Professional Documents
Culture Documents
Nab'Ey Tijonïk Jalt'As
Nab'Ey Tijonïk Jalt'As
- Kib’anikil
- Kiki’il
- Kijub’ulik
- Kib’onil
- Kik’ojlem
Ri nuq’i’ ri tijoxel
Nuch’ob’ kib’anikil, kib’onil, chuqa’ kinimilem ri jalajöj ch’uxtäq yerïl
xeruxikin.
Nirïl, rokisaj ri jalt’as richin rub’anikil, rub’onil chuqa’ runimilem ri ch’uxtäq
pa jalajöj k’ojlib’äl.
Kojsik’in pa Kaqchikel
Yojxule’ yojjote’,
Pa ri b’ey pa ri k’ala’,
Chi paq’ij chi chaq’a’,
Öj ak’ajol öj ame’al.
RUB’ONIL - COLORES
Käq rojo
Kaqköj rosado
Xaq negro
Q’ëq negro
Xaqxöj/q’eqq’öj/
Chajchöj gris
Säq blanco
Saqsöj piel/hueso
Q’än amarillo
Q’anq’öj/aranxäx anaranjado
Xar azul
Xarxöj celeste
Räx verde
Raxröj verde limón
Tuq’ morado
Tuq’töj lila
Raxq’ataq’öj verde musgo
Manxente fucsia
Kik’köj corinto
RUNIMILEM
Nïm grande
mama’ grande
Loman mediano
Ko’öl pequeño
Koköj pequeños
Ch’utin pequeño
Nïm raqän alto
Ko’öl raqän bajo de
estatura
RUB’ANIKIL
Setesïk circulo
B’olob’ïk cilindro
K’olok’ïk, sirisïk bola
Kajtz’ïk cuadrado/rombo
Oxtz’ïk triángulo
Rab’kajtz’ïk rectángulo
Tzuputzïk cono
Wotz’ïk pentágono
Q’oq’ óvalo
Kab’lajpaläj dodecaedro
RUKI’IL
Ki’ dulce
Tzäy salado
Ch’äm ácido
K’äy amargo
Poqön picante
RUB’ANIKIL
Simïl agradable
K’isïk olor a orina
Chuw desagradable
Xex pasado
Qoq insípido
Tiqokisaj ri ch’uticholtzij
Ki’ ri saq’ul.
Räx rub’onil ri che’.
Setesïk ri ik’.
Jeb’ël ri kotz’i’j.
Xintïj ri poqön ik.
Nïm ri b’ey.
Kojsamäj junam
j
junam
Rub’i’:________________________
Rub’i’:________________________
Rub’anikil ri chiköp:
Rub’anikil ri chiköp:
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
____________________________________________
___________________________________________
_____________________________________________
___________________________________________
_____________________________________________
___________________________________________
_____________________________________________
____________________________________________
_____________________________________________
____________________________________________
_____________________________________________ ____________________________________________
____________________________________________
Rub’i’:________________________ Rub’i’:________________________
Rub’anikil ri chiköp: Rub’anikil ri chiköp:
__________________________________________ ____________________________________
__________________________________________ ____________________________________
__________________________________________ ____________________________________
__________________________________________ ____________________________________
__________________________________________ ____________________________________
__________________________________________ _____________________________________
_________________________________________ _____________________________________
__________________________________________ _____________________________________
__________________________________________ _____________________________________
___________________________________________ _____________________________________
Kojsamäj junam
XAR = azul
Ruk’u’x Kaj Corazón del Cielo
RÄX = verde
Ruk’u’x Ulew Corazón de la madre tierra
j
Qate’ ruwach’ulew Madre naturaleza
taq k’ichelaj Los valles y montañas
junam
KÄQ = rojo
Releb’al q’ij Nacimiento del abuelo sol
Qakik’el Nuestra sangre
Rumeq’enal ri loq’oläj q’ij Las energías del abuelo sol
Kaqajäl Mazorca roja
SÂQ = Blanco
Ralaxb’al kaq’ïq’ Nacimiento del padre aire
Qab’aqil Nuestros huesos
Saqiläj taq na’oj Conocimientos puros
Saqiläj taq b’ey Caminos limpios
Saqajäl Mazorca blanca
Q’ÄN = Amarillo
Ruqajb’al q’ij Descanso del padre aire
Raxlab’al ya’ Nacimiento del agua
Qatz’umal Nuestra piel
Q’anajäl Mazorca amarilla
Rub’eyal samaj: tatz’eta’ ri wachib’äl k’a ri’ tatzolij tzij pa ruwi’ ri nik’utüx chawe.
Yitzijon pa kaqchikel
Tiqatojtob’ej ri xqetamaj
Rub’eyal samaj: tasik’ij ri ti tzijonem, k’a ri’ taya’ jun ti setesïk chi kij ri taq jalt’as ri
xke’awïl.