2020

Σάββας Σ.
Παστόπουλος

Γεωπόνος MSc

Φυτόφθορες ή σήψεις του λαιμού, στα οπωροφόρα. Η

αναγνώριση, η πρόληψη και η καταπολέμηση των
ωομυκήτων αυτών.

Γιαννιτσά, Σεπτέμβριος 2020

ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ασθένεια που χαρακτηρίζουμε ως σήψη του λαιμού ή

φυτόφθορα οφείλεται σε εδαφογενείς μύκητες. Οι ασθένειες αυτές
αποτελούν σημαντικό πρόβλημα για την γεωργία σε παγκόσμιο
επίπεδο καθώς καταστρέφουν εκτός από την παραγωγή και το ίδιο
το φυτικό κεφάλαιο, το οποίο στα δένδρα θέλει αρκετά χρόνια για να
δημιουργηθεί ξανά. Προσβάλλονται όλα σχεδόν τα οπωροφόρα
δένδρα με κυριότερα τη ροδακινιά, τη μηλιά, την κερασιά, τη
βερικοκιά, την καρυδιά κ.α.
Τα συμπτώματα που προκαλούνται είναι η καχεξία και η ξήρανση
των δένδρων, αυτά μπορεί να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία
και σε τυχαία διάταξη μέσα στο χωράφι, ωστόσο συνήθως
εμφανίζονται σε δένδρα στην ίδια σειρά εξαιτίας του τρόπου
μεταφοράς των μολυσμάτων στο εδαφικό νερό.
Ο τρόπος μετάδοσης και τα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά των
ασθενειών αυτών δεν επιτρέπουν εύκολα την έγκαιρη διάγνωση με
αποτέλεσμα η καθυστερημένη θεραπεία να είναι αναποτελεσματική

2.1 ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΩΟΜΥΚΗΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ

ΤΙΣ ΦΥΤΟΦΘΟΡΕΣ.
2.1.1 Είδη
Η ασθένεια προκαλείται από διάφορα είδη του γένους
Phytopthora (Pythiales, Pythiaceae) τα οποία ανήκουν στους
Ωομύκητες των Φακομυκήτων. Τα σημαντικότερα είδη που
προσβάλουν τα οπωροφόρα στην Ελλάδα είναι τα:
1. P. syringae
2. P. cactorum
3. P. megasperma
4. P. citricola
5. P. nicotianae var. parasitica (Thomidis et al 2001)

2.1.2 Βιολογία
Οι μύκητες αυτοί είναι παθογόνα εδάφους που μπορούν να
επιβιώνουν υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες, σαν χλαμυδοσπόρια για
6 και σαν ωοσπόρια για 13 χρόνια. Ωστόσο, η διαχείμανση γίνεται
και με τη μορφή μυκηλίου σε προσβεβλημένους βλαστούς. Στην
χώρα μας το κυρίαρχο είδος με τις περισσότερες προσβολές στα
μηλοειδή είναι το P. cactorum ενώ στα πυρηνόκαρπα είναι τα
υπόλοιπα. (Παναγόπουλος Χ.Γ. 1997.)
Το ωοσπόριο που βρίσκεται στο έδαφος κατά την περίοδο
παρατεταμένων βροχοπτώσεων μπορεί να βλαστήσει παράγοντας
ένα σπορειάγγειο. Το σπορειάγγειο με τη σειρά του ελευθερώνει
ώριμα ζωοσπόρια τα οποία απαιτούν υψηλή εδαφική υγρασία για

