εξοφλούνταν,
καταστήματα και επιχειρήσεις λεηλατούνταν και το κοινό έγκλημα επικρατούσε. 46
Από τους τελευταίους κρατούμενους οι οποίοι έφυγαν από τις φυλακές ήταν ο Πρόεδρος του
Σοσιαλιστικού Κόμματος Fatos Nano -ο οποίος είχε φυλακισθεί για διαφθορά και ο Ramiz Alia,
αμφότεροι κρατούμενοι στο Tepelen (Τεπελένι).
Ενώπιον αυτής της κατάστασης η Ευρώπη αναλαμβάνει πρωτοβουλία και ο πρώην Αυστριακός
Καγκελάριος Franz Vranitzky αναλαμβάνει διαμεσολαβητής προκειμένου να διευκολυνθεί ο διάλογος
μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. O Πρόεδρος Berisha απευθύνει ευθεία έκκληση στην Ευρωπαϊκή
Ένωση, προκειμένου, να παρέμβει δυναμικά και να συνδράμει στην αποκατάσταση τάξεως. Η Ε.Ε.
απορρίπτει την πρόταση ενόπλου επεμβάσεως. Κατά την περίοδο αυτή μέχρι τα μέσα Μαρτίου 1997,
πάνω από 15.000 Αλβανοί είχαν καταφύγει με κάθε μέσο, νομίμως ή παρανόμως, στην Ιταλία και
αντίστοιχος αριθμός προς την Ελλάδα. Με το ασυγκράτητο ρεύμα μετανάστευσης προ οφθαλμών, η
Ρώμη και η Αθήνα ανέλαβαν πρωτοβουλία για την δημιουργία της πολυεθνικής δύναμης προστασίας
(Forcat Mbrojtese Shumёkombёshe), η οποία θα επενέβαινε στην Αλβανία και θα διασφάλιζε την
ανθρωπιστική υποστήριξη και βοήθεια, η οποία θα απεστέλλετο προς την Αλβανία από την διεθνή
κοινότητα. Την 28η Μαρτίου 1997 το Συμβούλιο Ασφαλείας των Η.Ε. εγκρίνει με ψήφισμά του την
συγκρότηση πολυεθνικής δύναμης υπό την Ιταλική ευθύνη και εποπτεία με 6.000 άνδρες. Σε αυτή
συμμετείχαν οι Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα, Τουρκία, Ισπανία, Ρουμανία κ.ά., δίχως την συμμετοχή των
εμπλεκομένων, ήδη, στην γειτονική Γιουγκοσλαβία. Η παρουσία των δυνάμεων της διεθνούς
κοινότητας επέτυχε σε κάποιο βαθμό την προστασία της ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά, δεν έδινε
λύσεις στο ουσιαστικό πρόβλημα του αφοπλισμού των μαζών και την αποκατάσταση της τάξης,
δηλαδή στο πολιτικό πρόβλημα.
Εντός αυτού του περιβάλλοντος, η κυβέρνηση είχε διαλυθεί και ο Πρόεδρος Berisha είχε
απομείνει τραγικά μόνος, μη έχοντας την υποστήριξη ακόμη και αυτών των στελεχών του Δ.Κ., αλλά
και των παλαιότερων υποστηρικτών του από το εξωτερικό. Δημοσιεύματα ανέφεραν ότι ακόμη και οι
Η.Π.Α. δεν είχαν καμία εμπιστοσύνη σε αυτόν να οδηγήσει πια την χώρα 47, ενώ με την σύναψη της
συμφωνίας του Deyton στην διπλανή Βοσνία & Ερζεγοβίνη, η Αλβανία δεν είχε πλέον την σημασία
που είχε αποκτήσει κατά την διάρκεια της περιόδου κατά την οποία ο πόλεμος στα εδάφη της πρ.
Γιουγκοσλαβίας μαινόταν.
Η Κυβέρνηση Εθνική Ενότητας είχε ως αποστολή την αποκατάσταση της τάξης, την
προετοιμασία και διενέργεια εκλογών στην συμφωνημένη ημερομηνία της 29ης Ιουνίου. Η
συνύπαρξη όμως του Berisha και του προερχόμενου από το Σοσιαλιστικό Κόμμα, Fine, ήταν παντελώς
αδύνατη και λόγω των προσωπικοτήτων των δύο πολιτικών, αλλά και εξ αιτίας της σφοδρής
αντιπαραθέσεως των πολιτικών σχηματισμών που ανήκαν. Κατά συνέπεια, τα επιτεύγματα της
46
Μια πολύ μελανή συνέπεια αυτής της περιόδου, είναι το ότι πολλές νέες γυναίκες έπεσαν θύματα απαγωγής ή
παραπλάνησης και οδηγήθηκαν δια της βίας στο εξωτερικό και την πορνεία. Τούτο το σημείο θα πρέπει η Αλβανική
Πολιτεία να διερευνήσει συστηματικά και να δικαιώσει τα θύματα αυτά.
47
Π.χ., Financial Times της Νέας Υόρκης
Σελίδα | 65
κυβέρνησης αυτής στα πεδία που έπρεπε να διαχειρισθεί ήταν μηδαμινά. Η χώρα καθημερινά
διολίσθαινε στο έγκλημα και την αναρχία, με κινδύνους ακόμη και για αυτή την δημοκρατική
προοπτική της. Χαρακτηριστικό είναι ότι την περίοδο αυτή υπήρξαν περί του 2000 νεκρούς και πάνω
από 12.000 τραυματίες εξ αιτίας είτε της εκκαθάρισης παλαιών λογαριασμών είτε από ατυχήματα εξ
αιτίας της άσκοπης χρήσης όπλων ή της άγνοιας χειρισμού του υφαρπαχθέντος οπλισμού.
Την 9η Μαΐου υπό την εποπτεία του Αυστριακού Vranitzky δέκα πολιτικά κόμματα
συνυπογράφουν συμφωνία σχετική με την εκλογική διαδικασία: α) πρόβλεψη μεικτού πλειοψηφικού-
αναλογικού εκλογικού συστήματος για την ανάδειξη των μελών του νέου Κοινοβουλίου, β) την
διάλυση των Επιτροπών Εθνικής Σωτηρίας 48, γ) τον ορισμό συντονιστή και παρατηρητών για τις
εκλογές από το εξωτερικό. Επίσης με αυτή την συμφωνία θα επανεξετάζετο και ο νόμος από-
κομμουνιστικοποίησης (ligjit tё diskutueshёm tё pastёrtisё sё figurёs49). Ο νόμος αυτός απαγόρευε
την συμμετοχή στις εθνικές εκλογές σε αξιωματούχους του παλαιού συστήματος (κυβερνητικά
στελέχη και μέλη του Πολιτικού Γραφείου του Κόμματος Εργασίας). Με την αναθεώρησή του έγινε
δυνατή η συμμετοχή στους καταλόγους υποψηφίων των Fatos Nano και Skёnder Gjinushi και άλλων
στελεχών του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Β.2ε΄ Επάνοδος των σοσιαλιστών στην εξουσία-Προσπάθεια αποκατάστασης των

επιπτώσεων της κρίσης των πυραμίδων-περίοδος πολιτικής κυριαρχίας του Σοσιαλιστικού
Κόμματος.
Η προεκλογική εκστρατεία αρχίζει σε κλίμα υψηλής πόλωσης και προσπάθεια των δύο
μεγάλων κομμάτων να προχωρήσουν σε συμμαχίες με τα μικρότερα προκειμένου να διασφαλίσουν
την μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία και επομένως τον πλήρη έλεγχο του Κοινοβουλίου. Φυσικά, η
προεκλογική εκστρατεία αυτή, καμία σχέση δεν έχει με την προεκλογική περίοδο που ένας δυτικός
παρατηρητής έχει υπ’ όψιν του, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις που η αντιπαράθεση είναι ένοπλη και
υπάρχουν νεκροί και από τις δύο πολιτικές παρατάξεις και όσο για την ύπαρξη πολιτικής πρότασης
και προγραμμάτων δεν γίνεται ουδείς λόγος.
Το Δημοκρατικό Κόμμα εστίαζε, πλην φραστικών διατυπώσεων για ανάπτυξη, στην
αποκατάσταση της τάξης και υποσχόταν δημοκρατικές ρυθμίσεις και επέσειε τον φόβο του παλαιού
καθεστώτος.
Οι Σοσιαλιστές κατέβαιναν στις εκλογές με ένα κεντρικό σύνθημα : fajin pёr tё gjitha e kishte
personalisht Berisha (την ευθύνη για όλα έχει προσωπικά ο Μπερίσα). Ο υποψήφιος του
Σοσιαλιστικού Κόμματος Fatos Nano, υποσχόταν την δημιουργία μιας πραγματικά σύγχρονης
Αλβανικής Δημοκρατίας, ανάπτυξη και στήριξη δημοκρατικών θεσμών, την πλήρη αποκατάσταση της
τάξης και της δημόσιας ασφάλειας, μα πάνω από όλα, υποσχέθηκε την οικονομική αποκατάσταση
των απωλειών από την κατάρρευση των πυραμίδων. Στην ομιλία του στην Αυλώνα στις 9 Ιουνίου
1997 χαρακτηριστικά ανέφερε: “…PS agazhohet tё shfrytёzojё tё gjitha mundesitё dhe tё sigurojё
burime tё posaçme pёr kthimin dhe kompensimin e parave tё humbura nё firmat e shpallura tё
falimentuara …” («…Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, θα εξαντλήσει όλες τις πιθανότητες και θα εξασφαλίσει
ειδικές πηγές για την επιστροφή των χαμένων χρημάτων από την κατάρρευση των χρεωκοπημένων
εταιρειών…».
Οι εκλογές έγιναν τελικά μέσα σε κλίμα βίας, τρομοκρατίας και επιχειρουμένης νοθείας. Το
γεγονός ότι, παρά τις συνθήκες αυτές το ποσοστό συμμετοχής ξεπέρασε το 75% , υποδεικνύει ότι ο
λαός της Αλβανίας ήταν αποφασισμένος για την δημοκρατική προοπτική του, ενώ, η απελπισία και η
οργή του τον κατεύθυνε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο κέρδισε τις εκλογές με το εκπληκτικό
ποσοστό 52,71%, αριθμός που υπερέβαινε κατά πολύ την δυναμική του και κατέκτησε παραδοσιακά
48
Αυτές οι επιτροπές είχαν δημιουργηθεί στις περιοχές όπου εξ αιτίας της κατάστασης ο μηχανισμός της Κεντρικής
Διοίκησης και των Τοπικών Αρχών, είχε αποδιοργανωθεί και εκλείψει. Σε ορισμένες περιοχές είχαν συγκροτηθεί ατύπως και
ένοπλες πολιτιφυλακές.
49
Η ακριβής μετάφραση είναι : «νόμος για την καθαρότητα των προσώπων»
Σελίδα | 66
συντηρητικά κέντρα-κάστρα του Δ.Κ., όπως El Basan, Tirana, Shkodra, Kavaja κ.α., εμφανίζοντας την
εικόνα ενός μεγάλου Εθνικού πολιτικού σχηματισμού. Με βάσει το ισχύοντα εκλογικό νόμο (βλ.
προηγούμενα) κατέκτησε 101 έδρες, έναντι 27 του Δημοκρατικού Κόμματος (βλ. Κεφάλαιο 3 ο, Β
μέρος, πίνακας 3).
Πρέπει να σημειωθεί το γεγονός ότι η μεταβίβαση της εξουσίας, παρά τις εξαιρετικά ακραίες
συνθήκες που επικρατούσαν, έγινε σχετικά ομαλά, διχως αμφισβήτηση του αποτελέσματος. Ο Fatos
Nano έγινε Πρωθυπουργός, και προέβη στην συγκρότηση ευρύτερης συμμαχίας πολιτικών κομμάτων
με την συμμετοχή του Σοσιαλδημοκρατικού, Δημοκρατικής Συμμαχίας, Αγροτικού Κόμματος και του
ΚΕΑΔ. Η νέα αυτή κυβέρνηση είχε 22 υπουργεία, με το Σοσιαλιστικό Κόμμα να αναλαμβάνει τα 13 εξ
αυτών. Ο Πρωθυπουργός της Κυβέρνησης Εθνικής Σωτηρίας, Bashkim Fino, ανέλαβε την
Αντιπροεδρία της Κυβερνήσεως με τον Skender Gjinushi, ο υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης Alia,
έλαβε το αξίωμα του Προέδρου της Βουλής.
Η Κυβέρνηση αυτή είχε να επιτελέσει σημαντικό έργο. Πρωτίστως, έπρεπε να επιτύχει την
επαναφορά της τάξης και να αποκαταστήσει την ασφάλεια, που είχαν καταλυθεί από τις
προηγούμενες εξελίξεις. Η ανασυγκρότηση των μηχανισμών ασφαλείας ήταν ένα δύσκολο και
ευαίσθητο ζήτημα. Μια από τις πρώτες ενέργειες ήταν η ανασύσταση της Ειδικής Μονάδας της
Αστυνομίας (RENEA), δυνάμεις της οποίας ακολούθως διέσπειρε στις κύριες πόλεις της χώρας –είχα
την δυνατότητα να σχηματίσω προσωπική άποψη για την αποτελεσματικότητά τους-, με στόχο την
καταστολή του κοινού εγκλήματος και την εξάρθρωση των συμμοριών που δρούσαν, σχεδόν
ανεξέλεγκτα. Η διασπορά των δυνάμεων αυτών στις κυριώτερες πόλεις της Αλβανίας, έφερε γρήγορα
αποτέλεσμα, σε σημείο που από τα τέλη του θέρους 1997, εδίδετο μια εικόνα που προσέγγιζε την
κανονικότητα, δίχως βέβαια να μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι η τάξη είχε αποκατασταθεί.
Σημαντική πρόκληση για την Κυβέρνηση προέβαλλε η εμπέδωση της εξουσίας της στο σύνολο της
χώρας. Χρειάσθηκε να περάσουν περισσότεροι από 12 μήνες για αν αποδώσει η προσπάθεια
αφοπλισμού των πολιτών, ενώ σε ορισμένες περιοχές υπήρχε η εντύπωση ότι η Κυβέρνηση
διατηρούσε ένα είδος άτυπης συμφωνίας με οργανωμένες ομάδες εξεγερμένων και ανέχοταν την
περιορισμένη μεν, αλλά, προφανώς έκνομη κατάσταση. Διακίνηση ναρκωτικών, εμπόριο γυναικών
για πορνεία και διακίνιση παρανόμων μεταναστών, απαγωγές για λύτρα, εκβιασμοί και άσκηση βίας,
εκτός από τα προβλήματα που προκαλούσαν στο εσωτερικό της χώρας, προκαλούσαν έντονη
ανησυχία στις γειτονικές χώρες, ιδιαίτερα σε εκείνες που ήσαν μέλη της Ε.Ε., δηλαδή, την Ελλάδα και
την Ιταλία. Η ανασυγκρότηση των σωμάτων ασφαλείας και των ενόπλων δυνάμεων, πέραν των
πρακτικών προβλημάτων (διαλυμένες δομές, χρηματοδότηση κ.λπ.), εμφάνιζε και δυσκολίες που
είχαν σχέση με το προσωπικό, αυτό καθ’ αυτό, μιας κα οι νέο-κατατασσόμενοι, δεν είχαν την
απαραίτητη εκπαίδευση που απαιτείτο, όχι μόνον ως προς την υπηρεσιακή κατασταλτική επάρκεια,
αλλά και ως προς την αντιμετώπιση των πολιτών και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η
βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο σημείο αυτό υπήρξε καθοριστικής σημασίας καθώς, η Ένωση
παρέσχε υποστήριξη και στον τομέα του εξοπλισμού όσο και στην εκπαίδευση των αστυνομικών και
τελωνειακών αρχών. Παράλληλη υπήρξε και η συνδρομή των Δυτικών οργανισμών και της
Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ), με αιχμή τις Ιταλία και Ελλάδα, στην ανασυγκρότηση των
ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Η πρώτη διακρατική συμφωνία, υπεγράφη μεταξύ Ελλάδος και
Αλβανίας αφορούσε στην εκπαίδευση στρατιωτικού προσωπικού. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελληνική
στρατιωτική μονάδα που στρατοπέδευε στην Αυλώνα και στην ……….., παρέμεινε και μετά την
αποχώρηση της Διεθνούς Δυνάμεως.
Παράλληλα, την θέση της Κυβέρνησης δυσχαίρανε η όξυνση της κρίσεως στο Κοσσυφοπέδιο.
Η μόχλευση ακρεφνών εθνικιστικών αισθημάτων και εμπράκτων αντιδράσεων με την ταυτόχρονη
υπονόμευση της μετριοπαθούς πολιτικής και τον κλιμακούμενο παραγκωνισμό του Ibrahim Rugova
από ακραίες ομάδες στην Πρίστινα και παράλληλα, η αφερεγγυότητα των Γιουγκοσλαβικών Αρχών
που τροφοδοτούσε τις ακραίες αυτές φωνές των εθνικιστικών κύκλων (βασικά του UÇK), περιόριζε σε
μεγάλο βαθμό τα περιθώρια ελιγμών της Κυβέρνησης Nano. Προσωπικά, θεωρώ ότι η κριτική που της
Σελίδα | 67
ασκήθηκε στο εσωτερικό της Αλβανίας είναι άδικη και τούτο διότι, βρέθηκε μεταξύ των αναγκών για
την υποστήριξη των ομοεθνών της στην τότε Γιουγκοσλαβική περιοχή και από την άλλη στις ανάγκες
της για την διατήρηση της ζωτικής σημασίας Δυτικής υποστήριξης προς την Αλβανία. Την περίοδο
εκείνη, η Ε.Ε. , δεν είχε ακόμη μεταστρέψει την σχεδόν θετική στάση της προς την Κυβέρνηση του
Βελιγραδίου, ενώ παρόμοια θέση εξέφραζαν και οι ΗΠΑ, χαρακτηρίζοντας τον UÇK τρομοκρατική
οργάνωση. Επομένως, η Κυβέρνηση Nano, δεν είχε την δυνατότητα ευθείας ρήξεως των σχέσεών της,
τόσο με την Ε.Ε. όσο και με την κυβέρνηση Milosevic, αφού κάτι τέτοιο θα προκαλούσε σειρά
επιπλοκών και προβλημάτων διεθνούς και εσωτερικής ασφάλειας.
Προδήλως, προτεραιότητα για την νέα Αλβανική κυβέρνηση ετίθετο η ανόρθωση της
οικονομίας της χώρας, η καταπολέμηση της ανεργίας -αν και προεκλογικά και εξ αιτίας της
επικυριαρχίας των προβλημάτων συναφώς με την ασφάλεια και τάξη, η οικονομική πολιτική
βρίσκοταν σε δεύτερο ή και τρίτο πλάνο. Η πολιτική Nano προσανατολίστηκε αρχικά στην
ολοκλήρωση των ιδιωτικοποιήσεων, εξήγγειλε την άρση του κρατικού παρεμβατισμού στην
οικονομία, θα ευνοούσε την ίδρυση ιδιωτικών τραπεζών και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και
διατύπωσε την πρόθεσή του να συνεργασθεί και να αποδεχθεί την καθοδήγηση του ΔΝΤ για την
ανασυγκρότηση της οικονομίας στο πεδίο της μακρο-οικονομίας. Η δρυμεία κριτική που είχαν
ασκήσει στην κυβέρνηση Berisha κατά την προηγούμενη περίοδο, δεν εμπόδισαν την κυβέρνηση των
Σοσιαλιστών να διακυρρήξη την ιδιωτικοποίηση στρατηγικών τομέων όπως τα πετρέλαια, ενέργεια
ορυχεία, υδάτινων πόρων και τουρισμό. Η προεκλογική εξαγγελία για την αποκατάσταση των
απωλειών που είχαν υποστεί οι Αλβανοί πολίτες από την κατάρρευση των παρατραπεζικών
συστημάτων (πυραμίδες), ποτέ δεν υλοποιήθηκε, για προφανείς λόγους. Η Ελληνική Κυβέρνηση δια
του τότε Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη είχε αφήσει να διαφανεί η πρόθεση της Ελλάδας να καλύψει
μέρος αυτών των πόρων, αλλά, δεν έγινε δυνατόν να υλοποιηθεί η πρόθεση αυτή.
Τελικά, σε συνεργασία με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα εφαρμόσθηκε ένα
βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα σταθεροποίησης. Από πλευράς ΔΝΤ υπήρξαν υποσχέσεις για έκτακτη
οικονομική ενίσχυση τάξεως 15 εκμ δολ. ΗΠΑ –κατά το προηγούμενο της Βοσνίας και της Ρουάντα.
Προκειμένου να ελεγχθεί το πολύ υψηλό έλλειμμα στον προϋπολογισμό, η κυβέρνηση αύξησε τον
ΦΠΑ από το 12,5% στο 20%. Η διάσκεψη δωρητών στις Βρυξέλλες, επανέλαβε την δέσμευση της
Διεθνούς Κοινότητος να βοηθήσει την Αλβανία εγκρίνοντας την παροχή 100 εκμ δολ ΗΠΑ για την
κάλυψη του δημοσιονομικού ελλείματος και του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών για το
διάστημα Οκτωβρίου 1997 μέχρι Μάρτιο 1998. Ακόμη 500 εκμ δολ. ΗΠΑ εγκρίθηκαν για την επόμενη
τριετία, ποσό που θα κάλυπτε επενδύσεις και υποστήριξη στον τομέα της τεχνολογίας. Προϋπόθεση
την ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών και την αποκατάσταση της δημόσιας τάξης και
ασφάλειας και την εφαρμογή υγειούς σύγχρονης οικονομικής πολιτικής. Πολύ υψηλή σημασία, είχε
φυσικά η συνεπαγόμενη αυτών των αποφάσεων, διεθνής πολιτική στήριξη που έδινε η Δύση στην
κυβέρνηση Nano. Φυσικά, δεν παραγνωρίζεται η σπουδαιότητα αυτής της υποστήριξης και στο
άμεσο, πρακτικό πεδίο καθώς η ανεργία υπερέβαινε το 30%, ποσοστό μεγαλύτερο του 1/3 ου του
πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας και η χώρα αιμορραγούσε από το κύμα
μετανάστευσης. Όμως, ως κυβέρνηση μετάβασης από μια ένοπλη εσωτερική σύγκρουση και έκνομης
περιόδου, με τα τεράστια προβλήματα ασφάλειας και ομαλότητας, είχε αντικειμενικές δυσχέρειες
στην ταχεία υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και φυσικό επόμενο ήταν η σταδιακή πρόκληση
δυσαρέσκειας στους πολίτες και τελικά, παρά την νίκη για δύο τετραετίες, το χάσμα που προκλήθηκε
από τις υποσχέσεις και την εκπλήρωσή τους, οδήγησε στην απώλεια της κυβερνητικής πλειοψηφίας
στις εκλογές του 2005.
Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποβαθμίζεται η σημασία της κυβέρνησης αυτής, παρά τις
όποιες ενστάσεις, που έστω και δικαίως σε κάποιες περιπτώσεις, να διατυπώνονται, καθώς η
Κυβέρνηση Nano και του PSSh κατάφερε να βγάλει την Αλβανία από μια εξαιρετικά δύσκολη κρίση σε
μια κρίσιμη για το μέλλον της ιστορική καμπή. Η συνέχεια και η ανάληψη της κυβερνητικής ευθύνης
από τον Sali Berisha και τον κυβερνητικό συνασπισμό υπό το PD, δεν είναι αρνητική και παρά τα
Σελίδα | 68
όποια προβλήματα, φαίνεται η Αλβανία να έχει κάνει σηματικά βήματα πρωτίστως στην εμπέδωση
των Δημοκρατικών Κοινοβουλευτικών θεσμών και στην ανάπτυξη, αλλά και σε άλλους τομείς,
κρίσιμους για την Ευρωπαϊκή προοπτική της. Δεν είναι όμως αντικείμενο αυτού του πονήματος.

Σελίδα | 69
Β΄.2ζ΄ Πολιτισμός – Μύθοι - Παραδόσεις
Η παραδοσιακή λαϊκή κουλτούρα στην Αλβανία, μέχρι την περίοδο της κομμουνιστικής
κυριαρχίας, ήταν πλούσια και κοινή με αυτή των υπολοίπων Βαλκανίων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον
παρουσιάζει η δημοτική-λαϊκή Τέχνη, η οποία φυσικά καθ’ όλη την προηγούμενη από τον
κομμουνισμό εποχή, ήταν σε συνεχή και απρόσκοπτη συνάφεια και επικοινωνία με την αντίστοιχη,
των άλλων Βαλκανικών χωρών. Εκπλήσσεται κανείς, εάν συγκρίνει την πολυφωνική μουσική της Κ.
Αλβανίας ή τον ήχο των χάλκινων πνευστών από το Κοσσυφοπέδιο, με αντίστοιχα έργα της Κεντρικής
Σερβίας (π.χ., περιοχή της Sumadia), της Ηπείρου ή της Κοζάνης. Εάν λείπουν οι στίχοι, θα
διαπιστώσουμε την απόλυτη ομοιότητα των ήχων και της τεχνικής.
Ένα σημαντικό ακόμη σημείο, είναι η ύπαρξη κοινών θρύλων , όπως αυτοί του θρύλου «του
δοσμένου λόγου» που είναι αντίστοιχος με τον ελληνικό του «νεκρού αδελφού»), του «κάστρου της
Rozafa» ο οποίος είναι αντίστοιχος με τον θρύλο του γεφυριού της Άρτας. Αντιλαμβανόμαστε
επομένως ότι τόσο οι αξίες της τήρησης του λόγου τιμής, ιδιαίτερα όταν αυτός δίνεται στην «μάννα»,
όσο η ανάγκη θυσίας του θηλυκού στοιχείου προκειμένου να στερεωθεί μια κατασκευή κοινής
ωφέλειας, είναι κοινές στους λαούς της Αλβανίας και της Ελλάδας εάν δε ανατρέξουμε στην
λαογραφία και των άλλων λαών της Βαλκανικής θα συναντήσουμε τους αντίστοιχους στην Σερβική,
Βουλγαρική και Ρουμανική εκδοχή τους. Τα δύο αυτά σημεία –παραδοσιακή μουσική και θρύλοι-,
αποδεικνύουν την κοινή πολιτιστική παράδοση των Βαλκανικών λαών.
Φυσικά, η πατρότητα των θρύλων προκαλεί πλήθος σχετικών αντιπαραθέσεων, αλλά, όπως
αναφέρει και ο Αλβανός διανοητής Ismail Kadare50, ο κάθε λαός παραλλάσσει τον θρύλο με βάση την
δική του παράδοση και ψυχοσύνθεση. Το σημαντικό είναι πως όλοι οι λαοί της Βαλκανικής, στην
συνάφειά τους εντός του ενιαίου εδαφικού χώρου της περιοχής, ανέπτυξαν κοινή αντίληψη και το
υπόστρωμα των θρύλων αυτών είναι καθολικό και ίσως υπερβαίνει τα όρια της Χερσονήσου.
Ο Enver Hoxha, επηρεασμένος από την Γαλλική κουλτούρα της επαρχίας, όπου πέρασε τα
φοιτητικά του χρόνια, προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να μεταφέρει την ευρωπαϊκή αστική αισθητική και
στην Αλβανία. Το αποτέλεσμα ήταν ένα συντηρητικό και μουντό μόρφωμα, δίχως αισθητική ή
τουλάχιστον, η ιδιαίτερη αισθητική του απέχει κατά πολύ από την κοινά αποδεκτή έννοια του όρου.
Σταδιακά το μόνο καλλιτεχνικό προϊόν το οποίο ήταν ανεκτό από το καθεστώς, ήταν ο «σοσιαλιστικός
ρεαλισμός», απολύτως προσαρμοσμένος στην Αλβανική εκδοχή του.
Κάθε καλλιτεχνική δραστηριότητα έπρεπε να είναι αυστηρά γηγενής, να υπηρετεί το
κομμουνιστικό ιδεώδες και παντελώς απαλλαγμένη από εξωτερικούς επηρεασμούς. Η αντίληψη αυτή
περιγράφεται σαφώς από τον Enver Hoxha: «Ο πραγματικός πολιτισμός, δεν μπορεί, παρά να
αποτελεί σάρκα από την σάρκα και αίμα από το αίμα του λαού που τον δημιουργεί και τον
χρησιμοποιεί και να ταυτίζεται με την ζωή, τους αγώνες και τα συμφέροντά του» 51.
Ιδιαίτερη έμφαση κατά συνέπεια δόθηκε στην προβολή των παραδοσιακών καλλιτεχνικών
δραστηριοτήτων, με τους πολιτιστικούς οργανισμούς να είναι σταθερά προσανατολισμένοι στην
υπηρεσία της προπαγάνδας52. Τούτο, σε συνδυασμό με την πολιτική του πλήρους απομονωτισμού,
καθιστούσε την παραγωγή νέων πολιτιστικών αξιών αδύνατη.
Η Τέχνη είχε διαχωρισθεί σε εκφυλιστική και χρήσιμη, οι δημιουργοί έγραφαν ή απεικόνιζαν
προεγκεκριμένα θέματα.
Η άρνηση του 50ετούς καθεστώτος να επιτρέψει την -έστω και ελεγχόμενη- επαφή με τα ρεύματα
Τέχνης τα οποία εξελίσσονταν στον υπόλοιπο κόσμο, αποστέρησε από τους παράγοντες του
πολιτισμού (καλλιτέχνες, συγγραφείς κ.ά.) την επικοινωνία με συνέπεια να μην υπάρχει στην Αλβανία
αυτή η δημιουργική όσμωση που προκύπτει από την συνάφεια των διαφορετικών πολιτιστικών
στοιχείων των λαών, με αποτέλεσμα να υπάρχει και στον τομέα αυτόν καθυστέρηση στην εξέλιξη, αν
50
Kadare, Ismail, «Αυτοβιογραφία του λαού σε στίχους», Εκδοτικό «8 Νοέμβρη», Τίρανα 1988
51
Hoxha, Enver, «Λάβαρο πάλης για την Ελευθερία και τον Σοσιαλισμό», Τίρανα 1985
52
Επί παραδείγματι, δυσανάλογα μεγάλα ποσά σπαταλήθηκαν στην κινηματογραφική βιομηχανία. Οι ταινίες –μονότονες
προπαγανδιστικές παραγωγές-, παράγονταν σωρηδόν, με ρυθμό 15-20 καθ’ έτος.
Σελίδα | 70
και ομολογουμένως, οι Αλβανοί καλλιτέχνες έχουν παρουσιάσει μεγάλη προσαρμοστικότητα και
κέρδισαν το χαμένο έδαφος γρήγορα.
Πρέπει εδώ, να αναφερθεί ότι τα Τίρανα διέθεταν Όπερα από τις αρχές της κομμουνιστικής
διακυβέρνησης και το επίπεδο της εκπαίδευσης ήταν πολύ υψηλό στον τομέα της μουσικής.

Εικόνα 32: "Ο Σκεντέρμπεης και ο Μπαλαμπάνι" (η φωτογραφία

από την εικονογράφηση του βιβλίου “trgime tё moçme
Shqiprare” του Mitrush Kuteli

Σελίδα | 71
 Έργα Αλβανών καλλιτεχνών και αφίσες προπαγάνδας της κομμουνιστικής περιόδου

"Pllakat
propagandistik ne
rruget e Tiranes"
(«Αφίσες
προπαγάνδας σε
δρόμο των
Τιράνων»).

1.

Nexhmedin Zajmi: "Tregim nga lufta nacional-çlirimtare" (αφήγηση από τον εθνικο-απελευθερωτικό
πόλεμο) -λάδι σε καμβά, 132.5 x 207 cm, 1954

Σελίδα | 72
2. Niko Progri:"Lajmet e mengjesit"
(«πρωινές ειδήσεις») -λάδι σε
καμβά.

3. Sali Shijaku: "Punetoret ne studion e piktorit" («εργάτες στο

στούντιο του ζωγράφου»)-λάδι σε καμβά, 1974

Σελίδα | 73
  Σχόλια στα έργα ζωγραφικής
Τα έργα ανήκουν σε διαφορετικές περιόδους. Είναι εμφανής η επιρροή του σοσιαλιστικού
ρεαλισμού στις αφίσες προπαγάνδας και το πρώτο έργο (1), δημιουργίες της δεκαετίας του 1950.
Έχουν ευθεία παραπομπή στην σοβιετική τεχνοτροπία, τόσο ως προς το ύφος, την θεματολογία και
την επιλογή χρωμάτων. Τα μεταγενέστερα (2), (3) και (4), της δεκαετίας του ΄70, έχουν πιο
εσωστρεφή θεματολογία και προσεγγίζουν περισσότερο την Αλβανική αντίληψη, ενώ το 5 ο έργο, του
σύγχρονού μας Edi Rama, αρχές της δεκαετίας του 1980, έχει μια σαφή ευρωπαϊκή προσέγγιση και
στην χρωματολογία και την τεχνοτροπία. Οι μορφές είναι λιγότερο άκαμπτες, υπάρχουν φωτεινά
χρώματα και «γαλλική» αισθητική.
Ενδιαφέρον έχει για τον παρατηρητή, ο συμβολισμός της εμφάνισης της κομματικής
υπευθύνου, η οποία διαβάζει για τις άλλες γυναίκες της επαρχίας τις πρωινές ειδήσεις. Η
σημειολογία στο ντύσιμο, το οποίο χωρίς να διαφέρει εμφανώς, προσδίδει έμφαση στην προβολή
μιας ιδιαίτερης και επιβλητικής παρουσίας και την διακρίνει, εμφανώς, από τις υπόλοιπες «απλές»
γυναίκες και την αναδεικνύει ως μέλος της elite των καθοδηγητών του κόμματος. Το μήνυμα «η
πολιτική δεν αφορά τον λαό», είναι σαφές. Αυτός μπορεί να ζει απλά, όμορφα, εμπιστευόμενος για
την ενημέρωσή του, όχι τα ίδια του τα μάτια και αυτιά, αλλά, αυτά που έντιμα και υπεύθυνα, του
μεταφέρουν οι αρμόδιοι!
Τα χρώματα στο λευκό, χιονισμένο τοπίο του φόντο, προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα και
καλλιεργούν μία διάθεση ευφορίας. Όπως, δηλαδή, είναι μια καθημερινή ημέρα στην ύπαιθρο της
σοσιαλιστικής . . . νιρβάνα.
Στο 3ο έργο, την προσοχή προσελκύει το γεγονός, ότι ο καλλιτέχνης, δεν αποτελεί το επίκεντρο
και η παρουσία του τοποθετείται σε δεύτερο πλάνο. Τα βλέμματα και την προσοχή όλων
συγκεντρώνει ο εργάτης-ινστρούχτορας, ο οποίος κρίνει ή αναλύει ή καθοδηγεί το έργο του
ζωγράφου στους υπολοίπους εργάτες που παρίστανται στο εργαστήριό του. Επιβλητικές,
εξαϋλωμένες και άρα εξιδανικευμένες εμφανίζονται οι μορφές των παρτιζάνων, πρωτεργατών και
θεμελιωτών του σοσιαλισμού, οι οποίοι με συνεργό τον εργάτη που σφυρηλατεί στο αμόνι
αποτελούν την βάση των αξιών του συστήματος. Μια σαφής επιρροή στην πολιτιστικής
επανάστασης, από την Κίνα του Μάο.
Στο 4ο πίνακα, είναι αμέσως αισθητή η προβολή των παραδοσιακών εικόνων και αξιών. Για μια
κατ’ εξοχήν ορεινή χώρα, όπως η Αλβανία, είναι πολύ εύληπτη και ισχυρή η εικόνα των ορεσίβιων
κατακτητών της κορυφής. Η μουσική τους αντηχεί, υπερήφανα και διαχέεται με την κρυστάλλινη
καθαρότητα των ανέμων σε όλη την χώρα και από εκεί στον κόσμο. Κυριαρχεί, εμπνέει και γεμίζει
αποφασιστικότητα τα πρόσωπα των αγωνιστών που κόντρα στον άνεμο των ορέων, έχουν μόνη
συντρόφια τον αυλό και το τουφέκι.
Στο 5ο έργο, του σημερινού ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Αλβανίας, Edi Rama, είναι
εμφανής η διαφορά και η εκσυγχρονιστική οπτική. Παρά το γεγονός ότι η θεματολογία είναι
παρεμφερής -μια εικόνα καθημερινής οικογενειακής εργασίας στο ύπαιθρο-, η φόρμα και τα
χρώματα, είναι κατά πολύ διαφορετικά και πιο σύγχρονα. Προμήνυμα των επικείμενων αλλαγών;

Σελίδα | 74
4. Danish Jukniu: "Barinjte ne bjeshke"
(«βοσκοί στα ορεινά) - λάδι σε καμβά

5. Edi Rama: "Pranvera" («Άνοιξη»)-λάδι σε

καμβά, 1980

Σελίδα | 75
Γ. Ιστορικές Προσωπικότητες
Gjergj Kastriot – Skenderbej (143..- 1468)
Ο Γεώργιος Καστριώτης-Σκεντέρμπεης, κατήγετο από οικογένεια της
τοπικής Χριστιανικής φεουδαρχίας. Ο Καστριώτης, κατόπιν, συμφωνίας του
πατέρα του με τον Τούρκο Σουλτάνο Μουράτ, πατέρα του Μωάμεθ Β΄
μετέπειτα Πολιορκητή, έζησε και σπούδασε στην αυλή του.
Ο Μουράτ αποδείχθηκε «δεύτερος πατέρας» για τον Gjergi και του
παρείχε τις καλύτερες συνθήκες σχετικά με την μόρφωσή του και την
ανάπτυξη των στρατιωτικών και ηγετικών ικανοτήτων του. Χαρακτηριστικά,
τον αποκαλούσε εξ αιτίας της εμφάνισης του και των ικανοτήτων του Iskender
(το όνομα του Μ. Αλεξάνδρου). Το όνομα αυτό, τον ακολουθεί μέχρι και
σήμερα. Υπηρέτησε ως αξιωματικός του Οθωμανικού στρατού και έλαβε βαθμό στρατηγού και τον
τίτλο του μπέη.
Με την επιστροφή του στην Αλβανία το 1443, στην Kruja (Κρούγια), αρνήθηκε το Ισλάμ –
πιστός στο δόγμα «Kjo eshte shpata eshte feja» (όπου υπάρχει το σπαθί υπάρχει η πίστη) και μαζί με
άλλους ηγεμόνες της περιοχής, αφού έλαβε υποστήριξη από το Βατικανό και την Βενετία, ξεκίνησε
την αντίσταση εναντίον των Τούρκων τους οποίους εξεδίωξε από την περιοχή και με μεγάλη επιτυχία,
απέτρεψε την εγκατάσταση των Οθωμανικών στρατευμάτων στην περιοχή.
Μετά τον θάνατό του το 1468, ο διάδοχός του, ο οποίος, δε διέθετε τις ηγετικές ικανότητες
του πατέρα του, παρέδωσε το κάστρο της Κρούγια στον Σουλτάνο.
Σχετικά με την καταγωγή του, υπάρχουν διάφορες αιτιάσεις, όπως, ότι ο πατέρας του ήταν
ελληνικής καταγωγής και η μητέρα του Σερβικής κ.λπ.. Ανεξάρτητα, όμως, από αυτό -μην λησμονούμε
το γεγονός, ότι κατά την εποχή εκείνη, πολύ μικρή σημασία είχε η εθνικότητα-, ο Skenderbej,
αναμφισβήτητα, έχει λάβει την θέση του ως ήρωας του Αλβανικού λαού. Στην ιστορική του πορεία
ανεπτύχθη και στηρίχθηκε όλη η ιδεολογία των αλβανικών εθνικών μύθων.
Ενέπνευσε όλη την Αλβανική πολιτική και διανόηση, σε όλες τις ιστορικές περιόδους της
χώρας. Ακόμη και οι Κομμουνιστές, τον χρησιμοποίησαν ως σύμβολο αντίστασης του λαού έναντι των
ξένων κατακτητών53.
Ali Pasha Tepelene
Αν και δεν είναι επισήμως ήρωας ή εθνική μορφή της Αλβανίας, o Ali Pasha από το Τεπελένι,
είναι μια μορφή με σημαντική θέση στην καρδιά των Αλβανών, ιδιαίτερα, αυτών του Νότου. Μπορεί
εμείς στην Ελλάδα να το θεωρούμε ως «ανθρωπόμορφο τέρας» και δολοφόνο της Κυρά-Φροσύνης,
στην πραγματικότητα, ήταν μια από τις πιο προοδευτικές προσωπικότητες της εποχής του.
Τούτο, αποδεικνύεται τόσο από την σύγχρονη οργάνωση του φέουδού του, η οποία οργάνωση
σε αρκετούς τομείς υπερείχε κατά πολύ, εκείνης του Οθωμανικού Κράτους, όσο και από το γεγονός
ότι είχε αναπτύξει σημαντικές σχέσεις με σημαντικές προοδευτικές προσωπικότητες της εποχής,
ακόμη και αυτόν, τον Βοναπάρτη και θεωρείτο από τους σημαντικούς ηγέτες –αν όχι ο
σημαντικότερος-, εντός της Οθωμανικής Επικράτειας.
Η διοίκησή του ήταν στιβαρή και απέδιδε μεγάλη σημασία στην ασφαλή διακίνηση αγαθών
και την διεξαγωγή του εμπορίου. Επέτυχε σε μεγάλο βαθμό τον περιορισμό της δράσης των ατάκτων
συμμοριών, οι οποίες, επετίθεντο στους εμπόρους που διακινούσαν τα αγαθά και εξ αιτίας αυτού
ενεπλάκη σε πολυετή σύγκρουση με τους Σουλιώτες, οι οποίοι αποτελούσαν απειλή στην προκειμένη
περίπτωση. Λέγεται δε, ότι είχε έλθει σε επαφή και συμφωνία με την Φιλική Εταιρεία, προκειμένου,
να αναλάβει την διοίκηση του δίγλωσσου και δίθρησκου Κράτους, το οποίο θα προέκυπτε από την
επανάσταση των υποδούλων Ελλήνων και Αλβανών, κατά της Χρυσής Πύλης (σε αυτή την λογική,

53
Βλ. Fan Noli, Historia e Skendrbeu και Pollo & Puto Historia e Shqiperise
Σελίδα | 76
εκινείτο και ο Κολοκοτρώνης, μπράτιμος 54 με τους Φαρμάκηδες, μουσουλμάνους Αλβανούς του Λάλα
της Ηλείας).
Τα φιλόδοξα, όχι όμως χωρίς βάση, σχέδιά του τον οδήγησαν σε πρώιμη σύγκρουση με τον
Σουλτάνο και τελικά, στον απαγχονισμό του ιδίου και των υιών του στην Κωνσταντινούπολη.
Υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής του Μπεκτασισμού και πιθανώς, είχε προσχωρήσει στην
μυστικιστική αυτή, αίρεση αν και στην Πρωτεύουσα του, τα Ιωάννινα, δεν υπάρχουν τεκέδες. Η
περιφέρειά του, όμως, υπήρξε καταφύγιο για πολλούς Μπεκτασί Δερβίσηδες και υπήρχε πολύ
μεγάλη συγκέντρωση οπαδών τους.

