Haberlec59fme Teorisi 6 Hafta

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ
NİĞDE ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ
EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Dersin Öğretim Elemanı: Yrd. Doç. Dr. Yasin KABALCI
 Ders Görüşme Saati: Çarşamba, 09:30‐12:00
Çarşamba, 15:45‐17:00
 e‐m@il: yasinkabalci@gmail.com
 Ders Web Sayfası: kabalci.wordpress.com

HAFTALIK İÇERİK
Hafta Konular
1 Giriş ve Temel Kavramlar
2 İşaretler ve Doğrusal Sistemler, Temel Kavramlar
3 İşaretler ve Doğrusal Sistemler, Fourier Analizi
4 İşaretler ve Doğrusal Sistemler, Süzgeç Tasarımı, Alçak geçiren ve Band geçiren İşaretler
5 Genlik Modülasyonu
6 Genlik Modülasyonu
7 Genlik Demodülasyonu
8 Açı Modülasyonuna Giriş Ara Sınav (% 40)
9 Faz ve Frekans Modülasyonu
10 Açı Demodülasyonu
11 Olasılık ve Rastgele Süreçler
12 Olasılık ve Rastgele Süreçler
13 Analog İletişim Sistemleri Üzerinde Gürültünün Etkisi
Final (% 60)
14 Analog İletişim Sistemleri Üzerinde Gürültünün Etkisi

İÇERİK
 GİRİŞ
 Haberleşme Sistemlerinin Elemanları
 Modülasyon, Modülasyon Türlerinin Sınıflandırılması
 SPEKTRAL ANALİZ ve DOĞRUSAL SİSTEMLERDEN İLETİM

 Fourier Serileri, Fourier Dönüşümü ve Özellikleri
 Enerji ve Güç Spektral Yoğunlukları
 Katlama İntegrali, Transfer Fonksiyonu
 Genlik ve Faz Bozulmaları, Süzgeçler
 GENLİK MODÜLASYONU (GM)

 Çift Yan Band (ÇYB) Modülasyonu ve Modülatör Yapıları
 Tek Yan Band (TYB) Modülasyonu ve Modülatör Yapıları
 Artık Yan Band (AYB) Modülasyonu
 GM İşaretlerin Demodülasyonu
 AÇI MODÜLASYONU
 Faz ve Frekans Modülasyonu (PM ve FM)
 FM İşaretlerin Üretimi ve Demodülasyonu
 Frekans Bölmeli Çoğullama

İÇERİK (devam)
 OLASILIK ve RASTGELE SÜREÇLER
 Olasılık ve Rastgele Değişkenlerin İncelenmesi
 Rastgele Süreçler
 Gauss ve Beyaz Süreçler
 ANALOG İLETİŞİM SİSTEMLERİ ÜZERİNDE GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİ

 Genlik Modülasyon Sistemlerinde Gürültünün Etkisi
 Açı Modülasyonu Üzerinde Gürültünün Etkisi
 Analog Modülasyon Sistemlerinin Karşılaştırılması
 Analog İletişim Sistemlerinde İletim Kayıpları ve Gürültünün Etkileri
 ÖRNEKLEME ve ANALOG DARBE MODÜLASYONU

 Örnekleme Teoremi
 Darbe Genlik Modülasyonu (PAM) ve Zaman Bölmeli Çoğullama (TDM)
 Darbe Zaman Modülasyonu Türleri (PDM, PPM)
3.BÖLÜM GENLİK MODÜLASYONU (GM) ve TÜRLERİ

 ÇYB-GM İşaretlerin Üretilmesi
 ÇYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu
 ÇYB-TB GM İşaretlerin Üretilmesi
 ÇYB-TB GM İşaretlerin Demodülasyonu
 Tek Yan Bant Genlik Modülasyonu (TYB-GM)
 TYB-GM İşaretlerin Üretilmesi
 TYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu
 Artık Yan Bant Genlik Modülasyonu (AYB-GM)
 AYB-GM İşaretlerin Üretilmesi
 AYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu

ÇYB-GM İşaretlerin Üretilmesi
 ÇYB-GM işaretlerin üretilmesi için sıklıkla kullanılan iki modülatör yapısı
bulunmaktadır. Bunlar Kare Kanunu Modülatör (Karesel Modülatör) ve
Anahtarlama Modülatördür.
 Bu düzeneklerin her ikisinde de lineer olmayan elemanlar kullanılır.
 Bu tür modülatörler alçak güçlü modülasyonlar için kullanılmaktadırlar.
1. Kare Kanunu (Karesel) Modülatör
 Modülasyon sırasında yeni frekansların üretilmesi gerektiğinden
modülatörde diyot, transistör gibi lineer olmayan elemanlar
kullanılmaktadır.
 Aşağıdaki şekilde karesel modülatörün blok diyagramı verilmektedir.
Mesaj v1(t) v2(t)