2
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
την επιβίωση τους. Τα ζωοσπόρια κινούνται μέσω του πορώδους
του εδάφους και μέσω της μαζικής ροής του εδαφικού νερού μέχρι
την επιφάνεια της ρίζας. Έχει παρατηρηθεί ότι μερικά είδη έλκονται
από τα νεαρά ριζίδια μέσω κάποιων χημικών ουσιών που εκλύουν
αυτά.
Κατά την επαφή των ωοσπορίων με τη ρίζα γίνεται διάτρηση
της επιδερμίδας και οι κυτταρικές κατασκευές (υφές διεισδύσεως)
αναπτύσσονται ανάμεσα στα κύτταρα μεταξύ των δύο κυτταρικών
τοιχωμάτων ή και εντός των κυττάρων. Στο επόμενο στάδιο ξεκινάει
η τροφική επικοινωνία μεταξύ μύκητα και ξενιστή, από αυτό το
σημείο αρχίζει η μεγάλη επέκταση του παθογόνου. Η διαδικασία της
επέκτασης του παθογόνου μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων
ονομάζεται επώαση (Τζαμος Ε., 2004.). Στο τέλος τα κύτταρα της
ρίζας καταστρέφονται από τις τοξίνες και τα κυτταρολυτικά ένζυμα
ενώ η μόλυνση επεκτείνεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Στα
οπωροφόρα δένδρα η μόλυνση μπορεί να ανέλθει μέχρι και 60
εκατοστά επάνω στον κορμό στο υπέργειο μέρος.
Εάν στην διάρκεια της μόλυνσης επικρατήσουν ανταγωνιστικές
συνθήκες από άλλο μύκητα ή έλλειψη θρεπτικών στοιχείων τότε ο
ωομύκητας παράγει ωοσπόρια τα οποία μπορεί μετά την
καταστροφή της ρίζας, από σαπροφυτικούς μύκητες, να
απελευθερωθούν στο έδαφος.
Σε περιόδους βροχών επάνω στις μολυσμένες ρίζες
παράγονται εγγενώς τα ωοσπόρια τα οποία απελευθερώνονται στο
έδαφος για να ολοκληρωθεί ο κύκλος της ασθένειας όπως
διακρίνεται και στο σχεδιάγραμμα 1.
Τα είδη P. syringae και P. megasperma είναι και τα δύο
ψυχρόφιλα είδη και απαιτούν θερμοκρασίες εδάφους από 5-15oC για
να προκαλέσουν μολύνσεις. Τα είδη αυτά ευθύνονται για τις πρώιμες
εαρινές ξηράνσης των δένδρων (ανοιξιάτικος τύπος). Τα είδη P.
cactorum και P citrophthora είναι σχετικά θερμόφιλα και απαιτούν
μεγαλύτερη θερμοκρασία για τις προσβολές (Θερινός τύπος)
(Παναγόπουλος Χ.Γ. 1997.). Σε αντίξοες καιρικές συνθήκες (πχ.
Ξηρασία) παράγονται ωοσπόρια όπου είναι και η μορφή επιβίωσης
του παθογόνου για πολλά χρόνια στο έδαφος.

3
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc

Σχεδιάγραμμα 1. Ο βιολογικός κύκλος των ωομυκήτων που προκαλούν τις

φυτόφθορες. (Πηγή: The Tree Fruit Crops IPM Disease identification sheet
No.7)

Σύμφωνα με τον Κουγέα (Kouyeas et al. 1977) στη Ελλάδα

παρατηρούνται δύο τύποι της ασθένειας ανάλογα με το είδος του
παθογόνου.