Ismail Qemali55 Bej Vlora (1844 – 1919)

Ο Ισμαήλ Κεμάλι μπέης της Αυλώνας, είναι εκείνος που ανεκήρυξε την
ανεξαρτησία της Αλβανίας την 28 η Νοεμβρίου 1912 στην Αυλώνα.
Καταγόταν από εύπορη οικογένεια (noble). Έλαβε τα πρώτα στάδια
εκπαίδευσης στην Αυλώνα και μετέπειτα –κατά την συνήθη πρακτική
της εποχής-, συνέχισε τις σπουδές του στην Ζωσιμαία Σχολή των
Ιωαννίνων. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του μετέβη στην
Κωνσταντινούπολη, όπου και ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως
κρατικός υπάλληλος στην Οθωμανική Διοίκηση. Εξελίχθηκε στην
ιεραρχία και τοποθετήθηκε διοικητής σε αρκετές Βαλκανικές πόλεις, οι
οποίες τελούσαν υπό Οθωμανική κατοχή. Ο Πρωθυπουργός του Σουλτάνου Murat, Midhat Pasha,
του εμφύσησε τις φιλελεύθερες αντιλήψεις του και την ρεφορμιστική οπτική του. Η άνοδος όμως
στον θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως του Abdulhamit B’ και η αντικατάσταση του Πρωθυπουργού,
δεν άφησε ανέγγιχτο και τον Qemali, ο οποίος θύμα των εσωτερικών ραδιουργιών της
παρηκμασμένης Αυλής, εξοστρακίσθηκε στην Ανατολία. Αργότερα, η μετακίνησή του ανεκλήθη και
τοποθετήθηκε Κυβερνήτης στην Βηρυτό. Οι φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές για την εποχή αντιλήψεις
του, ήταν η αιτία που έπεσε πάλι σε δυσμένεια και ενόψει σοβαρών κινδύνων ακόμη και για την ίδια
του την ζωή, τον Μάϊο του 1900 κατέφυγε στο σκάφος του Βρετανού Πρέσβεως και ζήτησε πολιτικό
άσυλο. Μεταφέρθηκε συνοδευόμενος εκτός Τουρκικής επικράτειας και έζησε εξόριστος για τα
επόμενα 8 χρόνια, αγωνιζόμενος αφ’ ενός για συνταγματικές ρυθμίσεις στην Οθωμανική Πολιτεία και
ταυτοχρόνως για την Εθνική Αλβανική υπόθεση. Το Κίνημα των Νεότουρκων (1908) και η επικράτησή
του, δίνει στον Qemali την δυνατότητα επιστροφής και γίνεται μέλος του επαναλειτουργούντος
Οθωμανικού Κοινοβουλίου. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Πόλη μετά από την συμμετοχή του σε
αντιδράσεις κατά της νέας Οθωμανικής εξουσίας και την εκδήλωση αντι-Κινήματος. Με την
επιστροφή του στην Αλβανία, επικεντρώνεται στην Αλβανική υπόθεση, προσπαθώντας να
αναζωπυρώσει το εθνικό φρόνημα των Αλβανών και στην δημιουργία Εθνικής ταυτότητας.
Με την συγκρότηση της Αλβανικής Αντίστασης, το 1911, κατά την συνάντηση των ηγετών στο
Gerce του Μαυροβουνίου, στρατεύεται στον αγώνα. Το μανιφέστο αυτής της συνάντησης (γνωστό και
ως «κόκκινη βίβλος» λόγω του χρώματος στο εξώφυλλο), στο οποίο διατυπώνονται τα αιτήματα των
εξεγερθέντων, συντάσσεται από αυτόν και το προωθεί ταυτόχρονα και προς την Οθωμανική Διοίκηση
όσο και προς τις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Την 28η Νοεμβρίου 1912 στην Αυλώνα (Vlora), διακηρύσσει την θέληση του Αλβανικού Λαού
για ανεξαρτησία και την συγκρότηση της πρώτης Κυβέρνησης της Αλβανίας, της οποίας ηγήθηκε για
τα επόμενα δύο χρόνια. Η κήρυξη του Α΄ Π.Π. τον βρίσκει οικονομικά εξαντλημένο και αναγκάζεται να
προβεί σε συμφωνία με την Daily Mail για την έκδοση των απομνημονευμάτων του.

54
Σταυραδελφός, σύμφωνα με τα έθιματης εποχής, με την γνωστή διαδικασία
55
Στην σημερινή εποχή το όνομά του γράφεται Qemali ενώ ο ίδος υπέγραφε ως Kemali. Η διαφορά οφείλεται στην
δημιουργία του νέου Αλβανικού αλφαβήτου ενώ η γραφή “Kemali” χρησιμοοιεί τον τουρκικό τύπο.
Σελίδα | 77
 Το 1918,περιοδεύει στα Ευρωπαϊκά κέντρα προκειμένου να εξασφαλίσει υποστήριξη πολιτική
και οικονομική για την Αλβανία. Στην Ρώμη, στην οποία είχε ελπίσει, χαρακτηρίζεται ανεπιθύμητος κα
περιορίζεται σε ένα ξενοδοχείο της Περούτζια. Απεβίωσε εκεί μετά από έμφραγμα που υπέστη κατά
την διάρκεια του δείπνου.

Εικόνα 33: Φωτογραφία της Αυλώνας στις αρχές του 20ου αι. Στο κέντρο και προς τα αριστερά, το επιβλητικό
κτίριο με τον περίβολο, είναι το σημείο όπου ο Ismail Qemali Bej ύψωσε την σημαία της ανεξαρτησίας. Σήμερα
δεν σώζεται.

Σελίδα | 78
Εικόνα 34: Μακέτα του κτιρίου, ιδιοκτησίας του Ismail Qemali Bej, όπου το 1912 ο Ismail Qemali ύψωσε την
σημαία της ανεξαρτησίας.

Εικόνα 35:Εξώφυλλα εβδομαδιαίων εφημερίδων του 1911

Σελίδα | 79
Εικόνα 36: Το γραφείο συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου της πρώτης Κυβέρνησης της Ανεξάρτητης
Αλβανίας.

Σελίδα | 80
Εικόνα 37: Η πρωτότυπη Διακύρηξη της Ανεξαρτησίας υπογεγραμμένη από τους ιδρυτές του Αλβανικού
κράτους.
Σελίδα | 81
Εικόνα 38: Επιστολή του Προέδρου της Κυβερνήσεως, Ismail Qemali Bej, προς τον Υπουργό των Οικονομικών.

Σελίδα | 82
Εικόνα 39: Η αντιπροσωπεία των Βουλευτών της Αυλώνας στο πρώτο Εθνικό Κοινοβούλιο της νεοσύστατης
Αλβανίας.

Εικόνα 40: Ομάδα ανταρτών, πολεμιστών για την ανεξαρτησία από την Οθωμανική κυριαρχία.

Σελίδα | 83
Εικόνα 41: Το ρολόϊ στην οικία του Qemali δείχνει ακόμη και σήμερα την ώρα που υψώθηκε η σημαία της
Ανεξαρτησίας: 16:00

Σελίδα | 84
Εικόνα 42:Το κτίριο όπου εγκατεστάθη η πρώτη κυβέρνηση της ανεξάρτητης Αλβανίας, στην Αυλώνα. Σήμερα
είναι το μουσείο «Muzeum ё Pavarёsisё».

Εικόνα 43: Πίνακας «Drejt Vlores» («Προς την Αυλώνα») του Ν. Jonuzi, που απεικονίζει την πορεία του Ismail
Qemali από το Δυρράχιο προς την Αυλώνα. Η παράδοση αναφέρει ότι η άμαξα που τον μετέφερε έπαθε βλάβη
και έκανε μεγάλο μέρος της διαδρομής νύκτα με τα πόδια.

Σελίδα | 85
Εικόνα 44: Φωτογραφία του Ισμαήλ Κεμάλι Μπέη με τους υιούς του (6). Οι κόρες τους δεν υπάρχουν σε φωτό
γιατί σύμφωνα με τα ήθη της εποχής δεν επιτρεπόταν να φωτογραφηθούν.

Σελίδα | 86
Εικόνα 45: Το γραφείο του Ismail Qemali (Μουσείο της Ανεξαρτησίας-Αυλώνα).

Εικόνα 46: Ανακοίνωση σχετική με το ταξείδι του Ismail Qemali στην Διάσκεψη του Λονδίνου (Μουσείο της
Ανεξαρτησίας-Αυλώνα)

Σελίδα | 87
Εικόνα 47: Διάταγμα του Σουλτάνου για τον διορισμό του Ismil Qemali στην θέση ανώτατου αξιωματούχου της Υψυλής
Πύλης (Μουσείο της Ανεξαρτησίας-Αυλώνα)
Σελίδα | 88
Εικόνα 48: Η Marigo Posio από την Κορυτσά, κεντά την πρώτη σημαία της ανεξάρτητης Αλβανίας. Πίνακας
«Qentistarja e Flamurit» («Η κεντίστρα της σημαίας») του P. Ceno. Βρίσκεται στο μουσείο της Ανεξαρτησίας
στην Αυλώνα.

Σελίδα | 89
 Theofan - Fan Stilian Noli (1882-1965)
Από τις πλέον σημαντικές μορφές της Αλβανικής ιστορίας, δεν θα ήταν
υπερβολή να ισχυρισθεί κανείς ότι σε αυτόν η Αλβανία οφείλει σε πού
μεγάλο βαθμό την ύπαρξή της ως ανεξάρτητο κράτος. Γεννήθηκε το 1882 στο
χωριό Ibrik Tepe, νότια της Αδριανουπόλεως (Edirne). Ο πατέρας του Stilian,
ορθόδοξος ιεροψάλτης του ενεφύσησε την αγάπη για την μουσική και την
Βυζαντινή παράδοση. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο ελληνικό σχολείο και
μετά από μια σύντομη παραμονή στην Κωνσταντινούπολη, μετέβη στην
Αθήνα όπου απασχολήθηκε σε περιστασιακές εργασίες ως αντιγραφέας,
prompter και ηθοποιός. Εντάχθηκε σε έναν
Εικόνα 49:Theofan Stilian Noli
περιοδεύοντα θίασο που πραγματοποιούσε περιοδείες στις παροικίες της
ελληνικής ομογένειας στην νοτιοανατολική Μεσόγειο και έτσι έφθασε στην Αίγυπτο. Στην
Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, εγκατέλειψε τον θίασο και απασχολήθηκε στο ελληνικό σχολείο ως
δάσκαλος και παράλληλα ως ψάλτης στην εκκλησία Shibin al Khom. Από Μάρτιο 1903 έως τον
Μάρτιο του 1905). Τον Μάρτιο του 1905 εγκατεστάθη στον Al-Fayum, όπου υπήρχε μια ολιγάριθμη
αλβανική παροικία. Εκεί άρχισε να αρθρογραφεί –στην ελληνική- και μετέφρασε το έργο του Sami
Frasheri «Shqiperia – Ç’ka qënë, ç’është e ç’do të bëhet?» (Αλβανία- Τι ήταν, τι είναι και τι θα είναι
μετά από αυτό), έργο το οποίο δημοσιεύθηκε –καθώς και άλλα κείμενά του-, στον αλβανόφωνο τύπο
στην Σόφια. Ο πνευματικός δάσκαλός του στην Αίγυπτο μοναχός Νίλος, τον επηρέασε σε βαθμό που
έλαβε την απόφαση να γίνει και ο ίδιος ιερέας της ορθοδόξου εκκλησίας.

Στην Αίγυπτο, επίσης, ήρθε σε επαφή με ηγετικά στελέχη του Αλβανικού εθνικιστικού
κινήματος (Spiro Dine, Jani Vruho, Athanas Tashko κ.ά.). Ο Tashko τον προέτρεπε να μεταβεί στις
Η.Π.Α. και μάλιστα, πλήρωσε το εισιτήριο και μέσω Νάπολης έφθασε στην Νέα Υόρκη την 10 η Μαΐου
1906. Μετά από τρείς μήνες παραμονής στο Bafalo, όπου εργάσθηκε σε ένα εργοστάσιο ξυλείας,
μετακινήθηκε στην Βοστώνη. Εκεί εργάστηκε με τον χαμηλότερο μισθό ως βοηθός έκδοσης κα
αρθρογράφος στην αλβανόφωνη εφημερίδα Boston Kompi την οποία εξέδιδε ο Sotir Peci. Για έναν
χρόνο (μέχρι τον Μάϊο του 1907), αρθρογραφούσε με το ψευδώνυμο Ali Baba Qyteza. Οι συνθήκες
ήταν δύσκολες και σκεφτόταν την επιστροφή του στην Ευρώπη και την εγκατάστασή του στο
Βουκουρέστι, σκέψη την οποία εγκατέλειψε, καθώς σταδιακά αποκτούσε δεσμούς με την εκεί,
αλβανική κοινότητα και τον Ιανουάριο του 1907, ιδρύει μαζί με επιφανείς Αλβανούς της Βοστώνης
την ομογενειακή οργάνωση «Besёn» («Μπέσα», «Η Υπόσχεση»).
Το έτος αυτό, κορυφώθηκε η ήδη συσσωρευμένη ένταση που προκαλούσε η καχυποψία της
Αλβανικής κοινότητας (και στις Η.Π.Α. και στην Αλβανία), σχετικά με τις ελληνικές προθέσεις και τον
έλεγχο που ασκούσε η Εκκλησία της Ελλάδας σε εκείνη της Αλβανίας. Ο Noli, εισέπραξε την
αναταραχή56 ως μήνυμα και συνεκάλεσε στην Νέα Αγγλία, Δίαιτα των Ορθοδόξων Αλβανών. Σε αυτήν
ελήφθη απόφαση για την συγκρότηση της Αυτοκεφάλου Αλβανικής Εκκλησίας, της οποίας ο Noli ήταν
ο πρώτος κληρικός. Χειροτονημένος από τον Ρώσσο Ορθόδοξο Αρχιεπίσκοπο της Νέας Υόρκης,
Πλάτωνα, ο Noli τέλεσε την πρώτη Θεία Λειτουργία στην Αλβανική στην αίθουσα των Ιπποτών της
Τιμής στο Μπρούκλιν την 22α Μαρτίου 1908.
Από τον Φεβρουάριο 1909 μέχρι τον Ιούλιο 1910, επιμελήθηκε την έκδοση της «Dielli»
(«Ήλιος»), εφημερίδας της Αλβανικής κοινότητας Βοστώνης. Τον Αύγουστο του επομένου έτους,
έρχεται στην Ευρώπη και για τέσσερεις μήνες ασκεί ιερατικά καθήκοντα στις ομογενειακές Αλβανικές
Οργανώσεις του Κισινάου, της Οδησσού, Βουκουρεστίου και Σόφιας. Επιστρέφοντας στις Η.Π.Α.,
γνωρίζεται με τον Fαik Bej Konica και την 28η Απριλίου 1912 ιδρύουν την Pan-Albanian Vatra (Παν-
Αλβανική Εστία), οργάνωση η οποία έμελλε να καταστεί η ισχυρότερη και σημαντικότερη
ομογενειακή οργάνωση και ο Noli ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Αλβανικής Ορθόδοξης κοινότητας.
Αφορμή υπήρξε η άρνηση ενός ελληνορθόδοξου ιερέα να τελέσει την εξόδιο ακολουθία για έναν Αλβανό στην
56

Μασαχουσέτη, με το πρόσχημα ότι αυτός ήταν εθνικιστής και επομένως, αφορισμένος.

Σελίδα | 90
 Τον Νοέμβριο του 1912, ο Ismail Qemali Bej, ανακηρύσσει στην Vlora (Αυλώνα) την
ανεξαρτησία της Αλβανίας. Ο Noli επιστρέφει εσπευσμένα στην Ευρώπη και μετέχει στο Αλβανικό
Συνέδριο της Τεργέστης (1913), το οποίο διοργάνωσε ο φίλος του, αλλά και μελλοντικός αντίπαλος
του, Faik Konica. Τον Ιούλιο του 1913, επισκέπτεται για πρώτη φορά την Αλβανία και εκεί την 10 η
Μαρτίου 1914, πραγματοποιεί την πρώτη λειτουργία στην Αλβανική. Τον Μάϊο επιστρέφει στις Η.Π.Α.
και αναλαμβάνει υπεύθυνος έκδοσης και πάλι στην Dielli που πλέον, είναι καθημερινή εφημερίδα και
τον Ιούλιο επανεκλέγεται πρόεδρος της Vatra, η οποία δεδομένης της χαοτικής κατάστασης και το
πολιτικό κενό στην Αλβανία, έφθασε να θεωρείται ως ένα είδος αλβανικής κυβέρνησης στην εξορία.
Τον Σεπτέμβριο του 1918, ιδρύει το μηνιαίο περιοδικό Adriatic Review, την έκδοση του οποίου
χρηματοδότησε η Ομοσπονδία της ομογένειας και που σκοπό έχει την διάδοση πληροφοριών γύρω
από την Αλβανία. Σχηματίσει αντιπροσωπία αποτελούμενη από επιφανείς ομογενείς, η οποία,
μεταβαίνει στο Παρίσι, Λονδίνο και Ουάσινγκτον, με στόχο την προώθηση της διεθνούς αναγνώρισης
της ανεξαρτησίας της Αλβανίας.
Τον Ιούλιο του 1918, στο Mount Vernon της Virginia, σε διάσκεψη για τους καταπιεσμένους
λαούς στην Ευρώπη, συναντάται με τον Πρόεδρο των Η.Π.Α. Windrow Wilson, με τον οποίο
καλλιεργεί καλές σχέσεις. Έτσι τον Δεκέμβριο του 1920, επικεφαλής Αλβανικής αντιπροσωπίας στην
σύνοδο της Κοινωνίας των Εθνών, επιτυγχάνει την αναγνώριση της Αλβανίας και την είσοδο της
χώρας στην ΚΤΕ. Αυτό του το επίτευγμα, είναι το μεγαλύτερο στην πολιτική του διαδρομή και ίσως
για την Αλβανία, είναι πιο σημαντικό και από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας.
Με την επιτυχή δραστηριότητά του έχει αποκομίσει ένα πολύ σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο
και το 1921 βρίσκεται στην Αλβανία και εκπροσωπεί την Vatra στο Κοινοβούλιο και το επόμενο έτος
(1922), διορίζεται Υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Xhafer Ypi Bej. Παραιτείται λίγους μήνες
αργότερα και την 21η Νοεμβρίου 1923 χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Κορυτσάς και Μητροπολίτης
Δυρραχίου, ενώ ταυτοχρόνως ηγείται ενός φιλελεύθερου πολιτικού κόμματος, το οποίο είναι η
μείζων αντιπολίτευση στις συντηρητικές δυνάμεις (γαιοκτήμονες) του Ahmed Zogu.Ασκεί έντονη
αντιπολίτευση και καθώς η νεοσύστατη Δημοκρατία που μόλις είχε απελευθερωθεί από την
Οθωμανική ηγεμονία, τα πάθη είναι οξυμένα, αρκεί η φλογερή αγόρευση του Noli την ημέρα της
κηδείας του μεταρρυθμιστή, εθνικιστή ηγέτη Avni Rushtemi (δολοφονήθηκε την 22α Απριλίου 1924),
να προκαλέσει εξέγερση των Αλβανών κατά του Zogu, στον οποίο αποδόθηκε η δολοφονία. Ο Zogu
εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει την χώρα και να καταφύγει στην Γιουγκοσλαβία. 17 Ιουλίου ο Noli
ανακηρύσσεται επισήμως Πρωθυπουργός και λίγο αργότερα επικεφαλής της Αλβανικής Πολιτείας
(Regent of Albania), ενεργών κατ΄εντολή του Υπάτου Συμβουλίου. Στην εξάμηνη διάρκεια αυτής της
κυβέρνησης, έδωσε σκληρή μάχη με την χαώδη κατάσταση στην οποία βρισκόταν το Αλβανικό Κράτος
και να βρει λύσεις για τα πολύ μεγάλα προβλήματα στην οικονομία. Συνέταξε ένα πρόγραμμα από
είκοσι σημεία για τον εκδημοκρατισμό της χώρας, τον εκσυγχρονισμό του Κράτους και έδωσε
ιδιαίτερο βάρος στην αναγκαία αγροτική μεταρρύθμιση. Το πρόγραμμα αυτό, -σε μία Αλβανία δίχως
κοινοβουλευτική παιδεία και ακόμη στο στάδιο της φεουδαρχίας-,δεν κατέστη δυνατόν να υπερβεί
τις αντιδράσεις και την υπονόμευση από την τάξη των γαιοκτημόνων και η κυβέρνηση ανετράπη 57, ο
Zogu επανήλθε στην εξουσία και ο Noli εγκατέλειψε πλέον την Αλβανία οριστικά.
Κατέφυγε στην Ιταλία, μετά από πρόσκληση του Benito Musolini, όπου παρέμεινε
φιλοξενούμενός του για αρκετούς μήνες. Μετά την υπογραφή συμφωνίας της Ιταλίας με την
Αλβανική Κυβέρνηση και μετά από την απαίτηση του Zogu, ο Noli και οι υποστηρικτές του,
αντελήφθησαν ότι η παρουσία τους δεν ήταν πλέον επιθυμητή. Κατέφυγε στην Γερμανία και την
Αυστρία, ενώ το 1927 βρέθηκε στην ΕΣΣΔ και συμμετείχε ως εκπρόσωπος των Βαλκανίων στο
συνέδριο των «Φίλων της Σοβιετικής Ένωσης».
57
Σε επιστολή του προς ένα Άγγλο φίλο του, σημείωνε λίγο αργότερα σχετικά με τους λόγους της αποτυχίας του: «Με την
εμμονή στην αγροτική μεταρρύθμιση προκάλεσα την οργή της αριστοκρατίας των γαιοκτημόνων και έχασα την
υποστήριξη των αγροτικών μαζών. ("By insisting on the agrarian reforms I aroused the wrath of the landed aristocracy; by
failing to carry them out I lost the support of the peasant masses.").
Σελίδα | 91
Επιστρέφει το 1930 στις Η.Π.Α. και εκδίδει το εβδομαδιαίο περιοδικό “Republika” («Δημοκρατία»),
έντυπο το οποίο ήταν όργανο της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης, καθώς η παλιά έκδοση Dielli,
εξέφραζε τις θέσεις των συντηρητικών δυνάμεων και στήριζε τον εν τω μεταξύ αυτοανακηρυχθέντα
βασιλέα Zogu Α’. Εξ αιτίας αυτού, διερράγησαν και οι σχέσεις του με τον Faik Konica που είναι
διευθυντής της συντηρητικής έκδοσης και τον οποίο ο Αλβανός μονάρχης είχε ορίσει Πρέσβυ στην
Ουάσινγκτον, με τον τίτλο του Πληρεξουσίου Υπουργού.
Εν συνεχεία, ασθενεί βαρύτατα (Δεκέμβριος 1933) και ενώ έχει περιέλθει σε πολύ κακή οικονομική
κατάσταση, αδυνατεί να καλύψει οικονομικά τις ανάγκες θεραπείας. Τελικά το κόστος (3.000
φράγκα), καλύπτει ο Αλβανός Βασιλέας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο υπάρχει άμβλυνση της αντιπαλότητας
και ο Noli, το 1935 επιστρέφει στην μουσική και το 1937 αποφοιτά από το New England Conservatory
of Music, σε ηλικία 55 ετών. Τον Απρίλιο του 1937, το Οικουμενικό Πατριαρχείο
Κωνσταντινουπόλεως, αναγνωρίζει την Αυτοκέφαλο της Αλβανικής εκκλησίας και ένα όνειρο του
γίνεται και πάλι πραγματικότητα. Επιστρέφει πλέον στην Αμερική ως μόνιμος κάτοικος και συνεχίζει
(!) τις σπουδές του –ήταν ήδη πτυχιούχος του Harvant- και ανακηρύσσεται διδάκτωρ του
Πανεπιστημίου Βοστώνης (1945).
Μετά τον πόλεμο αποκτά το προσωνύμιο «κόκκινος Επίσκοπος», καθώς
προσπαθεί να αναγνωρισθεί το καθεστώς της Αλβανίας από τις Η.Π.Α. Αυτό
προεκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις από την ομογένεια και πλέον
αποτραβιέται από την ενεργό πολιτική και το 1953 μεταβαίνει στην
Φλόριντα, όπου ασχολείται με το γράψιμο και τελικά απεβίωσε την 13 η
Μαρτίου 1965, σε ηλικία 83 ετών .
Αναμφίβολα υπήρξε η πλέον σημαντική προσωπικότητα,
Εικόνα 50: Ο Noli με τα τουλάχιστον, της σύγχρονης Αλβανικής Ιστορίας. Πολυτάλαντος,
αρχιερατικά άμφια πολυπράγμων, ακάματος και ικανός πολιτικός, πολυγραφότατος ποιητής
και συγγραφέας, αποτελεί σημείο αναφοράς, όχι μόνον για την Αλβανία, αλλά για ολόκληρη την
γωνιά της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Ενδεικτικά έργα του είναι: Israilitё dhe Filistinё (Ισραηλίτες και Φιλισταίοι)-Βοστόνη 1907. Είναι το
πρώτο του λογοτεχνικό έργο, θεατρικό δράμα σε τρείς πράξεις και είναι από τα πρώτα έργα, στο
ξεκίνημα του Αλβανικού θεάτρου. Επίσης, Historia e Skёnderbeut (Gjerq Kastriotit), mbretit të
Shqipërisë 1412-1468, (Η ιστορία του Σκεντέρμπεη (Γιώργη Καστριώτη), βασιλιά της Αλβανίας 1412-
1468) -Βοστόνη 1921 και το οποίο έχει ως κορμό τη διδακτορική του διατριβή, το έργο του «Ιησούς,
Ιουλιος Καίσαρ, Σκεντερμπέης και ο Ναπολέων» δείχνει την επιρροή του από μεγάλες ιστορικές
μορφές. Επίσης, με τα βιβλία του «Libre shërbesave të shënta të kishës orthodox» (Βιβλίο των ιερών
υπηρεσίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας- Βοστόνη 1909 «Libre é te krémtevé te medha kishes
ορθόδοξη», (Βιβλίο των μεγάλων τελετών της Ορθοδόξου Εκκλησίας) Βοστόνη 1911, έδωσε στην
Αλβανική Εκκλησία το τελετουργικό και την Θεία Λειτουργία στην Αλβανική.
Πέραν όλων όμως, στο πεδίο της λογοτεχνικής δημιουργίας, ο Noli, μαζί με τον Faik Konica,
θεωρείται από τους μεγαλύτερους «στυλίστες» της Τοσκικής διαλέκτου, καθώς η γλωσσομάθειά του
(ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά), του επέτρεψε να δημιουργήσει μια φόρμα στην Αλβανική
γλώσσα με φινέτσα και ύφος και ρυθμό.
Κλείνω την αναφορά μου στην μεγάλη αυτή προσωπικότητα, αντί άλλου σχολιασμού, με την
παράθεση αποσπάσματος από την Βρετανική εφημερίδα Manchester Guardian58 : «…άνθρωπος που η
παρουσία του θα ήταν αξιοσημείωτη σε οποιαδήποτε χώρα. Επιτυχημένος διπλωμάτης, ένας ειδικός
στη διεθνή πολιτική, ένας επιδέξιος συζητητής, από την αρχή έκανε μια βαθιά εντύπωση στο Γενεύη.
Χτύπησε κάτω τους αντιπάλους του στα Βαλκάνια με αριστοτεχνικό τρόπο, αλλά πάντα με ένα πλατύ

58
Φύλο της 23ης Ιουλίου 1924, άρθρο του απεσταλμένου της εφημερίδας στην ΚΤΕ.
Σελίδα | 92
χαμόγελο. Είναι ένας άνθρωπος με τεράστια κουλτούρα που έχει διαβάσει όλα όσα αξίζουν να
διαβαστούν στα αγγλικά και γαλλικά…».

Naim Frasheri (1846 - 1900)

Σημαντική μορφή , από τους πρωτεργάτες της Εθνικής Αναγέννησης και
σήμερα θεωρείται ο Εθνικός Ποιητής της Αλβανίας. Γεννήθηκε στο
χωριό Φράσερι στην περιοχή της Permeti (Πρεμετή), όπου πέρασε τα
πρώτα χρόνια της ζωής του και πήρε την πρώτη εκπαίδευση. Έμαθε
Τουρκικά, Αραβικά και Φαρσί. Εκεί μυήθηκε στον Μπεκτασισμό και
μετέπειτα έφτασε να γίνει Δερβίσης, γεγονός που του έδωσε ευρύτητα
σκέψης και αντιλήψεων, σε μια περίοδο που η θρησκεία ήταν η
κυρίαρχη ιδεολογία. Τον δεύτερο κύκλο σπουδών τον περαίωσε στα
Ιωάννινα, στην Ζωσιμαία Σχολή. Εδώ ο ανήσυχος και φιλομαθής Naim,
ήρθε σε επαφή με την Δυτική σχολή σκέψης και την κλασσική
γραμματεία. Σπούδασε Ελληνικά (Αρχαία & Νέα ελληνική γραμματεία),
Γαλλικά και Ιταλικά. Υπηρέτησε ως ανώτατος υπάλληλος της Οθωμανικής Διοίκησης στους Α.
Σαράντα, Μπεράτη και Κωνσταντινούπολη. Σε όλο το πλούσιο συγγραφικό του έργο, είναι κυρίαρχη η
αγάπη του για την Αλβανική ύπαιθρο και τον υπερήφανο αλβανικό λαό και όλο το λυρικό του
ποιητικό έργο είναι σαφώς επηρεασμένο από την Περσική λογοτεχνία. Στα δοκίμιά του, η
πνευματικότητα του «μύστη» συνδυάζει τον πατριωτικό ιδεαλισμό με την λογοτεχνική δημιουργία
ενώ αναδύεται κυρίαρχα οι μορφές των ηρώων του παρελθόντος με την φιλοσοφία και πνευματική
παράδοση της Ανατολής. Αυτή η δυνατότητα σύνδεσης των στοιχείων αυτών, είναι η αιτία που τον
καθιστά έναν από τους μεγάλους πνευματικούς δημιουργούς και πρωτοπόρους της Αναγέννησης του
Αλβανικού Έθνους, καθώς εξυπηρετούντο με απόλυτο τρόπο οι ανάγκες για την εδραίωση των νέων
εθνικών μύθων και κατά συνέπεια της εθνικής αλβανικής ταυτότητας. Σειρά δοκιμίων του
δημοσιεύθηκαν υπό τον τίτλο “Mёsime” («Διδασκαλίες») το 1894 στο Βουκουρέστι, μαζί με την
ποιητική συλλογή “Parajsa dhe fjala fluturake”. Σημαντικότερα έργα του είναι “Istori e Skenderbeu”,
ένα ιστορικό έπος για την ζωή του Skenderbej αποτελούμενο από 11.500 στίχους, το οποίο εκτός από
την λογοτεχνική αξία του, είναι και η πολιτική παρακαταθήκη του ποιητή προς τον αλβανικό λαό. Εξ
ίσου σημαντικό και μεγάλο έργο του (αποτελείται από 23 cantos), είναι το θρησκευτικό έπος
“Qerbelaja” («Κάρμπαλα»), στο οποίο ασχολείται με την θρυλική μάχη της Κάρμπαλα 59 (680 μ.Χ.),
κατά την οποία βρήκε μαρτυρικό θάνατο ο ιμάμης Hussein, γιός του ιδρυτή του Σιϊτικού κλάδου του
Ισλάμ, ιμάμη Ali60, εξαδέλφου του Προφήτη Μωάμεθ. Έργο του επίσης θρησκευτικού περιεχομένου
είναι και “Fletore e Naim Frasheri Bektashinjet” («το σημειωματάριο του Ναίμ Φράσερι του
Μπεκτασί»), το οποίο δίνει πολλές πληροφορίες για την μυστικιστική θρησκεία των Bektashi, αλλά
και βοήθησε στην διατήρηση της Αλβανικής κουλτούρας ειδικά σε μία περίοδο που η δημοσίευση και
διακίνηση βιβλίων στην Αλβανική ήταν απηγορευμένη (για να αποτρέψει τον κίνδυνο της
Οθωμανικής απαγόρευσης, υπέγραφε τα έργα του με αρχικά ή ψευδώνυμο και τα περνούσε μυστικά
στην Αλβανία).

59
Η Κάρμπαλα, βρίσκεται στο Ιρακ και είναι η πλέον ιερή πόλη των Σιϊτών. Ο γιός του ιμάμη Άλη, Χουσέιν και ο αδελφός
του Αμπάς, βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν από τα στρατεύματα του Σουνίτη Yazid, χαλίφη της Δαμασκού. Η μάχη
αφορούσε στην αντιπαράθεση για την διαδοχή της ηγεσίας στο Ισλάμ. Οι Σιϊτες (Shi’a = οπαδός) υπεστήριζαν ως
προϋπόθεση για την διαδοχή την εξ αίματος συγγένεια με τον Προφήτη Μωάμεθ, ενώ οι Σουνίτες (Suna= παράδοση) την
διαδοχή κατόπιν εκλογής του νέου χαλίφη (Khalif = διάδοχος, επόμενος)από τους πιστούς. Η μάχη αυτή ήταν και τυπικά η
έναρξη του «σχίσματος» στον ισλαμικό κόσμο. Σήμερα οι Σιΐτες κατά τον μήνα Moharem, επί 40μερο και εις ανάμνηση του
μαρτυρικού θανάτου των δύο ιμάμηδων τελούν την γνωστή τελετή αυτομαστιγώματος, προκειμένου να βιώσουν τον πόνο
τους κατά τον θάνατο.
60
Έχει αναφερθεί στο αντίστοιχο κεφάλαιο η σχέση του Μπεκτσισμού με το Σιϊτικό δόγμα.
Σελίδα | 93
 Η σημαντικότερη συμβολή του Ναίμ στην Αλβανική υπόθεση είναι η μετάδοση των
κοινωνικών και πολιτικών μηνυμάτων μέσα από το έργο του που στήριξαν, όπως προανέφερα, το
κίνημα της Εθνικής Αναγέννησης και ευαισθητοποίησαν τους Αλβανούς στην συγκρότηση εθνικής
ταυτότητας, δίχως να δημιουργούνται αντιπαλότητες μεταξύ των οπαδών διαφορετικών
θρησκευτικών δοξασιών και θρησκειών.
Η παρουσία του στα Αλβανικά γράμματα, έχει επίσης καθοριστικό ρόλο και βαρύτητα στην
εξέλιξη της λογοτεχνίας της Αλβανίας, καθώς πολλά ποιήματά του έγιναν δημοτικά τραγούδια και με
την επιρροή που άσκησε στους δημιουργούς των αρχών του 20 ου αι., συνέβαλλε στην εξέλιξη και τον
μετασχηματισμό της Αλβανικής γλώσσας, με την περίτεχνη, εξευγενισμένη και καλαίσθητη γραφή
του. Απεβίωσε στο Kadikoy της Τουρκίας.
Το μεγάλο ποιητικό και συγγραφικό του έργο, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων το επίσης,
σημαντικό για τους Αλβανούς, βουκολικό ποίημα «Bagёti dhe Bujqёsi» (αγέλες και καλλιέργειες),
βιβλία ιστορίας και δοκίμια για την Αλβανία και τον λαό της, μετάφραση της Ιλιάδας και του Γάλλου
ποιητή Jean de la Fontaine.