Eğrisel Eleman Bant Geçiren Modülasyonlu
İşareti
Modulation
(Diyot, Transistör,…) Filtre İşaret

m(t)
s(t)
Taşıyıcı İşaret
c(t)=Accos(2πfct)

a2 Ac2 a2 Ac2
v 2  t   a1Ac cos  2 fc t   2a2 Ac m  t  cos  2 fc t   a1m  t   a2 m  t  cos  4 fc t 
2
 
2 2
a1Ac
V2  f     f  fc     f  fc    a2 Ac M  f  fc   M  f  fc    a1M  f   a2M  f   M  f 
2
a2 Ac 2 a2 Ac 2
  f     f  2fc     f  2fc  
2 4 

ÇYB-GM İşaretlerin Üretilmesi
a1Ac
V2  f     f  fc     f  fc    a2 Ac M  f  fc   M  f  fc    a1M  f   a2M  f   M  f 
2
a2 Ac 2 a2 Ac 2
  f     f  2fc     f  2fc  
2 4 
a1Ac
a1Ac 2   f  fc 
a2 Ac2   f  fc  a2 Ac
 f  2
  f  2fc  2 2
a2 Ac 2
  f  2fc 
4 4
a2M  f   M  f  a2 Ac M  f  fc 
a2 Ac M  f  fc  a1M  f 

ÇYB-GM İşaretlerin Üretilmesi-II
2. Anahtarlamalı Modülatör
 Bu tür modülatörde diyotun anahtarlama görevi taşıyıcı tarafından (gp(t)

işareti kullanılarak) kontrol edilmektedir. Ayrıca, kullanılan diyotun ideal
diyot olduğu kabul edilmektedir.

ÇYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu
 Demodülasyon işlemi yapan devreler demodülatör, dedektör veya

sezici olarak adlandırılır.
 Genlik modülasyonunda demodülasyon iki yöntem kullanılarak

gerçekleştirilebilir.
1. Evre Uyumlu (Eş zamanlı) Demodülasyon (Cohorent Detection)

2. Evre Uyumsuz Demodülasyon (Non-cohorent Detection)
 Evre uyumlu demodülatörlerde taşıyıcının tekrar kullanımına ihtiyaç

duyulurken, evre uyumsuz demodülatörlerde bu gereksinim
bulunmamaktadır.
 ÇYB genlik modülasyonlu işaretlerin demodülasyonu için sıklıkla Kare

Kanunu Dedektörü ve Zarf Dedektörü kullanılmaktadır.

Kare Kanunu Dedektörü
Modülasyon işlemi için kullanılan bir kare kanunu modülatör, bir kare
kanunu dedektör olarak da kullanılır. Bir eğrisel elemanın transfer
karakteristiği tanımından,
v 2  t   a1v1  t   a2v12  t 
burada v1(t) giriş gerilimini, v2(t) çıkış gerilimini gösterirken, a1 ve a2
sabitlerdir. Böyle bir düzen GM işaretinin demodülasyonu için kullanılırsa
giriş işareti aşağıdaki gibi modülasyonlu işaret olur.
v1  t   Ac 1  ka m  t   cos  2 fc t 
1
v 2  t   a1Ac 1  ka m  t   cos  2 fc t   a2 Ac2 1  2ka m  t   ka2m 2  t   1  cos  4 fc t  
 
2
Elde edilen eşitlikteki 2 c ka m  t  ifadesi istenilen işaret olup mesaj işaretini

2
a A
vermektedir. Mesaj işaretini veren bileşen bir AGF’den geçirilerek mesaj
elde edilmiş olur.

Zarf Dedektörü

ÇYB-TB GM İşaretlerin Üretilmesi
 Taşıyıcısı bastırılmış çift yan bant genlik modülasyonlu dalga, mesaj

işareti ile taşıyıcı dalganın çarpımından oluşmaktadır.
 ÇYB-TB GM modülatörü olarak kullanılabilecek yapılar:
 Dengeli Modülatör
 Halka (Ring) Modulatör
 Paralel Köprülü Diyot Modülatör
 Seri Köprülü Diyot Modülatör
 Anahtarlamalı Modülatör
Dengeli Modülatör
 Bu modülatör yapısı taşıyıcı işareti bastıran dengeli yapı şeklinde

düzenlenmiş iki Genlik Modülatörü ile gerçekleştirilmektedir.
 Her bir modülatörün girişine uygulanan mesaj işaretleri birbirinden

180° faz farklıdır.