4
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
Ο ανοιξάτικος τύπος, που είναι και αρκετά συνήθης,
εκδηλώνεται αργά το χειμώνα ή νωρίς την άνοιξη. Τα νεαρά
δενδράκια, δεν βλαστάνουν ενώ στα ενήλικα υπάρχει μικρή,
καχεκτική και χλωρωτική βλάστηση (Εικόνα 6) η οποία μοιάζει με τη
βλάστηση μετά από ζημιά από νεροκράτημα (ασφυξία). Ο τύπος
αυτός είναι ο πιο σοβαρός, εμφανίζεται χωρίς προειδοποίηση και σε
μεγάλη έκταση. Συνήθως εκδηλώνεται μετά από παρατεταμένη
περίοδο βροχοπτώσεων.
Ο θερινός τύπος εκδηλώνεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Το
κύριο σύμπτωμα είναι η αποπληξία,τα δένδρα μετά από μερική
χλώρωση των φύλλων ξηραίνονται απότομα. Τα δένδρα είναι
μεμονωμένα μέσα στο δενδροκομείο και συνήθως εμφανίζονται στην
ίδια σειρα άρδευσης. Στα ακτινίδια η ξήρανση γίνεται ξαφνικά, τα
φυτά καταρρέουν μέσα σε λίγες μέρες και τα φύλλα ξερένονται
πράσινα.
Επανειλημμένος, συγχέεται η οποιαδήποτε ξήρανση μέσα
στον οπωρώνα με τη φυτόφθορα. Ουσιαστικά, μόνον η απομόνωση
του παθογόνου εργαστηριακά μπορεί να αποδείξει την ύπαρξη του
μύκητα. Άλλες αιτίες ξήρανσης είναι ο «πνιγμός» λόγω πλημμύρας
(ασφυξία ριζών), η προσβολή από ξυλοφάγα έντομα (όπως Cossus
spp.), οι αδρομυκώσεις, ο βακτηριακός καρκίνος Agrobacterium
tumephaciens το βακτηριακό έλκος των πυρηνοκάρπων
Pseudomonas syringae, ο μύκητας Armillaria mellea κα.
Το κύριο σύμπτωμα αναγνώρισης της πιθανής προσβολής
από τους ωομύκητες που προκαλούν φυτόφθορα είναι η αλλοίωση
που παρατηρείται στον κορμό στο επίπεδο του εδάφους ή και λίγο
χαμηλότερα. Ο κορμός που έχει προσβληθεί, εξωτερικά είναι
σκουρόχρωμος με εικόνα βρεγμένης κηλίδας (υδαρής κηλίδα) ενώ
εσωτερικά της επιδερμίδας υπάρχει έντονος μεταχρωματισμούς του
φλοιού σε ανοιχτό ή σκούρο καφέ (εικόνα 4-5) και συχνά εκρέει
άφθονο κόμμι. Η προσβολή μπορεί να καλύπτει ένα μικρό μέρος ή
ολόκληρη την περιφέρεια του κορμού. Συνήθως υπάρχει σαφής
διαχωρισμός του υγιούς ιστού από τον προσβεβλημένο
(Παναγόπουλος Χ.Γ. 1997.). Σε προχωρημένες προσβολές ο
μεταχρωματισμός κινούμενος ανοδικά επεκτείνεται ως και 60
εκατοστά από το έδαφος.

5
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc

Εικόνες 1-3. Επάνω διακρίνεται η φυτό κερασιάς προσβεβλημένο από

φυτόφθορα. Είναι χλωρωτικό, καχεκτικό και τα φύλλα της βάσης άρχισαν να
ξεραίνονται. Κάτω διακρίνεται ο κορμό του ίδιου δένδρου, δεξιά πριν αφαιρεθεί η
επιδερμίδα απεικονίζεται η εκροή κόμμεος στο σημείο της προσβολής, αριστερά
με την αφαίρεση της επιδερμίδας διακρίνεται καφέ μεταχρωματισμός του
φλοιώματος. (φωτογραφίες: Παστόπουλος Σάββας)

6
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc

Εικόνα 4. Εγκάρσια τομή του κορμού του παραπάνω φυτού. Διακρίνεται

σκούρος μεταχρωματισμός του ξύλου που επεκτείνεται εσωτερικά μέχρι το
κέντρο.

3. Απομόνωση του μύκητα

3.1 Τεχνικές απομόνωσης και αναγνώρισης του μύκητα

Η απομόνωση του μύκητα στο εργαστήριο είναι σχετικά εύκολη
διαδικασία. Απαιτείται η χρήση τρυβλίων και του σωστού
υποστρώματος. Μετά την καλλιέργεια του ωομύκητα απαραίτητη
είναι η μικροσκοπική ανάλυση για την αναγώριση του είδους.
Συνήθως χρησιμοποιείται υπόστρωμα άγαρ πατάτας-
δεξτρόζης μαζί με τη χρήση πιμαρικίνης (pimaricin) και θρεπτικού
μίγματος σουκρόζης. Η απομόνωση γίνεται από τμήμα του
προσβεβλημένου ιστού, από τον κορμό ή τη ρίζα.
Ο μύκητας δημιουργεί λευκές αποικίες επάνω στο υπόστρωμα.
Μικροσκοπικά διακρίνονται διάσπαρτα σποριάγγεια των οποίων το
σχήμα διαφέρει αναλόγα με το είδος.
Στο εξωτερικό κυκλοφορούν και rapid test, που είναι
διαγνωστικά εργαλεία για διάφορες ασθένειες.

7
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc

.
Εικόνα 5. Αριστερά προσβεβλημένος κορμός δαμασκηνιάς και στα δεξιά
ακτινιδιάς από ωομύκητα του γένους Phytopthora sp. Διακρίνεται ο καφέ
μεταχρωματισμός της φλούδας εξαιτίας της προσβολής. (Φωτογραφίες
Παστόπουλος Σάββας).