Sami Frasheri (1η Ιουνίου 1850-18η Ιουνίου 1904)

Αδελφός του Ναίμ, επίσης και αυτός από τους πρωτεργάτες της
Αναγέννησης. Ολοκλήρωσε τον κύκλο των γυμνασιακών του σπουδών και
αυτός στην Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων και σπούδασε Ελληνικά,
Γαλλικά και Ιταλικά καθώς και Φαρσί, Αραβικά και Τουρκικά, όπως και ο
αδελφός του. Το 1872 μετοίκισε στην Κωνσταντινούπολη και εργάσθηκε
στις υπηρεσίες τύπου της Οθωμανικής Κυβέρνησης. Είχε καλλιεργήσει
στενή σχέση με Τούρκο ιδεαλιστή εθνικιστή Veled Chelebi και είχε ως εκ
τούτου θέση συμπάθειας προς τον Τουρκικό λαϊκιστικό εθνικισμό. Τα
πρώτα του λογοτεχνικά έργα τα εξέδωσε στην τουρκική γλώσσα και
θεωρείται σημαντικό μέλος της Οθωμανικής λογοτεχνικής οικογένειας
στην οποία είναι γνωστός ως Semseddin Sami Efendi. Είναι ο δημιουργός
του μανιφέστου της Αλβανικής Εθνικής Αναγέννησης «Shqiperia – Ç’ka qënë, ç’është e ç’do të bëhet?»
(Αλβανία- Τι ήταν, τι είναι και τι θα είναι μετά από αυτό), το οποίο εξεδόθη το 1899. Μαζί με τους
αδελφούς του, Ναίμ και Αμπντούλ, τον Πάσκο Βάσα και τον Γιάννη Βρετό, ίδρυσε την Κεντρική
Επιτροπή για τα Δικαιώματα της Αλβανίας, φορέα ο οποίος στις αρχές του 1879 δημιούργησε την
φόρμα του αλβανικού αλφαβήτου. Ήταν θιασώτης της ιδέας ότι το Αλβανικό αλφάβητο έπρεπε να
βασίζεται στο ελληνικό, εξ αιτίας του γεγονότος ότι Έλληνες και Αλβανοί έχουν κοινούς προγόνους
τους Πελασγούς. Ακόμη ίδρυσε την «Κοινότητα για την έκδοση Αλβανικών συγγραμμάτων», η οποία
όμως διέκοψε την λειτουργία της μετά από την Οθωμανική απαγόρευση του 1885. Απεβίωσε τον
Ιούνιο του 1904 στην πόλη Erenkoy της Τουρκίας.
Το έργο του αποτελείται από περίπου 50 πολύ αξιόλογα έργα, στα οποία περιλαμβάνονται
νουβέλες, θεατρικά, λεξικά, βιβλία γραμματικής της Τουρκικής γλώσσας, επιστημονικές μελέτες, κ.λπ.

Σελίδα | 94
 Abdul Frasheri (1839-1892)
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο σε ηλικία από τους αδελφούς
Frasheri. Και αυτός περαίωσε τον δεύτερο κύκλο σπουδών στην
Ζωσιμαία Σχολή των Ιωαννίνων, όπου μετέβη σε ηλικία περίπου 18
ετών. Εκεί, ίδρυσε και ηγήθηκε της Αλβανικής Επιτροπής Ιωαννίνων
(Komiteti Shqiptar e Janines). Ανέπτυξε κυρίως πολιτική δράση,
καθώς την περίοδο του Ρώσο-τουρκικού πολέμου, διαβλέποντας
κινδύνους για την αλβανική ανεξαρτησία, εργάσθηκε για την
κατάρτιση σχεδίου το οποίο θα οδηγούσε στην διακήρυξη της
ανεξαρτησίας της. Εν όψει των Ελληνικών και Σερβικών
διεκδικήσεων για τμήματα εδαφών τα οποία εκείνος θεωρούσε
Αλβανικά, ανέπτυξε έντονη διπλωματική κινητικότητα και αναζήτησε
συγκλίσεις ερχόμενος σε επαφή με την ελληνική πλευρά.
Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, τον Ιούλιο και τον
Δεκέμβριο του 19877, πραγματοποίησε συναντήσεις με ελληνική αντιπροσωπία. Στην συνάντηση του
Δεκεμβρίου, επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο Στέφανος Σκουλούδης, ο οποίος
απέρριψε την δημιουργία ανεξάρτητου αλβανικού κράτους και καθώς προέκυψε αδιέξοδο στις
διαπραγματεύσεις για τον διαμοιρασμό των εδαφών οι συνομιλίες διεκόπησαν. Μετά τα Ιωάννινα
και περί τα τέλη του 1877, φθάνει στην Κωνσταντινούπολη, την περίοδο κατά την οποία η Οθωμανική
Αυτοκρατορία προσπαθεί να ανακάμψει από την ήττα του Ρωσοτουρκικού πολέμου και ενώ έχει
υπογραφεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Γίνεται μέλος του Κοινοβουλίου της αυτοκρατορίας (μετά
την επικράτηση των Νεοτούρκων) και αναλαμβάνει δράση υπέρ των δικαίων του αλβανικού λαού,
μετέχοντας στην Κεντρική Επιτροπή για την Υπεράσπιση των Δικαιωμάτων των Αλβανών (Komiteti i
Stambolit). Διαβλέπει τις επεκτατικές τάσεις Ρωσίας και διαισθάνεται τον κίνδυνο να διαμοιρασθούν
εδάφη της Αλβανίας σε γειτονικές Βαλκανικές χώρες. Συνυπολογίζοντας τα μέχρι εκείνη την στιγμή
συμφέροντα των δυτικών δυνάμεων για την διατήρηση του status quo όσον αφορά στην εδαφική
έκταση της Αυτοκρατορίας, προτείνει την σύσταση αυτόνομου βιλαετίου της Αλβανίας υπό
Οθωμανική κυριαρχία, πράξη, η οποία θα είχε ως συνέπεια την χάραξη συνόρων για την Αλβανία.
Λαμβάνει μέρος ως συνιδρυτής στον Σύνδεσμο της Πριζρένης και είναι ο κύριος συντάκτης της
πολιτικής πλατφόρμας της και ανεδείχθη στην ηγετική φυσιογνωμία της οργάνωσης. Η παρουσία του
και η δραστηριότητά του υπήρξαν καταλυτικές για την ενεργοποίηση των αλβανικών πληθυσμών
καθώς και η διπλωματική του ικανότητα τον ανέδειξε σε επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών
Υποθέσεων του Συνδέσμου κατά την ιδρυτική συνέλευσή του και πράγματι, κατέβαλε μεγάλες
προσπάθειες στην ευαισθητοποίηση των Δυτικών Δυνάμεων σχετικά με την «Αλβανική Υπόθεση».
Τον Νοέμβριο του 1878, ως αντιπρόσωπος της Τοσκερίας στην συνέλευση της Dibra, εισηγείται
ψήφισμα προς την Υψηλή Πύλη σχετικά με την δημιουργία του αυτονόμου «Ηνωμένου Βιλαετίου της
Αλβανίας».
Ριζοσπαστικός ιδεολόγος και πατριώτης, στην Β’ Συνέλευση της Dibra, έδωσε μάχη με την
μετριοπαθή πτέρυγα του κινήματος και μετά την καταψήφιση του προγράμματος το οποίο εισηγείτο
και βασιζόταν σε εκείνο του Αργοροκάστρου, μετοίκησε στο Κοσσυφοπέδιο κα προσπάθησε να
υλοποιήσει εκεί το πρόγραμμα αυτό και από την θέση του μέλους της προσωρινής κυβέρνησης του
Πρίζρεν (αρχές 1881).
Η καταστολή του κινήματος από τις Οθωμανικές δυνάμεις (τέλη 1881), οδήγησε στην διάλυση
του Συνδέσμου του Prizren και ο Abdyl Frasheri συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο. Του
απονεμήθηκε όμως χάρη και παρέμεινε κρατούμενος επί τριετία (1982-1985), οπότε και αφέθηκε
ελεύθερος για λόγους ανηκέστου βλάβης στην υγεία του, υπό τον αυστηρό όρο να διακόψει κάθε
δραστηριότητα σχετική με το Αλβανικό ζήτημα. Έστω και ασθενής και σε απομόνωση, δεν
εγκατέλειψε πατριωτική δράση και συνέχισε μυστικά να αγωνίζεται για την δημιουργία ανεξάρτητης
Σελίδα | 95
Αλβανίας. Την 23η Οκτωβρίου 1982, στην Κωνσταντινούπολη, η ανεπανόρθωτα κλονισμένη υγεία του
τον οδήγησε στον θάνατο. Η σωρός του μεταφέρθηκε στην Αλβανία (Τίρανα) το 1978.

Pashko Vasha (1825-1892)

Ο Pashko Vasha ήταν Αλβανός συγγραφέας, ποιητής και
αναφέρεται και ως Vaso Pashё Shkodrani. Γεννήθηκε στην Σκόδρα και
εργάστηκε (1842-1847), ως γραμματέας στο Βρετανικό Προξενείο
στην γενέτειρα του. Εκ τούτου είχε την δυνατότητα να εξασκήσει και
να τελειοποιήσει τις γνώσεις του στην Αγγλική, Ιταλική, Ελληνική,
Γαλλική, Σερβική και Τουρκική γλώσσα. Για διάστημα ενός έτους
περίπου (1847-1848), εγκατεστάθη στην Ιταλία -στην Μπολόνια και
στην Βενετία-, όπου και είχε την δυνατότητα να παρακολουθήσει τις
εξελίξεις στην Ευρώπη εκείνης της περιόδου. Οι παραστάσεις από την
προοδευτική Ευρώπη τον επηρέασαν σε πολύ μεγάλο βαθμό και
διαμόρφωσαν καθοριστικά την σκέψη του. Χαρακτηριστικό είναι το
ότι, σε επιστολές του από την Μπολόνια εκφράζει τις δημοκρατικές του πεποιθήσεις και την αντίθεσή
του στην ηγεμονική και ρυθμιστική θέση του κλήρου στην κοσμική ζωή. Η δημοκρατική πεποίθησή
του τον έκανε να λάβει μέρος στην μάχη της Marghera, στο πλευρό των επαναστατημένων Ενετών
εναντίον της Αυστροουγγαρίας. Συνελήφθη και οδηγήθηκε στο λιμάνι της Αγκώνας και από εκεί
απελάθη στην Κωνσταντινούπολη, ως Οθωμανός υπήκοος. Στην Πόλη, εργάστηκε στο Υπουργείο
Εξωτερικών της Αυτοκρατορίας και υπηρέτησε στο Λονδίνο και αλλού. Το 1863 είναι γραμματέας και
μεταφραστής του εκπροσώπου της Χρυσής Πύλης στην χώρα και συγγράφει το δεύτερο έργο του «La
Bosnie et l'Herzégovine pendant la mission de Djevdet Efendi», (Βοσνία και Ερζεγοβίνη, κατά την
διάρκεια της αποστολής του του Chevded Efendi) και το οποίο εξέδωσε με την επιστροφή του στην
Κωνσταντινούπολη το 1865. Η εξέλιξή του στην ιεραρχία της Οθωμανικής Διοικήσεως, ήταν
σημαντική και το 1879 τοποθετήθηκε στην Βάρνα, στην διοίκηση της Αδριανουπόλεως και έλαβε τον
τίτλο «Pasha». Κατά την θητεία του στην Αδριανούπολη (Edirne), συναντήθηκε με τον Ismail Qemali,
με τον οποίο μοιράστηκαν την ιδέα για την δημιουργία εθνικής ταυτότητας και ανεξάρτητου
αλβανικού Κράτους.
Το 1877 λαμβάνει μέρος μαζί με τους αδελφούς Frasheri στην ιδρυτική πράξη της «Κεντρικής
Επιτροπής για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του Αλβανικού λαού» στην Κωνσταντινούπολη.
Μέσω των επαφών και της δραστηριότητας που ανέπτυξε στην επιτροπή αυτή, γίνεται δεκτός και
εντάσσεται στην “Soqata e Prizren” το έτος 1878.
Εκτός από το ποιητικό σύμβολο της Εθνικής Αναγέννησης «Oh moj Shqypni», είναι ο συντάκτης
του μνημονίου για την ανεξαρτησία της Αλβανίας που κατετέθη στην Βρετανική Πρεσβεία της
Κωνσταντινουπόλεως· επίσης, συνέταξε βιβλία γραμματικής για την νεοτευχθείσα αλβανική γλώσσα
και εγχειρίδια εκμάθησης της Αλβανικής άνευ διδασκάλου. Έχει επίσης, συγγράψει ιστορικά
ημερολόγια (κυρίως με υλικό από τις αποστολές του ως αξιωματούχος του Οθωμανικού Υπουργείου
Εξωτερικών), ποιήματα και δοκίμια.
Τον Ιούλιο 1883 τοποθετείται Γενικός Διοικητής στον Λίβανο και μετά από μακρόχρονη
ασθένεια απεβίωσε και ετάφη στην Βυρηττό το 1892. Η σωρός του μετεφέρθη από τον Λίβανο, στην
Αλβανία το 1978 στην εκατονταετία από την ίδρυση του Συνδέσμου της Πριζρένης και τοποθετήθηκε
σε περίοπτο μνημείο στην γενέτειρα πόλη του, την Σκόδρα.

Σελίδα | 96
 Gjergi Fista (1871 – 1940)
Ο Ρωμαιοκαθολικός, εκ των ηγετικών προσώπων της Εθνικής
Αναγέννησης, Gjergi Fista, γεννήθηκε στη Zadrima (Dajç) Fishtё την 23η
Οκτωβρίου 1871 και στα πρώτα χρόνια της παιδικής του ζωής, βοηθούσε
την οικογένειά του στα κοπάδια, ως βοσκός. Στα 7 του χρόνια, η
εμφανής ευφυΐα του καθώς και η φιλομάθειά του, εκίνησε το
ενδιαφέρον των μοναχών της Φραγκισκανικής ιεραποστολής, η οποία,
υπήρχε στο χωριό του και τον έστειλαν στην σχολή Fishta η οποία ήταν
υπό την επίβλεψη του μοναχικού τάγματος στην Σκόδρα. Συνεχίζει τις
σπουδές του στο εκπαιδευτήριο Troshan, το οποίο δημιουργήθηκε από
την Σχολή και εδώ εμφανίζεται για πρώτη φορά το ταλέντο του στην
δημιουργία ποίησης. Το 1886 το τάγμα τον στέλνει στην Βοσνία για μελέτες και ανώτερες σπουδές
στην αυστηρή σχολή Travanikut Guçjagorё, ενώ παίρνει μαθήματα φιλοσοφίας στην σχολή Sutidkёs
και καθολικής θεολογίας στην θεολογική σχολή Livno. Εκδίδει την πρώτη ποιητική συλλογή υπό τον
τίτλο «πρώτες ποιητικές ασκήσεις» και ολοκληρώνει, αριστεύοντας, τις σπουδές του περί το 1893.
Τον Ιανουάριο του έτους 1899 γίνεται μέλος του Συνδέσμου της Πριζρένης και του ανατίθεται
η κατάρτιση του αλφαβήτου της αλβανικής γλώσσας. Το 1902 αναλαμβάνει επικεφαλής του
καθολικού Γυμνασίου της Σκόδρα στο οποίο και προωθεί την συστηματική διδασκαλία της αλβανικής
γλώσσας και το 1908 λαμβάνει μέρος στο Συνέδριο του Μοναστηρίου (σημερινή Bitola της FYROM)
και εκλέγεται Πρόεδρος της Επιτροπής για την δημιουργία αλφαβήτου. Με δική του πρόταση, το
Συνέδριο αποδέχεται την Λατινική γραφή (Latin Bashkimi) ως την επίσημη αλφάβητο της Αλβανίας,
απορρίπτοντας τις προτάσεις για την καθιέρωση των Αραβικών χαρακτήρων.
Δημοσίευε τα ποιήματά του και αρθρογραφούσε στο λογοτεχνικό και πολιτιστικό περιοδικό
“Yuilli” («Αστήρ»), του οποίου έγινε και διευθυντής. Τον Απρίλιο του 1919 και καθ’ όλο το έτος 1920
διετέλεσε Γενικός Γραμματέας της αλβανικής αντιπροσωπείας στην διάσκεψη των Παρισίων και τον
Δεκέμβριο του 1920 εξελέγη βουλευτής στην Σκόδρα. Τον Απρίλιο του 1921 εκλέγεται Αντιπρόεδρος
του Αλβανικού Κοινοβουλίου και αναπτύσσει σημαντικές σχέσεις με τα κοινοβούλια, άλλων
Ευρωπαϊκών χωρών. Το 1924 συμμετέχει ενεργά στο πλευρό των επαναστατών κατά του Zogu, οι
οποίοι απαιτούν εκδημοκρατισμό και εκσυγχρονισμό του συστήματος διακυβέρνησης, για να υποστεί
διώξεις μετά την πτώση της Κυβέρνησης Noli και να υποχρεωθεί να καταφύγει στην Ιταλία για τα
επόμενα δύο χρόνια (1925-1926). Δεν παύει να δημιουργεί και να δημοσιεύει έργα του, σε όλο αυτό
το διάστημα και είναι εμφανής η επιρροή από την Κροατική λογοτεχνία και του Μαυροβουνίου.
Επιστρέφει στην Αλβανία στην θέση του ως καθηγητής και διδάσκαλος στην Σκόδρα και εκεί πεθαίνει
τον Δεκέμβριο του 1940.
Συνέθεσε σημαντικά ποιήματα, με κορυφαίο το επικό δημιούργημά του «Lahuta e Malcis»
(«Λαούτα των Υψιπέδων»)61αποτελούμενο από 17.000 στίχους και χαρακτηρίζεται ως η «Αλβανική
Ιλιάδα». Άλλα έργα του είναι: «Anzat e Parnasit», Shqiptari I qytetnuem», «Mirzin e Zanave», «Pika
voese mё vonё ri botuar Vallja e Parrizit» κ.ά. Έλαβε πολλές τιμητικές λογοτεχνικές διακρίσεις. Το
1931 τιμάται με το βραβείο «Φοίνιξ» από την Ελλάδα και το 1939 γίνεται μέλος της Ιταλικής
Ακαδημίας, ενώ είναι ο πρώτος Αλβανός υποψήφιος για το βραβείο Nobel λογοτεχνίας.

61
Το ολοκλήρωσε το 1937
Σελίδα | 97
 Faik Bej Konitza (1875-1942)
Μία επίσης, σημαντική μορφή της Αλβανικής εθνικής πνευματικής και
πολιτικής ηγεσίας στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αι. Γεννημένος στην
Κόνιτσα στις 15 Μαρτίου 1875, πήρε την βασική εκπαίδευση σε τουρκικό
σχολείο στην Κόνιτσα· συνέχισε στο Κολέγιο των Ιησουϊτών (Saverian
College) στην Σκόδρα και ολοκλήρωσε την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο
Βασιλικό Γαλλικό Εκπαιδευτήριο στον Γαλατά της Κωνσταντινουπόλεως. Σε
ηλικία 15 ετών πηγαίνει για σπουδές στην Γαλλία όπου και παρέμεινε για
τα επόμενα επτά έτη. Το 1895 αποφοιτά από το Πανεπιστήμιο της Ντιζόν
και πτυχιούχος πλεόν της Φιλολογίας, μετακινείται στο Παρίσι για σπουδές
στην Μεσαιωνική Γαλλική, τα Λατινικά και την Ελληνική στο College de France και ολοκληρώνει τις
σπουδές του στο Harvard και επιστρέφει στην Ευρώπη (Παρίσι). Με άριστη γνώση της Τουρκικής,
Ιταλικής, Γαλλικής Γερμανικής, Αγγλικής και φυσικά της Αλβανικής γλώσσας, και δεδομένου του
μεγάλου ενδιαφέροντος για την μητρική του γλώσσα και λογοτεχνία και ξεκίνησε να αρθρογραφεί
σχετικά με την Αλβανία σε Γαλλικές εφημερίδες. Σε ηλικία 22 ετών βρίσκεται στις Βρυξέλλες και
ιδρύει το περιοδικό «Αλβανία», ένα από τα πλέον σημαντικά έντυπα στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Στην
συνέχεια, 1902, μετακομίζει στο Λονδίνο όπου γνωρίζεται με τον Γάλλο ποιητή Guillaume Apollinaire
και εξακολουθεί να δημοσιεύει άρθρα και κείμενα στο περιοδικό «Αλβανία» και σε άλλα Γαλλικά και
Βρετανικά έντυπα. Ακολούθως (1909), επιστρέφει και πάλι στις Η.Π.Α. (Βοστώνη), γνωρίζεται με τον
Fan Noli και αναλαμβάνει την θέση του αρχισυντάκτη στην εφημερίδα «Dielli», την οποία ο Νόλι είχε
ιδρύσει από το 1909 και ήταν το έντυπο όργανο της ομογενειακής οργάνωσης «Vatra» («Εστία»). Το
1912, εκλέγεται Γραμματέας της οργάνωσης και ταξιδεύει στο Λονδίνο, ως εκπρόσωπος της
οργάνωσης, προκειμένου να υπερασπισθεί τα δίκαια των Αλβανών στην Διάσκεψη του Λονδίνου και
να συμβάλλει στην προσπάθεια αναγνώρισης του νέου Αλβανικού κράτους.
Το 1921, επιστρέφει στις Η.Π.Α. και εκλέγεται πρόεδρος της «Vatra» και αρθρογραφεί στην
εφημερίδα της οργάνωσης όπου πλέον ΄χει την δική του στήλη «Shtylla e Konitzёs». Το 1926
διορίζεται Πρέσβυς της Αλβανίας στις Η.Π.Α. από τον μονάρχη, πλέον, Ahmed Zogu, θέση που
διατηρεί μέχρι την κατάληψη της Αλβανίας από τους Ιταλούς το 1939. Η σχέση του με το καθεστώς
Zogu, ήταν και η κύρια αιτία της διάρρηξης των σχέσεων του με τον φίλο και συναργάτη του Fan Noli.
Πέθανε στην Ουάσιγκτων στις 15 Δεκεμβρίου 1942 και ετάφη στην Βοστώνη. Μετά την πτώση του
καθεστώτος Χότζα, τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στην Αλβανία και τοποθετήθηκαν σε πάρκο, στην
είσοδο της πόλης των Τιράνων.
Το υπήμνημα «Mémoire sur le Mouvement National Albanais» («Υπόμνημα για το Αλβανικό
Εθνικό Κίνημα»), το οποίο υπέβαλλε τον Ιανουάριο του 1899 προς τις αρχές της Αυστροουγγαρίας,
θεωρείται από τα πλέον σημαντικά κείμενα υποστήριξης της Αλβανικής υπόθεσης και περιέχει την
άποψη του Κονίτσα σχετικά με την πορεία του αλβανικού κινήματος στα τέλη του 19 ου αι.

Σελίδα | 98
 Enver Hoxha (1908-1985)
Θα αποτελούσε παράλειψη να μην αναφερθώ στον άνθρωπο που
υπήρξε ο ηγέτης της Αλβανίας για περίπου 45-50 χρόνια και που την
μετέβαλε από ένα φεουδαρχικό κράτος Οθωμανικού τύπου, σε ένα κράτος
που πλησίασε στην εποχή, παρά τις καθυστερήσεις ή τις ιδιομορφίες του,
παρά την απομόνωση την οποία επέβαλε.
Ο Ενβέρ –και όχι Εμβέρ όπως συχνά αποκαλείται, λανθασμένα -,
γεννήθηκε στο Αργυρόκαστρο τον Οκτώβριο του 1908. Οι γονείς του
καθημερινοί, απλοί άνθρωποι, μουσουλμάνοι και ο πατέρας του ήταν
πλανόδιος έμπορος υφασμάτων. Τα πρώτα στάδια σπουδών τα
ολοκλήρωσε στο Αργυρόκαστρο (1930), και συνέχισε τον πανεπιστημιακό
κύκλο εκπαίδευσης στην μηχανολογία στο Πανεπιστήμιο Montpellier
(Γαλλία) με υποτροφία που έλαβε από την αλβανική κυβέρνηση. Στην Γαλλία ήρθε σε επαφή με την
κομμουνιστική ιδεολογία. Δημοσιεύσεις άρθρων του στην εφημερίδα «l’ Humanite», με τα οποία
ασκούσε σκληρή κριτική στον Zogu, έγιναν αφορμή να του αφαιρεθεί η υποτροφία και διακόψει τις
σπουδές του, οπότε και μετανάστευσε στις Βρυξέλλες (1934-1936) για να σπουδάσει νομικά. Εκεί,
παραλλήλως με τις σπουδές εργαζόταν ως γραμματέας του Προξένου της Αλβανίας. Το 1936
επιστρέφει στην Αλβανία και απασχολείται στο Γαλλικό Λύκειο της Κορυτσάς, ως καθηγητής
Γαλλικών, θέση που διατήρησε μέχρι την απόλυσή του από την Ιταλική κατοχική Αρχή, με την
αιτιολογία ότι αρνήθηκε να ενταχθεί στο Φασιστικό Κόμμα.
Αυτό είναι και ένα κρίσιμο σημείο στην πορεία του, καθώς μεταβαίνει και εγκαθίσταται στα
Τίρανα και ανοίγει καπνοπωλείο, το οποίο έγινε «γιάφκα» για τις συναντήσεις των Αλβανών
κομμουνιστών. Στον χώρο αυτόν το 1941, ίδρυσε το Αλβανικό Κομμουνιστικό Κόμμα (με την στήριξη
των Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών) και το 1943 εκλέγεται Γραμματέας του. Τον Μάιο του 1944, ο
Χότζα τίθεται επικεφαλής, ως πρόεδρος, της Εθνικής Αντιφασιστικής Επιτροπής Απελευθέρωσης της
Αλβανίας (Komisioni Anti-fasishtё Kompёtare pёr Çlirimtare e Shqiperishё) . Με το τέλος της
γερμανικής κατοχής, τον Νοέμβριο του 1944, η Επιτροπή αυτή μετονομάστηκε σε Προσωρινή
Δημοκρατική Κυβέρνηση της Αλβανίας και ο Χότζα ανέλαβε καθήκοντα πρωθυπουργού και υπουργού
Εξωτερικών.
Ακραιφνής οπαδός του Σταλινισμού, διέκοψε τις σχέσεις του με τον Tito, όταν ο
Γιουγκοσλάβος ηγέτης συγκρούσθηκε με τον Stalin (1948) και αντιμετώπισε την κρίση η οποία
δημιουργήθηκε μετά από αυτό, εντός των κόλπων του Αλβανικού Κομμουνιστικού Κόμματος με
τρόπο και μέσα αντίστοιχα με εκείνα του ιδεολογικού προτύπου του. Ένα από τα θύματα αυτής της
περιόδου υπήρξε και ο τότε υπουργός Άμυνας Koci Xhoxhe, τον οποίο κατηγόρησε για δράση υπέρ
των Γιουγκοσλαβικών επιδιώξεων ομοσπονδοποίησης.
Ήταν κυρίαρχος και μοναδικός πρωταγωνιστής στην πολιτική σκηνή της χώρας του, τόσο στο
πεδίο του σχεδιασμού και υλοποίησης της πολιτικής στο εσωτερικό, όσο και στο πεδίο της
στρατηγικής και διαχείρισης των διεθνών υποθέσεων και επαφών της Αλβανίας. Η αποστροφή του
για κάθε είδους μεταρρύθμιση έγινε πρόδηλη τόσο κατά την ρήξη του με την Μόσχα όταν ανέλαβε ο
Χρουστσόφ (1956) και το Κ.Κ.Σ.Ε. αποκήρυξε τον Στάλιν, όσο και με την Μαοϊκή Κίνα αρχές της
δεκαετίας του 1970, όταν έκρινε ότι ο Μάο, εκφεύγει της ορθόδοξης κομμουνιστικής ιδεολογίας και
υποκύπτει στους ρεφορμιστικούς-ρεβιζιονιστικούς πειρασμούς στους οποίους τον παρέσυρε η Δύση,
με την διατύπωση της θεωρίας των τριών κόσμων. Έτσι ανακήρυξε την Αλβανία ως «το μοναδικό
κομμουνιστικό κράτος στον κόσμο». Το 1981 διατάσσει εκκαθαρίσεις εντός του κόμματος και λίγο
αργότερα αποσύρεται από τα καθήκοντά του και τυπικά αναλαμβάνει ο Ramiz Alia, μέχρι τότε
υπεύθυνος προπαγάνδας του Κόμματος της Εργασίας, ο οποίος έγινε ουσιαστικός ηγέτης της χώρας
μετά τον θάνατό του “xhaxhi Enver” την 11η Απριλίου 1985. Το όραμά του για μια Αλβανία με
αυτάρκεια, δίχως εξαρτήσεις από εξωτερικές παραμέτρους, με τον Αλβανό «πρότυπο» σοσιαλιστή,
δεν έτυχε δικαίωσης από την ιστορική εξέλιξη, τουλάχιστον, όχι μέχρι στιγμής.
Σελίδα | 99
 Παρά τα όσα υπέρ ή κατά δύναται κάποιος να διατυπώσει για τον Χότζα, είναι κοινή
παραδοχή το γεγονός ότι πρόκειται για μία εξαιρετικά ισχυρή προσωπικότητα. Ήταν ο μακροβιότερος
ηγέτης μετά τον Β΄Π.Π. και επέτυχε αυτό που φάνταζε αδύνατο μέχρι την ανάληψη της εξουσίας από
εκείνον, να σταματήσει δηλαδή τις αντεκδικήσεις και φονικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των φυλών
στην χώρα. Τέλος, πρέπει να του αναγνωρισθεί η σχεδόν ολοκληρωτική εξάλειψη του
αναλφαβητισμού από την Αλβανία.
Ερώτημα παραμένει το πώς, αν και κατά τεκμήριο ευφυής επέλεξε τον δρόμο του μονότονου
και σχεδόν πρωτόγονου συστήματος και οριακά απάνθρωπου τρόπου διακυβέρνησης. Η σκληρότητα
της εξουσίας, είναι κατανοητή και σε κάποιο βαθμό και αναγκαία όταν ένα σύστημα προσπαθεί να
εδραιωθεί. Όμως γιατί στην πορεία του επέλεξε την άσκηση εξουσίας κατ΄ αυτόν τον τρόπο, ενώ θα
μπορούσε να προχωρήσει σε αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Τούτο ήταν συνέπεια και μόνον της
εμμονών του και της Σταλινικής ιδεολογίας του ή προέκυψε ως αποτέλεσμα και αναγκαιότητα υπό
την επιρροή και άλλων παραμέτρων που αγνοούμε;
Η όλη ιδεολογική και πολιτική του θεωρία, εμπεριέχεται στο συγγραφικό του έργο, το οποίο
περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τα απομνημονεύματά του και μια συλλογή κειμένων του από τα έτη
1974-1985, ένα δίτομο έργο «Σκέψεις για την Κίνα» (1979), «Ο Ευρωκομουνισμός είναι
αντικομουνισμός», «Η θεμελίωση της νέας Αλβανίας», «Με τον Στάλιν» (1979), «Η Άγγλο-Αμερικανική
απειλή στην Αλβανία» (1982).

Ismail Kandare (1936- )

Είναι ο σπουδαιότερος εν ζωή, τουλάχιστον, διανοούμενος και
λογοτέχνης της Αλβανίας. Γεννήθηκε στο Αργυρόκαστρο (Gjirokastёr),
την 28η Ιανουαρίου 1936 και ο πατέρας του ήταν δημόσιος υπάλληλος.
Σπούδασε φιλολογία στην Σχολή Ιστορίας & Φιλολογίας στο
Πανεπιστήμιο Τιράνων και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές
στο Ινστιτούτο Λογοτεχνίας «Μαξίμ Γκόργκι» της Μόσχας. Υπήρξε
στέλεχος του Κόμματος και μέλος της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης (1970-
1982), θέση που του έδινε το προνόμιο να ταξιδεύει και να δημοσιεύει
στο εξωτερικό. Η συγγραφή ενός πολιτικού σατυρικού ποιήματος το 1975, τον ρίχνει σε δυσμένεια
και του επιβάλλεται τριετής απαγόρευση δημοσιεύσεων. Κατηγορείται το 1982 από τον Πρόεδρο της
Ένωσης Συγγραφέων και Καλλιτεχνών για διαστρέβλωση της Ιστορίας και της Παράδοσης και πως
χρησιμοποιούσε αυτές για να περνάει πολιτικά μηνύματα στο λαό και τα οποία στρέφονταν κατά της
Κομμουνιστικής ηγεσίας. Στις αντιπαραθέσεις που αναπτύσσονται σχετικά με το αν ήταν
αντιστασιακός ή συνέπλεε με το καθεστώς, ο ίδιος απαντά ότι: « ποτέ δεν προσπάθησα να γίνω ένας
Αλβανός Solzhenitsyn ή αντιστασιακός. Η αντίσταση επί Χότζα ήταν μια θέση την οποία κανείς δεν
μπορούσε να λάβει, ακόμη και για λίγες ημέρες, δίχως να βρεθεί αντιμέτωπος με το εκτελεστικό
απόσπασμα. Από την άλλη πλευρά, τα βιβλία μου, από μόνα τους αποτελούν μια μορφή αντίστασης»,
όσο για την κριτική που του ασκήθηκε για το έργο του «Ο Μεγάλος Νικητής» (1977) και το οποίο
αναφέρεται στον Ενβέρ Χότζα, απαντά ότι «ήταν το τίμημα που έπρεπε να καταβάλω για την
ελευθερία μου».
Από το 1982 έχει αρχίσει να στέλνει κείμενά του, μυστικά, στην Γαλλία στον εκδοτικό οίκο
“Fayard”, όπου και δημοσιεύονται. Τον Οκτώβριο του 1990 καταφεύγει στην Γαλλία και του
απονέμεται πολιτικό άσυλο. Συνεχίζει να διαμένει εκεί με την σύζυγό του Έλενα και τις δύο θυγατέρες
του.

Σελίδα | 100
 Έργα του έχουν εκδοθεί σε περισσότερες από 40 χώρες και μεταφρασθεί σε περίπου 30
γλώσσες. Είναι κάτοχος πολλών διεθνών διακρίσεων, μεταξύ αυτών, το 1992 του απονεμήθηκε το
Παγκόσμιο βραβείο Cino Del Duka (Prix mondial Cino Del Duka) και από το 1996, είναι ισόβιο μέλος
της Γαλλικής Ακαδημίας Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών (Academy of Moral and Political Scienses of
France). Το 2005 έλαβε το Διεθνές Βραβείο Man Booker (Man Booker International Prize) και το 2009
κέρδισε το Βραβείο Λογοτεχνίας του Πρίγκηπος Αστουρίας (Prince of Asturias Award for Literature).
Είναι Επίτιμος Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Social and Institutional Communication Κοινωνικών και
πολιτικών επιστημών της Σικελίας και έχει περισσότερες από μια φορά, προταθεί για το βραβείο
Nobel.
Είναι σήμερα από τις πιο αναγνωρισμένες πνευματικές παρουσίες της Αλβανικής λογοτεχνίας
και ποίησης και από τον διεθνή τύπο αναγνωρίζεται σε ισότιμο επίπεδο με τον Κάφκα τον Όργουελ ή
τον Γκογκόλ62.

