ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
 2.1. Γενικά

• Οι μύκητες είναι μικροσκοπικοί

οργανισμοί, που δεν διαθέτουν
χλωροφύλλη .
• Από τα 100.000 είδη μόνο 50 είδη
προκαλούν ασθένειες στον άνθρωπο και
στα ζώα .
• 10.000 είδη προκαλούν ασθένειες στα
φυτά .
 2.1. Μορφολογία
• Το σώμα τους ονομάζεται θαλλός .
• Αποτελείται από λεπτά νημάτια , που λέγονται
υφές , ενώ το σύνολο των υφών ονομάζεται
μυκήλιο .
• Οι υφές μοιάζουν με σωλήνες .
• Έχουν πρωτόπλασμα και πυρήνες και μερικές
φορές κάθετα χωρίσματα .
• Σχηματίζουν ψευδοιστούς , καθώς και
μυκηλιακές κατασκευές δηλ. σκληρώτια ,
ριζόμορφα .
 Αναπαραγωγή
• Αγενή και αγενή σπόρια που είναι
μονοκύτταρα , δικύτταρα ή πολυκύτταρα .
 Αγενή αναπαραγωγή
• Δεν έχουμε ένωση πυρήνων και μπορεί να
πραγματοποιηθεί με κομμάτι μυκηλίου , με
σκληρώτια , ριζόμορφα και σπόρια .
• Τα όργανα των μυκήτων πάνω ή μέσα στα
οποία σχηματίζονται τα σπόρια ,
ονομάζονται καρποφορίες .
 Πως γίνεται ο αγενής
πολλαπλασιασμός των μυκήτων ;
• Με σποριαγγειοσπόρια ή ζωοσπόρια
πάνω σε σποριάγγεια ή μέσα σε
ζωοσποριάγγεια .
• Με κονίδια πάνω σε κονιδιοφόρους
διαφόρων σχημάτων και χρωμάτων .
• Με κονίδια μέσα σε σφαιροειδείς
καρποφορίες .
• Με ακέρβουλα μέσα σε κυπελλοειδείς
αβαθείς καρποφορίες .
 Εγγενή αναπαραγωγή
• Γίνεται με ένωση πυρήνων .
• Διαφέρει στις διάφορες ομάδες τους .
 Πως γίνεται ο εγγενής
πολλαπλασιασμός ;
• Με σχηματισμό ασκοσπορίων μέσα σε
σακοειδείς κατασκευές , τους ασκούς , στους
ασκομύκητες .
• Οι ασκοί δημιουργούνται μέσα ή επάνω σε
διάφορες καρποφορίες , δηλ . Σε κλειστοθήκια ,
περιθήκια ή αποθήκια .
• Με σχηματισμό βασιδιοσπορίων πάνω σε
ροπαλοειδείς κατασκευές , δηλ .σε βασίδια.
• Με συνένωση δυο γαμεταγγείων και την
παραγωγή ζυγοσπορίου .
 Παθογένεια των μυκήτων
• Είναι η ικανότητά τους να προκαλούν
ασθένειες στα φυτά .
 Που βασίζεται η παθογένεια ;
• Σε φυσικοχημικούς μηχανισμούς που τους
επιτρέπουν να αναγνωρίσουν ένα φυτό ως
ευπαθή ξενιστή τους .
• Κατόπιν με ειδικές μυκηλιακές κατασκευές
διατρυπούν τα κυτταρικά τοιχώματα των
φυτών και εγκαθίστανται στα κύτταρά
τους.
 Ποια είναι η αιτία που τα φυτά
κυριεύονται και κατακτώνται από
τους παθογόνους μύκητες ;
• Επειδή διαθέτουν πλούσιες πηγές
θρεπτικών στοιχείων .
 Στάδια μιας μυκητολογικής ή
γενικότερα μιας μεταδοτικής
ασθένειας
• Η επαφή του μολύσματος δηλ .τα σπόρια ή μυκήλια
του παθογόνου , με την εστία μόλυνσης δηλ .τη θέση
που μπορεί να προσβάλλει το φυτό.
• Η είσοδος του παθογόνου από τα στομάτια των φύλλων
, από τα φακίδια , από πληγές αλλά και από άμεση
διάτρηση των κυτταρικών τοιχωμάτων ή των
μεμβρανών, με άσκηση έντονης οσμωτικής πίεσης
στα σημεία επαφής με το νερό .Δημιουργείται μια
μυκηλιακή πλάκα συγκράτησης , που κρατάει την υφή
στέρεα προσκολλημένη πάνω στα κύτταρα , διατρυπά τα
κυτταρικά τοιχώματα και την κυτταρική μεμβράνη και
περνάει μέσα στο κύτταρο ή στους μεσοκυττάριους
χώρους .
