1

Gujarati-Book

Gujarati Sundar-Kand
As It Is
From
Ram Charit Manas
With Translation

જ
ુરાતી
દુ
ંરકાં
ડ
રામચ રત માનસ માં
થી તે
ના ળ
ૂ પે
સરળ જ
ુરાતી માં
અથ સાથે
.

BY

SOMBHAI M.PATEL
Shiv Investment
Vijapur-382870, Dist-Mehsana.North Gujarat

January-2014
www.somsangrah.com
somletpatel@gmail.com
વ. .મા
ૂ રજમા
ૂ અનેવ. .િપતા
ૂ મોહનભાઈ ના ચરણો માં
સમિપત
 2

ચોપાઈ
મવત
ંક બચન હ
ુાએ, િુ
નહ મ
ુતં દય અિત ભાએ.

હ ભાઈ, સ હ ુ
તબ લ ગ મો હ પ રખેુ ુ ખ કં
દ લ
ૂફલ ખાઈ.

જબ લ ગ આવ સીત હ દખી, હોઇ હ કા ુ

મો હ હરષ બસે
ષી,

યહ ક હ નાઇ સબ હ ક ુ
માથા, ચલે
ઉ હરિષ હયધ ર ર ુ
નાથા.

ંુ ુ
વાન ના દ
ંર વચનો સાં ુાન
ભળ હ મ દય માં
ઘણાજ સ થયા ,અને
બો યા

હ ભાઈ ! તમેુ
ઃખો સહ કં
દ, ળ ુી ુ
ૂતથા ફળ ખાઈનેયાંધ ં
સીતા ને પાછો આ ુ
જોઈને ં
ુી માર રાહ જોજો; કામ અવ ય થશે
યાંધ ; કમક મને
ઘણો હષ છે
.

મ તક નમાવી,ર ુ
એમ કહ સવને નાથ નેદયમાં ુાન
ધર હ મ હિષત થઇ ચા યા.

િસ ુ
તીર એક ધર
ૂ દર,
ુ ુૂ
ં કૌ ક દ ચ ઉ તા ઊપર.

બાર બાર ર ુ
બીર સાર , તરકઉ પવનતનય બલ ભાર .

સ ુના તીર પર એક દ
ુ ુાન
ંર પવત હતો.હ મ રમત મા માં
તે
ના ઉપર ચડ ા,

તે વાર ી ર ુ
મજ વારં વીર ુ
ંમરણ કર અ યં ુાન
ત બળવાન હ મ તે
ના પરથી ઘણા વે
ગ થી ઉછ યા.

હ ગ ર ચરન દઇ હ મ
ુતા,
ં ચલે
ઉ સો ગા પાતાલ ર
ુંતા.

જિમ અમોઘ ર ુ
પિત કર બાના, એહ ભાિત ચલે
ઉહ મ
ુાના.

પિત ૂ
જલિનિધ ર ુ ત બચાર , ત મૈ
નાક હો હ મહાર .

ુાન
વા પવત પર હ મ પગ દઈ ઉછા યા,તે
(પવત)તરતજ પાતાળમાં
પે
સીગયો.

મર ુ
નાથ ુ
ં
અમોધ બાણ ુાન
ય,તેકાર હ મ ચા યા.

સ ુતે
મનેી ર ુ
નાથ ના ૂ
ત ણી મૈ
નાક પવત ને ુ
ક ં
ક-

હ મૈ ુ
નાક! ંમના થાકનેુ
તે ર કરનારો થા (અથાત પોતાના પર તે
મને
િવસામો આપ).

સોરઠા
િસ ુ
બચન ન
ુી કાન , ર
ુત ઉઠઉ મૈ
નાક તબ.

કપીક ્
ક હ ણામ, લ
ુકત ત ુ
ં
કર જો ર ક ર.
 3

સ ુનાંવચન સાં
ભળ તે
સમયે
મૈ
નાક પવત તરત ઉઠ ો અને
શર ર રોમાં
ચત થઇ હાથ જોડ તે
ણે ુાન ને
હ મ
ણામ કયા.

દોહા
હ માન
ૂ તેહ પરસા કર િુ
ન ક હ નામ.

રામ કા ુ
ક હ બ ુ
મો હ કહા બ ામ .(૧)
ુાન એ તે
હ મ ને ;ુ
હાથથી પશ કય અનેણામ કર ક ં

હ ભાઈ ! ી રામચં ુ
ં
કામ કયા િવના મને
િવસામો ાં
છે
?(૧)

ચોપાઈ
ત પવન ત
ુદવ હ દખા, નક ુ
બલ ુ બસે
ષા.

ર
ુસા નામ અ હ હ ક માતા, પઠઇ હ આઇ કહ તે
હ બાતા.

દવોએ પવન ુ ી હ મ
ુાન ને
જતા જોયા,(એટલે
)તે ષ બળ- ુ
મના િવશે ણવા

તે
મણે ુસા” નામની સપ ની માતા ને
“ ર મોકલી .તે
ણે ુાન
આવી હ મ ને
વાત કહ .

આ ુર ુત બચન કહ પવન ુ
ુહ મો હ દ હ અહારા, ન મારા.

રામ કા ુ
ક ર ફ ર મ આવ , સીતા કઇ િુ
ધ ુ
હ ન
ુાવ .

આ દવોએ મને
ભોજન આ ુ
ં
છે
,એ વચન સાં
ભળ પવન ુ ુાન એ ક ં
માર હ મ ુ

“ ી રામ ુ
ં
કાય કર પાછો આ ુ
ં
ુ ં
અને
સીતા ની ખબર ુ
ને
સં
ભળાવી દ .

તબ તવ બદન પૈ
ઠહઉઆઈ, સ ય કહઉમો હ ન દ માઈ.

કબને
ુજતન દઇ ન હ ના, સિસ ન મો હ કહઉ હ મ
ુાના.

તે આવી તમારા ુ
પછ ુ
ં ખમાં
પે ુીથી તમે
સી જઈશ.( શ મને
ખાઈ જજો)

હ માતા! ુ
ં
સ યક ુ
ંં.હમણાં
મને
જવાદો.

જયાર કોઈ ઉપાયે

તે
ણે ુાન એ ક ં
જવા ન દ ધા , યાર હ મ ુ
તો પછ મને
કમ ખાતાં
નથી.
 4

જોજન ભ ર તે
હ બદ ુ ક હ ુુ
પસારા, કિપ ત ુ ન બ તારા.

સોરહ જોજન ુ
ખ તે
હ ઠયઊ, ર
ુત પવન ત
ુબિ સ ભયઊ.

જસ જસ ર બ ાવા, તા ુૂ
ુસા બદ ુ ન કિપ પ દખાવા.

સત જોજન તે
હ આનન ક હા, અિત લ ુપ પવન ત
ુલી હા.
ુસાએ મો ુ
મ મ ર ં ુમ તે
વધા ,તે ુાન
મહ મ નાથી બમ ુ
એ તે ંપ બતા .ુ
ં

તે
ણેસો યોજન(ચારસો કોશ) ુુક ુ
ંખ ુાન એ ઘ ુ
, યાર હ મ જ ના ુ
ં ંપ લી ;ુ
ં

ન બાહર આવા,માગા બદા તા હ િસ ુ

બદન પઇ ઠ િુ નાવા.

મો હ ર
ુહ હ લા ગ પઠાવા, િધ બલ મર ુ
ુ તોર મૈ
પાવા.

અનેના ુ
તે ખમાં
પે
સી તરત જ બહાર આ યા અને
તે
ણેમ તક નમાવી િવદાય માગી.

ુસાએ ક ં
( યાર ર ુ
)મ તમારા ુબળ ુ
ં
રહ ય ુ
ં
છે
, ના માટ દવોએ મને
મોકલી હતી.

દોહા
રામ કા ુ
સ ુ
ક રહ ુ ુ
હ બલ ુ િનધાન,

આિસષ દહ ગઈ સો હરિષ ચલે

ઉહ મ
ુાન(૨)

તમે ી રામચં ના સવ કાય કરશો; કારણ ક તમે

બળ- ુ ના ભં
ડ ાર છો,

એવી આિશષ દઈ તે ુાન

ગઈ , યાર હ મ હિષત થઇ ચા યા.(૨)

ચોપાઈ
િનિસચ ર એક િસ ુ
મ ુ
રહઈ, ક ર માયા ન ુ
ક ખગ ગહઈ.

વ જ ંુ ગગન ઉ ાહ , જલ બલો ક િત હ ક પ રછાહ .

ગહઇ છાહસક સો ન ઉ ાઈ, એ હ બિધ સદા ગગનચર ખાઈ.

સોઇ છલ હ માન કપ ુ
ૂ કહક હા, તા ુ કિપ ર
ુત હ ચી હા.

સ ુમાં
એક રા સી રહતી હતી.તે
માયા કર આકાશમાં
ઉડતા પ ીઓને
પકડતી હતી.
 5

આકાશમાં વ જ ંુ
ઉડતા,તે
ઓના પડછાયા જળ માં
જોઈને
,તે
પડછાયાથી પકડતી, થી તે
ઉડ શકતાં
નહ

જળમાં
(અને પડ જતાં
)એ કાર તે
સદા આકાશમાં
ઉડનારા વોને
ખાતી હતી.

તે
ણેતે ુાન
જ છળ હ મ ુ મ
તરફ ક ,હ ુાન એ તરતજ તેુ
ં
કપટ .ુ
ં

તા હ મા ર મા ુ
ત ત
ુબીરા, બા રિધ પાર ગયઉ મિતધીરા.

તહા ઇ દખી બન સોભા, ુ

જ
ંત ચં
ચર ક મ ુ
લોભા.

ધીર ુવાળા પવન ુવીર હ મ

ુાન તેમાર સ ુની પાર ગયા.
ને

યાં
જઈને
તે વનની શોભા જોઈ, ુ
મણે પ રસના લોભથી ભમરાઓ ુ
ંરવ કર ર ા હતા.

નાના ત ુ
ફલ લ હ
ુાએ, ખગ ગ
ૃ દ
ંદ ખ મન ભાએ.
ૃ

સૈ
લ બસાલ દ ખ એક આગ, તા પર ધાઇ ચઢઉ ભય યાગ.

અને
ક કારનાંૃો ફળ- લથી શોભી ર ાં ુ નો સ હૂજોઈ મનમાં
હતા.પ ીઓ તથા પ ઓ તેસ થયા.

સામે ુાન
એક િવશાળ પવત જોઈ, હ મ ભય ય ,દોડ ને
તે
ના પર ચઢ ા.

ઉમા ન ક કિપ ક અિધકાઈ, ુતાપ જો કાલ હ ખાઈ.

ગ ર પર ચ ઢ લં
કા તે
હ દખી, ક હ ન ઇ અિત ુ
ગ બસે
ષી.

અિત ઉતગ
ંજલિનિધ ચ ુ
પાસા, કનક કોટ કર પરમ કાસા.

ક ર કહ છે
(શં ) હ પાવતી ! એમાં ુાન
વાનર હ મ ની કં
ઈ મોટાઈ નથી.

તે ુ
નો તાપ છે
, કાળને
પણ ખાય છે
.

પવત પર ચઢ તે
મણે
લંક ા જોઈ,તેુ
ં ુ
વણન થઇ શક ં
નથી.

ક લો ઘણો મોટો અને

અિત ની ચાર બા ુ
ચો હતો,તે સ ુહતો.સોનાના કોટનો ઘણો જ કાશ હતો.

દ)
(છં
કનક કોટ બ ચ મિન ૃ
ત દરાયતના
ુ
ં ઘના,

ચઉહ હ ુ બીથ ચા ુ ર
બ ુબ ુ
બિધ બના.
 6

ગજ બા જ ખ ચર િનકર પદચર રથ બ િથ હ કો ગનૈ

,

બ ુપ િનિસચર ૂ
થ અિતબલ સે
ન બરનત ન હ બનૈ
.(૧)

તે
સોનાનો કોટ રં
ગ બે
રં
ગી મણીઓ થી જડલો હતો.તે
ની ુ
દર ઘણાંદ
ંર ઘર, ચૌટાં ુ
,બ રો, દ
ંર માગ

અને ુ
ગલીઓ હતી. દ ુ
ંર નગર ઘણા કાર શણગાર ં .ુ
હ ં

હાથી,ઘોડા,ખ ચરો ના સ હ,પાય

ૂ દળ અને
રથોના સ હૂકોણ ઘણી શક?

અને
ક પો વાળા રા સો ના ટોળાં
હતાં
,તે
ની અ યં
ત બળવાન સે
ના વણવી શકાતી નથી. (૧)

બન બાગ ઉપબન બા ટકા સર ૂ

પ બાપ સોહહ ,

નર નાગ ર
ુગં
ધબ ક યા પ ુ
િન મન મોહહ .

ક ુ
માલ દહ બસાલ સૈ
લ સમાન અિતબલ ગ હ ,

નાના અખાર હ ભર હ બ ુ
બિધ એક એક હ ત હ (૨)

વન,બાગ,ઉપવન, લવાડ ,તળાવ, ુ

વા અને ુો ભત હતી.
વાવડ ઓ શ

મ ુ
યો,નાગો, દવો અને
ગંધવ ની ક યાઓ સ દય થી ુ
િનઓના મનને
મોહ પમાડતી હતી.

કોઈ થળે
પવત સમાન િવશાળ શર ર વાળા અિત બળવાન મ લો ગજ ર ા હતા.

તે
ઓ અને
ક અખાડાઓમાં
ઘણા કાર લડતા હતા અને
એક બી ને
પડકારતા હતા.(૨)

ક ર જતન ભટ કો ટ હ બકટ તન નગર ચ ુ

દિસ ર છહ ,

ક ુ
મ હષ માન ુ
ધેુ
ખર અજ ખલ િનસાચર ભ છહ .

એ હ લા ગ લ
ુસીદાસ ઇ હ ક કથા ક એક હ કહ ,

ર ુ
બીર સર તીરથ સર ર હ યા ગ ગિત પૈ
હ હ સહ (૩)

ભયં
ક ર શર રવાળા કરોડો યો ાઓ ય ન વક
ૂ ઘણી જ સાવધાનીથી નગરની ચાર દશાઓમાં
ર ા કરતા હતા.

ક ુટ રા સો પાડાઓને
ાં ,મ ુ
યોને
,ગાયોને
,ગધે
ડ ાં
ઓને
તથા બકરાં
ને
ખાતા હતા.

ુસીદાસ
લ કહ છે ઓ અવ ય ર ુ
ક તે વીર ી રામચં ના બાણ પી તીથમાં
શર રો છોડ પરમ ગિત

પામશે
,માટ તે
મની કથા કં
ઈક થોડ કહ છે
??(૩)
 7

દોહા.
ર
ુરખવાર દ ખ બ ુ
કિપ મન ક હ બચાર,

અિત લ ુપ ધર િનિસ નગર કર પઇસાર.(૩)

નગરના ઘણા ર કોને ુાન

જોઈ હ મ એ મનમાં
િવચાર કય ક ,

ંપ ધ ુ
ત ના ુ
અ યં ં
અને
રા ે શક ુ
નગરમાંવે ં
.(૩)

ચોપાઈ
મસક સમાન પ કિપ ધર । લં
ક હ ચલે
ઉ િુ
મ ર નરહર .

નામ લં
કની એક િનિસચર । સો કહ ચલે
િસ મો હ િનદર .
ુાન
હ મ મ છર વ ુ
ંપ ધર ,મ ુ
ય પ રામચં ુ
ંમરણ કર ને
લંક ા તરફ ચા યા.

ક ાના ાર પર) લં
(લં કની નામની એક રા સી હતી,

તે
બોલી મારો અનાદર કર (મનેછ
ૂ ા િવના) ાં
ચા યો ય છે
?

ને
હ નહ મર ુ
સઠ મોરા, મોર અહાર જહાલ ગ ચોરા.

ઠકા એક મહા કિપ હની, ુ

ુ િધર બમત ધરન ઢનમની.
ુ
ર શઠ ! ં દ (ખ ુ
મારો ભે ં
રહ ય) નથી ણતો, ટલા ચોર છે
તેઓ બધા મારો ખોરાક છે
.

ુાન એ તે
મહા કિપ હ મ એક ુો માય . થી તે
ને લોહ કતી ધરણી પર ઢળ પડ .

િુ
ન સભા
ં ર ઉ ઠ સો લં
કા, જો ર પાિન કર બનય સસકા.
ં

જબ રાવન હ બર દ હા, ચલત બરં

ચ કહા મો હ ચી હા.

ફર તે
લંકની સં
ભાળ ને
ઊઠ અનેકા ુ
શં ત થઇ,(ભય પામી)હાથ જોડ િવનં
તી કરવા લાગી:

રાવણને
જયાર ા એ વરદાન આ ુ
ં ,ુ
હ ં

યાર જતી વે
ળા તે
મણે રા સોના િવનાશ ુ
મને ં ુ
આ ચ હક ં ુ
હ ં
ક,-

બકલ હોિસ ત કિપ ક માર, તબ નેુ

િનિસચર સઘાર.
ં

તાત મોર અિત ુ

યબ ત ઉનયન રામ કર ૂ
ૂા, દખે તા.
 8

ુ
જયાર ં
વાનરના મારથી યા ુ ુ
ળ થાય, યાર ં
રા સોનો સં
હ ાર થયો ણ .

હ તાત ! મારાં જ ુ
ઘણાં ક, મ ી રામચં ના ૂ
ય છે ત (આપ)ને
નેોથી જોયા.

(દોહા)
તાત વગ અપબગ ખ
ુધ રઅ લ
ુા એક ગ.

લ
ૂન તા હ સકલ િમ લ જો ખ
ુલવ સતસગ.(૪)
ં
ુોનેાજવાં
હ તાત ! વગ તથા મો ના સવ ખ ના એક પ લામાં
રખાય,

તો પણ તે
બધાં
મળ (બી પ લામાં
ર ાખે ુની બરાબર થઇ શકતા નથી
લા) આ ખ

ક ણ મા ના સ સં
ગ થી થાય છે
.(૪)

ચોપાઈ

બિસ નગર ક સબ કા , દયરા ખ કૌસલ ર

ુરા .

ગરલ ધ
ુા ર ુ
કર હ િમતાઈ, ગોપદ િસ ુ
અનલ િસતલાઈ.
ુના રા
અયો યા ર ી રામચં નેદયમાં
રાખી નગરમાં
પે
સી સવ કામ કરજો.

તે
મને
માટ િવષ અ ત ,શ ુ
ૃથાય છે ,સ ુગાય ના પગલા વડો અને
િમ તા કર છે શીતળ બને
છે
.

ગ ુ મ
ુેુ સમ તાહ , રામ ૃ
ર ૂ પા ક ર ચતવા હ.

અિત લ ુપ ધરઉ હ મ
ુાના, પૈ
ઠા નગર િુ
મ ર ભગવાના.

હગ ુ
અને ડ ! ને
રામચં એ એક વાર ૃ
પા કર ને
જોયો, તે
ને ુે
માટ મ ુ
રજ વડો થાય છે
.

ુાન
પછ હ મ એઘ ુ
ના ુ
ં ંપ ધ ુ ભગવાન ુ
અને ંમરણ કર નગરમાંવે
શ કય .

મં
દર મ ં
દર િત ક ર સોધા, દખે
જહતહઅગિનત જોધા.

ગયઉ દસાનન મ ં
દર માહ , અિત બ ચ ક હ ત સો નાહ .

તે
મણે
ઘેર ઘે
ર તપાસ કર , યાંયાં
અગ ણત યો ા જોયા,

પછ તે
રાવણ ના મહલમાં અદ ુ
ગયા તે ત હતો, વણવી શકાતો નથી.
 9

સયન કએ દખા કિપ તે

હ , મં
દર મ ુ
ન દ ખ બૈ
દહ .

ભવન એક િુ
નદ ખ હ
ુાવા, હ ર મ ં
દર તહ ભ બનાવા.

રામ નામ કત હ
ૃસોહા,બરની ન ઈ દખી મન મોહ.

ુાન એ તે
હ મ ને ુે
(રાવણ) તલો જોયો,પરંુ
મહલમાં
સીતા ને
જોયાં
ન હ.

ુ
પછ એક દ ભગવાન ુ
ંર મહલ જોયો, યાં ં
એક અલગ મં ુ
દર બનેં .ુ
હ ં

તે
ના પર ી રામચં ુ
ં
નામ લ ુ
ં .ુ
હ ંએ ઘરની શોભા વણવી શકાતી નથી,તે
ને ુ
જોઈ મન મોહ પામ ં ુ
હ .ં

(દોહા)
રામા ધ
ુ કત હ
ૃસોભા બરિન ન ઇ.

નવ લ
ુિસકા દ
ંતહદ ખ હરિષ કિપરાઇ.(૫)
ૃ

તે ુ(ધ ુ
ઘર ી રામચં ના આ ધ યબાણ)ની િનશાની વા ં ,ુ
હ ંતે
ની શોભા વણવી જતી નથી.

યાં ુસીના ૃસ ુ
નવીન લ ુાન
હ ો જોઈ કિપરાજ ી હ મ હિષત થયા. (૫)

ચોપાઈ
લં
કા િનિસચર િનકર િનવાસા, ઇહાકહાસ જન કર બાસા.

મન મ ુ
તરક કર કિપ લાગા, તે
હ સમય બભીષ ુ ગા.

ક ા તો રા સોના સ ુ
લં હ ુ
ં
િનવાસ થાન છે
, યાં
સ જન (ભ ત)નો િનવાસ ાં
થી?

ુાન
હ મ એવો તક કરવા લા યા,તે
સમયે
િવભીષણ યા.

રામ રામ તે
હ િુ
મરન ક હા, દયહરષ કિપ સ જન ચી હા.

એ હ સન હ ઠ ક રહઉપ હચાની, સા ુ
તેહોઇ ન કારજ હાની.

તે
મણે ) રામ રામ ુ
(િવભીષણે ંમરણ (ઉ ચારણ) ક .ુ

ુાન એ તે
હ મ મને
સ જન યા અને
હદયમાં ુાન એ િવચા ુ
હિષત થયા.(હ મ ક)

આની સાથે પણ ઓળખાણ ક ુ

પરાણે ં
,કમક સ જન ારા કાયની હાની થતી નથી. (પણ લાભ જ થાય છે
.)
 10

બ ુ
પ ધ ર બચન ન
ુાએ, ન
ુત બભીષણ ઉ ઠ તહઆએ.

ૂ ુ
ક ર નામ છ સલાઈ, બ કહ ુ
િનજ કથા ુ
ઝાઈ.

ા ણ ુ ુાન એ તે
ંપ ધર હ મ મને
વચન સં
ભળા યાં
(બોલા યા).

તે
સાં
ભળતા જ િવભીષણ ઊઠ યાં
આ યા. ણામ કર ુ
શળ છ
ૂંુ ુ
(ક ં
ક)

હ ા ણ ! આપની કથા સમ વીને

કહો.

ક ુ
હ હ ર દાસ હ મહકોઈ, મોર દય ીિત અિત હોઈ.

ક ુ
હ રા ુ
દ નઅ ર
ુાગી, આય ુ
મો હ કરન બ ભાગી.
ુ
ં
તમે
હ ર ભ તો માં
ના કોઈ છો? કમ ક આપને
જોઈ મારાંદય માં
અ યં
ત ે
મ થાય છે
.

અથવા આપ દ નજનો યેે

મ વાળા ી રામ( પોતે
જ ) છો ? ક

મને
મહા ભા યશાળ બનાવવા (ઘે
ર બે
ઠ ા) દશન દઈ ુ
તાથ કરવા આ યા છો?

(દોહા)
તબ હ મ
ુતંકહ સબ રામ કથા િનજ નામ.

ન
ુત ુ
ગલ તન લ
ુક મન મગન િુ
મર ન ામ.(૬)
ુ

તે
વખતે ુાન એ ીરામચં ની બધી કથા કહ પોતા ુ
હ મ ં
નામ બતા ુ
ં
(તે
)

સાં
ભળતાં
જબ ે
નાં ુકત થયાં
શર ર લ અનેી રામના ુ ૂ ુ
ણ સ હો ંમરણ કર

બ ે
નાં
મન ે
મ તથા આનં
દ માં
મ ન થયાં
.(૬)

ચોપાઈ
ન
ુુપવન ત
ુરહિન હમાર , જિમ દસન હ મ ુભ બચાર .

તાત કબ ુ
મો હ િન અનાથા, ક રહ હ ૃ ુ
પા ભા ુલ નાથા.

(િવભીષણે ુ
ક )ંહ પવન ુ! માર રહણી સાં
ભળો . મ દાં
ત ની વ ચે
બચાર ભ રહ ,

તે
મ ુ
ં
અહ ર ુ
ંં.હ તાત ! મને
અનાથ ુુ
ણી ય ળ ના નાથ ી રામચં ( ુ
ં
મારા પર )કદ પા કરશે
ૃ ?
 11

તામસ ત ુ
ક સાધન નાહ , ીિત ન પદ સરોજ મન માહ .