Αναστάσιος Γιανουλάτος, Αρχιεπίσκοπος Τιράνων & πάσης

Αλβανίας (1929 - ).
Θα αποτελούσε απρέπεια η έλλειψη αναφοράς στον Αρχιεπίσκοπο
Αλβανίας Αναστάσιο. Ο κατά κόσμον, Αναστάσιος Γιαννουλάτος
αποτελεί μία από τις πλέον φωτισμένες ηγετικές, πνευματικές
μορφές, όχι μόνον της Αλβανίας, αλλά και ολόκληρης της
Βαλκανικής και της Παγκόσμιας κοινότητας. Σπούδασε Θεολογία
στο Πανεπιστήμιο Αθήνας και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές
σπουδές στο Αμβούργο ως υπότροφος του Ιδρύματος Alexander von Humboldt. Γνωρίζει την Γαλλική,
Γερμανική, Αγγλική, Αλβανική ενώ έχει μελετήσει την Λατινική, Ρωσική, Ισπανική και Σουαχίλι. Έχει
υψηλό ενδιαφέρον για την θρησκεία ως ανάγκη του ανθρώπου και, διερεύνησε τα διάφορα
θρησκεύματα και λόγω των ερευνών του επισκέφθηκε τις περιοχές που αυτά γεννήθηκαν και
αναπτύχθηκαν. Έτσι, βρέθηκε στην Ινδία, την Ταϋλάνδη, την Κορέα, την Ιαπωνία, την Κίνα την Κένυα
Συρία Αίγυπτο, Τουρκία κ.λπ. Από τα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας του, έγινε φανερός ο ζήλος
του για την παροχή έργου για τον άνθρωπο και έλαβε μέρος σε πλήθος ιεραποστολών στην Αφρική
(κυρίως στην Ουγκάντα. Η ανθρωπιστική δραστηριότητά του ανέδειξε την ικανότητά του και τον
έφερε στην θέση του γενικού διευθυντού της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος και
το 1981 χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Ανατολικής Αφρικής (Κένυα, Ουγκάντα, Τανζανία).
Στο έργο που ανέλαβε και αυτή τη φορά ανταποκρίθηκε με απόλυτη επάρκεια και πέτυχε την
αναγέννηση της εκεί ορθόδοξης ιεραποστολής, όπου ίδρυσε την Πατριαρχική Σχολή «Αρχιεπίσκοπος
Κύπρου Μακάριος», χειροτόνησε πολλούς Αφρικανούς κληρικούς (άνω των 50) και οργάνωσε σώμα
κατηχητών. Δημιούργησε επτά ιεραποστολικούς σταθμούς και ευθύνεται για την ανέγερση δεκάδων
ναών. Ταυτοχρόνως, μερίμνησε για την σύσταση και λειτουργία δεκάδων υγειονομικών σταθμών-
ιατρείων και σχοελίων.
Μετά από μία δεκαετή και απολύτως επιτυχή, γεμάτη υπηρεσία επιστρέφει το 1991 στην
Αθήνα, όπου και αναλαμβάνει την οργάνωση του «Κέντρου Ιεραποστολικών Σπουδών» του

62
The Independent, Arts and Entertainment, Saturday, 27 February 1999: “He has been compared to Gogol, Kafka and
Orwell. But Kadare's is an original voice, universal yet deeply rooted in his own soi”

Σελίδα | 101
Πανεπιστημίου Αθηνών και την οργάνωση και διεύθυνση του «Διορθοδόξου Κέντρου Αθηνών της
Εκκλησίας της Ελλάδος».
Στον κατάλογο των επιστημονικών δραστηριοτήτων και διακρίσεών του περιλαμβάνονται η
ανάδειξή του σε Ομότιμο καθηγητή του Ποιμαντικού τμήματος του Ε.Κ.Π.Α. (1997) και διευθυντή του
Τομέα Θρησκειολογίας-Κοινωνιολογίας (1983-1986), η εκλογή του στην θέση του Κοσμήτορος της
Θεολογικής Σχολής και μέλος της Συγκλήτου του Ε.Κ.Π.Α. (1983-1986). Επίσης, διετέλεσε μέλος της
Επιτροπής Ερευνών του Ε.Κ.Π.Α. (1986-1990) και μέλος του Δ.Σ. του Κέντρου Μεσογειακών και
Αραβικών Σπουδών (1972-1982).
Το 1993 αναγορεύεται σε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και σε επίτιμο
διδάκτορα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1995)
και της Θεολογικής Σχολής του Τιμίου Σταυρού Brookline Ma των Η.Π.Α. (1989), Επίτιμος Δρ.
Φιλοσοφίας στο τμήμα Ιστορίας & Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων, και μέλος της Θεολογικής Ακαδημίας της Μόσχας (1998). Από το 2001 είναι Εταίρος της
Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης, Επίτιμος Δρ. του Πανεπιστημίου της Κραϊόβας (2006). Επίσης κατέχει
την Ανώτατη θεολογική διάκριση με την απονομή του Διπλώματος π. Δημητρίου Στανισλοέ του
Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου (2003).
Προ της εκλογής του στην θέση του Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας την 24 η
Ιουνίου 1992, ήταν υπεύθυνος για τον τομέα εξωτερικής ιεραποστολής, τον οποίο και ανέπτυξε
σημαντικά καθώς προωθούσε την συνεργασία ιεραποστολικών κλιμακίων στην Κορέα, Ινδία και
Αφρική. Mέλος πολλών διεθνών επιστημονικών επιτροπών, όπως: της «Γερμανικής Εταιρείας για την
Ιεραποστολική»· της «Διεθνούς Εταιρείας Ιεραποστολικών Mελετών»· της Διαχριστιανικής Επιτροπής
Π.Σ.E. για το διάλογο με άλλες θρησκείες και ιδεολογίες (1975-83)· της Mικτής Επιτροπής του
«Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Εκκλησιών» και της Συνελεύσεως των Ρωμαιοκαθολικών Επισκόπων
«Islam in Europe» Committee (1989-91)· του «Διεθνούς Συμβουλίου» του World Conference on
Religion and Peace (1985-1994). Πατριαρχικός Έξαρχος εν Αλβανία (Iανουάριος 1991 - Iούνιος 1992).
Μητροπολίτης Aνδρούσης (Aυγ. 1991 - Iούν. 1992 οπότε και εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Τιράνων & πάσης
Αλβανίας).
Η διεθνής εμπειρία του, η αποδεδειγμένη ικανότητά και αποτελεσματικότητά του σε δύσκολες
αποστολές και το υψηλό επίπεδο πνευματικής καλλιέργειας και μόρφωσης, ήταν πολύτιμα εφόδια
στον ρόλο που ανέλαβε, καθώς η Αλβανική Εκκλησία είχε διαλυθεί κατά την διάρκεια των
προηγουμένων ετών και παραλλήλως έπρεπε να αντιμετωπίσει την καχυποψία Αλβανικών κύκλων
έναντι της Ελληνικής του προελεύσεως. Οι δυσκολίες φάνταζαν ανυπέρβλητες, όμως για μία ακόμη
φορά η πνευματική δύναμη του και η ικανότητα χειρισμού πολύπλοκων καταστάσεων, μα κυρίως η
ανιδιοτέλεια και το έργο του, ήταν οι παράγοντες που συνέργησαν στην κατανίκηση όλων των
εμποδίων και τον καταξίωσαν στην συνείδηση του Αλβανικού λαού και όχι μόνον.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα πέτυχε την ανασυγκρότηση της Εκκλησίας. Στην μέχρι τώρα
διάρκεια της θητείας του, δεκάδες Μονές και ναοί αναστηλώθηκαν, επισκευάσθηκαν ή κτίσθηκαν.
Δημιουργήθηκαν εργαστήρια (κηροποιΐα,τυπογραφείο, ξυλουργείο) και ίδρυσε πλήθος Λυκείων
(Αργυρόκαστρο, Δυρράχιο, Μεσοπόταμο κ.ά), ίδρυσε την Θεολογική – Ιερατική Ακαδημία
«Ανάστασις» στο Δυρράχιο, συνέβαλλε στην επιμόρφωση και εκπαίδευση δεκάδων ιερατικών
λειτουργών αλλά και απλών πολιτών, ενώ αγωνίσθηκε για την επαναφορά της εκκλησιαστικής
περιουσίας στην ιδιοκτησία της Αλβανικής Εκκλησίας, χωρίς να παραμελεί και το φιλανθρωπικό έργο
με την διανομή τροφίμων, σχολικών ειδών κ.ά αγαθών σε οικογένειες και παιδιά που πραγματικά τα
Σελίδα | 102
είχαν ανάγκη και δίχως να κάνει φυλετικές ή θρησκευτικές διάκρισεις. Στην κρίση του
Kοσσυφοπεδίου (1999) οργάνωσε ευρύτατο ανθρωπιστικό πρόγραμμα, το οποίο βοήθησε 33.000
περίπου πρόσφυγες σε διάφορα μέρη της Aλβανίας.
Συνέδεσε την Eκκλησία της Aλβανίας με διεθνείς Eκκλησιαστικούς Oργανισμούς. Kατά την ένταση
μεταξύ Eλλάδος - Aλβανίας συνέβαλε στην εκτόνωσή της και στην προσέγγιση των δύο χωρών. Mε τις
πρωτοβουλίες αυτές δόθηκε εργασία σε χιλιάδες ανθρώπους, δημιουργήθηκαν σοβαρά έργα
κοινωνικής υποδομής και η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας αναδείχθηκε σε πολυδύναμο
πνευματικό και αναπτυξιακό παράγοντα. Συγχρόνως αγωνίσθηκε για την άμβλυνση των αντιθέσεων
στα Βαλκάνια.
Υπήρξε εκδότης και διευθυντής των περιοδικών «Πορευθέντες» (1960-1970) και «Πάντα τα
Έθνη» (1981-1992) ενώ στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται τα εξής έργα: Τα πνεύματα
M’μπάν’ντουα και τα πλαίσια της λατρείας των. Θρησκειολογική διερεύνηση πλευρών της
αφρικανικής θρησκείας (1970), Κύριος της Λαμπρότητος. O Θεός των παρά το όρος Κένυα φυλών
(1971, 31981), Various Christian Approaches to the Other Religions -A Historical Outline (1971), Ο
όρθρος της Oρθοδοξίας εις την Iαπωνίαν (1971), Mορφαί αφρικανικού τελετουργικού (1972, 31981),
Iσλάμ. Θρησκειολογική Eπισκόπησις (1975), ΡRouhanga– O Δημιουργός. (1975), Θέσεις των
χριστιανών έναντι των άλλων θρησκειών (1975), Όψεις Iνδουϊσμού – Bουδισμού (1985),
Παγκοσμιότητα και Oρθοδοξία (2000) - κυκλοφόρησε και στην Σερβική, Ρουμανική, Αλβανική
Βουλγαρική και Αγγλική, Facing the World. Orthodox Christian Essays on Global Concerns, St.
Vladimir’s Seminary Press, Crestwood, NY and WCC, Geneva 2003, Ίχνη από την αναζήτηση του
Yπερβατικού: Συλλογή θρησκειολογικών μελετημάτων (2004, 32006), Ιεραποστολή στα ίχνη του
Χριστού. Θεολογικές μελέτες και ομιλίες (2007), Θεός εφανερώθη εν σαρκί... (2006), που
κυκλοφόρησε και επίσης στα αλβανικά, Νυν πάντα πεπλήρωται φωτός... (2007), που κυκλοφόρησε
επίσης στα αλβανικά, Μοναχοί και Ιεραποστολή, κατά τους 4ο και 9ο αιώνες (2008), Έως εσχάτου της
γης. Έχει επίσης συγγράψει περίπου 240 πραγματείες και μελετήματα: «Bυζάντιον, ιεραποστολικόν
έργον» (1964), «The Purpose and Motive of Mission» (1965), «Tύποι ιερέων αφρικανικών
ιεροβασιλείων» (1968), «Les Missions des Eglises d’Orient» (1972), «Die Mystik in Byzanz» (1983),
Eastern Orthodoxy and Human Rights (1984), «Der Dialog mit dem Islam aus orthodoxen Sicht» (1986,
ελλην.1991, αγγλ.1996), «Your Will be done: Mission in Christ’s Way» (1989), «Iνδουϊσμός και αγωγή»
(1990), «Aφρικανικά θρησκεύματα» (1992), «Bουδδισμός» (1992), «Θρησκεία» (1992),
«Mυστικισμός» (1992), «Παράδοση και όραμα ειρηνικής συνυπάρξεως των θρησκευτικών κοινοτήτων
στην Aλβανία» (1993), «Facing People of Other Faiths – From an Orthodox Point of View» (1993),
«Mια Eκκλησία σε μακροχρόνιο πολύτροπο διωγμό» (1996), «Άνθρωπος και φύση στις μεγάλες
θρησκείες» (1996), «Die Mission der orthodoxen Kirche» (1997), «The Global Vision of Proclaiming the
Gospel» (1997), «Orthodoxy faces the third millennium» (2000), «Η Ορθοδοξία προ της ραγδαίας
εξελίξεως των θετικών επιστημών» (2002), «Problems and Prospects of Inter-religious Dialogue»
(2003), «Η διαχρονική μετοχή πίστεως στην οικοδόμηση της Ευρώπης» (2004), «Οι χριστιανοί στην
πολυθρησκευτική ΕνωμένηΕυρώπη» (2007).
Tέλος, η διεθνής διεκλησιαστική δραστηριότητά του, αποτελεί μια ακόμη πιστοποίηση της
χαρισματικής και πολυεπίπεδης προσωπικότητάς του, καθώς και σε αυτό το πεδίο ο κατάλογος είναι
μεγάλος. Συγκεκριμένα διετέλεσε: Γενικός Γραμματεύς της «Eκτελεστικής Eπιτροπής δια την
Eξωτερικήν Iεραποστολήν» του «Συνδέσμου» (1958-61). Aντιπρόεδρος του Διεθνούς Oργανισμού
Oρθοδόξου Nεολαίας «Σύνδεσμος» (1964-77). Mέλος της Διεθνούς «Eπιτροπής για ιεραποστολικές
Σελίδα | 103
μελέτες» του Παγκοσμίου Συμβουλίου Eκκλησιών (1963-69). Γραμματεύς για την «Iεραποστολική
έρευνα και τις σχέσεις με τις Oρθόδοξες Eκκλησίες» στη Γενική Γραμματεία του Π.Σ.E. (Γενεύη, 1969-
71). Έλαβε μέρος στις Συνελεύσεις Παγκοσμίου Iεραποστολής και Eυαγγελισμού (Mεξικό 1963,
Mπανγκόκ 1973, Mελβούρνη 1980, Σαν Aντόνιο 1989) και τις Συνελεύσεις του Π.Σ.E. (Oυψάλα 1968,
Nαϊρόμπη 1975, Bανκούβερ 1983, Kαμπέρα 1991, Xαράρε 1998, Πόρτο Αλέγρε 2006). Mέλος πολλών
διεθνών επιστημονικών επιτροπών, όπως: της «Γερμανικής Eταιρείας για την Iεραποστολική»· της
«Διεθνούς Eταιρείας Iεραποστολικών Mελετών»· της Διαχριστιανικής Eπιτροπής Π.Σ.E. για το διάλογο
με άλλες θρησκείες και ιδεολογίες (1975-83)· της Mικτής Eπιτροπής του «Συμβουλίου των
Eυρωπαϊκών Eκκλησιών» και της Συνελεύσεως των Pωμαιοκαθολικών Eπισκόπων «Islam in Europe»
Committee (1989-91)· του «Διεθνούς Συμβουλίου» του World Conference on Religion and Peace
(1985-1994). Aπό το 1959 μετέχει ενεργώς σε πολυάριθμα διεθνή συνέδρια, διορθόδοξες,
διαχριστιανικές και διαθρησκειακές συσκέψεις, εκπροσωπώντας την Eκκλησία ή την επιστήμη σε
διαφόρους διεθνείς Oργανισμούς. Έχει δώσει διαλέξεις σε διάφορα πανεπιστημιακά κέντρα του
εξωτερικού, σχετικά με τη σύγχρονη χριστιανική σκέψη, τον διαθρισκειακό διάλογο, την παγκόσμια
αλληλεγγύη και ειρήνη. Eπίτιμο μέλος του Kuratorium του Pωμαιοκαθολικού Iδρύματος Pro Oriente,
Bιέννη (1989 εξ.). Πρόεδρος-Συντονιστής της Commission on World Mission and Evangelism του Π.Σ.E.
(1984-1991). Mέλος της Kεντρικής Eπιτροπής του Π.Σ.E. (1998 - 2006) και της Eπιτροπής «Πίστις και
Tάξις» (2000 - 2006). Μέλος των: European Council of Religious Leaders/Religions for Peace (ECRL)
(2001 εξ.) και Council of 100, World Economic Forum, Davos (2003). Αντιπρόεδροςτης Conference of
European Churches (2003 εξ.). Πρόεδρος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών (2006 εξ.). Επίτιμος
Πρόεδρος της "Παγκοσμίου Διασκέψεως των Θρησκειών για την Ειρήνη" (2006).

Σελίδα | 104
Εικόνα 51: Οι 40 ιδρυτές της Λίγκας της Πριζρένης, έτσι όπως παρουσιάζονται στο Μουσείο της Ανεξαρτησίας στην
Αυλώνα.

Σελίδα | 105
Εικόνα 52 : Η πρώτη δεκαμελής Κυβέρνηση της Ανεξάρτητης Αλβανίας. Από αριστερά: Ismail Qemali Bej,

Σελίδα | 106
Εικόνα 53: Το σήμα για την 10ετηρίδα της ανεξαρτησίας.

Σελίδα | 107
Εικόνα 22:Φωτογραφία από συνεδρίαση του Αλβανικού Κοινοβουλίου (παλαιό
Κοινοβούλιο), σε αίθουσα συνεδριάσεων που χρησιμοποιούσε η καθεστωτική Βουλή.
Εμφανής η «θεατρικότητα»

Σελίδα | 108
Δ. Ονομασίες και επικεφαλής του Αλβανικού κράτους

1. Περίοδος από την ίδρυση έως τον Β΄ΠΠ

 Ηγεμονία της Αλβανίας (Principality of Albania)-1912-1920:

Πρόεδρος της Εθνοσυνελεύσεως:
 Ismail Qemali Bej (28/11-29/11 1912)
Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως:
 Ismail Qemali Bej Vlora(29/11/1912-22/01/1914)
Πρόεδρος της Κεντρικής Κυβερνήσεως:
 Feizi Bej Alizoti (22/01/1914-07/03/1914)
 Ανεξάρτητο Πριγκιπάτο της Αλβανίας
 Wilhem zu Wied (07/03/1914-03/09/1914)
Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβερνήσεως
 Esat Pash Toptani (05/10/1914-24/02/1916)
 Απουσία Εθνικής Κυβερνήσεως (24/02/1916-28/12/1918)
 Turhan Pasha Permeti (28/12/1918-28/01/1920)
 Αλβανική Πολιτεία- State of Albania (1920-1925)
Πρόεδροι της Εθνικής Κυβερνήσεως
 Suleiman Bej Delvina (28/01/1920-30/01/1920)
Ύπατο Συμβούλιο (4μελές-30/01/1920-31/01/1925)
 Fan S. Noli (02/07/1924-24/12/1924-ενεργών κατ΄ εντολή του Υπάτου Συμβουλίου)
 Αλβανική Δημοκρατία (Albanian Republic)-1925-1928
Πρόεδρος της Δημοκρατίας
 Ahmet Zogu (31/01/1925-01/09/1928)
 Βασίλειο της Αλβανίας (1928-1939)
Βασιλέας των Αλβανών
 Zog I (Ahmet Zogu) (01/09/1928-08/04/1939)
Πρόεδρος της Προσωρινής Επιτροπής Διοικήσεως
 Xhafer Ypi (09/04/1939-12/04/1939)
Αναπληρωτής Επικεφαλής του Κράτους (Acting Head of State)
 Shefqet Bej Verlaci (12/04/1939-16/04/1939)
 Ιταλική Κατοχή (1939-1943) - Βασίλειο της Ιταλίας
Vittorio Emanuele III (16/04/1939-03/09/1943)
 Γερμανική Κατοχή (1943-1944)
Πρόεδρος της Προσωρινής Επιτροπής Διοικήσεως(provisional executive committee)
 Ibrahim Bej Bicaku (20/10/1943-25/10/1943)
Πρόεδρος του Υπάτου Συμβουλίου Αντιβασιλείας
 Mehdi Bej Frasheri (20/10/1943-25/10/1944)

Σελίδα | 109
  Σοσιαλιστική Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας (1944-1991)

Εικόνα 23. Τίρανα 1944-Η απελευθέρωση.

Πρόεδρος Γραμματείας του Αντιφασιστικού Συμβουλίου της Εθνικής Απελευθερώσεως
 Omer Nishani (26/05/1944-12/01/1946)
Πρόεδρος της Γραμματείας της πληρεξουσίου Εθνοσυνελεύσεως (Presidium of Constituent Assembly)

 Omer Nishani (12/01/1946-14/03/1946)

Πρόεδρος της Γραμματείας της Λαϊκής Εθνοσυνελεύσεως της Αλβανίας

 Omer Nishani (26/05/1946-01/08/1953)

 Haxhi Lleshi (01/08/1953-22/11/1982)
 Ramiz Alia (22/11/1982-30/04/1991)
 Την 22α Φεβρουαρίου 1991-30η Απριλίου 1991, ενόψει της πτώσης του καθεστώτος, ο Ramiz
Alia τίθεται επί κεφαλής του νεοσύστατου Συμβουλίου της Προεδρίας.

 Δημοκρατία της Αλβανίας (Republic of Albania) 1991- σήμερα

Πρόεδρος της Δημοκρατίας

 Ramiz Alia (30/ 04/1991-03/04/1992)
 Kastriot Islami -αναπλ.(03/04/1992-06/04/1992)
 Pjeter Arbnori -αναπλ. (06/041992-09/04/1992)
 Sali Berisha (09/04/1992-24/07/1997)
 Skender Gjinushi-αναπλ. (24/07/1997)
 Rexhep Meidani (24/07/1997-24/07/2002)
 Alfred Moisiu (24/07/2002-24/07/2007)
 Bamir Topi (24/07/2007- 2012)
 Bujar Nishani (2012 - )

Πρωθυπουργοί

 Fatos Nano από 22/02/1991 έως 05/06/1991

 Ylli Bufi από 05/06/1991 έως 10/12/1991
 Vilson Ahmeti από10/12/1991 έως 13/04/1992
 Aleks. Meksi από 13/04/1992 έως11/03/1997
 Bashkim Finο από11/03/1997 έως 24/07/1997)
Σελίδα | 110
 Fatos Nano από 24/07/1997 έως 02/10/1999
 Panteli Maiko από02/10/1998 έως 29/10/1999
 Ilir Meta από 29/10/1999 έως 22/02/2002)
 Panteli Maiko από22/02/2002 έως31/07/2002
 Fatos Nano από 31/07/2002 έως 11/09/2005
 Sali Berisha από 11/09/2005 έως σήμερα

Μονάδα ταχείας επεμβάσεως του Αλβανικού Στρατού.

==================================

Σελίδα | 111
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Α΄ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ

Σήμερα στην πολυκομματική, πλέον, πολιτική σκηνή της Αλβανίας λειτουργούν τα ακόλουθα
πολιτικά κόμματα:
 Partia Demokratike e Shqipёrisё -PD(Δημοκρατικό Κόμμα Αλβανίας)

Έτος Ιδρύσεως: 1991, Πρόεδρος: Sali Berisha

Το μεγαλύτερο κόμμα της συντηρητικής παρατάξεως στην Αλβανία, χωρίς, όμως να έχει σαφή
ιδεολογικό προσανατολισμό, κάτι το οποίο ακόμη και σήμερα είναι ζητούμενο. Ιδρύθηκε από έναν
πυρήνα φοιτητών και καθηγητών του Πανεπιστημίου των Τιράνων, οι οποίοι από το 1990, είχαν
σχηματίσει ομάδα πολιτικής αντιπαράθεσης στο κυρίαρχο μέχρι τότε κυβερνητικό Σοσιαλιστικό
Κόμμα της Αλβανίας (PS), το οποίο από τον Απρίλιο του 1991, αποτελούσε την μετεξέλιξη του
«Κόμματος της Εργασίας» ( Partia e Punes). Πρόεδρος της Επιτροπής Πρωτοβουλίας από το 1990-
1991, ανεκηρύχθη, ο δολοφονηθείς το 1998, Azem Hajdari, ο οποίος ως φοιτητής της Φιλοσοφικής
Σχολής του Πανεπιστημίου των Τιράνων, ήταν από τις ηγετικές μορφές του φοιτητικού κινήματος.
Το1991, ιδρύεται το Δημοκρατικό Κόμμα και Πρόεδρος της διοικούσης επιτροπής, ανακηρύσσεται ο
Sali Berisha, τον οποίο διαδέχεται το 1992 – 1995 ο Eduart Selami. To 1995 o Berisha εκλέγεται
Πρόεδρος της Δημοκρατίας και καθήκοντα επικεφαλής του κόμματος ασκούν οι Γενικοί Γραμματείς,
Tritan Shehu (1995-1997) και ο Genci Pollo (1997). Από το 1997 μέχρι σήμερα, Πρόεδρος του
Δημοκρατικού Κόμματος είναι ο Sali Berisha.
Πρώτη φορά συμμετείχε στις εκλογές το 1991 (οι πρώτες ελεύθερες εκλογές) και συγκέντρωσε
38,7 % και 75 έδρες. Στις επόμενες εκλογές, το 1992 έλαβε τα 2/3 των ψήφων (62,1%) και 92 έδρες.
Τα γνωστά γεγονότα του 1997, οδήγησαν στην πτώση της Κυβερνήσεως του Δ.Κ. και στις
εκλογές του ιδίου έτους έλαβε 25,8 % και 29 έδρες.
Το 2005 επανήλθε στην εξουσία με τον Sali Berisha, μετέχοντας στις εκλογές ως Συνασπισμός
πολιτικών κομμάτων (Kualicion Politik) ο οποίος αποτελείτο από ακροδεξιούς, αλλά και αριστερούς
πολιτικούς σχηματισμούς.

Σελίδα | 112
  Partia Socialiste e Shqipёrisё (Σοσιαλιστικό κόμμα Αλβανίας)

Έτος Ιδρύσεως: 1991 - Πρόεδρος: Edi Rama

Την 13η Ιουνίου 1991 στο 10ο Συνέδριο του Κόμματος της Εργασίας (Partia e Punes se Shqipёrisё -
PPSH), ενεκρίθη η μετονομασία του σε Partia Socialiste e Shqipёrisё (PS) και εκλέγεται πρόεδρος ο
Fatos Nano. Είναι ο κύριος κορμός της αριστερής παρατάξεως στην Αλβανία. Κατά κύριο λόγο, στους
κόλπους του κυριαρχούν δύο ομάδες, η μία αποτελείται από λειτουργούς της προηγουμένης
(καθεστωτικής) περιόδου και οι οποίοι διαθέτουν μεγάλη γνώση και εμπειρία στην πολιτική και
διαθέτουν υψηλού επιπέδου οργανωτικές ικανότητες. Η άλλη κυρία ομάδα αποτελείται από νέους
αριστερούς και σοσιαλιστές, οι οποίοι όμως, δεν έχουν την εμπειρία των παλαιών στελεχών της
προηγουμένης περιόδου.
Έχασε την Κοινοβουλευτική πλειοψηφία το 1992 (25,7 % και μόνο 38 έδρες) και επανήλθε ως
κυβέρνηση στις πρόωρες εκλογές του Ιουνίου 1997 με ποσοστό 52,7 % και 101 έδρες. Το 2001
διετήρησε την κοινοβουλευτική του υπεροχή με ποσοστό 41,5 % και 73 έδρες. Στις εκλογές του 2005
έχασε την πρώτη θέση και την Κυβερνητική εξουσία, από το Δ.Κ. και τον Sali Berisha, ενώ και στις
εκλογές του 2009 με νέο Πρόεδρο τον Edy Rama (ο οποίος είναι και δήμαρχος Τιράνων), δεν επέτυχε
να συγκροτήσει πλειοψηφία, γεγονός το οποίο αμφισβήτησε σε πολύ υψηλούς τόνους η ηγεσία του,
κατηγορούσα τον Berisha για νοθεία. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας και μη αναγνωρίσεως του
αποτελέσματος, οι βουλευτές του δεν προσήλθαν στην ορκωμοσία και δεν συμμετείχαν στις
διαδικασίες του Κοινοβουλίου για διάστημα περίπου 6 μηνών.
Η προγραμματική βάση του έχει πολλά κοινά σημεία με τα σύγχρονη Ευρωπαϊκή
Σοσιαλδημοκρατία και εξελίσσεται ικανοποιητικά. Στον ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, για εμάς στην
Ελλάδα, τομέα των διμερών σχέσεων και την αντιμετώπιση της Ελληνικής μειονότητας, εμφανίζεται
κατά περιόδους πιο σκληροπυρηνικό από το Δημοκρατικό Κόμμα, με θέσεις που κάποιες φορές
αγγίζουν τα όρια του εθνικισμού, στάση που εξηγείται από την ισχυρή παρουσία του «Χοτζικού»
πυρήνα στις τάξεις του.
Ramiz Alia Πρώτος Γρ/έας του PPSH 1990-1991
Fatos Nano Πρόεδρος PS 1991 -1999 και 1999 – 2005
- Pandeli Majko Γ. Γρ/έας PS 1999 – 1999
- Gramoz Ruci Γ. Γρ/έας 2005 – 2005
Edi Rama Πρόεδρος 2005 – 2009 και 2009 - σήμερα

Σελίδα | 113
  Partia Demokristiane e Shqipërisë (Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα Αλβανίας)

Έτος Ιδρύσεως: 1991 - Πρόεδρος: Nard Ndoka (2006 – σήμερα)

Ως πολιτική οντότητα υφίσταται από τα μέσα του 1990. Το 1991 συγκροτείται ως πολιτικό
κόμμα και λαμβάνει μέρος στις εκλογές συνεργαζόμενο με το Δημοκρατικό Κόμμα. Αναφέρεται κατά
κύριο λόγο και συσπειρώνει τους πολίτες Καθολικού δόγματος. Το έτος 2001 αποτελεί εταίρο του
Σοσιαλιστικού Κόμματος στην αριστερή Συμμαχία, ενώ το 2005 μετέχει στον συνασπισμό της
αντιπολίτευσης με το Δημοκρατικό Κόμμα. Έχει, προφανώς συντηρητικό ιδεολογικό προσανατολισμό.
Επικεφαλής του διετέλεσαν : Zef Bushati (1993 – 2002)
Nikoll Lesi (2002 – 2006)

 Partia Aleanca Demokratike (Κόμμα της Δημοκρατικής Συμμαχίας)

Έτος Ιδρύσεως: 1992 (Σεπτέμβριος) - Πρόεδρος: Neritan Ceka (1992- σήμερα)

Κόμμα προσανατολισμένο στις αρχές του φιλελευθερισμού, ιδρύθηκε από ομάδα
υψηλόβαθμων στελεχών του Δημοκρατικού Κόμματος. Βαθμιαία, απώλεσε την πολιτική του
ταυτότητα και δεν επέτυχε να καταστεί μια ανταγωνιστική πολιτική δύναμη. Στις εκλογές του 1997
συμμετείχε ως εταίρος των Σοσιαλιστών και της ευρύτερης αριστερής συμμαχίας. Το 2001 κατέλαβε
τρεις έδρες. Δύο από τους εκλεγμένους βουλευτές του προσχώρησαν στο Δημοκρατικό Κόμμα που
ήταν στην αντιπολίτευση. Στις εκλογές του 2005 κατέλαβε τρεις έδρες επίσης.

Σελίδα | 114
  Partia Agrare Ambientaliste (Περιβαλλοντολογικό-Αγροτικό Κόμμα)

Έτος Ιδρύσεως: 1990 - Πρόεδρος: Lufter Xhuveli (1992 – σήμερα)

Ιδρύθηκε από γεωπόνους και ακαδημαϊκούς του Γεωργικού Πανεπιστημίου των Τιράνων.
Καθαρά κόμμα οικολογικό, αναφέρεται στην δημιουργία πολιτικών για την προστασία του
περιβάλλοντος και την οικολογία. Ο Lufter Xhuveli είναι πρόεδρος του κόμματος από το 1992 και
διετέλεσε βουλευτής με το Σοσιαλιστικό Κόμμα και υπουργός στις κυβερνήσεις του PS από το 1997. Η
μεταστροφή του Κόμματος στις εκλογές του 2005 και η συμμετοχή του στον συνασπισμό υπό το
Δημοκρατικό Κόμμα, συνέβαλλε σημαντικά στην ήττα του αριστερού πολιτικού σχηματισμού υπό
τους Σοσιαλιστές του PS. Πρώτος Πρόεδρος του υπήρξε ο Meno Gjoleka (1991 -1992).

 Partia Demokrate e Re (Κόμμα των νέων Δημοκρατών)

Έτος Ιδρύσεως: 1999 - Πρόεδρος: Genci Pollo

Δημιουργήθηκε από ομάδα στελεχών του Δημοκρατικού Κόμματος υπό τον Genci Pollo, μετά
από την αποχώρησή τους λόγω διενέξεων σχετικά με την εκλογή Προέδρου του PD. Είναι
συντηρητικής ιδεολογικής κατευθύνσεως. Το 2001 κατέλαβε 6 έδρες και εμφανίσθηκε ως η Τρίτη
πολιτική δύναμη και το 2005 εκκλήθη από το PD να συμμετάσχει στην Κυβέρνηση.

Σελίδα | 115
  Partia Republikane e Shqipërisë (Ρεπουμπλικανικό Κόμμα Αλβανίας)

Έτος Ιδρύσεως: 1991 (Ιανουάριος) - Ιδρυτής: Sabri Godo (συγγραφέας)

Πρόεδρος: Fatmir Mediu (1997 – σήμερα)
Η ιδρυτική του ομάδα, προήλθε από την ομάδα διανοητών, η οποία εξέδιδε την εφημερίδα
Republika, η οποία ήταν το βήμα έκφρασης της ομάδας αυτής. Είναι το δεύτερο κόμμα
αντιπολίτευσης που ιδρύθηκε στην Αλβανία, μετά το Δημοκρατικό, τον Ιανουάριο 1991.Το 1991,
συμμετείχε με το Δ. Κ. στο κίνημα για την ανατροπή του καθεστώτος. Κόμμα το οποίο συγκεντρώνει
στις τάξεις του κυρίως διανοούμενους. Δεν έχει συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογική συγκρότηση, αλλά
η συστατική του αιτία έχει αντικομουνιστικό προσανατολισμό, διακηρύσσει το ρεπουμπλικανικό
μοντέλο πολιτειακής οργάνωσης και μάχεται κυρίως για την επιστροφή της γης στους
προηγούμενους, νόμιμους ιδιοκτήτες. Οι θέσεις του κινούνται από τη αριστερά έως την συντηρητική
αντίληψη, κατά περίπτωση ( π. χ. υπεστήριξε την εκλογή του Ramiz Alia στην Προεδρία της
Δημοκρατίας, διότι ο Godo πίστευε ότι μόνον ο Alia είχε την δυνατότητα να διατηρήσει τις ισορροπίες
και να υπάρξει ομαλότητα κατά την μετάβαση). To 1992, συμμετείχε στον κυβερνητικό Συνασπισμό,
λαμβάνοντας δύο υπουργεία (μεταφορών & τηλεπικοινωνιών)

Το 1997, κατά την κρίση, αποστασιοποιήθηκε από το Δ. Κ. και προσήγγισε το Σοσιαλιστικό

Κόμμα, είχε ενεργό συμμετοχή στην ανατροπή του Berisha.

Η ανάρρηση στην Προεδρία του κόμματος του Fatmir Mediu, σημαίνει και την τελική στροφή του
κόμματος στην συντηρητική πλευρά.

 Partia Socialdemokrate e Shqipërisë (Κόμμα Σοσιαλδημοκρατών της Αλβανίας)

Έτος Ιδρύσεως: 1991 (Απρίλιος) - Πρόεδρος: Skënder Gjinushi

Ιδρύθηκε από μια ομάδα νέων κομμουνιστών 63, μετά την εκλογική ήττα του PPSH τον Μάρτιο
του 1991. Ο ίδιος ο ιδρυτής και πρόεδρός του ήταν Υπουργός Παιδείας στην τελευταία κυβέρνηση του
Αλία και το Κόμματος της Εργασίας. Η ομάδα αυτή εμφανιζόταν στα μάτια της κοινής γνώμης ως μια
εκσυγχρονιστική ομάδα του Κόμματος της Εργασίας. Ηγετικό ρόλο σε αυτή την ομάδα είχε ο Skender
Gjinoushi, υπουργός Παιδείας της τελευταίας Κυβερνήσεως του Κόμματος της Εργασίας.

Μεταξύ αυτών ήταν ο Teodor Laço, Haxhi Aliko και ο Lizen Bshurti, πρώην γραμματέας της νεολαίας στο Κόμμα της
63

Εργασίας.
Σελίδα | 116
 Συμμετείχε στον Κυβερνητικό Συνασπισμό το 1992, μαζί με το Δ.Κ. και τους Ρεπουμπλικάνους και
έλαβαν σημαντικά κυβερνητικά πόστα (Γραμματέα Υπουργικού Συμβουλίου και Υπουργείο
Πολιτισμού κ.α.). Τον Νοέμβριο του 1994, αποχωρεί από την Κυβέρνηση περνάει οριστικά στην
αντιπολίτευση. Το 1997 συμμετείχε στην κυβέρνηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Gjinushi εξελέγη
Πρόεδρος της Βουλής και το κόμμα έλαβε πέντε υπουργεία με κυριότερο το Υπουργείο Εξωτερικών
υπό τον Paskal Milo.
Διασπάσθηκε το θέρος του 2003 και δημιουργήθηκε το Κόμμα της Κοινωνικής Δημοκρατίας της
Αλβανίας (βλ. παρακάτω).

 Partia Demokracia Sociale e Shqiperise (Κόμμα της Κοινωνικής Δημοκρατίας της Αλβανίας)

Έτος Ιδρύσεως: 2003 – Ιδρυτής & Πρόεδρος: Paskal Milo

Κόμμα που προήλθε από την διάσπαση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Ο κος Milo, είναι
σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο των Τιράνων και διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών στην
κυβέρνηση του Φατός Νάνο, μετά την κρίση των πυραμίδων.

Lëvizja Socialiste për Intigrim (Κίνημα για την Ενσωμάτωση)

Έτος Ιδρύσεως: 2004 (Σεπτέμβριος) - Ιδρυτής & Πρόεδρος: Ilir Meta (2004 – σήμερα)
Ιδρύθηκε από ομάδα αποχωρησάντων στελεχών του Σοσιαλιστικού Κόμματος, υπό τον Ilir
Meta και ως αίτια της αποχωρήσεως αυτής, προεβλήθησαν τα ελλείμματα εσωκομματικής
δημοκρατικής λειτουργίας, γεγονός το οποίο κατά δηλώσεις αυτών των στελεχών, δεν άφηνε
περιθώρια για την ανάπτυξη άλλων απόψεων και εξελίξεως. Κατά άλλους αναλυτές σημαντικό ρόλο
για την αποχώρηση της ομάδος αυτής είχε η αντιπαράθεση τους με τον τότε πρόεδρο Nano και τον
μηχανισμό εξουσίας που είχε αναπτύξει, γεγονός το οποίο εμπόδιζε την ανέλιξη στελεχών και την
ικανοποίηση των φιλοδοξιών τους. Σήμερα συμμετέχει στην κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος
υπό τον Sali Berisa.

Σελίδα | 117
  Partia Lëvizja e Legalitetit (Κόμμα «Κίνημα για την νομιμότητα»)

Έτος Ιδρύσεως: 1943 - Πρόεδρος: Eκrem Spahia (1998 – σήμερα)

Ιδρύθηκε το 1943 από τον Abaz Kupi. Κόμμα των βασιλικών με στόχο την παλινόρθωση της
μοναρχίας. Σε όλη την περίοδο της Κομμουνιστικής εξουσίας λειτουργούσε εκτός της Χώρας και το
1991 οι ηγέτες του επέστρεψαν στην Αλβανία και μετέχουν στην πολιτική ως εταίροι του
Δημοκρατικού Κόμματος. Η οριστική επάνοδος και παρουσία της βασιλικής οικογένειας και του Leka
Zogu στην Αλβανία Πολι2003 σήμερα, δεν προσέθεσε κάτι το ιδιαίτερο στην πολιτική ισχύ του
κόμματος, ενώ, κατέστη αιτία να διαρραγούν οι δεσμοί με το Δημοκρατικό Κόμμα.

 Balli Kombetar (Εθνικό Μέτωπο)

Έτος Ιδρύσεως 1991 – Πρόεδρος Adriatik Alimadhi

Πολιτικός σχηματισμός που ιδρύθηκε το 1942 από τον Mit’ hat Frasheri και επανιδρύθηκε το
1991 από τον Abaz Ermenji. Εθνικιστικό κόμμα στα όρια της φασιστικής ιδεολογίας. Το 1996 εκλέγει 2
βουλευτές, το 1997 επίσης δύο και το 2001 τρείς. Από το 2005 δεν εμφανίζει ενεργό δράση.
Επικεφαλής του διετέλεσαν οι: Mit’hat Frasheri (1942 – 1944),
Abaz Ermenji (1992 – 1998),
Shpetim Roqi (1999 – 2004).

Σελίδα | 118
  Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut (Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου)

Έτος Ιδρύσεως: 1992 - Πρόεδρος: Vangjel Dule

Προήλθε από την Ομόνοια την οργάνωση η οποία ιδρύθηκε με σκοπό την προάσπιση των
δικαιωμάτων της Ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας. Συγκροτήθηκε ως κόμμα το 1992, ενώ έλαβε
μέρος και στις εκλογές του 1991 ως οργάνωση «Ομόνοια». Το 1992 κατέλαβε δύο έδρες στο
κοινοβούλιο και παρέμεινε στον κυβερνητικό συνασπισμό του PD μέχρι το 1994. Τα έτη 1997-2005
ήταν μέρος της κυβερνητικής Συμμαχίας υπό το Σοσιαλιστικό Κόμμα και κατείχαν τα Υπουργεία Υγείας
και Δικαιοσύνης. Το 2005 συνεργάσθηκε με το Δημοκρατικό Κόμμα και στελέχη του ανέλαβαν το
Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Πρώτος Πρόεδρος υπήρξε ο Vasil Melo 1992 – 2002 και από το 2002 μέχρι σήμερα ο Vangjel Dule.