 Στάδια
• Πολλοί μύκητες έχουν την ικανότητα να
παράγουν ειδικά ένζυμα π.χ. πηκτινολυτικά ή
κυτταρολυτικά με τα οποία αποδιοργανώνουν τα
κυτταρικά τοιχώματα .
• Άλλοι παράγουν τοξικές ουσίες , τις τοξίνες που
προκαλούν νέκρωση στα φυτικά κύτταρα .
• Άλλοι παράγουν ορμόνες δηλ. αυξητικές ουσίες
ή διεγείρουν τους μηχανισμούς παραγωγής
ορμονών των ίδιων των φυτών .
 στάδια
• Η μόλυνση . Ο μύκητας εγκαθίσταται
στα κύτταρα του φυτού και αρχίζει να
τρέφεται από τις ουσίες του .
• Η επώαση. Η μόλυνση προχωρεί και το
παθογόνο αναπτύσσεται στο φυτό .
Διαρκεί μια ή περισσότερες μέρες ή και
μήνες .
• Η εκκόλαψη .Είναι τι στάδιο εμφάνισης
των συμπτωμάτων της ασθένειας .
 Αντοχή
Με μηχανισμούς αντοχής τα φυτά
αντιστέκονται στην επίθεση των
παθογόνων , ανατρέποντας ,
περιορίζοντας ή επιβραδύνοντας τη
δραστηριότητά τους .
Ποιοι είναι αυτοί οι μηχανισμοί ;
• Μορφολογικά / φυσικά χαρακτηριστικά
των φυτών π.χ. στρώματα κεριού ,
εφυμενίδα , πάχος κυτταρικού τοιχώματος.
• Χημικά χαρακτηριστικά π.χ. τοξικές
ενώσεις .
 Μηχανισμοί δραστηριοποίησης
μετά την επίθεση δηλ. μόλυνση
• Ιστολογικοί , επιφέρουν μεταβολές στην ιστολογία π .χ.
με τη φελλοποίηση , ξυλοποίηση ενισχύεται η άμυνα και
παρεμποδίζεται η διείσδυση του παθογόνου .
• Βιοχημικοί , παράγουν ένζυμα π.χ. χιτινάσες και
κυτταρινάσες , που αποδιοργανώνουν ή παρεμποδίζουν
τη σύνθεση ουσιών απαραίτητων για το κυτταρικό
τοίχωμα των μυκήτων .
• Αντίδραση υπερευπάθειας , συνδυασμός ιστολογικών
και βιοχημικών μεταβολών στο κύτταρο . Όταν γίνεται η
επίθεση το παθογόνο προκαλεί βλάβη στην
ημιπερατότητα των μεμβρανών , άρα έκκριση
ηλεκτρολυτών και σύνθεση φυτοαλεξινών . Το κύτταρο
πεθαίνει αμέσως , εγκλωβίζοντας το παθογόνο . Έτσι
παρεμποδίζεται η μόλυνση .
 Ταξινόμηση φυτοπαθογόνων
μυκήτων .
• Βασίλειο των μυκήτων , περιλαμβάνει το
μεγαλύτερο αριθμό φυτοπαθογόνων
μυκήτων .
• Βασίλειο των chromista
Πως γίνεται η κατάταξη σε τάξεις .
• Μορφολογικά στοιχεία
• Καρποφορίες
• Ιδιομορφίες αναπαραγωγής
 Α. ΒΑΣΙΛΕΙΟ CHROMISTA
ΩΟΜΥΚΗΤΕΣ
• οικογένεια PYTHIACEAE
• ΤΑΞΗ PERONOSPORALES
• Πολλαπλασιασμός αγενώς με ζωοσπόρια
• Εγγενώς με ωοσπόρια
• Γένη με μεγαλύτερο ενδιαφέρον Pythium ,
Phytophthora
 Α. ΒΑΣΙΛΕΙΟ CHROMISTA
ΩΟΜΥΚΗΤΕΣ
• οικογένεια PERONOSPORACEAE
• ΤΑΞΗ PERONOSPORALES
• Προκαλούν τους περονόσπορους
• Το μυκήλιο αναπτύσσεται ανάμεσα στα κύτταρα
και τρέφεται με μυζητήρες
• Με υψηλή υγρασία στο περιβάλλον , οι
σποριαγγειοφόροι σχηματίζουν δέσμες καθώς
εξέρχονται από τα στομάτια και εμφανίζουν το
σημείο της εξάνθησης .