અબ મો હ ભા ભરોસ હ મ
ુતા, હર ૃ
ં બ ુ પા િમલ હ ન હ સતા.
ં

મા ુ
ં
શર ર તામસ (રા સી) હોવાથી (મારાથી) કં ુ
ઈ (ધમ)સાધન તો થઇ શક ં
જ નથી,

તે
મ મનમાંી રામચં ના ચરણ કમળો િવષેે
મ પણ નથી,

પરંુ ુાન ! હવે

હહ મ મને
િવ ાસ થયો ક ી રામચંની મારા પર ૃ
પા છે
.

કમ ક ી હ રની ૃ
પા િવના સં
ત મળતા નથી.

જૌ ર ુ
બીર અ ુહ ક હા, તૌ ુ
હ મો હ દર ુ
હ ઠ દ હા.

ન
ુુબભીષન ુ
ક ર તી, કર હ સદા સે
વક પર ીતી.

જો ી ર ુ
વીર ૃ
પા કર , તો આપે
મને
હઠ કર ને
(પોતાના તરફ થી પણ) દશન દ ધાં ુાન એ ક ં
.( હ મ )ુ
:

હ ! િવભીષણ ! સાં
ભળો , ુ
ની આ ર ત છે
ક , તે
સે
વક પર સદા ે
મ જ કર છે
.

કવન મ પરમ ુ
કહ ુ લીના, કિપ ચં
ચલ સબહ બિધ હ ના.

ાત લે
ઇ જો નામ હમારા, તે
હ દન તા હ ન િમલૈ
અહારા.

(તમેમ તામસી ુ
ળ માં
જ યા છો,તે
મ) કહો ુ
ં
કયો મોટો ુ
લીન ં
?( િતનો ) ચં
ચળ વાનર ં

અને . ાત:કાળમાં અમા ુ

સવ કાર નીચ ં ં
(વાનરો ુ
ં
)નામ લે ને
,તેતેદવસે
ભોજન પણ ન મળે
.

(દોહા)
અસ મ અધમ સખા ુુ
મો ૂ
પર ર ુ
બીર.

ક હ ૃ
પા િુ
મર ન ભર બલોચન નીર.(૭)
ુ

હ િમ ! સં
ભાળો ં
ુ ,તો પણ ર ુ
એવો અધમ ં વીર રામચં એ મારા પર ૃ
પા કર છે
.

ભગવાન ના ુ
ણો ુ ુાન ના બં
ંમરણ કર હ મ ને
નેોમાં
( ે ુાં
મા ન ) ુ
ભરાઈ આ યા.(૭)

ચોપાઈ
 12

નત અ કાહ ન હો હ ુ
ૂસ વાિમ બસાર , ફર હ તે ખાર .

એ હ બિધ કહત રામ ુ

ન ામા, પાવા અિનબા ય બ ામા.

ય એવા વામી (ર ુ
ણતા છતાં નાથ ) નેલી
ૂ જઈ( િવષયો ની પાછળ ) ભટકતા ફરછે
,

ઓ ુ
તે ઃખી કમ ન થાય ? એ કાર ી રામ નાંુ
ણ સ હોને
ૂ કહતાં
તે
મણે
અવણનીય શાં
િત ા ત કર .

િુ
ન સબ કથા બભીષન કહ , હ બિધ જનક ત
ુા તહરહ .

તબ હ મ
ુતંકહા ુુાતા, દખી ચહઉ નક માતા.

પછ િવભીષણેી નક કાર યાં ક ામાં

(લં ) ર ાં
હતાં
,તે
સવ કથા કહ .

ુાન એ ક ં
યાર હ મ ુ
: હ ભાઈ ! સાં
ભળો, ુ
ં નક માતા ને
જોવા ઈ ં
.

ુુ
િત બભીષન સકલ ન
ુાઈ, ચલે
ઉ પવન ત
ુ બદા કરાઈ.

ક ર સોઇ પ ગયઉ િુ
ન તહવા, બન અસોક સીતા રહ જહવા.

િવભીષણે દશન ની સવ ુતઓ કહ સં

માતા નાં ુાન
ભળાવી , યાર હ મ િવદાય લઇ ચા યા .

પછ તે મ છર વ ુ
જ ( થમ ુ
ં ં
) પ કર , યાં
અશોક વનમાં
સીતા ર ાં
હતાંયાં
ગયા.

દ ખ મન હ મ ુ
ક હ નામા, બૈ
ઠ હ બીિત ત િનિસ મા.

ૃ
સ તન સીસ જટા એક બે
ની, જપિત દયર ુ
પિત ુ
ન ન
ેી.

સીતા ને ુાન એ તે
જોઈ હ મ મને
મનમાં
જ ણામ કયા .

તે
મના રાિ ના (ચાર) હરો બે
ઠ ાં
બે જ વીતી જતા હતા. શર ર ુ
ઠ ાં બળ થ ુ
ં ,ુ
હ ં

િશર પર જ ટાઓની એક વે
ણી (લટ) હતી અનેદયમાં

ીર ુ
નાથ ના ુ
ણ સ હોનો
ૂ પ ( મરણ ) કરતાં
હતાં
.

(દોહા)
િનજ પદ નયન દએમન રામ પદ કમલ લીન.

પરમ ુ
ખી ભા પવન ત
ુદ ખ નક દ ન.(૮)

પોતાના પગ તરફ નેો રાખી (ની ુ

ં
જોઈને
) ી રામચં ના ચરણ કમળો માં
લીન મન વાળાં

નક દ ન( ુ
ને ુાન
ઃખી) જોઈ હ મ ત ુ
અ યં ઃખી થયા.(૮)
 13

ચોપાઈ
ત ુ
પ લવ મ ુ
રહા ક
ુાઈ, કરઇ બચાર કર કા ભાઈ.

તે
હ અવસર રાવ ુ
તહઆવા, સગ
ંના ર બ ુકએબનાવા.

ુાન
હ મ ૃો ના પાં
દ ડા માંપાઈ ર ા અને
િવચારવા લા યા ક હ ભાઈ ! ક ુ
ુ
ં ં
?

ુુ
(માતા ંઃખ કવી ર તેુ
રક ુ
ં
?) તે
સમયે
ઘણી ીઓને
સાથે
લઇ રાવણ બની ઠની નેયાં
આ યો.

બ ુ
બિધ ખલ સીત હ સ ુ
ઝાવા, સામ દાન ભય ભે
દ દખાવા.

કહ રાવ ુુુુુ
ખ સયાની, મદોદર
ં આ દ સબ રાની.

ુર કરઉપન મોરા, એક બાર બલો ુ

તવ અ ચ મમ ઓરા.

ન
ૃધ ર ઓટ કહિત બૈ
દ હ , િુ
મ ર અવધપિત પરમ સને
હ.

તેુટ સીતા ને
ઘણા કાર સમ યાં
. સામ,દામ,ભય તથા ભે
દ બતા યા.

રાવણે ુ
ક :ં
હ ુુ
ખી ! હ શાણી ! સાં
ભળો. મં
દ ોદર આ દ સવ રાણીઓનેુ
ં
તમાર દાસી બનાવીશ,

આ માર િત ા છે એક વાર માર તરફ ુ

. તમે વો. (તે
સાં
ભળ )

પરમ ને
હ કોશલાધીશ ી રામચં ુ
ંમરણ કર

સીતા (વ ચે
) તરણાં
ની આડ (પડદો) કર કહવા લા યા.

ુુ
દસ ુ
ખ ખ ોત કાસા, કબ ુ
ક ન લની કરઇ બકાસા.

અસ મન સ ુકહિત નક , ખલ િુ
ધન હર ુ
બીર બાન ક .

સઠ ને
ૂહ ર આને
હ મો હ, અધમ િનલ જ લાજ ન હ તોહ .

હ દશ ુ
ખ રાવણ ! સાં
ભળ. આ ગયાના કાશથી કદ ુ
ં
કમ લની (કમળ) િવકાસ કર છે
?

સીતા ફર કહવા લા યાં ુ

: ં
(તાર પોતાને
માટ પણ )મનમાં
એમ સમ લે

ુટ ! તને
ર ુ
વીર ના બાણ ની ખબર નથી.

ુ
ં ુામાં
મનેન ુયાર ) હર લા યો છે
(કોઈ નહો ં . ર અધમ ! િનલ જ ! તને
લાજ નથી !
 14

(દોહા)
આ ુ
હ િુ
ન ખ ોત સમ રામ હ ભા ુ
સમાન.

પ ુ
ષ બચન િુ
ન કા અિસ બોલા અિત ખિસઆન.(૯)

પોતાને ુસમાન સાં

આ ગયા સમાન તથા ી રામચં નેય ભળ તે
મજ

સીતા નાં
કઠોર વચન સાં
ભળ રાવણ તલવાર કાઢ ઘણો ખી ઈને
બો યો.(૯)

ચોપાઈ
સીતા ત મમ ૃ
ત અપમાના, ક ટહઉતવ િસર ક ઠન ૃ
પાના.

ના હ ત સપ દ મા ુ
મમ બાની, ુુ
ખ હોિત ન ત વન હાની.

હ સીતા ! ત મા ુ
અપમાન ક ુ
ં છે
. ુ
ં
તારા મ તકને
આ કઠોર તલવારથી કાપી નાખીશ.

હ પણ જલદ માર વાત માની લે

,ન હ તો હ ુુ
ખી ! વનની હાની થશે
.

યામ સરોજ દામ સમ દર,

ુ
ં ુુ
જ ક ર કર સમ દસકં
ધર.

સો જ કં
ુ ઠ ક તવ અિસ ઘોરા, ુુ
સઠ અસ વાન પન મોરા.
ુ
સીતા એ ક ં
: હ દશ ીવ રાવણ ! ુ
ની ુ ક યામ કમળ ની માળા સમાન અને

ુ
દ
ંર હાથી ની ઢ
ં
ૂસમાન ૃ
ટ તથા િવશાળ છે

( ુ) અથવા તાર ભયાનક તલવાર મારા કં

તે ઠમાં
પડશે
.

હ શઠ ! સાં
ભળ, આ માર િત ા છે
.

હાસ હ ુ
ચં મમ પ રતાપ,ં
ર ુ
પિત બરહ અનલ સ ંત.ં

સીતલ િનિસત બહિસ બર ધારા, કહ સીતા હ ુ

મમ ુ
ખ ભારા.

(રાવણ ની તલવારને ુ
) સીતા એ ક ં

હચ હાસ (તલવાર) ી ર ુ ુ
નાથ ના િવરહ પ અ ન થી ઉપ લા મારા (અિત ભાર ) પ રતાપ ં
હર લે
.

ુ
હ તલવાર ં
શીતળ, તી તથા ે
ઠ ધારા ધર છે
.(અથાત તાર ધાર ઠં
ડ અને
તે
જ છે
)

મારા ુ
ુ
ં ઃખ ના ભાર ને
હર લે
.
 15

ન
ુત બચન િુ
ન મારન ધાવા, મયતનયાક હ નીિત ુ
ઝાવા.

કહિસ સકલ િનિસચ ર હ બોલાઈ, સીત હ બ ુ

બિધ ાસ ુ ઈ.

માસ દવસ મ ુ
કહા ન માના, તૌ મ માર બ કા ૃ
પાના.

સીતા નાં
એ વચન સાં
ભળતાં મારવા દોડ ો, યાર મયદાનવ ની ુી મં
જ તે દ ોદર એ નીિત કહ

તે
ને
સમ યો.રાવણે
સવ રા સીઓને
બોલાવીને ુ
ક ં
ક

તમે
જઈ સીતા ને
ઘણા કાર ભય બતાવો.

એ મા ુ
જો એક મ હનામાં ં ુ
ક ં
ન હ માને
તો ુ
ં
આ તલવાર કાઢ (એને
) માર નાખીશ.

(દોહા)
ભવન ગયઉ દસકં
ધર ઇહાિપસા ચિન દ
ં,
ૃ

સીત હ ાસ દખાવ હ ધર હ પ બ ુ
મદ.(૧૦)
ં

એમ કહ રાવણ પોતાને
મહલ ગયો.

અહ રા સીઓનો સ હૂઘણાં
ખરાબ પો ધર સીતા ને
ભય બતાવવા લા યા.(૧૦)

ચોપાઈ
િ જટા નામ રા છસી એકા, રામ ચરન રિત િન ન
ુ બબે
કા.

સબ હૌ બો લ ન
ુાએિસ સપના, સીત હ સે
ઇ કર ુહત અપના.

તે
ઓમાં
એક િ જટા નામની રા સી હતી.તે
ની ી રામચં ના ચરણોમાંીિત હતી

અને
તેિવવે
ક ( ાન )માં ુહતી.તે
િન ણ ણે બોલાવી પોતા ુ
સવને ંવ ન સં
ભળા ુ
ં
અને ુ
ક ં
ક

સીતા નેવી પોતા ુ

સે ં
ક યાણ કરો.

સપન બાનર લં
કા ર, ધ
ુાન સે
ના સબ માર .

ખર આ નગન દસસીસા, ુ
ં
ડત િસર ખં
ડત ુ
જ બીસા.

મ જો ુ
વ ન માં ં
છે
, એક વાનર લં
ક ા બાળ , રા સોની તમામ સે
નાઓને
માર નાખી.

રાવણ ન ન હતો અને

ગધે
ડ ા પર સવાર થયો હતો,તે મ તક ુ
નાં ડ લાં
હતાં વીસેુઓ કપાયે
અને લી હતી.
 16

એ હ બિધ સો દ છન દિસ ઈ, લં
કા મન ુ
બભીષન પાઈ.

નગર ફર ર ુ
બીર દોહાઈ, તબ ુ
સીતા બો લ પઠાઈ.

એ કાર તે ુની ) દશા માં

દ ણ (યમ ર જતો હતો અને ણે
લંક ા િવભીષણેા ત કર હતી,

ર ુ
નગરમાં વીર ી રામચં ની આ ા ફર અને
તેવખતે ુ
એ સીતા ને
( ણે
) બોલાવી લીધાં
.

યહ સપના મ કહઉ ક
ુાર , હોઇ હ સ ય ગએ દન ચાર .

તા ુ
બચન િુ
ન તે
સબ ડર , જનક ત
ુા ક ચરન હ પર .

ં
ુ
પોકાર ને
(િન ય સાથે
)ક ુ
ંંક, આ વ ન ચાર ( ટલા થોડા) દવસો પછ સ ય થશે
.

તેુ
ં
વચન સાં
ભળ સવ રા સીઓ ડર સીતા ના ચરણોમાં
પડ .

(દોહા)
જહતહ ગ સકલ તબ સીતા કર મન સોચ,

માસ દવસ બીત મો હ મા ર હ િનિસચર પોચ.(૧૧)

પછ એ સવ યાં
- યાં
ચાલી ગઈ.સીતા મનમાં
િવચારવા લા યાં
ક,

એક મ હનો વી યા પછ નીચ રા સ રાવણ મને

માર નાખશે
.(૧૧)

ચોપાઈ
િ જટા સન બોલી કર જોર , મા ુ
બપિત સ ં
ગિન ત મોર .

તજ દહ ક ુ
બેગ ઉપાઈ, ુ
સ ુ
બર ુ
અબ ન હ સ હ ઈ.

સીતા હાથ જોડ િ જટા ને

કહવા લા યાં ુ
ક, હ માતા ! ં
માર િવપિ માં
સાથે
રહનાર છે
.

શર ર છોડ દ , હવેુ
તરત જ ઉપાય કર ક થી ુ
ં :સહ િવરહ સહ શકાતો નથી.

આિન કાઠ ર ુ
ચતા બનાઈ, મા ુ
અનલ િુ
ન દ હ લગાઈ.

સ ય કર હ મમ ીિત સયાની, ન
ુૈકો વન લ
ૂસમ બાની.

લાકડાં
લાવી ચતા બનાવી તૈ ુ
યાર કર. પછ હ માતા ! ં
એમાં
અ ન લગાડ દ.

ુ
હ શાણી ! ં
માર ીિતને
સ ય કર.રાવણ ની ળ
ૂસમાન વાણી ને
કાને
કોણ સાં
ભળે
?

ન
ુત બચન પદ ગ હ સ ુ
ઝાએિસ, ુતાપ બલ જ
ુ ુન
ુાએિસ.
 17

ુ
િનિસ ન અનલ િમલ ુુુમાર , અસ ક હ સો િનજ ભવન િસધાર .

સીતા નાં
વચન સાં
ભળ િ જટા એ ચરણો પકડ તે
મને
સમ યાં
અને

ુ ુશ સં
નો તાપ બળ તથા ય ભળા યાં ણે
. (તે ુ
ક ં
)

હ ુ
ુમાર ! સાં
ભળો , રાતે
અ ન ન હ મળે
એમ કહ તે
પોતાને
ઘે
ર ગઈ.

કહ સીતા બિધ ભા િત ૂ
લા, િમલ હ ન પાવક િમ ટ હ ન લા.
ૂ

દ ખઅત ગટ ગગન ગારા, અવિન ન આવત એકઉ તારા.

સીતા (મન માં

) કહવા લા યાં ક ુ
:( ુ
ં ં
) િવધાતા જ િવપર ત થયે
લ છે
.

અ ન ન હ મળે
અને
પીડા ન હ મટ. આકાશ માં ગારા ગટ દખાય છે
,

પણ ૃ
વી પર એકય તારો આવતો નથી!

પાવકમય સિસ વત ન આગી, માન ુ

મો હ િન હતભાગી.

ુહ બનય મમ બટપ અસોકા, સ ય નામ ક ુ

ન હ ુ
મમ સોકા.

; પરંુ
ચંમા અ ન-મય છે તેપણ ણે
મને
હતભાગીની માની અ ન વરસાવતો નથી.

હ અશોક ૃ! માર િવનં

તી સાં
ભળ. મારો શોક હર લે તા ુ
અને ં
( અશોક )નામ સ ય કર.

તન
ૂ કસલય અનલ સમાના, દ હ અ ગિન જિન કર હ િનદાના.

દ ખ પરમ બરહા ુ
લ સીતા, સો છન કિપ હ કલપ સમ બીતા.

તારા નવીન કોમળ પાં

દ ડા અ ન સમાન છે
,

અ ન દ અને
િવરહ રોગ નો ત કર. ( અથાત િવરહ રોગને ુી ન પહાં
વધાર સીમા ધ ચાડ)

સીતા ને
િવરહ થી અ યં
ત યા ુ ુાન ને
ળ જોઈ હ મ તેણ ક પ સમાન વીતી.

(દોહા)
કિપ ક ર દય બચાર દ હ ુકા ડાર તબ.

જ ુ
અસોક ગાર દ હ હરિષ ઉ ઠ કર ગહઉ.(૧૨)
 18

તે
વખતે ુાન એ દય માં
હ મ િવચાર કર ( સીતા ની સામે
) વ ટ નાખી,

ણે
અશોક ગારો દ ધો હોય! (એમ સમ ) સીતા હિષત થઇ ઉઠ તે
હાથ માં
લીધી.(૧૨)

ચોપાઈ
તબ દખી ુકા મનોહર, રામ નામ કત અિત દર.
ુ
ં

દ ર પ હચાની, હરષ બષાદ દયઅ ુ

ચ કત ચતવ ુ લાની.

તે
વે
ળા તે
મણે
રામ નામ થી કત અ યં ુ
ત દ
ંર અને
મનોહર વ ટ જોઈ.

વ ટ ઓળખીને
સીતા આ યચ કત થઇ તે
ને
જોવા લા યાં
અને
હષ તથા ખે
દ થી હદયમાં
અકળાયાં
.

િત કો સકઇ અજય ર ુ
રાઈ, માયા ત અિસ ર ચ ન હ ઈ.

સીતા મન બચાર કર નાના, મ ર

ુબચન બોલે
ઉહ મ
ુાના

(તે ) ીર ુ
િવચારવા લા યાં નાથ અ ય છે
, તે
મને
કોણ તી શક છે
?

અને
માયાથી આવી ( દ ય અને
ચ મય ) વ ટ બનાવી શકાય ન હ.

સીતા મનમાં
અને
ક કારના િવચારો કર ર ાં ુાન
, યાર હ મ ુવચનો બો યા:
મ ર

રામચં ુ ુત હ સીતા કર ુ
ન બરન લાગા, ન ખ ભાગા.

લાગ ન
ુ વન મન લાઈ, આ દ ુ
ત સબ કથા ન
ુાઈ.

તેી રામચં ના ુ
ણો વણવવા લા યા, ને
સાં
ભળતા જ સીતા ુુ
ં:ખ ભાગી ગ .ુ
ં

તે
કાન અને
મન લગાવી ( યાન થી) તે
ને
સાં ુાન એ આ દથી માં
ભળવા લા યા.હ મ ડ સવ કથા સં
ભળાવી.

વના ત
ૃ હ કથા હ
ુાઈ, ક હ સો ગટ હોિત કન ભાઈ.

તબ હ મ
ુતંિનકટ ચ લ ગયઊ, ફ ર બઠ મન બસમય ભયઊ.

( એટલે
) સીતા બો યા:) ણે
કાન ને
અ ત ુ
ૃ વી આ દ
ંર કથા કહ ,

તે ુકટ કમ થતો નથી? યાર હ મ

હ ભાઈ ! ં ુાન (સીતા ની ) પાસે
ગયા.

તે
મને
જોઈ સીતા ફર ને
(મ ફરવી) બે
ઠ ાં
.તે આ ય થ .ુ
મના મનમાં ં
 19

રામ ૂ
ત મ મા ુ નક , સ ય સપથ ક ુ
નાિનધાન ક .

યહ ુકા મા ુ
મ આની, દ હ રામ ુ
હ કહસ હદાની.

નર બાનર હ સગ
ંક ુ
કસ, ક હ કથા ભઇ સગિત
ં સ.
ુાન એ ક ં
હ મ :ુ
હ માતા ંી રામનો ૂ
નક ! ુ .ક ુ
ત ં દક ુ
ણા િનધાન ના સ ય સોગં ંં.

હ માતા ! આ વ ટ ં
ુ
જ લઇ આ યો ં
.

ી રામે
આપને
માટ મને
આ િનશાની અથવા ઓળખ આપી છે
. (સીતા એ છ
ૂંુ
)

કહો , મ ુ
ય તથા વાનર નો સં
ગ કવી ર તે ુાન એ
થયો? યાર હ મ ર તે
સં
ગ થયો હતો તે
કથા કહ .

(દોહા)
કિપ ક બચન સ મ
ે િુ
ન ઉપ મન બ વાસ.

ના મન મ બચન યહ ૃ
પાિસ ુ
કર દાસ.(૧૩)
ુાન ના ે
હ મ મ ુ
ત વચનો સાં
ભળ સીતા ના મનમાં
િવ ાસ ઉપ યો.

તે
મણે ુ
ં
ક , આ મન,વચન તથા કમથી ૃ
પાસાગર ી રામચં નો દાસ છે
.(૧૩)

ચોપાઈ
હ રજન િન ીિત અિત ગા , સજલ નયન લ
ુકાવ લ બા .

ૂ
ત બરહ જલિધ હ મ
ુાના, ભયઉ તાત મ ક ુ
જલ ના.

(એ ર તે ુાન ને
હ મ ) ભગવાન ના સે
વક ણી અિત ગાઢ ીિત થઇ,

નેોમાં મા ુ
( ે નાં
) જળ ભરાયાં
અને ુકત થ .ુ
શર ર લ ં :ુ
( સીતા એ ક ં)

ુાન ! િવરહ સ ુમાંૂ

હ તાત હ મ બતી મને
તમે
વહાણ પ થયા.

અબ ક ુુ
સલ ઉબ લહાર , અ જ
ુસ હત ખ
ુભવન ખરાર .

કોમલ ચત ૃ
પાલ ર ુ
રાઈ, કિપ ક હ હ ુ
ધર િન ુ
રાઈ.

ં
ુ
વાર . હવે
ં નાના ભાઈ લ મણ ુધામ આપનાર
સહ ત ખ
 20

ુી રામ ચં ુ
ંુ ગળ કહો. ી ર ુ
શળ-મં નાથ કોમળ દયવાળા અનેૃ
પા છે
,

છતાં ુાન ! તે
હહ મ મણે આ િન ુ
કયા કારણે રતા ધર છે
?

સહજ બાિન સે
વક ખ
ુદાયક, કબ ુર
ુિત કરત ર ુ
નાયક.

કબ ુ ુ
નયન મમ સીતલ તાતા, હોઇહ હ િનર ખ યામ ૃગાતા.

સે ુદ ુ
વકનેખ ં
એ તે . ીર ુ
મની વાભાિવક ટવ છે નાથ ળા મા ુ
કોઈ વે ંમરણ કર છે
?

હ તાત ! તે
મનાં
કોમળ યામ ગો જોઈ ુ
ં
કદ મારાં
નેો શીતળ થશે
ક?

બચ ુ
ન આવ નયન ભર બાર , અહહ નાથ હ િનપટ બસાર .

દ ખ પરમ બરહા ુ ુ
લ સીતા, બોલા કિપ ૃબચન બનીતા.
ુ
ક ા પછ સીતા ના) ુ
( એટ ં ખમાં
થી વચન ( બહાર ) ન નીક યાં
.

