Kabanata 10: Karangyaan at Karalitaan

Nagdiriwang ang mga prayle sa pagkapanalo ng usapin tungkol sa lupain ni

Kabesang Tales. Ni wala silang kahihiyan sa ginawang pagsasamantala sa
pagkakadukot sa kabesa upang maipagkaloob sa kanila ang lupain.

Nang makabalik na si Tales ay nalamang may iba ng namamahala sa kaniyang

lupain. Natagpuan niyang pipi ang ama at ang dalagang anak na si Huli ay nagpaalila sa
isang matandang babaing deboto. Binigyan lamang siya ng tatlong araw ng hukuman
para lisanin ang bahay. Ni hindi makapagsalita si Kabesang Tales at umupo sa tabi ng
ama. Nakituloy ang mag-aalahas na si Simoun sa bahay nina Kabesang Tales sa kabila
ng paghihikahos ay hindi naman nawala ang magandang kaugalian kay Tales at
malugod na pinatuloy ang panauhin. Dala ni Simoun ang lahat ng pangangailangan,
mula sa pagkain, damit at maging ang dalawang utusan. Ang bahay ni Kabesang Tales
ang pinakamalaking bahay na nasa pagitan ng San Diego at Tiyani. Ipinagmalaki naman
ni Simoun ang kaniyang dalang rebolber kay Kabesang Tales.

Nagdatingan ang mga mamimili ng alahas. Si Kapitan Basilio, ang anak na si

Sinang, at asawa nito. Dumating din doon si Hermana Penchang na mamimili ng isang
singsing na brilyante para sa birhen ng Antipolo. Binuksan ni Simoun ang dalawang
maleta ng alahas. Mga alahas na may iba’t ibang uri, ayos at kasaysayan. Napatingin si
Kabesang Tales sa mga alahas ni Simoun. Naisip niyang parang sa tulong ng
kayamanang iyon ay tinutudyo siya ni Simoun, nilalait ang kaniyang kapahamakan. Sa
bisperas pa naman ng araw ng kaniyang pag-alis sa bahay niyang iyon isa lamang
pinakamaliit sa mga brilyanteng iyon ay sapat nang pantubos kay Huli at makapagbigay
ng kapanatagan sa matanda na niyang ama.

Walang namimili isa man sa mga nagsitawad sa mga luma at makasaysayang

alahas ni Simoun. Inilabas ni Simoun ang mga bagong hiyas. Dito namili si Sinang at
iba pa. Siya raw ay namimili rin ng alahas, ani ni Simoun. Tinanong niya si Kabesang
Tales kung may ipagbibili. Agad na iminungkahi naman ni Sinang ang kuwintas na
tinawaran ni Simoun ng limandaang piso ng makilalang iyon nga ang kuwintas ng
kasintahang nagmongha. O ‘di kaya’y ipagpalit ng kabesa sa alin mang hiyas na
maibigan niya. Nag-isip si Kabesang Tales.

Ani Hermana Penchang ay ‘di dapat ipagbili iyon dahil minabuti pa ni Huli ang
paalila kaysa ipagbili iyon. Isasangguni raw muna ni Kabesang Tales sa kaniyang anak
ang bagay na iyon at tumango naman si Simoun. Ngunit nang nasa labas na ng bahay
ay natanaw ni Kabesang Tales ang prayle at ang bagong gumagawa ng lupa.
Nangagtawanan pa iyon ng makita si Kabesang Tales. Naalala niya ang sumpang
binitawan na walang sinomang maaaring umangkin ng lupain maliban sa mga taong
magdidilig ng sariling dugo.

Huminto siya at tinutop ang noo. Pumikit siya at pagmulat ay nagbalik ang lahat
ng kaniyang alaala, ang bangkay ng asawa’t anak habang nakikita niya ang mga
nagtatawanang lalaki. Nabigo si Simoun sa paghihintay kay Kabesang Tales.
Kinabukasan ay natagpuan niyang bukas ang katad na pinaglalagyan niya ng rebolber.
Wala na ang rebolber dito ngunit natagpuan niya ang relikaryong may kalakip na sulat.

Ipagpatawad ninyong pagnakawan ko kayo sa loob ng sarili kong tahanan.

Ipagpapalit ko ang relikaryo sa inyong rebolber. Kailangan ko ng sandata sapagkat
ako’y mamumundok at sasama na sa mga tulisan. Ipinapayo kong mag-iba na kayo ng
landas sapagkat sa oras na mahulog kayo sa aming mga kamay ay tiyak na hihingan
kayo ng malaking tubos.
“Natagpuan ko rin ang taong aking hinahanap,” bulong ni Simoun. “Mainuhin nga
lamang ngunit may paninindigan.”

Iniutos ni Simoun sa mga utusan na dalhin ang malaking sisidlan ng hiyas sa Los
Baños at hintayin siya roon. Sa ilog niya pinaraan ang mga ito. Samantalang siya, taglay
ang lalong mahalagang hiyas ay sa katihan nagdaan.

Apat na guwardiya sibil ang dumating upang hulihin si Kabesang Tales. Nang
hindi nila ito dinatnan, si Tandang Selo ang dinala.

Nang gabing yaon, tatlo ang pinatay. Ang prayleng tagapangasiwa ng asyenda, ang
lalaking pinagbigyan ng bukirin ni Kabesang Tales at ang asawa nito. Basag ang bungo
ng mga lalaki at gilit ang lalamunan ng babae. Puno ng lupa ang bibig at sa tabi ng
bangkay ay may kapilas na papel na may pangalang “Tales” na nasusulat sa dugo.