 Mükemmel bir taşıyıcı bastırımı için her iki modülatörün birbirine
mümkün olduğunda eş olması gerekmektedir.

Ring Modülatörü
 Çok kullanışlı çarpım modülatörlerinden birisi de halka
modülatörlerdir.
 Diyotların yönleri takip edildiğinde bir halka oluştuğundan dolayı bu
modülatör yapısına halka modülatör adı verilmektedir.
 Diyotların ON ya da OFF durumunda olmalarını frekansı fc olan bir kare
dalga taşıyıcı işaret kontrol etmektedir çünkü taşıyıcı işaretin genlik ve
frekansı mesaj işaretinden çok daha büyüktür.
 Bu modülatörün çalışması diyotların mükemmel bir anahtar oldukları
kabul edilerek açıklanabilir.
GENLİK MODÜLASYONU (GM) ve TÜRLERİ
3.BÖLÜM

DSB‐SC output (Output of transformer T2 )

Ring Modülatörün Çıkış Spektrumu

ÇYB-TB GM İşaretlerin Demodülasyonu
 Mesaj işareti m(t), s(t)’nin yerel olarak üretilen bir sinüzoidal işaret ile
çarpılması ve elde edilen çarpımın bir AGF’den geçirilmesiyle elde
edilir.

Tek Yan Bant Genlik Modülasyonu (TYB-GM)
 Genlik modülasyonunda hem taşıyıcı hem de mesaj işaretinin alt ve üst

yan bantlarının tamamı iletilmektedir.
 Mesaj işaretinin tüm özelliği alt ya da üst yan bantta olmasına rağmen
iki yan bantta iletilir.
 Bu durum güç ve bant sınırlı uygulamalarda problem oluşturacağından

alt ya da üst yan banttan yalnızca biri ile iletişim yapılabilir.
 Sadece tek bir yan bandın iletildiği durumdaki modülasyon tipine Tek
Yan Bant Genlik Modülasyonu (TYB-GM) denir.
 TYB-GM kullanımı ile hem iletim için gerekli bant genişliği azaltılmış
hem de gerekli güç azaltılmış olmaktadır.
 Ancak TYB modülasyonu önemli miktarda alçak frekans bileşeni içeren

işaretler için uygun değildir.
3.BÖLÜM

Hilbert Dönüşümü
 Bir x(t) işaretinin Hilbert dönüşümü olan x̂  t  işareti, x(t) ile aynı
genlik fakat 90° faz gecikmesine sahip frekans bileşenleri içerir.
‐/2
x(t) x̂(t)
1é
x  (t ) = êx (t )  j ⋅ xˆ (t )ùú
2ë û
 Bu dönüşüm ile pozitif frekanslardaki işaret tayfı -j ile çarpılır iken,

negatif frekanslardaki işaret tayfı +j ile çarpılır.
 Hilbert dönüşümü aynı zamanda işaretin tayfının (Fourier

dönüşümünün) -jsgn(f) işareti ile çarpılmasına da denktir.

 Bir işaret üzerinde Hilbert dönüşümünün uyarlanması, bu işaretin tüm
frekans bileşenleri üzerinde 90° faz kaydırması yapılmasına eşittir.
 Hilbert dönüşümünün bir işaret üzerinde gerçekleştirdiği tek değişiklik

işaretin fazını değiştirmektir.
 İşaretin frekans bileşenlerinin genliği ve dolayısı ile enerji ve gücü

Hilbert dönüşüm işlemi sonucunda değişmez.
 Hilbert dönüşümü kullanılarak TYB GM işaret aşağıdaki gibi ifade

edilebilir:
ÜYB: mTYB  t   m  t  cos  2 fc t   m

ˆ  t  sin  2 fc t 
AYB: mTYB  t   m  t  cos  2 fc t   m

ˆ  t  sin  2 fc t 

Tek Yan Bant Genlik Modülasyonu (TYB-GM)

TYB-GM Eş Evreli Bileşenin Spektrumu

TYB-GM Dik Evreli Bileşenin Spektrumu

TYB-GM İşaretlerin Üretilmesi
 TYB genlik modülasyonlu işaretlerin üretilmesinde sıklıkla kullanılan iki

yöntem bulunmaktadır.
 İlk yöntem, istenmeyen yan bandın tamamıyla yok edilmesi için keskin
kesim frekansına sahip filtrelerin kullanıldığı Seçici Filtreleme
yöntemidir.
 İkinci yöntem ise aynı amacı gerçekleştirmek için faz kaydırma

düzeneklerinin kullanıldığı Faz Kaydırma yöntemidir.
Seçici Filtreleme Yöntemi
 Bu yaklaşım TYB işaretlerin üretilmesinde en fazla tercih edilen

yöntemdir.