 Bashkimi Liberal Demokrat (Ένωση Φιλελεύθερων Δημοκρατών)

Έτος Ιδρύσεως: - Πρόεδρος: Arian Starova

 Movement for Solidarity (Κίνημα για την Αλληλεγγύη)

Έμβλημα:
Έτος Ιδρύσεως: Ιδρυτής: Πρόεδρος: Fatos Nano
Bashkimi Socialdemokrat, Bashkimi Demokrat, E Djathta e Bashkuar, Partia e Djathte Demokrate,
Partia Demokratike e rinovuar, Partia e Unitetit Kombetar, Levizja per te Drejtat e Njeriut,
Demokracia Sociale.

 Συμμαχία Κόκκινο-Μαύρο
Έτος Ιδρύσεως: 2012 - Ιδρυτής-Πρόεδρος:Kresnik Spahiu
Η ίδρυση του κόμματος έγινε με πρωτοβουλία του πρώην Υπουργού Περιβάλλοντος της
Κυβέρνησης Berisha Κρεσνικ Σπαχίου. Πρόκειται για καθαρά εθνικιστικό κόμμα.

Σελίδα | 119
Α΄.1 Κόμματα οποία έπαυσαν την λειτουργία τους

 Partia e Punes –Enver Hoxha

 Party of United Communist of Albania – Muharem Xhafa

 Bashkimi për Fitoren

Σελίδα | 120
Σελίδα | 121
 Β΄ Αποτελέσματα εκλογικών αναμετρήσεων και στατιστικά στοιχεία

1. Αποτελέσματα Εθνικών εκλογών της 31ης Μαρτίου 1991

Περιφέρειες Σύνολο Κόμμα Εργασίας Δημοκρατικό Ομόνοια Επιτροπή

Κόμμα Βετεράνων
Μπεράτη 14 13 1 - -
Ντίμπρα 12 11 - 1
Δυρράχιο 19 6 13 -
Ελμπασαν 19 13 6 -
Φίερι 19 19 - -
Γκράμς 3 3 - -
Αργυρόκαστρο 6 4 - 2 -
Κολόνια 2 2 - -
Κρούγια 8 4 4 -
Κούκς 8 8 - -
Λέζα 5 3 2 -
Λιμπράζντ 5 5 - -
Λούσνια 11 9 2 -
Μάτι 6 6 - -
Μιρντίτα 4 4 - -
Πρεμετή 3 3 - -
Πόγραδετς 5 5 - -
Πούκα 4 4 - -
Αγ. Σαράντα 7 4 - 3 -
Σκραπάρ 4 4 - -
Σκόντρα 19 3 16 -
Τεπελένι 4 4 - -
Τίρανα 29 10 19 -
Τροπόγια 3 3 - -
Αυλώνα 14 7 7 -
ΣΥΝΟΛΟ 250 169 75 5 1
Ποσοστά % 100,00 67.6 30,00 02,00 0,4
Πίνακας 1.
Πηγή: Statistical yearbook of Albania, 1991 από το βιβλίο των Vickers-Pettifer

Σελίδα | 122
 Αποτελέσματα εθνικών εκλογών 22ας Μαρτίου 1992

Κόμμα Ψήφοι % των ψήφων Έδρες Έδρες %

Partia Demokratike 1.046.193 62,08 92 65,71
(Δημοκρατικό Κόμμα)
Partia Socialiste 33.602 25,70 38 27,14
(Σοσιαλιστικό Κόμμα)
Partia Socialdemokrate 73.820 04,30 7 05,00
(Κόμμα Σοσιαλδημοκρατών)
Bashkimi pёr tё Drejtat e Njeriut 48.923 02,90 2 01,43
(Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα)
Partia Republikane 52.477 03,11 - -
(Ρεπουμπλικανικό Κόμμα)
Άλλα κόμματα 30.022 01,80 - -
ΣΥΝΟΛΟ 1.685.037 99,89 140 99,99
Πίνακας 2.

3. Αποτελέσματα εθνικών εκλογών 26ης Μαΐου 1996

Κόμμα Ψήφοι % των Έδρες Έδρες %
ψήφων
Partia Demokratike 914.218 55,50 122 87,00
(Δημοκρατικό Κόμμα)
Partia Socialiste 335.400 20,40 10 07,00
(Σοσιαλιστικό Κόμμα)
Partia Republikane 94.567 5,70 2 2,00
(Ρεπουμπλικανικό Κόμμα)
Balli Kompёtar 81.822 5,00 2 1,50
(Εθνικό Μέτωπο)
Bashkimi pёr tё Drejtat e Njeriut 66.529 4,0 3 2,00
(Ένωση για τα Ανθρώπινα
Δικαιώματα)
Legaliteti 34.019 2,10 - -
(Νομιμότητα)
Bashkimi Socialdemokrat 32.430 2,00 - -
(Σοσιαλδημοκρατική Ένωση)
Aleanca Demokratike 25.679 1,50 - -
(Δημοκρατικός Συμμαχία)
Partia Socialdempkrate 25.019 1,50 - -
(Κόμμα Σοσιαλδημοκρατών)
Partia Demokristiane 21.068 1,30 - -
(Κόμμα ΔημοκρατώνΧριστιανών)
Partia e unitetit Demokratik 11.789 0,20 - -
(Κόμμα της Δημοκρατικής
Ενώτητας)
Partia e unitetit Kombёtar 3.939 0,20 - -
(Κόμμα της Εθνικής Ενότητας)
ΣΥΝΟΛΟ 1.224.619 99,0 140 99,5
Πίνακας 3.

Σελίδα | 123
 4. Αποτελέσματα εκλογών της 29ης Ιουνίου 199764

Κόμμα Ψήφοι % ψήφων Έδρες Έδρες %

Partia Socialiste 690.034 52,7 101 65,1
(Σοσιαλιστικό Κόμμα)
Partia Demokratike 336.167 25,82 24 15,5
(Δημοκρατικό Κόμμα)
Partia Socialdemokrate 32.537 2,49 9 5,8
(Κόμμα Σοσιαλδημοκρατών)
Bashkimi pёr tё Drejtat e Njeriut65 37.191 2,71 4 2,5
(Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα)
Balli Kompetar 30.693 2,34 3 1,9
(Εθνικό Μέτωπο)
Legaliteti 42.567 3,28 2 1,3
(Νομιμότητα)
Aleanca Demokratike 35.598 2,73 2 0,6
(Δημοκρατική Συμμαχία)
Partia Republikane 31.573 2,41 1 0,6
(Ρεπουμπλικανικό Κόμμα)
Bashkimi Socialdemokrat 10.457 0,80 1 0,6
(Σοσιαλδημοκρατική Ένωση)
Partia Demokristiane 12.728 0,98 1 0,6
(Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα)
Partia e Bashkimit Demokratik 10.997 0,84 1 0,6
(Δημοκρατική Ένωση)
Partia e Unitetit Kompёtar 3.784 0,29 1 0,6
(Κόμμα της Εθνικής Ενότητας)
Partia Agrare 10.421 0,80 1 0,6
(Αγροτικό Κόμμα)
Partia Demokratike e sё Djathёs 9.837 0,76 - -
(Δημοκρατικό Κόμμα της Δεξιάς)
Lёvizja pёr Demokraci 3.802 0,29 - -
(Κίνημα για την Δημοκρατία)
Baskimi Kristian Demokrat 3.734 0,26 - -
(Ένωση Χριστιανοδημοκρατών)
Partia Konservatore 3.400 0,26 - -
(Κόμμα Συντηρητικών)
Partia e Kuvendit Kombёtar 1.865 0,05 - -
(Κόμμα του Εθνικού Κοινοβουλίου)
Partia e Progresit Demokratik 669 0,05 - -
(Κόμμα της Δημοκρατικής Προόδου)
Koalicioni i sё Djathtёs sё Bashkuar - - 1 0,6
(Συνασπισμός της Ενωμένης Δεξιάς)

(Ανεξάρτητοι - - 3 1,9
Σύνολο 1.308.023 100,00 155 100,00
Συμμετοχή εκλογικού σώματος 72,96%
Πίνακας 4.

64
Οι πίνακες 2,3 και 4 είναι από το βιβλίο του Elez Biberaj: “SHQIPERIA NE TRANZICION” σελ.215, 451,510
αντιστοίχως (βλ. βιβλιογραφία-πηγές).
65
Το κόμμα της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας. Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, δεν ήταν δυνατόν να λάβει μέρος στις
εκλογές η «Ομόνοια», ως εθνική οργάνωση.
Σελίδα | 124
5. Αποτελέσματα εκλογών της 3ης Ιουλίου 2005

KOMMA ΑΡΙΘ. Ποσοστό επί Έδρες στο Κοινοβούλιο

ΨΗΦΩΝ %

Με σταυρό Λίστα επικρατείας Σύνολο

προτιμήσεως
Δημοκρατικό Κόμμα 104.796 7.67 0 56

(Partia Demokratike e 56
Shqiperise)

Σοσιαλιστικό Κόμμα 121.412 8.89 42 0 42

Partia Socialiste e
Shqipёrisё

Εθνικό Μέτωπο 457.143 33,46 0 18 18

(ALDM*-Partia Balli
Kompetar Shqptar)

Ρεπουμπλικανικό - 11 11
Κόμμα της Αλβανίας
(ALDM*-Partia
Republikane e
Shqiperise)

Νέο Δημοκρατικό - 4 4
Κόμμα(ALDM*-Partia
Demokrate e Re)

Χριστιανοδημοκρατικό - 2 2
Κόμμα(ALDM*-Partia
Demokristiane e
Shqiperise

Ένωση Φιλελευθέρων - 1 1
Δημοκρατών

(ALDM*-Bashkimi
Liberal Demokrat

- - -
Δημοκρατικό Εθνικό
Μέτωπο
(AlDM*-Partia Ballik
Kompetar Demokrat)
Σελίδα | 125
 KOMMA ΑΡΙΘ. Ποσοστό επί Έδρες στο Κοινοβούλιο
ΨΗΦΩΝ %
Με σταυρό Λίστα Σύνολο
προτιμήσεως επικρατείας
Κόμμα Αλβανικής - - -
Δημοκρατικής Ένωσης

(ALDM*-Partia e Bashkimit
Demokrat Shqiptar)
Κίνημα για τα Δικαιώματα - - -
και την Ελευθερία του
Ανθρώπου (ALDM*-Levizja
per te Drejtat dhe Lirite e
Njeriut)
Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα 174.103 12.74 0 7 7
της Αλβανίας (ALDM*-
Partia Socialdemokratike e
Shqiperise)
Σοσιαλιστικό Κίνημα για 114.798 8.40 1 4 5
την Ανάπτυξη (Levizja
Socialiste per Intigrim
Περιβαλ/κό-Αγροτικό 89.635 6.56 - 4 4
Κίνημα (Partia Levizja
Agrare Ambientaliste)
Κόμμα Δημοκρατικής 65.093 4.76 - 3 3
Συμμαχίας (Partia Aleanca
Demokratike)
Κόμμα Κοινωνικής 57.998 4.25 - 2 2
Δημοκρατίας της
Αλβανίας(Partia
Demokracia Sociale e
Shqiperise
Ένωση Για τα Δικαιώματα 56.403 4.13 - 2 2
του Ανθρώπου (Bashkimi
per te Drejtat e Njeriut)
Ανεξάρτητοι 1 1
Πίνακας 5.
Πηγή: ΟΑΣΕ.
* Οι υποψήφιοι της «Συμμαχία για την Ελευθερία, Δικαιοσύνη και την Ευημερία
(Alianca per liri, Drejtesi dhe Mireqenie-ALDM), υπεστήριξαν υποψηφίους του Δημοκρατικού
Κόμματος (PDS) και σε αντιστάθμισμα έλαβε έδρες στην λίστα επικρατείας (informal PS).
Κατά τον 1ο γύρο, παρατηρήθηκαν παρατυπίες στην εκλογική διαδικασία και εξ αιτίας
αυτού, επαναλήφθηκαν οι εκλογές στις περιφέρειες Shkodra και Lushnja.

Στατιστικά στοιχεία των μελών του Αλβανικού Κοινοβουλίου: 2005

Πίνακας 6: Κατανομή βουλευτών με βάση το φύλλο

Σελίδα | 126
 Αιρετοί (με σταυρό   Επικρατείας   Σύνολο
προτίμησης)  (nga lista shumemërore)

Άνδρες 92 βουλευταί  38 βουλευταί  130

Γυναίκες  8 βουλευταί   2 βουλευταί   10
Σύνολο 100  40  140

Πίνακας 7: Θητείες βουλευτών Κοινοβουλευτικής Περιόδου 2005-2009

Συνεχής εκλογή 1 βουλευτής

5η θητεία 12 βουλευταί

4η θητεία 11 βουλευταί

3η θητεία 23 βουλευταί

2η θητεία 21 βουλευταί

1η θητεία 72 βουλευταί

σύνολο 140 βουλευταί

Πίνακας 8: Τίτλοι Σπουδών βουλευτών

Profesor Doktor 14 βουλευταί
Prof i Assoc.Doktor 2 βουλευταί
Doktor 19 βουλευταί
Master 20 βουλευταί
Magjistër 1 βουλευτής
Gjeneral 1 βουλευτής
Kolonel 2 βουλευταί
Σύνολο 59 βουλευταί

Σελίδα | 127
 Πίνακας 9: Ηλικιακές ομάδες βουλευτών
Ηλικιακή ομάδα Αριθ.
Βουλευτών
31-40 26
41-50 59
51-60 48
61-71 7
Σύνολο 140
Σχόλια:
 Είναι ενδιαφέρον να παρατηρήσει ο αναγνώστης το γεγονός ότι η σύνθεση του Κοινοβουλίου το
έτος 2005, περίοδο, δηλαδή κατά την οποία, είναι βάσιμη η θεώρηση ότι η Αλβανία επιχειρεί
ενσυνείδητα –τουλάχιστον όσον αφορά στην πολιτική ηγεσία της-, να ξεφύγει από την
καθυστέρηση και να μπεί με γρήγορους ρυθμούς σε τροχιά Ευρωπαϊκής προοπτικής, παραμένει
στα παραδοσιακά μοντέλα και εκλέγει μόνον 10 γυναίκες βουλευτές στο σύνολο των 140. Τούτο
προφανώς, είναι συνέπεια της μέχρι σήμερα θέσης της γυναίκας στην πλειοψηφία των Αλβανών
των οποίων η θεώρηση, είναι κατά βάση πατριαρχική και θέλουν την γυναίκα αυστηρά
περιεχόμενη στην ιδιωτική σφαίρα της καθημερινότητάς τους. Το γεγονός ότι το προηγούμενο
καθεστώς είχε χρησιμοποιήσει γυναίκες στην πολιτική και μάλιστα σε υψηλές καθοδηγητικές
θέσεις, προφανώς, δεν επηρέασε το σύνολο της Αλβανικής κοινωνίας ουσιαστικά. Πιστεύω ότι οι
γυναίκες εκείνες, εντός του πλαισίου της άσκησης κομματικής ή άλλης εξουσίας, έχαναν την
ιδιότητά τους ως «θηλυκά» και διατηρούσαν, άφυλη, μόνον την ιδιότητά τους.
 Σημαντικό επίσης είναι και πρέπει να συγκρατηθεί, ότι από το σύνολο των εκλεγέντων βουλευτών,
μόνο ένας είναι εκλεγμένος συνεχώς, από την απαρχή διενεργείας ελευθέρων εκλογών, ενώ
πλέον του 50% του σώματος εκλέγεται για πρώτη φορά. Τούτο, προφανώς συμβαίνει διότι η
έλλειψη κοινοβουλευτικής παραδόσεως, συνεπάγεται και την μη ύπαρξη πολιτικών «τζακιών».

 Επίσης, αυτές οι εκλογές είναι οι πρώτες που ναι μεν, οδηγούν σε κυβερνητική αλλαγή, αλλά, η
αλλαγή αυτή προκύπτει ως συνέπεια ομαλής διαδοχής και όχι βιαίας ανατροπής.

 Πρέπει, τέλος, να επισημάνουμε το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των βουλευτών, καθώς και το
γεγονός ότι υπάρχουν εκλεγμένοι και πολλοί πρώην αξιωματικοί, σημείο που εξαγάγει χρήσιμα
συμπεράσματα για τα κριτήρια αξιολόγησης και τις επιλογές στις οποίες κατευθύνεται η Αλβανική
κοινωνία, με αφετηρία την πολιτισμική και το διαμορφωμένο από τις παρελθούσες δεκαετίες
σύστημα αξιών της.

Σελίδα | 128
Σελίδα | 129
 10. Αποτελέσματα Εκλογών της 28 Ιουνίου 2009
Κόμματα και συνασπισμοί Ψήφοι Ποσοστό Σύνολο εδρών

Δημοκρατικό Κόμμα (Partia Demokratike e PD 610.463 40,18 68

Shqipërisë)
Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (Partia Republikane e PR 31.990 2,11 1
Shqipërisë)
Κόμμα για τη Δικαιοσύνη και την Ενσωμάτωση PDI 14.477 0,95 1
(Partia për Drejtësi dhe Integrim)

Λοιπά 0

Σύνολο "Η Συμμαχία της Αλλαγής" (Aleanca ε 712.745 46,92 70

Ndryshimit)
Σοσιαλιστικό Κόμμα (Partia Socialiste e PS 620.586 40,85 65
Shqipërisë)
Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (Partia PSD 26.700 1,76 0
Socialdemokrate e Shqipërisë)
Κόμμα Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων PBDNJ 18.078 1,19 1
(Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut)
G99(Grupim 99) G99 12.989 0,86 0

Δημοκρατοσοσιαλιστικό Κόμμα της Αλβανίας PDS 10.365 0,68 0

(Partia DemokraciaSociale e Shqipërisë)

Σύνολο "Ένωση για Αλλαγή" (Bashkimi për Ndryshim) 688.748 45,34 66

Σοσιαλιστικό Κίνημα για Ενσωμάτωση (Lëvizja LSI 73.478 4,85 4

Socialiste për Integrim)
Λοιπά 0

Σύνολο "Σοσιαλιστική Συμμαχία" (Aleanca Socialiste për 84.407 5,56 4

Integrim)
Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (Partia PDK 13.308 0,88 0
Demokristiane e Shqipërisë)
Λοιπά 0

Σύνολο Πόλος της Ελευθερίας" (Poli i Lirisë) 27.655 1,82 0

Σύνολο 1.519.176 100 140

Συμμετοχή: 50,77%

Όνομα συνασπισμού Ποσοστό ψήφων στις περιφέρειες (συνολικό) Έδρες (σύνολο)

Συμμαχία για Αλλαγές (Δημοκρατικό 46,92% 70

Κόμμα της Αλβανίας)
Ένωση για Αλλαγές (Σοσιαλιστικό 45,34 66
Κόμμα της Αλβανίας)

Σοσιαλιστικός Συνασπισμός για 5,56 4

Ένταξη (Σοσιαλιστικό Κίνημα για
Ένταξη)
Πόλος της Ελευθερίας 1,82 0
(Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της
Αλβανίας)
Σύνολο 100% 140
Πίνακας 10. Πηγή:www.eca.al
Σελίδα | 130
 Οι εκλογές του 2009, διεξήχθηκαν σε πολύ υψηλούς τόνους και το Σοσιαλιστικό κόμμα
αμφισβήτησε ευθέως το αποτέλεσμα. Για διάστημα 6 μηνών, οι βουλευτές του ηρνούντο να
ορκιστούν και να μετάσχουν στις διεργασίες του Κοινοβουλίου. Τελικώς, η ηγεσία του κόμματος, εν
όψει του κινδύνου να εκπέσουν οι βουλευτές του από το αξίωμα και προ του αδιεξόδου της στάσης
τους, εντάχθηκαν και τυπικά στο κοινοβουλευτικό σώμα, χωρίς, όμως, να σταματήσουν να
καταγγέλλουν την κυβερνητική πλειοψηφία και τον Πρωθυπουργό Σαλί Μπερίσσα για νοθεία και
αλλοίωση του εκλογικού αποτελέσματος.
Γεγονός είναι, ότι καμία εκλογική διαδικασία, είτε εθνικού είτε τοπικού επιπέδου, στην
μετακομμουνιστική Αλβανία δεν διεκπεραιώθηκε ομαλά και δίχως αμφισβήτηση του αποτελέσματος.
Η δημοκρατική διαδικασία είναι σημείο προς κατάκτηση, καθώς η έλλειψη δημοκρατικής παιδείας
στην χώρα είναι δεδομένη. Εκτός από ένα διάστημα κατά το 1924, ποτέ δεν υπήρξε δημοκρατικό
κοινοβουλευτικό πολίτευμα στην Αλβανία.

Σελίδα | 131
 ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η γραφή αυτού του πονήματος, απετέλεσε για εμένα μία αναδρομή σε μια περίοδο
έντονης δράσης και συναισθημάτων. Εξ ίσου έντονη ήταν και η νοσταλγική μελαγχολία η οποία
με κυρίευε όταν ανακαλούσα στην μνήμη γεγονότα και συναισθήματα. Έζησα την Αλβανία και
τον λαό της σε μια εξαιρετικά δύσκολη, αβέβαιη, επικίνδυνη περίοδο. Η Αλβανία της περιόδου
εκείνης, κατά την άποψή μου, ήταν μία χώρα που στα 10 πρώτα λεπτά, είτε την
«αισθανόσουν» και την αγαπούσες, με μια αγάπη σχεδόν αταβιστική, είτε ήθελες να ξεχάσεις
ότι υπάρχει, ακόμη και στον χάρτη. Θέλετε η περιέργειά μου, θέλετε το χαμόγελο της Eliona
και η ζεστή υποδοχή της Diτta, των πρώτων ανθρώπων που συνάντησα στην χώρα το βράδυ
της πρώτης άφιξης, θέλετε η «μοίρα», με έκανε να την αγαπήσω και μαζί με αυτήν και τον
Βαλκάνιο εαυτό μου.
Επί τρία περίπου χρόνια, περιπλανήθηκα –κάποιες στιγμές και για λόγους
ανεξάρτητους από την εργασία μου-, σε πόλεις, χωριά, οικισμούς. Βίωσα την συντροφιά των
απλών ανθρώπων της υπαίθρου με το χιόνι να καλύπτει ολόλευκο τα πάντα, σε μικρά, ταπεινά
σπίτια και κουβέντιασα ώρες ολόκληρες με χωρικούς δίπλα στην αναμμένη στόφα πίνοντας
ρακί που συνοδεύαμε είτε με μέλι από τα δικά τους μελίσσια, είτε με κρεμμύδι και ψωμί ψημένο
πάνω στην στόφα. Άκουγα τις ιστορίες από τον πόλεμο και γιαγιάδες περιέγραφαν, πώς στην
Κορυτσά οι κάτοικοί της έδιναν τρόφιμα και εφόδια στους Έλληνες στρατιώτες που
πολεμούσαν στο Αλβανικό μέτωπο τον φασισμό. Πολλοί θυμούνταν και αφηγούνταν ιστορίες
από την εποχή που μπορούσαν να πηγαινοέρχονται στην Ελλάδα. Συνάντησα ανθρώπους που
σπούδασαν στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας πριν τον μεγάλο πόλεμο, που είχαν συναλλαγές ή
ασκούσαν το επάγγελμά τους και στις δύο πλευρές των συνόρων.
Έκανα παρέα με ανθρώπους που γύριζαν το βράδυ κατάκοποι, μέσα στην λάσπη από τα
χωράφια ή κατάκοποι από την «φάμπρικα», αλλά πάντα με χαμόγελο κάθονταν και
μοιράζονταν το φαγητό, τον μεζέ και το ρακί τους και ποτέ δεν βαρυγκώμησαν να μου
διηγηθούν ιστορίες από τα χρόνια του Enver ή πριν τον πόλεμο, να τραγουδήσουν μαζί μου ό,τι
μου κατέβαινε και να χαλαρώσουν, πάντοτε με την ευγενή συνεισφορά της σπιτικιάς
καμωμένης ρακί.
Θυμάμαι με νοσταλγία (άραγε θα υπάρχει ακόμη), εκείνη την υπόγεια ταβέρνα στην
Κορυτσά, με τους πέτρινους τοίχους, όπου είχε ζωγραφισμένο τον Beluci (ναι αυτόν τον …
μάγκα με τα μπλε) και εκεί έμαθα ότι ήταν Αλβανικής καταγωγής και συγγενής του ιδιοκτήτη.
Αμέσως το μυαλό μου πήγε στο όνομα «Μπελούσης», οικογενειακών φίλων, κατά την παιδική
μου ηλικία.
Θυμάμαι με το ίδιο χαμόγελο τις καθημερινές διενέξεις και διαπραγματεύσεις με τους
υπεύθυνους των υπηρεσιών υγείας, των νοσοκομείων ή των κέντρων υγείας όταν ήθελαν να
περάσει το δικό τους, γιατί εκείνο τους βόλευε ή εξυπηρετούσε σκοπιμότητές τους, κατά την
εκτέλεση του προγράμματος.
Οφείλω να τονίσω για μία ακόμη φορά, ότι δεν είχα πρόθεση να συντάξω μια ενδελεχή
ιστορική μελέτη. Δεν επιχειρώ να εμπλουτίσω την βιβλιογραφία πολιτικής και διεθνών
σχέσεων, ούτε και να δημιουργήσω ένα λογοτεχνικό αριστούργημα. Απλά, τιμώ και καταγράφω
αναμνήσεις και μοιράζομαι τα όσα έμαθα.

Σελίδα | 132
 «Τραβάω» μια φωτογραφία της χώρας, ως φόρο τιμής σε όλους εκείνους που μου
άνοιξαν το σπίτι τους και με φιλοξένησαν, με τίμησαν με την φιλία και που ήπιαν μαζί μου από
το ρακί τους, μου εμπιστεύτηκαν τις αγωνίες και τον πόνο τους, τα όνειρα και τις ελπίδες
τους. Αισθάνομαι ότι τους εξηπάτησα. Με θεωρούσαν κάτι σπουδαίο ίσως και εγώ δεν το
αρνήθηκα. Δεν τους εξήγησα ότι ήμουν ένας από αυτούς ή σαν αυτούς. Όμως, έβλεπες τα
μάτια τους. Θεωρούσαν –ειδικά εκείνη την εποχή-, μεγάλη τους τιμή το γεγονός ότι
«καταδεχόμουν», επικεφαλής ων ομάδας από την “Komunitetit Evropjan” να μπω στο σπίτι
τους και να συναναστραφώ μαζί τους. Δεν αντιλαμβάνονταν ότι εκείνη την στιγμή εκείνοι μου
έδιναν το πιο σημαντικό μου μάθημα: Ότι οι άνθρωποι σε όλη την γη μας είναι ίδιοι. Με τις
ίδιες ανάγκες, τις ίδιες ελπίδες, τα ίδια όνειρα. Ότι οι άνθρωποι γεννιούνται, ζουν,
ερωτεύονται και φεύγουν δίχως διαβατήριο. Δεν φαντάζονταν το πόσο σημάδευαν την
υπόλοιπη ζωή μου, όταν με συντρόφευαν σε περιπάτους με την Πανσέληνο να χρωματίζει με
το μοναδικά καθαρό φως της, από την έλλειψη ηλεκτρικού ( “Lyku, c’ ka drita”) το χιόνι.
Κάπου, ντρέπονταν που δεν υπήρχε ηλεκτρικό, αλλά, δεν τους πέρναγε από τον νου ότι εγώ
το απολάμβανα γιατί συνειδητοποιούσα ότι εάν ένας πολιτισμός στηρίζεται αποκλειστικά στην
ύπαρξη ηλεκτρικού για να έχει ευτυχισμένους ανθρώπους, τότε σε αυτόν τον πολιτισμό
κάπου, κάτι, του έχει ξεφύγει.
Μπορεί κάποιοι να διέπραξαν εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου και αναμφίβολα
σοβαρά και απαράδεκτα. Πώς όμως καταδικάζεις στην συνείδησή σου αβασάνιστα, έναν νέο
30-35 χρόνων που μέχρι εκείνη την στιγμή μεγάλωσε με την αντίληψη ότι ήταν άξιος ενός
επίγειου σοσιαλιστικού Παραδείσου, που ήταν κάτι σαν «περιούσιος λαός» και μέσα σε μια
στιγμή έχασε την Γή κάτω από τα πόδια του, όταν συνειδητοποιούσε πόσο έδαφος είχε χάσει
σε σχέση με τους άλλους και που δεν είχε τον χρόνο να καλύψει αυτό το κενό.
Πώς επιρρίπτεις ανάθεμα σε ανθρώπους, οι οποίοι, προκειμένου να επιβιώσουν από τα
νύχια του αρπακτικού καθεστωτικού μηχανισμού, έμαθαν να μετέρχονται διάφορα μέσα
προκειμένου να επιβιώσουν. Ο φόβος δεν αφήνει περιθώρια.
Πώς τέλος υποτιμάς και απαξιώνεις την υπόσταση και την αξιοπρέπεια ανθρώπων οι
οποίοι ήρθαν στην Ελλάδα και το μόνο μήνυμα που πήραν ήταν ότι η Ευρωπαϊκή, αυτή χώρα
ήταν κάτι σαν την δική τους, μόνο με . . . ακριβότερες τιμές.
Δεν είναι αθώοι οι εγκληματίες, δεν απαλλάσσονται οι κλέφτες, οι φονιάδες. Όχι!
Όμως, πριν καταδικάσουμε, υποτιμήσουμε και απαξιώσουμε, έναν ολόκληρο λαό, να θυμόμαστε
ότι μιλάμε για ανθρώπους, ότι μιλάμε για γείτονες, ότι μιλάμε για λαό ίδιο με εμάς, που έζησε
στο εθνικό παραμύθι όπως εμείς. Άρα ας μην προστρέχουμε στην ευκολία της αλαζονείας και
της συλλήβδην απόρριψης. Ας σκεφτούμε πρώτα πόσους πατεράδες και μάνες πικράναμε,
πόσα παιδιά πληγώσαμε, πόσους εφήβους τσαλακώσαμε, πίσω από την ευκολία και βόλεμα της
αγαθής τύχης μας να πέσει η «ζαριά» για την χώρα μας στην άλλη πλευρά, και να έχουμε κατά
νου πως οι άνθρωποι, γεννιούνται, ζουν, ερωτεύονται και εγκαταλείπουν τούτον τον κόσμο
χωρίς διαβατήριο. Ας σκεφτούμε κάποιους δικούς μας ανθρώπους την πρώτη περίοδο στην
Γερμανία, τις Η.Π.Α. και αλλού, όπου η ιδιότητα W.AS.P.66 ήταν σημάδι υπεροχής, ενώ το να
είσαι «μαυροκέφαλος» σε κατέτασσε αυτομάτως και τελεσιδίκως σε μια κατώτερη «ράτσα».
Ας σκεφτούμε ότι δεν κινδυνεύουμε ως «Έθνος» από τους ανθρώπους που ήρθαν
αναζητώντας μια καλύτερη ζωή και που εν τέλει, είναι δίπλα μας. Μόνον από τον κακό εαυτό
66
White, AngloSakson, Protestand.
Σελίδα | 133
μας κινδυνεύουμε. Ο Έλληνας είναι έτσι και αλλιώς, προϊόν διασποράς και ότι ο ελληνικός
πολιτισμός, για τον οποίο είμαστε υπερήφανοι, είναι αποτέλεσμα της δημιουργικής όσμωσης με
τους λαούς που οι εκείνοι οι Έλληνες που τον δημιούργησαν, δεν φοβούνταν την επικοινωνία,
την επαφή και την ανταλλαγή πολιτισμικών αξιών και στοιχείων.
Επίσης, το πόνημα αυτό αποτελεί φόρο τιμής και στους φίλους μου που συναντηθήκαμε,
αργότερα, εδώ, στην Ελλάδα και σταθήκαμε πλάι στις διεκδικήσεις για τα δικαιώματα των
μεταναστών, που με τιμούν και –τολμώ να πω-, με αγαπούν, παρά τις εκρήξεις, τις
αντιπαραθέσεις και μικρότητες που συνεπάγεται η καθημερινή τριβή και οι ανθρώπινοι
ανταγωνισμοί, αλλά και που συνθέτει αυτόν «τον Κόσμο τον μικρό, τον Μέγα».
Κλείνοντας ας μου επιτραπεί να πω, ότι αρκετοί, καθ’ όλη τη διάρκεια της προσπάθειας
για την ολοκλήρωση του βιβλίου αυτού, με συμβούλευαν να μην μπω στον κόπο γιατί «ποιόν
ενδιαφέρει» ή «αυτά υπάρχουν έτσι κι αλλιώς στο internet και ποιος θα ασχοληθεί».
Πρέπει να πω ότι η όλη αυτή προσπάθεια έγινε πρώτα από όλα γιατί αισθάνομαι ότι το
χρωστούσα στους φίλους μου από την Αλβανία και να κοπιάσω και εγώ, όπως εκείνοι,
γράφοντας κάτι για την χώρα τους, την Ιστορία και τον λαό της.
Δεύτερον, ήθελα να έχω ένα κίνητρο να γνωρίσω περισσότερα πράγματα και εγώ, όχι
καταγράφοντας μόνον τα σοβαρά και επιστημονικά, επίσημα στοιχεία, αλλά και άλλα,
καθημερινά, την οπτική των καθημερινών ανθρώπων. Είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και ενδιαφέρον
να μαθαίνεις πώς βλέπουν οι απλοί άνθρωποι της καθημερινότητας εσένα, την χώρα σου, τον
λαό σου.
Τέλος, πράγματι, έχουν δίκαιο όσοι λένε ότι όλα αυτά υπάρχουν και ανευρίσκονται πολύ
εύκολα στο διαδίκτυο, αλλά, επιτρέψτε μου να θεωρώ την κατάκτηση της γνώσης θέμα
συνυφασμένο με το ξεφύλλισμα ενός γραπτού κειμένου και όχι καταιονισμό πληροφοριών,
ανεπεξέργαστων –τόσον από τον πάροχο όσο και από τον λήπτη-, οι οποίες καταναλίσκονται
επιτόπου και εξαχνούνται με την επόμενη αναζήτηση. Δεν υποτιμώ το διαδίκτυο και την
σύγχρονη τεχνολογία -πώς θα μπορούσα άλλωστε να υποτιμήσω έναν πολύτιμο σύμμαχο σε
αυτή την προσπάθεια-, αλλά, αυτή είναι η δική μου οπτική για το θέμα.
Παραδίδω στην δημόσια κρίση τούτο το έργο, με περισσότερες απορίες και
ερωτηματικά από όσα υπήρχαν όταν ξεκίνησα και με συνεπαίρνει η νοητή παρακολούθηση των
βημάτων των ηγετών της Αναγέννησης, μέσα στο περιβάλλον της εποχής και της ιστορικής
συγκυρίας. Με προκαλεί το ενδεχόμενο να αναζητήσω τα ίχνη τους κατά την διαδρομή τους,
να γίνω –δυστυχώς μόνον νοητά-, κρυφός ωτακουστής των συζητήσεων στην Λούσνια ή στην
Κωνσταντινούπολη, να γίνω αυτόπτης μάρτυς των μυστικών συναντήσεων και συνένοχος στις
αντικαθεστωτικές δράσεις του Ισμαήλ Κεμάλι ή του Φράσερι ή του Βάσκο Πάσα. Θα ήθελα να
ήμουν αυτόπτης παρατηρητής στην προσπάθεια του Νόλι στην Γενεύη ή στην Νέα Υόρκη.
Τέλος, βρίσκω προκλητική και ενδιαφέρουσα την δυνατότητα να παρακολουθούσα ομιλίες του
Ενβέρ και να καταλάβαινα έτσι γιατί οι Αλβανοί παρά την σκληρότητα του καθεστώτος του,
έκλαιγαν με ειλικρινή δάκρυα την ημέρα του θανάτου του, να βρισκόμουν μαζί με τους
φοιτητές στο Πανεπιστήμιο το 1991 και να σχεδίαζα μαζί τους την «επανάσταση».
Συνοπτικά, η δική μου εικόνα για την Αλβανία, συνοψίζεται στο εξής: Πρόκειται για μια
χώρα με όλες τις αδυναμίες αλλά και τα πλεονεκτήματα ενός νέου εθνικού Βαλκανικού
κράτους. Μια χώρα αντιφατική, που σήμερα βιώνει την πλέον μακρά κοινοβουλευτική περίοδο
στην 100ετή ιστορία της, από την στιγμή της συγκροτήσεώς της σε ανεξάρτητο κράτος.
Σελίδα | 134
 Αιωρείται μεταξύ της βούλησης για Ευρωπαϊκή ένταξη και εθνικιστικών βερμπαλισμών·
μεταξύ Δυτικού/Ευρωπαϊκού προσανατολισμού και Ισλαμικής Διεθνούς· αποστρέφεται –κατά
περίπτωση-, το σοσιαλιστικό παρελθόν της και στρέφει το βλέμμα προς τις Η.Π.Α., καθώς
αισθάνεται περισσότερο ασφαλής υπό την αιγίδα τους, παρά σε μια Ευρώπη που αδρανεί ή
εμφανίζεται αμήχανη και δίχως μακρό, συλλογικό πολιτικό και στρατηγικό σχεδιασμό και που
στο παρελθόν (Διασκέψεις Λονδίνου, Παρισίων τα έτη 1912 -1913, πρόσφατα στην κρίση του
Κοσυφοπεδίου κ.λπ.), είχε απέναντί της αδιάφορη ή αρνητική στάση. Άλλωστε, ούτως ή άλλως,
οφείλει την κατοχύρωση της ύπαρξή της στο βέτο του Woodrow Wilson στην ΚτΕ.
Η Αλβανία γνωρίζει, ότι η προοπτική της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με εκείνη των
υπολοίπων Βαλκανικών κρατών. Ούτως ή άλλως, ακολουθεί παράλληλη με αυτά διαδρομή, με
πολλές διακλαδώσεις και αναταράξεις, από την αρχαιότητα έως και τους 5 αιώνες
Οθωμανικής κυριαρχίας. Όμως, αντιδρά απρόβλεπτα και σε κάποιες περιπτώσεις με
κακότροπη παιδικότητα, «παγιδευμένη» μεταξύ της παραδοχής αυτής και της προηγούμενης
εμπειρίας· παγιδευμένη στο απολυταρχικό, σοσιαλίζον «χθές» που την κρατούσε
απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, τους εθνικούς μύθους (με ό,τι αυτοί επιφέρουν ως
παθολογία) και από την άλλη την δίψα για συμπόρευση με τον υπόλοιπο κόσμο.
Χρειάζεται χρόνος. Χρόνος να αφομοιωθεί η εξέλιξη, χρόνος να αποκατασταθεί η
ισορροπία και η αίσθηση αυτοπεποίθησης. Χρόνος να προσεγγίσει το Ευρωπαϊκό κεκτημένο
και την δυτικού τύπου δημοκρατία. Πιστεύω ότι η μέχρι σήμερα ανταπόκριση στις νέες αυτές
προκλήσεις, παρουσιάζει θετικές και αισιόδοξες προοπτικές, έστω και αν υπάρχουν αμφίσημα
ή μελανά σημεία, όπως αυτά της ισλαμολαγνείας ή της διαφθοράς –φαινόμενα, άλλωστε που
αποτελούν κοινά στοιχεία όλων των Βαλκανίων.