Σχήμα 1. Σχηματική απεικόνιση διαφόρων κατασκευών του είδους Phytopthora

cactorum, επάνω διακρίνονται δύο ώριμα σποριάγγεια ένα κενό και ένα
βλαστάνων σποριάγειο, ενώ κάτω φαίνοται οι μυκηλιακές υφές και ένα ωογόνιο.
(http://www.phytophthoradb.org/file/html_fppd/phytophthora/cactorum/Figure_1.
htm, 14/8/2015)

8
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc

4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

4.1 Προληπτική αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση των ασθενειών που οφείλονται στα γένη
Phytopthora και εστιάζονται στους κορμούς και τις ρίζες των
δένδρων είναι ιδιαίτερα δύσκολη έως αδύνατη τις περισσότερες
φορές. Δυστηχώς, οι περισσότερες προσπάθειες θεραπείας γίνονται
μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων και αφού ο μύκητας έχει
προσβάλει μεγάλο τμήμα του κορμού. Οι προληπτικές ενέργειες
θεωρούνται πλέον η κορωνίδα των εφαρμογών για την προστασία
των φυτών.

4.1.1 Ενέργειες πριν τη φύτευση

4.1.1.1 Υγιές φυτουγιονομικό υλικό και φύτευση
Ένα σοβαρότατο πρόβλημα στη χώρα μας είναι το
επιβαρυμένο φυτωριακό υλικό. Η έλλειψη «παρθένων»
αγροκτημάτων και η συνεχής παραγωγή φυτών στα ίδια
αγροκτήματα, χωρίς πολυετή αγρανάπαυση, έχουν ως αποτέλεσμα
την παραγωγή μολυσμένων φυτών. Πολλές φορές τυγχάνει χωράφια
απαλλαγμένα από φυτόφθορα να παρουσιάσουν μετά από
καινούργιες φυτείες την ασθένεια. Συνήθως τα προσβεβλημένα φυτά
καταρρέουν το 1 και 2ο έτος από τη φύτευση.
Η προμήθεια υγιών φυτών είναι σοβαρότατη προϋπόθεση για
μία σωστή και καθαρή φυτεία. Επιλέγουμε φυτά τα οποία δεν έχουν
εμφανή συμπτώματα μεταχρωματισμών στο ριζικό τους σύστημα και
ειδικά στον κορμό τους. Επιλέγουμε τα φυτά από το καλοκαίρι σε
φυτώρια καθαρά από ζιζάνια, με πράσινα και ζωηρά φυτά. Προσοχή,
δεν σημαίνει ότι η οποιαδήποτε εμφάνιση της ασθένειας οφείλεται σε
μολυσμένα φυτά από το φυτώριο. Είναι πολύ πιθανό η ασθένεια να
προυπάρχει στο αγρόκτημα και να προσβάλει τα φυτά από τον
πρώτο χρόνο της εγκατάστασης.
Μετά την προμήθεια των φυτών ΔΕΝ κόβουμε τις ρίζες εκτός
αν είναι εξαιρετικά αναγκαίο. Προσπαθούμε να τις χωρέσουμε
φτιάχνοντας πιο μεγάλους λάκους φύτευσης. Η απολύμανση των
ριζών μπορεί να γίνει μόνον με ειδικά μυκητοκτόνα και όχι με χαλκό.
Ο χαλκός είναι πολύ τοξικός για τα ριζίδια και πολυ πιθανόν να
προκαλέσει φυτοτοξικότητα. Σύμφωνα με έρευνες του καθηγητή Κ.
Θωμίδη το μυκητοκτόνο Metalaxyl-m είναι το πλέον δραστικό για την
αντιμετώπιση του ωομύκητα. ( Thomidis T. 2002) Μπορεί να γίνει
εμβάπτιση των ριζών σε διάλυμα metalaxyl-m και μόνο, όχι σε
συνδυαστικά προϊόντα με mancozeb ή χαλκό.