નેોમાં
(િવરહનાં ુુ (ઘણા ુ
)જળ ભરા .ુ
ં ં ઃખ થી ફર તે
બો યાં
:)

હા નાથ ! તમે
મને
બલ ુ
લ િવસાર જ દ ધી?સીતા ને
િવરહથી અ યં
ત યા ુ
ળ જોઈ

ુાન
હ મ કોમળ તથા િવનય ુ
ત વચનો બો યાં
:

મા ુુ
સલ ુ
અ જ તા, તવ ુ
ુસમે ખ ુ ૃ
ખી ુપા િનકતા.

જિન જનની માન ુજયઊના, ુ રામ ક ૂ

હ તેેુ ના.
ુ
હ માતા ! દ
ંર ૃ
પાના ધામ ુ
નાના ભાઈ સહ ત ુ
શળ છે આપના ુ
,પરંુ ઃખ થી ુ
ઃખી છે
.

કર ુ
ુતા ન માનો (મન ના ુ
હ માતા ! મનમાં ન ં ઃખ ન કરો ) ી રામચં નો ે
મ આપના થી બમણો છે
.

(દોહા)
ર ુ
પિત કર સદ
ંુઅબ ુુ
જનની ધ ર ધીર,

અસ ક હ કિપ ગદ ગદ ભયઉ ભર બલોચન નીર(૧૪)

ધીરજ ધર ર ુ
હ માતા ! હવે નાથ નો સં
દ શો સાં
ભળો.
 21

ુાન
એમ કહ હ મ મથી ગળગળા થઇ ગયા. તે
ે મના નેોમાં મા ુુ
( ે ) જળ ભરા .ુ
ં ં
(૧૪)

ચોપાઈ
કહઉ રામ બયોગ તવ સીતા, મો ક ુ
સકલ ભએ બપર તા.

નવ ત ુકસલય મન ુૃ
સા ,ૂ
કાલિનસા સમ િનિસ સિસ ભા .ૂ
ુ
બલય બિપન ુ
ં
ત બન સ રસા, બા રદ તપત તે
લજ ુ
બ રસા.

હત રહ કરત તે
ઇ પીરા, ઉરગ વાસ સમ િ બધ સમીરા.
ુાન
(હ મ ુ
બો યા: ) ી રામચં એ ક ં
છેક-

હ સીતા ! તમારા િવયોગથી માર માટ સવ પદાથ િવ ુથયા છે

.

ૃનાં
નવા કોમળ પાં
દ ડા ણે
અ ન સમાન, રાિ - કાળરાિ ુસમાન
સમાન, ચંમા ય

તે
મજ કમળો નાં
વન ભાલાં
સમાન થયા છે
. વાદળાં ણે
ગરમ ગરમ તે
લ વરસાવી ર ાં
છે!

હતકાર હતા, તે
જ હવે
પીડા કર છે ું
દ અનેગ
.(શીતળ,મં ધી એમ )

ણ કારનો પવન સપ ના ાસ સમાન ( ઝે

ર તથા ગરમ ) થયો છે
.

કહ ૂ
તક ુ
ખ ઘ ટ હોઈ, કા હ કહ યહ ન ન કોઈ.

ેકર મમ અ ુ
તવ મ તોરા, નત િ યા એ ુ
મ ુ
મોરા.
ુુ
મન ંઃખ કહવાથી કં
ઈક ઘટ છે
, પણ ક ુ
ં ?આ ુ
કોને ઃખ કોઈ ુ
ણ ં
નથી.

હ િ યે
! મારાં
અને
તારા ે ત વ એક મા ુ
મ ુ
ં ં
મન જ ણે
છે.

સો મ ુ
સદા રહત તો હ પાહ , ુીિત ર ુ
એતે
ન હ માહ .

ુ
સદં ુન
ુત બૈ
દ હ , મગન મ
ેતન િુ
ધ ન હ તે
હ.

અને
તેમન સદા તાર પાસે
રહ છે
! બસ, મારાંે
મનો સાર એટલામાં
જ સમ લે
,

ુ
નો સં
દ શો સં
ભાળતાં
સીતા મમાં
ે મ ન થયાં
. તે
મને
શર ર ુ
ં ુ
ભાન ર ં
ન હ.
 22

કહ કિપ દયધીર ધ ુ મ ુ
માતા, િુ રામ સે
વક ખ
ુદાતા.

ઉર આન ુ
ર ુ
પિત તાઈ, િુ
ુ ન મમ બચન તજ ુ
કદરાઈ.
ુાન એ ક ં
હ મ :ુ
હ માતા ! દય માં
ધૈ
ય ધરો અને
સે ુઆપનારા ી રામ ુ
વકોનેખ ંમરણ કરો,

ીર ુ
નાથ ની ુ
તા દય માં
લાવો અને
મારાં
વચન સાં
ભળ કાયરતા છોડો.

(દોહા)
િનિસચર િનકર પતગ પિત બાન ૃ
ંસમ ર ુ સા ,ુ

જનની દયધીર ધ ુ
જર િનસાચર .ુ
(૧૫)

ગ સમાન અનેી ર ુ
રા સોના સ હૂપતં નાથ ના બાણ અ ન સમાન છે
.

હ માતા ! દયમાં
ધૈ
ય ધરો અને
રા સોને
બળ ગયે
લા જ ણો.(૧૫)

ચોપાઈ

જ ર ુ
બીર હોિત િુ
ધ પાઈ, કરતે
ન હ બલંુ
ર ુ
રાઈ.

રામબાન ર બ ઉએ નક , તમ બ થ કહ ધ
ુાન ક .

ર ુ
વીર ી રામચં એ ખબર મે
ળવી હોત,તો તે
ઓ િવલં
બ કરત ન હ.

હ નક ુનો ઉદય થશે

રામ બાણ પી ય , યાર રા સોનો સે
ના પી ધકાર ાં
રહશે
?

અબ હ મા ુ
મ ઉલવાઈ, ુ
આય ુ
ન હ રામ દોહાઈ.

ક ક દવસ જનની ધ ુ
ધીરા, કિપ હ સ હત અઇહ હ ર ુ
બીરા.

હ માતા ! આપને
હમણાં
જ લઇ ; પણ ી રામચં ના સોગં
દ છે
ક,

મને ુ
ની આ ા નથી.હ માતા ! કટલાક દવસ ધીરજ ધરો. ર ુ
વીર ી રામચં વાનરો સ હત અહ આવશે
.

િનિસચર મા ર તો હ લૈહ હ, િત ુર
ુનારદા દ જ ુ
ગૈ
હ હ.

હ ત
ુકિપ સબ ુ
હ હ સમાના, ધ
ુાન અિત ભટ બલવાના.

અને
રા સો ને
માર આપને .નારદ આ દ ઋિષ - ુ
લઇ જશે િન ણે
લોકમાં
યશ ગાશે :ુ
.(સીતા એ ક ં)
 23

હ ુ! સવ વાનરો તમારા જ વડા ( નાના નાના ) હશે

અને
રા સો તો અિત બળવાન યો ાઓ છે
..

મોર દય પરમ સદહા,

ં િુ
ન કિપ ગટ ક હ િનજ દહા.

કનક ધરાકાર
ૂ સર રા, સમર ભયકર
ં અિતબલ બીરા.

સીતા મન ભરોસ તબ ભયઊ, િુ

ન લ ુપ પવન ત
ુલયઊ.

તે
થી મારા દય માં
ઘણો ભાર સં
દ હ થાય છે
,( ક તમારા વા વાનરો રા સોને
કવી ર તે તશે
?)

એ સાં ુાન એ પોતા ુ

ભળ હ મ શર ર કટ ક ુ
ં ક ( શર ર )

ુણ ના પવત મ
વ ુેુ
ના આકાર ુ
ં
( અ યં
ત ) િવશાળ, ુમાં
ભયં
ક ર, અિત બળવાન અને .ુ
વીર હ ં

તે
વખતે
( એને
જોઈ) સીતા ના મનમાં ુાન એ પા ં
િવ ાસ થયો.(પછ ) હ મ ના ુ
ંપ ધર લી .ુ
ં

(દોહા)
ુુ
માતા સાખા ગ
ૃન હ બલ ુ બસાલ.

ુતાપ ત ગ ુહ ખાઇ પરમ લ ુયાલ.(૧૬)

હ માતા ! સં
ભાળો વાનરોમાં
વધાર ુ બળ હોતાં
નથી, પરંુ ુ
ના તાપથી ઘણો જ નાનો સપ

ગ ુ
ડ ને
ખાઈ શક છે
.(અ યં
ત િનબળ પણ મહા બળવાન ને
માર શક છે
.) (૧૬)

ચોપાઈ
મન સતોષ
ં ન
ુત કિપ બાની, ભગિત તાપ તે
જ બલ સાની.

આિસષ દ હ રામિ ય ના, હો ુ

તાત બલ સીલ િનધાના.

ભ ત, તાપ, બળ અનેજ થી ુ
તે ુાન ની વાણી સાં
તહ મ ભળ સીતા ના મનમાં
સં
તોષ થયો.

તે
મણેી રામના િ ય ુાન ને
ણી હ મ આિશષ દ ધી ક ,

હ તાત ! તમે
બળ તથા શીલ ના ભં
ડ ાર થાઓ.

અજર અમર નિનિધ ત

ુ ુહો ,ૂ
કર ુ
બ ુ
તર ુ
નાયક છો .ૂ

કર ુૃ
પા ુ
અસ િુ
ન કાના, િનભર મ
ેમગન હ મ
ુાના.
 24

હ ુ!તમેૃાવ થા થી ર હત,અમર તથા ુ ડ ાર થાઓ, ી ર ુ

ણોનો ભં નાથ તમારા પર ઘણી ૃ
પા કર.

’ ુૃ
પા કર ’એમ કાને
સં
ભાળતાં ુાન
જહ મ ણ
ૂ ે
મમાં
મ ન થયા.

બાર બાર નાએિસ પદ સીસા, બોલા બચન જો ર કર ક સા.

અબ ૃ
ત ૃ
ય ભયઉમ માતા, આિસષ તવ અમોઘ બ યાતા.
ુાન એ વારં
હ મ વાર સીતા ના ચરણોમાં
મ તક નમા ુ
ં
અને :ુ
પછ હાથ જોડ ક ં

હ માતા ! હવેુ
ંુ
તાથ થયો.આપના આશીવાદ સફળ અનેિસ છે
.

ન
ુુમા ુ
મો હ અિતસય ખા,
ૂ લા ગ દ ખ દર
ુ
ં ફલ ખા.

ુુત
ુકર હ બિપન રખવાર , પરમ ભ
ુટ રજનીચર ભાર .

િત હ કર ભય માતા મો હ નાહ , જ ુ
હ ખ
ુમાન ુ
મન માહ .

હ માતા ! સાં ુ
ભળો. દ
ંર ફાળો વાળા ૃો જોઈ મને
ઘણી જ ખ
ૂલાગી છે
.

:ુ
સીતા એ ક ંહ ુ! સાં
ભળો. ઘણા વીર રા સ યો ાઓ આ વનની રાખે
વાળ કર છે
.

ુાન એ ક ં
હ મ :ુ
હ માતા ! જો તમે ુમાનો ( સ થઇ આ ા આપો )
મનમાંખ

તો મને
તે
મનો બલ ુ
લ ભય નથી.

(દોહા)
દ ખ ુ બલ િન ન
ુકિપ કહઉ નક ુ
,

ર ુ
પિત ચરન દયધ ર તાત મ ર
ુફલ ખા ુ
. (૧૭)
ુાનનેુ તથા બળમાં
હ મ ુજોઈ સીતા એ ક ં
િન ણ :ુ
હ તાત ! ઓ

ીર ુ
નાથ ના ચરણો ને
હદય માં ુફળ ખાવો.(૧૭)
ધારણ કર મ ર

ચોપાઈ
ઉ નાઇ િસ ુ
ચલે પૈઠઉ બાગા, ફલ ખાએિસ ત ુ
તોર લાગા.

રહ તહાબ ુ
ભટ રખવાર, ક મારિસ ક ઇ ક
ુાર.
ુાન
પછ હ મ સીતા ને
મ તક નમાવીને
ચા યા અને
બગીચામાં
પે
ઠ ા.ફળ ખાધા અનેૃોને
તોડવા લા યા.
 25

યાં
ઘણા ર ક યો ાઓ હતા, તે
માં
થી કટલાક ને
માર ના યા અને
કટલાક રાવણ પાસે
જઈ પોકાર કય .

નાથ એક આવા કિપ ભાર , તે

હ અસોક બા ટકા ઉ ર.

ખાએિસ ફલ અ ુબટપ ઉપાર, ર છક મ દ મ દ મ હ ડાર.

હ નાથ ! એક મોટો વાનર આ યો છે

, તે
ણેઅશોકવા ટકા ઉ જડ કર છે
,ફળ ખાધા ,

ૃો ઉખે
ડ ના યા અને
ર કોને
મસળ મસળ ને
જમીન પર પડ ા છે
.

િુ
ન રાવન પઠએ ભટ નાના, િત હ હ દ ખ ગજઉ હ મ
ુાના.

સબ રજનીચર કિપ સઘાર,

ં ગએ ક
ુારત ક અધમાર.

એ સાં
ભળ રાવણે
ઘણા યો ધાઓ મોક યા. તે
મને ુાન એ ગ ના કર .
જોઈ હ મ

ુાન એ સવ રા સો ને
હ મ માર ના યા, કટલાક અધ વા
ૂ ર ા. તે
ઓ પોકાર કરતા (રાવણ પાસે
) ગયા.

િુ હઅ છ ુ
ન પઠયઉ તે મારા, ચલા સગ
ંલૈભ
ુટ અપારા.

આવત દ ખ બટપ ગ હ ત , તા હ િનપાિત મહા િુ

નગ .

પછ રાવણે
અ ય ુ
મારને
મોક યો. તે
અસંય ે
ઠ યો ાઓને
સાથે
લઇ ચા યો. તે
ણેઆવતો જોઈ

ુાન એ (હાથમાં
હ મ ) એક ૃલઇને
લલકાય અને
તે
ણેમાર નાખી મોટા અવાજથી ગ ના કર .

(દોહા)
ક મારિસ ક મદિસ ક િમલએિસ ધ ર ૂ
ર,

ક િુ
ન ઇ ક
ુાર ુ
મકટ બલ ૂ
ર.(૧૮)

તે
મણે
સેના માં
થી કટલાકને
માર ના યા,

કટલાક ને
મસળ ના યા અને
કટલાકને
પકડ પકડ ળમાં
ૂ રગદોળ ના યા.

એટલે
કટલાક પાછા જઈ પોકાર કય ક, હ ભો ! વાનર ઘણો જ બળવાન છે
.(૧૮)

ચોપાઈ
 26

િુ
ન ત
ુબધ લં
કસ રસાન,પઠએિસ મે
ઘનાદ બલવાના.

મારિસ જિન ત
ુબાં
ધ ેુ
તાહ , દ ખઅ કિપ હ કહાકર આહ .
ુનો વધ સાં
ભળ રાવણ ખી યો અને
તે
ણેમે
ઘનાદને
મોક યો. (તે
ને ુ)
ક ક

હ ુ! તે
ને
મારવો ન હ પણ બાં
ધવો,તે
વાનરને
. જોઈએ ક તે ાં
નો છે
?

ચલા જત અ ુ
લત જોધા, બંુ
િનધન િુ
ન ઉપ ોધા.

કિપ દખા દા ુ
ન ભટ આવા, કટકટાઇ ગ અ ુ
ધાવા.

ઇ ને તનાર અ ુ
લત યો ો મે
ઘનાદ ચા યો. ભાઈનો નાશ સાં
ભળ તે
નેોધ ઉપ યો.

ુાને
હ મ ુ(હવે
જો ક ) ભયાનક યો ો આ યો છેયાર તે
કચકચાવીને
ગર યા અને
દોડ ા.

અિત બસાલ ત ુ કસ ુ
એક ઉપારા, બરથ ક હ લં મારા.

રહ મહાભટ તાક સગા,

ં ગ હ ગ હ કિપ મદઇ િનજ ગા.

તે
મણે ુ
અિત િવશાળ ૃઉપાડ ં
અને
તે ક ર રાવણ ના ુમે
ના હારથી લં ઘનાદ ને
રથ િવનાનો કર ના યો.

તે
ની સાથે મોટા યો ધાઓ હતા,તે
ઓને ુાન
પકડ પકડ હ મ પોતાના શર રથી મસળવા લા યા.

િત હ હ િનપાિત તા હ સન બા , ભર ુ
ગલ માન ુ
ગજરા .

ઠકા મા ર ચ ા ત ુ ઈ, તા હ એક છન ુ
ુ ુછા આઈ.

ઉ ઠ બહો ર ક હિસ બ ુ
માયા, િત ન ઇ ભં
જન યા.

તે
સવને
માર મે
ઘનાદ સાથે
લડવા લા યા. ( ુકરતા તે
ઓ એવા જણાયા ક )

ણે
બેે ુાન
ઠ હાથીઓ લડ ર ા હોય ! હ મ તેએક ુો માર
ને ૃપર જઈ ચડ ા.

ને
(તે) મે
ઘનાદને
એક ુી છા
ણ ધ ૂ આવી,પણ ફર ઊઠ

તે
ણેઘણી માયા રચી,પરંુ
પવન ુહ મ
ુાન તે
નાથી તી શકાયા ન હ.

(દોહા)
અ તે
હ સાં
ધા કિપ મન ક હ બચાર,
 27

જ ન સર માનઉ મ હમા િમટઇ અપાર.(૧૯)

છે
વટ તે
ણે ા નો યોગ કય ,

ુાન એ મનમાં
યાર હ મ િવચાર કય ક ,જો ુ
ં ા ન હ મા ુ
ને ં
તો તે
નો અપાર મ હમા મટ જશે
. (૧૯)

ચોપાઈ

બાન કિપ ક ુ
તે બાર કટ ુ
હ મારા, પરિત ુ સઘારા.
ં

તે ુ
હ દખા કિપ ુિછત ભયઊ, નાગપાસ બાં
ધે
િસ લૈ
ગયઊ.

તે
ણે ુાન ને બાણ મા ,ુ
હ મ ( લાગતા જ તેૃપરથી પડ ા,)

પરંુ
પડતી વે
ળા તે
મણે
ઘણી સે
નાને
માર નાખી.જયાર તે
મણે ુહ મ
જો ક ુાન િછત
ૂ થયા છે

યાર તે
મને
નાગપાશ થી બાં
ધી તે
લઇ ગયો.

ુ
નામ જિપ ન
ુુભવાની, ભવ બં
ધન કાટ હ નર યાની.

તા ુૂ ધત ુ
ત ક બં આવા, ુ
કારજ લ ગ કિપ હ બાવા.

ક ર કહ છે
(શં : ) હ ભવાની !સાં
ભળો. ુ
ં ક )મ ુ
નામ જપી ાની ( િવવે ય સં
સાર ( જ મ-મરણ )

પ બં
ધન કાપી નાખે
છે નો ૂ
, તે ત કદ બં
ધનમાં
આવે
?

પરંુ ુ ુાન એ પોતે

ના કાય માટ હ મ પોતાને
બંધા યા હતા.

કિપ બં
ધન િુ
ન િનિસચર ધાએ, કૌ ક
ુલા ગ સભાસબ આએ.

દસ ુ
ખ સભા દ ખ કિપ ઈ, ક હ ન ઇ ક અિત તાઈ.
ુ

ુાન ને
હ મ બંધાયા સાં
ભળ રા સો દોડ ા અને
આ ય પામી બધા સભામાં
આ યા,

ુાન એ જઈ રાવણ ની સભા જોઈ. તે

હ મ ની અ યં
ત ુ
તા વણવી શકાતી નથી.

કર જોર ર
ુદિસપ બનીતા, ુ
ૃટ બલોકત સકલ સભીતા.
 28

દ ખ તાપ ન કિપ મન સકા, ગ ુઅસકા.

ં જિમ અ હગન મ ુ ં

દવો તથા દ પાલો સવ ભય સહ ત ઘણી જ ન તા વક

ૂ હાથ જોડ રાવણ ની ૃ
ુટ જોતા હતા.

ની આ ા આપવાની શી ઈ છા છે
(તે તેજોઈ ર ા હતા.) તે ુાન ના મનમાં
નો તાપ જોઈ હ મ ભય થયો ન હ.

ૂ ગ ુ
સપ ના સ હમાં ડ ની પે
ઠ તે
િનભય ર ા.

(દોહા)
કિપ હ બલો ક દસાનન બહસા ક હ ુ
બાદ,

ત
ુબધ ર
ુિત ક હ િુ
ન ઉપ દય બષાદ(૨૦)

હ મ જોઈ રાવણ ુ
ુાન ને વચન કહતો ુહ યો.
બ

પછ ુના વધ ુ
ંમરણ કર તે
ના હદયમાં
ખેદ ઉપ યો.(૨૦)

ચોપાઈ
કહ લં
કસ કવન ત ક સા, ક હ ક બલ ઘાલે
હ બન ખીસા.

ક ધ વન ન
ુેહ ન હ મોહ , દખઉઅિત અસકંસઠ તોહ .

લં
ક ાપિત રાવણે ુ
ક :ં ુ
ર વાનર ! ં
કોણ છે ઉ ડ ન ટ ક ?ુ
? કોના બળ પર ત વનને

ુ
ં
ત મને
કાન થી કદ સં
ભા યો નથી? ર શઠ ! ુ
ં
તને
અ યં
ત િન:શં
ક જો ં
.

માર િનિસચર ક હ અપરાધા, ક ુ

સઠ તો હ ન ાન કઇ બાધા.

ન
ુરાવન ાં
ડ િનકાયા, પાઇ ુ
બલ બર ચત માયા.

ત કયા અપરાધથી રા સોને

માયા? ર શઠ કહ, ુ
ં ુાન એ ક ં
તનેાણ જવાનો ભય નથી? (હ મ :ુ
)

ભળ, મ ુ
હ રાવણ ! સાં ં
બળ (શ ત) પામી માયા સંણ
ૂ ાં
ડ ો ના સ હો
ૂરચે
છે;

ક બલ બરં
ચ હ ર ઈસા, પાલત જત
ૃ હરત દસસીસા.

બલ સીસ ધરત સહસાનન, ડકોસ સમે

ત ગ ર કાનન.
 29

ના બળથી હ દશમ તક વાળા ! ા,િવ ુ

તથા મહ ર ( અ ુમેુટ ુ
ં
) સ ન, પાલન અને
સં
હ ાર કર છે
;

ના બળથી હ ર ુ
ખોવાળા શે
ષનાગ પવત તથા વન સહ ત સમ ત ાં
ડ ને
મ તક પર ધર છે
;

ધરઇ જો બ બધ દહ ર
ુ ાતા, ુ
હ તે
સઠ હ િસખાવ ુ
દાતા.

હર કોદં
ડ ક ઠન હ ભં, તે
હ સમે
ત પ
ૃદલ મદ ગં.

ખર ૂ
ષન િ િસરા અ ુ
બાલી, બધે
સકલ અ ુ
લત બલસાલી.

દવોની ર ા માટ અને

ક તના દહ ધાર છે
અને
તમારા વા ખ
ૂને
િશ ા આપે
છે
;

મણે
શંકર ુ
કઠોર ધ ુ
ં ુ
ય તોડ ં
અને
તે
ની સાથે
રા ઓના સ હનો
ૂ ગવ ભા યો;

ખર, ુ
મણે માયા ક ઓ સઘળા અ ુ
ષણ,િ િશરા તથા વાલી ને લત બળ વાળા હતા.

(દોહા )
ક બલ લવલે
સ ત જતે
ુચરાચર ઝા ર.

તા ુૂ
તમ ક ર હ ર આને
ુિ ય ના ર.(૨૧)

પણ, મના લે
શમા બળથી (એટલે
શંક ર તને
આપે
લા બળથી ) ત સમ ત ચરાચર જગત ુ
ં
છે
;

ુ
અનેમની પ નીનેં
( ચોર થી ) હર લા યો છે
, તે ુૂ
મનો ંત ં
.(૨૧)

ચોપાઈ
નઉમ ુ
હા ર તાઈ. સહસબા ુ
ુ સન પર લરાઈ.

સમર બા લ સન ક ર જ ુ
પાવા, િુ
ન કિપ બચન બહિસ બહરાવા.

ં
ુ
તમાર ુ
તા (સાર ર તે
) ુ
ંં
,સહ - સહ ા ુ
બા ુ ન સાથે
તમાર લડાઈ થઇ હતી

વાલી સાથેુકર તમે

અને યશ મે
ળ યો છે
!

ુાન ના માિમક વચનો સાં

હ મ ભળ રાવણે
હસીને
વાત ઉડાવી દ ધી.

ખાયઉફલ ુ
લાગી ખા,
ૂ કિપ ભ
ુાવ ત તોરઉ ખા.
 30

સબ ક દહ પરમ િ ય વામી, માર હ મો હ ુ

મારગ ગામી.

ુાન એ ક ં
(વળ હ મ :ુ
) હ રા સોના વામી ! મનેખ
ૂલાગી હતી,તે
થી મ ફળ ખાધાં
અને

વાનર વભાવ ના કારણે ૃો તોડ ા. હ િનશાચરોના પિત ! દહ સવને

ઘણો િ ય છે
.