Σελίδα | 135
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Α΄
 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Β΄
 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ
 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

Σελίδα | 136
 Εικόνα 54: Τηλεγράφημα προς τις διπλωματικές αντιπροσωπείες

Εικόνα 55: ο τηλέγραφος που χρησιμοποιήθηκε για την αποστολή του τηλματος

Σελίδα | 137
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α΄

 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Σελίδα | 138
 Συνταγματική ιστορία-Σύνταγμα του 1998

Η συνταγματική διαδρομή της Αλβανίας είναι ένα άκρως ενδιαφέρον πεδίο έρευνας, τόσο για
τον νομικό όσο και για τον πολιτικό επιστήμονα. Οι συνεχείς μεταβολές στην πολιτική και στην
διακυβέρνηση της χώρας, συνέπεια της πολιτικής αστάθειας την οποία αναμένει κανείς από μια χώρα
σχετικά πρόσφατα οργανωμένη σε κράτος ήταν το χαρακτηριστικό της μέχρι τουλάχιστον, την
επικράτηση του κομμουνιστικού καθεστώτος.
Από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, υπήρξε προτεκτοράτο, μοναρχία, δημοκρατία,
βασιλευομένη δημοκρατία, λαϊκή σοσιαλιστική δημοκρατία, ενώ στα μεσοδιαστήματα υπήρχαν
μεγάλες ή μικρότερες περίοδοι αναρχίας και απουσίας ελέγχου από τα κεντρικά όργανα
διακυβέρνησης. Αυτές οι μεταβολές φυσικά ακολουθούντο από αντίστοιχες μεταβολές στον
καταστατικό χάρτη της χώρας, δηλαδή το Σύνταγμα.
Το πρώτο κείμενο Συντάγματος, ήταν εκείνο του 1920 επί Zogu, ….. σύνταγμα το 1939 από την
κυβέρνηση της Ιταλικής κατοχής Quisling. Με την απελευθέρωση και την ανάληψη της εξουσίας από
τους παρτιζάνους του Enver, ψηφίζεται το Σύνταγμα του 1946, με το οποίο η Αλβανία έγινε Λαϊκή
Σοσιαλιστική Δημοκρατία και στο οποίο προσδιορίζει ρητά ως μορφή του πολιτεύματος την
δικτατορία του προλεταριάτου και την πρωτοπορία του κόμματος ως «εμπροσθοφυλακή» της
εργατικής τάξης. Ήταν κατά βάση -αν όχι ακριβής μετάφραση-, αντιγραφή με κάποιες προσαρμογές
των αντιστοίχων κειμένων της Ε.Σ.Σ.Δ.
Το Σύνταγμα του 1976, είναι εκείνο που αντικατοπτρίζει την οριστική στροφή του Enver προς
τον απομονωτισμό και την προσπάθεια για την δημιουργία του μοναδικού μοντέλου σοσιαλιστικής
χώρας, εντός του οποίου αισθανόταν ασφαλής. Παραθέτω αυτούσιο το προοίμιο του Συντάγματος
αυτού, γιατί θεωρώ ότι είναι χρήσιμο στην προσπάθεια να αντιληφθεί ο μελετητής τις αντιλήψεις από
την οποίες, διαπνεόταν η εξουσία της εποχής καθώς και τις προθέσεις της 67:
« Προοίμιο
Ο αλβανικός λαός έχει ανοίξει το δρόμο της ιστορίας με το σπαθί στο χέρι. Σε σύγκρουση με
τους εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς, υπεράσπισε την ύπαρξή του σα λαός και σαν έθνος,
αγωνίστηκε για τη λευτεριά και την εθνική ανεξαρτησία, για τη γη και τη μητρική γλώσσα, για το ψωμί
και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ύστερα από δουλεία αιώνων κατάχτησε την πρώτη μεγάλη νίκη με την
ίδρυση του ανεξάρτητου εθνικού κράτους στις 28 του Νοέμβρη 1912.
Το εθνικό, δημοκρατικό και επαναστατικό κίνημα πήρε ορμή και νέο περιεχόμενο με το
θρίαμβο της Μεγάλης Σοσιαλιστικής Οκτωβριανής Επανάστασης και με τη διάδοση των
κομμουνιστικών ιδεών, που σημείωσαν αποφασιστική καμπή και για τις τύχες του αλβανικού λαού.
Στη βαριά κατάσταση της φασιστικής και της ναζιστικής κατοχής, προδομένος από τις
κυρίαρχες τάξεις, ο αλβανικός λαός, κάτω από την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος της
Αλβανίας (σήμερα Κόμμα Εργασίας), ξεσηκώθηκε και, συσπειρωμένος στο Εθνικοαπελευθερωτικό
Μέτωπο, με το όπλο στο χέρι ρίχτηκε στο μεγαλύτερο αγώνα της ιστορίας του για την εθνική και
κοινωνική απελευθέρωση. Στη φωτιά του αγώνα για λευτεριά, πάνω στα ερείπια της παλιάς εξουσίας
γεννήθηκε το νέο αλβανικό λαϊκοδημοκρατικό κράτος, σα μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Στις 29 του Νοέμβρη 1944 η Αλβανία κέρδισε την πραγματική ανεξαρτησία και ο αλβανικός
λαός πήρε στα χέρια τις τύχες του. Θριάμβευσε η λαϊκή επανάσταση και άνοιξε μια νέα εποχή, η
εποχή του σοσιαλισμού.
Στις συνθήκες της λαϊκής εξουσίας, κάτω από την καθοδήγηση του Κόμματος της εργατικής
τάξης, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες οικονομικοκοινωνικές αλλαγές, που διατυπώθηκαν στο πρώτο
Σύνταγμα του σοσιαλιστικού αλβανικού κράτους. Δόθηκε τέλος στην κυριαρχία του ξένου κεφαλαίου
και στην καταλήστευση του πλούτου της χώρας. Οι καπιταλιστές και οι τσιφλικάδες απαλλοτριώθηκαν
και τα κυριότερα μέσα της παραγωγής πέρασαν στα χέρια του λαού. Άνοιξε ο δρόμος για τη

67
Για την μετάφραση στην ελληνική: …… εκδόσεις Πορεία
Σελίδα | 139
σοσιαλιστική εκβιομηχάνιση της χώρας. Η Αγροτική μεταρρύθμιση έδωσε τη γη σε κείνον που τη
δουλεύει και η κολεκτιβοποίηση της γεωργίας έμπασε το χωριό στο δρόμο του σοσιαλισμού.
Τη θέση της ατομικής ιδιοκτησίας και της πολύμορφης οικονομίας την κατέλαβε η κοινωνική
ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και το ενιαίο σύστημα της σοσιαλιστικής οικονομίας στην πόλη και το
χωριό. Εξαλείφτηκαν οι εκμεταλλεύτριες τάξεις και η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο.
Όλη η κοινωνική ανάπτυξη γίνεται συνειδητά, με σχέδιο και προς το συμφέρον του λαού.
Στη σοσιαλιστική Αλβανία η εργατική τάξη είναι η ηγετική τάξη του κράτους και της κοινωνίας.
Νέες σχέσεις αμοιβαίας βοήθειας και συνεργασίας εγκαθιδρύθηκαν ανάμεσα στις δύο φίλες τάξεις
της κοινωνίας μας, την εργατική τάξη και τη συνεταιριστική αγροτιά, καθώς και με το στρώμα της
λαϊκής διανόησης. Η ελεύθερη εργασία των ελεύθερων ανθρώπων απόβηκε ο αποφασιστικός
παράγοντας άνθισης της σοσιαλιστικής πατρίδας, ανόδου της γενικής ευημερίας και της ευημερίας
του καθενός. Η Αλβανία ξεπέρασε τη μακραίωνη καθυστέρηση και μετατράπηκε σε χώρα με
προοδευμένη βιομηχανία και γεωργία.
Αποδεσμεύτηκαν οι ζωντανές δυνάμεις του λαού και ξέσπασε η αστείρευτη δημιουργική
ενεργητικότητά του. Η Αλβανίδα στο αδιάκοπο προτσές της επανάστασης κέρδισε την ισότητα σ'
όλους τους τομείς, απόβηκε μεγάλη κοινωνική δύναμη και βαδίζει προς την πλέρια χειραφέτησή της.
Η παιδεία και η κουλτούρα έγιναν χτήμα των πλατιών λαϊκών μαζών και η επιστήμη και οι γνώσεις
τέθηκαν στην υπηρεσία της κοινωνίας. Γκρεμίστηκαν οι βάσεις του θρησκευτικού σκοταδισμού. Η
ηθική φυσιογνωμία του εργαζόμενου ανθρώπου, η συνείδηση και η κοσμοαντίληψή του
διαπλάθονται με βάση την προλεταριακή ιδεολογία, η οποία είναι η κυρίαρχη ιδεολογία.
Ο σοσιαλισμός έδειξε όλη την υπεροχή του πάνω στο παλιό εκμεταλλευτικό καθεστώς. Η
Αλβανία έχει μπει στο στάδιο της ολοκληρωτικής οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Οι
μεγάλες ιστορικές αλλαγές δημιούργησαν νέες συνθήκες για τη συνεχή ανάπτυξη της σοσιαλιστικής
επανάστασης.
Η διεξαγωγή της πάλης των τάξεων σε όφελος του σοσιαλισμού, το συνεχές δυνάμωμα του
κράτους της δικτατορίας του προλεταριάτου και το βάθεμα της σοσιαλιστικής δημοκρατίας, η
ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η τελειοποίηση των σοσιαλιστικών σχέσεων στην
παραγωγή, η αδιάκοπη άνοδος της ευημερίας των εργαζόμενων μαζών, το βαθμιαίο στένεμα των
διακρίσεων μεταξύ της βιομηχανίας και της γεωργίας, της πόλης και του χωριού, της πνευματικής
εργασίας και της χειρωνακτικής εργασίας, η αναγνώριση της προσωπικότητας του ανθρώπου μέσα
στη σοσιαλιστική συλλογικότητα, η κατάχτηση της σύγχρονης τεχνικής και επιστήμης, η συνεχής
επαναστατικοποίηση όλης της ζωής της χώρας, είναι οι πλατιοί δρόμοι διαμέσου των οποίων
δυναμώνει και βαδίζει προς τα μπρος η σοσιαλιστική κοινωνία.
Ο αλβανικός λαός είναι αποφασισμένος να υπερασπίσει από κάθε εχθρό την εθνική
ανεξαρτησία, τη λαϊκή εξουσία και τις σοσιαλιστικές καταχτήσεις του. Η σοσιαλιστική Αλβανία είναι
πάντα δραστήριος παράγοντας στην πάλη για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση, για την
ειρήνη, τη λευτεριά και τα δικαιώματα όλων των λαών ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την αντίδραση και
το ρεβιζιονισμό. Στην εξωτερική της πολιτική καθοδηγείται από τα μεγάλα ιδανικά του σοσιαλισμού
και του κομμουνισμού και παλεύει για το θρίαμβό τους παντού στον κόσμο.
Ο αλβανικός λαός βρήκε και βρίσκει συνεχή έμπνευση στη μεγάλη διδασκαλία του μαρξισμού -
λενινισμού, κάτω από τη σημαία της οποίας, ενωμένος γύρω από το Κόμμα Εργασίας και με την
καθοδήγησή του, προωθεί την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας για να περάσει έπειτα
βαθμιαία στην κομμουνιστική κοινωνία…..».
Όπως αναφέρεται και προηγούμενα, η πρόταση κειμένου Συντάγματος από την Κυβέρνησης
Berisha, το 1994 δεν έτυχε αποδοχής εκ μέρους των πολιτών και οι οποίοι το κατεψήφισαν στο
διενεργηθέν δημοψήφισμα.
Το νέο Σύνταγμα της Αλβανίας συνετάχθη από τον αείμνηστο καθηγητή Συνταγματικού
Δικαίου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρη Τσάτσο και ψηφίσθηκε στην
Αλβανική Βουλή τον Οκτώβριο του 1998 με τον Νόμο 8417. Εγκρίθηκε από τον λαό της Αλβανίας με το
Σελίδα | 140
δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου 1998 και επικυρώθηκε τιθέμενο εν ισχύ με τον
Ν.2260/28.11.1998. Είναι ενδιαφέρον και αξιοσημείωτο γιατί δεν επελέγη κάποιο σώμα ή ομάδα
Αλβανών νομομαθών και Συνταγματολόγων.
Το Σύνταγμα του 1998 αντικατέστησε εκείνο του 1976 68 και τιθέμενο εν ισχύ, έκλεισε το
κεφάλαιο της Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας και σηματοδότησε και τυπικώς, την έναρξη της
περιόδου κατά την οποία η Αλβανία είναι κοινοβουλευτική Δημοκρατία και παρά τις όποιες
αντιπαραθέσεις ή παρεκκλίσεις από τα Δυτικά δημοκρατικά, κοινοβουλευτική ήθη, είναι σαφής πλέον
και τολμώ να πω σταθερός, ο προσανατολισμός της προς την εμπέδωση του δημοκρατικού
πολιτεύματος και των δημοκρατικών αξιών και διαδικασιών. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η παρούσα
περίοδος κοινοβουλευτισμού και ελεύθερης δημοκρατικής πολιτικής ζωής, είναι εκείνη με την
μεγαλύτερη μέχρι σήμερα διάρκεια στην ιστορία της.
Το ισχύον Αλβανικό Σύνταγμα αποτελείται από δεκαοκτώ θεματικές ενότητες, στις οποίες
περιγράφονται τα Πολιτειακά όργανα: Νομοθετικό Σώμα, προβλέπεται το Κοινοβούλιο που
αποτελείται πλέον από 140 μέλη και επίσης εκλέγει τον αρχηγό του Κράτους που είναι ο Πρόεδρος
της Δημοκρατίας, ενώ η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την Κυβέρνηση η οποία αποτελείται από
τον Πρωθυπουργό, τον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό και το Συμβούλιο των Υπουργών.

68
Όπως αναφέρεται στο αντίστοιχο κεφάλαιο της πτώσης του κομμουνιστικού καθεστώτος, το Σύνταγμα του 1976,
αντικαταστάθηκε το 1990 από έναν προσωρινό νόμο που προέβλεπε την διενέργεια ελεύθερων και πολυκομματικών
εκλογών κ.λπ. Επισήμως, όμως και τυπικά δεν είχε καταργηθεί ή αντικατασταθεί, θα λέγαμε ότι είχε ανασταλεί η ισχύς του
κατά ορισμένες διατάξεις.
Σελίδα | 141
 ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ της ΑΛΒΑΝΙΑΣ

400 π.Χ. Πρώτη Ιλλυρική Πολιτεία

168 π.Χ. Ρωμαϊκή κατάκτηση

330 μ.Χ. υπαγωγή στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Βυζαντινή περίοδος)

1190 μ.Χ. Πριγκιπάτο της Αρμπερίας

XIV c δημιουργία τριών ανεξαρτήτων Πριγκιπάτων (Balshaj, Topia, Gjin Bue

Shpata)

XV c. Σύνταξη-κωδικοποίηση του εθιμικού δικαίου (Kanun) από τον Leke

Dukagjini

Μάρτιος 1444 Συνάντηση ηγεμόνων Αλεσίου (Lezha) και ανακήρυξη του Καστριώτη ως
ηγέτη
των Αλβανικών φυλών κατά τον αγώνα εναντίον των Οθωμανών

1443-1468 Αντίσταση κατά των Τουρκικών επιδρομών, κυριαρχία Γεωργίου

Καστριώτη και
διατήρηση ανεξαρτησίας των Αλβανικών εδαφών με κέντρο την Κρούγια.

1478-1912 Οθωμανική κατάκτηση

1870-1912 Δημιουργία του κινήματος της Εθνικής Αναγέννησης- θεμέλια της

πολιτιστικής και
πολιτικής ταυτότητας - εθνική αφύπνιση - διεκδίκηση ανεξαρτησίας
από την
οθωμανική κατοχή.

1878-1881 Συγκρότηση του Συνδέσμου της Πριζρένης και διακήρυξη της επιθυμίας
για την
δημιουργία αυτονόμου Αλβανικού Βιλαετίου εντός της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας – Οργάνωση ένοπλης αντίστασης και διπλωματικές
παραστάσεις για την ακεραιότητα των Αλβανικών εδαφών.

1911-1912 Ένοπλος αγώνας για την ανεξαρτησία

28/11/1912 Ανακήρυξη της ανεξαρτησίας στην Αυλώνα από τον Ismail Qemali

Ιούλιος 1913 Η Διάσκεψη των Πρέσβεων στο Βερολίνο αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της
Αλβανίας και ορίζει τα σύνορα του νέου Κράτους.

Νοέμβριος 1913 Η Διάσκεψις των Πρέσβεων στο Λονδίνο τοποθετεί τον Wilhem von Wied
πρίγκιπα της Αλβανίας.

1914 Συστήνεται το Πριγκιπάτο της Αλβανίας, ως Συνταγματική μοναρχία.

Ιανουάριος 1920 Προσωρινό Σύνταγμα της Lushnje – εγκαθίδρυση 4μελούς αντιβασιλείας

Σελίδα | 142
1920 Ο πόλεμος της Αυλώνας: Ιταλικές δυνάμεις εξωθούνται από το λιμάνι της
Αυλώνας-
οριστικοποιείται η αποτυχία για παραχώρηση Αλβανικών εδαφών επί τη
βάσει της
μυστικής συμφωνίας του Λονδίνου 1915.

1921 Η ανεξάρτητη Αλβανία γίνεται μέλος της κοινωνίας των Εθνών.

1922 Διενέργεια των πρώτων κοινοβουλευτικών εκλογών

Ιούνιος-Δεκέμβριος 1924 Η επανάσταση του Ιουνίου-σχηματισμός της Κυβέρνησης Noli-πτώση
της
Κυβέρνησης Noli επάνοδος Zogu.

1925 Το πρώτο Σύνταγμα της πρώτης Δημοκρατίας επί τη βάσει του

Γαλλικού
μοντέλου της 3ης Δημοκρατίας .

1928 Συνταγματική συγκρότηση της Βασιλευομένης Δημοκρατίας-

αυτο-ανακήρυξη του Zogu σε μονάρχη.

Απρίλιος 1939-
Σεπτέμβριος 1943 Ιταλική κατοχή-προσάρτηση στην Ιταλία.

Σεπτέμβριος 1943-1944 Γερμανική κατοχή.

Νοέμβριος 1944 Απελευθέρωση της Αλβανίας.

1945-1990 Το Αλβανικό Κομουνιστικό Κόμμα (μετέπειτα Κόμμα της Εργασίας)

επιβάλει το ολοκληρωτικό καθεστώς .

11 Ιανουαρίου 1945 Διακήρυξη της Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Αλβανίας.

1945 Συμμετοχή της Αλβανίας ως μέλος του συνασπισμού στο Συνέδριο

Ειρήνης
στο Παρίσι.

1946 Το Σύνταγμα της δεύτερης Δημοκρατίας (Λ.Σ.Δ.Α), επικυρώνεται

από την
Συνταγματική Συνέλευση, η οποία έχει συγκροτηθεί με άμεση εκλογή
των μελών της, από τον λαό.

1955 Η Αλβανία γίνεται δεκτή ως μέλος των Ηνωμένων Εθνών.

1968 Η Αλβανία αποχωρεί από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας.

1976 Νέο Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας-μανιφέστο του

Κόμματος της Εργασίας.

Δεκέμβριος 1990 Κρίση Πρεσβειών-φοιτητική εξέγερση στα Τίρανα-Ίδρυση του

Δημοκρατικού Κόμματος, του πρώτου μετά από δεκαετίες κόμματος
αντιπολίτευσης-έναρξη πολυκομματισμού.
Σελίδα | 143
Απρίλιος 1991 Το πρώτο μετά-κομμουνιστικό κοινοβούλιο εγκρίνει
προσωρινό Σύνταγμα
και θεσπίζεται ο πλουραλισμός και ο πολυκομματισμός.

1992 Τροποποίηση του προσωρινού Συντάγματος. Οι τροποποιήσεις

αφορούν
στο σύστημα δικαιοσύνης και τοπικής αυτοδιοίκησης.

1993 Σύσταση της Χάρτας Δικαιωμάτων

1994 Υποβολή σε δημοψήφισμα σχεδίου Συντάγματος από την Κυβέρνηση

Berisha - καταψήφισή του.

Σελίδα | 144
1995 Η Αλβανία γίνεται μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης και επικυρώνει την
Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και βασικές ελευθερίες.

1997 Διενέργεια εθνικού δημοψηφίσματος για τον τύπο δημοκρατικής κυβέρνησης

28/11/1998 Επικύρωση του νέου Συντάγματος – Αποδοχή από την Επιτροπή της Βενετίας της
CoE της Αλβανίας ότι η νέα Δημοκρατία της Αλβανίας πληροί απολύτως τα
Ευρωπαϊκά Δημοκρατικά κριτήρια (δήλωση του επικεφαλής κου La Pergola).

Εικόνα 56: το γραφείο του Υπ. Παιδείας της πρώτης Κυβέρνησης, Isa Boletini.

Εικό να 57: Χά ρτης της Αλβανίας που εμφανίζει τα σύ νορα

σύ μφωνα με την πρό ταση των γειτονικώ ν κρατώ ν, την
επιθυμία της Αλβανικής πλευράς και την τελική οριοθεσία.

Σελίδα | 145
 Σελίδα | 146

Εικόνα 58: Ο γράφων κατά την αποστολή στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, εδώ στο Πατριαρχείο του Pec (Πέκιο)
Εικόνα 59.Σε ώρα εργασίας με την ομάδα μας στην Κορυτσά

Εικόνα 60.Συνεργάτες στα γραφεία της Κορυτσάς

Σελίδα | 147
 Εικόνα 61. Το κτίριο της παλαιάς Αλβανικής Βουλής

Εικόνα 62. Άποψη αιθούσης συσκέψεων στην παλαιά Αλβανική Βουλή

Σελίδα | 148
 Εικόνα 63. Το Κοινοβούλιο σε ώρα συνεδριάσεως

Εικόνα 64. Φωτογραφίες απο συνεδρίαση του Αλβανικού Κοινοβουλίου

Σελίδα | 149
Από αριστερά: Γιάννης Μακρής, Ελόνα Γκέργκο, Γιάννης Τάνκα

Σελίδα | 150
Εικόνα 65: Κοχύλι σκαλισμένο στο χέρι, η τροφός του αετού. Έκθεμα απο το Μουσείο της Ανεξαρτησίας στην
Αυλώνα.

Σελίδα | 151
Εικόνα 66: Όπλο που χρησιμοποιήθηκε κατάτον πόλεμο για την ανεξαρτησία. Έκθεμα από το μουσείο στην
Αυλώνα.

Εικόνα 67: Η επάργυρη ταμπακιέρα του Ίσα Μπουλετίνι, πρώτου Υπουργού Παιδείας της ανεξάρτητης
Αλβανίας και στενού συνεργάτη του Ismail Qemali Bej. Έκθεμα από το μουσείο στην Αυλώνα.

Σελίδα | 152
Εικόνα 68: Αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Ismail Qemali Bej, με το μαύρο φέσι.Στο κέντρο της πρύμνης, ο
στενός συνεργάτης του Isa Buledini

Σελίδα | 153
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ

 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

Σελίδα | 154
 ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ

ΚΩΔΙΚΟΣ ΟΜΑΔΕΣ ΒΑΡΗ 10-11 11-11 12-11 01-12 02-12 03-12 04-1

000000 Σύνολο 100,0 110,2 110,3 111,39 112,2 113,7 114,1

01. Τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά 39,3 114,4 114,3 116,9 118,5 121,1 121,7

01.1. τρόφιμα 37,2 114,7 114,6 117,3 119,0 121,8 122,4

01.1.1. Άρτος και δημητριακά 6,0 127,0 126,9 126,8 126,7 126,9 127,1

01.1.2. Κρέας 8,9 115,8 116,0 116,9 117,3 117,4 117,4

01.1.3. Ψάρι 1,4 120,3 120,7 121,9 121,0 121,9 121,7

01.1.4. Γάλα, τυρί και αυγά 6,4 112,1 113,3 114,7 114,8 114,8 115,9

01.1.5. Έλαια και λίπη 2,9 114,8 114,2 114,0 114,0 114,1 114,4

01.1.6. Φρούτα 3,5 125,9 118,3 121,0 124,2 129,7 132,2

01.1.7. Λαχανικά (πατάτες κ.λπ.) 5,5 87,8 90,7 103,9 113,1 127,8 129,0

01.1.8. Ζάχαρη, μαρμελάδες μέλι, σιρόπια, σοκολάτα και γλυκίσματα 2,2 131,0 130,9 131,4 131,0 130,5 130,2

01.1.9. Άλλα τρόφιμα 0,5 112,1 112,2 112,2 112,2 112,4 112,8

01.2. Αλκοολούχα ποτά 2,1 109,1 109,1 109,5 109,5 109,6 109,7

01.2.1. Καφές, τσάϊ και κακάο 0,7 111,8 111,8 111,9 111,9 112,0 112,4

01.2.2. Εμφιαλωμένο μεταλλικό νερό, αναψυκτικά και χυμοί 1,4 107,7 107,8 108,3 108,3 108,4 108,3

02. Αλκοολούχα ποτά και καπνός 3,6 123,2 123,5 124,2 124,1 124,4 124,6

02.1. Αλκοολούχα ποτά 1,8 111,0 111,0 112,3 112,3 112,7 113,0
02.2. Καπνός 1,8 135,0 135,7 135,7 135,7 135,8 136,0

03. Ένδυση και υπόδηση 5,1 90,6 90,7 90,7 90,7 90,2 90,2

03.1. Ρουχισμός 3,7 93,0 93,2 93,3 93,2 92,7 92,5

03.1.2.1 Ανδρικός ρουχισμός 1,4 88,2 88,2 88,3 88,0 87,1 86,9

03.1.2.2. Γυναικείος ρουχισμός 1,1 92,2 92,7 92,8 92,6 92,1 91,9

03.1.2.3. Παιδική ένδυση 0,7 101,4 101,5 101,5 101,8 101,8 101,7

03.2. Υποδήματα 1,5 84,6 84,3 84,3 84,3 83,9 84,2

03.2.1.1. Ανδρικά υποδήματα 0,6 82,5 81,9 81,9 81,7 81,2 81,4

03.2.1.2. Γυναικεία υποδήματα 0,4 75,3 75,2 75,3 75,3 75,1 75,7

03.2.1.3. Παιδικά υποδήματα 0,3 93,0 92,7 92,7 92,7 92,2 92,2

04. Ενοίκιο, νερό, καύσιμα και ενέργεια 16,3 112,2 112,2 112,3 112,4 112,9 113,1

04.1 Ενοίκια 10,7 105,6 105,6 105,6 105,6 105,6 105,9

04.3 Συντήρηση 0,9 102,3 102,3 102,3 102,3 102,3 102,3

04.4 Ύδρευση 0,4 132,5 132,5 132,5 136,5 151,0 151,0

04.5 Καύσιμα και ενέργεια 4,3 128,7 128,7 128,9 128,9 129,5 129,9

05. Έπιπλα-οικιακός εξοπλισμός-συντήρηση 10,0 102,2 102,3 102,4 102,7 102,7 102,8

05.1. Έπιπλα, τάπητες-επενδύσεις δαπέδου και επισκευές 4,1 98,6 98,6 98,7 98,6 98,4 98,4

05.1.1. Έπιπλα και διακόσμηση 3,6 99,0 99,0 99,0 98,9 98,6 98,6

05.1.2. Τάπητες και άλλες επενδύσεις δαπέδου 0,4 95,1 95,1 96,3 96,5 96,5 96,9

05.2 Οικιακά υφάσματα 0,6 103,1 103,1 103,3 103,3 103,4 103,4

Σελίδα | 156
05.3 Οικιακός εξοπλισμός 0,9 100,4 100,5 100,1 101,0 100,8 100,8

05.3.1.2. Πλυντήριο ρούχων, στεγνωτήρια κ.λπ. 0,2 98,1 98,2 98,4 99,1 98,2 98,4

05.3.1.3. Εξοπλισμός μαγειρικής. 0,1 102,1 102,4 102,2 103,4 102,6 102,7

05.3.1.4. Θέρμανση - κλιματισμός 0,2 101,2 101,5 101,4 102,4 102,5 102,6

05.4 Υαλικά, εξοπλισμός και λοιπά οικιακά σκεύη 0,4 100,7 100,7 100,7 100,8 100,9 101,2

05.6. Αγαθά και υπηρεσίες 0,9 111,3 111,3 111,3 111,7 111,9 111,9

06. Υγεία 3,4 121,8 121,8 121,7 121,9 122,3 122,3

06.1 Φάρμακα και λοιπά φαρμακευτικά προϊόντα 2,5 115,1 115,1 114,9 115,1 115,4 115,3

06.2 Ιατρικές, παραϊατρικές και οδοντιατρικές υπηρεσίες 0,4 166,0 166,0 166,0 166,0 167,3 168,2

06.3 Νοσοκομειακές υπηρεσίες 0,6 122,7 122,8 122,8 122,9 123,2 123,5

07. Μεταφορές 6,1 114,7 115,3 115,4 116,9 117,8 119,2

07.1 Αγορά φορτηγού οχήματος 1,2 114,5 114,1 114,2 115,1 116,5 117,4

07.2 Προσωπικές υπηρεσίες μεταφορών 3,2 112,4 113,6 113,7 114,7 116,0 118,1

07.3 Υπηρεσίες μεταοφρών 1,8 118,9 119,2 119,3 121,8 121,9 122,5

08. Επικοινωνία 2,6 81,3 81,3 81,2 81,2 81,2 81,2

08.1.1. Ταχυδρομικές υπηρεσίες 0,2 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

09. Αναψυχή και πολιτισμός 3,1 113,0 113,0 112,8 112,9 113,0 113,5

09.1. Οπτικοακουστικός εξοπλισμός, φωτογραφικά και επισκευές. 0,4 87,5 87,6 86,3 86,5 86,6 86,8

09.4 Υπηρεσίες αναψυχής & πολ/στικές δραστηριότητες 0,8 99,5 99,5 99,5 99,9 100,1 100,1

09.5. Εφημερίδες, βιβλία και σχολικά είδη 1,0 140,5 140,5 140,5 140,5 140,5 140,5

Σελίδα | 157
10. Υπηρεσίες Εκπαίδευσης 1,4 106,9 106,9 106,9 107,0 107,0 107,0

11. Ξενοδοχεία, καφενεία και εστιατόρια 4,2 106,0 106,4 106,7 106,9 106,9 107,1

11.1. Υπηρεσίες τροφοδοσίας (catering). 3,7 105,3 105,9 106,2 106,4 106,4 106,6

11.2 Ξενοδοχειακές υπηρεσίες 0,5 110,4 110,4 110,4 110,6 110,7 110,9

12. Αγαθά & Υπηρεσίες 4,9 102,3 102,5 102,7 102,9 109,1 109,4

12.1 Προσωπικής φροντίδας 3,1 105,7 105,9 106,3 106,6 106,9 107,3

Σελίδα | 158
 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ

Μονάδα
μέτρησης
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 3μηνο.3/10 3μηνο.4/10 3μηνο.1/1 3μηνο.2/11 3μηνο.3/11 3μηνο.4/1 3μηνο.1/12 3μηνο.2/12 3μηνο.3/12
1 1

ΕΙΣΟΔΗΜΑ

Μέσος μισθός στον δημόσιο τομέα σε Λεκ 44.700 45.000 45.500 45.500 47.660 48.000 48.800 48.800 51.270

Κατώτατος μισθός " 19.000 19.000 19.000 19.000 20.000 20.000 20.000 20.000 21.000

Επιδόματα ανεργάις " 6.565 6.565 6.565 6.565 6.850 6.850 6.850 6.850 6.850

Μέσος όρος οικονομικής βοήθειας για τις "

οικογένειες ανέργων

- Πλήρης βοήθεια " 3.980 4.023 4.127 4.190 4.195 4.195 4.195 4.195 4.195

- Μερική βοήθεια " 3.200 3.325 3.336 3.386 3.390 3.390 3.390 3.390 3.390

ΕΡΓΑΣΙΑ

Εργατικό δυναμικό Αριθμός 1.059.199 1.059.959 1.063.275 1.071.581 1.071.948 1.075.338 1.076.714 1.076.391 1.064.291

- Υπάλληλοι " 915.981 916.919 920.439 929.513 929.866 932.388 933.293 933.263 922.475

a) Στον δημόσιο τομέα " 166.600 166.000 165.400 165.000 165.000 165.000 164.600 164.600 164.400

b) Στον ιδιωτικό τομέα (εκτός γεωργικό) " 242.717 244.255 248.375 257.849 258.202 260.724 262.029 261.999 272.667

c) στον αγροτικό ιδιωτικό τομέα* " 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 485.408

ΑΝΕΡΓΙΑ

Εγγεγραμμένοι άνεργοι Αριθμός 143.218 143.040 142.836 142.068 142.082 142.950 143.421 143.128 141.816

Δικαιούχοι των επιδομάτων ανεργίας " 10.205 9.509 8.517 7.979 8.408 9.247 9.569 10.513 9.969

Σελίδα | 159
ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΝΕΡΓΙΑΣ

Καταγεγραμμένο ποσοστό ανεργίας % 13,52 13,49 13,43 13,26 13,25 13,29 13,32 13,30 13,32

*) Ο μέσος αριθμός των εργαζομένων στην γεωργία (ιδιωτικός τομέας), από το τρίτο τρίμηνο του 2010 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2012 αναμένεται, σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού
Δυναμικού 2009 και από το τρίτο τρίμηνο του 2012 υπολογίζεται σύμφωνα με την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού 2010.