9
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες από τους
βελτιωτικούς οίκους για την δημιουργία υποκειμένων ανθεκτικών ή
ανεκτικών στα είδη του γένους Phytopthora.
Τα περισσότερα δένδρα, πυρηνόκαρπα και μη, φυτεύονται στο
λιγότερο δυνατό βάθος. Είναι αναγκαίο το σημείο διακλάδωσης των
ριζών (χταπόδι) να είναι κοντά στην επιφάνεια του εδάφους και όχι
βαθύτερα από 5-10 εκατοστά. Φυτά που θα φυτευθούν βαθιά είναι
καταδικασμένα να μολυνθούν σε μία υγρή χρονιά ή όταν ο κορμός
βρέχεται από το νερό άρδευσεις.
Φυτεύοντας ψηλά, το δένδρο μας, αποφεύγουμε να εκθέτουμε
μεγάλο μέρος του υπάρχοντως κορμού στην υγρασία του εδάφους.
Ταυτόχρονα η έκθεση του στο ηλιακό φως ευνοεί την ταχεία εξάτμιση
της υγρασίας μετά από βροχές ή πότισμα.
Ένα από τα σημαντικότερα προληπτικά μέτρα είναι η φύτευση
επάνω σε αναχώματα ή σαμάρια. Προσοχή, άλλο πράγμα φύτευση
επάνω σε αναχώματα και άλλο πράγμα πρώτα η φύτευση και
κατόπιν η κατασκευή των αναχωμάτων. Στην δεύτερη περίπτωση τα
αποτελέσματα μπορεί να είναι και χειρότερα διότι το ήδη φυτευθέν
δένδρο θα εισχωρήσει βαθύτερα από την προτερέαν κατάσταση. Το
σωστό είναι εφόσον δημιουργηθούν τα αναχώματα ύψους περίπου
25 εκατοστών κατόπιν να γίνει η φύτευση επάνω σε αυτά. Τα
αναχώματα έχουν την τάση να στεγνώνουν ταχύτερα το χειμώνα.
Συνήθως, δεν επιλέγουμε απολύμανση των λάκκων φύτευσης
ωστόσο αν υπάρχει ιστορικό μολύνσεων στο αγρόκτημα μπορεί να
γίνει απολύμανση με εγκεκριμένο μυκητοκτόνο ή με το σκεύασμα
chensunt. Το σκεύασμα αυτό είναι ένα μείγμα 1 κιλού γαλαζόπετρας
(θεικός χαλκός) τριμμένης μαζί με 5 κιλά διττανθρακική αμμωνία. Οι
σκόνες αφού αφεθούν για 72 ώρες σε ένα βαρέλι με συχνή
ανάδευση (χωρίς νερό) κατόπιν αραιώνονται σε 1000-1500 κιλά
νερό. Με το τελικό διάλυμα γεμίζουμε τους λάκους φύτευσης, 1 μήνα
πριν τη φύτευση. Το χώμα που θα χρησιμοποιήσουμε πρέπει να
είναι καθαρό και να μην έχει βραχεί με τον χαλκό.
Στην περίπτωση που δεν προτιμηθεί κάποιο μυκητοκτόνο
μπορεί να γίνει εφαρμογή του μύκητα Trichoderma harzianum T-22.
Αν και ο συγκεκριμένος μύκητα δεν έχει κάποιες αμυντικές ιδιότητες
εναντίων των ασθενειών αυτών, ωστόσο λειτουργεί σαν ενισχυτικό
των φυτών και ανταγωνιστής των παθογόνων. Ευνοεί την παροχή
θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος βελτιώνοντας την ευρωστία και
την ανάπτυξη των φυτών.
Μεγάλη ανταπόκριση και αποτελεσματικότητα προληπτικά έχει
και η εφαρμογή ενδομυκόριζων και συμβιωτικών βακτηρίων. Η
εφαρμογή αυτή γίνεται σε αρκετές δόσεις στην ζωή του οπωρώνα.
Οι ενδομυκόριζες αυξάνουν την παραγωγικότητα, πρωϊμίζουν την
είσοδο των δένδρων στην παραγωγή, μειώνουν τις απαιτήσεις σε

10
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
νερό και λίπανση, μειώνουν τις καταπονήσεις από περιβαλλοντικά
αίτια και βελτιώνουν την αντοχή των φυτών στις επιθέσεις ασθενειών
όπως η φυτόφθορα, η αρμιλλάρια και η αδρομύκωση. .
Η άρδευση των νεαρών δένδρων αλλά και μετέπειτα πρέπει να
γίνεται με δύο σταλάκτες ανά δένδρο ή κατ’ ανάγκη με
καταιονιστήρες. Στα αγροκτήματα με ιστορικό φυτόφθορας δεν είναι
σώφρον να ποτίζουμε με κατάκλιση.