Seçici Filtreleme Yöntemi
 Bu yöntemde ÇYB-TB GM işareti istenmeyen yan bandın yok edilmesi
için keskin kesim frekanslı bir filtreden geçirilmektedir.
Yan bant süzgecinin:

 Geçirme bandı, istenilen yan bandı içine almalıdır.
 Geçiş bandı, mesaj sinyalinin en küçük frekans bileşeninin en çok iki
katı kadar olabilir.
3.BÖLÜM

TYB-GM İşaretlerin Üretilmesi-II

TYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu



Artık Yan Bant Genlik Modülasyonu (AYB-GM)
 Klasik genlik modülasyonunun bir türevi olan artık yan band modülasyonu
özellikle analog televizyon yayıncılığında tercih edilen bir yaklaşımdır.
 Çift yan bant genlik modülasyonundaki yan bantlardan biri tam, biride
yarım bant olarak gönderilen bir haberleşme türüdür.

AYB-GM İşaretlerin Üretilmesi

AYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu

AYB-GM İşaretlerin Demodülasyonu
3.BÖLÜM

Haberlec59fme Teorisi 6 Hafta

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Haberlec59fme Teorisi 6 Hafta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 SPEKTRAL ANALİZ ve DOĞRUSAL SİSTEMLERDEN İLETİM

 GENLİK MODÜLASYONU (GM)

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 ANALOG İLETİŞİM SİSTEMLERİ ÜZERİNDE GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİ

 ÖRNEKLEME ve ANALOG DARBE MODÜLASYONU

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

Mesaj v1(t) v2(t)

(Diyot, Transistör,…) Filtre İşaret

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Bu tür modülatörde diyotun anahtarlama görevi taşıyıcı tarafından (gp(t)

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Demodülasyon işlemi yapan devreler demodülatör, dedektör veya

 Genlik modülasyonunda demodülasyon iki yöntem kullanılarak

1. Evre Uyumlu (Eş zamanlı) Demodülasyon (Cohorent Detection)

 Evre uyumlu demodülatörlerde taşıyıcının tekrar kullanımına ihtiyaç

 ÇYB genlik modülasyonlu işaretlerin demodülasyonu için sıklıkla Kare

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

Elde edilen eşitlikteki 2 c ka m  t  ifadesi istenilen işaret olup mesaj işaretini

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Taşıyıcısı bastırılmış çift yan bant genlik modülasyonlu dalga, mesaj

 ÇYB-TB GM modülatörü olarak kullanılabilecek yapılar:

 Bu modülatör yapısı taşıyıcı işareti bastıran dengeli yapı şeklinde

 Her bir modülatörün girişine uygulanan mesaj işaretleri birbirinden

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Genlik modülasyonunda hem taşıyıcı hem de mesaj işaretinin alt ve üst

 Bu durum güç ve bant sınırlı uygulamalarda problem oluşturacağından

 Ancak TYB modülasyonu önemli miktarda alçak frekans bileşeni içeren

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Bu dönüşüm ile pozitif frekanslardaki işaret tayfı -j ile çarpılır iken,

 Hilbert dönüşümü aynı zamanda işaretin tayfının (Fourier

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 Hilbert dönüşümünün bir işaret üzerinde gerçekleştirdiği tek değişiklik

 İşaretin frekans bileşenlerinin genliği ve dolayısı ile enerji ve gücü

 Hilbert dönüşümü kullanılarak TYB GM işaret aşağıdaki gibi ifade

ÜYB: mTYB  t   m  t  cos  2 fc t   m

AYB: mTYB  t   m  t  cos  2 fc t   m

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

 TYB genlik modülasyonlu işaretlerin üretilmesinde sıklıkla kullanılan iki

 İkinci yöntem ise aynı amacı gerçekleştirmek için faz kaydırma

Seçici Filtreleme Yöntemi

 Bu yaklaşım TYB işaretlerin üretilmesinde en fazla tercih edilen

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

Yan bant süzgecinin:

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI

EEM3006 - HABERLEŞME TEORİSİ DR. YASİN KABALCI