• Τα ωοσπόρια παράγονται στους μεσοκυττάριους
χώρους των ιστών του ξενιστή.
 Α. ΒΑΣΙΛΕΙΟ CHROMISTA
ΩΟΜΥΚΗΤΕΣ
• οικογένεια PERONOSPORACEAE
• ΤΑΞΗ PERONOSPORALES
• Κυριότερα γένη Peronospora , Bremia ,
Plasmopara , Pseudoperonospora
 Β.ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΜΥΚΗΤΕΣ
• ΦΥΛΟ ΖΥΓΟΜΥΚΗΤΕΣ
• ΦΥΛΟ ΑΣΚΟΜΥΚΗΤΕΣ
• ΦΥΛΟ ΠΥΡΗΝΟΜΥΚΗΤΕΣ
• ΦΥΛΟ ΑΣΚΟΣΤΡΩΜΑΤΟΜΥΚΗΤΕΣ
• ΦΥΛΟ ΔΙΣΚΟΜΥΚΗΤΕΣ
• ΦΥΛΟ ΒΑΣΙΔΙΟΜΥΚΗΤΕΣ
 ΑΣΚΟΜΥΚΗΤΕΣ
• Προκαλούν εξώασκους , φουζικλάδια ,
μονίλιες , ωίδια κ.α.
• Παράγουν σπόρια μέσα σε γυμνούς
ασκούς
 ΠΥΡΗΝΟΜΥΚΗΤΕΣ
• Καρποφορία το περιθήκιο
 ΑΣΚΟΣΤΡΩΜΑΤΟΜΥΚΗΤΕΣ
• Καρποφορία το ασκόστρωμα
• Προκαλούν αλτερναριώσεις
 ΔΙΣΚΟΜΥΚΗΤΕΣ
• Καρποφορία το αποθήκιο
• Προκαλούν μονίλιες , σκληρωτινιάσεις ,
βοτρύτιδες { τέφρα σήψη ]
 ΒΑΣΙΔΙΟΜΥΚΗΤΕΣ
• Παράγουν πάνω σε ροπαλοειδή
κατασκευή , το βασίδιο , 4 συνήθως
σπόρια εγγενούς αναπαραγωγής ,
γνωστά ως βασιδιοσπόρια .
• Προκαλούν ανθρακώσεις , σκωριάσεις ,
ίσκα αμπέλου , σηψιορριζίες δασικών και
καλλιεργούμενων δέντρων , δαυλίτες .
 Η βερτισιλλίωση της ελιάς .
• Παθογόνο : μύκητας verticillium dahliae ,
μολύνει τα δέντρα από τις λεπτές ρίζες και
αναπτύσσεται στα αγγεία του ξύλου .
• Συμπτώματα : ο μεταχρωματισμός φύλλων ή
ξήρανση , η φυλλόπτωση και οι ημιπληγίες .
Προσβάλει νεαρά δέντρα και συχνά τα νεκρώνει.
Στα μεγαλύτερα προκαλεί ημιπληγία . Τα
μολυσμένα δέντρα πολλές φορές
αναβλαστάνουν από τη βάση και δίνουν νέα
κλαδιά χωρίς συμπτώματα .
 Η βερτισιλλίωση της ελιάς
• Βιολογικός κύκλος : Διατηρείται στο έδαφος με
μικροσκληρώτια .
• Προσβάλλει τις ρίζες των δέντρων και μέσα από τα
αγγεία του κορμού και των κλαδιών φτάνει ακόμη και
μέχρι τα φύλλα. Τόσο η παρουσία του όσο και οι τοξικές
ουσίες που παράγει , δυσχεραίνουν την κανονική
διατροφή και ανάπτυξη του δέντρου .
• Μετάδοση : κυρίως από τα μολυσμένα φύλλα .
• Πότε η ασθένεια είναι σοβαρή : όταν ο ελαιώνας
συγκαλλιεργείται με άλλα ευπαθή στο μύκητα φυτά όπως
βαμβάκι , ντομάτες , πατάτες .