4.1.2 Ενέργειες κατά τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης

Στα περισσότερα αγροκτήματα στην Ελλάδα δεν τηρούνται οι
βασικοί κανόνες πρόληψης για την αποφυγή των προσβολών από
τους ωομύκητες αυτούς. Ωστόσο, η λήψη μέτρων από τον πρώτο
χρόνο της καλλιέργειας θα μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες
σοβαρών προσβολών στα αγροκτήματα.
Όπως αναφέραμε σε προηγούμενο κεφάλαιο ο νούμερο 1
παράγοντας για την επίτευξη της προσβολής είναι η ύπαρξη
υγρασίας για σημαντικό χρονικό διάστημα στο σημείο της επαφής
του κορμού με το έδαφος και χαμηλότερα. Γι αυτό το λόγο
φροντίζουμε στις αρδεύσεις μας να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η
διαβροχή του κορμού. Αντιστοίχως πρέπει να μην υπάρχουν σημεία
που νεροκρατούν, αν υπάρχουν πρέπει να δημιουργούνται οι
κατάλληλες κλίσεις έτσι ώστε τα νερά να εκρέουν σε στραγγιστηκά
κανάλια στο τέλος του χωραφιού.
Στο προηγούμενο κεφάλαιο αναφερθήκαμε στην απολύμανση
των λάκκων φυτεύσεως με το σκεύασμα chensunt, το ίδιο σκεύασμα
μπορεί να εφαρμόζεται με τη μισή δόση (3κιλά/τόνο) προληπτηκά
κάθε φθινόπωρο για την επίτευξη μίας στοιχειώδους απολύμανσης
του σημείου επαφής.
Οι προληπτικοί ψεκασμοί με μυκητοκτόνα (φωσφονικά ιόντα)
επιτρέπονται στη χώρα μας μόνο στα μηλοειδή σε ότι αφορά τα
δενδρώδη. Στα πυρηνόκαρπα δεν επιτρέπεται η χρήση των
φωσφονικών ιόντων αλουμινίου (Phosetyl-al). Ωστόσο, στην
ακτινιδιά και την αμυγδαλιά δίνονται κατά περιόδους άδειες χρήσης
του σκευάσματος.
Το βάψιμο του κορμού των δένδρων με βορδιγάλειο πάστα
θωρακίζει τους κορμούς των δένδρων από τις προσβολές των
μυκήτων και των βακτηρίων. Τα τελευταία χρόνια προτείνεται η
προσθήκη 1 κιλού βορδιγάλειου πολτού σε 20 λίτρα νερό, μέσα με
μία ψεκαστήρα πλάτης και στην συνέχεια το βάψιμο των κορμών
μέχρι το σημείο της διακλάδωσης των βραχιόνων. Η εφαρμογή να
γίνεται τον Νοέμβριο για την προστασία από τις υγρασίες του
Φθινοπώρου και του χειμώνα. Στην ακτινιδιά να αποφεύγεται το
βάψιμο του κορμού γιατί έχει παρατηρηθεί τοξικότητα (σκάσιμο
φλοιού).

11
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc

4.1.3 Ενέργειες, εφόσον διαπιστωθεί προσβολή στον αγρό

Τις περισσότερες φορές η αναγνώριση της προσβολής και του
παθογόνου στις ασθένειες αυτές γίνεται πολύ αργά. Η προσβολή και
η ανάπτυξη της ασθένειας στα πρώτα στάδια μέσα στο φυτό γίνεται
ασυμπτωματικά αυτό δεν επιτρέπει την εξεύρεση των
προσβεβλημένων δένδρων. Ένας δειγματοληπτικός έλεγχος των
φλοιών σε κάποιους κορμούς μέσα στο αγρόκτημα μπορεί να γίνεται
μία φορά το χρόνο. Ωστόσο, η κάλυψη των πληγών που θα
προκύψουν με βορδιγάλειο πάστα ή αλοιφή είναι απαραίτητη.
Στο τελευταίο στάδιο πριν την ξήρανση των φυτών αρχίζουν να
διακρίνονται συμπτώματα μικροφυλλίας, χλώρωσης, μικροκαρπίας
και καχεκτικής βλάστησης (Εικόνα 2). Συνήθως το δένδρο μας σε
αυτό το σημείο οδεύει προς μία αποπληξία (ολική ξήρανση). Όπως
προαναφέραμε η φυτόφθορα μπορεί να εμφανιστεί την Άνοιξη μετά
την άνθηση ή στο τέλος του καλοκαιριού.