Σελίδα | 160
 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ  ΕΤΟΣ

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 1.93 1.773 1.767 1.826 1.850 2.003 2.023 2.101 2.126 2146 2.1 …
9 66

Άνδρες 971 906 903 943 944 1.026 1.035 1.050 1.061 1.069 1.0 …
84

Γυναίκες 968 867 864 907 906 976 988 1.051 1.065 1.077 1.0 …
82

ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ 1.28 1.101 1.092 1.089 1.088 1.085 1.084 1.082 1.114 1.041 1.0 1.0
ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ 3 59 70

Άνδρες 754 674 668 665 660 655 655 653 680 619 6 5
23 60

Γυναίκες 529 427 424 424 428 430 429 429 434 422 436 509

ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ 1.06 920 920 926 931 932 935 939 974 899 916 928
8

Άνδρες 641 578 577 579 578 576 578 580 609 549 5 4
53 91

Γυναίκες 427 342 343 347 353 356 357 359 365 350 363 436

ΣΥΝΟΛΟ ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΩΝ 215 181 172 163 157 153 150 143 140 142 1 1
ΑΝΕΡΓΩΝ 43 42

Άνδρες 113 96 91 86 82 79 78 73 71 70
70 69

Γυναίκες 102 85 81 77 75 74 72 70 69 72 73 73

Σελίδα | 161
– Σημείωση: Ο μέσος ετήσιος

Πηγή: Πληροφορίες Διοικητικών Υπηρεσιών

ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ 2000 – 2011 (Σε χιλιάδες )

Σελίδα | 162
 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΤΑ ΚΛΑΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ( NVE) 2000 – 2011

( σε χιλιάδες)

Τομέας Οικονομ.δραστηριότητ 2000 200 2002 2003 200 2005 2006 200 2008 2009 201 2011
α 1 4 7 0

Συνολικά
1.068 920 920 926 931 932 935 939 974 899 917 928

A; B Γεωργία, Δασοκομία, 7 53 53 53 54 54 54 54 56 49 50 50
Αλιεία 67 1 1 9 6 5 2 2 8 6 7 7

C Βιομηχανία εξόρυξης
9 8 7 7 6 6 5 6 5 5 6 8

D Μεταποίηση 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 6
34 7 7 6 6 6 8 4 6 3 3 3

E Κλάδος ενέργειας & 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2

υδάτων 15 6 6 4 4 3 1 3 5 6 6 1

F Κατασκευές 5 5 5 5 5 5 5 4 4 3 3
13 6 6 6 2 2 3 2 6 0 9 5

G Εμπόριο 6 6 6 6 6 6 5 5 5 5 6
49 7 7 8 4 4 8 7 3 8 8 5

H Κλάδος εστίασης & 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2

Ξενοδοχειακός 19 6 6 6 7 5 6 6 2 2 3 2

I Μεταφορές& επικοινωνίες 3 3 3 2 1 1 2 2 2 2 2
26 2 2 2 0 9 9 4 6 3 4 6

M Εκπαίδευση 5 4 4 4 4 4 4 3 4 4 4
47 0 9 9 8 7 8 6 7 0 2 1

N Υγεία 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
23 6 6 7 8 4 5 4 8 6 7 8

Σελίδα | 163
J; K; L; O; P; Λοιποί κλάδοι 7 7 7 8 9 9 10 11 12 12 11
Q 66 1 1 2 2 1 0 5 8 0 2 2

– Σημείωση: Ο ετήσιος μέσος όρος

ΠΗΓΗ: Διοικητικές Υπηρεσίες

Σελίδα | 164
 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΣΟΔΩΝ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΠΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΑΓΟΡΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΓΑΘΩΝ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ (σε εκμ. ΛΕΚ)
Të dhënat bazë, të ardhurat e shpenzimet dhe investimet për prodhuesit e të mirave e shërbimeve për treg, sipas aktiviteteve, milion Lekë, 2010

Δείκτες Σύνολο Παραγωγ Βιομηχαν Κατασκευ Υπηρεσί Μεταφορές Εμπόρι Υπηρεσί

παραγωγ οί ία ές ες & ο ες
ών στην αγαθών Επικοινωνί
αγορά ες

NVE 05-93 05-45 05-41 45 50-93 60-64 50-52 55; 70-

excl 65- excl 65- 74; 90;
67; 75-85; 67; 75- 93-95
92 85; 92

Βασικά δεδομένα 75.361 12.286 9.194 3.092 63.075 8.592 35.225 19.258

Αριθμός επιχειρήσεων 269.634 119.218 84.381 34.837 150.416 26.255 70.946 53.216

Ετήσιος, μέσος αριθμός απασχολουμένων 190.109 107.028 74.554 32.475 83.080 17.595 34.274 31.211

Ετήσιος, μέσος αριθμός μισθωτών 274.028 119.793 84.952 34.841 154.235 30.243 70.963 53.029

Σύνολο εργαζομένων κατά το τέλος του έτους 80.495 38.920 35.483 3.437 41.576 4.866 20.950 15.759

 Γυναίκες 79.857 12.472 10.100 2.372 67.385 8.692 36.653 22.040

 Αυτοαπασχολούμενοι στο τέλος του έτους 194.171 107.322 74.852 32.469 86.849 21.551 34.310 30.989

 Μισθωτοί

Έσοδα και έξοδα

Έσοδα από:

Γενικό κύκλο εργασιών (τζίρος) 1.251.952 469.154 297.828 171.326 782.798 121.838 586.28 74.675
5

Μεταβολές στα υπόλοιπα εργασιών σε εξέλιξη, προϊόντα και εργασίες προς 0 0 0 0 0 0 0 0

υπογραφή συμβολαίων

Λοιπά έσοδα 1.474 1.531 1.080 451 -57 16 294 -367

Σελίδα | 165
Σύνολο εσόδων 30.343 17.775 7.220 10.554 12.568 1.116 9.360 2.092

Έξοδα: 1.283.768 488.460 306.129 182.331 795.309 122.971 595.93 76.399

9

Υλικά και έπιπλα

Εμπορεύματα 442.213 282.105 173.361 108.744 160.108 69.461 54.129 36.517

Αμοιβές και δαπάνες προσωπικού 478.310 8.184 3.920 4.264 470.126 590 466.90 2.630
6

 Μισθοί 98.000 53.578 36.670 16.908 44.422 13.600 16.959 13.863

 Αποζημιώσεις 79.315 44.441 29.768 14.673 34.874 11.035 13.046 10.794

 Κοινωνική Ασφάλιση 2.914 1.967 1.862 105 947 527 121 299

Λοιπά έξοδα 15.771 7.170 5.040 2.130 8.601 2.038 3.793 2.770

Σύνολο εξόδων 109.906 61.891 43.435 18.456 48.015 18.344 22.067 7.604

Καθαρά κέρδη/ζημίες 1.128.428 405.758 257.386 148.372 722.671 101.995 560.06 60.614
1

Χρηματοοικονομικά&χρηματοπιστωτικά έσοδα-έξοδα 155.340 82.702 48.743 33.959 72.638 20.976 35.878 15.785

-14.277 -11.719 -10.776 -943 -2.558 2.439 -5.792 795

Επενδύσεις

% επιχειρήσεων με επενδύσεις 11,9 19,7 18,3 24,0 10,4 10,1 10,6 10,3

Σύνολο επενδύσεων 85.756 50.930 41.140 9.789 34.826 12.358 16.891 5.577

 Κτίρια 19.006 10.517 6.729 3.788 8.490 2.432 4.540 1.518

 Κτίρια & εγκαταστάσεις 8.248 5.661 4.845 816 2.587 448 768 1.371

 Μηχανολογικός και λοιπός εξοπλισμός 36.096 25.944 22.774 3.170 10.151 2.240 6.681 1.230

 Οχήματα 6.509 2.272 1.103 1.169 4.237 1.857 1.821 559

Σελίδα | 166
  Γη 1.355 451 362 89 903 0 879 24

Λοιπές επενδύσεις 14.541 6.085 5.327 757 8.457 5.381 2.201 875

Σελίδα | 167
 ΜΕΣΗ ΜΗΝΙΑΙΑ ΑΝΤΙΜΙΣΘΙΑ ΣΤΟΝ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ

(Σε Lek )

ΟΝΟΜΑΣΙΑ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Μέση μηνιαία 14.96 17.218 19.65 21.325 24.393 26.80 28.822 33.75 36.537 40.87 43.62 46.66
αντιμισθία 3 9 8 0 4 5 5

Επίσημος κατώτατος 7.000 7.580 9.400 10.060 10.080 11.80 14.000 14.00 17.000 18.00 19.00 20.00
μισθός 0 0 0 0 0

Πηγές: αρχεία Διοικητικών Υπηρεσιών

Σελίδα | 168
 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ - ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ (2000 – 2011)

Υπάλληλοι Njësia e 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
matjes

Σύνολο (I+II+III) Nr 1.068.19 920.569 920.14 926.225 931.217 932.102 935.058 939.00 974.067 899.278 916.919 928.052
0 4 0

I. Δημόσιος τομέας Nr 191.166 188.965 186.06 181.417 176.065 175.015 169.000 167.10 166.543 166.250 166.000 165.100
5 0

Εντός Προϋπολογισμού 122.298 120.114 118.16 117.220 118.000 119.993 122.000 125.20 125.500 125.320 126.500 128.200
2 0

Εκτός Προϋπολογισμού 68.868 68.851 67.903 64.197 58.065 55.022 47.000 41.900 41.043 40.930 39.500 36.900

II. Ιδιωτικός τομέας (πλην Nr 116.024 205.267 207.74 211.169 213.000 214.935 224.058 229.90
γεωργας) 2 0 238.975 236.838 244.255 256.288

III. Ιδιωτικός γεωργικός τομέας Nr 761.000 526.337 526.33 533.639 542.152 542.152 542.000 542.00 568.5 496.1 506.6 506.6
7 0 49 90 64 64

Ποσοστό απασχόλησης % 55,1 51,9 51,1 50,7 50,3 49,7 46,2 44,7 45,8 41,9 42,3

Άνδρες % 66,0 63,8 62,8 61,4 61,2 60,0 58,8 55,2 57,4 50,4 51,0

Γυναίκες % 44,1 39,4 38,9 38,2 38,9 38,8 38,1 34,2 34,3 33,4 33,5

– Σηεμίωση: Μέση ετησία τιμή

Σελίδα | 169
Shkalla e punësimit është raporti i të punësuarve ndaj popullsisë në moshë pune (15-
64 vjeç)

Burimi i informacionit: Të dhëna administrative

ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ – ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ - ΑΝΕΡΓΙΑ

Μονάδα
μέτρησης
Ονομασία 3μηνο3/10 3μηνο4/10 3μηνο1/11 3μηνο2/11 3μηνο 3/11 3μηνο4/11 3μηνο1/12 3μηνο 2/12 3μηνο3/12

ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

Μέσος μισθός Δημοσίου Σε Λεκ 44.700 45.000 45.500 45.500 47.660 48.000 48.800 48.800 51.270

Επίσημος κατώτατος μισθός " 19.000 19.000 19.000 19.000 20.000 20.000 20.000 20.000 21.000

Επίδομα ανεργίας " 6.565 6.565 6.565 6.565 6.850 6.850 6.850 6.850 6.850

Μέσος όρος οικονομ. ενίσχυσης "

οικογένειας

- Πλήρης ενίσχυση " 3.980 4.023 4.127 4.190 4.195 4.195 4.195 4.195 4.195

- Μερική ενίσχυση " 3.200 3.325 3.336 3.386 3.390 3.390 3.390 3.390 3.390

ΕΡΓΑΣΙΑ

Ερηατικό δυναμικό Νο 1.059.199 1.059.959 1.063.275 1.071.581 1.071.948 1.075.338 1.076.714 1.076.391 1.064.291

- Εργαζόμενοι " 915.981 916.919 920.439 929.513 929.866 932.388 933.293 933.263 922.475

α) Στον δημόσιο τομέα " 166.600 166.000 165.400 165.000 165.000 165.000 164.600 164.600 164.400

Σελίδα | 170
β) στον ιδιωτικό τομέα (πλην γεωργίας) " 242.717 244.255 248.375 257.849 258.202 260.724 262.029 261.999 272.667

γ) στον ιδιωτικό αγροτικό τομέα* " 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 506.664 485.408

ΑΝΕΡΓΙΑ

Αριθμός εγγεγραμμένων ανέργων Numer 143.218 143.040 142.836 142.068 142.082 142.950 143.421 143.128 141.816

Δικαιούχοι επιδόματος ανεργίας " 10.205 9.509 8.517 7.979 8.408 9.247 9.569 10.513 9.969

Ποσοστό ανεργίας

Ποσοστό εγγεγραμμένων ανέργων % 13,52 13,49 13,43 13,26 13,25 13,29 13,32 13,30 13,32

* Ο μέσος όρος απασχολούμενων στην γεωργία από το δεύτερο 3μηνο του 2010 έως το δεύτερο 3μηνο του 2012 υπολογίζεται σύμφωνα με έρευνα απασχόλησης του 2009
και από το δεύτερο 3μηνο του 2012 με αντίστοιχη έρευνα του 2010.

Σελίδα | 171
 ΜΕΣΟΣ ΜΗΝΙΑΙΟΣ ΜΙΣΘΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ (ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ)

(Σε Αλβανικά Λεκ)

Οικονομική δραστηριότητα 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Γενικός 13.355 14.820 16.541 18.522 19.03 19.993 21.842 27.350 34.277 36.075 34.767
9

Βιομηχανία 13.230 14.839 15.882 18.286 19.20 20.200 21.950 24.735 32.214 32.837 33.273
0

Κατασκευές 12.489 13.416 15.014 15.017 16.05 17.361 19.184 32.085 42.424 42.706 37.652
5

Μεταφορές και 16.225 18.124 23.434 27.030 27.43 28.144 31.360 36.518 38.106 47.709 52.263
επικοινωνίες 9

Εμπόριο 10.889 12.856 13.924 14.120 15.71 17.561 20.677 27.301 32.217 34.959 31.179
1

Υπηρεσίες 13.012 13.140 14.453 18.159 17.57 18.517 19.869 23.636 28.073 30.197 28.819
4

Πηγή: Έρευνα για τα διαρθρωτικά 2000 – 2010, κεφάλαιο: «Οι στατιστικές των επιχειρήσεων»

Σελίδα | 172
 ΠΟΣΟΣΤΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ

Για Κατανάλωσ Για Για Για βασικές

διατροφή η εκτός εκπαίδευσ πάγιο ανάγκες
τροφίμων η εξοπλισμ
ό

Περιφέρεια 2002

Παράκτια 62,8 21,3 2,5 1,2 12,3

Κεντρική 66,6 17,4 2,1 1,2 12,8

Ορεινή 66,1 20,5 2,9 0,9 9,6

Τίρανα 59,5 21,4 2,2 1,4 15,6

Συνολικό Περιφερειών 64,5 19,4 2,3 1,2 12,6

Περιφέρεια 2005

Παράκτια 2,9
57,8 25,4 1,1 12,9

Κεντρική 2,3
62,1 22,9 0,8 12,0

Ορεινή 2,3
59,7 26,9 0,7 10,4

Τίρανα 3,6

Σελίδα | 173
 53,6 26,4 1,0 15,4

Συνολικό Περιφερειών 2,6

59,4 24,6 0,9 12,5

2008

Παράκτια 4,5
59,6 21,1 0,5 14,2

Κεντρική 2,8
60,2 22,1 0,5 14,5

Malore 4,4
59,5 22,0 0,5 13,5

Ορεινή 4,0
48,9 27,5 0,6 19,1

Συνολικό Περιφερειών 57,9 22,8 3,7 0,5 15,2

Σελίδα | 174
 ΕΘΝΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ (καταγραφή 2007)

Τίρανα Σε έδρα

Ινστιτούτο Σύνολο (Πρωτεύουσα) άλλων περιοχών

Συνολικά
26 16 10

ΕΘΝΙΚΑ ΜΟΥΣΕΙΑ:
10 1 9

– Ιστορικά
4 1 3

– Τεχνών
3 - 3

– Εκπαίδευσης
1 - 1

– Εθνογραφικά/Εθνολογικά
2 - 2

Εθνικό Πάρκο Βουθρωτού (Butrint)

1 - 1

Θέατρα: 2 2 -

– Εθνικό Θέατρο Δραματικής Τέχνης 1 1 -

– ¨οπερας & Μπαλέτου 1 1 -

Εθνικής Βιβλιοθήκη 1 1 -

Εθνική Πινακοθήκη 1 1 -

Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου 1 1 -

Σελίδα | 175
Ινστιτούτο Εθνικών Μνημείων 1 1

Διεθνές Κέντρο Πολιτισμού 1 1

Σύνολα Παραδοσιακών χορών & μουσικής 1 1

Εθνικό Κέντρο Παραδοσιακών

δραστηριοτήτων

Άλλα 6 6

Σελίδα | 176
 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ (1998 – 2007)

Έτος

Δραστηριότητα 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Εθνική Βιβλιοθήκη

Τίτλοι εισερχομένων βιβλίων στην 2.7 5.7 3.06 2.71 3.62 3.09 4.02 4.02 3.93 3.05
διάρκεια του έτους. 37 80 1 2 0 8 4 8 1 5

Τίτλοι που αναγνώσθηκαν (σε χιλ. 1 7 8 7 12 12 13 9 9

τεμάχια) 25 89 7 0 9 4 8 4 7 7

Αριθμός εγγεγραμμένων αναγνωστών 5.1 4.3 4.87 7.58 10.10 12.13 13.77 15.70 18.95 22.73
00 00 3 9 2 3 5 0 0 9

Βιβλιοθήκες Επαρχίας 4 4 4 4 5 - - -
44 7 6 6 7 1

Tituj libri hyrë gjatë vitit - 11.0 8.95 7.63 7.27 8.43 8.02 - - -
59 8 2 5 1 4

Libra tërhequr nga lexues (në mijë) - 3 35 35 65 51 66 - - -

91 9 9 4 3 0

Lexues të regjistruar gjithsej - 44.3 37.96 47.62 49.24 56.91 63.16 - - -

20 9 7 3 3 9

Lexues frekuentus në salla (në mijë) - 1 15 28 20 26 17 - - -

11 3 5 0 2 2

Fondi librave gjithsej (në mijë) - 2.0 1.79 2.05 1.99 1.96 2.33 - - -
63 2 6 9 2 1

Aktivitete të realizuara për librin (numër) - - - - - 46 48 - - -

1 7

Θέατρο Όπερας & Κλασσικού χορού

Σελίδα | 177
Χωρητικότητα αίθουσας 8 9 82 85 88 86 80 80 80 80
00 00 6 4 8 0 0 0 0 0

Αριθμός παραστάσεων 2 3 8 11 7 8 13 10
90 13 5 4 2 4 0 9 3 2

Ακροατές 10.3 6.2 8.76 10.46 27.73 34.30 22.13 22.30 32.50 63.20
53 29 1 0 6 0 5 0 0 0

Επαγγελματικά σχήματα 1 1 17 17 17 13 13 14 14 15
71 71 2 0 0 7 8 8 0 0

Εθνικό Θέατρο

Χωρητικότητα αιθούσης 5 5 52 52 52 52 52 52 72 72
24 00 0 0 0 0 0 0 0 0

Αριθμός παραστάσεων 5 4 4 8 11 12 8 8
87 40 4 4 5 3 8 2 5 2

Ακροατές 21.5 6.0 6.77 4.73 4.45 22.31 23.07 28.02 9.13 16.13
27 89 3 9 2 6 1 7 3 2

Επαγγελματικά σχήματα 3 2 3 3 3 3 3 3
37 37 1 9 2 2 2 2 3 3

Σελίδα | 178
T4(2)

n Δραστηριότητα Έτος
r
. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Q L T Q L To Q L T Q L T Q L To Q L T Q L T Q L To Q L T Q L T
en o ot en o tal en o ot en o ot en o tal en o ot en o ot en o tal en o ot en o ot
dr k al dr k dr k al dr k al dr k dr k al dr k al dr k dr k al dr k al
or al or al or al or al or al or al or al or al or al or al

G L G L G L G L G L G L G L G L G L G L
en o en o en o en o en o en o en o en o en o en o
er c er c er c er c er c er c er c er c er c er c
al al al al al al al al al al al al al al al al al al al al

Total 80 1 10 11 2 14 13 3 16 13 3 17 14 3 18 15 4 19 15 4 20 17 5 22 17 5 23 20 5 25
.7 9. 0. 5. 5. 1. 1. 4. 5. 7. 3. 0. 7. 8. 6. 2. 0. 2. 5. 5. 1. 0. 1. 2. 5. 6. 2. 1. 7. 8.
42 9 73 70 0 62 32 3 69 32 2 62 46 5 04 30 2 51 97 1 15 72 7 43 57 7 33 12 6 81
8 0 1 2 8 6 6 2 3 9 1 9 8 9 5 1 7 2 8 2 5 1 9 1 6 9 9 8 6
9 7 5 8 0 2 0 4 8 6

1 Γενικές Δημ. 4. 2. 6. 8. 2. 11 8. 7. 15 9. 4. 14 9. 5. 15 17 6. 24 19 8. 27 19 8. 27 20 9. 29 17 8. 26
Υπηρεσίες 19 1 30 36 7 .0 48 2 .7 74 6 .3 87 4 .2 .4 7 .2 .5 2 .8 .3 0 .4 .0 0 .0 .9 6 .6
7 0 3 0 0 65 8 3 22 0 2 66 3 2 93 96 2 20 93 1 06 61 5 11 47 0 52 13 9 03
6 5 4 6 0 4 3 0 5 0

2 Άμυνα 4. 0 4. 5. 0 5. 6. 1 6. 5. 0 5. 6. 0 6. 7. 0 7. 7. 0 7. 9. 0 9. 8. 0 8. 11 0 11
66 66 34 34 40 40 65 65 72 72 53 53 32 32 09 09 36 36 .4 .4
8 8 3 3 6 7 5 5 4 4 7 7 3 3 4 4 8 8 40 40

3 Δημόσια Τάξη & 8. 0 8. 9. 0 9. 11 0 11 12 0 12 13 0 13 11 0 11 12 0 12 13 0 13 14 0 14 16 0 16

Ασφάλεια 00 00 13 13 .5 .5 .7 .7 .2 .2 .9 .9 .1 .1 .5 .5 .4 .4 .3 .3
0 0 6 6 22 22 33 33 77 77 44 44 20 20 09 09 25 25 41 41

4 Εκπαίδευση 2. 8. 11 2. 1 13 2. 1 15 3. 1 17 4. 1 19 4. 1 19 5. 1 21 6. 1 23 7. 1 26 8. 1 27
51 6 .1 83 0. .6 61 3. .9 77 3. .1 47 5. .4 15 4. .0 74 5. .2 87 6. .8 64 8. .3 36 9. .8
6 8 97 2 7 12 2 3 38 4 4 92 8 0 88 1 8 34 2 5 69 5 9 08 9 7 89 7 4 53
1 8 2 1 1 8 2 3 4 8

Σελίδα | 179
 0 6 8 0 3 7 4 0 6

5 Υγεία 4. 1. 6. 5. 2. 7. 9. 2. 12 9. 3. 12 11 2. 13 11 2. 13 12 2. 15 15 3. 19 18 3. 21 20 3. 23
41 8 26 79 1 98 43 6 .0 32 0 .3 .2 4 .7 .1 5 .7 .7 9 .6 .9 3 .3 .1 4 .6 .1 5 .6
4 5 9 8 8 6 8 3 77 5 0 34 41 8 22 49 6 19 31 6 98 54 5 12 35 7 13 08 8 90
5 8 8 8 1 9 7 7 8 2

6 Κοινωνική Πρόνοια 23 4. 28 27 6. 34 27 6. 34 31 6. 38 35 7. 43 38 7. 46 42 7. 49 48 9. 57 51 9. 60 56 1 60
και περίθαλψη .7 6 .4 .6 4 .1 .7 5 .2 .6 8 .5 .9 0 .0 .5 5 .1 .1 8 .9 .0 2 .3 .1 8 .9 .2 0. .4
97 0 05 17 9 12 34 4 78 64 5 21 16 9 15 86 9 83 48 3 87 62 8 42 01 4 45 89 1 04
8 5 4 7 9 7 9 0 4 1
5

7 Στέγαση και 2. 1. 3. 4. 1. 5. 4. 2. 7. 4. 4. 8. 4. 5. 9. 4. 4. 9. 4. 6. 11 5. 7. 12 7. 6. 14 7. 7. 14
ΚοινωνικέςΥπηρεσίες 30 3 69 05 8 93 61 6 32 28 2 55 54 2 80 32 6 02 82 7 .5 05 7 .7 09 9 .0 51 0 .6
. 2 9 6 5 7 3 2 2 6 2 7 9 3 6 8 6 9 1 9 0 30 4 0 57 4 4 42 8 9 09
4 8 4 7 5 4 1 3 8 1

8 Δαπάνες 1. 5 1. 1. 6 2. 1. 7 2. 1. 5 2. 2. 8 2. 1. 9 2. 1. 9 2. 2. 1. 3. 1. 1. 3. 1. 1. 3.
αναζωογόνησης 04 7 62 36 6 03 52 3 26 83 6 39 12 5 98 61 9 60 83 5 78 10 0 13 89 2 13 89 3 27
Πολιτισμού και 8 5 3 4 7 1 1 9 0 3 2 5 6 9 5 9 0 9 4 4 8 7 3 9 2 3 0 7 8 7
θρησκευτικής 2 8 0
πίστεως

9 Καύσιμα & Ενέργεια 54 0 54 2. 0 2. 1. 0 1. 4. 0 4. 8. 6 9. 4. 3 4. 1. 0 1. 2. 0 2. 2. 0 2. 3. 0 3.

2 2 06 06 16 16 82 82 92 5 57 65 0 94 66 66 12 12 53 53 31 31
8 8 9 9 3 3 8 0 8 0 0 9 8 8 2 2 1 1 8 8

1 Δαπάνες για την 3. 3 3. 5. 1 5. 6. 9 6. 4. 4 4. 5. 4 5. 7. 4 7. 4. 9 4. 4. 7 4. 4. 1 4. 5. 2 5.

0 γεωργία, υδάτινο και 98 98 50 50 38 39 78 78 44 45 11 7 15 90 91 69 70 95 1 96 57 8 60
επίγειοπεριβάλλον 0 3 0 1 9 9 4 8 6 0 1 8 4 3 6 3 2 3 3 1

1 Ορυκτές πηγές 63 0 63 74 0 74 3. 0 3. 1. 0 1. 1. 0 1. 56 0 56 1. 0 1. 85 0 85 1. 0 1. 51 0 51
1 8 8 8 8 69 69 49 49 39 39 7 7 08 08 7 7 20 20 0 0
8 8 9 9 9 9 5 5 9 9

1 Μεταφορές & 4. 4 4. 6. 7 6. 10 1. 11 15 5 16 17 1. 19 12 1. 14 10 2. 13 14 4. 19 11 6. 18 23 6. 30
2 Επικοινωνίες 29 3 72 18 7 55 .5 0 .6 .5 4 .0 .2 7 .0 .9 8 .8 .6 5 .1 .3 7 .0 .9 9 .7 .7 6 .4
5 2 7 6 3 9 40 9 30 46 4 90 57 9 47 73 8 61 41 0 44 07 4 56 11 7 06 84 9 47
0 0 8 3 9 4 3

1 Άλλες οικονομικές και 1. 3 1. 79 4 1. 1. 1 1. 52 2 52 38 2 38 25 5 54 93 3 41 21 2 47 21 4 67 21 3 54

Σελίδα | 180
3 ανάγκες γενικών 56 3 90 6 4 23 72 6 88 0 2 3 5 2 5 2 7 5 6 7 9 5 6 7 2 1
υπηρεσιών 5 7 2 0 6 5 0 5 0 4 2 7 4

1 Δαπάνες, ως 18 0 18 35 0 35 35 0 35 31 0 31 25 0 25 30 0 30 31 1 31 28 3 28 26 2 26 27 2 28
4 ακολούθως: .7 .7 .8 .8 .4 .3 .1 .1 .8 .8 .1 .1 .2 4 .4 .5 4 .8 .0 5 .2 .8 9 .1
80 80 98 99 71 81 45 44 78 78 70 70 61 3 04 11 0 52 36 4 90 53 7 50

Ενδιαφέροντα 18 0 18 35 0 35 34 0 34 29 0 29 23 0 23 24 24 29 29 28 28 26 26 25 25
.7 .7 .8 .8 .9 .9 .5 .5 .6 .6 .7 .7 .8 .8 .4 .4 .0 .0 .0 .0
79 79 92 92 38 38 72 72 20 20 62 62 24 24 23 23 29 29 06 06

Έξοδα ανα κατηγορία δαπανών - Χρήση 2007 (σε εκμ. Λεκ)

n Δραστηριότητα ΄0
r 7
.

Σύνολο 28
56
74

1 54
Γενικά Δημοσίων 38
Υπηρεσιών 5

2 11
49
Άμυνα 4

3 15
Δημόσια Τάξη & 17
Ασφάλεια 1

4 Οικονομικές 51
υπηρεσίες & ΥΠ.ΟΙΚ. 83

Σελίδα | 181
 3

5 Προστασία 88
Περιβάλλοντος

6 12
67
Κτιριακές δαπάνες 1

7 24
10
Υγεία 4

8 Αναζωογόνηση 32
Πολιτισμού & 19
θρησκείας

9 31
63
Εκπαίδευση 0

1 77
0 Κοινωνική 42
Προστασία-Πρόνοια 1

30
Huadhënie KESH 00

Μεταφορές 65
Κεφαλαίων 8

Σελίδα | 182
TREGUESIT FISKALE SIPAS BUXHETIT TË KONSOLIDUAR FISCAL INDICATORS REGARDING CONSOLIDATED BUDGET 1993 – 2010
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Έτος Σύνολο εσόδων Σύνολο εξόδων Απόκλιση

1993 33.476 50.678 -17.202

1994 44.475 60.984 -16.590

1995 53.716 77.134 -23.418

1996 51.572 87.596 -36.024

1997 56,645 100.730 -44.085

1998 93.519 141.628 -48.110

1999 123.162 165.692 -42.531

2000 130.642 170.621 -39.979

2001 145.639 186.049 -40.410

2002 154.595 192.517 -37.922

2003 167.224 201.152 -33.928

2004 184.355 222.439 -38.083

2005 204.163 232.339 -28.176

2006 229.444 258.816 -29.372

Σελίδα | 183
 2007 251.555 285.674 -34.119

2008 291.238 351.492 -60.254

2009 299.597 379.602 -80.005

2010* 324.719 362.752 -38.033

*2010 Προβλεπόμενα
– ΠΗΓΗ: Υπουργείο Οικονομικών.

Σελίδα | 184
 ΕΣΟΔΑ ΤΟΥ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 1993 -2010
Κατηγορία Έτος

199 199 199 199 199 199 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
3 4 5 6 7 8

Σύνολο Εσόδων 33.4 44.4 53.7 51.5 56.6 93.5 123.1 130.6 145.6 154.5 167.2 184.3 204.1 229.4 251.5 291.2 299.5 324.7
76 75 16 72 45 19 62 42 39 95 24 55 63 44 55 38 97 19

I Ενισχύσεις 4.47 4.26 2.46 266 256 137 15.81 10.00 10.15 4.119 2.617 2.392 6.168 8.025 1.280 4.228 4.430 4.605
6 1 8 1 6 6

II Φορολογικά Έσοδα 23.4 35.9 39.6 42.8 45.5 72.5 83.56 104.1 114.2 128.9 145.3 165.9 183.8 205.5 228.1 264.4 270.8 288.6
47 88 80 40 78 76 6 12 94 48 88 75 16 23 64 21 30 28

II. Από φορολογικές υπηρεσίες & 18.9 28.2 28.7 28.0 32.3 55.1 63.32 81.10 87.77 98.08 108.7 123.1 135.6 155.1 176.8 205.2 208.8 223.0
1 Τελωνεία 36 09 34 50 38 17 9 3 6 8 77 00 05 02 08 92 70 83

1 Φ.Π.Α. 4.99 4.95 5.58 9.07 15.6 28.7 29.79 38.12 41.14 46.11 50.62 58.16 64.53 74.26 87.77 107.0 110.0 113.9
1 9 7 6 56 69 4 1 9 3 5 1 4 8 1 94 62 98

2 Φόρος εισοδήματος 3.98 2.74 2.47 3.41 2.39 4.32 6.033 8.115 10.24 12.19 13.14 16.30 19.23 22.25 21.07 18.10 17.14 17.60
0 5 7 8 3 3 8 8 7 8 7 8 7 8 9 6

3 Ειδικοί φόροι 4.34 9.49 10.4 4.94 2.16 4.91 6.961 9.153 9.544 9.324 12.25 15.79 18.52 22.99 28.73 32.51 33.50 38.78
8 5 04 7 8 0 8 9 3 7 1 0 4 8

4 Φόροι εισοδήματος 78 571 633 637 814 1.16 3.138 4.590 6.300 6.149 6.414 6.852 7.402 8.580 14.85 24.49 26.82 27.05
7 0 8 0 8

5 Εθνικοί και άλλοι φόροι 1.89 4.17 3.40 2.26 2.34 3.33 5.952 7.576 7.740 10.91 12.48 12.10 12.28 13.00 14.53 14.42 13.40 18.35
7 9 2 4 9 3 8 0 8 1 8 1 3 5 9

6 Δασμοί 3.64 6.26 6.23 7.70 8.95 12.6 11.45 13.54 12.79 13.38 13.85 13.87 13.62 13.99 9.848 8.660 7.929 7.274
2 0 1 8 8 15 0 8 5 7 4 2 9 1

Σελίδα | 185
II. Έσοδα Τοπικών Αρχών 658 1.37 1.70 2.12 1.01 1.63 2.072 2.957 4.012 5.224 7.923 9.613 12.01 11.11 9.366 11.30 12.14 11.89
2 2 1 4 3 2 9 2 7 8 8

1 Τοπικοί φόροι 68 548 831 1.37 628 722 885 1.315 2.038 2.676 4.979 5.553 8.226 8.486 7.134 8.722 8.153 7.684
0

2 Φόροι μικρών εταιρειών 590 824 870 754 385 910 1.188 1.641 1.974 2.548 2.944 4.060 3.793 2.626 2.232 2.584 2.486 2.318

3 Φόροι περιουσίας 1.509 1.896

II. Έσοδα ανεξαρτήτως 3.85 6.40 9.24 12.6 12.2 15.8 18.16 20.05 22.50 25.63 28.68 33.26 36.19 39.30 41.98 47.82 49.81 53.64
3 προϋπολογισμού (εισφορές) 3 7 5 66 27 27 5 3 6 7 8 1 2 9 9 2 2 7

1 Κοινωνική ασφάλιση & πρόνοια 3.85 6.40 8.63 11.6 11.2 14.5 16.81 18.52 20.71 23.54 26.13 30.40 33.05 35.74 37.56 42.77 44.34 45.04
3 7 8 46 82 66 4 3 0 8 4 9 6 3 2 5 4 1

2 Περίθαλψη-υπηρεσίες υγείας 0 0 607 1.02 945 1.26 1.351 1.530 1.796 2.088 2.554 2.852 3.136 3.566 4.427 5.047 5.467 6.432
0 2

3 Ταμείο αποζημιώσεως ιδιοκτησιών 2.174

III Μη φορολογικά έσοδα 5.55 4.22 11.5 8.46 10.8 20.8 23.78 16.52 21.19 21.52 19.21 15.98 14.17 15.89 22.11 22.58 24.33 31.48
3 6 68 6 10 05 5 4 0 8 9 9 8 5 2 8 8 6

1 Μεταφορές κερδών από Ε.Τ.Α. 1.16 400 5.92 3.85 8.03 16.4 17.59 10.22 10.91 10.29 8.852 5.091 4.953 5.211 5.010 5.700 6.241 4.936
2 6 9 0 00 1 5 2 1

2 Έσοδα φορέων εντός 3.47 2.05 3.96 3.34 1.71 3.32 5.041 4.829 5.569 6.302 6.095 7.938 7.172 8.233 9.458 10.92 9.860 13.92
προϋπολογισμού 5 4 5 2 4 4 7 8

3 Λοιπά 916 1.77 1.67 1.26 1.06 1.08 1.153 1.470 4.709 4.934 4.272 2.960 2.054 2.451 7.644 5.961 8.237 12.62
2 7 5 6 1 2

* 2010 Προβλεπόμενα

Σελίδα | 186
 ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ – ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
Αθλητικά Σωματεία

Δραστηριότητα 199 1999 200 2001 200 2003 2004

8 0 2

Ενήλικες (Κατ. Ι-ΙΙ) 20 20 19 20 21 17 27

5 6 2 2 4 0 3

– Ποδόσφαιρο 3 4 3 4 4 3 8
7 2 7 1 0 6 4

– Πετοσφαίριση 2 1 1 2 1 1 2
2 8 9 1 8 1 8

– Καλαθοσφαίριση 2 2 2 2 2 1 2
4 4 3 1 2 7 0

– Κλασσικός αθλητισμός 2 1 1 1 1 1
0 4 7 4 3 9 3

– Άρση Βαρών
5 5 6 8 9 7 7

– Πάλη 1 1 1 1 1 1 1
4 2 3 5 8 2 3

– Πυγμαχία 2 1 1
9 9 9 4 5 8 3

– Άλλα 7 8 6 6 7 7 9
4 2 8 2 9 0 5

Νέοι/νεάνιδες (Kατ. I+II) 23 24 21 21 24 21 32

0 5 2 7 1 5 3

– Ποδόσφαιρο 5 6 4 5 4 3 12
1 0 3 5 8 5 2

– Πετοσφαίριση 2 1 2 2 3 2 2

Σελίδα | 187
 4 9 3 5 0 0 3

– Καλαθοσφαίριση 3 2 3 3 3 2 2
2 8 0 3 3 8 7

– Κλασσικός αθλητισμός 1 1 2 1 1 1 1
8 9 2 6 9 5 5

– Άρση Βαρών 1 1
8 7 8 8 0 2 8

– Πάλη 2 1 1 2 2 1 2
0 6 8 0 1 8 1

– Πυγμαχία 1 1 1 2 1 1 1
4 3 4 2 6 3 6

– Άλλα 6 8 5 4 6 7 9
3 3 4 5 4 4 1

Σελίδα | 188
 ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ & ΡΑΔΙΟΦΩΝΟΥ 2002-2007

Έτος

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Τηλεόραση

Δημόσια
1 1 1 1 1 1

Ιδιωτική ή τοπικών αρχών

Περιφερειακή
46 57 60 65 69 67

Εθνική
2 2 2 2 2

Με αναμεταδότες
2 3 3 3 2

Δορυφορική
1 1 1 1 1

Καλωδιακή
8 29 33 44 46

Στα Τίρανα
19 22 14 21 21 21

Ώρες ημερήσιας εκπομπής δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσα ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική

(μέσος όρος) 1 1 17,25 17,25 1 1

7 14 7 16 16 7 16 7 16

Δομή εκπομπών

(ποσοστά επί τοις %) 10 1 10 1 10 1 10 1 10 1

0 00 100 100 0 00 0 00 0 00 0 00

Σελίδα | 189
Από:

– Πληροφορίες (ειδήσεις) 1 … 12,5 12,5 12,5

9 16 20 25 15 14 14 14

– Πολιτισμός, Τέχνες, Εκπαίδευση 2 … 2 2 2 2

5 21 25 3 20 0 20 0 20 0 20

– Ψυχαγωγία, επιμόρφωση 2 … 1 3 3 3
3 24 12 3 35 7 30 7 30 7 30

– Σειρές 2 … 1 1 1
6 33 5 5 20 0 30 0 30 0 30

– Διαφήμιση … 5,5 12,5 12,5 12,5

7 6 5 10 8 8 8

– Παιιδικά προγράμματα 1
15 4 7 7 7

– Άλλα … 3
33 4 4 20 4 20 4 20

ΡΑΔΙΟ

Δημόσιο
1 1 1 1 1 1

Μη Δημόσιο

Περιφερειακά
16 38 44 47 46 43

Εθνικά
- 2 2 2 2 2

Με αναμετάδοση
- 3 3 5 5 5

Στα Τίρανα
21 26 25 25 24 22

Σελίδα | 190
Ώρες ημερήσιας εκπομπής δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική δημόσια ιδιωτική

(μέσος όρος κατά προσέγγιση) 1 13,5 … 13,5 2 2 2

9 19 16 1 18 2 18 4 18

Δομή προγράμματος/ώρα μετάδοσης

(σε ποσοστά επί τοις %) 10 1 10 1 10 1 10 1 10 1

0 00 100 100 0 00 0 00 0 00 0 00

– Πληροφόρηση … 8,4
13 13 20 30 30 16 7 12 9 9

– Τέχνη, Πολιτισμός, Εκπαίδευση … 8,4

34 - 20 20 7 14 10 10 20 20

– Ψυχαγωγία, ΕΠιμόρφωση … 2
53 82 30 20 10 30 65 20 60 5 60

– Νέες καλλιτεχνικές παραγωγές … 2,1 -

- - 10 10 - - - -

– Διαφήμιση …
- 5 5 5 10 2 10

– Παιδικά προγράμματα 2,1

8 6

– Αθλητικές εκπομπές 4,2

10 7

– Μουσική 49,8
40

–Άλλα …
15 15 20 18 5 10 1

 στην Αλβανική χρησιμοποιείται ο όρος: jo publike (= μη δημόσια).