 Η βερτισιλλίωση της ελιάς
• Αντιμετώπιση / καταπολέμηση : ΔΕΝ
ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΧΗΜΙΚΑ ΜΕΣΑ
ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ
• Συνίσταται η χρησιμοποίηση υγιών δενδρυλλίων
• Αποφυγή φυτέματος εκεί που προηγήθηκε
καλλιέργεια πατάτας , ντομάτας , βαμβακιού
• Αποφυγή συγκαλλιέργειας με ευπαθή φυτά
• Να γίνεται πότισμα με σταγόνες και να
αποφεύγεται η κατάκλυση ή τα αυλάκια
• Να αποφεύγονται τα οργώματα
Ο περονόσπορος του αμπελιού
• Παθογόνο : ο μύκητας plasmopara viticola είναι
φυτοπαθογόνο που προσβάλλει μόνο το αμπέλι.
• Συμπτώματα : προσβάλλει τα άνθη , τις ρώγες ,
τις ράχες των σταφυλιών και κυρίως τα φύλλα .
Εμφάνιση χλωρωτικών κηλίδων στην επάνω
επιφάνεια των φύλλων , ενώ στην κάτω επιφάνεια
και με συνθήκες υψηλής υγρασίας , αναπτύσσεται
το σημείο της λευκής εξάνθησης . Αργότερα οι
κηλίδες μετατρέπονται σε νεκρωτικές , ενώνονται
και τα φύλλα ξεραίνονται.
Ο περονόσπορος του αμπελιού
• Βιολογικός κύκλος : σχηματίζει ωοσπόρια στα
μολυσμένα φύλλα , που ξεραίνονται και
πέφτουν . Με τη μορφή των ωοσπορίων
διατηρείται στα φύλλα που σαπίζουν στο
έδαφος. Την άνοιξη , τα ωοσπόρια ωριμάζουν
και βλαστάνουν δίνοντας ζωοσποριάγγεια που
απελευθερώνουν ζωοσπόρια . Αυτά μολύνουν
τη νεαρή βλάστηση των αμπελιών .Το μυκήλιο
σχηματίζει μυζητήρες , για να τρέφεται από τα
κύτταρα του φυτού . Θερμοκρασίες 20 με 25
βαθμούς C μαζί με υψηλή υγρασία λόγω
βροχών ευνοούν την ανάπτυξη της ασθένειας .
Ο περονόσπορος του αμπελιού
• Αντιμετώπιση / καταπολέμηση : με
προληπτικούς ψεκασμούς .Ο πρώτος να
γίνεται όταν οι βλαστοί είναι νεαροί 8 / 10
cm .Ο δεύτερος ακολουθεί μετά από 10
μέρες , ο τρίτος κατά την άνθηση και ο
τέταρτος μετά τη γονιμοποίηση .
Συνίσταται χρήση χαλκούχων , οργανικών
ή διασυστηματικών μυκητοκτόνων ή
μίγματα αυτών .
 Ο βοτρύτης των κηπευτικών .
• Παθογόνο : ο μύκητας botrytis cinerea ,
προσβάλλει όλα τα κηπευτικά των
θερμοκηπίων .
• Συμπτώματα : σε βάση και στελέχη των
φυτών , άνθη , καρπούς , φύλλα . Κύριο
σύμπτωμα σήψη των οργάνων και ιστών .
Χαρακτηριστική είναι η ανάπτυξη γκρίζας
εξάνθησης πάνω στις παρασιτούμενες
επιφάνειες .
 Ο βοτρύτης των κηπευτικών
• Βιολογικός κύκλος : διατηρείται στα
νεκρά υπολείμματα των φυτών με τη
μορφή σαπροφυτικών μυκηλίων ή
σκληρωτιών . Τα αρχικά μολύσματα
προέρχονται από κονίδια που μολύνουν
τα φυτά από πληγές λόγω κλαδέματος ή
από σημεία με νεκρούς ιστούς .Ταχύτατη
ανάπτυξη όταν έχουμε χαμηλή
θερμοκρασία , υψηλή υγρασία και
περιορισμένο εξαερισμό θερμοκηπίου .
 Ο βοτρύτης των κηπευτικών
• Αντιμετώπιση / καταπολέμηση : με
προληπτικούς ψεκασμούς . Πρέπει να
αρχίζουν με τα πρώτα κλαδέματα και να
επαναλαμβάνονται , ανάλογα με την
υγρασία και θερμοκρασία αν 7 μέρες .
Συνίσταται χρήση οργανικών ή
διασυστηματικών μυκητοκτόνων ή μίγματα
αυτών . Σημαντικά μέτρα η μείωση της
υγρασίας και ο αερισμός του
θερμοκηπίου .