Εικόνα 6. Προσβεβλημένο δένδρο με Phytopthora spp την άνοιξη (αριστερά).

Υγειές δένδρο στα δεξιά της φωτογραφίας (Φωτογραφία Παστόπουλος Σάββας).

Η πρώτη ενέργεια από την διαπίστωση της προσβολής είναι το

ξήλωμα, μαζί με το ριζικό σύστημα, των άρρωστων φυτών και το

12
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
κάψιμο τους στην άκρη του αγροκτήματος. Έπειτά πρέπει να γίνει
απολύμανση του σημείου που ήταν το φυτό με ριζοπότισμα, με
μυκητοκτόνο ή με το σκεύασμα Cheshunt. Προληπτικά, μπορεί να
γίνει ριζοπότισμα και στα γύρω από το προσβεβλημένο δένδρα.
Εφόσον διαπιστωθεί η ύπαρξη της ασθένειας στο χωράφι μας
είναι πιθανό να χρειαστεί αλλαγή του τρόπου άρδευσης. Η άρδευση
με διπλή σταγόνα (δεξιά και αριστερά του φυτού) χωρίς να βρέχεται
ο κορμός του δένδρου είναι η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος. Τα
τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει και καταιονιστήρες (μπεκ) που
εκτοξεύουν το νερό σε μία μόνο πλευρά και όχι περιμετρικά με
αποτέλεσμα να αποφεύγεται η ύγρανση του κορμού. Οι ωομύκητες
που προκαλούν την ασθένεια δεν μπορούν να εξουδετερωθούν μετά
από την φάση της προσβολής, η θεραπεία είναι σχεδόν αδύνατη.
Δεν υπάρχει λόγος επιμονής σε θεραπευτικά μέσα αμφιβόλου
αποτελεσματικότητας.

Το παραπάνω εγχειρίδιο είναι ενδεικτικό και αποτελεί μία σύμπτυξη

γνώσεων και εμπειρίας που έχουμε αποκτήσει επάνω στην φυτοπροστασία.
Μπορεί να αποτελέσει έναν γενικό οδηγό όπου επάνω σε αυτόν μπορείτε να
προσθέσετε και άλλες παρεμβάσεις σύμφωνα με την εμπειρία του καθενός και
πάντα με τη σύμφωνη γνώμη κάποιου ειδικού επιστήμονα. Οι
φυτοπροστατευτικές εφαρμογές γίνονται μόνο κατόπιν συνεννοήσεως με
γεωπόνο και εφόσον υπάρχει πρόβλημα. Ο συγγραφέας απαλλάσσεσαι από
οποιαδήποτε ευθύνη κακής χρήσης του εγχειριδίου αυτού.

13
ΠΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ. ΣΑΒΒΑΣ
Γεωπόνος Msc
Βιβλιογραφία

Άρθρα:
Thomidis, T., 2001. Testing variability in pathogenicity of
Phytophthora cactorum, P. citrophthora and P. syringae to apple,
pear, peach, cherry and plum rootstocks. Phytoparasitica 29, 47–49

Thomidis T. 2002. Persistence of the systemic activity of metalaxyl

and fosetyl-Al applied as a soil drench or foliar spray to control
Phytophthora crown rot of peach.. 41, 28–32 Phytopathol. Mediterr

Kouyeas, H. 1977. Stone fruit tree apoplexy caused Phytopthora

colla rot. EPPO. Bull., 7:117-124

Βιβλία:
Παναγόπουλος Γ. Χ., 1997. Ασθένεις καρποφόρων Δένδρων και
Αμπέλου. Εκδόσεις Α. Σταμούλης.

Τζάμος Ε. 2004. Φυτοπαθολογία. Εκδόσεις Α. Σταμούλης.

Ιστοσελίδες:
1. http://www.phytophthoradb.org/file/html_fppd/phytophthora/cac
torum/Figure_1.htm, 14/8/2015
2. http://www.phytophthoradb.org/file/html_fppd/phytophthora/cac
torum/Figure_1.htm, 14/8/2015

14