Σελίδα | 191
– Σημείωση: RTSH και KKRT-Τίρανα

– Πηγή: RTSH και KKRT-Τίρανα

Σελίδα | 192
 ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΓΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ 2005

Turnover Indices in volume, by section, 2005=100

NVE 1.1 / NACE 1.1 Περιγραφή 20101 20102 20103 20104 20111 20112 20113 20114 20121

NVE 1.1 Σύνολο 151,8 176,4 187,3 192,5 174,1 182,4 199,7 206,2 167,5

C-E Βιομηχανία 175,3 200,9 196,6 203,7 214,0 215,0 222,3 214,5 190,1

C Βιομηχανία εξόρυξης 170,1 186,3 211,4 214,1 238,9 271,4 298,6 276,5 317,5

D Μεταποιητική βιομηχανία 136,2 165,3 179,7 171,8 188,3 188,1 191,9 182,6 142,9

E Ηλεκτρικής ενέργειας, ατμού, 299,6 317,0 239,2 296,9 256,8 245,8 259,0 271,0 295,8
τροφοδοσίας υδάτων

F Κατασκευές 153,3 208,0 208,1 225,7 194,7 207,4 207,5 230,1 172,8

G-I Υπηρεσίες 138,6 157,9 174,9 177,5 153,4 162,6 185,3 192,6 154,6

G Εμπόριο 134,9 154,7 171,2 175,1 153,7 161,1 183,6 192,6 156,1

H Τουρισμός- Ξενοδοχεία 97,6 118,3 150,6 111,3 96,3 119,6 159,4 116,7 91,5

I Μεταφορές & Επικοινωνίες 142,5 154,0 173,3 167,1 142,9 151,4 173,8 171,9 130,4

Σελίδα | 193
 ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΣΕ ΒΑΣΙΚΕΣ ΤΙΜΕΣ ΚΑΤΑ ΚΛΑΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
VLERA TË PA ZHVESHURA NGA EFEKTET SEZONALE / VALUES WITHOUT SEASONAL ADJUSTED  (me çmimet e vitit te meparshem / at prices of previous year)

Milion Lek / Million Lek

Τετράμηνο Γεωργία, Βιομηχανία Κατασκευέ Υπηρεσίες Shërb. VLERA E

προϊόντα ς ndërmj. SHTUAR
θήρας και Σύνολο - - Σύνολο Εμπόριο, Μεταφο Ταχυδρομία Άλλες Financ. të BRUTO ME
δασικά Βιομηχανί Përpunuese Ξενοδοχεια ρές & υπηρεσί matura ÇMIMET
προϊόντα α κά και Επικοινωνίε ες indirekt BAZË
Εξορυκτικ μαζική ς
ή εστίαση

1 2=3+4 3 4 5 6=7+8+9+ 7 8 9 10 11 12=1+2+5+6-

10 11

2005 T Q
1 1 34.761 15.696 1.118 14.578 17.504 82.406 30.908 6.935 6.807 37.756 4.673 145.694

T Q
2 2 50.032 20.637 1.579 19.059 25.382 96.841 38.741 10.362 7.742 39.996 4.846 188.046

T Q
3 3 37.486 19.610 1.342 18.269 26.687 103.168 42.682 11.005 8.146 41.336 4.989 181.963

T Q
4 4 30.336 20.045 1.304 18.741 30.792 106.568 43.105 11.199 7.902 44.361 4.904 182.837

2006 T Q
1 1 35.998 19.444 1.180 18.264 18.804 93.312 34.003 8.207 7.607 43.495 6.076 161.482

T Q
2 2 51.751 21.817 1.349 20.468 25.420 102.617 40.289 10.225 6.598 45.505 6.555 195.050

Σελίδα | 194
 T Q
3 3 38.132 22.632 1.447 21.185 29.868 109.564 42.730 12.251 8.294 46.288 6.776 193.420

T Q
4 4 30.499 23.910 1.512 22.398 38.394 117.424 45.245 11.229 9.347 51.602 7.504 202.722

2007 T Q
1 1 36.287 18.365 1.463 16.902 25.249 103.170 35.715 9.808 8.178 49.468 9.430 173.641

T Q
2 2 52.015 21.627 1.959 19.669 27.204 115.412 42.075 12.376 8.762 52.199 9.395 206.863

T Q
3 3 38.738 20.184 2.262 17.922 30.833 124.826 47.570 12.805 9.803 54.648 9.606 204.975

T Q
4 4 31.829 19.488 1.992 17.497 44.262 133.957 50.501 11.025 10.464 61.966 9.086 220.450

2008 T Q
1 1 40.878 19.189 2.303 16.885 29.470 120.629 42.218 10.469 8.826 59.116 9.919 200.247

T Q
2 2 58.030 22.924 3.113 19.811 34.563 127.193 47.176 11.835 9.703 58.479 9.741 232.969

T Q
3 3 43.004 23.835 2.800 21.035 36.567 138.373 54.836 12.306 11.152 60.079 10.342 231.437

T Q
4 4 35.554 22.829 2.337 20.492 43.075 142.034 54.393 11.919 13.441 62.280 10.505 232.987

2009 T Q
1 1 42.463 22.946 1.613 21.333 29.500 133.301 45.316 11.222 11.505 65.259 10.936 217.274

T Q
2 2 61.370 26.875 3.000 23.874 40.872 142.184 51.940 14.118 10.686 65.439 11.013 260.287

Σελίδα | 195
 T Q
3 3 44.608 27.428 2.921 24.506 37.537 150.126 56.936 15.035 12.323 65.832 11.045 248.654

T Q
4 4 37.163 28.081 2.562 25.519 38.127 146.895 54.979 13.074 11.471 67.371 11.316 238.950

2010 T Q
* 1 1 47.887 28.070 2.794 25.276 23.377 137.664 45.474 13.369 8.533 70.289 10.484 226.514

T Q
2 2 69.861 31.688 3.447 28.241 30.373 151.818 54.929 17.180 8.583 71.127 10.786 272.955

T Q
3 3 50.084 30.235 3.594 26.641 31.198 163.157 61.273 19.527 9.424 72.932 11.105 263.568

T Q
4 4 39.561 33.301 3.755 29.546 35.024 161.850 60.988 17.485 9.732 73.645 11.463 258.274

2011 T Q
** 1 1 50.384 32.607 4.616 27.991 25.905 147.571 50.495 15.807 8.035 73.234 12.372 244.095

T Q
2 2 73.391 31.476 5.036 26.440 29.321 161.329 57.042 20.035 8.447 75.805 12.628 282.889

T Q
3 3 52.328 33.672 6.146 27.526 31.070 174.195 67.317 23.680 9.257 73.940 12.944 278.319

T Q
4 4 40.932 31.303 5.859 25.444 35.509 180.278 68.738 20.631 10.104 80.806 13.316 274.706

2012 T Q
*** 1 1 52.100 26.851 6.095 20.756 21.580 161.124 55.606 16.336 7.667 81.515 12.940 248.715

T Q
2 2 76.642 34.046 7.249 26.797 24.029 171.938 62.642 19.591 9.316 80.390 13.190 293.465

2010* Jo përfundimtare ― 2011** Προβλεπόμενα ― 2012*** Δείγμα

Σελίδα | 196
 ΡΟΗ ΑΓΑΘΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
 Έτος Μήνας Εξαγωγές Εισαγωγές Εμπορικό Ποσοστό

Ισοζύγιο Κάλυψης

2000 37.037 157.109 -120.072 23,6

2001 44.096 190.155 -146.059 23,2

2002 47.490 210.368 -162.877 22,6

2003 54.487 225.983 -171.496 24,1

2004 62.121 236.072 -173.951 26,3

2005 65.818 262.191 -196.373 25,1

2006 77.405 299.147 -221.742 25,9

2007 97.171 376.194 -279.023 25,8

2008 112.572 439.894 -327.322 25,6

2009 104.515 428.839 -324.324 24,4

Σελίδα | 197
2010 161.548 477.768 -316.220 33,8

2011 196.897 544.004 -347.107 36,2

2011 01 - 11 14.809 35.132 -20.323 42,2

02 - 11 20.005 37.726 -17.722 53,0

03 - 11 16.961 42.968 -26.007 39,5

04 - 11 14.199 45.782 -31.583 31,0

05 - 11 16.166 46.072 -29.906 35,1

06 - 11 16.157 46.657 -30.500 34,6

07 - 11 17.755 47.755 -30.000 37,2

08 - 11 13.457 46.224 -32.767 29,1

09 - 11 16.953 45.324 -28.371 37,4

10 - 11 17.115 47.381 -30.266 36,1

11 - 11 16.808 47.158 -30.350 35,6

12 - 11 16.511 55.825 -39.313 29,6

2012 01 - 12 13.464 37.055 -23.591 36,3

02 - 12 15.190 37.306 -22.116 40,7

Σελίδα | 198
03 - 12 16.760 44.447 -27.687 37,7

04 - 12 17.995 39.953 -21.958 45,0

05 - 12 19.347 44.378 -25.031 43,6

06 - 12 17.702 46.197 -28.495 38,3

07 - 12 19.571 47.717 -28.146 41,0

08 - 12 17.388 45.650 -28.262 38,1

09 - 12 19.205 46.523 -27.318 41,3

10 - 12 18.992 46.514 -27.522 40,8

Σελίδα | 199
 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΓΑΘΩΝ

Εκμ. lekë

 ΠΡΟΪΟΝ Εισαγωγές Εξαγωγές

10-11 10-12 01÷10-11 01÷10-12 10-11 10-12 01÷10-11 01÷10-12

Σύνολο 47.38 46.514 441.020 435.740 17.11 18.992 163.578 175.614

1 5

Τρόφιμα, ποτά, καπνά 7.147 8.385 76.206 77.990 1.167 1.360 9.067 10.261

Μεταλλεύματα, Καύσιμα, Ηλεκτρική ενέργεια 9.180 8.740 80.408 91.018 5.115 6.829 48.186 62.386

Χημικά προϊόντα & πλαστικά 5.630 6.022 48.728 54.001 259 198 1.718 1.702

Δέρμα και βιομηχανία κατεργασίας δέρματος 756 894 7.761 7.769 226 262 2.490 2.333

Κατεργασία ξύλου και χαρτιού 1.508 1.454 16.849 14.440 425 647 3.603 4.112

Κλωστοϋφαντουργία & υπόδυση 4.537 4.764 40.877 39.384 5.372 5.153 54.463 51.838

Υλικά οικοδομών & μέταλλα 6.306 6.712 70.834 57.354 3.628 3.554 35.260 33.281

Μηχανολογικός εξοπλισμός & ανταλλακτικά 10.70 8.134 86.691 80.207 612 683 5.986 6.330
4

Σελίδα | 200
Άλλα 1.614 1.409 12.667 13.576 310 306 2.805 3.371

Σελίδα | 201
  Κατηγορία προϊόντων Ιταλία Ελλάδα Γερμανία Τουρκία Άλλες
χώρες

Σύνολο 136.94 42.646 26.890 24.504 204.754

6

Τρόφιμα, ποτά, καπνά 11.963 10.310 2.971 3.558 49.188

Μεταλλεύματα, Καύσιμα, 40.626 6.930 725 484 42.253

Ηλεκτρική ενέργεια

Χημικά προϊόντα & πλαστικά 11.357 5.638 4.202 4.107 28.697

Δέρμα και βιομηχανία 6.644 17 1 64 1.043

κατεργασίας δέρματος

Κατεργασία ξύλου και χαρτιού 3.753 2.616 530 1.141 6.401

Κλωστοϋφαντουργία & υπόδυση 23.383 1.926 1.351 4.676 8.049

Υλικά οικοδομών & μέταλλα 13.750 10.912 1.134 6.344 25.214

Μηχανολογικός εξοπλισμός & 22.247 3.125 14.966 3.164 36.706

ανταλλακτικά

Άλλα 3.225 1.173 1.009 966 7.202

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΑΝΑ ΟΜΑΔΑ ΑΓΑΘΩΝ ΑΠΟ ΚΥΡΙΩΤΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΕΤΑΙΡΟΥΣ (Ιανουάριος- Οκτώβριος 2012)

Σελίδα | 202
ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΑΝΑ ΟΜΑΔΑ ΑΓΑΘΩΝ ΑΠΟ ΚΥΡΙΩΤΕΡΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥΣ ΕΤΑΙΡΟΥΣ (Ιανουάριος- Οκτώβριος 2012)

Ιταλία Ελλάδα Γερμανία Τουρκία Άλλες

χώρες

Σύνολο 89.354 8.097 5.948 10.848 61.367

Τρόφιμα, ποτά, καπνά 3.415 1.492 919 305 4.131

Μεταλλεύματα, Καύσιμα, 23.374 301 2.310 3.518 32.883

Ηλεκτρική ενέργεια

Χημικά προϊόντα & πλαστικά 482 157 8 112 942

Δέρμα και βιομηχανία 1.683 20 4 387 239

κατεργασίας δέρματος

Κατεργασία ξύλου και χαρτιού 2.376 754 40 14 929

Κλωστοϋφαντουργία & 44.578 2.010 2.405 43 2.801

υπόδυση

Υλικά οικοδομών & μέταλλα 8.465 2.959 149 6.434 15.275

Μηχανολογικός εξοπλισμός & 3.611 179 31 10 2.498

ανταλλακτικά

Άλλα 1.370 225 84 25 1.667

Σελίδα | 203
Σελίδα | 204
 ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΧΩΡΑ

Εισαγωγές Εξαγωγές
10-11 10-12 01÷10- 01÷10-12 10-11 10-12 01÷10- 01÷10-12
11 11

Σύνολο 47.381 46.514 441.020 435.740 17.115 18.992 163.578 175.614

Χώρες Ε.Ε. 30.507 29.849 281.505 269.025 12.052 14.510 117.529 132.675

Αυστρία 799 480 8.237 5.429 104 204 2.125 2.183

Ηνωμένο 577 306 4.891 4.484 13 25 152 207

Βασίλειο
Γερμανία 3.652 2.823 23.859 26.890 496 406 5.013 5.948

Ελλάδα 4.188 4.234 47.116 42.646 719 699 8.219 8.097

Ιταλία 15.235 17.133 133.423 136.946 8.565 10.473 85.135 89.353

Ισπανία 1.125 648 10.070 8.949 1.085 1.843 5.994 15.501

Λοιπές χώρες Ε.Ε. 4.931 4.225 53.909 43.681 1.070 860 10.890 11.386
Κίνα 3.038 3.000 27.819 27.143 515 695 4.506 4.130

Κοσυφοπέδιο 401 510 3.881 4.135 1.749 1.889 11.991 14.716

Κροατία 593 443 5.621 6.079 36 36 252 362

Π.Γ.Δ.Μ. 866 754 7.376 7.153 466 495 3.500 3.556

Ρωσία 924 1.722 8.827 11.219 - 2 14 2

Η.Π.Α. 524 756 6.459 9.598 143 70 1.618 863

Τουρκία 2.917 2.836 23.763 24.504 1.533 536 11.965 10.848

Ουκρανία 234 861 5.652 4.646 - - 3 3

Ελβετία 894 594 10.343 14.719 97 61 5.110 1.627

Άλλες 6.483 5.189 59.774 57.520 524 698 7.089 6.831

47.381 46.514 441.020 435.740 17.115 18.992 163.577 175.614

Σελίδα | 205
Σελίδα | 207
Σελίδα | 208
Σελίδα | 209
Σελίδα | 210
Σελίδα | 211
Σελίδα | 212
Σελίδα | 213
Σελίδα | 214
Σελίδα | 215
Σελίδα | 216
Σελίδα | 217
Σελίδα | 218
Σελίδα | 219
Σελίδα | 220
Σελίδα | 221
Σελίδα | 222
Σελίδα | 223
Σελίδα | 224
Σελίδα | 225
Σελίδα | 226
Σελίδα | 227
Σελίδα | 228
Σελίδα | 229
Σελίδα | 230
Σελίδα | 231
Σελίδα | 232
Σελίδα | 233
 ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ
Miranda Vickers, “Οι Αλβανοί”, Οδυσσέας, Αθήνα 1995
James Petipher-Miranda Vickers,“Αλβανία: Από την αναρχία σε μια βαλκανική ταυτότητα”,
Καστανιώτης, Αθήνα 1998Bασίλης Ραφαηλίδης, “Οι λαοί των Βαλκανίων”, Εκδόσεις του Εικοστού
Πρώτου, Αθήνα 1994
Robert D. Kaplan, “Φαντάσματα των Βαλκανίων”, Ροές 2002Λουκιανός Χασιώτης:, “Η Ανατολική
Ομοσπονδία”, Βάνιας 2001
Hoxha, Enver, «Λάβαρο πάλης για την Ελευθερία και τον Σοσιαλισμό», Τίρανα 1985
Hoxha Enver, «Οι Τιτοϊκοί», Πορεία, Αθήνα 1983
Hohxa Enver «Vepra 5» («έργο 5ο»), Τίρανα,
Afrim Krasniqi, “Partite Politike ne Shqipёri”, Instituti Shqiperi tё studentimi tё politikave, Τίρανα 2006
Ismail Kadare,«Αυτοβιογραφία του λαού σε στίχους», Εκδοτικό «8 Νοέμβρη», Τίρανα 1988
Mitrush Kuteli, “Tregime tё moçme Shqiptare”, εκδ. Mitrush Kuteli, Τίρανα 1998
Skendi, Stavro, « The Albanian national awakening, 1878-1912», Princeton University Press. (1967).
Xhoxhi Koli, «Ismail Qemali: jeta dhe vepra», εκδόσεις "8 Nentori", Τίρανα 1983
Kristo Frasheri, Lindhja Shqiptare e Prizrenit 1878-1881, Τίρανα, 1979.
Ismail Kemal Bey and Sommerville Story, ed., “The memoirs of Ismail Kemal Bey” London: Constable
and company, 1920. (πλήρως προσβάσιμο στο διαδίκτυο)
Fajk Bej Konitza: “Mémoire sur le Mouvement National Albanais”, Ιανουάριος 1899, Βιένη, δημοσίευση στο
περιοδικό «Αλβανία», διαθέσιμο στο διαδίκτυο
Εduart Kaca, “Shqipёria-Nga diktatura nё demokraci (Theori dhe praktikё), Hannover, Ιούλιος 2002
Elez Biberaj, “Shqipёria nё tranzicion – Rruga e vёshtirё drejt Demokracisё”, Ora, Τίρανα2001
Ν. Malkolm, “Myths of Albanian National Identity: Some key elements, as expressed in the works of
Albanian writers in America in the early Twentieth Century’, in Stephanie Schwandner-Sievers and
Bernd J. Fischer (eds.), Albanian Identities, Myth and History (London: Hurst), pp. 70-85., 12ος 2006
Frederick William - Hasluck-Nathalie Clayer, “Μπεκτασήδες, Δερβίσηδες και εθνικό κίνημα στην
Αλβανία”, Ισνάρι 2005
Stephanie Schwandner-Sievers and Bernd J. Fischer, “Albanian Identities, Myth and History”-Indiana
University Presss, C. Hursts & Co ltd, Λονδίνο 2002
Α.Α. Βασίλιεφ, «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 324-1453»-Β΄ τόμος, Πάπυρος , Αθήνα 1971
Βασίλης Γκίκας, “Εθνογένεση και κυριαρχία στην εποχή των ανθρωπιστικών επεμβάσεων”,
Σάκκουλας, Αθήνα 2005
Βασίλης Κόντης, «Ευαίσθητες ισορροπίες, Ελλάδα και Αλβανία στον 20 ο αιώνα», Παρατηρητής,
Θεσσαλονίκη,
Δ.Θ. Τσάτσος-Γ.Σ.Κατρούγκαλος, «Το Σύνταγμα της Δημοκρατίας της Αλβανίας», σειρά
«Συνταγματικό Δίκαιο στην Ευρώπη, Τεκμήρια, Τόμος 2», Εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή
2000.
Εικόνα του Άλλου/Γείτονα στα Σχολικά Βιβλία των Βαλκανικών χωρών (2000). Πρακτικά Διεθνούς
Συνεδρίου (Θεσσαλονίκη, 16-18 Οκτωβρίου 1998), Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης -
Μονάδα Έρευνας Σχολικού Βιβλίου, Τυπωθείτω - Γ. Δαρδανός, Αθήνα 2000.
Σχολικά Εγχειρίδια Βαλκανικών χωρών (1995). Πρακτικά Ημερίδας (17.5.1994), Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μονάδα Έρευνας Σχολικού Βιβλίου, Κυριακίδης, Θεσσαλονίκη 1995
Σταύρος Ντάγιος, «Η Αλβανία εντός ή εκτός Ευρώπης», άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό Foreign
Affairs –the Hellenic edition, τεύχος: Δεκεμβρίου 2012-Ιανουαρίου 2013.
Ιστότοποι:
http://www.albanianphotography.net/en/dmm.html
http://www.elsie.de/home.html

Σελίδα | 234
https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Origin_of_the_Albanians
http://www.theodora.com/wfbcurrent/albania/albania_economy.html
http://www.multiligualarchive.com/ma/enwtiki/el/Constitution _of_Albania
http://www.ipls.org/servises/others/chist/html
http://www.instat.gov.al

Σελίδα | 235
Εικόνα 1: Χάρτης της Αλβανίας................................................................................................................................3
Εικόνα 2. Ο θυρεός της Δημοκρατίας της Αλβανίας...............................................................................................6
Εικόνα 3. Η σημαία της Δημοκρατίας της Αλβανίας................................................................................................7
Εικόνα 4- Gjirokastra-Αργυρόκαστρο....................................................................................................................12
Εικόνα 5: Το σπίτι του Eqerem Bej Vlore στην Αυλώνα.........................................................................................12
Εικόνα 6: Ροζαφάτι, από την εικονογράφηση του βιβλίου του Mitrush Kuteli "Tregime te mocme Shqiptare".. .14
Εικόνα 7. με συνεργάτη, στον χώρο διαμονής στην Κορυτσά...............................................................................18
Εικόνα 8 Το κτίριο, όπου η Λίγκα του Πρίζρεν συστάθηκε και πραγματοποιούσε τις συναντήσεις της. Σήμερα
λειτουργεί ως μουσείο...........................................................................................................................................20
Εικόνα 9: Το λάβαρο του τάγματος των Μπεκτασί στην Αλβανία.........................................................................27
Εικόνα 10: Εσωτερικό του κτιρίου των Μπεκτασι στην Αυλώνα-χώρος για επίσημες τελετές υποδοχής.
Διακρίνονται από αριστερά, η εικόνα του Imam Ali, η σκηνή από την μάχη της Karbala και το έμβλημα του
Τάγματος................................................................................................................................................................27
Εικόνα 11: Χώρος συζήτησης και τσαγιού. Διακρίνεται η εικόνα του Imam Ali, γενάρχη του Σιϊτικού δόγματος,
σέχτα του οποίου είναι οι Μπεκτασί.....................................................................................................................27
Εικόνα 12: To κτίριο της αδελφότητας Bektashi Kuzum Baba Suleymani στην Αυλώνα, στον ομώνυμο λόφο (οι
ντόπιοι τον αποκαλούν Kuzbaba)..........................................................................................................................28
Εικόνα 13: Το μνήμα του Kuzum Baba Sultani. Λέγεται ότι ήλθε από την Περσία πριν από 600 χρόνια..............28
Εικόνα 16: Άλλη άποψη από το εσωτερικό του χώρου υποδοχής στο κτίριο της Κοινότητας...............................29
Εικόνα 14: Ο περιβάλλον χώρος και η είσοδος της Κοινότητας Kuzum Baba στην Αυλώνα..................................29
Εικόνα 15: Το εσωτερικό του χώρου υποδοχής στο κτίριο της Κοινότητας Μπεκτασι Kuzum Baba.....................29
Εικόνα 17: Το κτίριο της Κοινότητας Μπεκτασί Kuzum Baba στην Αυλώνα..........................................................30
Εικόνα 18: Το μαυσωλείο, όπου ευρίσκεται και ο τάφος του Kuzum Baba. Το μνημείο, αποτελεί τμήμα του
κτιριακού συγκροτήματος της Κοινότητας στην Αυλώνα......................................................................................31
Εικόνα 19: Αριστερή μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του κτιρίου της κοινότητας Kuzum Baba. Είναι επιτάφιο
μήνυμα του και αναγράφει: «Όλος ο κόσμος λέει ότι έχω πεθάνει. Αλλά έχω μήπως πράγματι πεθάνει; Είμαι
ζωντανός και ζω για πάντα, για εκείνους που με επιθυμούν»..............................................................................32
Εικόνα 20: Δεξιά μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του κτιρίου της κοινότητας Kuzum Baba, πληροφορεί για
την Κοινότητα........................................................................................................................................................32
Εικόνα 21: Ο Τύμβος του Ismail Qemali Bej στην Αυλώνα.....................................................................................33
Εικόνα 22: Ο Τύμβος του Ismail Qemali Bej στην Αυλώνα.....................................................................................33
Εικόνα 23: Η πλατεία της Σημαίας (Sheshi Flamurit) στην Αυλώνα.......................................................................34
Εικόνα 24: Η πλατεία της Σημαίας (Sheshi Flamurit) στην Αυλώνα.......................................................................34
Εικόνα 25: Ο ποιητής Migjeni................................................................................................................................38
Εικόνα 26: γράφημα μεταβολής πληθυσμού........................................................................................................40
Εικόνα 27: Ο Πρίγκιπας Wied................................................................................................................................45
Εικόνα 28: Η πορεία του Πρίγκιπα Wied από το Δυρράχιο προς την Αυλώνα......................................................46
Εικόνα 29: Ramiz Alia............................................................................................................................................55
Εικόνα 30: Ορθόδοξη εκκλησία στο Πόγραδετς...................................................................................................60
Εικόνα 31. Sali Berisha...........................................................................................................................................61
Εικόνα 32: "Ο Σκεντέρμπεης και ο Μπαλαμπάνι" (η φωτογραφία από την εικονογράφηση του βιβλίου “trgime
tё moçme Shqiprare” του Mitrush Kuteli...............................................................................................................69
Σελίδα | 236
Εικόνα 33: Φωτογραφία της Αυλώνας στις αρχές του 20ου αι. Στο κέντρο και προς τα αριστερά, το επιβλητικό
κτίριο με τον περίβολο, είναι το σημείο όπου ο Ismail Qemali Bej ύψωσε την σημαία της ανεξαρτησίας. Σήμερα
δεν σώζεται............................................................................................................................................................77
Εικόνα 34: Μακέτα του κτιρίου, ιδιοκτησίας του Ismail Qemali Bej, όπου το 1912 ο Ismail Qemali ύψωσε την
σημαία της ανεξαρτησίας......................................................................................................................................78
Εικόνα 35:Εξώφυλλα εβδομαδιαίων εφημερίδων του 1911.................................................................................78
Εικόνα 36: Το γραφείο συνεδριάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου της πρώτης Κυβέρνησης της Ανεξάρτητης
Αλβανίας................................................................................................................................................................79
Εικόνα 37: Η πρωτότυπη Διακύρηξη της Ανεξαρτησίας υπογεγραμμένη από τους ιδρυτές του Αλβανικού
κράτους..................................................................................................................................................................80
Εικόνα 38: Επιστολή του Προέδρου της Κυβερνήσεως, Ismail Qemali Bej, προς τον Υπουργό των Οικονομικών.
............................................................................................................................................................................... 81
Εικόνα 39: Η αντιπροσωπεία των Βουλευτών της Αυλώνας στο πρώτο Εθνικό Κοινοβούλιο της νεοσύστατης
Αλβανίας................................................................................................................................................................82
Εικόνα 40: Ομάδα ανταρτών, πολεμιστών για την ανεξαρτησία από την Οθωμανική κυριαρχία........................82
Εικόνα 41: Το ρολόϊ στην οικία του Qemali δείχνει ακόμη και σήμερ ατην ώρα που υψώθηκε η σημαία της
Ανεξαρτησίας: 16:00..............................................................................................................................................83
Εικόνα 42:Το κτίριο όπου εγκατεστάθη η πρώτη κυβέρνηση της ανεξάρτητης Αλβανίας, στην Αυλώνα. Σήμερα
είναι το μουσείο «Muzeum ё Pavarёsisё».............................................................................................................84
Εικόνα 43: Πίνακας «Drejt Vlores» («Προς την Αυλώνα») του Ν. Jonuzi, που απεικονίζει την πορεία του Ismail
Qemali από το Δυρράχιο προς την Αυλώνα. Η παράδοση αναφέρει ότι η άμαξα που τον μετέφερε έπαθε βλάβη
και έκανε μεγάλο μέρος της διαδρομής νύκτα με τα πόδια..................................................................................84
Εικόνα 44: Φωτογραφία του Ισμαήλ Κεμάλι Μπέη με τους υιούς του (6). Οι κόρες τους δεν υπάρχουν σε φωτό
γιατί σύμφωνα με τα ήθη της εποχής δεν επιτρεπόταν να φωτογραφηθούν.......................................................85
Εικόνα 45: Το γραφείο του Ismail Qemali (Μουσείο της Ανεξαρτησίας-Αυλώνα).................................................86
Εικόνα 46: Ανακοίνωση σχετική με το ταξείδι του Ismail Qemali στην Διάσκεψη του Λονδίνου (Μουσείο της
Ανεξαρτησίας-Αυλώνα)..........................................................................................................................................86
Εικόνα 47: Διάταγμα του Σουλτάνου για τον διορισμό του Ismil Qemali στην θέση ανώτατου αξιωματούχου της
Υψυλής Πύλης (Μουσείο της Ανεξαρτησίας-Αυλώνα)..........................................................................................87
Εικόνα 48: Η Marigo Posio από την Κορυτσά, κεντά την πρώτη σημαία της ανεξάρτητης Αλβανίας. Πίνακας
«Qentistarja e Flamurit» («Η κεντίστρα της σημαίας») του P. Ceno. Βρίσκεται στο μουσείο της Ανεξαρτησίας
στην Αυλώνα..........................................................................................................................................................88
Εικόνα 49:Theofan Stilian Noli...............................................................................................................................89
Εικόνα 50: Ο Noli με τα αρχιερατικά άμφια..........................................................................................................91
Εικόνα 51: Οι 40 ιδρυτές της Λίγκας της Πριζρένης, έτσι όπως παρουσιάζονται στο Μουσείο της Ανεξαρτησίας
στην Αυλώνα................................................................................................................................................104
Εικόνα 52 : Η πρώτη δεκαμελής Κυβέρνηση της Ανεξάρτητης Αλβανίας. Από αριστερά: Ismail Qemali Bej,.....105
Εικόνα 53: Το σήμα για την 10ετηρίδα της ανεξαρτησίας...................................................................................106
Εικόνα 54: Τηλεγράφημα προς τις διπλωματικές αντιπροσωπείες................................................................136
Εικόνα 55: ο τηλέγραφος που χρησιμοποιήθηκε για την αποστολή του τηλματος.........................................136
Εικόνα 56: το γραφείο του Υπ. Παιδείας της πρώτης Κυβέρνησης, Isa Boletini.................................................143
Εικόνα 57: Χάρτης της Αλβανίας που εμφανίζει τα σύνορα σύμφωνα με την πρόταση των γειτονικών κρατών,
την........................................................................................................................................................................ 144
Εικόνα 58: Ο γράφων κατά την αποστολή στο Κοσσυφοπέδιο το 1999, εδώ στο Πατριαρχείο του Pec (Πέκιο) 179
Εικόνα 59.Σε ώρα εργασίας με την ομάδα μας στην Κορυτσά............................................................................180
Εικόνα 60.Συνεργάτες στα γραφεία της Κορυτσάς.............................................................................................180

Σελίδα | 237
Εικόνα 61. Το κτίριο της παλαιάς Αλβανικής Βουλής........................................................................................211
Εικόνα 62. Άποψη αιθούσης συσκέψεων στην παλαιά Αλβανική Βουλή........................................................211
Εικόνα 63. Το Κοινοβούλιο σε ώρα συνεδριάσεως...........................................................................................212
Εικόνα 64. Φωτογραφίες απο συνεδρίαση του Αλβανικού Κοινοβουλίου......................................................212
Εικόνα 65. Ο γράφων σε κοινωνική εκδήλωση στην Κορυτσά............................................................................294
Εικόνα 66: Συνεργάτες στην Κορυτσά, σε ώρα χαλάρωσης................................................................................295
Εικόνα 67: Κοχύλι σκαλισμένο στο χέρι, η τροφός του αετού. Έκθεμα απο το Μουσείο της Ανεξαρτησίας στην
Αυλώνα................................................................................................................................................................296
Εικόνα 68: Όπλο που χρησιμοποιήθηκε κατά τον πόλεμο για την ανεξαρτησία. Έκθεμα από το μουσείο στην
Αυλώνα................................................................................................................................................................297
Εικόνα 69: Η επάργυρη ταμπακιέρα του Ίσα Μπουλετίνι, πρώτου Υπουργού Παιδείας της ανεξάρτητης
Αλβανίας και στενού συνεργάτη του Ismail Qemali Bej. Έκθεμα από το μουσείο στην Αυλώνα........................297
Εικόνα 70: Αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Ismail Qemali Bej, με το μαύρο φέσι.Στο κέντρο της πρύμνης, ο
στενός συνεργάτης του Isa Buledini.....................................................................................................................298

Σελίδα | 238
 Πίνακας περιεχομένων

Ύμνος στην Σημαία (στην Αλβανική) 4

Ύμνος στην Σημαία (στην Ελληνική)…………. ………………………………………………………………………………………………………. 5
Πρόλογος του συγγραφέα……………………………………………………………………………………………………………………………………8
Κεφάλαιο 1ο 13
Α΄ Συνοπτική καταγραφή της εξέλιξης και ονομασίας του Αλβανικού κράτους 13

Β΄ Γενικά ιστορικά στοιχεία για την περιοχή των Βαλκανίων και την
συγκρότηση του κράτους της Αλβανίας 14
Γ΄ Αλβανική εθνική ταυτότητα - Αλβανική εθνική Αναγέννηση (Rilindja Kombёtar)……………………………………..……17
Δ΄ Το τάγμα των Μπεκτασί και ο ρόλος του στην συγκρότηση του Αλβανικού Κράτους 19
ο
Κεφάλαιο 2
Α. Γεωγραφικά – Δημογραφικά – Οικονομικά - Διοικητικά δεδομένα
1. Γεωγραφική θέση-έκταση……………………………………………………………………………………………………………………..21
2. Πολιτειακά και διοικητικά στοιχεία ………………………………………………………………………………………………………21
 Πολίτευμα………………………………………………………………………………………………………………………………..21
 Διοικητική Διαίρεση………………………………………………………………………………………………………………….21
 Πίνακας Περιφερειών και Νομαρχιών………………………………………………………………………………………22
3. Πληθυσμός, θρήσκευμα, φυλετικές ομάδες, μειονότητες, γλώσσα, δημογραφικά στοιχεία,στατιστικά
δεδομένα………………………………………………………………………………………………………………………………………………23
 Πληθυσμός, φυλετικές ομάδες, δημογραφικά……………………………….…………………………………………………….23
Εθνικές μειονότητες ……………………………………………………………………………………………………………………………..23
Ελληνική εθνική μειονότητα …………………………………………………………………………………………………………………23
Σλαβόφωνοι, Gorani, Bulgarici ……………………………………………………………………………………………………………..24
Βλάχοι ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….24
Ρομά …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….24
 Αναλογία πληθυσμού ανδρών-γυναικών………………………………………………………………………………………………25
 Λοιπά, στατιστικά στοιχεία για τον πληθυσμό………………………………………………………………………………………25
 Θρήσκευμα……………………………………………………………………………………………………………………………………………25
 Γλώσσα…………………………………………………………………………………………………………………………………………………25
 Μορφωτικό επίπεδο…………………………………………………………………………………………………………………………….26
4. Δικαστικό Σύστημα……………………………………………………………………………………………………………………………….26
5. Οικονομία-συνοπτική επισκόπηση, νόμισμα, στατιστικά δεδομένα, ΑΕΠ, κατακεφαλήν εισόδημα,
εμπορικό ισοζύγιο…………………………………………………………………………………………………………………………………26
 Συνοπτική Επισκόπηση Οικονομικών δεδομένων………………………………………………………………………………….26
 Νόμισμα………………………………………………………………………………………………………………………………………………..27
 ΑΕΠ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….27
 Ετήσιο Κατά Κεφαλήν Εισόδημα.…………………………………………………………………………………………………..........25
 Ποσοστιαία συμβολή στο ΑΕΠ και την απασχόληση ανά τομέα οικονομίας…………………………………………27
 Ενεργός Πληθυσμός………………………………………………………………………………………………………………………………27
 Παραγόμενα προϊόντα………………………………………………………………………………………………………………………….27
 Εμπορικό Ισοζύγιο…………………………………………………………………………………………………………………………………28
6. Συμμετοχή σε Διεθνείς Οργανισμούς……………………………………………………………………………………………………28
Β. Στοιχεία Ιστορίας………………………………………………………………………………………………………………………………….30
Β.1. Περίοδος Κομουνιστικού καθεστώτος…………………………………………………………………………………………………..31
Β.2 Η μετάβαση στην Δημοκρατία………………………………………………………………………………………………………………34
Σελίδα | 239
Β.2 α Η πτώση της κομμουνιστικής διακυβέρνησης……………………………………………………………………………………….34
Β.2β΄ Επιστροφή των θρησκευτικών οργανώσεων και ο ρόλος τους στην προσπάθεια μετάβασης από την
κυβέρνηση του Δημοκρατικού Κόμματος.……………………………………………………………………………………………. 39
Β.2 γ΄ Η πρώτη περίοδος της διακυβέρνησης του Δημοκρατικού Κόμματος 1991-1997…………………………………42
Β.2 δ΄ Χρεωκοπία του συστήματος των πυραμίδων………………………………………………………………………………………..43
Β.2ε΄ Επάνοδος των σοσιαλιστών στην εξουσία-Προσπάθεια αποκατάστασης των επιπτώσεων της κρίσης των
πυραμίδων-περίοδος πολιτικής κυριαρχίας του Σοσιαλιστικού Κόμματος……………………………………………46
Β.2ζ΄ Πολιτισμός……………………………………………………………………………………………………………………………………………48
Έργα και αφίσες Αλβανών καλλιτεχνών κατά την κομμουνιστική περίοδο……………………………………………..50/51/53
Σχόλια στα έργα ζωγραφικής……………………………………………………………………………………………………………………………..48
Γ. Ιστορικές μορφές………………………………………………………………………………………………………………………… ……...54
Gjergj Kastriot – Skenderbej……………………………………………………………………………………………………………………………… 54
Ali Pasha Tepelene……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 54
Theofan - Fan Stilian Noli……………………………………………………………………………………………………………………………………55
Sami Frasheri
Naim Frasheri
Abdul Frasheri
Pasko Vasha
Gjergi Fista
Ismail Kandare……………………………………………………………………………………………………………………………………………………58
Δ. Οι ονομασίες και οι επικεφαλής του Αλβανικού κράτους……..……………………………………………………………61
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Α. ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΛΒΑΝΙΑ…………………………………………………………………………………………….64
 Partia Socialiste e Shqipёrisё (Σοσιαλιστικό κόμμα Αλβανίας)………………………………………………………………64
 Partia Demokratike e Shqipёrisё -PD(Δημοκρατικό Κόμμα Αλβανίας)…………………………………………………..64
 Partia Demokristiane e Shqipërisë (Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα Αλβαν. )……………………..………………….65
 Partia Aleanca Demokratike (Κόμμα της Δημοκρατικής Συμμαχίας)…… ……………………………………………….65
 Partia Agrare Ambientaliste (Περιβαλλοντολογικό-Αγροτικό Κόμμα)… ………………………………………………..66
 Partia Demokrate e Re (Κόμμα των νέων Δημοκρατών) ……………………………………………………………………….66
 Partia Republikane e Shqipërisë (Ρεπουμπλικανικό Κόμμα Αλβανίας)………..………………………..………………66
 Partia Socialdemokrate e Shqipërisë (Κόμμα Σοσιαλδημοκρατών της Αλβανίας) . ……………….………………66
 Partia Demokracia Sociale e Shqiperise (Κόμμα της Κοινωνικής Δημοκρατίας της Αλβανίας)…… …………67
 Lëvizja Socialiste për Intigrim (Κίνημα για την Ενσωμάτωση)………… …………………………………………………….67
 Partia Lëvizja e Legalitetit (Κίνημα για την νομιμότητα)………………… …………………………………………………….67
 Balli Kombetar (Εθνικό Μέτωπο)………………………………………………… ……………………………………………………….68
 Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut (Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου …………………………….68
 Bashkimi Liberal Demokrat (Ένωση Φιλελεύθερων Δημοκρατών) ………………………………………………………. 68
 Movement for Solidarity (Κίνημα για την Αλληλεγγύη)………………………………………………… ……………………..68
Α΄.1 Κόμματα οποία διέκοψαν την λειτουργία τους…………..……………………………………………………………………………..68
Β΄ Αποτελέσματα εκλογικών αναμετρήσεων και στατιστικά στοιχεία μελών κοινοβουλίου……… .………………......69
 Πίνακας 1. Αποτελέσματα εθνικών εκλογών της 31ης Μαρτίου 1991 ……………………………………………………69
 Πίνακας 2. Αποτελέσματα εθνικών εκλογών της 22ας Μαρτίου1992……………………………………………………70
 Πίνακας 3. Αποτελέσματα εθνικών εκλογών 26ης Μαΐου 1996……………………………………………………………..70
 Πίνακας 4. Αποτελέσματα εκλογών της 29ης Ιουνίου 1997………………………………………………….…………….....71
 Πίνακας 5.Αποτελέσματα εκλογών της 3ης Ιουλίου 2005……………..……………………………………………………...72

Σελίδα | 240
  Πίνακας 6. – Κατανομή βουλευτών με βάση το φύλλο……..………………………………………………………………....74
 Πίνακας 7. – Θητείες βουλευτών Κοινοβουλευτικής Περιόδου 2005-2009 ...…………………………………….…74
 Πίνακας 8. Τίτλοι Σπουδών βουλευτών …..………………………………………………….……………………..……………….74
 Πίνακας 9. Ηλικιακές ομάδες βουλευτών..…………………………..……………………………………………………………….75
 Πίνακας 10. Αποτελέσματα Εκλογών της 28 Ιουνίου 2009…….…………………………………….……………………….76
Ε Π Ι Λ Ο Γ Ο Σ …………………………………………..………………………………………………..…………………………………………………….78
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
Στατιστικοί πίνακες …………………………………………………………………………………………………..................
Βιβλιογραφία-πηγές ……………………….…………………………………………………………………………………………...………………..232

Σελίδα | 241