માગ જનારા ( ુટ )રા સો જયાર મને

ુ મારવા લા યા;

જ હ મો હ મારા તે
મ માર, તે
હ પર બાં
ધે
ઉ તનય ુ
હાર.

મો હ ન ક બા◌ે
કઇ લા , ક હ ચહઉિનજ ુ
કર કા .

યાર ઓએ મને
માય , તે
ઓને ઉપરથી તારા ુે
મ પણ માયા, અને મને
બાં
યો છે
.

પણ મને
બંધાઈ જવાની કોઈ લાજ નથી, ુ
ં
તો મારા ુુ
ં
કાય કરવા ચા ુ
ંં.

બનતી કરઉજો ર કર રાવન, ન

ુુમાન ત જ મોર િસખાવન।.

હ િનજ ુ
દખ ુ ુ લ હ બચાર , મ ત જ ભજ ુ
ભગત ભય હાર .

હ રાવણ ! ુ
ં
હાથ જોડ તને તી ક ુ
િવનં ંં ુ
, ં
અ ભમાન છોડ માર િશખામણ સાં
ભળ.

તા ુ
ુ
ં ં
પિવ ુ
ળ િવચાર જો અનેમ છોડ ભ તભયહાર ભગવાન ને
ભજ.

ક ડર અિત કાલ ડરાઈ, જો ર

ુઅ ર
ુચરાચર ખાઈ.

તાસ બય ુ
કબ ુ
નહક , મોર કહ નક દ .

દવો, રા સો અને
(સમ ત) ચરાચરને
ખાઈ ય છે
, તે
કાળ પણ મના ભયથી અ યં
ત ડર છે
,

તે
મની સાથે
કદ વે
ર ન કર અને
મારા કહવાથી નક ને
આપી દ.

(દોહા)
નાયક ક ુ
નતપાલ ર ુ ના િસ ુ
ખરા ર.

ગએસરન ુ
રા ખહ તવ અપરાધ બસા ર.(૨૨)
 31

ખર ના શ ુી ર ુ
નાથ દયાના સ ુછે
શરણાગતોના ર ક અને .

શરણે
જવાથી ુ
તારા અપરાધ લી
ૂ જઈ તને
શરણ માં
રાખશે
.(૨૨)

ચોપાઈ
રામ ચરન પકજ
ં ઉર ધર ,ૂ
લંકા અચલ રાજ ુ
હ કર .ૂ

રિષ ુ
લ તજ ુ
બમલ મયકા,
ં તે હ સિસ મ ુ
જિન હો ુ
કલં
કા.

ી રામના ચરણ કમળો ને

હદયમાં
ધર અને
લંકા ુ
ં
અચળ રા ય કર.

ઋિષ ુ યનો યશ િનમળ ચંમા સમાન છે

, તે ુ
ચંમા માંં
કલં
ક પ ન થા.

રામ નામ બ ુ
ગરા ન સોહા, દ ુ
બચા ર યા ગ મદ મોહા.

બસન હ ન ન હ સોહ ર
ુાર , સબ ષણ
ૂ િષત
ૂ બર નાર .

ી રામનામ વગર વાણી શોભતી નથી; તે

મ મદ-મોહ છોડ િવચાર જો.

હ દવોના શ ુ
! સવ આ ુ ુ
ષણો થી શણગારલી દ
ંર ી પણ વ િવના (ન ન) શોભતી નથી.

રામ બ ુ
ખ સપિત
ં તાઈ,
ુ ઇ રહ પાઈ બ ુ
પાઈ.

સજલ લ
ૂ જ હ સ રત હ નાહ , બરિષ ગએ િુ
ન તબ હ ખ
ુાહ .

ી રામિવ ુ ુ
ખ( ુ પિત અને ુ
ષ )ની સં તા રહલી હોય તો પણ જતી રહ છે

અને
તેપા યા છતાં
ન પા યા વી છે
.

નદ ઓના ળમાં
ૂ પાણીની સે
ર ન હોય (અથાત ઓને
કવળ વરસાદનો જ આ ય હોય )

વષા ઋ ુ
તે ુાઈ
વીતી ક તરત ક ય છે
.

ુુ
દસકં
ઠ કહઉપન રોપી, બ ુ
ખ રામ ાતા ન હ કોપી.

સકર
ં સહસ બ ુ
અજ તોહ , સક હ ન રા ખ રામ કર ોહ .

હ રાવણ ! સાં
ભળ, ુ
ં
તનેિત ા કર ક ુ
ંંક, ીરામ િવ ુ
ખની ર ા કરનાર કોઈ નથી.
 32

હ રો શં
ક ર, િવ ુ
તથા ા પણ ી રામની સાથેોહ કરનારા તને
ન હ બચાવી શક.

(દોહા)
મોહ લ
ૂબ ુલ
ૂ દ, યાગ ુ
તમ અ ભમાન.

ભજ ુ નાયક , ૃ
રામ ર ુ પા િસ ુ
ભગવાન.(૨૩)

મોહ જ ુ
ંળૂછે
એવા,ઘણી પીડા આપનારા,અ ાન પ અ ભમાનને
છોડ દ અને

ર ુ
ુ પાના સ ુભગવાન રામચં ને
ળ ના વામી, ૃ ભજ. (૨૩)

ચોપાઈ
જદિપ ક હ કિપ અિત હત બાની, ભગિત બબે
ક બરિત નય સાની.

બોલા બહિસ મહા અ ભમાની, િમલા હમ હ કિપ ુ

રબ યાની.

ુાન એ ભ ત,વૈ
જોક હ મ ર ા ય,તથા નીિત થી ભરલી ઘણી જ હતકારક વાણી કહ , તો પણ

ુહસીને
મહાઅ ભમાની રાવણ બ ( યં
ગ ) બો યો ક, આપણ ને ુ
આ વાનર ઘણો જ ાની ુમ યો.

ૃુ
િનકટ આઈ ખલ તોહ , લાગે
િસ અધમ િસખાવન મોહ .

ઉલટા હોઇ હ કહ હ મ
ુાના, મિત મ તોર ગટ મ ના.

ર ુટ ! તા ુ
ં ૃુ
પાસે
આ ુ
ં
છે )ુ
. હ અધમ ! ( ંમને
િશખામણ આપવા લા યો છે ુાન એ ક ં
! યાર હ મ :ુ

એથી ઉલ ુ
ં .(અથાત ુ ુ
જ થશે તો તાર જ પાસે
આ ુ
ં
છે,મા ુ
ં
ન હ.)

આ તાર ુ નો મ છે
,એમ ય ુ
ં
છે
.

િુ
ન કિપ બચન બ ુ
ત ખિસઆના, બે
ગ ન હર ુૂકર ાના.

ન
ુત િનસાચર મારન ધાએ, સ ચવ હ સ હત બભીષ ુ
આએ.

ુાન નાં
હ મ વચન સાં
ભળ તે બો યો:)અર આ ુ
ઘણી જ ખ યો,(અને ખ ના ાણ જલદ કમહર લે
તા નથી?

એ સાં
ભળતા જ રા સો તે
ને
મારવા દોડ ા.એ સાથે
મંીઓની સાથે
િવભીષણ યાં
આ યા.
 33

ૂા, નીિત બરોધ ન મા રઅ ૂ

નાઇ સીસ ક ર બનય બ ત તા.

આન દં
ડ ક ક રઅ ગોસા, સબહ કહા મ ંભલ ભાઈ.

ન
ુત બહિસ બોલા દસકં
ધર, ગ ભં
ગ ક ર પઠઇઅ બં
દ ર.

તે
મણે
મ તક નમાવી ઘણો જ િવનય કર રાવણ ને ક, ુ
ુ
ક ં તને
મારવો જોઈએ ન હ;

કારણ ક એ નીિત ની િવ ુછે

.હ વામી ! કોઈ બીજો દં :ુ
ડ કરો. બધા એ ક ંભાઈ આ સલાહ ઉ મ છે
.તે
સાં
ભળ

રાવણ હસીને સા ુ
બો યો : (બ ુ ં
, યાર આ ) વાનર ને ગ ભં
ગ કર (પાછો) મોકલી દવો.

(દોહા)
કિપ ક મમતા છ
ૂપર, સબ હ કહઉસ ુ
ઝાઇ.

તે
લ બો ર પટ બાિધ િુ
ન, પાવક દ ુ
લગાઇ(૨૪)

ં
ુ
સવને
સમ વી ક ુ
ંં ુ
ક, વાનરની મમતા છ
ંડા પર હોય છે
,

માટ તે કપ ુ
લમાં ં
બોળ તે
આનેછ
ં
ૂડ બાં
ધી અ ન લગાડ દો. (૨૪)

ચોપાઈ
હૂન બાનર તહ ઇ હ, તબ સઠ િનજ નાથ હ લઇ આઇ હ.

જ હ ક ક હિસ બ ુ
ત બ ાઈ, દખે
ઉ િત હ ક તાઈ.
ુ

ુ
છ
ંડા વગરનો આ વાનર યાં
(પોતાના વામી પાસે , યાર એ ુ
) જશે ખ પોતાના વામીને
લઇ આવશે
;

ની આણે
ઘણી જ બડાઈ કર છે
.તે
ની ુ
તા ુ
ં
જો તો ખરો!

બચન ન
ુત કિપ મન ુક
ુાના, ભઇ સહાય સારદ મ ના.

ધ
ુાન િુ
ન રાવન બચના, લાગે
રચ ૂસોઇ રચના.

એ વચન સાં ુાન

ભળતા જ હ મ મન માં
મલકાયા !(અને
મનમાં
જ બો યા ક ),મ ુ
ં
!

સર વતી (એની ુ ફરવવા ) સહાયક થયા છે

. રાવણ નાં
વચન સાં
ભળ ુ
ખ રા સો

તે ુ
જ( છ
ંડા માં
આગ લગાડવાની) તૈ
યાર કરવા લા યા.
 34

રહા ન નગર બસન ત

ૃતે
લા, બા ક હ કિપ ખે
ૂ લા.

કૌ ક
ુકહઆએ ર
ુબાસી, માર હ ચરન કર હ બ ુ
હા◌ી.

ંુ
ુ
( છ ં
લપે
ટ વામાં કપ ુ
ુ
એટ ં ં
અને
ઘી -તે
લ ગયાં
ક ) નગરમાં
કપડાં
ક ઘી -તે
લ ર ાં
ન હ.

ુાન એ એવો ખે
હ મ ંુ
ુ
લ કય ક છ લાંુ
ં થઇ ગ .ુ
ં ુજોવા આ યા.
નગરવાસી લોકો કૌ ં
ક

તે ુાન ને
ઓહ મ પગથી લાતો મારતા હતા અને
તે
મની ઘણી હાં
સી કરતા હતા.

બાજ હ ઢોલ દ હ સબ તાર , નગર ફ ર િુ

ન ૂ ર.

પાવક જરત દ ખ હ મ ં ભયઉ પરમ લ ુુ

ુતા, પ ર
ુંતા.

િન ુ
ક ચ ઉ કિપ કનક અટાર , ભઈ સભીત િનસાચર નાર .

ુાન ને
ઢોલ વાગવા લા યા.સવ લોક તાળ ઓ પાડવા લા યા.હ મ નગરમાં
ફર યા પછ

ુ
છ
ંડા માં
આગ લગાડ .અ નને ુાન
બળતો જોઈ હ મ અ યં
ત નાના પ વાળા બ યા

અને
(નાગપાશ ) બં
ધન માં
થી નીકળ

સોનાની અટાર ઓ પર જઈ ચડ ા.તે

મને
જોઈ રા સોની ીઓ ભયભીત થઇ.

(દોહા)
હર ે
રત તે મ ુ
હ અવસર ચલે ત ઉનચાસ.

અ હાસ ક ર ગ કિપ બ લાગ અકાસ(૨૫)

એ સમયે ર લા ઓગણપચાસ મ ુ
ભગવાનેે તો (વા )ુ
વાવા લા યા.

ુાન
હ મ અ હા ય કર ગર યા.અને
વધીને ુી પહાંયા.(૨૫)
આકાશ ધ

ચોપાઈ
દહ બસાલ પરમ હ ુ
આઈ, મ ં
દર ત મ ં
દર ચ ધાઈ.

જરઇ નગર ભા લોગ બહાલા, ઝપટ લપટ બ ુ

કો ટ કરાલા.
 35

તાત મા ુ
હા િુ
નઅ ક
ુારા, એ હ અવસર કો હમ હ ઉબારા.

હમ જો કહા યહ કિપ ન હ હોઈ, બાનર પ ધર ર

ુકોઈ.

ુાન
(હ મ નો )દહ િવશાળ હોવા છતાં
ઘણો જ હલકો હતો. તે
દોડ ને
એક મહલથી બી મહલ પર ચડ

ુ
જતા હતા. નગર સળગી ર ,ં
લોકો બે
હ ાલ થયા,આગની કરોડો ભયં
ક ર લપટ-ઝપટો લાગી રહ ,

ચાર તરફ પોકાર સં

ભળાઈ ર ાક,હા તાત ! હા માત ! આ અવસર અમને
કોણ બચાવશે
?

અમે ુ
તો થમ જ ક ં ુ
હ ં
ક, આ વાનર નથી (પણ) વાનર પ ધરનાર કોઈ દવ છે
.

સા ુ
અવ યા કર ફ ુ
ઐસા, જરઇ નગર અનાથ કર સા.

રા નગ ુ
િનિમષ એક માહ , એક બભીષન કર હ
ૃનાહ .

આ નગર અનાથ ની પે ુ
ઠ બળ ર ં
છે
,એ સ ુ
ુષો ના અપમાન ુ
ં
જ ફળ છે
.

ુાન એ એક
હ મ આ ુ
ણ માં ંનગર સળગાવી દ ;ુ
એક િવભીષણ ુ
ં ં
ઘર બા ુ
ં
ન હ.

તા કર ૂ
ત અનલ હ િસ ર , જરા ન સો તે
હ કારન ગ ર .

ઉલ ટ પલ ટ લં
કા સબ ર, ૂ
દ પરા િુ
ન િસ ુ
મઝાર .

( શં
ક ર પાવતીને
કહ છે
: ) હ પાવતી ! મણે
અ નને
બના યો છે મના જ ૂ
,તે ુાન
તહ મ છે
,એ કારણથી

તે ુાન એ ઉલટ પલટ કર આખી લં

અ નથી બ યા ન હ.હ મ ક ા સળગાવી અને સ ુમાંુ
પછ તે દ પડ ા.

(દોહા)
છ
ૂ ુ
ઝાઇ ખોઇ મ, ધ ર લ ુપ બહો ર.

જનક ત
ુા ક આગ ઠા , ભયઉ કર જો ર(૨૬).

ંુ
ુ
છ ઝાવી પ ર મ ુ
ંુ ર કર ફર ના ુ
ંપ ધર તે
સીતા પાસે
જઈ હાથ જોડ ઉભા ર ા.(૨૬)

ચોપાઈ
મા ુ
મો હ દ ક ચી હા, સ ર ુ
નાયક મો હ દ હા.
 36

ૂ
ામિન ઉતા ર તબ દયઊ, હરષ સમે
ત પવન ત
ુલયઊ.

(અને ુ
) હ માતા ! મ ર ુ
ક :ં નાથ એ મને
(ચ હ)આ ુ
ં ,ુ
હ ંતેમ આપ કોઈ ચ હ (ઓળખાણ )આપો.

યાર સીતા એ ુામણી ઉતાર આ યો; એટલે

ડ ુાન
હ મ એ હષ વક
ૂ તે
લીધો.

કહ ુ
તાત અસ મોર નામા, સબ કાર ુરનકામા.
ૂ

દ ન દયાલ બ ર ુ
સભાર
ં , હર ુ
નાથ મમ સકટ
ં ભાર .

( નક ુ
એ ક :ં
) હ તાત ! મારા ણામ જણાવજો અને
આમ કહજો ક હ ભો ! આપ સવ કાર ણકામ
ૂ છો.

કોઈ કામના નથી ) તો પણ દન- ુ

(આપને બ ુ
ઃખીઓ પર દયા કરવી, (એ) આપ ુ
ં દ છે
,( અનેુ
ં
દન ં
)

થી એ બ ુ
તે ંમરણ કર , હ નાથ ! મા ુ
દ ુ ં
ભાર સં
ક ટ હરો.

તાત સ ત
ુકથા ન
ુાએ ુ
, બાન તાપ ુ
હસ ુ
ઝાએ ુ
.

માસ દવસ મ ુ
ના ુ
ન આવા, તૌ િુ
ન મો હ જઅત ન હ પાવા.

હ તાત ! ઈ ુજયં ભળાવવી અને ુ

ત ની કથા (ઘટના ) સં ને
( તે
ઈ ુ યે
ના તે
મના ) બાણ નો તાપ

સમ વવો (યાદ કરાવવો);જો એક મ હના દવસ માં

નાથ ન આ યા, તો પછ મને વતી ન હ પામે
.

ક ુ
કિપ ક હ બિધ રાખ ાના, ુ
હ ૂ
તાત કહત અબ ના.

તો હ દ ખ સીત લ ભઇ છાતી, િુ
ન મો ક ુ
સોઇ દ ુ
સો રાતી.

ુાન ! કહો, ુ
હહ મ કયા કાર ાણ રા ?ુ
ં ંહ તાત, તમે જવા ુ
પણ હવે ં
કહો છો.

તમને
જોઈ ને
છાતી શીતળ થતી હતી. પાછા માર તે
જ દવસ અને
તેજ રાત (ર ા )!

(દોહા)
જનક ત
ુહ સ ુ
ઝાઇ ક ર બ ુ
બિધ ધીર ુ
દ હ.

ચરન કમલ િસ ુ
નાઇ કિપ ગવ ુ
રામ પ હ ક હ(૨૭)

ુાન એ સીતા ને
હ મ સમ વી ઘણા કાર ધીરજ દ ધી અને
તે
મના ચરણ કમળોમાં
મ તક નમાવી
 37

ીરામ પાસે ુ
ગમન ક .(૨૭)

ચોપાઈ
ચલત મહા િુ
ન ગજિસ ભાર , ગભ વ હ િુ
ન િનિસચર નાર .

નાિઘ િસ ુ
એ હ પાર હ આવા, સબદ કલ કલા કિપ હ ન
ુાવા.

ચાલતી વે
ળા તે
મણે
મોટા અવાજથી ભાર ગ ના કર , સાં
ભળ રા સોની ીઓના ગભ વી ગયા.

સ ુઓળં
ગી તે
આ પાર આ યા અને
તે
મણે
વાનરોને
કલ કલાટ શ દ ( હષનાદ ) સં
ભળા યો.

હરષે
સબ બલો ક હ મ
ુાના, તન
ૂ જ મ કિપ હ તબ ના.

ખ સ તન તે
ુ જ બરા , ક હિસ રામચ કર કા .

ુાન ને
હ મ જોઈ બધા હિષત થયા અને
તેવે
ળા વાનરો એ પોતાનો નવો જ મ મા યો.

ુાન
હ મ ુ
ંુ ુ
ખ સ હ ં
અને
શર રમાં
તે ુ
જ કાશ ં ુ
હ ,ં

થી તે
ઓ સ યાક એમણેીરામચં ુ
કાય ક ુ
ં છે
.

િમલે
સકલ અિત ભએ ખ
ુાર , તલફત મીન પાવ જિમ બાર .

ચલે
હરિષ ર ુ
નાયક પાસા, ત
ૂકહત નવલ ઇિતહાસા.

ુાન ને
સવ હ મ મ યા અને ુી થયા,
ઘણાજ ખ ણે
તરફડતાં
માછલાં
નેજળ મ ુ
ં
હોય !

બધા હિષત થઇ નવો નવો ઈિતહાસ ( તાં ુાતા- કહતા ી ર ુ

ૃત ) છ નાથ પાસે
ચા યા.

તબ મ બ
ુન ભીતર સબ આએ, ગદ સમત
ં મ ુ
ફલ ખાએ,

રખવાર જબ બરજન લાગે

, ુટ હાર હનત સબ ભાગે
.

ુન ની
પછ બધા મ વ દર આ યા અને ગદની સં ુફળ ( અથવા મધ અને
મતીથી સવ મ ર ફળ ) ખાધાં
.

જયાર ર કો ના પાડવા લા યા, યાર ુ ઓનો માર મારતાં

જ બધા ર કો ભાગી ગયા.

(દોહા)
ઇ ક
ુાર તે
સબ બન ઉ ર ુ
બરાજ.
 38

િુ
ન ુીવ હરષ કિપ ક ર આએ ુ
કાજ.(૨૮)

તે ુરાજ
બધા એ જઈ પોકાર કય ક વ ગદ વન ઉ જડ કર ર ા છે
,( યાર )

તે
સાં
ભળ ુીવ હિષત થયો ક વાનરો ુુ
ં
કાય કર આ યા છે
.(૨૮)

ચોપાઈ
જ ન હોિત સીતા િુ
ધ પાઈ, મ બ
ુન ક ફલ સક હ ક ખાઈ.

એ હ બિધ મન બચાર કર રા , આઇ ગએ કિપ સ હત સમા .

જો સીતા ની ખબર ન મે
ળવી હોત, તો ુ
ં
તે ુનનાં
ઓમ વ ફળ ખાઈ શકત? એ કાર રા ુીવ મનમાં

િવચાર કર ર ા,એટલામાં
સમાજ સ હત વાનરો આવી ગયા.

આઇ સબ હ નાવા પદ સીસા, િમલે

ઉ સબ હ અિત મ
ેકપીસા.

ીૂુ
સલ ુ
સલ પદ દખી, રામ ૃ
પાભા કા ુબસે
ષી.

સવ એ આવી ુીવના ચરણોમાં ,કિપરાજ ુીવ સવ સાથે

મ તક નમા યાં ઘણા ે
મથી મ યા.

તે
મણેુ
શળ છ
ૂં.ુ
( યાર વાનરોએ ઉ ર દ ધો:) આપના ચરણોના દશનથી સવ ુ
શળ છે
;

ીરામની ૃ શ કાય થ ુ
પાથી િવષે ં
છે સફળતા મળ છે
.(કાયમાં .)

નાથ કા ુ
ક હઉ હ મ
ુાના, રાખે
સકલ કિપ હ ક ાના.

િુ
ન ુીવ બ ુ
ર તે
હ િમલે
ઊ, કિપ હ સ હત ર ુ
પિત પ હ ચલે
ઊ.

ુાને
હ નાથ ! હ મ જ સવ કાય ક ુ
છેઅને
સવ વાનરોના ાણ બચા યા છે
,એ સાં
ભળ ુીવ હ મ
ુાન ને
ફર

સવ વાનરો સહ ત ી ર ુ
મ યા અને નાથ પાસે
ચા યા.

રામ કિપ હ જબ આવત દખા, કએકા ુ

મન હરષ બસે
ષા.

ફ ટક િસલા બૈ
ઠ ૌ ભાઈ, પર સકલ કિપ ચરન હ ઈ.

ીરામે
જયાર વાનરોને
કાય કર આવતા જોયા, યાર તે
મના મનમાં
િવશે
ષ હષ થયો.બં
ને
ભાઈઓ ફટ કની
 39

શીલા પર બે
ઠ ા હતા.સવ વાનરો જઈને
તે
મના ચરણોમાં
પડ ા.

(દોહા)
ીિત સ હત સબ ભે પિત ક ુ
ટર ુ ના જ.
ુ
ં

ીૂુ
સલ નાથ અબ ુ
સલ દ ખ પદ કં
જ.(૨૯)

દયાના સ હૂ ી ર ુ
નાથ સવ સાથેે
મ સહ ત ભે
ટ ા અનેુ
શળ છ
ૂં.ુ ુ
(વાનરોએ ક :ં
)

હ નાથ ! આપના આપના ચરણ કમળો ના દશન ા ત થવાથી હવેુ

શળ છે
.(૨૯)

ચોપાઈ
મવત
ંકહ ુુ
ર ુ
રાયા, પર નાથ કર ુ ુ
હ દાયા.

ુુ
તા હ સદા ભ સલ િનરં
તર, ર
ુનર ુ
િન સ તા ઊપર.

ંુ
વાને :ુ
ક ંહર ુ
નાથ ભાળો. હ નાથ ! ના પર આપ દયા કરો છો, તેુ
! સં ં
સદા ક યાણ અને
િનરં
તર

ુ . દવો, મ ુ
શળ છે યો અનેુ
િનઓ સવ તે
ના પર સ રહ છે
.

સોઇ બજઈ બનઈ ુ

ન સાગર, તા ુજ
ુ ુલ
ેોક ઉ ગર.

ક ૃ
ુ પા ભયઉ સ ુ
કા ૂ
, જ મ હમાર ફ
ુલ ભા આ ૂ
.

તે
જ િવજયી છે
, તે
જ િવનયી છે
અને
તેજ ુ
ણોનો સ ુબને
છે
.તે ુ
નો દ
ંર યશ ણે
લોકોમાંકાિશત થાય છે
.

(આપ ) ુ પાથી સવ કાય થ .ુ

ની ૃ ં
આ અમારો જ મ સફળ થયો.

નાથ પવન ત
ુક હ જો કરની, સહસ ુુ
ખન ઇ સો બરની.

પવનતનય ક ચ રત હ
ુાએ, મવત
ંર ુ
પિત હ ન
ુાએ

હ નાથ ! પવન ુહ મ
ુાને કાય ક ,ુ
તેહ ર ુ ુ
ખોથી પણ વણવી શકા ં વખતે ંુ
નથી.તે વાને

ુાન
હ મ ુુ
ંર ચ ર (કાય ) ી ર ુ
ંદ નાથ ને
સં
ભળા .ુ
ં

ુત ૃ
ન પાિનિધ મન અિત ભાએ, િુ
નહ મ
ુાન હરિષ હયલાએ.
 40

કહ ુ
તાત ક હ ભાિવ નક , રહિત કરિત ર છા વ ાન ક .

( તે
ચ ર ો ) સાં
ભળવાથી ૃ
પાના ભં
ડ ાર ી રામચં ના મનને
ઘણાં
સારાં
લા યાં
.તે
મણે
હિષત થઇ

ુાન ને
હ મ ફર દય સરસા ચાં
યા અને :ુ
ક ંહ તાત ! કહો સીતા કયા કાર રહ છે

અને
(કવી ર તે
)પોતાના ાણની ર ા કર છે
?

(દોહા)
નામ પાહ ુદવસ િનિસ યાન ુ
હાર કપાટ.

લોચન િનજ પદ જિ ંત હ ાન ક હ બાટ.(૩૦)

ુાન એ ક ં
(હ મ :ુ
) આપ ુ
ં ,આપ ુ
નામ રાત દવસ પહરો ભરનાર છે ંયાન કમાડ છે
અને
નેોને
પોતાના

ચરણો માં
લગાવી રહ છે
(એ જ તા ં ુ
લાગેં
છે
), પછ ાણ ય કયા માગ ?(૩૦)

ચોપાઈ
ચલત મો હ ૂ
ામિન દ હ , ર ુ
પિત દયલાઇ સોઇ લી હ .

ગલ લોચન ભ ર બાર , બચન કહ ક જનક ુ

નાથ ુ માર .

અને
નીકળતી વખતે
તે
મણે ુામણી (ઉતાર )દ ધો છે
મનેડ . ીર ુ
નાથ એ તે
ને
લઈનેદય સરસો દબા યો.

ુાન એ ફર ક ં
(હ મ :ુ
) હ નાથ ! બં
ને
નેોમાં
જળ ભર નક એ મને
કં
ઇક વચનો ક ાં
છે
:

અ જ
ુસમે
ત ગહ ુ ુ
ચરના, દ ન બંુનતારિત હરના.

મન મ બચન ચરન અ ર
ુાગી, ક હ અપરાધ નાથ હ યાગી.

નાના ભાઈ સ હત ુ કહ ુ
ના ચરણો પકડવા અને ં તથા શરણાગતોના ુ
ક, આપ દ નબંુ ઃખ હરનાર છો;

તે
મજ ુ
ં
મન,વચન તથા કમ થી (આપના )ચરણો પર ે
મવાળ ં
;

છતાં
(આપ ) વામીએ મને
કયા અપરાધથી ય ?

અવ ુ
ન એક મોર મ માના, બ રત ાન ન ક હ પયાના.
 41

નાથ સો નયન હ કો અપરાધા, િનસરત ાન ક ર હ હ ઠ બાધા.

મારો એક અવ ુ
ં
ુ ણ ( દોષ, અવ ય ) મા ુ
ં ક આપનો િવયોગ થતાં
જ મારા ાણ ચા યા ન ગયા;

પરંુ
હ નાથ ! એતો નેોનો અપરાધ છે
ક ાણ ને
નીકળ જવામાં
હઠ વક
ૂ હરકત કર છે
.

બરહ અ ગિન ત ુલ
ૂસમીરા, વાસ જરઇ છન મા હ સર રા.

નયન વહજ ુ
િનજ હત લાગી, જર ન પાવ દહ બરહાગી.

િવરહ અ ન છે
,શર ર છે
અનેાસ પવન છે
. આમ અ ન તથા પવનનો સં
યોગ થતાં

શર ર ણ મા માં
બળ ય, પરંુ
નેો પોતાના હત માટ ( ુ
નાં
દશન કર ુી થવાને
ખ )

જળ ( ુ
) વરસાવી ર ા છે
, થી િવરહના અ નથી પણ દહ બળ જવા પામતો નથી.

સીતા ક અિત બપિત બસાલા, બન હ કહ ભ લ દ નદયાલા.

સીતા ની િવપિ ઘણી મોટ છે

. હ દનદયાળ ! તે
ન કહવી જ ઠ ક છે
( કહવાથી આપને ુુ
ઘ ંઃખ થશે
).

(દોહા)
િનિમષ િનિમષ ક ુ
નાિનિધ હ કલપ સમ બીિત.

બે
ગ ચ લય ુ
આિનઅ જ બલ ખલ દલ
ુ િત.(૩૧)

હક ુ
ણાિનધાન ! તે
મની એક એક પળ ક પ સમાન ; માટ હ ભો ! તરત ચાલો. આપની ુઓ ના
ય છે

બળથી ુટોના દળ ને તી સીતા ને

લઇ આવીએ.(૩૧)

ચોપાઈ
ન સીતા ુ
િુ ખ ુખ
ુઅયના, ભ ર આએ જલ રા જવ નયના.

બચન કા મન મમ ગિત હ , સપને

ુૂઝઅ બપિત ક તાહ .

સીતા ુુ
ંઃખ સાં
ભળ ુના ધામ
ખ ુ
નાં
કમળ સમાન નેોમાં
જળ ભરાઈ આ યાં તે
(અને બો યા :)

મન, વચન તથા શર રથી ને

મારો જ આધાર છે નેુ
, તે ંવ ન માં
પણ િવપિ હોય ?
 42

કહ હ મ
ુતંબપિત ુ
સોઈ, જબ તવ િુ
મરન ભજન ન હોઈ.

કિતક બાત ુ ધ
ુાન ક , ર ુ
હ િત આિનબી નક .

ુાન એ ક ં
હ મ ુ
: હ ભો ! િવપિ તો તે ક,જયાર આપ ુ
જ (અનેયાર જ ) છે ં
ભજન મરણ ન થાય,

હ ભો ! રા સોની ુ
ં
વાત છે ઓ શી ગણતર માં
? (તે ?) આપ શ ુ
છે ને તી નક ને
લઇ આવશો.

ુુ
કિપ તો હ સમાન ઉપકાર , ન હ કોઉ ર
ુનર ુ
િન ત ધ
ુાર .

િત ઉપકાર કર કા તોરા, સન ુ
ખ હોઇ ન સકત મન મોરા.

ુાન ! સં
( ીરામ બો યા: ) હ હ મ ભાળો. તમારા સમાન મારો ઉપકાર દવ, મ ુ
યક ુ
િન કોઈ શર રધાર નથી.

ં
ુ
તમારો િત ઉપકાર (બદલો) ક ુ
ુ
ં ? મા ુ
ં ં
મન પણ તમાર સ ુ ુ
ખ થઇ શક ં
નથી.

ુુત
ુઉ રન મ નાહ , દખે
ઉક ર બચાર મન માહ .

િુ
ન િુ
ન કિપ હ ચતવ ર
ુ ાતા, લોચન નીર લ
ુક અિત ગાતા.

હ ુ! સં ુિવચાર કર જો ુ
ભાળો, મ મનમાંબ ં
ક, ુ
ં
તમારા કરજમાં
થી ુ
ં
તેમ નથી !

દવોના ર ક ુ
વારં ુાન ને
વાર હ મ જોઈ ર ા,

મા ુુ
નેોમાંે જળ ભરા ુ
ં ં
અને
શર ર અ યં ુકત થ .ુ
ત લ ં

(દોહા)
િુ
ન ુ
બચન બલો ક ુ
ખ ગાત હરિષ હ મ
ુત.
ં

ેા ુ
ચરન પરઉ મ લ ા હ ા હ ભગવત.(૩૨)
ં

ુ
નાં
વચન સાં
ભળ , તે મ ુ
મજ તે ંસ ુ ુકત શર ર જોઈ હ મ
ખ અનેલ ુાન હિષત થયા અનેે
મથી

યા ુ
ળ બની હ ભગવાન ર ા કરો ર ા કરો, એમ કહતા ી રામના ચરણોમાં
પડ ા.
 43

ચોપાઈ
બાર બાર ુ
ચહઇ ઉઠાવા, મ
ેમગન તે
હ ઉઠબ ન ભાવા.

ુ
કર પકજ
ં કિપ ક સીસા, િુ
મ ર સો દસા મગન ગૌર સા.

ુ
તે
મને વાર ઉઠાડવા ચાહતા હતા,પરંુે
વારં મમાં ુાન ને
મ નહ મ થી ઉઠ ુ
ચરણો માં ં
ગ ુ
ં
નહ!

ુ ુાન ના મ તક પર હતા. તેથિત ુ

ના હ તકમળ હ મ ંમરણ કર શં
કર ે
મ મ ન થયા.

સાવધાન મન ક ર િુ
ન સકર,
ં લાગે
કહન કથા અિત દર.
ુ
ં

કિપ ઉઠાઇ ુદયલગાવા, કર ગ હ પરમ િનકટ બૈ

ઠાવા.

પછ મનને
સાવધાન કર શં ુ
ક ર અિત દ
ંર કથા કહવા લા યા:

ુાન ને
હ મ ઉઠાડ ુ
એ હદય સાથે
ચાં
યા અને
હાથ પકડ અ યં
ત સમીપ બે
સાડ ા.

ક ુ કા, ક હ બિધ દહઉ ુ

કિપ રાવન પા લત લં ગ અિત બં
કા.

ુસ ના હ મ
ુાના, બોલા બચન બગત અ ભમાના.

ુ
(પછ ક ં ુાન
ક :) હ હ મ ુ ત લં
!કહો,રાવણ વડ ર ક ા અનેના ુ
તે ગમ ક લાને
તમે
કવી ર તે
બા યો?

ુાન એ
હ મ ુ
નેસ યા અને
તેઅ ભમાનર હત વચન બો યા:

સાખા ગ
ૃક બ મ સ
ુાઈ, સાખા ત સાખા પર ઈ.

નાિઘ િસ ુ
હાટક ર
ુ રા, િનિસચર ગન બિધ બિપન ઉ રા.

સો સબ તવ તાપ ર ુ
રાઈ, નાથ ન ક મો ર તાઈ.
ુ

વાનરોનો ફ ત એ જ મોટો ુ
ુષાથ છે
ક તે
એક ડાળ પરથી બી ડાળ પર જઈ શક છે
.

મ સ ુને ગી સોના ુ
ઓળં ં
નગર (લં
ક ા )સળગા ુ
ં
અને માર અશોકવન ઉ જડ ક ,ુ
રા સગણને

સવ તો હ ર ુ
તે નાથ !આપનો જ તાપ છે
.હ નાથ ! એમાં
માર ુ
તા (શ ત ક બડાઈ ) કં
ઈ જ નથી.
 44

(દોહા)
તા ક ુ ુ
ક અગમ ન હ પર ુ ુ
હઅ ુલ.

તબ ભાવબ વાનલ હ ર સકઇ ખ ુલ.(૩૩)

ૂ

હ ુના પર આપ અ ુ
ુળ ( સ ) છો,તે
ણેકં
ઈ ક ઠન નથી.આપના ભાવથી (એકદમ બળ જનાર વ )ુ

વડવાનલ નેણ
ૂબાળ શક છે
.અથાત અસં
ભિવત પણ સં
ભિવત બને
છે
.(૩૩)

ચોપાઈ
ુદાયની, દ ુૃ
નાથ ભગિત અિત ખ પા ક ર અનપાયની.

િુ
ન ુ
પરમ સરલ કિપ બાની, એવમ ુ
તબ કહઉ ભવાની.

હ નાથ ! ૃ
પા કર મને
અ યં ુઆપનાર (આપની) િન લ ભ ત આપો.હ મ
ત ખ ુાન ની અ યં
ત સરળ વાણી

સાં વખતે ુ
ભળ , હ ભવાની ! તે રામચં એ’ ભલે .ુ
એમ થાઓ ’ ક ં

ઉમા રામ ભ
ુાઉ હ ના, તા હ ભજ ુ
ત જ ભાવ ન આના.

યહ સવાદ
ં ુ
ઉર આવા, ર ુ
પિત ચરન ભગિત સોઇ પાવા.

હ પાવતી ! ણેી રામનો વભાવ યો હોય,તે

ને
ભજન છોડ બી વાત જ ગમતી નથી !

આ વામી -સે
વકનો સં
વાદ ના હદયમાં જર ુ
આ યો હોય, તે નાથ ના ચરણો ની ભ ત પા યો છે
.

િુ
ન ુ ંા, જય જય જય ૃ
બચન કહ હ કિપ દ
ૃ પાલ ખ
ુકં
દ ા.

તબ ર ુ
પિત કિપપિત હ બોલાવા, કહા ચલ કર કર ુ
બનાવા.

ુ
નાં
વચન સાં
ભળ વાનરગણ કહવા લા યો: ૃ
પા જય થાઓ,જય થાઓ !

વખતે ી ર ુ
તે નાથ એ કિપરાજ ુીવને
બોલા યા અને :ુ
ક ંચાલવાની તૈ
યાર કરો.

અબ બલંુ
ક હ કારન ક , ર
ુત કિપ હ ક ુ
આય ુ
દ .

કૌ ક
ુદ ખ મ
ુન બ ુ
બરષી, નભ ત ભવન ચલેર
ુહરષી.
 45

હવે
િવલં
બ શા માટ કરવો જોઈએ ? વાનરો ને
તરત આ ા આપો.ભગવાનની એ લીલા (રાવણ વધનો આરં
ભ)

જોઈ, દવો ઘણા ુ

પો વરસાવી, હિષત થઇ આકાશમાં
થી પોત પોતાના લોક તરફ ચા યા.

(દોહા)
કિપપિત બે
ગ બોલાએ આએ ૂ
થપ ૂ
થ.

નાના બરન અ લ
ુબલ બાનર ભા ુ
બ થ.(૩૪)

વાનર રાજ ુીવે

તરત વાનરોને
બોલા યા.સે
નાપિતઓના સ હૂઆ યા.વાનરો તથા ર છો નાં
ટોળાં

અને
ક રં ુબળ વાળાં
ગ ના અ લ હતાં
.(૩૪)

ચોપાઈ
ુ
પદ પકજ
ં નાવ હ સીસા, ગરજ હ ભા ુ
મહાબલ ક સા.

ના, ચતઇ ૃ
દખી રામ સકલ કિપ સે પા ક ર રા જવ નૈ
ના.

તે
ઓ ુ
ના ચરણકમળો માં
મ તકો નમાવી ર ા.મહાબળવાન ર છો અને
વાનરો ગ ના કર ર ા.

ી રામે
વાનરોની સકળ સે મના તરફ કમળ ુ
ના જોઈ, તે પા- ૃટ નાખી.
ય નેોથી ૃ

રામ ૃ
પા બલ પાઇ કિપદા, ભએ પ છ ુ
ત મન ુ
ગ રદા.

હરિષ રામ તબ ક હ પયાના, સ ુ

ન ભએ દર
ુ
ં ભુનાના.

પા ુ
ી રામ ૃ ં
બળ પામી ે
ઠ વાનરો ણે
મોટા પવતો બ યા ! તે
વખતેી રામે ચ)ક .ુ
હિષત થઇ યાણ ( ૂ

અને ુ
ક દ ુ ક
ંર તથા ભ ુન થયા.

ુ
સકલ મગલમય
ં ક તી, તા ુ
પયાન સ ુ
ન યહ નીતી.

ુ
પયાન ના બૈ
દ હ , ફર ક બામ અ જ ુ
ક હ દહ .

મની ક િત સમ મં
ગલમય હતી, તે
મના યાણ સમયે ુ)
( ભ

ુનો થાય,એ નીિત (લીલાની મયાદા )છે

ક . ુુ
ંયાણ સીતા એ પણ .ુ
ં
તેમનાં
ડાબાં
 46

ગો ફરક ને ણે
કહ દતાં
હતાં
(ક ી રામ આવે
છે
)

જોઇ જોઇ સ ુ
ન ન ક હ હોઈ, અસ ુ
ન ભયઉ રાવન હ સોઈ.

ચલા કટ ુ
કો બરન પારા, ગ હ બાનર ભા ુ
અપારા.

સીતા નેમ ુનો થયા તે

ક તે ુનો થયા.સે
રાવણ માટ અપ ક ના ચાલી,તેુ
ં
વણન કોણ કર શક?

અસંય વાનરો અને

ર છો ગ ના કર ર ા.

નખ આ ધ
ુ ગ ર પાદપધાર , ચલે
ગગન મ હ ઇ છાચાર .

કહ રનાદ ભા ુ
કિપ કરહ , ડગમગા હ દ ગજ ચ રહ .

ુો વાળા અને
નખો પી આ ધ ુાર ચાલતા ર છો તથા વાનરો, પવતો અનેૃો ધારણ કર ,કોઈ
ઈ છા સ

આકાશ માગ અને

કોઈ ૃ
વી પર ચાલવા લા યા.તે
ઓ િસહ સમાન ગ ના કર ર ા.તે
ઓના ચાલવાથી

તથા ગાજવાથી દશાઓના હાથીઓ ડગમગી ચ કાર કરવા લા યા.

છં
દ
ચ ર હ દ ગજ ડોલ મ હ ગ ર લોલ સાગર ખરભર,

મન હરષ સભ ગં
ધબ ર િન નાગ ક ર ુ
ુ ુ ખ ટર.

કટકટ હ મકટ બકટ ભટ બ ુ

કો ટ કો ટ હ ધાવહ ,

જય રામ બલ તાપ કોસલનાથ ુ

ન ગન ગાવહ .(૧)

દશાઓના હાથીઓ ચ કાર કર ર ા, ૃ

વી ડોલવા લાગી,પવત ચં
ચળ થઇ (કં સ ુો ખળભળ
પી)ઉઠ ા અને

ધવ ,દવો, ુ
ગયા. ગં િનઓ,નાગો, ક રો સવ ના મનમાં અમા ુ
હષ થયોક , હવે ંુઃખ ટ .ુ
ં
અને
ક કરોડો

ભયાનક વાનર યો ાઓ દાં

િતયા કર ર ા અને
કરોડો દોડ ર ા. બળ તાપવાળા કોશલનાથ

ી રામચંનો જય થાઓ . એમ પોકારતા તે મના ુ

ઓ તે ણ સ હો
ૂગાઈ ર ા. (૧)

સ હ સક ન ભાર ઉદાર અ હપિત બાર બાર હ મોહઈ,

ગહ દસન િુ
ન િુ
ન કમઠ ૃ
ટ કઠોર સો કિમ સોહઈ.
 47

બીર ુ
ર ુ ચર યાન થિત િન પરમ હ
ુાવની,

જ ુ
કમઠ ખપર સપરાજ સો લખત અ બચલ પાવની.(૨)

પરમ ે
ઠ સપરાજ શે
ષનાગ પણ સે
નાનો ભાર સહ ન શ ા.વારં
વાર મો હત થઇ (ગભરાઈ)ગયા.

અને
કાચબાની કઠોર પીઠ ને
દાં
તો થી પકડ લે
વા લા યા,પણ દાં
ત ન હ પડતાં
ચ હ પડ ાં
.

તે
એવા શોભી ર ા ક ર ુ
ણે ુ
વીર ી રામચંની દ
ંર યાણ યા ાને
ઘણી જ સોહામણી ણી,

તે
ની અચળ કથાને
સપરાજ શે
ષનાગ કાચબા ની પીઠ પર લખી ર ા હોય !(૨)

(દોહા)

એ હ બિધ ઇ ૃ
પાિનિધ ઉતર સાગર તીર.

જહતહલાગે
ખાન ફલ ભા ુ
બ લ
ુકિપ બીર(૩૫)

પા-િનધાન ી રામચં સ ુના કનારા પર જઈ ઉતયા.

એ કાર ૃ

અને
ક ર છ તથા વાનરો યો યાં
ફળ ખાવા લા યા.(૩૫)

ચોપાઈ
ઉહાિનસાચર રહ હ સસકા,
ં જબ તે ર ગયઉ કિપ લં
કા.

ૃસબ કર હ બચારા, ન હ િનિસચર ુ

િનજ િનજ હ લ કર ઉબારા.

યાં ક ામાં
(લં ુાન
) યારથી હ મ લં
ક ા સળગાવીને કા ુ
ગયા, યારથી રા સો શં ત રહવા લા યા.

પોત પોતાના ઘરમાં

સવ િવચાર કર ર ા ક હવે ળ ુ
રા સ ુ ર ણ થવા ુ
ં ં
નથી.

ુૂ
ત બલ બરિન ન ઈ, તે
હ આએ ર
ુકવન ભલાઈ.

ૂ
ત હ સન િુ
ન ર
ુજન બાની, મદોદર
ં અિધક અ ુ
લાની.

ના ૂ
ત ુ
ં ુ
બળ વણવી શકા ં
નથી,તે
પોતે
નગરમાં
આવે
તે
માં
(આપણી ) શી ભલાઈ છે સા ુ
?( ુ
ં ં
થશે
?)

ૂ
તીઓ પાસે
થી નગર વાસીઓના એ વચનો સાં
ભળ મં
દ ોદર ઘણી જ યા ુ
ળ થઇ.

રહિસ જો ર કર પિત પગ લાગી, બોલી બચન નીિત રસ પાગી.

 48

કં
ત કરષ હ ર સન પ રહર ,ૂ
મોર કહા અિત હત હયધર ુ
.

તે
એકાં
તમાં
પિતને
( રાવણને
) હાથ જોડ ને
પગે
લાગી અને
નીિત રસથી તળબોળ વાણી બોલી :

નો િવરોધ છોડ દો. મા ુ

હ પિત ! ી હ ર સાથે કહ ુ
ં ં
અ યં
ત હતકાર ણી દયમાં
ધારો.

સ ુ
ઝત ુૂ
ત કઇ કરની, વહ ગભ રજનીચર ધરની.

તા ુ
ના ર િનજ સ ચવ બોલાઈ, પઠવ ુ
કં
ત જો ચહ ુ
ભલાઈ.

ના ૂ
તની કરણીનો િવચાર કરતાં
( મરણ આવતાં
) જ રા સોની ીઓ ના ગભ વી ય છે
; હ િ ય વામી !

ુ
જો ભ ં
ચાહતા હો, તો પોતાના મંીને
બોલાવી તે
ની સાથે
તે
મની ( ીરામની ) ીને
મોકલી દો.

તબ ુ
લ કમલ બિપન ુ
ખદાઈ, સીતા સીત િનસા સમ આઈ.

ન
ુુનાથ સીતા બ ુ
દ હ, હત ન ુ
હાર સ ંુ
અજ ક હ.

ળ પી કમળો ના વનનેુ
સીતા તમારા ુ ઃખ દનાર િશયાળા ની રાિ વી આવી છે
. હ નાથ ! સં
ભાળો.

સીતાને ક ર અને ા ુ
(પાછ ) આ યા િવના શં ં પણ તમા ુ
ુ
કર ં ંહત (ક યાણ ) ન હ થાય.

(દોહા)
રામ બાન અ હ ગન સ રસ િનકર િનસાચર ભે
ક,

જબ લ ગ સત ન તબ લ ગ જત ુ
કર ુ
ત જ ટક(૩૬)

ી રામના બાણ સપ ના સ હૂ વા છે
અને
રા સોના સ હૂદડકા વા છે ુી માં
. યાંધ તે(બાણો પી સપ )

તે
મને
( આ રા સો પી દડકાં
ઓને
) ગળ ન ુીમાં
ય યાંધ હઠ છોડ ઉપાય કરો.(૩૬)

ચોપાઈ
વન ન
ુી સઠ તા ક ર બાની, બહસા જગત બ દત અ ભમાની.

સભય ભ
ુાઉ ના ર કર સાચા, મગલ
ં મ ુ
ભય મન અિત કાચા.

ખ
ૂઅને
જગ િસ અ ભમાની રાવણ કાનોથી તે
ની વાણી સાં
ભળ ુહ યો (અને
બ બો યો : ) ખરખર ીઓનો
 49

વભાવ ઘણો જ બીકણ હોય છે

. મં
ગળ માં ુ
પણ ં ! તા ુ
ભય કર છે ં ત કા ુ
મન અ યં ં
(નબ ં
) છે
.

જ આવઇ મકટ કટકાઈ, જઅ હ બચાર િનિસચર ખાઈ.

કં
પ હ લોકપ ક ાસા, તા ુ
ના ર સભીત બ હાસા.

જો વાનરોની સે
ના આવશે
તો બચારા રા સો તે
ઓને
ખાઈ પોતાનો વન િનવાહ કરશે
. લોક પાલો પણ ના

ભયથી કં
પેછે
, તે
ની ુ
ી હોવા છતાંં
ડર છે
! આ મોટ હા યની વાત છે
.

અસ ક હ બહિસ તા હ ઉર લાઈ, ચલે

ઉ સભામમતા અિધકાઈ.

મદોદર
ં દયકર ચતા, ભયઉ કં
ત પર બિધ બપર તા.

રાવણ એમ કહ હસીને
તે
નેદય સાથે
ચાં
પી અને
મમતા ને
હ વધાર તે
સભામાં
ચા યો ગયો.

મં
દ ોદર દયમાં
ચતા કરવા લાગી ક પિત પર િવધાતા િવપર ત થયાં
છે
.

બૈ
ઠઉ સભાખબ ર અિસ પાઈ, િસ ુ
પાર સે
ના સબ આઈ.

ઝે
ૂિસ સ ચવ ઉ ચત મત કહ ,ૂ
તેસબ હ મ ટ ક ર રહ .ૂ

જતે
ુરુા ર
ુતબ મ નાહ , નર બાનર ક હ લે
ખેમાહ .

તે
સભામાં
જઈ બે
ઠ ો,(ક તે
જ વખતે
તેઆવી ખબર મળ ક , શ ુ
ને ના સ ુની પાર આવી છે
ની સવ સે .તે
ણે

મંીઓનેછ
ૂંુ યો ય સલાહ કહો;(હવેુ
ક, તમે કર ુ
ં ં
જોઈએ ?) યાર તે
ઓ બધા હ યા અને ુથઇ
બો યા ક , પ

રહો.(આમાં
સલાહ શી કહવાની છે રા સોને યા યાર મ થયો ન હતો, તો મ ુ
દવો અને
?)આપે યો અને

વાનરો કઈ ગણતર માં

છે?

(દોહા)
સ ચવ બૈ
દ ુ
ર તીિન જ િ ય બોલ હ ભય આસ,

રાજ ધમ તન તીિન કર હોઇ બે

ગહ નાસ(૩૭)

ુ
ધ અનેુ
મંી,વૈ - આ ણે
જો ભય અથવા (લાભની )આશાને
લીધે
( હ ત ની વાત ન કહ કવળ )િ ય બોલે

ુામત જ કર), તો અ ુમે

( શ રા ય,શર ર તથા ધમ (એ ણે
) નો જલદ નાશ થાય છે
.(૩૭)
 50

ચોપાઈ
સોઇ રાવન ક ુ
બિન સહાઈ, અ િુ
ત કર હ ન
ુાઇ ન
ુાઈ.

અવસર િન બભીષ ુ
આવા, ાતા ચરન સી ુ
તેહ નાવા.

રાવણને
પણ તે
જ સહાય મળ હતી.(મંીઓ ) તે
નેસં
ભળાવી સં
ભળાવી (મ આગળ ) િુ
ત કરતા હતા;

એ સમયે
અવસર ણી િવભીષણ આ યા.તે
મણે
મોટાભાઈના ચરણોમાં
મ તક નમા .ુ
ં

ન િસ ુ
િુ નાઇ બૈ
ઠ િનજ આસન, બોલા બચન પાઇ અ સ
ુાસન.

જૌ ૃ
પાલ િ◌
ૂુ ુ
મો હ બાતા, મિત અ ુપ કહઉ હત તાતા.

પછ તે
મ તક નમાવી પોતાના આસન પર બે
ઠ ા અને
આ ા મે
ળવી વચન બો યા: હ ૃ
પા !

જો આપે
મને
સલાહ છ
ૂછે
,તો હ તાત ! ુ
ં
માર ુ માણે
આપના હતની વાત ક ુ
ંં.

જો આપન ચાહ ક યાના, જ

ુ ુમ
ુિત ભ
ુગિત ખ
ુનાના.

સો પરના ર લલાર ગોસા , તજઉ ચઉિથ ક ચં

દ ક નાઈ.

(મ ુ
ય ) પોતા ુ
ં ુ
ંર યશ, ઉ મ ુ, ભ
ક યાણ, દ ુગિત અને
અને ુચાહતો હોય ,
ક કારનાંખ

તે
હ વામી ! પર ીના લલાટ ને
ચોથના ચંપે
ઠ ય છે

(અથાત મ લોકો ચોથ ના ચંને

જોતા નથી , તે
મ પર ી ુ
ંુ
ખ ન જો .ુ
ં
)

ચૌદહ વન એક પિત હોઈ,

ુ ત
ૂ ોહ િત ટઇ ન હ સોઈ.

ન સાગર નાગર નર જોઊ, અલપ લોભ ભલ કહઇ ન કોઊ.

ુ

ચૌદ ુ
વન નો એકજ વામી હોય ,તે
પણ વો સાથે
વે
ર કર ટક શકતો નથી,(પણ નાશ પામે
છે);

મ ુ
ય ુ
ણો નો સ ુઅને ુહોય તે
ચ ર ને
પણ ભલે
થોડો લોભ હોય,તો તે
ને ુ
કોઈ સારો કહ ં
નથી.

(દોહા)
કામ ોધ મદ લોભ સબ નાથ નરક ક પથ,
ં
 51

સબ પ રહ ર ર ુ
બીર હ ભજ ુ
ભજ હ હ સત(૩૮)
ં

હ નાથ ! કામ, ોધ, મદ અને

લોભ - એ સવ નરકના માગ છે
.

એ સવ છોડ ર ુ
વીરને
ભજો ક મને
સં
તો ભ છે
.(૩૮)

ચોપાઈ
તાત રામ ન હ નર પાલા,
ૂ વને
ુ વર કાલ ુ
કર કાલા.

અનામય અજ ભગવતા,
ં યાપક અ જત અના દ અનતા.
ં

હ તાત ! ી રામચં મ ુ
યોના જ રા નથી ; તે
સમ ત લોકના વામી અને
કાળ ના પણ કાળ છે
,

તે
ભગવાન છે
.તે
િવકારર હત, અજ મા , યાપક , અ ય , અના દ અને
અનં
ત છે
.

દવ હતકાર , ૃ
ગો જ ધેુ પાિસ ુ
મા ષ
ુત ધ
ુાર .

જન રં
જન ભં
જન ખલ ાતા, બે
દ ધમ ર છક ુુાતા.

પાના સ ુતે
ૃ ભગવાને
, ૃ
વી , દવો ુ
ા ણો ,ગાયો અને હત કરવા માટજ મ ુ
ં ય શર ર ધ ુ
છે
.

હ ભાઈ ! સાં
ભળો. તે
ભ તોને દ આપનારા , ુટો ના સ હોનો
આનં ૂ નાશ કરનારા

અને
વે
દ તથા ધમની ર ા કરનારા છે
.

તા હ બય ુ
ત જ નાઇઅ માથા, નતારિત ભં
જન ર ુ
નાથા.

દ ુ
નાથ ુ
ક ુ
બૈ
દ હ , ભજ ુ
રામ બ ુ
હ ુ
સને
હ.

વે
રત તે મ તક નમાવો. ી ર ુ
મને નાથ શરણાગતોનાંુ
ઃખો નો નાશ કરનારા છે
. હ નાથ !

ુ
ને
સીતા આપીદો અને
િવના કારણ જ ને
હ કરનારા ી રામને
ભજો.

સરન ગએ ુ ન યાગા, બ વ ોહ ૃ
તા ુ ત અઘ હ લાગા.

ુ
નામ ય તાપ નસાવન, સોઇ ુગટ સ ુ જયરાવન.

ને ૂજગતનો ોહ કયા ુ
સંણ ં
પાપ લા ુ
ં
હોય , તે
પણ શરણે ય , તો ુ
તે
નો યાગ કરતા નથી.

ુ
ં
નામ ણે
તાપોનો નાશ કરનાર છે
, તે
જ ુ
( ભગવાન ) મ ુ
ય પેગટ ા છે
.
 52

હ રાવણ ! હદયમાં
આ તમે
સમજો .

(દોહા )
બાર બાર પદ લાગઉ બનય કરઉદસસીસ.

પ રહ ર માન મોહ મદ ભજ ુ
કોસલાધીસ(૩૯- ક )

હ દશ મ તકો વાળા ! ુ
ં
વારં
વાર આપને લા ું
પગે અને તી ક ુ
િવનં ંંક,

માન , મોહ તથા મદ છોડ આપ કોશલપિત ી રામને

ભજો.

િન લ
ુ ુ ત િનજ િસ ય સન ક હ પઠઈ યહ બાત.

ર
ુત સો મ ુ ુવસ ુ
સન કહ પાઇ અ તાત(૩૯-ખ )

ુ
િન ુ યે
લ પોતાના િશ ય પાસે
આ વાત કહવડાવી મોકલી છે
.

ુ
હ તાત ! દ
ંર અવસર મે
ળવી મ તરત જ આ વાત ( આપ ) ુ
ને
કહ છે
.

ચોપાઈ
મા યવત
ંઅિત સ ચવ સયાના, તા ુ
બચન િુ
ન અિત ખ
ુમાના.

તાત અ જ
ુતવ નીિત બ ષન,
ૂ સો ઉર ધર ુ
જો કહત બભીષન.

મા યવાન નામનો ઘણો ુમાન મંી હતો ; તે

ણે(િવભીષણ ) તે
નાં ભળ ઘ ુ
વચનો સાં ંખુમા ;ુ
ં

( અને ુ
ક ં
:) હ તાત ! આપના નાના ભાઈ નીિતને
શોભાવનાર છે
. િવભીષણ કહ છે
તેને
હદયમાં
ધરો.

ઉતકરષ કહત સઠ દોઊ, ૂ

ર ુ ર ન કર ુ
ઇહાહઇ કોઊ.

મા યવત
ં હ
ૃગયઉ બહોર , કહઇ બભીષ ુિુ
ન કર જોર .

(રાવણે ુ
ક :ં
)આ બં ુ
નેંચાઓ શ ુ
નો મ હમા કહ છે
, અહ છે
કોઈ ?

આમનેુ
ર કરો.પછ ુ
યવાન તો ઘે
ર ગયો . પણ િવભીષણ હાથ જોડ ફર કહવા લા યા.
 53

ુિત ુ
મ મિત સબ ક ઉર રહહ , નાથ ર
ુાન િનગમ અસ કહહ .

જહા મ ં નાના, જહા ુ

ુિત તહસપિત મિત તહ બપિત િનદાના.

હ નાથ ! ુુ અનેુુ સવના હદયમાં

રહ છે ુાણો તથા વે
.એમ ર દ ો કહ છે
.

યાંુુ છેયાં
અને
ક કારની સં અનેયાંુુ છેયાં
પિ ઓ રહ છે િવપિ ( ુ
પ રણામે ઃખ )રહ છે
.

તવ ઉર ુ
મિત બસી બપર તા, હત અન હત માન ુર ુીતા.

કાલરાિત િનિસચર ુ
લ કર , તે
હ સીતા પર ીિત ઘને
ર.

િવપર ત ુુ વસી છે
તમારા હદયમાં , તે
થી જ આપ હતને શ ુ
અ હત અને ને
િમ માનો છો.

રા સ ુ
ળ માટ કાળ રાિ છે
, તે
થી સીતા પર તમને
ઘણી ીિત છે
!

(દોહા)
મોર ુ
તાત ચરન ગ હ માગઉરાખ ુ લાર.

સીત દ ુ
રામ ક ુ
અ હત ન હોઇ ુ
હાર(૪૦)

હ તાત ! ુ
ં મા ુ
ચરણો પકડ આપની પાસે ંં તી ક ુ
( િવનં ંં) ક , આપ મારો ે
મ રાખો .

ી રામને
સીતા દઈ દો , થી આપ ુ
ં
અ હત થાય ન હ.(૪૦)

ચોપાઈ
ધ ર
ુ ુાન િુ
ત સમત
ં બાની, કહ બભીષન નીિત બખાની.

ન
ુત દસાનન ઉઠા રસાઈ, ખલ તો હ િનકટ ુ ુ
અબ આઈ.

િવભીષણે
પં ુાણો તથા વે
ડતો, ર દ ોને
મા ય વાણી થી નીિત વખાણી ને
કહ ; પણ તે
સં
ભાળતાં
રાવણ

બો યો ક, હ ુટ હવેૃ ુ
ોધાયમાન થઇ ઉઠ ો અને તાર પાસે
આ ુ
ં
છે!

જઅિસ સદા સઠ મોર જઆવા, ર ુ

કર પ છ ૂતો હ ભાવા.
 54

કહિસ ન ખલ અસ કો જગ માહ , જ બલ
ુ હ જતા મ નાહ .

ુ
અર શઠ ! ં
મારો વાડ ો સદા વે
છે- મારા જ અ થી પોષાઈ ર ો છે
; છતાં
ઓ ઢ
ૂ!

શ ુ
તને નો જ પ સારો લાગે
છે! અર ુટ !કહ , જગતમાં
એવો કોણ છે
,

મ પોતાની ુ ના બળથી
ને યો નથી.

મમ ર
ુબિસ તપિસ હ પર ીતી, સઠ િમ ુ ઇ િત હ હ ક ુ
નીતી.

અસ ક હ ક હિસ ચરન હારા, અ જ

ુગહ પદ બાર હ બારા.

મારા નગરમાં ુ
વસી ં
તપ વી પર ે
મ કર છે
! ઓ શઠ ! તે
ઓને
જઈને
મળ અને
તે
મને
નીિત કહ !

એમ કહ રાવણે
તેમને
લાત માર ; નાના ભાઈ િવભીષણે
વારં
વાર તે
ના ચરણો જ હણ કયા.

ઉમા સત
ંકઇ ઇહઇ બ ાઈ, મદ
ંકરત જો કરઇ ભલાઈ.

ુ
હ િપ ુ
સ રસ ભલે
હ મો હ મારા, રા ુ
ભજ હત નાથ ુ
હારા.

સ ચવ સગ
ંલૈ
નભ પથ ગયઊ, સબ હ ન
ુાઇ કહત અસ ભયઊ.

ક ર કહછે
(શં :) હ પાવતી ! સં
તનો આજ મ હમા છે
ક, ુ
ુ
ં ુ
કરવા છતાંુ
ંકરનાર ુ
ં ુ
ભ ં
જ કર છે
.

(િવ ભષણે ુ
ક :ં
) આપ મારા િપતા સમાન છો,મને
તમે માય ; પરંુ
ભલે હ નાથ !

ી રામને જ તમા ુ
ભજવામાં ંહત છે ુ
.(એટ ં
કહ )િવભીષણ પોતાના મંીઓને
સાથે
લઇ આકાશ માગ ગયો. અને

સવને
સં
ભળાવી તે
ણે ુ
આમ ક .ં

(દોહા)
રા ુ
સ યસકંપ ુ
સભા કાલબસ તો ર.

મૈ
ર ુ
બીર સરન અબ ઉદ ુ
જિન ખો ર(૪૧)

ી રામચં સ ય સં
ક પ વાળા અને
સવ સમથ ુ
છે
.હ રાવણ ! તમાર સભા કાળને
વશ છે
,

તે હવેી ર ુ
થી ુ
ં વીર ને
શરણે .મને
ં દોષ ન દશો.
 55

ચોપાઈ
અસ ક હ ચલા બભીષ ુ
જબહ , આ હૂન ભએ સબ તબહ .

સા ુ
અવ યા ર
ુત ભવાની, કર ક યાન અ ખલ ક હાની.

િવભીષણ જયાર ચા યા યાર સવ રા સો આ ુ

એમ કહ ને મ ુ
ય ર હત થયા.(તે ંૃ ુ
ન થઇ ગ .ુ
ં
)

શં : હ ભવાની ! સ જન ુ
ક ર કહ છે ં
અપમાન સંણ
ૂક યાણ નો તરત નાશ કર છે
.

રાવન જબ હ બભીષન યાગા, ભયઉ બભવ બ ુ

તબ હ અભાગા.

ચલે
ઉ હરિષ ર ુ
નાયક પાહ , કરત મનોરથ બ ુ
મન માહ .

રાવણે ણે
િવભીષણ નો યાગ કય , તેણે
તેઅભાગીયો ઐ યર હત થયો.િવભીષણ હિષત થઇ મનમાં

ક મનોરથો કરતા ી ર ુ
અને નાથ પાસે
ચા યા.

દ ખહઉ ઇ ચરન જલ તા, અ ુ ુ

ન ૃલ સે
વક ખ
ુદાતા.

પદ પરિસ તર રિષનાર , દં
ડક કાનન પાવનકાર .

િવચાર કરતા જતા હતા ક ) ુ

(તે ં
જઈને
ભગવાનના કોમળ અને
લાલ વણનાં
ચરણકમળો ુ
ં
દશન કર શ.

ક સે ુઆપનાર છે
વકોનેખ , વળ ચરણો નો પશ કરવાથી ઋિષ પ ની અહ યા તાર

અને દં
ડક વનને
પિવ કરનાર છે
.

ુાઉર લાએ, કપટ ુ

પદ જનક ત રં
ગ સગ
ંધર ધાએ.

હર ઉર સર સરોજ પદ ઈ, અહોભા ય મૈ
દ ખહઉતે
ઈ.

ચરણો ને
સીતા એ દયમાં
ધયા છે
, કપટ ગ
ૃમાર ચ સાથે ૃ
વી પર (તે
ને
પકડવા )દોડ ા અને

ચરણકમળ સા ાત શં
ક રના દય પી સરોવરમાં
િવરા છે
,મારાં
અહોભા ય છે
ક ુ
ં
તેમને
આ જોઇશ.

(દોહા)
જ હ પાય હ ક પા ુ
ક હ ભર ુ
રહ મન લાઇ.
 56

તે
પદ આ ુબલો કહઉઇ હ નયન હ અબ ઇ.(૪૨)

ચરણો ની પા ુ
કાઓમાં ુ
ભરત એ મન લગાડ ં
છે
,

તે
ચરણો નેુ
ં
આ હમણાં
જઈને
આ નેોથી જોઇશ !(૪૨)

ચોપાઈ
એ હ બિધ કરત સ મ
ે બચારા, આયઉ સપ દ િસ ુ
એ હ પારા.

કિપ હ બભીષ ુ
આવત દખા, ના કોઉ ર ુૂ
ત બસે
ષા.

એ કાર ે જલદ સ ુની આ પાર ( યાં

મ સ હત િવચાર કરતા તે રામચં ની સે
ના હતી યાં
) આ યા.

વાનરોએ િવભીષણ આવતા જોઈ ુ

ક ,આશ ુ
ં નો કોઈ ખાસ ૂ
ત છે
.

તા હ રા ખ કપીસ પ હ આએ, સમાચાર સબ તા હ ન

ુાએ.

કહ ુીવ ન
ુુર ુ
રાઈ, આવા િમલન દસાનન ભાઈ.

તે
મને
(પહરા પર ) થોભાવીનેઓ ુીવ પાસે
તે આ યા અને
તે
મને
સવ સમાચાર સં
ભળા યા .

ુીવે
( ી રામ પાસે ુ
:હર ુ
જઈ ) ક ં નાથ ! સં
ભાળો . રાવણ નો ભાઈ આપને
મળવા આ યો છે
.

કહ ુ
સખા ૂ
ઝઐ કાહા, કહઇ કપીસ ન
ુુનરનાહા.

િન ન ઇ િનસાચર માયા, કામ પ ક હ કારન આયા.

ુી રામે ુ
ક ં
: હ િમ ! તમાર શી સલાહ છે
? વાનરરાજ ુીવે ુ
ક ં
: હ મહારાજ ! સાં
ભળો. રા સોની

માયા ણી શકાતી નથી.તે ુ

ઈ છા સ
ંાર પ ધરનારો (કપટ ) કયા કારણે ? (તેુ
આ યો હશે ં
કહ શકાય ! )

ભે
દ હમાર લે
ન સઠ આવા, રા ખઅ બાિ◌ મો હ અસ ભાવા.

સખા નીિત ુ
હ ની ક બચાર , મમ પન સરનાગત ભયહાર .

લાગે
(મને છેક ,) તે ુ
ચો આપણો ભે
દ લે
વા આ યો છે
, માટ મને
તો એજ લાગે
છેક તે
ને
બાં
ધી રાખવો .

ીરામે ુ
ક ં
: તમે શરણાગત નો ભય હરવો એ મા ુ
નીિત ઠ ક િવચાર , પરંુ ં
“પણ” છે
.
 57

િુ
ન ુ
બચન હરષ હ મ
ુાના, સરનાગત બ છલ ભગવાના.

ુ
નાં
વચન સાં ુાન હષ પા યા (અને
ભળ હ મ મનમાં
કહવા લા યા ક ,)

ભગવાન શરણે
આવે
લા પર ે
મ રાખનાર છે
.

(દોહા)
સરનાગત ક ુતજ હ િનજ અન હત અ મ
ુાિન.

તે
નર પાવ પાપમય િત હ હ બલોકત હાિન.(૪૩)

( ી રામ ફર બો યા : ) મ ુ
ય પોતા ુ
ં
અ હત િવચાર શરણે
આવે
લાનેય છે
,તે
પામર અને
પાપમય છે
.

અને
તે
ને
જોવામાં
પણ હાિન છે
.(૪૩)

ચોપાઈ
કો ટ બ બધ લાગ હ આએસરન તજઉન હ તા .ૂ
,ૂ

સન ુ
ખ હોઇ વ મો હ જબહ , જ મ કો ટ અઘ નાસ હ તબહ .

ને
કરોડો ા ણ ની હ યા લાગી હોય,તે
ને
પણ શરણે
આ યા પછ ુ
ંયજતો નથી.

વ જયાર માર સ ુ
ખ થાય છે
, યાર તે
ના કરોડો જ મ નાં
પાપ નાશ પામે
છે
.

પાપવત
ંકર સહજ ભ
ુાઊ, ભજ ુ
મોર તે
હ ભાવ ન કાઊ.

જ પૈુટહદય સોઇ હોઈ, મોર સન ુ

ખ આવ ક સોઈ.

પાપીઓનો એ સહજ વભાવ હોય છે

ક, તેમા ુ
ને ં ુ
ભજન કદ ગમ ં
નથી.

(રાવણ નો ભાઈ ) ુટ દયવાળો હોત , તો

તે ુ
ં
માર સ ુ
ખ આવત ?

િનમલ મન જન સો મો હ પાવા, મો હ કપટ છલ િછ ન ભાવા.

ભે
દ લે
ન પઠવા દસસીસા, તબ ુ
ન ક ભય હાિન કપીસા.
 58

મ ુ
ય િનમળ મનનો હોયછે
તેજ મને
પામે
છે
.મને
કપટ અને
છળ - િછ ો ગમતાં
નથી.જો તે
ને
રાવણે

(આપણો) ભે
દ લે
વા મોક યો હશે
, તો પણ હ ુીવ ! આપણને
કં
ઈ ભય ક હાની નથી.

જગ મ ુ
સખા િનસાચર તે
, લિછમ ુ
હનઇ િનિમષ મ ુ
તત
ે.ે

જ સભીત આવા સરનાઈ, ર ખહઉતા હ ાન ક નાઈ.

કમ ક હ િમ ! જગતમાંટલા રા સો છે
, તે
સવ ને
લ મણ પલકવાર માં
જ માર શક છે
,

પણ જો તે
ભયભીત થઇ માર શરણે
આ યો હશે
, તો ુ
ં
તેનેાણ ની પે
ઠ રાખીશ (તે
ની ર ા કર શ ).

(દોહા)
હ આન ુહ કહ ૃ
ઉભય ભ તે પાિનકત.

જય ૃ
પાલ ક હ ચલે ગદ હ ૂ
સમે
ત(૪૪)

પાના ધામ ી રામે

ૃ હસીને ુ
ક ં નેકાર (શ ુ
: બં ક શરણે વા બેકાર) તે
-તે ને
લાવો .

યાર ગદ અને ુાન સ હત વાનર ગણ ૃ

હ મ પા ી રામનો જય થાઓ (એમ ) કહ ચા યા.(૪૪)

ચોપાઈ
સાદર તે
હ આગ ક ર બાનર, ચલે પિત ક ુ
જહાર ુ નાકર.

ૂ
ર હ તે
દખેૌ ાતા, નયનાનદ
ંદાન ક દાતા.

િવભીષણ ને
આદર સહ ત આગળ કર વાનરો ફર યાં ક ુ
ચા યા ક યાં ણા ની ખાણ ી રામચં હતા.

નેોને દ ુ
આનં ં
દાન દનારા બં
ને િવભીષણેુ
ભાઈઓને રથી જોયા .

ર રામ છ બધામ બલોક , રહઉ ઠ ુ

બ ુ ક એકટક પલ રોક .

ુ બ કં ુ
જ લં ન લોચન, યામલ ગાત નત ભય મોચન.

પછ શોભાના ધામ ી રામ ને

જોઈને
મટ ુ
ં
પણ માયા વગર ત ધ થઇ એક ટશે
જોઈ ર ા !

ભગવાનની ુઓ લાં
બી હતી, નેો લાલ કમળ સમાન હતાં
અને
 59

ભયનો નાશ કરના ુ

શરણાગતો નાં ં .ુ
શર ર યામ હ ં

િસઘ કં
ધ આયત ઉર સોહા, આનન અિમત મદન મન મોહા.

નયન નીર લ
ુકત અિત ગાતા, મન ધ ર ધીર કહ ુ
ૃબાતા.

ખાં ુ
ધ િસહ સમાન હતી.િવશાળ વ : થળ શોભી ર ં ુ
અનેુ
હ ં ખ અસંય કામદવોના મનને .ુ
મોહ કરનાર હ ં

ભગવાન ુ
ંવ પ જોઈ િવભીષણ નાં મા ુ
નેોમાંે નાં
જળ ભરાયાં
અને
શર ર અ યં ચત થ .ુ
ત રોમાં ં
પછ

મનમાં
ધીરજ ધર તે
મણે
કોમળ વચનો ક ાં
.

નાથ દસાનન કર મ ાતા, િનિસચર બં

સ જનમ ર
ુ ાતા.

સહજ પાપિ ય તામસ દહા, જથા ઉ કૂહ તમ પર ને

હા.

દશ ુ
હ નાથ ! ુ
ં ખ રાવણ નો ભાઈ . હ દવોના ર ક ! મારો જ મ રા સ ુ
ં ળમાં .મા ુ
થયો છે ં
શર ર તામસ છે
.

અનેમ ુ
વડને ધકાર પર (સહજ ) ને
હ છે મ વભાવથી જ મને
,તે પાપ િ ય છે
.

(દોહા)
વન જ
ુ ુિુ
ન આયઉ ુ
ભંજન ભવ ભીર.

ા હ ા હ આરિત હરન સરન ખ

ુદ ર ુ
બીર(૪૫)

ં
ુ ુ
કાનથી આપનો દ
ંર યશ સાં
ભળ આ યો ં
ક ુ
સં .હ ુ
સારના ભયનો નાશ કરનારા છે ઃખીઓના ુ
ઃખ ુ
ર

કરનાર અને ુદનાર ી ર ુ

શરણાગતો નેખ વીર ! ાહ , ાહ - માર ર ા કરો - ર ા કરો.(૪૫)

ચોપાઈ
અસ ક હ કરત દં
ડવત દખા, ર
ુત ઉઠ ુ
હરષ બસે
ષા.

દ ન બચન િુ
ન ુ
મન ભાવા, જ બસાલ ગ હ દયલગાવા.
ુ

એમ કહ દં મને ુ
ડવત કરતા તે એ જોયા; એટલે
તેઅિતશય હષ પામી તરત જ ઉઠ ા.

િવભીષણ નાં
દ ન વચનો સાં
ભળ ુ
મનમાં
ઘણાજ હષ પા યા.

તે પોતાની િવશાળ ુઓથી પકડ તે

મણે મનેદય સરસા ચાં
યા.
 60

અ જ
ુસ હત િમ લ ઢગ બૈ
ઠાર , બોલે
બચન ભગત ભયહાર .

ક ુ
લંકસ સ હત પ રવારા, ુ
સલ ુ
ઠાહર બાસ ુ
હારા.

નાના ભાઈ લ મણ સ હત (િવભીષણને

) મળ , પોતાની પાસે
બેસાડ ી રામચં ભ તોના ભયને
હરનારાં

ક શ ! પ રવાર સ હત તમા ુ
વચનો બો યા : હ લં ંુ
શળ કહો. તમારો વાસ ખરાબ થાન પર છે
.

ખલ મડલ
ં બસ ુદ ુ
રાતી, સખા ધરમ િનબહઇ ક હ ભા◌ી.

મ નઉ ુ
હા ર સબ ર તી, અિત નય િન ન
ુન ભાવ અનીતી.

દવસ - રાત ુટો ની મં

ડ ળ માં
તમેવસો છો. હ િમ ! તમારો ધમ કયા કાર નભે
છે? ુ
ં
તમાર સવ ર તી
ુ
ંં. તમેઅ યં ુ
ત નીિત િન ણ છો.તમને અનીિત ગમતી નથી.

બ ુ
ભલ બાસ નરક કર તાતા, ુટ સગ
ંજિન દઇ બધાતા.

અબ પદ દ ખ ુ
સલ ર ુ
રાયા, જ ુ
હક હ િન જન દાયા.

વસ ુ
હ તાત ! નરકમાં ં જ સા ુ
ઘ ુ
ં ં િવધાતા ુટોનો સં
, પરંુ ગ ન દ.(િવભીષણે ુ
:)હર ુ
ક ં નાથ !

હવે
આપના ચરણોના દશન કર ંુ
ુશળ ં
,કારણ ક આપે
પોતાનો સે
વક ણી મારા પર દયા કર છે
.

(દોહા)
તબ લ ગ ુ
સલ ન વક ુ
સપને
ુમન બ ામ.

જબ લ ગ ભજત ન રામ ક ુ
સોક ધામ ત જ કામ(૪૬)

ુી
યાંધ વ શોકના ઘર પી કામ વાસના છોડ ી રામને
ભજતો નથી,

ુી તેુ
યાંધ ંુ
શળ નથી અનેવ ન માં
પણ તે
ના મનને
શાં
િત નથી.(૪૬)

ચોપાઈ
તબ લ ગ દયબસત ખલ નાના, લોભ મોહ મ છર મદ માના.

જબ લ ગ ઉર ન બસત ર ુ
નાથા, ધર ચાપ સાયક ક ટ ભાથા.
 61

ુી ધ ષ
યાંધ ુબાણ અને ભાથો ધરનાર ી ર ુ
કમરમાં નાથ દયમાં
વસતા નથી,

ક ુટો દયમાં
ુી જ લોભ, મોહ, મ સર,મદ તથા માન આ દ અને
યાંધ વસે
છે
.

મમતા ત ુ
ન તમી િઅઆર , રાગ ષ
ેઉ કૂ ખ
ુકાર .

તબ લ ગ બસિત વ મન માહ , જબ લ ગ ુતાપ ર બ નાહ .

મમતા ણ
ૂ ધકારમય રાિ છે
ક રાગ - ે ુડોનેખ
ષ પી વ ુઆપનાર છે
.તે
મમતા પી ધાર રાત યાં

ુી
ધ ુ
તા પી ય ુી જ
ૂહોતો નથી યાંધ વના મનમાં
વસે
છે
.

અબ મ ુ
સલ િમટ ભય ભાર, દ ખ રામ પદ કમલ ુ
હાર.

હ ૃ
ુ પાલ પર અ ુૂ
લા, તા હ ન યાપ િ બધ ભવ લા.
ૂ

હ ી રામ ! આપના ચરણાિવદ નાં

દશન કર હવેુ
ંુ
શળ ં
. મારો ભાર ભય મટ ો છે
.

હ ૃ
પા ! આપ ના પર સ થાઓ છો,

તે
ને ણેકારનાં
ભવ ળ
ૂ(અ યા મક,આિધદિવક અને
આિધ ભૌિતક તાપ ) યા તા નથી.

મ િનિસચર અિત અધમ ભ

ુાઊ, ભ
ુઆચર ુ
ક હ ન હ કાઊ.

ુપ ુ
િન યાન ન આવા, તે
હ ુ
હરિષ દયમો હ લાવા.

ં
ુ
અ યં
ત નીચ વભાવનો રા સ ં
,મ કદ ુઆચરણ ક ુ
ભ નથી. ુ
ંપ ુ
િનઓના યાનમાં

ુ
તે ુ
નથી આવ ં એ પોતે
જ હિષત થઇ મને
હદય સાથે
લગા યો છે
!

(દોહા)
અહોભા ય મમ અિમત અિત રામ ૃ
પા ખ
ુ જ.
ુ
ં

દખે
ઉનયન બરં
ચ િસબ સે
ય ુ
ગલ પદ કં
જ.(૪૭)

હ ૃ ુના સ હૂ ી રામચં ! મારાં

પા અનેખ અિત અમાપ અહો ભા ય છે
ક મ ા તથા શં
ક રને
પણ સે
વવા

યો ય આપનાં
બંને
ચરણકમળ મારાં
નેોથી ( ય ) જોયાં
છે
.(૪૭)
 62

ચોપાઈ
ન
ુુસખા િનજ કહઉ ભ
ુાઊ, ન ુુ
ં
ડ સ ંુ
ગર ઊ.

જ નર હોઇ ચરાચર ોહ , આવે

સભય સરન ત ક મોહ .

( ી રામે ુ
ક ં
: ) હ િમ ! સાં
ભળો. ુ
ં
તમને
મારો વભાવ ક ુ
ંંક ને
કા ુ
શડ
ં, શં
ક ર તથા પાવતી પણ

ણે
છે. કોઈ મ ુ
ય સંણ
ૂજડ - ચે
તન જગત ના ોહ હોય પણ જો ભયભીત થઇ માર શરણે
આવે
;

ત જ મદ મોહ કપટ છલ નાના, કરઉસ તે

હ સા ુ
સમાના.

જનની જનક બંુત

ુદારા, ત ુ
ધ ુ
ભવન ુદ પ રવારા.

અને
મદ , મોહ તથા અને
ક કારનાં
છળ-કપટ ય દ, તો ુ
ં
તેને સમાન ક ુ
તરત જ સા ુ ંં.

માતા,િપતા,ભાઈ, ુ, ી,શર ર,ધન,ઘર,િમ અને

પ રવાર .

સબ ક મમતા તાગ બટોર , મમ પદ મન હ બા બ ર ડોર .

સમદરસી ઇ છા ક નાહ , હરષ સોક ભય ન હ મન માહ .

એ સવના મમતા પી કાચા દોરાઓ એકઠા કર (વણી) ,તે

બધાની એક (પાક ) દોર વણી ને
તેારા પોતાના

મનને
મારાં
ચરણોમાં
બાં
ધે
છે, સમદશ છે
, ને
કોઈ ઈ છા નથી અનેના મનમાં
હષ ,શોક તથા ભય નથી.

અસ સ જન મમ ઉર બસ કસ, લોભી દયબસઇ ધ ુસ.

ુ
હ સા રખે
સતંિ ય મોર, ધરઉદહ ન હ આન િનહોર.

એવો સ જન મારાંદયમાં
કવો વસે
છેક, ુ
ં
લોભીના દયમાં
ધન વસે
છે! તમારા વા સં
ત જ મને
િ ય છે
.

(અનેઓ માટ જ મ આ મ ુ
તે ય શર ર ધ ુ
છે
.)બી કોઈની ાથના થી ુ
ં
દહ ધરતો નથી.

(દોહા)
ન ઉપાસક પર હત િનરત નીિત ૃને
સ ુ મ.
 63

તે
નર ાન સમાન મમ જ હ ક જ પદ મ
ે.(૪૮)

સ ુ
ણ - સાકાર ભગવાનના ઉપાસક છે
, બી ના હતમાં
લા યા રહ છે
, નીિત અને
િનયમોમાં
દઢ છે
અને

ઓનેા ણો નાં
ચરણો માંે
મ છે મ ુ
, તે ય મારા ાણ સમાન છે
.(૪૮)

ચોપાઈ
ુુ
લં
કસ સકલ ુ
ન તોર, તાત ુ
હ અિતસય િ ય મોર.

રામ બચન િુ થા, સકલ કહ હ જય ૃ

ન બાનર ૂ પા બ થા.

હ લં
ક શ ! સાં સવ ુ
ભળો , તમારામાં ણો છે
;તે
થી મને
અ યં
ત િ ય છો. ી રામનાં
વચનો સાં
ભળ સવ વાનરોના

સ હૂકહવા લા યા : ૃ
પાના સ હૂ ી રામનો જય થાઓ !

ન
ુત બભીષ ુ ુ
ક બાની, ન હ અઘાત વના ત
ૃ ની.

પદ જ ગ હ બાર હ બારા, દયસમાત ન ેુ

ુ અપારા.

ુ
ની વાણી સાં
ભળતાં
િવભીષણ તે
નેવણા ત
ૃ ણી ૃ
ત થતા નહોતા.તે
વારં
વાર ી રામનાં
ચરણકમળો

પકડ લે
તા હતા.(તે
મનો ) અપાર ે
મ દયમાં
સમાતો નહોતો.

ન
ુુદવ સચરાચર વામી, નતપાલ ઉર તર મી.

ઉર ક થમ બાસના રહ , ુ
પદ ીિત સ રત સો બહ .

(િવભીષણે ુ
ક ં
: ) હ દવ ! હ ચરાચર જગતના વામી ! હ શરણાગત ના ર ક ! હ સવ ના દયના તયામી !

સાં ઈક વાસના રહ હતી,તે ુ

ભળો. મારા દયમાંથમ કં ના ચરણોની ીિત પી નદ માં
તણાઈ ગઈ છે
.

અબ ૃ
પાલ િનજ ભગિત પાવની, દ ુ
સદા િસવ મન ભાવની.

એવમ ુ
કહ ુ
રનધીરા, માગા ર
ુત િસ ુ
કર નીરા.

હવે
હ ૃ
પા ! શં
ક રના મનને
હં
મે
શ િ ય લાગતી આપની પિવ ભ ત મને
આપો. એવ મ ુ
( ભલે
એમ થાઓ.)

કહ રણધીર ુી રામચં એ તરત સ ુમાં

થી જળ મં
ગા .ુ
ં
 64

જદિપ સખા તવ ઇ છા નાહ , મોર દર ુ

અમોઘ જગ માહ .

અસ ક હ રામ િતલક તે
હ સારા, મ
ુન ૃટ નભ ભઈ અપારા.

(અને ુ
ક ં
: ) હ િમ ! જોક તમાર ઈ છા નથી , છતાં મા ુ
જગતમાં ં
દશન સફળ છે
.એમ કહ ી રામે
તે
ને

રાજિતલક ક ુ જ વખતે
.(તે થી ુ
) આકાશમાં પોની અપાર ૃ
ટ થઇ.

(દોહા)
રાવન ોધ અનલ િનજ વાસ સમીર ચં
ડ.

જરત બભીષ ુ
રાખે
ઉદ હ ુ
રા ુ
અખં
ડ(૪૯-ક)

ી રામચં એ પોતાના ાસ પી પવનથી ઉ બને

લા રાવણ ના ોધ પી અ નમાં
બળતા િવભીષણ ને

બચા યો અને
તે
ને
અખં
ડ રા ય આ .ુ
ં
(૪૯-ક )

જો સપિત
ં િસવ રાવન હ દ હ દએદસ માથ.

ં બભીષન હ સ ુ
સોઇ સપદા ચદ હર ુ
નાથ(૪૯-ખ)

શં
કર સં
પિ રાવણ ને
દશ મ તકો ( ુ
ં
બ લદાન ) દ ધા પછ આપી હતી , તે પિ ર ુ
જ સં નાથે
િવભીષણ ને

( આતો ઘ ુ
ં આ ુ
જઓ ં ંં
, એમ ) સં
ક ોચાઈ ને
આપી.

ચોપાઈ
અસ ુ
છા ભજ હ આના, તે
નર પ ુ
બ ુૂ
બષાના.

િનજ જન િન તા હ અપનાવા, ુાવ કિપ ુ

ુભ લ મન ભાવા.

એવા પરમ ૃ
પા ુ
નેછોડ મ ુ
ય બી ને
ભ છે
, તે
િશગડાં
- છ
ં િવનાનો પ ુ
ૂડાં જ છે
. પોતાનો સે
વક

ણી િવભીષણનેી રામે
અપના યો ! ુ
નો વભાવ વાનર ુ
ળ ના મનને
(બ ુ
) ગ યો.

િુ
ન સબ ય સબ ઉર બાસી, સબ પ સબ ર હત ઉદાસી.

બોલે
બચન નીિત િતપાલક, કારન મ જ ુુ
ુદ જ લ ઘાલક.
 65

પછ સવ વસનારા, સવ વ પ, સવ થી ર હત , ઉદાસીન , કારણ વશાત મ ુ

ણનારા , સવના દયમાં ય

બને
લા અને ળનો નાશ કરનારા ી રામચં નીિત ુ
રા સોના ુ ં
ર ણ કરનાર વચન બો યા :

ુુ
કપીસ લં
કાપિત બીરા, ક હ બિધ ત રઅ જલિધ ગં
ભીરા.

ુ
સં
લ મકર ઉરગ ઝષ તી, અિત અગાધ ુતર સબ ભાતી .

હ વીર વાનરરાજ ુીવ અને

લંક ાપિત િવભીષણ ! સાં
ભળો. આ ગં
ભીર ( ડા ) સ ુને
કયા કાર તરવો !

અને થી ભરલો આ ઘણો અગાધ સ ુપાર કરવો સવ

ક િતના મગર, સપ તથા માછલાં કાર ુ
કલ છે
.

કહ લં
કસ ન
ુુર ુ
નાયક, કો ટ િસ ુ
સોષક તવ સાયક.

જ િપ તદિપ નીિત અિસ ગાઈ, બનય ક રઅ સાગર સન ઈ.

િવભીષણે ુ
:હર ુ
ક ં નાથ ભળો. જો ક આપ ુ
! સાં ં ુવના ુ
એક જ બાણ કરોડો સ ુનેક છે, તો પણ આવી

ક, થમ સ ુપાસે
નીિત કહવાઈ છે જઈ િવનય કરવો.(તે
ની ાથ ના કરવી ).

(દોહા)
હાર ુ
ુુ લ ુ
ર જલિધ ક હ હ ઉપાય બચા ર.

બ ુયાસ સાગર ત ર હ સકલ ભા ુ

કિપ ધા ર.(૫૦)

હ ભો ! સ ુઆપનો ુ ુ
લ ુ( વજ)છે
ૂ .તે િવચાર ને
ઉપાય કહશે
.પછ ર છો અને
વાનરોની સકલ સે
ના િવના

સ ુતર જશે
યાસે .(૫૦)

ચોપાઈ
સખા કહ ુ
હ ની ક ઉપાઈ, ક રઅ દવ જ હોઇ સહાઈ.

ન અિત ુ
મ ંન યહ લિછમન મન ભાવા, રામ બચન િુ ખ પાવા.

( ી રામે ુ
ક ં
:) હ િમ ! તમે
ઠ ક ઉપાય ક ો. જો દવ સહાય થાય તો તે
જ કર એ . લ મણ ના મનને
એ

સલાહ ગમી ન હ. ી રામચં ના વચન સાં

ભળ તે ુુ
ઘ ંઃખ પા યા.
 66

નાથ દવ કર કવન ભરોસા, સોિષઅ િસ ુ

ક રઅ મન રોસા.

કાદર મન ક ુ
એક અધારા, દવ દવ આલસી ક
ુારા.

(લ મણ ુ
: )હ નાથ ! દવ નો શો ભરોસો? મનમાંોધ કર સ ુનેક
એક ં ુવી નાખો. દવ તો કાયર ના

. આળ ુ
મનનો એક આધાર છે (લોકો) દવ દવ પોકાર છે
.

ન
ુત બહિસ બોલે
ર ુ
બીરા, ઐસે
હ કરબ ધર ુ
મન ધીરા.

અસ ક હ ુ
અ જ
ુહ સ ુ
ઝાઈ, િસ ુ
સમીપ ગએ ર ુ
રાઈ.

(તે ભળ ર ુ
) સાં વીર હસીને
બો યા : એમ જ કર ,ુ
ં
મનમાં
ધીરજ રાખો. એમ કહ નાના ભાઈને
સમ વી ,

ીર ુ
નાથ સ ુપાસે
ગયા.

થમ નામ ક હ િસ ુ
નાઈ, બૈ
ઠ િુ
ન તટ દભ ડસાઈ.

જબ હ બભીષન પ હ આએ, પાછ રાવન ૂ

ુ ત પઠાએ.

તે
મણેથમ મ તક નમાવી ણામ કયા ; પછ કનારા પર દભ બછાવી બે
ઠ ા. બી તરફ સમયે
િવભીષણ

ુ
પાસે
આ યા ,તે
જ સમયે
રાવણે
તેમની પાછળ ૂ
તો મોક યા હતા.

(દોહા)
સકલ ચ રત િત હ દખે
ધર કપટ કિપ દહ.

ુુ
ન દયસરાહ હ સરનાગત પર ને
હ(૫૧)

કપટ થી વાનરોનાં
શર ર ધર તે
ઓએ સવ ચ ર જોયાં
. ુ
ના ુ
ણોની અને
શરણાગત પરના ને
હ ની તે
ઓ

દયમાંશં
સા કરવા લા યા.

ચોપાઈ
ગટ બખાન હ રામ ભ ેગા બસ ર ુ
ુાઊ, અિત સ મ રાઊ.

ક ૂ
ર ુ ત કિપ હ તબ ને
, સકલ બાં
િધકપીસ પ હ આને
.
 67

પછ ુ
લી ર તે
સવ સાં
ભળે
તેમ અ યં
ત ે
મ સાથે
તે
ઓ ી રામનો વભાવ વખાણવા લા યા. તે
ઓ પોતાનો

પો કપટ વે
શ લી
ૂ ગયા ! યાર વાનરોએ ુ
ક આશ ુ
ં ના ૂ
ત છે
,( થી )

તે
ઓ સવને ધી ુીવ પાસે
બાં લઇ ગયા.

કહ ુીવ ન
ુુસબ બાનર, ગ ભં
ગ ક ર પઠવ ુ
િનિસચર.

િુ
ન ુીવ બચન કિપ ધાએ, બાં
િધ કટક ચ ુ
પાસ ફરાએ.

( યાર ુીવે ુ
ક ં
:) હ સવ વાનરો સાં
ભળો. રા સોને ગ ભં મોકલી દો. ુીવના વચન સાં
ગ કર ને ભળ

વાનરો દોડ ા અનેૂ

તોને
બાં
ધી તે
મની સે
નાની ચાર તરફ ફર યા.

બ ુકાર મારન કિપ લાગે

,દ ન ક
ુારત તદિપ ન યાગે
.

જો હમાર હર નાસા કાના, તે

હ કોસલાધીસ ક આના.

વાનરો તે
મને
ઘણા કાર મારવા લા યા.તે
ઓ દન થઇ પોકારવા લા યા; છતાં
વાનરોએ તે
મને
છોડ ા ન હ.

(તેળા ૂ
વે તોએ પોકાર ને ુ
ક ં
:) અમારાં
નાક - કાન કાપશે
, તે
ને
કોશલાધીશ ી રામના સોગં
ધ છે
.

િુ
ન લિછમન સબ િનકટ બોલાએ, દયા લા ગ હ ર
ુત છોડાએ.

યહ પાતી, લિછમન બચન બા ુુ

રાવન કર દ જ ુ લઘાતી.

તે
સાં
ભળ લ મણ એ સવને
પાસે
બોલા યા. તે
મને
દયા આવી, તે
થી હસીને
તે
મણે
રા સોને
તરત જ

છોડા યા.(અને ુ
ક ં
: ) રાવણના હાથમાં
આ ચ ી આપજો (અને
કહજો ) હ ુ
લ ઘાતક ! લ મણનાં
વચનો વાં
ચ.

(દોહા)
કહ ુુ
ખાગર ૂસન મમ સદ
ંુઉદાર.

સીતા દઇ િમલેુ
ન ત આવા કાલ ુ
હાર(૫૨)

પછ તેખને
ૂ મોઢથી મારો આ ઉદાર સં
દ શો કહજો ક , સીતા ને
આપીને મને
(તે ) ી રામ ને
મળો;

નહ તો તમારો કાળ આ યો છે
.
 68

ચોપાઈ
ુત નાઇ લિછમન પદ માથા, ચલેૂ
ર ત બરનત ુ
ન ગાથા.

કહત રામ જ ુ
લં
કાઆએ, રાવન ચરન સીસ િત હ નાએ.

મ તક નમાવી ી રામના ુ
લ મણ ના ચરણોમાં ણોની કથાઓ વણવતા ૂ ુત જ ચા યા ગયા.
તો ર

ી રામનો યશ કહતા તે
ઓ લં
ક ામાં
આ યા અને
તે
ઓએ રાવણ ના ચરણોમાં
મ તક નમા યાં
.

બહિસ દસાનન ીૂ ુઆપિન ુ

બાતા, કહિસ ન ક સલાતા.

િુ
નક ુ
ખબ ર બભીષન કર , હ ૃુ
આઈ અિત ને
ર.

દશ ુ
ખ રાવણે
હસીને
વાત છ
ૂ: અર ુતા ુ
ંુ
શળ કમ નથી કહતો ? વળ એ િવભીષણની ખબર કહ ક ુ
ં

ૃુ
અ યં
ત પાસે
આ ુ
ં
છે
.

કરત રાજ લં
કા સઠ યાગી, હોઇ હ જબ કર ક ટ અભાગી.

િુ
નક ુ
ભા ુ
ક સ કટકાઈ, ક ઠન કાલ ે
રત ચ લ આઈ.

(એ ) ુ
ચા એ રા ય કરતાં
કરતાં
લંકા ય છે
! અભાગીયો હવે
જવનો ક ડો બનશે
.( મ જવનો ક ડો જવની

સાથે
દળઈ યછે મ વાનરો સાથે
,તે માય જશે
.) વળ ર છો તથા વાનરોની સે
નાના સમાચાર કહ ક ક ઠન

કાળ થી ે
ર ાઈ ને
અહ ચાલી આવે
લ છે
.

જ હક વન કર રખવારા, ભયઉ ુ
ૃલ ચત િસ ુ
બચારા.

ક ુ
તપિસ હ ક બાત બહોર , જ હ ક દય ાસ અિત મોર .

વળ કોમળ ચ વાળો બચારો સ ુ ઓના વન ુ

ં ! ( અથાત સ ુતે
ર ણ કરનાર બ યો છે ઓને
ર તો

ુીમાં
દઈ દ ધો હોત તો આજ ધ તો તે
ઓને
રા સો ખાઈ ગયા હોત.) પછ એ તપ વીઓની વાત કહ ક ઓના

દયમાં
મારો અ યં
ત ભય છે
.
 69

(દોહા)
ક ભઇ ભટ ક ફ ર ગએ વન જ
ુ ુિુ
ન મોર.

કહિસ ન ર ુ
દલ તે
જ બલ બ ુ
ત ચ કત ચત તોર.(૫૩)

તે
ઓ સાથે
તાર ભે
ટ થઇ ક તે
ઓ કાનથી મારો ઉ મ યશ સાં જ પાછા ફયા ? શ ુ
ભળ ને ના ુ
સે ં
બળ અને
તે ુ
જ ં

કમ નથી કહતો ? તા ુ
ંચ ઘ ુ
ં
જ ભયભીત લાગે
છે! (૫૩)

ચોપાઈ
નાથ ૃ
પા ક ર છે
ૂ ુસ, માન ુ
કહા ોધ ત જ તૈ
સ.

િમલા ઇ જબ અ જ
ુ ુ
હારા, ત હ રામ િતલક તે
હ સારા.

( ૂ
તે ુ
ક ં
: ) હ નાથ ! આપેમ ૃ
પા કર નેછ
ૂં,ુ
તેજ માણેોધ છોડ મા ુ
કહ ુ
ં ં
( સ ય ) માનજો.

જયાર આપનો નાનોભાઈ ી રામને મ યો , યાર તે

ના પ ુ
ં
ચતા જ ીરામે
તે રાજિતલક ક ુ
ને છે
.

રાવન ૂ
ત હમ હ િુ િધ દ હ ુ
ન કાના, કિપ હ બાં ખ નાના.

વન નાિસકા કાટ લાગે

, રામ સપથ દ હ હમ યાગે
.

રાવણ નાંૂ
અમે તછ એએ ુ
ં
કાનથી સાં
ભળતાં
જ વાનરોએ અમને
બાં ંુ
ધી ઘ ુઃખ દ ;ુ
ં
તેઓ અમારાં

નાક- કાન કાપવા લા યા , યાર ીરામના સોગં

ધ દવાથી (માં
ડ માં
ડ ) તે
ઓએ અમને
છોડ ા.

િછ
ૂુનાથ રામ કટકાઈ, બદન કો ટ સત બરિન ન ઈ.

નાના બરન ભા ુ
કિપ ધાર , બકટાનન બસાલ ભયકાર .

હ નાથ આપેી રામની સે ૂપરંુ

ના છ તેસો કરોડ ુ
ખોથી પણ વણવી શકાતી નથી. એ સે
ના અને
ક રં
ગના

ર છ તથા વાનરોની છે કર ુ
; ભયં ખ વાળા િવશાળ શર ર વાળા તથા ભયાનક છે
.

હ ર
ુદહઉ હતે
ઉ ત
ુતોરા, સકલ કિપ હ મહતે
હબ ુ
થોરા.

અિમત નામ ભટ ક ઠન કરાલા, અિમત નાગ બલ બ લ

ુ બસાલા.

(આપ ુ
ણે ં
) નગર સળગા ુ
ં આપના ુને
અને માય , તેુ
ં થો ુ
બળ તો સવ વાનરોમાં ં
જ છે
. અસંય નામો
 70

વાળા ઘણા જ કઠોર અને

ભયં
ક ર યો ાઓ છે
.તે અસંય હાથીઓ ુ
ઓમાં ં
બળ છે
અને
તે
ઓ મોટા કદના છે
.

(દોહા)
બદ મયદ
ંનીલ નલ ગદ ગદ બકટાિસ.

દિધ ુ
ખ કહ ર િનસઠ સઠ મવત
ંબલરાિસ.(૫૪)

ીવીદ, મયં
દ , નીલ ,નલ , ગદ , ગદ , િવકટા ય , દિધ ુ
ખ, કસર , િનશઠ, શઠ અને ંુ
વન -

એ બધા બળના ઢગ છે
.

ચોપાઈ
એ કિપ સબ ુીવ સમાના, ઇ હ સમ કો ટ હ ગનઇ કો નાના.

રામ ૃ
પાઅ ુ
લત બલ િત હહ , ન
ૃસમાન લ
ેોક હ ગનહ .

એ સવ વાનરો બળમાંુીવ સમાન છે

અને
એના વા એક -બે
નથી.(પણ ) કરોડો છે
. તે
અને
ક ોને
કોણ ગણી

શક છે
? ી રામની ૃ
પાથી તે અ ુ
ઓમાં લત બળ છે
. તે
ઓ ણે
લોકને ની મ ( ુ
તણખલાં છ ) ગણે
છે.

અસ મ ન ધર, પ ુ
ુા વન દસકં મ અઠારહ ૂ
થપ બં
દ ર.

નાથ કટક મહસો કિપ નાહ , જો ન ુ

હહ તૈ
રન માહ .

હ દશ ીવ ! મ કાનથી આમ સાં
ભ ુ
ં
છેક , અઢાર પ તો વાનરોના સે
નાપિતઓજ છે
! તે
સે
નામાં
એવો કોઈ

વાનર નથી ક આપને

રણમાં
ન તે
.

પરમ ોધ મીજ હ સબ હાથા, આય ુ

પૈનદ હર ુ
નાથા.

સોષ હ િસ ુ ૂ નતભ ર ુ
સ હત ઝષ યાલા, રહ ધર બસાલા.

બધા અ યં , પણ ી ર ુ
ત ોધથી હાથ મસળ ર ાછે નાથ તે
ઓને
આ ા દતા નથી. અમે
માછલાં
તથા સપ

સહ ત સ ુનેક
ુવી નાખી ુ
ં
અથવા મોટા પવતોથી તેભર દઈ રૂનાખી .ુ
ને ં

મ દ ગદ િમલવ હ દસસીસા, ઐસે

ઇ બચન કહ હ સબ ક સા.
 71

ગ હ ત હ સહજ અસકા,
ં માન ુ સન ચહત હ હ લં
કા

અને
રાવણને
મસળ ૂ િમલાવી દઈ .ુ
ળમાં ં
સવ વાનરો એવા જ વચનો કહ ર ા છે
. બધા વભાવથી જ િનશં
ક

(િનભય ) છે
અને
એવી ગ નાઓ અને
ત નાઓ કર છે
ક ણે
લંક ાને
ગળ જવા ઇ છતા હોય !

.(દોહા)
સહજ રૂકિપ ભા ુ
સબ િુ
ન િસર પર ુ
રામ.

રાવન કાલ કો ટ ક ુ િત સક હ સ ંામ(૫૫)

ુા છે
સવ વાનરો તથા ર છો વાભાિવક ર અને
વળ તે
ઓના િશર પર (સવ ર ) ુી રામચં છે
.

ૂુ
(એટલે છ જ ુ
ં ં
?) હ રાવણ ! તે
ઓ સંામમાં
કરોડો કાળને
(પણ ) તી શક છે
.(૫૫)

ચોપાઈ
રામ તે
જ બલ ુ
િધ બ લ
ુાઈ, શે
ષ સહસ સત સકહ ન ગાઈ.

સક સર એક સોષી સત સાગર ,તવ ાતહ છે

ૂઉ નય નાગર.

ી રામચં ુ
ંજ ,બળ ુની અિધકતાને
તે લાખો શે એકજ બાણથી સ ુોને
ષનાગો પણ ગાઈ શકતા નથી. તે

ુવી શક છે
ક , પરંુ
નીિતિન ુ્ીરામે
(નીિત ળવવા ) તમારા ભાઈને
ઉપાય છ
ૂ ો.

તા ુ
બચન િુ ંૃ
ન સાગર પાહ , માગત પથ પા મન માહ .

ુત બચન બહસા દસસીસા, જ અિસ મિત સહાય ૃ

ન ત ક સા.

પછ તે
મનાં
(આપના ભાઈ નાં
) વચનો સાં ( ીરામ ) સ ુપાસે
ભળ તે ર તો માગી ર ા છે
.

તે
મનાં
મનમાંૃ . ૂ
પા છે ત નાં
વચન સાં ુહ યો. (અને
ભળ રાવણ બ બો યો :)

જયાર આવી ુ છેયાર જ વાનરોને

સહાયક બના યા છે
!

સહજ ભી ુ
કર બચન ૃાઈ, સાગર સન ઠાની મચલાઈ.

ૂ ષ
ૃા કા કરિસ બ ાઈ, ર ુ
બલ ુ થાહ મ પાઈ.
 72

વભાવથી બીકણ િવભીષણ નાં

વચન માની તે સ ુપાસે
મણે બાળહઠ કરવા માં
ડ છે
!ઓ ઢ
ૂ! યથ બડાઈ

ુ
ં ? બસ મ શ ુ
કરછે ( ી રામ ) ુ
બળ તથા ુનો તાગ મે
ં ળવી લીધો.

સ ચવ સભીત બભીષન ક, બજય બ િત

ૂકહાજગ તાક.

ન ખલ બચન ૂ
િુ ત રસ બા , સમય બચા ર પિ કા કા .

ના િવભીષણ વા બીકણ મંી હોય , તે

ને
જગતમાં
િવજય તથા ઐ ય ાં ? ુટ રાવણનાં
થી મળે વચન

સાં
ભળ ૂ
તનો ોધ વ યો. તે
ણેસમય િવચાર પિ કા કાઢ .

રામા જ
ુદ હ યહ પાતી, નાથ બચાઇ ુાવ ુ
છાતી.

બહિસ બામ કર લી હ રાવન, સ ચવ બો લ સઠ લાગ બચાવન.

(અને ુ
ક ં
:) ી રામના નાના ભાઈ લ મણે
આ પિ કા આપી છે
. હ નાથ ! આને
વંચાવી છાતી ઠં
ડ કરો.

રાવણે
હસીને
તે
ને
ડાબા હાથમાં
લીધી અને
મંીને
બોલાવી ખ
ૂતે
(પિ કા ) વં
ચાવવા લા યો.

(દોહા)
બાત હ મન હ રઝાઇ સઠ જિન ઘાલિસ ુ
લ ખીસ.

રામ બરોધ ન ઉબરિસ સરન બ ુ

અજ ઈસ(૫૬-ક)

(પિ કામાં
લ ુ
ં ુ
હ ં
) અર ખ
ૂકવળ વાતોથી જ મનને
ર ઝવી પોતાના ુ
ળનો નાશ ન કર ! ી રામ સાથે

િવરોધ કર ુ ા, િવ
ં ુ
ં
તથા મહ ર ને
શરણે ય તો પણ બચવાનો નથી.(૫૬-ક )

ક ત જ માન અ જ
ુઇવ ુ
પદ પકજ
ં ગં.
ૃ

હો હ ક રામ સરાનલ ખલ ુ
લ સ હત પતગ.(૫૬-ખ)
ં

કાં
તો માન ય પોતાના નાના ભાઈ િવભીષણ નીપે
ઠ ના ચરણકમળ નો ભમરો થા; ન હ તો હ ુટ !
ુ

ી રામના બાણ પી અ નમાં

પ રવાર સાથે ગ ુ
પતં ં
થઈશ.
 73

ચોપાઈ
ન
ુત સભય મન ુ
ખ ુક
ુાઈ, કહત દસાનન સબ હ ન
ુાઈ.

િમ
ૂપરા કર ગહત અકાસા, લ ુ
તાપસ કર બાગ બલાસા.

(આ ) સાં
ભળતાં ભયભીત થયો, પરંુ ુ
જ રાવણ મનમાં ખથી ( ઉપલક ) મં
દ હસી તે
સવ ને
સં
ભળાવી

કહવા લા યો ક , મ વી પર પડલો ( કોઈ મ ુ

ૃ ય ) આકાશને
હાથથી પકડવાની ચે
ઠા કર ,તે
મ આ નાનો

તપ વી (લ મણ ) વાણીનો િવલાસ (બડાઈ ) કર છે

.

કહ ક
ુનાથ સ ય સબ બાની, સ ઝ
ુુછા ૃ
િત અ ભમાની.

ન
ુુબચન મમ પ રહ ર ોધા, નાથ રામ સન તજ ુ
બરોધા.

ુૂ
ક તે :ુ
ક ંહ નાથ ! અ ભમાની વભાવને
છોડ (આ પિ કામાં
લખે
લી ) સવ વાતો સ ય સમજો.

ોધ છોડ મા ુ
ં
વચન સાં
ભળો. હ નાથ ! ી રામ તરફનો િવરોધ ય દો.

અિત કોમલ ર ુ
બીર ભ
ુાઊ, જ િપ અ ખલ લોક કર રાઊ.

િમલત ૃ
પા ુ
હ પર ુ
ક રહ , ઉર અપરાધ ન એકઉ ધ રહ .

ીર ુ
વીર સમ ત લોકોના વામી હોવા છતાં
પણ તે
મનો વભાવ અિત કોમળ છે મને
. (તે ) મળતાં
જ (તે
) ુ

તમારા પર ૃ
પા કરશે
અને
તમારો એક પણ અપરાધ દયમાં
ન હ રાખે
.

જનક ત
ુા ર ુ
નાથ હ દ , એતના કહા મોર ુ
ક .

જબ તે
હ કહા દન બૈ
દ હ , ચરન હાર ક હ સઠ તે
હ.

સીતા ીર ુ
નાથ ને
આપી દો , હ ુ મા ુ
ુ
! આટ ં ં ુ
ક ં
કરો. જયાર તે
ણે(એ ૂ
તે) સીતા ને
આપી દવા

, યાર ુટ રાવણે
ુ
ક ં તેને
લાત માર .

નાઇ ચરન િસ ુ
ચલા સો, તહા ૃ
પાિસ ુ
ર ુ
નાયક જહા.

ક ર ના ુ ુાઈ, રામ ૃ
િનજ કથા ન પાઆપિન ગિત પાઈ.
 74

( એટલે
તેપણ િવભીષણ ની પે
ઠ ) ચરણોમાં પાસાગર ી ર ુ
મ તક નમાવી યાંૃ નાથ હતા યાં
ચા યો ગયો

ણામ કર તે
ણેપોતાની કથા સં પાથી પોતાની ગિત ( ુ
ભળાવી અનેી રામની ૃ િન ુ
ંવ પ ) ા ત કર .

રિષ અગ ત ક સાપ ભવાની, રાછસ ભયઉ રહા ુ

િન યાની.

બં
દ રામ પદ બાર હ બારા, ુ
િન િનજ આ મ ક ુ
પ ુ
ધારા.

ક ર કહ છે
(શં ુ ાની ુ
:) હ ભવાની ! તેક િન હતો. અગ ય ઋિષના શાપથી રા સ થયો હતો.

વારં
વાર ી રામના ચરણોમાંદ ન કર તેુ
વં િન પોતાના આ મ તરફ ગયો.

(દોહા)
બનય ન માનત જલિધ જ ગએ તીન દન બીિત.

બોલે
રામ સકોપ તબ ભય બ ુ
હોઇ ન ીિત (૫૭)

જડ સ ુિવનય મા યો ન હ, યાર ી રામચં ોધ સહ ત બો યા :

આ તરફ ણ દવસ વી યા છતાં

ભય િવના ીિત થતી નથી.(૫૭)

ચોપાઈ
સોષ બા રિધ બિસખ ૃ
લિછમન બાન સરાસન આ ,ૂ સા .ૂ

સઠ સન બનય ુ
ટલ સન ીતી, સહજ ૃ
પન સન દર
ુ
ં નીતી.

હ લ મણ ધ ુ અ નબાણ થી સ ુનેક
ય બાણ લાવો. ુ
ં ુવી ના .ુ
ં
શઠ યે
િવનય , ુ
ટલ સાથેીિત,

વાભાિવક કંૂ ુ
સ સાથેદ
ંર નીિત ( ઉદારતા નો ઉપદશ ),

મમતા રત સન યાન કહાની, અિત લોભી સન બરિત બખાની.

ોિધ હ સમ કાિમ હ હ ર કથા, ઊસર બીજ બએફલ જથા.

મમતામાં
આશ ત યેાનની કથા,અ યં
ત લોભી પાસેરા ય ુ
વૈ ં
વણન, ોધી પાસે
શાં
િતની વાત અને

કામી પાસેી હ રની કથા - એ ુ

ં
ફળ , ખાર જમીનમાં
બીજ રોપવા ુ
ં
છે
.
 75

અસ ક હ ર ુ
પિત ચાપ ચ ાવા, યહ મત લિછમન ક મન ભાવા.

સઘાને
ં ઉ ુ
બિસખ કરાલા, ઉઠ ઉદિધ ઉર તર વાલા.

એમ કહ ર ુ
નાથ એ ધ ુ
ય ચડા .ુ
ં
આ મત લ મણ ના મનને
બ ુ
ગ યો. ુ
એ ભયાનક અ નબાણ

સાં ,ુ
ં થી સ ુની મ યમાંવાળાઓ ઊઠ .

મકર ઉરગ ઝષ ગન અ ુ
લાને
, જરત જ ંુ
જલિનિધ જબ ને
.

કનક થાર ભ ર મિન ગન નાના, બ પ આયઉ ત જ માના.

મગર, સપ તથા માછલાં ળ થયો.જયાર સ ુ વોને

નો સ હૂ યા ુ બળતા યા, યાર સોનાના

થાળમાં
અને
ક મ ણઓ ર નો ભર , અ ભમાન છોડ ,તેા ણ ના પમાં
આ યો.

(દોહા)
કાટ હ પઇ કદર ફરઇ કો ટ જતન કોઉ સ ચ.

બનય ન માન ખગે

સ ુુ
ડાટ હ પઇ નવ નીચ(૫૮)

( કાક ુુ :)હગ ુ
ડ કહ છે ડ સાં
ભળો. ભલે
કોઈ કરોડ ઉપાય કર (પાણી ) સ ચે
,તોપણ કળ તો કા યા પછ

જ ફળે
છે,તે
મ નીચ િવનયથી માનતો નથી,તે
તો ભય બતા યા પછ જ નમે
છે આવે
.(ઠકાણે છે
.)(૫૮)

ચોપાઈ
સભય િસ ુ
ગ હ પદ ુ
કર, છમ ુ
નાથ સબ અવ ુ
ન મે
ર.

ગગન સમીર અનલ જલ ધરની, ઇ હ કઇ નાથ સહજ જ કરની.

સ ુભયભીત થઇ ુ
નાં ુ
: હ નાથ ! મારા સવ અવ ુ
ચરણો પકડ ક ં ણ (અપરાધ ) મા કરો.

હ નાથ ! આકાશ ,વા ,ુ

અ ન, જળ અને ૃ
વી - એમની કરણી વભાવથી જ જડ છે
.

તવ ે
રત માયાઉપ એ, ૃ
ટહ ુ
સબ થ
ંિન ગાએ.

ુ
આય ુ હ કહજસ અહઈ, સો તે
હ ભાં
િત રહ ખ
ુલહઈ.
 76

આપની ે
ર ણા થી માયા એ તે
ઓને ૃ
ટ માટ ઉ પ કરલાં
છે થોએ ગા ુ
, એમ સવ ં ં
છે
. ને
માટ વામીની

આ ા હોય તેકાર રહવામાં ુપામે

જ તેખ છે
.

ુ
ભલ ક હ મો હ િસખ દ હ , મર દા િુ
ન ુ
હર ક હ .

ઢોલ ગવા ૂપ ુ
નાર , સકલ તા ના ક અિધકાર .

એ સા ુ
ુ ક ુ
ં િશ ા દ ધી,પરંુ
ક મને મયાદા( વોની િત ) પણ આપે
ૃ .ઢોલ, ગમાર, ુ,પ ુ
જ રચી છે

અને ી - એ સવ દં
ડ નાં
અિધકાર છે
.

ુતાપ મ ુાઈ, ઉત ર હ કટ ુ
બ ખ ન મો ર બ ાઈ.

ુ
અ યા અપે
લ િુ
ત ગાઈ, કર સો બે
ગ જૌ ુ
હ હ સોહાઈ.

ુ
નાંતાપથી ં
ુકુાઈ જઈશ અને
સે
ના પાર ઉતાર જશે
. એમાં
માર મોટાઈ નથી( માર મયાદા ન હ રહ ),

તોપણ આપની આ ા ઓળં

ગવી યો ય નથી.એમ વે
દ ો ગાય છે
.હવે
આપને ઠ ક લાગે
તે તરત ક ુ
જ ુ
ં ં
.

(દોહા)
ુત બનીત બચન અિત કહ ૃ
ન પાલ ુક
ુાઇ.

હ બિધ ઉતર કિપ કટ ુ

તાત સો કહ ુ
ઉપાઇ(૫૯)

સ ુનાં
અ યં
ત િવનીત વચનો સાં
ભળ ૃ
પા ી રામે
હસીને ુ
ક ં

હ તાત ! કાર વાનર સે

ના પાર ઉતર તે
ઉપાય કહો.

ચોપાઈ
નાથ નીલ નલ કિપ ૌ ભાઈ, લ રકાઈ રિષ આિસષ પાઈ.

િત હ ક પરસ કએ ગ ર ભાર, ત રહ હ જલિધ તાપ ુ

હાર.

(સ ુક ં
:ુ
) હ નાથ ! નીલ તથા નલ બં
ને
વાનરો ભાઈ છે
. તે
ઓએ બાળપણ માં
ઋિષ પાસે
આશીવાદમે
ળ યો છે
.

ઓના પશ કરવાથી જ ભાર પવતો પણ આપના તાપથી સ ુપર તરશે

તે .
 77

મ િુ
ન ઉર ધ ર તાઈ, ક રહઉબલ અ મ
ુ ુાન સહાઈ.

એ હ બિધ નાથ પયોિધ બાઇઅ, હ યહ જ

ુ ુ
લોક િત ુ
ગાઇઅ.

ં
ુ
પણ ુ
ની ુ
તાઈ નેદયમાં સહાય કર શ. હ નાથ ! એ કાર સ ુબાં
ધારણ કર મારા બળ માણે ધવો ક

થી ણે
લોકમાં ુ
આપનો દ
ંર યશ ગવાય.

એ હ સર મમ ઉ ર તટ બાસી, હત ુ
નાથ ખલ નર અઘ રાસી.

ન ૃ
િુ પાલ સાગર મન પીરા, ર
ુત હ હર રામ રનધીરા.

અને લા બાણ થી મારા ઉ ર કનારા પાર રહનારા , પાપના ઢગ સરખા ુટ મ ુ

આ ચઢાવે યોનો નાશ કરો.

પા અને
ૃ સ ુના મનની પીડા સાં
રણધીર ી રામે ભળ તે
ને
તરત જ હર લીધી

( અથાત બાણ થી તેુટો નો નાશ કય .

દ ખ રામ બલ પૌ ુ
ષ ભાર , હરિષ પયોિનિધ ભયઉ ખ
ુાર .

સકલ ચ રત ક હ ુ
હ ન
ુાવા, ચરન બં
દ પાથોિધ િસધાવા.

ી રામ ુ
ં પરા મ જોઈ સ ુહિષત થઇ ખ
ભાર બળ અને ુી થયો . તે
ણેએ ુટો ુ
ં
સવ ચ ર ભને

કહ સં
ભળા .ુ
ં નમી સ ુગયો.
પછ ચરણો માં

છં
દ
િનજ ભવન ગવને
ઉ િસ ુીર ુ
પિત હ યહ મત ભાયઊ.

યહ ચ રત ક લ મલહર જથામિત દાસ લ

ુસી ગાયઊ.

ખ
ુભવન સસય
ં સમન દવન બષાદ ર ુ
પિત ુ
ન ગના.

ત જ સકલ આસ ભરોસ ગાવ હ ન

ુહ સતત
ં સઠ મના.

સ ુપોતાના િનવાસમાં
ગયો ર ુ
નાથ ને
તે
ની એ સલાહ ઠ ક લાગી.

ુનાં
આચ ર ક લ ગ હરના ુ
પાપોને ં
છે.

ુસીદાસે
આનેલ પોતાની ુ અ સ
ુાર ગા ુ
ં
છે
.
 78

ીર ુ
નાથ ના ુ ુ ુ
ણ સ હૂ ખ ં દ હ નેુ
ધામ , સં ર કરનાર અને
ખેદ નો નાશ કરનાર છે
.

ુટ મન ! ં
ુ
સં
સારના સવ આશા - ભરોસા ત િનરં
તર આને
ગા તથા સાં
ભળ .

(દોહા)
સકલ મ
ુગલ
ં દાયક ર ુ
નાયક ન ગાન,
ુ

સાદર ન
ુહ તે
તર હ ભવ િસ ુ
બના જલ ન.(૬૦)

ીર ુ
નાથ નાં ુ
ણગાન સંણ ુ
ૂ દ
ંર મં
ગળો આપનાર છે
. આને
આદર સ હત સાં
ભળશે
, તે
કોઈ જલયાન

સાર સ ુતાર જશે

(વહાણ )િવના જ સં .

ુ
દ
ંરકાં
ડ સમા ત.